MUSEUMSTUK De Wallen van Amsterdam TEAM PUBLIEK & EDUCATIE Hans van Norden (1915 - 2011) AMSTERDAM MUSEUM

Maker: Hans van Norden

Titel: Oudekerksplein

Jaartal: 1960

Bekijk online

-Wat ga je doen? Binnenkort breng je een bezoek aan het Amsterdam Museum. Maak alvast kennis met een van de vele objecten die je daar zult tegenkomen. Hier vind je informatie over het object, enkele opdrachten die je kunt maken en links van sites die je kunt bekijken.

Introductie Op het schilderij hierboven zie je prostituees die uitkijken over het Oudekerksplein in Amsterdam. Het Oudekerksplein ligt midden in de Wallen. In de tijd dat het schilderij is gemaakt, omstreeks 1960, was het verboden om in lingerie achter het raam te staan. Vaak stonden vrouwen met meerdere vrouwen tegelijk achter een raam, en niet zoals tegenwoordig in aparte hokjes. Hans van Norden, die dit schilderij maakte, had zijn atelier op de Oudezijds Voorburgwal. Hij kwam graag in de kroegen in de buurt, waar ook de prostituees kwamen. Op de hoek met de Oudezijds Voorburgwal ontvangen vrouwen nog steeds hun klanten.

De Wallen De naam Wallen komt van de burgwallen in het oude centrum van Amsterdam: de Oudezijds Voorburgwal, de Oudezijds Achterburgwal, de Nieuwezijds Voorburgwal en de vroegere Nieuwezijds Achterburgwal (de huidige Spuistraat). Vroeger waren dit aarden wallen, voorzien van houten palen. Amsterdam, in de 17de eeuw een belangrijke havenstad, staat van oudsher bekend als plek waar prostitutie wijdverspreid is. Matrozen gaven na maanden op zee graag hun geld uit in cafés en aan de Amsterdamse hoeren. In de 20ste eeuw ontwikkelde de buurt rond de Oude Kerk zich tot het Amsterdamse Red Light District. De hoeren, zeelui en onderwereldfiguren zorgden voor een bijzonder sfeertje in dit beroemde stukje Amsterdam. Het oude Amsterdamse havenkwartier is berucht, maar heeft tegelijkertijd op veel mensen een grote aantrekkingskracht. Tot op de dag van vandaag inspireert dit kunstenaars en schrijvers. Voor schut staan Tijdens de 17de en 18de eeuw was prostitutie verboden, maar werd oogluikend toegestaan. Pas in de 19de eeuw werd het prostitutiewerk een toegestaan beroep, maar er kwamen steeds meer protesten tegen de openlijke prostitutie. Er volgde een plaatselijk bordeelverbod en in 1911 een landelijk verbod. Prostitutie ging ondergronds, bijvoorbeeld in massagesalons en tabakszaken. Vanaf de jaren dertig in de 20ste eeuw kwam daar verandering in: vrouwen zaten achter het raam, máár in nette kleding. Ook mochten ze niet luidruchtig werven: dus niet op de ramen tikken en geen diep decolleté. Dan kreeg je een proces-verbaal. Op de Wallen noemden ze dat: ‘voor schut staan’. De Wallen had een eigen taaltje. ‘Op een halfje zitten’ betekende dat de helft van het geld dat je als prostituee verdiende naar de kamerverhuurder ging. De hoeren werden ook wel ‘temeiers’ genoemd.

Bijgeloof De Amsterdamse hoeren begonnen hun werkdag vaak bij de kapper: om hun hoge kapsels op te kammen (zie het schilderij van Hans van Norden). De prostituees wisselden vaak van haarkleur. Er was veel bijgeloof: soms gaf zwart meer ‘mazzel’, soms juist rood. Bovendien hielden de klanten van afwisseling. Vanaf de jaren zestig in de 20ste eeuw kleedden prostituees zich steeds uitdagender. De buurt raakte steeds meer beheerst door raambordelen, seksshops en coffeeshops.

Einde bordeelverbod Op 1 oktober 2000 kwam er een einde aan het bordeelverbod. Sinds enkele jaren probeert de gemeente Amsterdam het Wallengebied vrij te krijgen van vrouwenhandel en witwaspraktijken door het verminderen van het aantal bordelen.

Café ’t Mandje In het Amsterdam Museum is een replica van een café te vinden: Café ‘t Mandje. Bet van Beeren nam dit café aan de Zeedijk in 1927 over. Zij was een van de legendarische uitbaatsters van Amsterdam. Ze wist al op jonge leeftijd, dat ze op vrouwen viel. In een leren jas scheurde ze op de motor door de stad, soms met een nieuwe verovering achterop. ‘t Mandje was één van de eerste cafés waar homoseksuele mannen en lesbische vrouwen hun geaardheid niet hoefden te verbergen. Zoenen was in het café niet toegestaan. Alleen op Koninginnedag mochten mannen met mannen dansen en vrouwen met vrouwen. In ‘t Mandje kwamen allerlei mensen: hoeren, pooiers, zeelui, artiesten en provincialen. In 1967 overleed Bet. Haar zuster Greet zette de zaak tot 1982 voort. In 2008 werd ‘t Mandje weer geopend door een achternicht van Bet van Beeren. Het beroemde interieur is deels gerestaureerd en te zien in het Amsterdam Museum.

Opdrachten Zoek het schilderij op in de Amsterdam Museum online collectie. Rond welke jaren is dit schilderij gemaakt en in welk tijdvak is dat?

1. Zoom in op het schilderij. Geef een korte beschrijving van wat je ziet. Denk daarbij aan de figuren, de kleuren etc. 2. Lees de trefwoorden in de collectie online die bij dit schilderij horen. Deze trefwoorden vertellen iets over het schilderij. Een van de trefwoorden is prostitutie. Waar denk je aan bij dit woord? Schrijf alle woorden op die bij je opkomen. 3. Vergelijk de woorden met het schilderij. Vind je het trefwoord prostitutie nog steeds bij dit schilderij passen? Leg uit waarom wel/niet. 4. Welk trefwoord zou je nog meer aan dit schilderij toevoegen? Voeg een tag toe!