ORANJEPARK 11152 Lustrums Johan Komt Thuis

2013 MEMORABELE760 GETALLEN

MCCLIIIlustrum revisited 1253 760 1578 435 1853 160 1878 135 1953 60 1993 20 2013 0 20 jaar ORANJEPARK 11152 lustrums Johan komt thuis

JAARGANG 3-3 OUDERBLADJOHAN JOHAN DE WITT-GYMNASIUM JOHAN:Editorial Als aanhoren van de redactie

‘Openheid van zaken. En dat aperta in het Latijn. Van het werkwoord aperire het voltooide passieve deelwoord: apertus. ook echt luisteren En dan natuurlijk in het onzij- dig meervoud. Geniaal.’ Citaat: M. de Hoon. Samen met P. Barendregt initiatiefnemer van Aperta (1994). Vanaf moet worden. jaargang 2010 JOHAN Jubelstemming

In de reeks van memorabele getallen die we kunnen toedichten aan het roemrijke verleden van het Johan de Witt-gymnasium is er een specifiek getal waarin alles lijkt samen te vallen. Het getal 2013, of anders gezegd: het jaar 2013. Ga maar na: 'we' vieren het 760-jarig bestaan van de school – wie doet 'ons' dat na? – en (eindelijk!) gaan 'we' in het najaar over naar het gerenoveerde en uitgebouwde monu- mentale pand aan het Oranjepark. En of dat nog niet genoeg is, in dit jaar heeft ook het nieuwe schoolplan – dat eens in de vier jaar wordt opgesteld en waarin waarden worden overgedragen volgens de Aristoteliaanse trits – het levenslicht gezien. Een memorabel jaar, en dat in het honderdtweeënvijftigste lustrum! Alle reden voor een feestje. Of meerdere, of andere vreugde-uitingen...

Zoals op een goede morgen in juni, dat trotse …Met het weglopen van de bouwplaats.., de gevoel… als je voet zet op de bouwplaats aan opzichter die ons nog naroept: ‘Opbouw van het Oranjepark en de 'nieuwe' school binnen- het houten huis toch wel gezien? Wij noemen Burg. de Raadtsingel 89 stapt. Na het zien van de bouwtekeningen, het het ‘het Houten Huisje’, de doorloop naar de Ba- aanhoren van de verhalen, de berichten van uit- vinck.., wordt heel bijzonder.’ Intrigerend, niet- 3311 JG Dordrecht stel en de aanblik van een troosteloze bouwput waar? volgt de overweldiging van het nieuwe complex. Hier wordt een prestatie van formaat neergezet. Zoals wij al meldden, er staat u iets moois te Telefoon 078 613 39 66 De oude gevels en grandeur, met de prachtige wachten in het jubileumjaar. arcadebogen, als ware triomfbogen, die hun ge- Telefax 078 631 09 38 lijke vinden in het Brusselse Jubelpark, naast de Oranjepark? Jubelpark! nieuwe ambiance waarin het Ware, het Schone E-mail [email protected] en het Goede zich met elkaar verstrengelen tot een lusthof van gymnasiaal onderwijs. Compleet de redactie, met het Eia als een universeel centrum waarin Judith Houmes-Laan, Simone van Nes, www.veldlaw.nl menig kuiken zijn eischaal van een nieuw ontlui- John de Gelder, Joop Roovers kende belofte zal afwerpen. Inderdaad…Trots! Uit zeer betrouwbare bron kunnen wij u melden dat u in november iets moois te wachten staat met de ingebruikname van de nieuwe school. Wij als redactie zijn u alvast voorgegaan. In jubelstemming!

JOHAN 3 APERTA JOHAN:Voorwoord Van de rector INHOUD JOHAN 3-3 Van de RECTOR

Aperta/editorial: Jubelstemming 3 Van de rector: ‘Johan komt opnieuw thuis’ 5

School en… Oudervereniging: van de voorzitter: Thuiskomen...! 7 Studium Generale: hoeder van een categoriaal gymnasium 32

Informatief Zing Het Voort: schoollied Het Eia 16 Lustrumproject ‘Johan komt thuis’ 18 ‘Johan komt opnieuw thuis’ Oranjepark: voortbouwen op oude fundamenten 30 Conrectoren: helicopterview 39 De visie van het JdW: het Ware, het Schone en het Goede 54 In 2009 verscheen bij uitgeverij De Stroombaan, als deel 16 van de serie ‘Verhalen van Dor- drecht’, het boekje Een eeuw onderwijs in het Reportages Oranjepark. Auteurs zijn de heer Grootenboer, 152 lustrums: het gymnasium jubileert 8 oud-docent aan het Johan de Witt-gymnasium renovatie nu in volle gang en de nieuwbouw Rondje Europa: een logboek van de schoolreizen 34.46.49.50.52 en de heer Veldhuijzen, huidig voorzitter van ons achter het hoofdgebouw is zo goed als gereed. schoolbestuur. Zij beschrijven de historie van het Gelukkig maar dat de terugkeer zo nabij is, want schoolgebouw aan het Oranjepark, geopend we zijn met elkaar toe aan het rustiger vaarwater Mensen in 1909 als onderkomen voor de gemeentelijke van het Oranjepark, nodig voor de verdergaan- HBS. Sinds 1909 heeft het gebouw vele bewo- de groei en bloei van de school. De Reünist: Mevrouw Van Aardenne 26 ners gekend: het Titus Brandsmacollege, mavo Merwestein en het Midveldcollege. Sinds 1993, Natuurlijk gaan we dit straks vieren. Eind ten tijde van het rectoraat van de heer Van der Columns en Cartoon oktober verhuizen we en gaan verder met de Wal, zijn wij de trotse gebruikers van het mooie lessen. Half november zal de officiële opening Oehoe: Recht op Feest! 22 gebouw. plaatsvinden. Wie daarbij de echte handeling Contumelia: Feestje bouwen 25 mag verrichten is nog even geheim. Feestelijke michelANGELO 29 Sinds 1993. Deze twintig jaren, ook nog eens activiteiten voor de leerlingen, personeel en Ouder en wijzer: Ouder en wijzer? 36 onderbroken door het nu al weer driejarige ver- schoolbestuur, rondleidingen voor ouders en Palimpsest: Lustrum revisited 44 blijf aan het Stek, beslaan slechts een fractie van omwonenden, een reünie voor oud-leerlingen; de levensloop van de school. Dit najaar vieren alles om de verhuizing en het lustrum te vieren. we immers ons 760-jarig bestaan en in al die Noteert u maar vast 15 en 16 november. Varia eeuwen is het oudste gymnasium van Neder- land op vele plaatsen in de stad gehuisvest ge- Terwijl ik dit schrijf is het eind mei. In Neder- Inhoudsopgave 4 weest. Een ‘soepele opstelling’ ten aanzien van Colofon en oproep voor adverteerders 6 land is het een graad of 7. Er is ‘vorst aan de huisvesting is kennelijk al dikwijls van de school grond’ voorspeld door het KNMI. Ik mag toch verwacht en ‘verhuizen’ is een beetje in onze ge- hopen dat vorstverlet in de komende maanden nen gaan zitten. een terugkomst in oktober niet in de weg zal zitten…. Ach: een soepel opstelling is Johan niet Daar komt dan dit najaar voor de komende ja- vreemd. ren, misschien eeuwen, een eind aan. We gaan terug naar het Park. In het gebouw, sinds 1990 J.A. Dekker, rector JOHAN trouwens een gemeentelijk monument, is de JOHAN 4 JOHAN 5 Over JOHAN

JOHAN wordt vervaardigd door ouders van leerlingen van het Johan de Witt-gymnasium. JOHAN:School en... Oudervereniging Het blad is schoolgerelateerd, wordt geïnitieerd door en opereert onder auspiciën van de Ouder- OUDERvereniging vereniging. Van de voorzitter Het blad heeft primair tot doel ouders en verzor- Reageren? [email protected] gers van JdW-leerlingen nauwer te betrekken bij de school en te informeren over het reilen en zeilen op en rond school, beschouwd vanuit een ouderperspectief en met de intentie een blad voor de gehele school te zijn.

Het blad wordt verspreid onder ouders, (oud-) personeel en overige betrokkenen, alsook in digitale Thuiskomen, een reis van 760 jaar bereikt vorm op de site van het Johan de Witt-gymnasium voor reünisten en andere geïnteresseerden. een nieuw hoogtepunt!

Aan het eind van elk schooljaar kijken we traditiegetrouw terug op wat het schooljaar ons gebracht heeft. Dit jaar was het laatste op de tijdelijke vestiging aan het Stek. Ongemerkt ben ik die locatie best gaan waarderen, al was de tand des tijds soms duidelijk zichtbaar in het gebouw. Maar ondanks klachten over de kou – of juist de warmte – hoorde je ook veel geluiden van waardering voor het 'onder één dak zijn' van alle leerlingen samen, zonder de vroegere scheiding van onder- en bovenbouw. Ik heb het idee dat juist de periode in de tijdelijke behuizing aan het Stek een goede gemeenschappelijke basis heeft gelegd voor het gevoel dat leerlingen bij elkaar horen, of je nou een beginnende eersteklasser bent of een naar het diploma uitkijkende zesdeklas- ser. C O L O F O N waardering voor het 'onder één dak zijn' van alle leerlingen samen Jaargang 3, nummer 3 Verschijnt drie keer per schooljaar Trouwens, de behuizing van de Latijnse school in 1253, de verre voorloper van het Johan de Witt- gymnasium, zal ook wel wat Spartaanse trekjes hebben gehad! Die Latijnse scholen hadden vaak Redactie een prachtig motto. Een mooi voorbeeld vond ik op internet van de Latijnse school in Gouda: Judith Houmes-Laan (tevens coördinator) Simone van Nes (tevens advertentiewerving en eindredactie) Praesidium atque decus quae sunt et gaudia vitae - Formant hic animos Graeca Latina rudes. Vrij John de Gelder (vormgeving, beeldbewerking en vertaald: ‘Om eens tot steun, sieraad en bron van vreugde in het leven te zijn, vormen Grieks en advertentieopmaak) Joop Roovers (tevens eindredacteur) Latijn hier de nog ruwe geest’. Ik had het niet mooier kunnen zeggen! Met bijdragen van P. Barendregt, L. van Beek, K. Bos, A. de Bruin, S. de Caluwé, J.A. Dekker, R. van Gemeren, Zo zie je maar: tijden veranderen, maar vaste waarden doorstaan de tijd. Het Johan de Witt-gym- Peter van der Graaff, L. van der Held, nasium kan er trots op zijn al 760 jaar te bestaan. Met elkaar kijken we uit naar het jubileum en de Maaike Hoogerwerf, M. de Hoon, J. Koch, D. de Lange, P. van der Linden, Angelo van der Luijt, ingebruikname van het gerenoveerde en uitgebreide schoolgebouw aan het Oranjepark. Johan S. Rietveld, D. Soeters, Michael van der Spek, komt eindelijk thuis; dat zal goed aanvoelen! Maarten L. Veldhuijzen Met dank aan Eigenlijk reizen we allemaal door de tijd. Met het ouder worden lijkt de tijd steeds sneller te gaan. Mevrouw Van Aardenne, Marloes Bax-Besemer, adverteren in JOHAN Erfgoedcentrum DIEP, Sylvia Erlings, M. de Groot, Het wachten op de nieuwbouw wordt straks eindelijk beloond met een prachtig gebouw dat een D. de Kloe, Robin Lassche, edMedia, M. van Pelt, goede thuisbasis vormt voor leerlingen, docenten, schoolleiding en medewerkers. Het Johan de De productie van JOHAN in de vorm en het formaat zoals u Regionaal Archief Dordrecht, deze nu inziet, wordt mede mogelijk gemaakt door de adver- Peter Straver, Jan de Vos, J. Zwartbol Witt-gymnasium wil de banden met de samenleving aanhalen. Een goede keus, want een school teerders. En het is u waarschijnlijk al opgevallen, de redactie staat niet los van, maar midden in de samenleving. Ik wens alle lezers veel plezier met het lezen streeft naar een goed samenspel tussen reclame-uitingen en Inzenden beelden tekstitems. Liever een stijlvolle paginavullende ad- Iedereen wordt van harte uitgenodigd tot het insturen van van deze JOHAN, en tevens een fijne en zonnige zomervakantie toe, en wil afsluiten met nog een vertentie, dan een pagina vol kleine ‘postzegeladvertenties’. kopij. Ook suggesties voor artikelen en andere tips zijn Latijns citaat: welkom. Kopij wordt getoetst op plaatsbaarheid. Als deze visie u aanspreekt en u wilt tot de groep van adver- De volgende JOHAN verschijnt in week 51, 2013. teerders gaan behoren, maar niet over passend adverten- Sluitingsdatum kopij: 25 oktober 2013. tiemateriaal beschikt, dan voorziet de redactie van JOHAN Nitere cum studio, si vis aliquando nitere. daarin: de vormgeving verzorgen wij voor u. Kosteloos! De Druk & distributie Span u met ijver in, indien gij eens wilt uitblinken ! meeste advertenties in deze JOHAN zijn daar een voorbeeld De Koning Repro Ridderkerk van. Tarieven vanaf € 95,00. SSKW Dordrecht Grootverzet Fietskoeriers Dordrecht Zullen we dit laten ingaan bij het nieuwe schooljaar? Nu eerst vakantie! Wenst u meer informatie, of overweegt u deelname? Stuur een berichtje aan [email protected] Correspondentieadres: Redactie JOHAN … en de redactie neemt contact met u op. p/a Stek 22, 3311 XS Dordrecht Peter van der Graaff e-mail: [email protected] Reken erop dat uw advertentie gezien wordt! JOHAN 6 JOHAN 7 152 het gymnasium jubileert

JOHAN:Reportages Tekst: Simone van Nes en Judith Houmes-Laan

Dordrecht kent een lange geschiedenis. Een boeiende en belangwekkende, terug te zien in de vele historische gebouwen die gelukkig bewaard zijn gebleven. Een van de prachtige gebouwen die Dordrecht rijk is, is ‘ons’ schoolgebouw aan het Oranjepark. De voltooiing van de renovatie en aanbouw nadert, en aan het einde van dit jaar zal de feestelijke ingebruikname een feit zijn. Wat een mooie parallel met de viering van het 760-jarig bestaan van onze school!

Maar hoe zit het eigenlijk? Is het Johan de Witt gesmeed worden tot een gemeenschappelijke werkelijk het oudste gymnasium van Nederland? christelijke beschaving. ‘Et ut scolae legentium Is het Oranjepark de oorspronkelijke plek waar puerorum fiant…’ ‘En dat er scholen gesticht de wortels liggen van het Johan de Witt-gymna- zullen worden, waarin de kinderen lezen …’ Met sium? Hoe oud is het gebouw, en heeft het altijd dit onderwijsoffensief legde de keizer het funda- het Johan de Witt gehuisvest? Eerdere publica- ment van het Nederlandse (basis)onderwijs. ties bij voorgaande jubilea stellen ons in staat u in grote lijnen de geschiedenis van ‘onze’ school In de eeuwen daarna groeit het aantal kloos- te schetsen. teren kapittelscholen, waar leerlingen veelal tot respectievelijk monnik en kanunnik worden Het onderwijs van dit moment is sterk historisch opgeleid. Onderwijs in geestelijke maar ook bepaald. De bron ligt in een ver verleden. In de maatschappelijke functies is dus vooral een taak Griekse en Romeinse oudheid kende men reeds van de kloosters. Onderwijs aan kinderen van het instituut ‘school’. Maar voor de precieze oor- hogere standen vindt plaats in de vorm van huis- sprong in óns land moeten we terug naar de tijd onderwijs. En de grote massa? Ach, wat het volk van Karel de Grote. Om eenheid in zijn rijk te cre- beslist moet weten wordt door de stadsomroe- ëren moesten de onderworpen volkeren samen- per verkondigd, of wordt afgekondigd vanaf de

JOHAN 8 kansel. Leren lezen en schrijven? Waarom zou je! Vrouwe Kerk, de Grote Kerk, is daar in de der- tot 1958, en groots uitpakkend in 1953 bij het opstanden leidden, namen de nonnen van Sinte Om op het land te werken moet je hooguit aren tiende eeuw de Schola Magna (de Grote School, 700-jarig bestaan, natuurlijk in dít feestjaar niet Clara de wijk naar Antwerpen, en stond hun non- kunnen lezen… Vanaf de twaalfde eeuw komt zo genoemd ter onderscheid van de kleinekin- tegen! nenklooster sindsdien leeg. Qua grootte is het hier verandering in. De opkomst en sterke groei derenschool) als parochieschool gestart, waar- gebouw riant. De eetzaal wordt verbouwd tot van de steden verlangt dat steeds meer mensen over Dordrecht dus de zeggenschap krijgt. Het Jubileum? Kies maar uit! leslokalen, de kapel ingericht als bibliotheek en kunnen lezen, schrijven, rekenen én besturen. Zo memoriseren van Latijnse teksten is belangrij- Vóór 1953 is nergens in de boeken terug te vin- de cellen worden omgetoverd tot woning van worden voorzichtig de eerste schreden gezet in ker dan leren lezen en schrijven. Geschriften den dat 1253 het jaar van oprichting is. Maar de de rector en slaapvertrekken voor scholieren die het stichten van scholen voor het volk: gratis on- zijn schaars, en belangrijk is dat de jongens al borst mag fier vooruit, want de school is eerder van ver buiten de stad komen. Dat het er donker derwijs, gegeven in parochiescholen, verbonden vroeg kerkelijke plechtigheden kunnen opluiste- nog iets ouder, dan dat het jaartal te vroeg geen vochtig is, en ’s winters ijskoud, moeten leer- aan iedere kathedraal. Stadsscholen dus, met ren. Het hele gregoriaanse repertoire moet uit steld zou zijn. In Hendrix’ rectorskamer overigens lingen en leraren lange tijd voor lief nemen. De het Latijn als vast onderdeel in de opleiding. het hoofd worden geleerd. Opdreunen klinkt hing een gedenkplaat van de feesten van vijftig massieve muren met hoge vensters, voorzien van oneerbiedig in dit kader, maar het benadert wel jaar daarvoor, in 1903. Men vierde het 25-jarig tralies, geven het gevoel in een grot te vertoe- En zo komen we in ons geliefde Dordrecht. de waarheid. Missen, vespers, uitvaartdiensten, bestaan van het tegenwoordige gymnasium en ven. Pas vele jaren later, na de nodige verbou- Hollands oudste stad. Een stad in de groei. processies – de jongens brengen meer tijd door het 50-jarig jubileum van het gymnasium, dat in wingen, wordt het onderkomen gerieflijker. De Dankzij de verkregen stadsrechten en privileges in de kerk dan in de school. 1853 was gevormd uit de toen opgeheven La- Latijnse school wordt voornamelijk bezocht door als het stapelrecht en tolvrijheden voor verschil- Het is dus in schaduw van de Grote Kerk dat wij tijnse school. En zoeken we in dát jaar de oor- regentenzonen, in voorbereiding op de universi- lende nijverheidsgroepen maakt de handel een de oudste en eerste school moeten zoeken. sprong van deze laatste school, dan gaan we per teit. In 1583 begint het met de komst van rector bloeitijd door. Het recht om een school op te 1253 dus? We houden het erop. Er is geen akte teletijdmachine naar het jaar 1578. Volgt u het Joachim Orydrius werkelijk de goede kant op te richten en leraren te benoemen ligt bij de scho- waarin staat: In het jaar 1253, schenk ik, Graaf nog? 1903 – 1578 = 325 jaar. Jubilea te over! gaan. Natuurlijk is Latijn het vak waar alles om lasterie. Graaf Floris V besluit dit recht te schen- Floris V, Dordrecht haar school. Verrassend ge- En het leuke is dat we de vieringen in 2013 al- draait. Zelfs onderling moeten de scholieren in ken aan het stadsbestuur. Zo kan Dordrecht noeg is er wél zo’n akte van april 1290: ‘Wij Flo- lemaal dunnetjes kunnen overdoen. het Latijn spreken. Maar Orydrius onderstreept invloed uitoefenen op het soort onderwijs, en rens van Hollant maken kont … dat wij omme de woorden van Erasmus, dat zonder de Griekse door wie het wordt gegeven, al is dat alles inge- meneghen ghetrouwen dienst … die ghifte van 1578 - Latijnse school letteren alle eruditie blind is, en geeft met veel sloten in een kerkelijk kader. Vinger aan de pols der scole in Dordrecht…’ De gift van de scholas- In 1579 verhuist de Latijnse school, zoals de enthousiasme het Grieks de plaats die het toe- dus, en bovendien geeft zo’n eigen school ook terie, in ruil voor bewezen diensten. Grote School vanaf het jaar daarvoor (dus 1578!) komt. Een docent in de Griekse letterkunde nog eens status aan de gemeenschap. Maar vieren wij ons 760-jarig bestaan dan 37 jaar wordt genoemd, naar het voormalig klooster vindt een fulltime baan op de Latijnse school. te vroeg? Nou, nee, de school bestond al vele van de Clarissen op de hoek van de Nieuwstraat 1253 – Grote School jaren, toen de graaf de akte opmaakte. Exact be- Dit brengt ons bij het antwoord op onze eerste wijs voor het jaartal 1253 is niet te geven, maar vraag. Want aan het kerkhof bij de Onze Lieve we spreken dr. P.J.G.A. Hendrix, rector van 1934 152 lustrums het gymnasium jubileert

en de Augustijnenkamp. De overname van de Het is in die dagen dat een jonge leerling zich school destijds door de stad was niet bedoeld meldt: Gerard Vossius. Wees geworden op zijn om verandering in het onderwijs te bewerkstel- achtste, werden hij en zijn zusje Maria liefde- ligen, maar om meer greep te krijgen op alles vol opgenomen door weduwe Barbara van der wat binnen de stad van belang was. Tijdens de Myle. Met haar opvoeding geeft zij het heilige Dordtse Synode van 1574 wordt het startsein ge- vuur door aan de kinderen van de goede vriend geven daar verandering in te brengen. Er wordt van haar overleden man, beiden predikant. De uitvoerig gesproken over onderwijs, en het Dordtse kerkenraad draagt bij in het levenson- belang van een goede leiding. De school was derhoud. Met het aanstellen van Cornelis Reke- tanende geweest, maar de impuls van de ver- narius als conrector doet de Latijnse School op- huizing naar het leegstaande klooster luidt een nieuw een goede zet. Deze latinist en bekwaam bloeiperiode in. U moet weten: in de middel- pedagoog stimuleert zijn leerlingen door plech- eeuwen was de vierhoek Voorstraat – Steegover- tig geënsceneerde examens, prijsuitreikingen sloot – Vest – Nieuwstraat het domein van de en wedstrijden in het maken en declameren van Augustijner koorheren. Rondom hun klooster- Latijnse ‘orationes en poemata’. kerk aan de Voorstraat lagen de verdere kloos- Het is vooral deze Rekenarius, die de jonge Vos- tergebouwen, woningen, schuren en stallen, en sius de weg wijst in het land van dichters en re- de Berckepoort, de woning van de prior. Nadat denaars, van de klassieke talen en de oudheid- in 1572 de religieuze tegenstellingen tot grote kunde. Gerard Vossius vertrekt als student naar

JOHAN 10 JOHAN 11 het Leidse Statencollege, waar hij promoveert groot aantal jaren aan onze school verbonden te Johans imponerende carrière ligt zonder twij- Stedelijk Gymnasium. Een opleiding voor ‘maat- tot magister artium. Na een studie theologie hebben gehad. fel in de zienswijzen en begaafdheden van zijn schappelijke betrekkingen van den beschaafden werkt hij als lector in de wijsbegeerte aan de uni- docenten. Optreden voor gezelschap leert hij stand’. De president-curator is optimistisch: ‘Hoe versiteit van Leiden, wanneer het stadsbestuur We dwalen af. Terug naar de kloosterachtige ook, en als beste leerling van zijn klas vertolkt beter onderwezen de aanzienlijke klassen der van Dordrecht hem vraagt naar de stad van zijn school. Ook zonder Vossius bouwt de school hij tijdens de diploma-uitreiking in de Augustij- burgerij zullen zijn, hoe weldadiger hun licht zal jeugd te komen. In het jaar 1600 wordt hij be- zijn bekendheid verder uit. Grote mannen op nenkerk de hoofdrol in ‘Caesar ofte Kaisermoor- schijnen over de mindere standen’. De jongeren noemd tot rector van zijn ‘oude’ school. Gedu- het gebied van onderwijs in de vakken van het ders’. De rol van de vermoorde politiek leider… worden aangespoord braafheid en kunde naar- rende de vijftien jaren dat hij aan het roer staat, trivium (de alfa-richting) en het quadrivium (de stig te ontwikkelen. Het eerste leerjaar doorlo- floreert de school. Hij ziet kans en passant een bèta-kant) blijken bevlogen didactici die hun on- 1636 – Illustre School pen alle leerlingen gemeenschappelijk. Daarna groot handboek over welsprekendheid te publi- derwijs zo aanschouwelijk mogelijk maken. Met Gaat álles voor de wind? Was dat maar waar! volgt de splitsing: leerlingen van de klassieke A- ceren: Institutiones oratoriae. De in zijn jeugd in- de toegepaste zeven vakken, de septem artes Halverwege de jaren dertig van de zeventiende afdeling volgen vijf jaar lang het programma van gevoerde gloednieuwe Grammatica Latina ver- liberales, wordt de Dordtse school een oeffen- eeuw waart de pest rond in Dordrecht. Bijna de Latijnse school aangevuld met de moderne betert hij dusdanig tot een nieuwe bewerking, school aller geleertheit. Uit alle delen van het va- twintig procent van de bevolking overlijdt. Kost- talen, wis- en natuurkunde, scheikunde en staat- dat deze tot diep in de negentiende eeuw een derland komen jongens om colleges te volgen. schoolleerlingen keren naar veiliger oorden, huishoudkunde. Leerlingen van de B-afdeling toonaangevende rol in het onderwijs speelt. Het Een andere grote naam als rector van de Dordt- de school neemt danig in betekenis af. Om de doorlopen hun opleiding in nog drie jaren, met is eigenlijk reuze jammer dat niemand minder se Latijnse school is Isaac Beeckman. Hij is vaak glans op te poetsen, besluiten de curatoren de de vrije keuze voor Latijn, en de nieuwe vakken dan Hugo de Groot de positie van zijn vriend te gast in het gezin van de invloedrijke regent school om te dopen tot Illustre School. Een Il- Italiaans, staathuishoudkunde, natuur- en schei- niet langer passend vindt. Hij bezorgt hem een Jacob de Witt, waar hij deelneemt aan weten- lustre School is een met één of twee klassen ver- kunde. vooraanstaande functie aan het Leidse Staten- schappelijke discussies op theologisch, literair lengde Latijnse school. Een soort aanloop naar Rector in deze jaren is Dr. J.D. baron van Hoëvell. college. en natuurwetenschappelijk gebied. Onze ‘ei- de universiteit. Er bestaat al een voortreffelijke Maar liefst 35 jaren zal hij dit ambt uitoefenen. Nog altijd wordt Gerard Vossius erkend als een gen’ Johan de Witt is er getuige van dat er een bibliotheek, en met het aantrekken van profes- Helaas moet hij tijdens zijn loopbaan zien hoe van de coryfeeën van het late humanisme. Talrij- torentje op de school wordt gebouwd, van waar- soren moet het aanzien worden vergroot. Het het nieuwe gymnasium door allerlei omstandig- ke invloedrijke publicaties zijn van zijn hand. Hij uit de erudiete rector Beeckman waarnemingen resulteert echter niet in een aanzienlijke groei. heden niet uit de verf komt. Door een nieuwe was het die voor de geschiedenis een volwaar- verricht op natuurkundig, meteorologisch en Toch bestaat de Illustre School tot 1795. onderwijswet wordt het mogelijk twee scholen te dige plaats opeiste in de rij van officieel erkende astronomisch gebied. Wat zal dat een indruk ge- vormen: een realistische en een humanistische. wetenschappen. Eervol dus om deze man een maakt hebben op zijn leerlingen! De basis van 1795 – opnieuw Latijnse school Groot voorstander van dit schisma is conrector In dat jaar wordt de benaming opnieuw Latijnse dr. Van Deventer, die het wis- en natuurkundig school. De idealen van vrijheid, gelijkheid, broe- onderwijs te veel op de achtergrond geschoven 152 lustrums derschap in de Franse tijd (1795-1813) krijgen vindt. Vanaf 1865 zwaait hij de scepter over de enigszins vat op de school. Het college van cu- nieuwe Hogere Burgerschool in de Nieuwstraat. ratoren, bestaande uit een typische achttiende- het gymnasium jubileert eeuwse regentenfamilieregering, wordt ontbon- 1865 – Latijnse school (!) den en vervangen door ‘schoolverzorgers en De klassieke afdeling krijgt opnieuw de naam Archiefbeelden beschikbaar gesteld door erfgoedcentrum DIEP opzienders van alle publieke lessen’. Dit bur- ‘Latijnse school’ en verhuist naar het vochtige gercollege heeft een afkeer van de aristocratie, gebouw ‘Pictura’ (toen in de Nieuwstraat), tot maar twintig jaar later wordt het oude college onvrede van Baron van Hoëvell, die zich verdre- van curatoren in ere hersteld. Of ze het druk ven voelt. hebben? In 1815 vindt rector Fenema bij zijn aantreden een schoolpopulatie van zeven jongens. 1878 – opnieuw gymnasium Fenema begrijpt er niets van: ‘Sommige ouders U zult het niet geloven, maar in 1878 wordt, vol- vertrouwen hunne kinderen maar al te ligtvaar- gens de nieuwe wet op de gymnasia, de Latijnse dig aan onkundige en tot het opvoedingswerk school opnieuw omgezet in een gymnasium. geheel ongeschikte onderwijzers.’ Hij legt de Een klassieke school met moderne onderwijson- vinger op de zere plek. Hij verzoekt de curatoren derdelen, met een inhoudelijk brede opzet. De op te treden tegen Dordtse privéleraren ‘die in school verhuist naar een voor die dagen hyper- een tusschen-uurtje nog wel een extra stuivertje modern gebouw aan de Cornelis de Wittstraat. willende verdienen in de Latijnsche Taal onder- Een riant onderkomen in stijl. De exclusiviteit, wijs geven, en daardoor den bloei der Latijnsche die past bij de standenmaatschappij in die ja- Scholen ten hoogsten benadelen’. ren, zorgt ervoor dat het leerlingenaantal stabiel blijft. In 1900 ligt dat aantal rond de tachtig. Ten 1853 - gymnasium tijde van de Eerste Wereldoorlog loopt het aan- En dan, in 1853, breekt een nieuwe periode aan. tal iets terug, maar in de jaren twintig en dertig Minister van Binnenlandse Zaken Thorbecke, stijgt het gestaag. Inmiddels zijn de eerste meis- die groot aanzien geniet, oefent druk uit tot het jes nog voor de eeuwwisseling toegelaten op hervormen van de Dordtse Latijnse school tot het gymnasium. Een ongekende nieuwigheid,

JOHAN 12 JOHAN 13 In 1962 verlaat het Johan de Witt-gymnasium de Maar de jaren negentig brengen ook andere tij- locatie aan de Cornelis de Wittstraat. De school den. De invoering van de tweede fase, de onder- trekt in een nieuwbouwpand aan de Baden Po- wijsvernieuwing, luidt een periode in van forse welllaan. Dat lijkt mooi, ware het niet dat het discussies over de invulling ervan. Bovendien is Gemeentelijk Lyceum het buurgebouw inneemt, er door een stijgend aantal leerlingen noodge- met een ingang aan de Noordendijk. Geen pro- dwongen uitgeweken naar een tweede locatie bleem, zou je denken. Maar de dreiging van een aan de Oranje-laan. Twee uiterst onderhoudsge- samenvoeging door de gemeente Dordrecht voelige panden laten de bodem van het spaar- hangt wel in de lucht. De fysieke scheiding door varken in zicht komen. Met het aantreden van een muur wordt beslecht met een tussendeur, drs. S.A. Muller als rector in 2002 keert het tij. die de mogelijkheid biedt voor het groeiende Voor één van de problemen is een unilocatie dé Johan de Witt-gymnasium gebruik te maken oplossing. Plannen voor een grootscheepse ver- van faciliteiten van de buren, zoals de tekenen bouwing van het schoolgebouw aan het Oranje- practicumlokalen. Er ontstaat een ‘gedoogsitu- park komen op tafel. Al in 2003 wordt de viering atie’ tussen de – toch wel – rivaliserende leer- van het 750- lingen, die soms tot uitspattingen leidt. Zo is jarig bestaan van de school opgeluisterd door daar een ijskoude winter, waarin de ruiten van dit toekomstbeeld. de lokalen aan de Baden Powelllaan sneuvelen En naar dat gebouw keren wij in november te- door sneeuwballen met daarin fietsbeldoppen. rug! U mag driemaal raden wie… In het begin stelden wij de vraag: hoe oud is In de loop van de jaren maken wijzigende onder- het gebouw aan het Oranjepark? Het voor- wijswetten de school tot speelbal. Uiteindelijk woord van rector Dekker geeft antwoord. blijkt het categoriaal gymnasium de winnaar. Ge- Honderd-en-vier jaar oud! red door de wet op de basisvorming wordt het bestaansrecht niet langer in twijfel getrokken. Noot: die voor vrees zorgt bij rector en leraren. Im- zer plotseling staan tegenover een groot aantal 1993 - Oranjepark Wanneer u het meer dan 500 pagina’s tellende mers, meisjes zouden in cognitieve zin niet be- leraren van verschillende vakken, hetgeen voor Dan komt in 1990 ‘een object van belang voor boek Minerva Dordracena beschouwt, dat dr. kwaam genoeg zijn. De tijd leert dat deze zorg hen wel enige aanpassing vereiste’. Toch blijken de gemeente Dordrecht’ in beeld. Het prachtige C. Esseboom schreef ter gelegenheid van het geen grondslag kent. tekortkomingen in gedrag en ijver van de leerlin- gebouw aan het Oranjepark verdient bescher- 750-jarig bestaan van de school, dan begrijpt u In 1929 doet de Dordtse wethouder van Onder- gen een heikel punt. ming als gemeentelijk monument ‘vanwege de dat wij met zevenmijlslaarzen door de schoolge- wijs een poging om de HBS en het gymnasium architectonische en geschiedkundige waarde’. schiedenis zijn gestapt. Maar wat een weelde dat samen te voegen tot een lyceum. Beide scholen 1953 – Johan de Witt-gymnasium Een ‘schoolgebouw met een verfijnde detaille- er zoveel aan kronieken bewaard is gebleven. wijzen het voorstel af. Het prestige kan wel een oppepper gebruiken, ring in duurzame materialen en enkele waarde- De groei van vóór de Tweede Wereldoorlog zet en men besluit grootscheeps het 700-jarig be- volle interieuronderdelen’. In 1992 komt groen Onze voornaamste bronnen: zich daarna voort. Ondanks de maatschappelijke licht voor het Johan de Witt-gymnasium en in Minerva Dordracena, door dr. C. Esseboom met medewer- staan van de school te vieren. Bovendien wordt king van N.L. Dodde veranderingen blijft het Dordtse gymnasium een vanaf 1953 het onderwijsinstituut gesierd met de 1993 betrekken de 440 leerlingen het gebouw. De Latijnse School dezer stad, oudste en eerste door dr. P. overwegend conservatief-elitaire school. Wel naam Johan de Witt-gymnasium. In 1958 wordt Deze gebeurtenis doet een aantal docenten ver- Hendrix en mr.J.J. Beyerman komen er – door de verbeterde infrastructuur – rector De Jonge aangesteld. Meer dan tevoren zuchten ‘eindelijk thuis’. Een eeuw onderwijs in het Oranjepark, door Anthon meer leerlingen uit de omringende dorpen. Dit wordt deze rector verantwoordelijk gehouden Grootenboer en Govert Veldhuijzen levert een voor ons herkenbare beslommering voor een goed verloop van het onderwijsproces. op: die van de fietsenstalling. Lastiger te tacke- Rector de Jonge gaat voortvarend te werk. De len is de zorg om de kennis van de Nederlandse in zijn ogen achtergebleven school ondergaat taal. Rector Hendrix beklaagt zich in 1951 dat de een aantal eigentijdse aanpassingen. Hij brengt opleiding op de lagere school achteruit gaat. muziekonderwijs in, lanceert het fenomeen 152 lustrums Nu staat hij bekend als een uitstekend leraar en leerlingbegeleiding en voert lessen in Italiaans wetenschapper, maar is helaas niet op en top en Russisch in. Heel jammer dat er door allerlei sociaal vaardig, noch besluitvaardig. Er volgen ambtelijke obstakels door veel van zijn ideeën aanvaringen op verschillende terreinen. De cura- het gymnasium jubileert een streep wordt gezet. toren willen dat de toelatingseisen minder hoog In de jaren die volgen zijn er ups and downs. Zo worden opgeschroefd, en vragen het onderwij- wordt in de jaren zeventig en tachtig door ver- zend personeel behoedzamer om te gaan met schillende wethouders van Onderwijs onverho- de leerlingen in het eerste jaar, omdat deze ‘met len getracht het gymnasium te doen opgaan in gedurende één of meer jaren dezelfde onderwij- een van de Dordtse scholengemeenschappen.

JOHAN 14 JOHAN 15 

                      

                     JOHAN:Informatief Zing HetTekst, muziek:Voort met dank aan S. de Caluwé Het Eia

Eia cantemus sodales Komaan makkers, laten wij zingen Carmen Eloquentiae Het lied van de welsprekendheid     Cui studemus nos amici Waarop wij vrienden ons best doen                 Fervida cupidine Met brandende geestdrift Namque magni semper aesti- Want de welsprekendheid zal altijd Mabitur facundia Hoog geacht worden Vivat ergo fiat nobis Laat dus aan ons zijn Nobilis sodalitas Een edel genootschap                      

                   

                

                   

                   

JOHAN 16 JOHAN 17 JOHANJOHAN KOMT KOMT THUIS THUIS DEDE START START

JohanJohan de de Witt-gymnasium Witt-gymnasium (1253 2013) (1253 2013) 760 760 Jaar Jaar OpOp woensdagmiddag woensdagmiddag 15 mei 15 mei j.l. is j.l. Johan is Johan komt komt thuis thuis van van ONTDEKONTDEK startstart gegaan. gegaan. Tijdens Tijdens die die middag middag werd werd er, onderer, onder een een JEJE EIGEN EIGEN stralendstralend zonnetje, zonnetje, op ophet het parkeerterrein parkeerterrein voor voor de deschool school 20132013 is eenis een heel heel bijzonder bijzonder jaar jaar voor voor het het Johan Johan de de Witt-gymnasium. Witt-gymnasium. Opgericht Opgericht in 1253in 1253 als als aanaan het het Oranjepark Oranjepark 13 een 13 een manifestatie manifestatie georganiseerd. georganiseerd. LatijnseLatijnse School School vieren vieren wij wij dit dit jaar jaar ons ons 760-jarig 760-jarig bestaan. bestaan. Een Een voor voor ons ons net net zo zobelangrijke belangrijke AanAan de deleerlingen, leerlingen, docenten docenten en enbelangstellende belangstellende ouders ouders gebeurtenisgebeurtenis wordt, wordt, na na de de renovatie renovatie en en uitbreiding, uitbreiding, de de terugkeer terugkeer naar naar ons ons schoolgebouw schoolgebouw werdwerd Johan Johan komt komt thuis thuis gepresenteerd. gepresenteerd. ohanohan aanaan het het Oranjepark. Oranjepark. JJ NaastNaast verschillende verschillende muzikale muzikale optredens optredens van van leerlingen leerlingen DezeDeze twee twee belangrijke belangrijke gebeurtenissen gebeurtenissen moeten moeten we we natuurlijk natuurlijk feestelijk feestelijk met met alle alle betrokkenen betrokkenen werdenwerden er ooker ook drie drie bijzondere bijzondere AMICI-loten AMICI-loten door door de delopers lopers vieren.vieren. Dit Dit momentum momentum is vooris voor ons ons ook ook zeer zeer geschikt geschikt om om meer meer met met onze onze school school en en haar haar aanaan de deJohan Johan komt komt thuis thuis loop loop vanaf vanaf het het Stek Stek overhandigd overhandigd activiteitenactiviteiten naar naar buiten buiten te tredente treden en en een een samenwerking samenwerking aan aan te gaante gaan met met het het bedrijfsleven bedrijfsleven en en aanaan rector rector Hans Hans Dekker, Dekker, een een tocht tocht van van precies precies 1253 1253 meter. meter. maatschappelijkemaatschappelijke instellingen instellingen in onzein onze regio. regio. RectorRector Dekker Dekker overhandigde overhandigde deze deze loten loten met met de despeciale speciale HiervoorHiervoor hebben hebben we we het het project project Johan Johan komt komt thuis thuis ontwikkeld. ontwikkeld. De De basis basis van van dit dit project project nummersnummers aan: aan: wordtwordt gevormd gevormd door door de de werving werving en en begeleiding begeleiding van van (sponsor-) (sponsor-) partners. partners. Met Met de de fondsen, fondsen, • Lot • Lot nummer nummer 00.001 00.001 goederengoederen en en diensten diensten die die deze deze partners partners ons ons bieden, bieden, willen willen wij wij het het schoolgebouw schoolgebouw nog nog beter beter en en aan aan mw mw Buster Buster als als vertegenwoordigster vertegenwoordigster van van functionelerfunctioneler gaan gaan inrichten inrichten en en een een aantal aantal jubileumfestiviteiten jubileumfestiviteiten een een extra extra cachet cachet geven. geven. Wethouder Wethouder van van de deBurgt Burgt • Lotnummer• Lotnummer 01.665 01.665 aan aan Commandant Commandant G.T.J. G.T.J. Aben Aben van van het het Korps Korps Mariniers Mariniers te Rotterdam te Rotterdam • Lotnummer• Lotnummer 12.350 12.350 aan aan mevrouw mevrouw Sylvia Sylvia Erlings Erlings van van het het bestuur bestuur Reünisten Reünisten Johan Johan de deWitt Witt

VoorVoor de degasten gasten traden traden op: op: Amber Amber en enEline, Eline, Bridget Bridget HoogendijkHoogendijk en enTriple Triple T (Toon,Twan T (Toon,Twan en enTed). Ted).

HelpHelp mee mee en en word word AMICUS! AMICUS!

DoorDoor AMICUS AMICUS van van Johan Johan te wordente worden doet doet u mee u mee met met de de AMICI AMICI loterij. loterij. Voor Voor € 12,53 € 12,53 koopt koopt u u eeneen AMICI-lot AMICI-lot en en maakt maakt u kans u kans op op een een van van de de 125 125 prijzen. prijzen. U kunt U kunt zelf zelf uw uw geluksnummer geluksnummer kiezenkiezen tussen tussen 1 en 1 en 12.530. 12.530. Als Als dank dank voor voor uw uw steun steun ontvangt ontvangt u onze u onze speciale speciale 1253Pinn. 1253Pinn. HoeHoe word word ik ikAMICUS? AMICUS? Heel Heel simpel: simpel: koop koop een een AMICI-lot AMICI-lot via via www.johankomtthuis.nl! www.johankomtthuis.nl!

JOHAN 18 www.johankomtthuis.nlwww.johankomtthuis.nl JOHAN 20 JOHAN 21 JOHAN:Column Oehoe Tekst: Michael van der Spek Recht op Feest! Vroeger keek men lang van tevoren uit naar een jubileum of lustrum, want een groot feest kwam niet vaak voor. Sinds de hausse-economie lijkt er wel elke dag wat te vieren. Zo heb je de sweet 14-15-16-17-18-21 fees- Voor de leerlingen ten of viert de familie dat pa, ma, kinderen, hond en cavia samen net precies honderd jaar zijn geworden. Als er maar feest is. Na sporttoernooien is de hele nacht feesten belangrijker dan de prestaties. Feest en plezier van het Johan de zijn de norm, de reden doet er niet zo toe en is bij sommige feestgangers ook vaak niet eens duidelijk. Mijn La Venezia, Witt-gymnasium dochters vinden gewoon dat ze in het weekeinde recht hebben op een feestje. 'Wat wordt er gevierd?', vraag die als groep (10 ik. 'Niks, Zomaar...!' Vest 180, Dordrecht personen) een ijsje Feesten en vermaak zijn een belangrijk deel geworden van ons dagelijks leven. Er bestaat al een studierich- Tel 078-6135928 komen kopen: ting vrijetijdskunde. Binnenkort volgt ongetwijfeld de academische studierichting feestvieren. Dat komt om- 10% korting! dat men gelukkig inziet dat festiviteiten belangrijk zijn. Feest heeft al eeuwen een belangrijke sociale functie. Iedereen maakt tijd vrij. Er worden bijzondere dingen gedaan. De oudgedienden worden van stal gehaald. La Venezia, Nieuwe potentiële leden worden geïntroduceerd op een topdag, als iedereen in een dolle stemming is. Want Ook kunnen de als het een mooi feest is geweest, blijven ze nog jaren. Goed voor de vereniging, club, gezelschap, bedrijf Voorstraat 323, klassen een af- en dus ook goed voor ons gymnasium. Activiteiten, denk aan de fantastische musical Into the Woods van het Dordrecht afgelopen lustrum, maken veel los. Activiteit werkt samenbindend en het resultaat vormt een enorme reclame spraak maken voor voor de school. Er moeten wel eerst bergen werk verzet worden. Vergeet niet dat voor een goede show ook Tel 06-16717575 een rondleiding in achter de schermen heel veel mensen nodig zijn. Zo gedijen verenigingen alleen goed als veel vrijwilligers het ‘laboratorium’, zich inzetten. De koffiezetters en schoonmakers zijn net zo belangrijk als de voorzitter. Volg ons op waar het ambach- Binnen het ouderverenigingsbestuur houd ik me weleens bezig met Vossius. Nadat het met de feesten en Facebook telijke ijs van La financiën een aantal jaren geleden compleet uit de hand gelopen was, nodigde ik jaarlijks de onervaren Venezia dagelijks nieuwe Vossiusbesturen uit voor een kopje thee. Om ze te helpen niet telkens in dezelfde vallen te lopen. vers wordt bereid. Opvallend was, naast de kinderlijke naïviteit over contracten en afspraken met rector en discotheekbazen en de wijze waarop ze dachten de ouderbijdrage te willen besteden, het enthousiasme en ongeduld om voor alle leerlingen van het Johan de Witt de meest gave feesten te bouwen. 'Drive' noemt men dat. Pubers zijn meestal moe en liggen het liefst apathisch voor de tv, maar er zijn er ook een paar die zich telkens weer goed manifesteren. In de sport, toneel, muziek of in de organisatie. Daar kun je als ouder terecht trots op zijn. Met veel genoegen lees ik over deelnemers aan vertaalwedstrijden, prijswinnende debaters en wis-en scheikunde- olympiade-gangers in de krant.

Wat mij ook opvalt, is dat ik nu in de media mensen tegenkom die hoge functies bekleden in bedrijfsleven, politiek en wetenschap, die vroeger ook al een importante rol speelden in de studentenverenigingen. Wat goed is, komt blijkbaar al snel bovendrijven.

Ondanks de regelmatig voorkomende incidenten, zijn de feestjes van Vossius en de manifestaties van Musae zo legendarisch gezellig, dat dit al jaren een unique selling point voor de school vormt. Het levert een hoop werk en soms ergernis op, maar als samenbindende factor voor de Johan de Witt'ers zijn ze essentieel. Dankzij de scholieren, die er elk jaar weer veel tijd en energie in steken. Ze zijn nu nog ongeleide projectielen, onhanteerbare ADHD'ers, waar geen afspraak mee te maken is, maar ze worden ongetwijfeld de belangrijke mensen van de toekomst. Ze kruipen nu uit hun ei, hebben nog enige jaren nodig om bestuurservaring op te doen, maar ze komen er al aan en worden de wijze uilen van de toekomst!

Koester ze en gun ze hun feestje…

Oehoe! JOHAN 22 JOHAN:Column Contumelia

Feestje bouwen

Wie van een school als de onze gedacht had dat daar alleen maar serieuze mensen rond lopen, heeft het mis. Wie veronderstelt dat gymnasiasten de innerlijke mens slechts voorzien van intellectueel voedsel, heeft het mis. Wie zonder meer aanneemt dat een JDW’er zijn leven wijdt aan school, lessen, examens, boeken en toegewijd naar de leraar luistert, heeft het mis. Een rasechte JDW’er is namelijk net een mens, en wel eentje die van een feestje houdt. Elke gelegenheid wordt aangegrepen en zeker in een feestarme tijd – ook wel crisis genoemd – wordt elk 760-jarig bestaan van een willekeurige onderwijsinstelling beschouwd als een legitieme mogelijkheid eens flink uit de bol te gaan, zonder dat men verdacht kan worden van het inha- leren dan wel snuiven, slikken of spuiten van prestatiebevorderende middelen, al dan niet blauw van kleur.

Vossius houdt zich ook geregeld bezig met het organiseren van feesten, want ja, als een leerlingenver- eniging geen feesten organiseert, verliest hij zijn bestaansrecht, wat dus een saaiere school oplevert, is de algemene opinie. Vossius heeft zelfs hele leuke feesten! Als er kaartjes voor die feesten verkocht worden, staan er hele lange rijen kopers in spe in de kantine en blijken alle leerlingen met feestneigingen ineens zonder agenda te kunnen onthouden waar en wanneer het feest zal plaatsvinden, en hebben ze zelfs een morbide selectief geheugen ontwikkeld voor de prijs van het entreeticket. Vraag ze om wat woordjes te leren, en o, o, o, dat is allemaal moeilijk! Zo ver beneden welk niveau dan ook, dat men zich een loser waant als men op de plee met een woordenlijstje Frans betrapt wordt. Terwijl je die bladzijdes vol woordjes natuurlijk ook op een andere manier nuttig kunt maken. Tja, beetje fantasie kan geen kwaad.

Maar goed, feestjes. U realiseert zich toch wel dat voor een kaartje aan u het driedubbele gevraagd wordt van de werkelijke, uiterst schappelijke Vossiusprijzen? Dat is een soort van reserve, als zeg maar het zakgeld niet helemaal meer toereikend blijkt te zijn. Misschien houdt uw kind bij het vragen van entreegeld voor feestjes ook wel rekening met Johan. Degene die thuis komt dus. Zo rond oktober, november, iets in die buurt. Nee, niet december, dat is Sinterklaas. Dan kost zo’n feestje bijvoorbeeld vier euro’tjes, een prijs waarvoor je binnen mag in een lekker voorverwarmde zaal, lekker mag hupsen op min of meer melodieuze klanken, met schorre stem een praatje mag maken (wat dan weer een prolepsis is trouwens) en eens kunt zien of je qua verkering nog een beetje goed in de markt ligt. Of op de sofa. Maar dan vragen uw bloedjes van kinderen u om een feestjessubsidie van 21 euro 53. U denkt nog even: Hallo, jij bent geen Bulgaar, ik heet geen Weekers, dat gaat mooi niet door. Als u ze een begroting zou vragen (maar dat moet u waarschijnlijk maar niet doen), zou u, mits die waarheidsgetrouw wordt opgesteld en ingediend, inderdaad een bedrag van 4 euro zien. Klopt: entree. Een bedrag van 5 euro. Klopt ook. Eén cola en één Rode Stier. En... een bedrag van 12 euro 53. JKT. JKT? Johan komt thuis, mam. Weekendje naar Rome winnen voor jullie. En een scooter voor mezelf, een Vespa X1-VL. Oh ja, en een amici worden, geinig toch? Senator kon niet meer, die posities waren al vergeven.

De aap komt uit de mouw: zoon- dan wel dochterlief is, behalve met het zo laat mogelijk leren van toetsen, ook nog anderszins aan het gokken geslagen en overgehaald een lot te kopen in de internetloterij die dient om extra geld voor de verbouwde school op te halen. Ja ja, gymnasiumonderwijs wordt ook extern gefinancierd tegenwoordig. Laten we hopen dat het gaat om een mooi lustrumfeest of het aanschaffen van mooie leerlingtafeltjes en niet om een Rode Stier-lokaal biologie of een Olympiada-leraar klassieke talen. Deze les wordt u aangeboden door tuincentrum Zwartzaad. Deze toets is gratis ter beschikking gesteld door begrafenisonderneming Keep them Down Under. Er is dus alleen wel een feestje voor nodig. Ach, een feestje, daar zijn we goed in op school. 760 jaar? Hoeveel lustra is dat? Stuk of 152. Lustrum voor iedereen? Jij lustrum? Zij lustrum? Ik ook. Contumelia

JOHAN 25 nelis de Wittstraat, red.), maar daar werd het erg werd opgehangen, schoot tijdens de voorstel- 'er liepen honderden naakte krap toen het leerlingenaantal de honderd over- ling los. Hij kon zich nog net op de tenen staan- Japanners over straat' schreed. Op een bepaald moment werd er zelfs de houden op een kistje. Hij was de zoon van De les gegeven in de lerarenkamer, bij gebrek aan een dominee, is waarschijnlijk zelf ook dominee lokalen of andere lesruimte. Het gebouw had geworden, vast geen acteur. Mevrouw Van Aar- wel elektrisch licht, maar geen centrale verwar- denne heeft ook wel eens meegedaan met een Reünist Eindexamen 1938 ming. Brrrr. toneelstuk. Maar zij had er geen talent voor, was Mevrouw W.A.M. van Aardenne een figurant met een heel kleine rol. Ze moest 'even de stijve gewrichten op- wel, want zo groot was de school niet, iedereen JOHAN:Mensen De Reünist werd wel een keer opgeroepen voor een rolletje. Tekst: Judith Houmes-Laan warmen aan de potkachel'

Er was een lerares oude talen, mevrouw Bol- 'ook op zaterdagmorgen kestein, die aan reuma leed. Mevrouw Bolkestein wilde nog wel eens plots de klas verlaten, maakte naar school' niet uit of er een repetitie werd gemaakt of niet. Tijdens het gesprek vraagt de oude dame zich 93 Zij móest dan even de stijve, pijnlijke gewrich- een paar keer peinzend en hardop af of ze mis- Leerling op het Johan de Witt-gym- ten warmen bij de potkachel in de lerarenkamer. schien nog foto’s heeft, maar ‘Nee, waarschijnlijk Maar in de zomer was het feest. Dan kwam er nasium van 1932 tot 1938 niet, die zijn bij één van de verhuizingen wegge- een ijscokarretje langs. De ijscoman wist precies gooid, als oude rommel’. op welke tijden de pauzes waren… Je kon toen Een gesprek met de op één na nog een heerlijk ijsje kopen voor vijf cent. Er kwamen in die tijd dus zelfs leerlingen uit oudste nog levende reünist Brabant naar Dordrecht. Helaas voor hen was er In de herinnering van mevrouw Van Aardenne toen nog geen brug. De spoorbrug was al wel in verhuisde de school vanwege ruimtegebrek naar In het kader van dit jubileumnummer is de re- aanbouw. Vader Van Aardenne werkte bij Penn het Oranjepark, maar dat was na haar tijd (tijdens dactie op zoek gegaan naar de oudste reünist & Bauduin, het bedrijf waar de stalen construc- de oorlog werd het gebouw aan de Cornelis de van het oudste gymnasium van Nederland, ties van de brug verzameld werden. Zij wilde Wittstraat gevorderd door de Duitsers en moes- gevestigd in de oudste stad van Holland. dolgraag eens meevaren op zo’n schip dat stuk- ten de leerlingen uitwijken naar het gebouw aan ken van de brug op hun plaats legde. Haar werd het Oranjepark waar ook de HBS huisde, red.). Het is de op één na oudste reünist geworden, gezegd dat zij dat dan maar op school moest mevrouw Van Aardenne. Zij woont in Dordrecht, vragen, met het idee dat zij dat toch niet durf- De rector in die tijd was de heer Hendrix (de zelfs vlak bij mij. Ik heb de stoute schoenen aan- de. Maar zij durfde wél en kreeg toestemming, getrokken en een afspraak gemaakt om haar te heer P.J.G.A. Hendrix: 1934-1958 rector, red.). De heer Hendrix was helemaal weg van Grieken- bezoeken en een paar vragen te stellen. Beverwijcksplein land, kon daar prachtig mooi over vertellen. Hij Ik mocht wel langs komen, maar bescheiden was docent oude talen. vroeg zij zich af: ‘Wat heb ik nou te vertellen?’ Dat ondermijnde mijn verwachtingen niet. Ik had In die tijd zaten er veel meer meisjes dan jon- al een beetje gerekend en deze dame moest, gens op het gymnasium. De jongens gingen, net naar mijn inschatting, toch tenminste in de ne- als haar broers, naar de HBS. Het was gebruike- gentig zijn. Dan heb je heus wel wat te vertellen! lijk dat iedereen ook op zaterdagmorgen naar school ging. De vakken waarin les werd gegeven Eerst maar eens een beeld vormen. waren ongeveer dezelfde als nu. Het profiel was alfa (veel talen) of bèta (meer exacte vakken). De Mevrouw Van Aardenne is geboren in 1920. Een meeste leerlingen kozen een alfa-vakkenpakket. nakomertje in het gezin en de eerste dochter na vijf zonen. Niet verwend, hoor, haar moeder was Eén jongen uit de klas herinnert mevrouw Van een nuchtere Friezin. Aardenne zich nog goed: Kees Thijs. Hij kwam met de fiets elke dag uit Brabant, moest met de Zij is naar het gymnasium gegaan in een tijd dat pont over, want de Moerdijkbrug was er nog niet de school groeide. In haar schooltijd werd de in die tijd. Kees Thijs was een begenadigd to- magische grens van honderd leerlingen bereikt, neelspeler. Hij speelde de hoofdrol in ‘Le Pendu dat was heel wat! De school was toen gehuisvest dépendu’, waarin hij een paar benauwde mo- aan het Beverwijcksplein (dit was de achterzijde, menten als gehangene doorstond. De construc- de voorzijde met hoofdingang was aan de Cor- tie, die ervoor moest zorgen dat hij niet écht

JOHAN 26 JOHAN 27 zodat zij een heerlijke dag heeft mogen meeva- heeft de oorlogsjaren verder in Dordrecht door- ren terwijl haar klasgenoten zaten te blokken op gebracht. school! michel Na de oorlog wilde zij graag naar Indonesië, had Na haar diploma is zij rechten gaan studeren, in vrienden die daar opgegroeid waren of heen Angelo Leiden. Heeft op het nippertje haar doctoraal gingen. De enige manier om daar te komen in gehaald, net voor de universiteit gesloten werd, die tijd was door een opleiding tot verpleeghulp begin 1943. Hard gestudeerd, memoreert zij, en te volgen en via het Rode Kruis uitgezonden te ze werd niet altijd beloond met hoge cijfers. Dit worden voor de duur van twee jaar. Dat was pre- verhaal: Leiden, studie rechten, universiteit die cies wat zij deed. Zij volgde de opleiding en werd dicht gaat, Tweede Wereldoorlog; dit alles riep prompt op kantoor geplaatst in Indonesië. Dan bij mij een 'Soldaat van Oranje'-sfeer op. Op de diept de broze dame een mooi verhaal op uit vraag of zij de personages uit het boek van Ha- haar geheugen, over een rondrit door Jakarta. zelhoff Roelfzema ook gekend had, antwoordde Eigenlijk deed men alles lopend of op de fiets, zij ontkennend, maar het had zomaar gekund. áls je beschikking had over een fiets. Maar een vriend zou haar met de auto Jakarta laten zien. De toen 23-jarige jongedame is niet als juriste Er verbleven kort na de oorlog nog veel Japan- aan het werk gegaan, zij heeft kortdurend in ners in de havens langs de kust, wachtend op Amsterdam bij een advocatenkantoor gewerkt, vervoer terug naar Japan. Zij reden daarlangs, maar dat was meer secretaressewerk. Toen er en draaiden net de kade op, op het moment dat ongeregeldheden uitbraken en het gerucht ging de Japanners gingen baden, dus liepen er hon- dat de treinen niet meer zouden rijden, heeft derden naakte Japanners over straat. Haar gids zij de laatste trein naar Dordrecht genomen en wist niet hoe snel hij de auto moest keren, zich uitputtend in verontschuldigingen. Maar haar deed het niets, zij vond het wel hilarisch.

'er liepen honderden naakte Japanners over straat'

Mevrouw Van Aardenne heeft een vrij grote familie, maar is zelf niet getrouwd, heeft geen kinderen. Bladerend door een paar eerder ver- schenen JOHANs – ik had ze voor haar meege- bracht, er staan maar liefst twee familieleden van haar met tekst en foto’s in – herkent zij wel haar achterneef Michiel, maar niet Vastert, die eerder als reünist in JOHAN 3-1 stond. Haar geheugen laat haar de laatste jaren een beetje in de steek. Zij vindt zichzelf niet interessant genoeg. ‘Het moet niet te veel over mij gaan’. Nou mevrouw Van Aardenne, dat moet het mijns inziens juist wel. Ieder mens is bijzonder. En zeker een drie- ënnegentigjarige dame die in een ver verleden leerling was op ‘onze’ school.

Ik ben dankbaar dat zij mij te woord heeft willen staan, deze Johan de Witt-reüniste uit een heel andere tijd…

JOHAN 28 ‘Eens wordt de stek een boom.’ Lijfspreuk Prins Maurits tandem fit surculus arbor ORANJEPARK Impressie

voortbouwen op oude fundamenten

JOHAN:Informatief Oranjepark: voortbouwen op oude fundamenten Fotografie: Simone van Nes

JOHAN 30 JOHAN 31 vieren. Dat stelt gerust. Kennelijk is een cate- Duits boek als studiestof? goriaal gymnasium een taaie schoolvorm die Tweedehands vertaling! tegen een stootje kan. Door de eerder genoemde omvang van het Johan de Witt-gymna- STUDIUM GENERALE JOHAN DE WITT Wij hadden natuurlijk ook Engels, Duits en sium is het geen grote schoolfabriek, maar een overzichtelijke organisatie waar iedereen elkaar JOHAN DE WITT GYMNASIUM DORDRECHT Frans. Het bijzondere daaraan was dat ik mij nauwelijks kan herinneren dat wij ooit in die kent. Toch heb ik ook wel kanttekeningen bij het huidige onderwijs. Het valt op dat het aan- JOHAN:School en... Studium Generale talen spraken. De opleiding was erop gericht Maarten L. Veldhuijzen dat wij een moeilijke, wetenschappelijke tekst tal administratieve taken van de schoolleiding op het gymnasium vanuit de buitenlandse taal door alle politieke regeldruk aanzienlijk is toe- naar het Nederlands moesten kunnen vertalen. genomen. Dat is niet altijd een verbetering. Ik Studium Generale: hoeder van een categoriaal gymnasium Het gymnasium is immers een voorbereiding op herinner mij hoe juist de traditionele Romereis een academische studie en het was dus primair de opmaat vormde voor onze volwassenheid. In Voor deze jubileumJOHAN vroegen wij de heer Maarten L. Veldhuijzen, mede- van belang dat je tijdens je studie buitenlandse de vijfde klas ging je echt meetellen. Doordat studieboeken kon begrijpen. Nou, dat heb de rector met de Romereis meeging, mocht je oprichter en voorzitter van Studium Generale, te verwoorden wat voor hem het zomaar ’s avonds met hem praten over allerlei belang is van een categoriaal gymnasium. Hij is immers ervaringsdeskundige. Wij ík grondig vermeden. Toen ik bij mijn studie Nederlands recht een keer een Duits boek als zaken in een café in Rome. ‘Barrera’ heette het. kennen hem als een enthousiast uitdrager van de goede naam en prettige sfeer van studiestof opgegeven kreeg, heb ik net zolang Voor de leerlingen een aanzet naar volwassen- de school, altijd acte de présence gevend bij officiële aangelegenheden. gezocht totdat ik een tweedehands vertaling op heid en voor de rector de kans de leerlingen Leest u zijn persoonlijk relaas. de kop kon tikken. Ik ben me daar gek! persoonlijker te leren kennen bij het voortraject van het examen. En nu? Ook al leerde je op het gymnasium ‘Dus dat is jouw ideaalbeeld van een vrouw?’ De klassieke talen maken het gymnasium. Nog de talen absoluut niet spreken, toch kom ik er De keuze was gemaakt voor de richtingen α Dat was de vraag van mevrouw Sneller. Zij was dagelijks heb ik plezier en profijt van wat ik juist vandaag uitstekend mee weg. Het zit hem in de of β. Ik koos β, want daarmee kon je toch alle tekenlerares. Gehuwd met de conrector, de in die tijd heb geleerd. Om een klassieke taal te basis, hè! kanten op? Om uiteindelijk Nederlands recht te heer Sneller. Een classicus natuurlijk. Twee – in kunnen vertalen moet je eerst leren om logisch Die basis bestaat uit logisch leren denken plus gaan studeren. Toch heeft die bètaopleiding, de ogen van ons leerlingen – zeer middelbare, te denken. Oorzaak en gevolg. Middel en doel. een blijvende dankbaarheid voor de vele goede waarbij je wat minder Latijn en Grieks kreeg in oudere en gezaghebbende leraren. Hij gaf Eerst in de zin zoeken naar het werkwoord en en betrokken docenten die er voor ons waren. de hogere klassen, mijn plezier in taal niet beïn- gewoon les, naast het conrectorwerk. Zij, een dan naar het onderwerp, het lijdend voorwerp, vloed. Heerlijk om tijdens een rechtszitting met vriendelijke vrouw, maakte mij met die opmer- etc. Een categoriaal gymnasium. Dat is een school een oudere rechter heel eenvoudig een ver- king heel verlegen. In mijn tijd moesten alle leerlingen zowel Latijn waar alleen gymnasiasten rondlopen. Waar standhouding te krijgen door de Latijnse naam Echt, zelfs een beetje tekenen kon ik niet, maar als Grieks leren. In de eerste klas kregen wij alle aandacht gericht is op het bijbrengen van van een juridisch verweer te noemen. Kennis uit ik was erin geslaagd – ik weet het nog – uit zeven uur Latijn in de week. Er werd nog les- zelfstandig, deducerend denken. Waar het niet de bètaopleiding gebruik ik nu alleen nog maar mijn fantasie een kop van een blonde vrouw te gegeven op de zaterdagochtenden. Dat kun je alleen gaat om het bijbrengen van de stof, bij het repareren van motoren of het citeren van schilderen met bruine ogen. ‘Blond met bruine je nu niet meer voorstellen. In de tweede klas maar juist ook om de uitdaging leerlingen op te de chemische formule van alcohol. Dat klinkt ogen? Dat is best een bijzondere combina- begon het Grieks. Daar kwam nog bij dat je leiden voor hun toekomstige studie. En dan het gewichtig. Bij mijn kinderen heb ik helaas moe- tie.’ Als derdeklasser wist ik niet waar ik moest álle woorden uit het hoofd moest weten. Een Johan de Witt-gymnasium. Iedereen kent ie- ten vaststellen dat bijvoorbeeld de kennis van kijken. woordenboek? Absoluut niet! Bovendien werd dereen. Door de overzichtelijke omvang van de mechanica volledig afwezig is. Maar ja, grote je geacht die woorden thuis te leren. school is er nog ruimte voor betrokkenheid en geesten zeggen wel eens dat onder druk alles Wat is er belangrijk aan een school? Zonder onderlinge waardering – voorwaarden vormend vloeibaar wordt waarmee zij hun gebrek aan een goede sfeer met vertrouwen en respect Met dat vertalen had ik best wel eens moeite. voor een goede opleiding. Niets menselijks is kennis van natuurkunde pijnlijk etaleren. kom je nergens. Dat noem ik basic. Verder voel Om eerlijk te zijn, het is met ‘mijn’ Grieks niet onze school vreemd. Het is weleens moeilijk je, wéét je als leerling of een docent echt be- veel meer. Ook Latijn kan ik niet meer op een geweest. Moeilijk omdat er in het verleden Ja, dat is mijn ideaalbeeld van een goed gym- langstelling en zorg heeft voor zijn leerlingen of verantwoorde wijze vertalen. Wel begrijp ik wat plannen zijn geweest om de school op te heffen nasium! Op naar het volgende lustrum! niet. Een docent die bij gelegenheid uitstraalt er staat. Het kost soms wat tijd, maar het lukt. en moeilijk omdat veranderende inzichten in de zich zijn eigen schooltijd nog goed te herinne- En dat ruim veertig jaar later! omgang met leerlingen ook tot verwarring en ‘Vivat ergo fiat nobis nobilis sodalitas.’ ren, maar ook een die zijn lesstof onder de knie Wat heb ik het leren van al die woorden ver- instabiliteit hebben geleid. Dat is nu allemaal (zie ons schoollied op pagina 16, red.) heeft. Zulke docenten hadden wij er (tussen ’61 foeid. Nu ben ik er alleen maar blij mee. Het verleden tijd. en ’69) genoeg. Zij stimuleerden ons op de- komt goed van pas in Spanje, waar ik vaak ben. zelfde wijze, zoals goede docenten vandaag de Het overgrote deel van de Spaanse woorden geen grote schoolfabriek dag bij hun leerlingen betrokken zijn. komt uit het Latijn; met mijn herinnering van die woorden kan ik mij verstaanbaar maken Aan het einde van het jaar zal de school het Les op zaterdagochtend. Je kunt het door een Latijns woord te nemen en dat op een geheel vernieuwde gebouw aan het Oranjepark je nu niet meer voorstellen. Spaanse manier uit te spreken. Vaak word je betrekken. Dan gaan wij ook het 152e lustrum gewoon begrepen. JOHAN 32 JOHAN 33 een logboek te leven, zwervend in de zon (maar dan zonder rig wordt gepoetst door vrouwen die geloven wijnfles in de hand). dat het hun vruchtbaarheid bevordert. Tekst en fotografie: Bij ‘Père Louis’ wachtte ons een aantal hoog- De Tour de Montparnasse, een wolkenkrabber R. van Gemeren van de tepunten uit de haute cuisine: een stuk weeïge van dik tweehonderd meter hoog, schonk ons diepvriespizza met wat verlept blad ertegenaan, bovenin een fabelachtig uitzicht over Parijs. friet met iets wat een kip moest zijn geweest, Hierna hadden we enige vrije tijd, die een schoolreizen en een stukje chocoladetaart, dat de beloofde groepje heren de gelegenheid gaf een – wel- citroentaart kennelijk had verdrongen (die viel licht broodnodige – kapper voor Jonathan van in handen van de meute Japanners in de ruimte Houten te zoeken. Hoewel de gewenste kapper naast ons, die echter, misschien uit argwaan, de niet gevonden werd (een neger, maar geen helft ervan niet aanraakte). De gerechten wer- dikke, want die telefoneert tussendoor te veel), den geserveerd met een snelheid die op een was het resultaat een oogverblindende coupe. eigen wijze de smaaksensaties teweegbrachten Wat volgde, was een rondleiding door de Rondje die aan een Michelinrestaurant doen denken. prachtige, weelderige Opéra Garnier, gegeven De dag werd afgesloten met een Ghost and door een ietwat komische man, die bij vergis- Legend-tour door het hart van de schemerende sing begon in het Engels, toen begreep dat hij stad. Een energieke gids trakteerde ons op in het Frans behoorde te spreken, maar gelei- Europa zachtmoedige verhalen over onthoofdingen, delijk, met een vrolijke wanhoop die ziender- PARIJS martelingen en andere bezigheden. ogen toenam, terugschakelde naar het Engels. De avond brachten we door bij de hartverwar- fabelachtig uitzicht mende gastgezinnen. JOHAN:Reportages over Parijs De tijd bleek in Parijs nog sneller te vliegen dan gewoonlijk, want op vrijdag moesten we De volgende dag bleven we enigszins in deze na anderhalf uur in het gemoedelijk rommelige Uitstapje van klas 4 Toen was het tijd voor de ontmoeting met de sinistere sfeer met een bezoek aan Père- Montmartre alweer in de bus naar huis stappen. gastgezinnen, net buiten Parijs. Angstaanjagen- Lachaise. Op deze indrukwekkende, pittoreske Niettemin tevreden reden we terug, vervuld van de visioenen van instortende huizen, mensen begraafplaats speurden we naar beroemd- het gezellige samenzijn. In Dordrecht verlieten Een straaltje van het zonder tanden, vies eten, bacterierijk eten of heden als Oscar Wilde en Jim Morrison. Ook we de bus in een langdurige stortbui, maar Parijse leven helemaal geen eten werden geen werkelijk- vonden we de mooie, jonggestorven journalist konden we gerust constateren dat we tussen de heid, want de veelal zeer aimabele gastheren Victor Noir. Hij ligt languit op zijn graf, in koper regen en de drup vier heerlijke dagen hadden en -vrouwen stelden alle 31 leerlingen gerust dat blauw is uitgeslagen, behalve op een zeker Parijs werd wel heel aanlokkelijk toen we op beleefd. met een hartelijke begroeting. Het bleek sympathiek lichaamsdeel, dat, onbedoeld, keu- de vroege ochtend van 21 mei bij het Energie- de voorbode van een avond vol culinaire en huis als sardientjes in een bushokje stonden te andersoortige verrassingen, zoals karaoke in schuilen voor de stromende regen. Eenmaal een kelder, bejaarden zonder wifi-verbinding warm en droog in de bus, bestuurd door de en bedwelmende geuren van dieren. Maar ook kloeke Alex, vergaten we Nederland dan ook van een veilige nacht, zij het voor een enkeling gauw, al dachten we nog even met een vriende- zonder raam. lijke glimlach aan onze fietsende derdeklassers terwijl we het water rondom ons zagen neerklet- De woensdag begon met een fietstocht. Neder- teren. Rond twee uur in de middag arriveerden landse, in Parijs woonachtige gidsen, loodsten we bij het Louvre, reeds aardig verzadigd van ons door verschillende wijken en vertelden on- de chocoladekoekjes, Pringles, autodrop en derweg een en ander. Het is een leuke manier vele andere nauwkeurig op elkaar afgestemde om de stad te bekijken; je ziet veel in relatief delicatessen. We maakten een wandeling naar weinig tijd. Het weer zat bovendien mee, en we de Champs Elysées, de Arc de Triomphe en, dachten geregeld met oprecht medelijden aan ten slotte, de Eiffeltoren. De meesten liepen de onze landgenoten ver, ver weg. trappen op naar de tweede verdieping – ook de Na een intiem ritje in de metro bezochten we twee uitzonderlijk atletische docenten, me- het Louvre. De drukte aldaar bracht ons ertoe vrouw Barbaroux en ikzelf. de kennismaking – voor de meesten althans – te beperken tot de bekendste van de vele twee uitzonderlijk hoogtepunten. Niemand rouwde hierom, want atletische docenten de blauwe hemel verleidde ons naar buiten te komen om daar eventjes het echte Parijse leven

JOHAN 34 JOHAN 35 Ouder en wijzer JOHAN:Column Tekst: Maaike Hoogerwerf

Ouder en wijzer?

Als het goed is, is dit mijn laatste column voor de JOHAN. Drie jaar geleden schreef ik de eerste voor – toen nog – de Aperta. Mijn dochters zaten in de eerste en derde klas van het Johan de Witt-gymnasium en ik was veertig plus. Nu zit de jongste op een andere school in de vierde klas, heeft de oudste eindexamen gedaan en nader ik de vijftig. Ik bedacht voor mijn column de naam ‘Ouder en wijzer’ als verwijzing naar mijzelf en naar andere ouders. Wij zijn ouder(s) en vinden onszelf wijzer dan de kinderen, of worden geacht dat te zijn. Maar vandaag stel ik mij, wachtend op de eindexamenuitslag van mijn oudste, de vraag: Is mijn www.qmakelaars.nl dochter in die zes jaar op het Johan de Witt-gymnasium ouder en wijzer geworden? Zij is maar een stipje op de indrukwekkende tijdlijn van het 760 jaar oude Johan de Witt- Q Makelaars Woonbeleving gymnasium. Maar toch voel ik weemoed. Als mijn oudste slaagt, is haar schooltijd voorbij. Ze is 18, volwassen zoals zij dat noemt (ik zeg altijd meerderjarig, want volwassen schijnen je hersenen pas te zijn als je rond de 23 bent), verheugt zich op het studentenleven en kan niet wachten tot ze op kamers gaat wonen. Maar ik zie nog dat kleine meisje naar de eerste klas gaan met haar te grote roze Eastpack op haar rug.

Over grote tassen gesproken, natuurlijk ging ze na het examen naar Lloret de Mar met een groep vriendinnen en mochten wij slechts een kleine selectie van de foto’s zien die door de leeftijdskeuring (40+) gekomen was. Flessen wodka, strand, heel leuke jongens, zon, dans- clubs; alles om de examens te vergeten. Het was natuurlijk even stressen toen het gerucht ging dat wellicht iedereen zijn examens zou moeten overdoen vanwege de grote fraudezaak De Q Makelaars Woon- – want dat valt niet mee met een promillage waar je u tegen zegt –, maar uiteindelijk bleek dat niet nodig en komt de uitslag vandaag. En dan weten we of ze wijs genoeg is om haar beleving voor alles wat met diploma in ontvangst te mogen nemen en of haar tas bij de vlag mag hangen. wonen te maken heeft. Zes jaar geleden wist mijn kind natuurlijk nog niets van wiskunde (nu nog steeds niet zo heel Wij bieden u full service veel), weinig van Nederlands en Engels en muziek, niets van de klassieke en moderne talen, verkoopbegeleiding, economie en kunst. En nu heeft ze een horrorspeelfilm gemaakt waar ik echt van moest gillen en een profielwerkstuk geschreven dat ik met plezier las. Nu weet ze meer van muziektheo- aankoopbegeleiding en rie dan ik, en weet ze wie Keynes was. In musea legt ze mij uit wat voor contrasten er in het taxaties. kleurgebruik zitten en wat de hofcultuur in de 17e eeuw was. Ze is naar Vlaanderen gefietst en naar Engeland en Rome geweest. Ze schrijft vlot en leest graag en scheldt zo nu en dan in het Latijn. Met vestigingen in:

Ik ga het Johan de Witt missen volgend schooljaar. Als ouder ben je weliswaar maar zijde- Dordrecht, Zwijndrecht, lings betrokken bij een school, maar toch. Het zal gek zijn er niet meer te komen. Maar ik blijf Papendrecht, Barendrecht, natuurlijk plaatsvervangend trots wanneer er weer een debattitel gewonnen wordt en misschien kom ik kijken als er een musical wordt uitgevoerd of een Kleine Avond wordt georgani- Oud-Beijerland, Gouda en seerd, want dit is tenslotte de plek waar mijn oudste dochter in zes jaar tijd ouder en een stuk Roosendaal wijzer werd. Q Makelaars Dordrecht

De dochter van onze gewaardeerde columniste Maaike Hoogerwerf is geslaagd. We feliciteren haar, Grote Markt 75-80, maar nemen met tegenzin afscheid. Dank je, Maaike, voor je heldere kijk op de zaken en soms ont- 3311 BG Dordrecht wapenende ontboezemingen. Veel geluk! Redactie JOHAN Telefoon: 078-6320740 E-mail: [email protected]

JOHAN 36 HELI Een unieke wijnbar in de historische binnenstad van Dordrecht Conrectoren COP- TER Tekst: K. Bos VIEW Zomaar een week van een conrector

De taken van een conrector zullen voor velen duidelijk zijn, hoe zo’n week er dan uitziet wil ik met een aantal gebeurtenissen van een ‘normale’ schoolweek hieronder schetsen. Zowel voor als achter de schermen ben je bezig met een organisatie die constant in beweging is. Iedere dag ga ik met plezier naar mijn werk en voor mij is het belangrijk dat we met elkaar een schoolsfeer creëren waarin iedereen kan participeren en waarbij iedereen zich thuis voelt. Samen- BRUT Food & Wine Bar is een hotspot waar heerlijke wijnen vanuit de hele wereld worden geschonken. Daar- werken met elkaar en respect tonen naar elkaar. Dat we van elkaar leren en ervaringen opdoen om naast kunt u bij BRUT genieten van lunch of petit diner, kleine hapjes die een uitstekende combinatie met dit op een later tijdstip te kunnen gebruiken en waarmee we anderen kunnen helpen. de wijn vormen. Bovendien is de locatie voorzien van een mooie stadstuin, ideaal voor feesten en partijen. Life is what happens to you, while you're busy making other plans John Lennon

De leerling lingen. Tevens nodigen we de leerlingen uit om In het kader van het PR-plan van de school be- bij ons op school proeflessen te komen volgen. nader ik een leerling met de vraag of hij een lip- De voorbereidingen voor deze proeflessen zijn dub zou kunnen organiseren. We bespreken kort in volle gang. Roosters worden gemaakt en col- wat de bedoeling is. De leerling is enthousiast lega’s worden benaderd om deze leerlingen een en maakt als eerste een afspraak met Musae. voorproefje te geven van het leven als leerling Met elkaar wordt een script bedacht en al snel op het Johan de Witt-gymnasium. Door mijn er- worden leerlingen, docenten en de rector bena- varing als groepsleerkracht van groep 8 verlopen derd om mee te draaien in het script. de contacten gemakkelijk. Met de leerkracht ontstaat al snel een klik en wanneer ik later con- Ik neem een groepje leerlingen uit de tweede tact zoek over de Cito- uitslagen praat het een klas mee om samen met mij een basisschool te stuk gemakkelijker. bezoeken in het kader van de werving. Mijn rol is om het contact met de leerkracht of de directie De mentorleerlingen uit klas 6 (ik begeleid dit van de basisschool te onderhouden. De leerlin- jaar twee leerlingen) komen voor het examen gen geven aan groep 8 een presentatie over het nog even naar mij toe. De één heeft behoefte Johan de Witt-gymnasium en belichten vooral om samen met mij een planning te maken en de hoe zij de school beleven. Het contact tussen ander regelt het zelf. Een spannende tijd voor BRUT Food & Wine bar basisscholen en het Johan de Witt-gymnasium is beide. Ik maak een nieuwe afspraak voor de Groenmarkt 121, 3311 BD Dordrecht van belang voor de toestroom van nieuwe leer- leerling die dit écht nodig heeft. De andere leer-

078-6131648 www.ditisbrut.nl JOHAN 39 ling heeft genoeg zelfvertrouwen en dat vind ik satie, communicatie, huisvesting en nieuwbouw. Dan op de fiets naar huis … even uitwaaien. prima. Met elkaar sparren we over het schoolplan en het ontwikkelplan. We bespreken de dagelijkse din- Een greep uit een week…. Als conrector heb je De docenten gen, maar ook ’hoe zien we de school in 2017?’. te maken met de grote lijnen uitzetten, missie We weten allemaal dat de intrinsieke motivatie Missie, visie, identiteit en imago zijn belangrijke en visie creëren, beleid maken, palen slaan voor bij een leerling uit het tweede en derde leerjaar items. De examenresultaten, de doorstroming, het grotere geheel. Daarnaast heb je te maken wat minder is dan bij de leerling uit klas 1, die zo- de jaarplanning en een sollicitatieprocedure met de dagelijkse dingen. De waan van de dag. juist is binnengekomen, of bij een vijfde of zesde staan nu hoog op de agenda. Momenteel ben ik Iedere dag een nieuwe dag met nieuwe ervarin- klasser die eindexamen moet gaan doen. Met bezig met een eerste aanzet voor het maken van gen om te leren en door te geven. het docententeam van een leerjaar bespreken een handboek PR-activiteiten. we wat ‘onze’ rol als docent zou kunnen bete- Ter voorbereiding op het mentoraat en de invul- Motto voor mezelf: Bedenk wat je wilt bereiken. kenen. Halen ‘wij’ het beste uit de leerlingen en ling daarvan voer ik een gesprek met een exter- Werk vanuit je hart. Handel vanuit je gevoel. halen ‘wij’ ook het beste uit onszelf? Door met ne partner. Wat kunnen we doen om de invulling elkaar na te denken over het onderwijsproces van het mentoraat zo effectief mogelijk te laten van de leerling, en de begeleiding die daarbij zijn? Wat is de rol van de mentor, wat is zijn taak nodig is, willen wij de kwaliteit van het onder- en waar moet een mentorles aan voldoen? Deze wijs optimaliseren. In zo’n teamvergadering zie gesprekken koppel ik weer terug aan de leer- je de saamhorigheid van het docententeam en jaarcoördinator. Een mooi proces. is er een goede discussie over de invulling van HELI het onderwijs. Het rooster In deze fase van het jaar is het druk rondom Ik spreek een docent over zijn jaartaak voor het roosters: de toetsweek, de jaarplanning en het komende schooljaar. Wat gaat hij nog doen nieuwe schoolrooster bepalen een flink deel van COP- naast zijn rol als docent? Naast het lesgeven de invulling van mijn tijd. zijn er meerdere taken te vervullen, wordt hij bij- Ik heb contact met culturele instellingen zoals voorbeeld mentor, gaat hij profielwerkstukken stichting ToBe, Da Vinci-college en verschillende begeleiden, coördineert hij een reis, begeleidt sportverenigingen. Het aanbod voor de JDW- TER hij deltaleerlingen, geeft hij steunles? Het is een uren is divers en de contacten verlopen door de Conrectoren gesprek dat jaarlijks terugkomt. Met elkaar be- jarenlange connecties soepel. Tekst: P. van der Linden kijken we wat de wensen en mogelijkheden zijn met betrekking tot zijn taak. Nieuwbouw VIEW Er staat een afspraak gepland over de sponsor- Leerjaarcoördinatoren actie. Ik mobiliseer samen met de leerjaarcoör- Toen ik elf jaren geleden begon als conrector van de bovenbouw op het Johan de Witt-gymnasium Met de twee leerjaarcoördinatoren heb ik over- dinator en de LO-docent een clubje leerlingen verkeerde de school in zwaar weer: er waren grote financiële tekorten, de onderwijsprestaties lieten leg over de resultaten van de leerlingen, be- voor de opening van de actie ’Johan komt thuis’. te wensen over en in de plaatselijke pers gingen docenten en ouders elkaar op een onkiese manier spreek ik de individuele leerlingen, de zorg, de Met drie collega’s bekijk ik wat de inrichting van te lijf. Kortom: er wachtte mij en de eveneens nieuw aangestelde rector een tour de force om de projecten die plaatsvinden in de verschillende de personeelskamer in de nieuwbouw met zich school weer in rustiger vaarwater te loodsen. leerjaren, de reizen, de begeleiding van de men- meebrengt en als welkome afwisseling drink ik toren, contacten met ouders en nog veel meer. een kop koffie om te kijken welk koffiezetappa- In deze tijd van het jaar hebben zij de leerlingen raat we in de nieuwbouw willen gaan gebruiken. op hun netvlies als het gaat om de laatste lood- Met de roostermaker maak ik een overzicht van Met welke problemen worstelde het Johan de ingewikkelde cijferregistratie bleek geen goed jes. We bereiden ons gelijktijdig voor op het de lokalen. Hoe gaan we na de verhuizing het Witt-gymnasium? computerprogramma voorhanden en nog veel ‘nieuwe’ schooljaar. ‘Oud’ en ‘nieuw ’ lopen nu rooster overzetten, hebben de ‘nieuwe’ lokalen meer van dit soort zaken. Om het nieuwe didac- door elkaar heen. al nummers? Omdat er bij de invoering van de Tweede Fase tische concept van het studiehuis voor de bo- in de bovenbouw van het vwo een nieuw didac- venbouw vorm te kunnen geven, werd tevens in Tussendoor tisch concept, het studiehuis, ingevoerd werd, 1998 voor de bovenbouwleerlingen een nieuwe leerlingen op hun netvlies In de personeelsruimte maak ik een praatje met ontstond er niet alleen bij het Johan de Witt- locatie aan de Oranjelaan betrokken. collega’s over uiteenlopende zaken: de vakantie, gymnasium , maar ook bij andere scholen in het de vergaderingen, de toetsen, de leerlingen etc. voortgezet onderwijs een zeer complexe organi- Omdat de bovenbouwleerlingen vrijwel uit- Het directieteam Ik loop zo nu en dan door de aula en dol wat met satie die onbeheersbaar bleek. Roosters van do- sluitend aan de Oranjelaan les kregen, bleek in Twee keer in de week is er een vast overleg met leerlingen, bemoedig hen of spreek hen verma- centen en leerlingen waren volstrekt onlogisch, de praktijk al snel dat er niet alleen een fysieke, de voltallige directie: twee conrectoren en de nend toe als ze wederom proberen om met hun leerlingen konden zonder enige belemmering maar ook een ‘geestelijke’ scheiding tussen de rector. Op de agenda staan uiteenlopende zaken kont op een tafel plaats te nemen. extra vakken kiezen en ook weer laten vallen, er twee locaties was ontstaan. In de onderbouw, als: actuele zaken, binnengekomen post, onder- Na schooltijd praat ik nog wat met de claviger of moesten nieuwe vakken gegeven worden waar- gehuisvest aan het Oranjepark, werd over het wijs, financiën, personele zaken, werving, organi- de schoonmakers. van de inhoud nog niet duidelijk was, voor de algemeen op een behoorlijk traditionele ma-

JOHAN 40 JOHAN 41 Vanaf 2005 begon ons leerlingaantal weer ge- onmogelijk is om het niveau - dat wij in de door universitaire studie te mogen beginnen. Op een staag te groeien. Hierdoor kregen we weer wat ons gegeven vakken nastreven - te bereiken enkele lotingstudie na, werd je voor vrijwel iede- meer financiële armslag om onze onderwijskun- wanneer docenten en leerlingen met elkaar in re studie toegelaten. Inmiddels besluiten steeds dige ambities waar te maken. Er werden JdW- een ‘vreemde’ taal moeten communiceren. Na meer universiteiten en hogescholen om ‘aan de uren voor klas 1 en 2 in het leven geroepen, de een schoorvoetend begin (gestart werd met één poort’ te selecteren. In de praktijk betekent dit lessentabel in zowel de onder- als de boven- eerste klasje van 22 leerlingen) is de populari- vaak dat de best gemotiveerde leerlingen met bouw werd drastisch hervormd, de practicumu- teit van Cambridge Engels enorm toegenomen. de hoogste cijfers worden toegelaten. Vanuit het ren voor onze bètaleerlingen werden uitgebreid Gemiddeld kiest 80% van onze leerlingen in de ministerie wordt deze nieuwe vorm van toelaten en er werden voor het eerst trainingen voor exa- onderbouw voor het volgen van extra lessen En- van leerlingen volledig ondersteund. Door mid- menkandidaten georganiseerd. gels, teneinde in de 3e klas het FCE certificaat del van het aanscherpen van de slaag-/zakrege- (First Certificate in English) te behalen. Na het ling worden de leerlingen verplicht om zowel Het oprichten van de stichting eerste certificaat kunnen deze leerlingen, indien voor het schoolexamen als het centraal examen zij dat willen, in de 5e klas examen doen voor hogere cijfers te behalen. Het gemiddelde van ‘Johan de Witt-gymnasium’ het CAE (Certificate in Advanced English). In het de CE-vakken dient minimaal 5,5 te zijn en voor voorjaar van 2013 heeft de school, bij wijze van de vakken Nederlands, Engels en wiskunde mag Omdat de gemeente Dordrecht van mening experiment, vier leerlingen examen laten doen ten hoogste één vijf op de cijferlijst staan. De was dat scholen zich moesten verzelfstandigen voor het professionele certificaat (Certificate of leerling en de school dienen daarom het beste werd op 1 maart 2005 de zelfstandige ‘stichting Proficiency in English). Alle vier behaalden zij uit zichzelf te halen voor het verkrijgen van een Johan de Witt-gymnasium’ opgericht. Dat bete- met uitstekende cijfers hun diploma. Een huza- diploma met de hoogst mogelijke cijfers, waar- kende dat onze school onder een eigen bestuur renstukje van deze leerlingen en hun begelei- mee de kansen om toegelaten te worden voor kwam, zonder dat andere scholen deel van dit ders! Het vak Cambridge Engels is inmiddels een vervolgopleiding aanzienlijk vergroot wor- bestuur uitmaakten. Enerzijds heeft zo’n éénpit- niet meer weg te denken uit ons curriculum. den. tersconstructie het grote voordeel dat je geen verantwoording hoeft af te leggen aan andere De vernieuwde Tweede Fase Unilocatie scholen die onder hetzelfde bestuur vallen, an- Toen duidelijk werd dat de kennis en vaardig- Omdat het verzorgen van onderwijs op twee derzijds kun je ook nooit terugvallen op de voor- heden van de leerlingen die vanuit de Tweede verschillende locaties onderwijskundig en finan- delen van een groter bestuur in geval er sprake Fase aan een universitaire studie begonnen wa- cieel niet langer vol te houden was, kregen de is van formatieve fricties of financiële tekorten. ren, te wensen overlieten, besloot het ministe- voorzichtige plannen voor het realiseren van één In theorie is het nu dus mogelijk dat een school rie om de inrichting van de Tweede Fase ingrij- schoolgebouw voor alle leerlingen steeds meer als de onze failliet kan gaan. In de huidige tijd nier les gegeven, terwijl er aan de Oranjelaan, pend te wijzigen. Er moest iets gedaan worden vorm. Vele (wilde) plannen en ideeën hebben van economische crisis, waarin de kosten van het mede door de invoering van de Tweede Fase, aan de versnippering van vakken (te veel vakken de revue gepasseerd. Na ampele overweging geven van onderwijs alsmaar stijgen terwijl de een grote mate van vrijblijvendheid heerste bij met te weinig diepgang). Bovendien moesten werd, uiteraard in overleg met de gemeente, bekostiging voor onderwijs gelijk blijft, is het van zowel de bovenbouwleerlingen als de boven- combinaties van profielen en vakken beperkt besloten om ons gebouw aan het Oranjepark te groot belang om ervoor te zorgen dat de kos- bouwdocenten. worden. Het doel hiervan was dat de Tweede renoveren en uit te breiden. Omdat het niet mo- ten de baten niet overstijgen. Vanuit het bestuur Fase voor leerlingen beter ‘studeerbaar’ zou gelijk was om tijdens de bouw/renovatie in het en de schoolleiding wordt daarom voordurend Na twee jaren van ‘pappen en nat houden’ werd worden en dat de bovenbouw voor de scholen gebouw te blijven, werden we gedwongen om nauwlettend toegezien op de financiën. Echter door de nieuw aangestelde schoolleiding in 2004 organisatorisch beter beheersbaar zou worden. twee jaar naar het pand Doelesteyn te verhuizen. tot nu toe is de school, in tegenstelling tot vele een rigoureus besluit genomen: het didactische Wederom moest de inrichting van onze vierde, Door vertragingen in het bouwproces zijn dit uit- andere scholen in het voortgezet onderwijs pri- concept van het studiehuis werd los gelaten en vijfde en zesde klas op de schop. Nieuwe be- eindelijk drie jaren geworden. Aan het eind van ma in staat gebleken om haar ‘eigen broek op er moest weer gewoon traditioneel les gege- grippen deden hun intrede: profielkeuzevakken, dit kalenderjaar zal dit lange en moeizame pro- te houden’. ven worden. Bovendien werd het ongebreideld vrije examenvakken, maatschappijvakken en ces definitief afgerond worden en zullen we de kiezen van extra vakken in de bovenbouw aan cultuurvakken. Van de mogelijkheid om nieuwe beschikking hebben over een nieuw ingericht en Cambridge Engels banden gelegd. Aanvankelijk stuitte dit besluit vakken zoals Spaans, Russisch, Chinees, filoso- modern schoolgebouw waarmee het Johan de Vanwege de voortschrijdende globalisering op de nodige bezwaren van docenten - gek ge- fie, informatica of maatschappijwetenschappen Witt-gymnasium de toekomst met vertrouwen wordt er steeds meer een beroep gedaan op noeg niet van de leerlingen - , maar naarmate de te introduceren heeft onze school, o.a. vanwege tegemoet kan zien. een goede beheersing van de Engelse taal. Het rust terugkeerde en de onderwijsprestaties van financiële redenen, geen gebruik gemaakt. In- is heden ten dage geen uitzondering meer dat de leerlingen beter werden, ebde deze onvrede middels hebben al drie cohorten (2007,2008 en studenten hun studie voortzetten of afronden langzaam weg. 2009) vanuit de vernieuwde Tweede Fase onze aan een buitenlandse universiteit of hogeschool. school verlaten. Het bleek echter een illusie om Uiteraard is hiervoor een goede beheersing van De financiële tekorten konden met hulp van de te denken dat nu eindelijk de rust aan het onder- het Engels een voorwaarde. Om op deze ont- wijsfront was teruggekeerd. HELI gemeente Dordrecht en de toenmalige wethou- wikkeling in te spelen werd op onze school in der van onderwijs binnen drie jaar weggewerkt 2006 gestart met het aanbieden van Cambridge worden. De school kon zich weer gaan richten Aanscherping exameneisen Engels. De andere variant, tweetalig onderwijs, op haar belangrijkste taak: het verzorgen van Tot voor kort was het kunnen overleggen van COPTER leek ons minder geschikt, omdat het ons inziens goed onderwijs. een gymnasiumdiploma voldoende om aan een JOHAN 42 JOHAN 43 VIEW bedeesd tegemoet, met lofliederen en offerandes. Tijdens dit feest geen geschreeuw. Het dient überhaupt geen vermaak of tijdverdrijf, maar is een gebeuren dat mens en natuur tezamen uit hun alledaagsheid rukt.

‘Als Romein doe ik als het ware een stap terzijde en zie mijn eigen plaats in het geheel’

Uit de schuchtere massa treedt een plechtige figuur naar voren. Hij is de censor, de PALIMPSEST absolute alleenheerser op dat moment. Hij stelt iedere vrije burger in een welbepaalde JOHAN:Column orde op – senatoren, ridders, het gemene volk. Vervolgens leidt hij de stoet driemaal om Tekst: L. van der Held de stad heen. Ze volgen een schaap, een varken en een stier, die voor hen uit worden ge- dreven. Na de derde rondgang maakt de massa zich zwijgend op voor het offer. Wanneer de drie dieren hun kop laten hangen, bij wijze van toestemming, glijdt het offermes fluks langs hun kelen. Ze zakken vrijwel gezamenlijk door hun knieën. Het samenvloeiende bloed dient ter reiniging van de burgers. Als hoofd van hun huishoudens is met hen de eeuwige stad zelf gezuiverd. Lustrum revisited Maar waarván wordt de stad nu eigenlijk gereinigd? Van alle smetten of bezoedelingen die haar inwoners de afgelopen vijf jaar onverhoeds opliepen. Zo gaat dat in de natuur Feestvarkens zijn van alle tijden. Getuige het Johan de Witt-gymnasium, dat met zijn van de oudheid: die werd opgevat als kosmos, een interconnected geheel, een hecht bijbelse leeftijd van 760 jaar terug reikt tot in de hoge middeleeuwen. Meer nog: weefsel waarin alles met alles verbonden kan zijn. Als mens ben ik daar op talloze manie- komend schooljaar organiseert het gymnasium zijn 152ste lustrum, de aloude marke- ren mee verweven, maar zonder enig overzicht of bewustzijn. De kosmos blijft duister in ring van een vijfjarig bestaan. Een lustrum – dat is niet niets. Als teken van aanhou- zijn werkingen. Ik handel wel, maar doe dat in een ondoorzichtig geheel, waarbinnen ik dend succes in de strijd om het bestaan verdient het aandacht. Zeker vandaag de nooit weet hoe mijn handelingen uitpakken. Sterker nog: binnen de kosmos ben ik niet dag, waarin de concurrentie niet van de lucht is. meer dan een weefseldraad, een knooppunt van krachten. Als zodanig kan ik ongewild miasma’s oplopen, smetten, zonder dat ik weet waarom of hoe. Bijvoorbeeld: gisteren Een lustrum is een oeroud fenomeen. Het wortelt in het vroege neolithicum. In zijn schudde ik nietsvermoedend de hand van een gevierd man. De dag tevoren had hij met oorspronkelijke vorm was het niet zomaar een vrijblijvende viering, maar in de eerste diezelfde hand een moord gepleegd. Nu kleeft een miasma aan hem totdat hij daarvan plaats een religieus zuiveringsritueel, dat het voortbestaan van een staat of vestiging ritueel wordt gereinigd middels een zoenoffer of lustratio. In de tussentijd zijn miasma’s moest bewaken. Wij horen er niets meer van, maar ons woord feest, verwant met het extreem besmettelijk. Het vervelende is dat ik nooit weet waar of bij wie ze zitten. Ieder Latijnse festa, gaat terug op een Indo-Europese stam die ‘heilig’ of ‘zuiver’ betekent. mens is een mogelijk brandpunt van vervuiling. En niet alleen mensen: een boer ritst zijn Ook de naam lustrum of lustratio duidt daarop: reinigen, zuiveren, wegspoelen van ploegschaar over de aarde, maar het zou kunnen dat hij ongewild banen van de goden vervuiling. Vele volkeren kenden een dergelijk ritueel, maar wij zijn het meest ver- doorkruist. Hij raakt bezoedeld en zijn miasma zal zijn familie en zijn gemeenschap te trouwd met de manier waarop de Romeinen iedere vijf jaar een lustratio uitvoerden gronde richten – tenzij iemand ingrijpt. om hun staat voor de ondergang te behoeden. Gezien deze opvatting van de natuur als overweldigend en onoverzichtelijk krachten- Hoe ging dat in zijn werk? Alle burgers, zonder uitzondering, verzamelen zich in spel wordt begrijpelijk waarom een lustrum bittere noodzaak is. Als een stad of staat smetteloos witte gewaden buiten de stadsmuren. Het is feest, maar er wordt niet zichzelf niet schoonspoelt, zal de natuur zelf ingrijpen: vuurzeeën en tsunami’s zullen niet gelachen. Iedereen is bekranst met loof en zingt hymnen. De stemming is met niets lang op zich laten wachten. Zo ontsprong het oude lustrum aan zorgen omtrent mijn ver- te vergelijken. Zij trekt alle aanwezigen in een sfeer van heiligheid. Romeinen stellen wevenheid met de natuur. Het leven van staten was ermee gemoeid. zich dan terughoudend en schuw op. De natuur is even niet een voedsel- of energie- leverancier, maar wordt op dat moment anders ervaren. Zon, wolken, struikgewas – al Instellingen en gewoontes kunnen blijven bestaan, terwijl de bodem waaruit zij ooit het gewone en alledaagse biedt plotseling een geheimzinnige aanblik. Dit is wat opkwamen allang is weggevaagd. Zij zijn als het licht van sterren die al jaren zijn uitge- een feest aanvankelijk voor de Romeinen was: een omslag van het gewone naar het doofd. De natuur van de oudheid is zo’n gedoofde ster. Voor ons is zij geen wrekende ongewone. Daarvoor hoeven zij geen spektakels op te voeren. De dingen zelf ogen instantie, maar een onverschillige. Zij wordt niet langer als overweldigend ervaren, maar anders. Hun façade van vanzelfsprekendheid valt weg en de échte natuur flitst op, wordt – schijnbaar – wetenschappelijk-technologisch beheerst. Het woord festa heeft als nieuw, van goden doordrenkt, waaraan men altijd min of meer voorbijging in de binnen deze constellatie zijn zeggingskracht verloren. Toch geven ook wij feesten en ook dagelijkse handel en wandel. Als Romein doe ik als het ware een stap terzijde en voor ons is dat een onderbreking van de sleur of alledaagsheid. Maar anders: het lustrum, zie mijn eigen plaats in het geheel: hemel en aarde en alles ertussenin verschijnt als voorheen geladen met kosmische betekenis, bestaat nu nog als lustiges Nebenbei waar- een mij overweldigend, omgevend, voedend en tegelijk vernietigend krachtenspel, mee instanties een verjaardag vieren. De gelegenheid is er niet minder aardig om. waaraan ik met mijn hele hebben en houden ben overgeleverd. In de alledaagsheid is deze constellatie mij in zekere zin verborgen, hoogstens een lichte zorg op de achtergrond, maar een feest laat haar in vol ornaat oplichten. Een Romein treedt haar JOHAN 44 JOHAN 45 Teksten: Isabelle, Bridget, een logboek land kunnen ze er ook wat van!). Toen iedereen dit op gen. Eerst kregen we ongeveer een uur de tijd om vrij Babette, Violet, Maral had kregen we nog een heerlijk ijsje als toetje, en daarna rond te lopen in het museum, vervolgens werd de groep en Augustina was het tijd om terug te gaan naar het hotel. Iedereen in drie kleinere groepen verdeeld voor een rondleiding. Er was doodmoe, dus, rond een uur of drie, nadat iedereen was een Nederlandse studente die ons rondleidde en zij Samenstelling van de zich rot geschrokken was van de man die kwam kijken vertelde ons alles Mögliche. en fotografie: L. van Beek of iedereen sliep (Nachtruhe bitte!) sliepen we dan ook Het museum bestond uit meerdere delen: eerst een allemaal braaf. Im Großen und Ganzen was het een leuke tentoonstelling in het teken van de Tweede Wereldoor- schoolreizen eerste dag. log, daarna een tentoonstelling over het Jodendom in het algemeen. In het eerste deel zijn we wat monumenten te- Mittwoch, ein schöner und gengekomen waar we even bij alle slachtoffers stil konden staan. Gedurende de tweede tentoonstelling vergeleek lehrreicher Tag im schö- onze gids het jodendom met andere verwante geloven: nen Berlin het christendom en de islam. We kregen nog een kwartiertje tijd bij het Joods monu- Rondje Nadat we van een lekker Duits ontbijt hadden genoten, ment. Dit konden we bezichtigen en foto’s nemen. Na zijn we op woensdagochtend naar het concentratiekamp een kwartier reed de bus weer weg, waarbij de chauffeur Sachsenhausen gegaan. Aanvankelijk was dit geen con- een geintje uithaalde met twee leerlingen: we wijzen naar centratiekamp voor Joden, maar voor politieke gevan- niemand, maar Augustina en Maral waren weer eens te genen. Later werd dit kamp uitgebreid en als werkkamp laat. Unartige Mädchen sind Sie doch! gebruikt. De macabere spreuk ‘Arbeit macht frei’ was Europa boven de ingang te vinden. Daarna kregen wij nog een uurtje vrije tijd in een winkel- BERLIJN Wij kregen een rondleiding, waarbij we leerden over de centrum. Daar was een leuke koffiezaak, genaamd Balzac, functies van de gebouwen die in het kamp te vinden die door de leerlingen, alleen vanwege de naam al, werd waren. We waren erg onder de indruk van de verhalen gemeden. die onze gids vertelde: In een kleine barak moesten JOHAN:Reportages zo’n driehonderd mensen slapen. Er waren niet genoeg Jetzt kann’s losgehen! We gingen ’s avonds naar een bedden, waardoor vaak drie mensen of meer samen in bowlingbaan, waar we eerst gingen eten. Es war schade, je daar echt niet over heen kon komen. Toen we daarna één bed moesten slapen en zelfs dan hadden sommige Schulreise Berlin, Mai 2013 dass es keine Wiener Schnitzel und Bratwürste gab, aber verder reden richting West-Berlijn (dus ook langs Check- gevangenen geen slaapplek. glücklicherweise war es nicht zum Kotzen, im Gegenteil! point Charlie), bleef de rivier eigenlijk steeds in de buurt. Sachsenhausen was geen vernietigingskamp, alhoe- Uiteindelijk reden we naar de Reichstag. Hier hadden we Bij het bowlen zelf, dass sehr gemütlich war, was vooral wel er door het harde werken en weinige voedsel veel meneer Van Beek erg fanatiek. Meneer Van Andel ging We vallen in als de reis een stop van zo’n tien minuten om foto’s te maken en even mensen stierven. Bovendien werden er toch wel mensen de benen te strekken. Toen was de rondleiding afgelopen. nog even voor de bowlingbaan op de grond liggen. Voor vermoord. Zij werden voorgelogen dat ze een medische omstanders was niet duidelijk of hij dat deed om zijn in de al begonnen is… keuring ondergingen, terwijl zij dan vanachter in de nek We zijn wat gaan eten (eigenlijk een soort picknick) op het goot gegooide ballen te bewonderen of dat hij hiervoor geschoten werden. Dit gebeurde via een gat in de muur, andere redenen had. grasveld naast de Berliner Dom. Rond een uur of twee zijn zodat de SS’ers niet zo erg het idee hadden dat ze moor- we naar het Pergamonmuseum geweest. Daar kregen we Dienstag denaars waren. De lijken werden in gasovens geplaatst Al met al was het een erg gezellige, leuke en leerzame in het Engels een rondleiding langs de indrukwekkende zodat er geen sporen overbleven van de slachtoffers. dag! Eins war jetzt schon klar: Berlin ist eine Reise wert! monumenten. We werden in twee groepen opgesplitst. Bij geschiedenis hebben we het natuurlijk al uitgebreid Dinsdag was een heel leuke dag. 's Ochtends zaten we al- De gidsen vertelden ons over het Pergamonaltaar en de gehad over de Tweede Wereldoorlog en concentratie- lemaal erg moe aan het ontbijt. Daarna zouden we met de Donnerstag blauwe Poort van Ishtar, over de beelden die bewaard zijn kampen. We konden nu echt een beeld vormen bij alle bus een rondrit gaan maken door Berlijn. Toen we uit onze Op een mooie donderdagochtend werden we wakker, de gebleven. Wat opviel was (dat vertelden de gidsen ook), verhalen. Door de harde regen hebben we helaas niet na kamers naar beneden liepen, stonden onze docenten zon scheen. Het was alweer de laatste dag met een vol dat minder dan 10% van de kunstwerken echt was. De rest de rondleiding nog vrij rond kunnen lopen, waardoor we (mevrouw Pouw, meneer Van Beek en meneer Van Andel) programma. ’ s Ochtends na het heerlijke ontbijt gingen was allemaal nagebouwd. We hebben erg mooie dingen in niet het volledige kamp hebben bezichtigd. ons met lunchpakketjes op te wachten. Lekker hoor, die het museum gezien. we naar de voormalige Stasi-gevangenis, door het lekkere yoghurt, die zure appels, een pakje Capri-Sonne, een weer en de korte loopafstand deden we dit te voet. Om Am Nachmittag sind wir ins Jüdisches Museum gegan- fruitreep/cakeje en twee broodjes. Na de rondleiding gingen we naar de Alexanderplatz. Daar 08:45 aangekomen hadden we de mogelijkheid om te kie- kregen we drie uur vrije tijd. Deze werd door iedereen We stapten de bus in en reden naar een plek in het cen- goed besteed. Maar als eerste renden de meesten naar de trum van Berlijn. Daar moesten we even wachten. Uitein- Mac of een andere plek met Wifi. Nadat het thuisfront op delijk kwam er een vrouw aanfietsen: onze gids. Ze sprak de hoogte was gebracht van wat we hadden gedaan, ging Vlaams. Wij waren al lang blij dat we een Nederlandstalige iedereen op onderzoek uit. Helaas was het KaDeWe (op gids hadden, dan konden we er in ieder geval wat meer één na grootste warenhuis ter wereld) te ver weg, maar er van verstaan. Und jetzt geht’s los. Ze liet ons de hoogte- waren nog genoeg andere winkels en een groot winkel- punten van Berlijn zien (en dat waren er een hoop!). Zo centrum. Winkel in, winkel uit. Zo brachten we de drie uur begonnen we in Oost-Berlijn met de Fernsehturm, de door, die daardoor heel snel gingen. Berliner Dom, de Deutscher Dom en de Französischer Tijd om te verzamelen en gezamenlijk naar het restau- Dom, en een aantal gebouwen van de ambassade, zo rant te lopen. Eenmaal daar aangekomen ging iedereen ook de Nederlandse, die ingebouwd staat tussen andere doodop aan tafel zitten en het voorgerecht stond al op gebouwen. Natuurlijk maakten we ook een stop bij een ons te wachten: sla, met een nogal zure dressing (ja, deel van de Berlijnse Muur, tegenover de O2World Arena. typisch Duits…). Nadat we dit op hadden stond al snel De gids vertelde ons dat dit stuk muur eigenlijk maar een het hoofdgerecht klaar: boontjes, bloemkool, broccoli en extra omheining was. Daarachter lag namelijk de rivier worteltjes met pasta en aardappelen (en wij maar denken de Spree, en dat was volgens haar de echte muur, omdat dat Nederlanders alles door elkaar gooien, nou, in Duits-

JOHAN 46 zen tussen een Duitse gids of een Nederlandstalige gids. Vervolgens gingen we als klap op de vuurpijl naar Filmpark een logboek Vol enthousiasme koos het merendeel voor de Duitse Babelsberg! Waar we als dol enthousiaste gymnasiasten gids. Gelukkig liep meneer Van Beek met ons mee en gaf (niet blijkend uit ons gedrag) rondhuppelden door de soms extra uitleg, zodat wij het beter begrepen. Wenn echte filmsets van GTST en we vermaakt werden met de man gut zuhörte, konnte man es verstehen. spectaculaire stunts in de ‘Vulkaanshow’. Tweeënhalfuur Tekst en fotografie: D. de Lange van de Wer fremde Sprachen nicht kennt, weiß nichts von seiner lang was veel te kort: met bootjes door het water, rennen eigenen.’(Johann Wolfgang von Goethe) over de waterbrugjes en het bewonderen de decorstukken van bekende films o.a. van ‘Der Blaue Engel’. schoolreizen De gids had vroeger zelf in deze gevangenis gezeten, omdat hij een vijfregelig tekstje had geschreven en uitge- Er was een middeleeuws stadje nagebootst, er was een deeld. Het stukje tekst was tegen het Duitse bestuur. ‘Je spookhuis, een 3d-schietsimulator (wat onder ons erg po- bent niet te dom om zelf na te denken’. Hiervoor kreeg hij pulair was) en een gave 4Dshow. Meneer Van Beek, meneer 5,5 jaar gevangenisstraf. Das war natürlich schrecklich. Van Andel en mevrouw Pouw hadden tot ons ongeloof de De gevangenen werden niet vermoord – aangezien de enige echte George Clooney gezien… gevangenisleiding geen doden op hun naam wilde heb- Hierna naar het Holländisches Viertel: deze wijk, gelegen ben –, maar ze werden wel psychisch gek gemaakt. Zo in Potsdam, wordt gezien als het grootste ensemble van Rondje vertelde hij een straf: je werd kaal geschoren en om de woningen gebouwd in Hollandse stijl buiten Nederland in Europa. Het was een schilderachtig wijkje, zeer plezant om EuropaEASTBOURNE

(weetje: Hastings is partner- JOHAN:Reportages stad van Dordrecht, red.)

Korte impressie van het reisverslag van meneer De Lange. Woensdag gingen mevrouw Van Bladeren en onderge- U kunt de hele reportage lezen op de schoolwebsite. tekende naar de school om de hoofden te tellen en de lessen te bekijken. Elk van de vijf groepen was bezig met … We arriveerden op tijd in Eastbourne, waar de leerlin- iets anders. Zo kregen leerlingen fragmenten voorgelezen gen werden opgehaald door de gastgezinnen. Op dat mo- uit Bram Stoker’s Dracula. Andere kregen aan de hand ment hield het op met regenen en hebben we het tijdens van synoniemen uitgelegd wat sommige woorden bete- ons verblijf min of meer droog gehouden. kenden. Daarna kregen ze de opdracht zelf nieuwe zinnen Dinsdag kregen de leerlingen Engelse les, zoals ook op te schrijven met de woorden die ze hadden geleerd. De de twee dagen die volgden. Om twaalf uur haalden we zinnen werden daarna gecontroleerd op grammatica. paar seconden kreeg je een ijskoude druppel op je hoofd. hier een stop gemaakt te hebben. Wir haben viel einge- de leerlingen op om naar Battle te rijden, een toeristisch ’s Middags hebben we in Brighton het Royal Pavilion be- Aan voldoende nachtrust kwam hij niet toe, telkens wan- kauft! dorp waar alles lijkt te draaien om een kasteel en een klein zocht. Op het pleintje bij de poort naar de souvenirwinkel neer je bewoog werd je wakker gemaakt. Het is onmoge- Ons laatste diner werd geserveerd in het Ampelmann- museum dat informeert over de slag bij Hastings (1066) - was het tijd voor een groepsfoto. Het paleis doet aan de lijk om de hele tijd stil te liggen, dus dit was puur om hen restaurant. Eenmaal gearriveerd in het sfeervolle restau- waarbij de Angelsaksen werden verslagen door een man buitenkant oosters aan, als een bouwsel uit de sprookjes gek te maken. rant, viel ons gelijk het peper- en zoutstel op, dat twee uit Normandië (lees: een Viking): Willem de Veroveraar. van Duizend-en-één-nacht. Het interieur staat in het teken Ook vertelde hij dat hij in een donkere wagen was gestopt Ampelmännchen voorstelden, wat enig! Het opmerkelijke Deze liet het kasteel bouwen. In de restanten van het van palmbomen, draken, en de kleuren groen, rood en toen hij opgepakt werd, uren gingen voorbij, totdat ze van het restaurant was dat het op een bijzondere plaats kasteel zijn nog een Senior School en een dormitorium. zilver. aangekomen waren. Achteraf bleek dat hij maar 50 meter gelegen is. Om de zoveel tijd hoorden we de trein, die Om een beeld te schetsen voor de bezoeker is er een van zijn oorspronkelijke plek vandaan was. Ze hadden zichtbaar was in de weerspiegeling van het raam, boven moderne ruimte met filmzaaltje, en zijn er nagemaakte De laatste dag – donderdag – hebben de leerlingen na expres zo lang heen en weer gereden. ons rijden. Dat komt omdat het restaurant gebouwd is in bijlen, zwaarden, schilden, helmen en een maliënkolder. schooltijd doorgebracht in Eastbourne. Altijd leuk om een Schließlich erzählte er: wer einschläft in einer Demokratie, één van de bogen waar de trein overheen rijdt. Volgens de huidige stand van zaken is de strijd beslist aandenken te schaffen. wacht auf in einer Diktatur. We nuttigden heerlijke Italiaanse gerechten. Tussen de door de pijl en bogen van het leger van Willem. Op Voordat we eindelijk met het programma verder konden, maaltijden door werd er van alles gevouwen met de servet- het veld waar de slag heeft plaatsgevonden staan nu De terugreis leverde enige uren vertraging op, maar moesten we wachten op meneer Van Beek, aangezien ten. Er kwamen prachtige vogels uit, maar na een paar veel struiken en bomen waardoor het iets lastiger is om de leerlingen hebben zich in hun lot geschikt. Goed hij zo graag een boek wilde hebben en het zelf niet kon minuten vol lachbuien en na het herstel van beschaafdheid, je de bewegingen van ridder en paard voor te stellen. gedaan!. vinden… zaten we weer allen keurig aan ons dessert terwijl meneer (Suchet, und ihr werdet finden) Van Andel nog iets wilde mededelen. Guten Appetit! Na anderhalf uur in de bus gezeten/geslapen te hebben, kwamen we aan in het pittoreske Potsdam. Steeds dichter De laatste avond was helaas alweer aangebroken. We bij het prachtige slot Sanssouci, werd onze nieuwsgierig- hebben een leuke en aangename week gehad. Berlijn heid gewekt. Slenterend door een poort van goud vulde heeft een geweldige indruk op ons achtergelaten. Ietwat het zicht van pracht en praal onze ogen. Afdalend door de melancholisch liepen we het restaurant weer uit, op naar Versailles-achtige tuinen riep meneer Van Beek jubelend onze laatste avond van deze geweldige reis. de vraag uit wat de stijl van het paleis is, wat rococostijl bleek te zijn. Rond de fontein aten we ons lunchpakketje en na een hoop foto’s gemaakt te hebben, liepen we de Berlin, du bist trappen op en voelden we ons even als een koning(in). so wunderbar! Sanssouci war wunderbar, es lohnt sich wirklich.

JOHAN 48 een logboek lingen verloor in een omhoog gaande attractie zijn vragenspel, dat gekoppeld was aan objecten, die Tekst: J. Koch en S. Rietveld (fiets)sleutels, over welk nieuws het thuisfront niet in het museum te zien waren. Elke goed beant- zo blij was. woorde vraag leverde een letter op en die letters Fotografie: D. de Kloe moesten samen een vraag vormen, die beant- van de woord moest worden. heerlijk Vlaams stoofvlees schoolreizen bestorming van Woensdagochtend togen we met twee bussen meneer Koch naar Brugge. Het bleef de gehele dag droog! Daar aangekomen hadden we een programma in Daarna gingen beide groepen naar de Onze- het Memlingmuseum, waar meneer Vos en me- Lieve-Vrouwekathedraal, waar bleek dat vanwege vrouw Coenradi uitleg gaven. Verder stonden er een dienst het programma moest worden om- Rondje een boottocht, stadswandeling en tekenopdracht gegooid. Met andere woorden: eerst lunchen en op het programma. De beste tekening was van dan het kerkbezoek, waarbij de heren Vos en Koch Takura Buysse uit 3a, die daarmee een prijs won. iets vertelden over de twee belangrijke drieluiken De maaltijd bestond uit heerlijk Vlaams stoofvlees. van Rubens, die daar hangen. Ook daar moesten vragen met betrekking tot de Rubenscode worden Europa ’s Avonds hadden we een sportavond onder beantwoord. VLAANDEREN leiding van de heren Westdorp en Boelsma op Vervolgens wisselden de klassen van programma, de linkeroever met uitzicht op de Onze-Lieve- MASsers gingen naar Middelheim – en hielden Vrouwekerk. Het werd een groot succes. De teams het daar droog – en de natte Middelheimers gin- moesten een parcours van tien spelletjes afleggen gen naar het MAS. Sommigen hadden kans gezien JOHAN:Reportages in groepen. Deze waren samengesteld uit leerlin- in de lunchtijd een droge plunje aan te trekken. gen van alle klassen. Zelf stond ik te jureren bij het Voor hen was er aan het eind van deze middag touwtrekken. Ruben Klarenaar uit 3b onderscheid- nog wat vrije tijd om boodschappen te doen. Nu de zich als grootste krachtpatser. Na de prijsuit- kregen we vegetarische lasagna te eten. De avond plakken in de regen reiking en een bestorming van meneer Koch om werd doorgebracht in een bowlingcentrum op de De Vlaanderenreis een snoepje of iets te drinken te bemachtigen, linkeroever, waar we met de tram heengingen. De Daarna gingen we naar Essen via een mooie route gingen we via de roltrappen door de fietstunnel leerlingen gingen bowlen en sommige docenten van dinsdag 21 tot en langs de bossen bij Rucphen. We hadden meer (ongeveer 1km) terug naar de jeugdherberg. Op bekwaamden zich in poolen en snookeren. oog voor de weg dan anders, om risico’s uit te de kamers bleef het nog even onrustig en zoals Vrijdag weer naar huis. Met een prettige mee- met vrijdag 24 mei 2013 sluiten. In Essen stonden we voor de kerk, maar gebruikelijk moesten er wat heren van dameska- wind ging het als een speer. Op een bui bij Heide daar was het wel nat. Mijn collega Boelsma en ik mers worden gehaald en andersom. na hielden we het droog. De stortbui met hagel Dinsdagochtend maakten rond negen uur vijf wisten een drogere plek, die ook door leerlingen Donderdag was de dag in Antwerpen. Een aantal kwam op de finishlijn om halfzes. Voordien een derde klassen zich op voor de reis naar Antwer- als toilet kon worden gebruikt. De uitbater had klassen gingen ’s ochtends naar beeldenpark afscheid in Oudenbosch waar meneer De Kloe als pen/Vlaanderen op het parkeerterrein achter het zwaar medelijden met ons en rekende voor twee Middelheim, waar een zeer koude douche op hen ‘hoofd organisatie’, en mevrouw Coenradi van- Halmaheiraplein. Het was even droog, maar bij omeletten en twee koffie maar € 10. Niet vreemd, wachtte. Daar hielden zij bij beeldhouwwerken wege een aangekondigd vertrek naar een andere vertrek begon het stevig te regenen. Tussen de dat op de terugweg zijn zaak door meer collegae naar keuze een voordracht of performance. De school, in het zonnetje werden gezet. De ouders regendruppels door fietsen is niemand gelukt, gevonden werd. Pas voorbij Essen (60 kilometer andere klassen gingen ‘s ochtends naar het MAS, en de kinderen waren blij elkaar weer te zien om zodoende was iedereen bij de eerste stop in van Dordrecht) ging de regen over in buien. Museum aan de Stroom. Hier werd een start ge- de verhalen over de reis met elkaar te delen. Oudenbosch al verzopen. Zo nat had ik het met De volgende stop was bij het station van Heide, maakt met het oplossen van de Rubenscode, een de ervaring van negen Vlaanderenreizen nog niet na een rit over de Kalmthoutse Heide. Onze vaste gezien. Gelukkig werd er weinig geklaagd, er uitspanning ‘de Sandy’ was van eigenaar veran- moest gefietst worden. Uiteraard waren de eerste derd. De vorige was geëmigreerd. Daarna nog het lekke banden al voordien. Een klas heeft geschuild stukje naar Antwerpen. Helaas was er een brug onder de Moerdijkbrug, wachtend op de mate- afgesloten, waardoor wij met de leerlingen van riaalbus, omdat plakken in de regen geen optie 3a in Antwerpen, op een kilometer van de jeugd- was. De fietsenmaker in Oudenbosch kon dan herberg, nog verdwaalden en pas tegen zes uur ook al meteen drie klanten begroeten met diverse aankwamen. fietsklachten. Helaas wordt door de crisis ook op De eerste avond stond er spaghetti op het menu de fiets bezuinigd, lijkt het. en dat ging er wel in. Vervolgens werd er een bezoek aan de kermis gebracht. Een van de leer-

JOHAN 50 een logboek Het diner is wederom vroeg, want vanavond duiken we de stad in. We maken een heuse hoogtepunt van de reis: Tekst en fotografie: D. Soeters Jack the Ripper Tour, onder leiding van een van de echte Londenaar. We krijgen het verhaal over de musical Wicked! deze gruwelijke moordenaar te horen, en bezoeken de plaatsen die in het verhaal genoemd De laatste ochtend vermaken we ons tot het worden. vertrek in het Westfield Shopping Centre. Het schoolreizen regent voor het eerst deze week, dus we vinden Donderdag is het museumdag. Eerst gaan we het niet erg om in een overdekt winkelpaleis naar het Science Museum. Een kolossaal mu- rond te lopen. De meiden shoppen zich een seum met alles over wetenschap, van natuur- slag in de rondte, en de docenten gaan op zoek kunde tot wiskunde, en van ruimtevaart tot de naar een souvenir voor de leerlingen. Om twaalf geschiedenis van de geneeskunde. Sommige uur is het dan echt tijd om de bus weer in te Rondje leerlingen durven het aan om in een flight simu- gaan, op weg naar Folkestone. Het is Peak Day, lator te gaan, en komen daar enigszins groen en dus erg druk bij de trein. Die mogen we dan weer uit. ‘Mevrouw, gaat u er ook in?’ ‘Eh, nee, ook zeker niet missen! Gelukkig gaat ook de dank je, ik kijk hier nog even rond…’ terugreis zeer voorspoedig (zelfs rustiger nog Europa Dan gaan we naar het Natural History Museum. dan de heenreis – dat heeft vast te maken met LONDEN En dat is voor een bioloog zeker geen straf! het feit dat sommigen nog wat nachtrust in te Een enorm groot museum, met alle aspecten halen hebben…) De leerlingen schrijven op ons van leven. Een reusachtig skelet van een dino- verzoek hun ervaringen in een schriftje. Wij kunnen daar niks anders uit concluderen dan dat JOHAN:Reportages saurus vult de hal bij de entree. Je kijkt je ogen uit bij de Darwin-expositie, en leert van alles iedereen een geweldige ervaring rijker is, en over jezelf bij de afdeling humane biologie. dat vooral de afwisseling tussen de verplichte

De docenten bespreken met elkaar dat het toch dingen en de vrije tijd om zelf het ‘Londen-ge- London, the place to be! Eye. Het diner is vroeg, zodat we op tijd met de zo fijn is dat iedereen steeds op de afgesproken voel’ te ervaren, daar aan heeft bijgedragen. Zo boot over de Thames kunnen varen. Eindpunt is tijd aanwezig is. En prompt zijn er drie leerlin- lezen we: ‘Alles, echt alles heeft mijn verwach- de Tower Bridge. De rest van de avond verma- gen een half uur te laat… ‘Oh, kwart vóór vier, tingen overtroffen!’ en ‘Leuk om het Engels Dinsdagochtend 21 mei 2013. Rond de klok van ken we ons in Covent Garden en op Piccadilly we dachten kwart over…’ ook eens in de praktijk te gebruiken.’ zeven uur vertrekt een bus met 32 vierdeklas- Circus. Rond 23.00 uur ligt bijna iedereen in het De laatste avond staan de traditionele fish and En last but not least: sers op weg naar Londen. De reis naar Calais stapelbed. chips op het menu. En dan maken we ons klaar verloopt rustig; blijkbaar moeten de leerlingen voor – toch wel – het hoogtepunt van deze reis. Leuke reis, en leuke nog een beetje wakker worden. In Calais wor- Workshop Macbeth in We brengen een bezoek aan het Apollotheater: den de leerlingen wat actiever: de bus moet zo Shakespeare’s theatre we gaan naar de musical Wicked! Een bijzon- leraren, en leuke meteen de trein in gemanoeuvreerd worden. dere afsluiting van wat een bijzondere reis is mensen! Als dat maar goed gaat. Maar onze superchauf- geworden. feur Hans draait daar zijn hand niet voor om!! Om een uurtje of drie staan we dan midden in De volgende morgen staat het Globe Theatre Londen bij het hostel in Shepherd’s Bush. Kof- op het programma, het (nagebouwde) theater fers naar de kamers, en dan meteen op pad. van Shakespeare. Er wordt druk gerepeteerd De leerlingen hebben zo hun twijfels bij het voor een uitvoering. Onder leiding van een van zien van de stapelbedden en al helemaal bij de de acteurs mogen de leerlingen zelf aan de slag douches op de gang. Het is overduidelijk dat op toneel. De leerlingen krijgen een workshop een aantal van hen nog nooit op een camping over het stuk Macbeth, waarbij ze delen van is geweest. ‘Hé, deze deur kan niet op slot. het verhaal leren overbrengen zonder daar al Nou ja, als je me niet wilt zien douchen, moet je te veel bij te spreken. In het begin zijn ze wat gewoon de deur dicht laten!’ onwennig, maar al gauw komen ze los! De lunch mag zelf worden ingevuld. De metro Dé manier om je te verplaatsen in deze giganti- begint bekend terrein te worden, en de mees- sche stad is per metro. Dat is in het begin even ten van ons reizen af richting Oxford Street of wennen. ‘Is dit wel de goede metro?’ ‘Waar Piccadilly Circus. ‘I didn’t choose the Burger moeten we eruit?’ ‘The doors are opening now. King life, the Burger King life chose me.’ Mind the gap!’ ’s Middags brengen we een bezoek aan de We beginnen met een wandeling langs West- Tower of London, met de beroemde kroonjuwe- minster Palace met de Big Ben, en de London len. Zijn ze nou echt, of toch niet?

JOHAN 52 Wellicht wat pretentieus ten opzichte van Plato en Rafaël, Het zal hem niet weer overkomen dat hij achter het net ware maar vooruit. Het Ware geldt daarbij als het overdragen vist. Waarom moet dat inschrijven van de school per se en opdoen van kennis. Kennis die weliswaar zonder het persoonlijk en op schrift? Met economie en kunst in zijn Schone en het Goede waardeloos wordt, maar toch wel pakket zal hij zich toch wel kunnen inschrijven voor ‘Kunst- als uitgangspunt kan dienen voor een onderwijsinstituut zaken – Art and Business’? De acht dinsdagmiddagen bij schone als het Johan de Witt-gymnasium. TNO waren hem achteraf meegevallen en hij had er beslist veel van geleerd, maar dit semester wilde hij zijn eerste Om een toekomstperspectief te schetsen is in de scena- voorkeur voor de werkgroepen gehonoreerd zien. goede riogroep getracht om de gewenste situatie weer te geven In de derde had hij twee jaar lang nauwelijks iets uitge- vanuit het perspectief van de leerling. Uitgaande van het voerd, maar nu had de school hem toch echt uitgedaagd. het Ware in combinatie met meer intern of juist extern gericht Pim hoorde al van oud-klasgenoten die nu in de vijfde zit- kwamen we tot de volgende beschrijvingen. ten, dat die nieuwe werkgroepen super zijn. Hij wist inmiddels dat je er hard voor moet werken en dat het je minstens Het Ware en intern gericht: Anne vult haar ‘pannetje’. een hele avond in de week thuis kost, maar hij had ook ervaren dat de intensieve samenwerking onder leiding van Het is zover voor Anne. Er is geen weg meer terug. Eerst studenten en wetenschappers echt tof is. Zelfs toen ze vo- Nederlands en daarna al die andere vakken. Als ze er aan rige week bij TNO bijna verstrikt raakten in de complexiteit denkt, krijgt ze al de kriebels. Niet vanwege zenuwen, van de stromingen in een deltagebied. En dan komt je ei- Al verschillende keren heeft u kunnen lezen over het nieuwe schoolplan. Gericht op de toekomst, en maar omdat ze wil beginnen. Cum laude slagen, dat is gen docent onverwacht langszij om je te helpen! met een missie: het leveren van een bijdrage aan het ‘leren’ en de ‘vorming’ van getalenteerde jon- de opdracht de komende drie weken! Haar SE gemid- geren tot gediplomeerde en bekwame universitaire studenten in spe, waarvan er velen een maat- delde is al een 8, nu zorgen dat het examen ook zo goed Over het initiatief om bij Latijn met studenten uit Leiden schappelijk vooraanstaande positie zullen gaan innemen. verloopt. Toch handig wanneer je cum laude slaagt voor een soort vertaalwedstrijd te houden was hij niet zo te studies waarbij ze toelaten door middel van inloten of spreken, maar dat zou hij dan wel zien. Over het algemeen De school stelt de leerling en haar/zijn ontwikkeling centraal. Het gegeven onderwijs zal waarden naar je cijfers kijken. De besten krijgen altijd meer deuren werkt de nieuwe aanpak op de een of andere manier wel. overdragen: kenniswaarden, culturele waarden en morele waarden. Deze herkennen wij in de Aris- geopend dan de middelmaat. Je wordt er als het ware in meegesleurd. Haar gedachten dwalen af en ze denkt terug aan de af- Enfin, verder weinig spannends vandaag – de gewone les- toteliaanse trits: het Ware, het Schone en het Goede. gelopen zes jaar. De eerste lessen Latijn en Grieks: tjonge sen. Wel vanavond nog die verplichte lezing over de Villa We lezen op de website van het JdW dat deze drie waardecategorieën expliciet verankerd worden jonge, wat was dat moeilijk zeg! Al die rare tekens en dat van Hadrianus door een pief uit Nijmegen. Daar hoopt hij in de inhoud van het onderwijs, in de leerprocessen en in de andere schoolactiviteiten. nieuwe alfabet dat niet uit te spreken viel. De proefverta- dan maar van dat het een beetje vlotte spreker is met wat lingen maken was wat minder, maar door de mythes en aardige beelden. JOHAN vraagt zich af ‘hoe’, en nodigde een drietal woordvoerders uit – op eigen wijze – een toe- sages leefde ze weer op. Ze genoot echt van het onder- En o ja, verdorie, hij moet ook nog een bericht plaatsen op lichting te geven: zoeken en leren van de oude culturen. Die docenten kon- de blog voor geschiedenis. Die leraar denkt zeker dat we P. Barendregt, docent geschiedenis/kcv, op het Ware den het ook zo fijn uitleggen en levendig brengen! Alsof verder niets te doen hebben… je er zelf in zat! S. de Caluwé, docent muziek, op het Schone De uitkomst van de discussie over de toekomst van de Prof. Dr. A. de Bruin, lid van het bestuur van de school, op het Goede En dan die eerste paar lessen Engels. Ze weet nog hoe school is dat wij ons vooral gaan richten op het Ware in daar dan een docent in het Engels stond te ratelen. Ze een goede mix van interne kwaliteit en externe betrokken- begreep er in het begin geen sikkepit van. Anne verbaast heid. Daartoe is door de rector het Schoolplan geschreven zich er nog over hoe snel ze zich eigenlijk aanpaste aan en daarvan vindt nu de uitwerking plaats. Jaarlijks bespreek ik in de lessen Klassieke Culturele Vor- het tempo waarin de stof in het Engels werd uitgelegd. Ze ming de ‘School van Athene’ van Rafaël. Een groepering het is nu in staat om haar eigen vragen te formuleren bij do- In de schoolgids en op de website van de school staat over van Griekse filosofen in een enorme Romeins aandoende cumentaires, en haar leessnelheid is bijna opgeschroefd de Romereis, in de ronkende taal die bij zo’n document hal. Een verbeelding van het (rationeel) ware. tot het niveau van het Nederlands. Near-native noemen past: ware Als wij ons tijdens de Romereis door de Vaticaanse Musea Tekst: P. Barendregt ze dat. Best wel stoer eigenlijk dat ze dat kan. ‘Tijdens de Romereis bezoeken de vijfdeklassers niet al- bewegen staan de leerlingen er werkelijk voor. Vervolgens de exacte vakken: natuurkunde, scheikunde leen de Eeuwige Stad, maar ook Venetië, Florence, Siena,

en wiskunde. Heftige vakken, bezig zijn met proefjes, uit- Napels, Pompeï en Paestum. In deze twaalf dagen ervaren In het scenariotraject van onze school hebben wij het Ware, gedaagd worden om hypotheses op te stellen en deze de leerlingen zelf iets van wat ze al die jaren daarvoor van Rafaël, De School van Athene (1509), Vaticaanse Musea het Schone en het Goede als uitgangspunt genomen. De schildering bevindt zich in de zaal Stanza della Segnatura vervolgens te toetsen. In het begin dacht ze echt: dit docenten hebben vernomen of in boeken hebben gelezen wordt helemaal niets. en gezien. Dwalen door de straten van het antieke Pompeï of het middeleeuwse Siena, onder de bekoring geraken Destijds vonden ze dat de lat te hoog werd gelegd, maar van de renaissanceschilders, duizelen van de Barok, bij op de een of andere manier hebben al die docenten het het ochtendgloren door Venetië varen; het zijn evenzo- tóch voor elkaar gekregen dat we iedere keer weer aan vele hoogtepunten van een fantastische reis. De Romereis de eisen voldeden. Best knap eigenlijk! is ook verbonden met het studieprogramma. Zo kan het Examenstress? Ach, kom maar op! Ze heeft de afgelopen voorkomen dat leerlingen hun schetsboekjes voor het vak zes jaar de best mogelijke voorbereiding gehad die ze Kunst uit hun rugzak tevoorschijn toveren of toch echt nog zich kon wensen! Die acht gemiddeld? Eitje! even de restanten van een aquaduct willen bezoeken voor hun Romescriptie.’ Mooi gezegd, maar wat is het in wezen, in de kern? Het ware en extern gericht: Pim schrijft zich in. Wij maken de Romereis vanwege het programma: het Ware, de overdracht van kennis dus. Dat programma wordt Pim mietert zijn fiets neer op de eerste de beste min of intensief voorbereid in de lessen Klassieke Culturele Vor- meer vrije plek en holt naar het leerlingensecretariaat. ming in klas 4: van de Griekse tempels in Paestum tot het

JOHAN 54 JOHAN 55

April 2011. Zangpresentaties 4mu1. Joyce (15) begeleidt zichzelf op gitaar: ‘Lost in this world...’ Klein, ver- hedendaagse Napels. De rondleidingen worden verzorgd stild, schitterend… En door de hele ruimte verspreidt 3) Leerlingen laten ervaren hoe het is om samen door docenten van de school die zich terdege hebben zich het besef van wat zij ons vertelt: het is ook zo, uit- iets te creëren en daar een geheel eigen bijdrage aan te hetGoede voorbereid. Er wordt verband gelegd met wat in de lessen eindelijk zijn we maar alleen op de wereld… Dan moet leveren. Tekst: A. de Bruin van diverse vakken is besproken, de leerlingen schetsen ik becijferen – waarom ook eigenlijk?… en schiet vol. voor een uitgebreide opdracht Kunst en doen veldonder- zoek voor hun Romescriptie. Mei 2011. 1D rondom de vleugel, zingt ‘Every breath Het Goede en de School Een studiereis die door de leerlingen massaal elk jaar er- you take’. Rowan (13) snijdt er op cajon dwars, woest varen wordt als het hoogtepunt van hun gymnasiumtijd. Het Ware, het Schone en het Goede. O ja, en dan eventu- muzikaal doorheen. Het ritme dat hij kiest is van een Voorafgaand aan dit betoog een drietal opmerkingen. Zeker ook door het directe contact met de meesterwer- eel ook nog het ene, als pijlers onder ons onderwijs. Zijn onwaarschijnlijke muzikaliteit, niet alleen door zijn Allereerst iets over mezelf, dit omdat ik hoop dat dat de ken uit Oudheid, Renaissance en Barok die we bezoeken. het complementaire principes, misschien zelfs communi- spel, maar ook door de keuze hierna volgende overwegingen in perspectief zet. Ik zit nu En zeker ook door het optrekken met elkaar en met hun cerende vaten? Of komen ze juist alle samen in een en een kleine zeven jaar in het bestuur van de school, en ik docenten. Niet uitsluitend het Ware dus, maar ook het hetzelfde punt, bijvoorbeeld een gymnasium? Enerzijds ben daarin gevraagd onder meer vanwege mijn academi- Schone en het Goede maken de Romereis telkens weer gaat er van begrippen als deze een grote kracht uit, maar sche achtergrond. Op de universiteit heb ik me bezig ge- tot een succes . tegelijk hebben ze iets raadselachtigs en vaags; als je niet houden met zowel onderwijs als onderzoek, en dat heeft 4) Leerlingen op kennis-, maar meer nog op ab- oppast liggen platheid en holheid op de loer. Immers: mij sterk beïnvloed. Hopelijk komt dat later tot uiting. Ten stractie- en gevoelsniveau een begrip leren ontwikkelen bestaat er zoiets als een universele waarheid, goedheid, tweede, veel van de gedachten die ik hier te berde breng wat de kunsten, in het bijzonder muziek, voor ons kunnen schoonheid? En: wat pretenderen wij als instituut, wan- zijn geïnspireerd door de Leidse wetenschapsfilosofe D.J. betekenen. het neer wij zeggen daarvoor te staan? Kornet (als ze al niet onveranderd van haar overgenomen schone zijn), waarvoor mijn dank. Ten slotte, ik schrijf deze regels Tekst: S. de Caluwé Joyce zingt voor ons haar waarheid van dat moment. Zou Januari 2011. Excursie klas 4 naar het Rotterdams Phil- à titre personnel, en niet noodzakelijkerwijs als standpunt het kunnen dat het bij het ervaren van schoonheid in es- harmonisch Orkest. Generale repetitie: Shostakovich – van het bestuur of de schoolleiding, alhoewel de visie sentie daar om draait, om momenten van gedeelde waar- 1e vioolconcert, zware kost, lange zit, goed volgehou- hieronder breed gedragen wordt in deze gremia. Goed, achtigheid, van wederzijdse ontvankelijkheid, van tijdelij- den… Terug in het zaaltje zoek ik naar de juiste vraag: nu mijn betoog. ke eenheid. Is dat dan het Schone? Of ben ik het maar, die ‘Wie vond het mooi?’, nee, dat is het niet. Dan besluit Op zoek naar schoonheid dat zo voelt en duidt en formuleert. Blijft een dergelijke ik te vragen: ’Wie voelt zich nu heel anders dan vanoch- Aristoteles’ Metafysica heeft als beroemde openingszin: beleving niet vooral een subjectieve, arbitraire aangele- tend?’ Ruim veertig wazige gezichten; heel langzaam ‘Alle mensen streven van nature naar kennis’. Dat is goed Jaren geleden – ik was een jaar of 25 –, bezocht ik op een genheid. En als dat zo is, waarom vinden we het dan als gaan vingers omhoog… ‘nieuws’ voor een school, zou je zo zeggen. Tegelijkertijd zaterdagochtend een expositie van een goede vriend in school toch zo belangrijk om onze leerlingen met schoon- hoor ik een aantal docenten (waaronder ikzelf) al verzuch- Den Haag, ter gelegenheid van zijn afstuderen aan de heid in aanraking te brengen? Waarom zouden we ons ten dat het prettig zou zijn wanneer een aantal leerlingen Kunstacademie. Het was die vrijdagavond laat geworden; daarmee bemoeien, als we eigenlijk niet precies weten dat wat minder goed zou weten te verbergen... Er is hier Men zegt: schoonheid is vluchtig... Ik moet denken aan al ik weet nog dat ik grote moeite had mijn bed uit te komen. wat ‘het Schone’ is? Of is dat misschien juist waar het ons klaarblijkelijk een tegenstelling. Later zal nog zo’n soort die grappige, vaak bijzondere, soms ook ontroerende ge- Een waterig zonnetje door het raam van mijn Leidse stu- om te doen is: jezelf in alle vrijheid te kunnen openen voor tegenstelling aan de orde komen. dentenkamer trok me niettemin over de streep en tegen dit soort vragen. Gaat het om raken en geraakt worden, beurtenissen die ik in de afgelopen jaren in de lessen heb mogen ervaren en realiseer me dat het waar is. Voor elk tien uur bereikte ik Den Haag. gaat het om contact? En hoe kunnen we als school te mid- Waartoe dit streven naar kennis? Volgens Aristoteles ge- hierboven beschreven moment heb ik andere verhalen, den van alle kennisoverdracht ook hierin van waarde zijn? bruiken we die kennis omdat de mens gericht is op het andere leerlingen weggelaten. En weer andere verhalen Ik was nooit eerder in het gebouw van de Kunstacademie realiseren van het Goede, het Schone en het Ware. geweest. Nu herinner ik me een groot, enigszins vervallen Visie van de sectie Muziek zijn me blijkbaar al eerder ontglipt, zijn me niet helemaal gebouw, ergens achter station Hollands Spoor. Eenmaal bijgebleven, terwijl ik er destijds misschien erg van onder de indruk ben geweest. Wat overblijft zijn enkele impres- ‘eureka-moment’ is een spirituele ervaring binnen was er onmiddellijk iets wat me beviel. Die loom- 1) De leerlingen in verbinding brengen met het sies van schoonheid, zoals ik die althans zelf in de les heb heid, de tijdloosheid van een kraakpand, waar ‘anything kunstzinnige, muzikale… met het onverwachte in de we- Deze drie categorieën lijken uiteenlopende begrippen, goes’. En tegelijk een enorme energie, haast industrieel: reld rondom, in elkaar en in zichzelf beleefd en blijkbaar, tegen alle vluchtigheid in, heb vast- gehouden. maar er zijn grote overeenkomsten in de manier waarop kriskras door elkaar heen waren studenten in permanente wij die beleven. Zo af en toe heb ik in mijn carrière bij staat van zelforganisatie, eindeloos bezig met het perfec- Februari 2013. Oefenen voor het Centraal Examen. Was Joyce zelf ontroerd op het moment dat zij haar lied mijn onderzoek een ‘eureka-moment’ meegemaakt – je tioneren van hun expositie. Af, nooit af. Amber (18) verklaart een muziekstuk in ‘Ambertaal’. Dat hebt een ingeving en plotseling valt alles op zijn plaats. is taal, gespeend van elk muzikaal vakjargon, met letter- zong? Ik vermoed eigenlijk van niet; we zouden het haar moeten vragen, maar ik denk zelf dat ze vooral bezig was Zoiets geeft een intens gevoel van bevrediging. In de Nog enigszins wazig van de avond daarvoor, liet ik mijn lijk handen en voeten gebracht, en consequent de toe- bundel ‘Zien is geloven’, onder redactie van Manon Duin- voeten zelf hun richting bepalen en rommelde mezelf zo het lied gewoonweg zo goed mogelijk te zingen. Maar voegingen ‘zeg maar’ en ‘of zoiets’ in elke zin. Ze heeft tjer1 geven een aantal β-wetenschappers aan dat dat voor door het gebouw heen, door nauwe gangen, langs kleine een ‘parachute’ gehoord. De klas lacht, zij ook. En ik denk het onuitgesproken gevoel van verbondenheid dat zij daarmee onder alle aanwezigen teweegbracht was mis- hen een spirituele ervaring was. Maar een soortgelijk ge- kamertjes vol kunst, of zou je zeggen: pogingen daartoe... alleen maar: ‘Krijg nou… inderdaad, een parachute!’ On- voel komt ook bij mij op bij het beluisteren van een fuga waarschijnlijk, zo veel gevoel voor detail! Maar hoe leg ik schien zelfs wel van grotere schoonheid dan het lied zelf. En zo, als per toeval, vond ik op de 2e verdieping de ten- van Bach, of als ik zie hoe mijn kleindochter de borst van toonstelling van mijn vriend, in een grote open ruimte met straks aan de 2e corrector uit wat Ambertaal is? Kan het dan zo eenvoudig zijn? Is ‘het Schone’ in de eer- haar moeder krijgt. Geruststelling, kalme opwinding, ‘het kale witgepleisterde muren met daarop kleine miniaturen klopt’. In de zojuist genoemde bundel geeft Kornet een in felle kleuren. Op de achtergrond – nee, aanweziger dan ste plaats: besef van schoonheid? En ligt daar, in het tot ontwikkeling brengen van die sensitiviteit, van die kwali- evolutionaire verklaring waarom deze sensaties zo op el- dat –de eerste Cello Suite van Bach. Door het raam een 2) Nieuwsgierigheid bevorderen, een klimaat kaar lijken. witgele zon… scheppen waarin het leuk en uitdagend is om kennis te teit onze voornaamste opdracht: jonge mensen in con- ‘Wat vind je?’, vroeg mijn vriend nadat ik een tijdje had maken met juist datgene wat je nog niet wist, of deed, of tact brengen met verschillende manieren van kijken, luisteren, denken... en voelen? Aristoteles zegt dus dat de mens uit is op het realiseren zitten staren. En ik herinner me dat ik eigenlijk helemaal kon van het Goede. Ook hier zien we, in ieder geval opper- niet wist wat ik ervan vond, laat staan dat ik daar woorden vlakkig, een tegenstelling: velen onder ons, en soms is dit aan kon geven. ‘Wel mooi, denk ik…’, zei ik toen maar, en Eén ding weet ik zeker: en toch zijn we in deze wereld niet alleen! Genoeg moois om te ontdekken, om ons heen, akelig dichtbij, kennen personen die hun uiterste best lij- barstte vervolgens in tranen uit… ken te doen om deze bewering te loochenstraffen. Harry April 2013. De laatste les van klas 6. Achter ons klinkt in elkaar, in onszelf. ‘Ik zie, ik zie wat jij niet ziet… En wat Kunneman, hoogleraar aan de Universiteit voor Huma- op de vleugel heel virtuoos ‘Maple Leaf Rag’. Is dat… zie jij?’ nistiek heeft het over het ‘dikke-ik’2, het soort mensen Anna?! Die speelde toch dwarsfluit? Hoe heeft zij dat ‘zich met kracht manifesteert in de openbare ruimte dat…? JOHAN 57 (verkeer, tv-programma’s), maar ook in de politiek en het Hoe krijg je zoiets voor elkaar? Je kunt niet zomaar zeg- bedrijfsleven (zelfverrijkende managers)’. Het lijkt wel of gen dat we vanaf nu over en weer respect gaan betonen. ieder van ons zich beweegt in een spanningsveld tussen Ik zie drie richtingen, die alle drie in de loop der tijd bij hufter en heilige. onze besprekingen over tafel gekomen zijn, en te zijner tijd geïmplementeerd zullen worden. De eerste sluit aan wie goed genoeg kijkt, ziet overal het bij het verbeteren van de informele en impliciete waar- streven naar het Goede denoverdracht. Dit is een mentaliteitskwestie, maar die kan geoefend worden. Een voorbeeld is beleid rond pes- Had Aristoteles dan ongelijk? Ik denk het niet. Allereerst ten. Je kunt een organisatorische structuur op poten zet- zien we breed maatschappelijk gedragen verzet tegen te- ten met contacten vertrouwenspersonen en wat al niet, gen het ‘dikke-ik’gedrag. Kunneman draagt in zijn boek en dan ben je organisatorisch (ISO 9000) gedekt. Maar ik alternatieven aan. Ook Hans Achterhuis neemt in zijn verwacht daar niet al te veel van, het Goede doen is iets OERGEZELLIG TREFPUNT IN HET HARTJE VAN DORDT! boek ‘De utopie van de vrije markt’3 stelling tegen opvat- doen, proactief zijn. Dat vergt een oplettende en actieve tingen als ‘selfishness is good for society’. En Aristoteles’ houding van eenieder in de schoolgemeenschap, en dat is uitspraak wordt ook bevestigd. Als je maar goed genoeg heel iets anders is dan wachten tot een leerling een formu- kijkt, zie je overal om je heen vele voorbeelden van het lier ingevuld heeft (overigens bestaan er programma’s om streven naar het Goede, neem bij voorbeeld de zorg die zoiets aan te pakken). Het Goede doen is dus meer dan mensen aan elkaar besteden, binnen het gezin, de fami- alleen het verkeerde nalaten. Het Goede realiseren voelt lie, maar ook daarbuiten, of voor hun huis, of hun buurt. in de praktijk vaak ongerieflijk. En we moeten niet bang Het vanzelfsprekende valt vaak niet op. Een ander voor- zijn om fouten te maken. beeld, al heel dicht bij huis, zijn docenten. Hun professie is in de afgelopen decennia gekelderd in status, het salaris natuurlijke kweekvijver, open mentaliteit heeft daar zichtbaar onder geleden, dus waarom zou je zo’n beroep dan nog uitoefenen? Uit mijn eigen ervaring De tweede ingang heeft te maken met respect voor ander- advertentie weet ik dat kennis overdragen aan een nieuwe generatie mans opvattingen. De school is geen afspiegeling van de een grote intrinsieke waarde heeft, klaarblijkelijk zit er iets stad en de regio waar het gaat over de diversiteit van het ‘goeds’ in deze bezigheid. leerlingen- en docentenbestand. We willen dit veranderen. We gaan onderzoeken waardoor het huidige, relatief morele waarden horen ingebed te zijn gesloten ‘witte’ karakter van de school veroorzaakt wordt. in alles wat de school doet En we zijn al voorzichtig bezig meer allochtone leerlingen naar het JdW te krijgen. Als dit gaat lukken wordt de Wat moeten we met deze gedachten? En wat voor rol kan school een natuurlijke kweekvijver om om te gaan met cul- de school hier spelen? In de koersnotitie van het bestuur turele verschillen. Dit vereist een open mentaliteit, de be- gaan we uit van de school als gemeenschap voor de over- reidheid tot luisteren en accepteren van andere meningen dracht van waarden: kenniswaarden, culturele waarden en en stijlen, kortom onderling respect. Er valt hier nog veel morele waarden. Inderdaad, het Ware, het Schone en het werk te verrichten, maar de eerste stappen zijn al gezet. Goede. Er is verschil in de positie van deze activiteiten. Het overdragen van kennis is zowel geformaliseerd (wat De laatste ingang is het institutionaliseren van de over- men moet weten voor het examen is vrij precies beschre- dracht van morele waarden. Te denken valt aan het in- ven) als geïnstitutionaliseerd (vakken, leerboeken). Voor voeren van het vak filosofie. Dit moeten we voorzichtig een gedeelte geldt dit ook voor het overdragen van cultu- aanpakken. Het gaat er niet om dat onze leerlingen rele waarden. De school doceert cultuurgerichte vakken. precies kunnen uitleggen hoe de ethiek van Aristoteles Maar daarnaast zijn er informele cultuuruitingen, zoals de verschilt van die van Kant. Filosofie, in onze visie, heeft Romereis, de Kleine en Grote Avond. te maken met ‘zindelijk denken’. En verder gaat het ook hier om het doen. Aristoteles had het niet voor niets De overdracht van morele waarden gaat veel meer impli- over het realiseren van het Goede, het Schone en het ciet. Deze waarden zijn moeilijk tot niet onder te brengen Ware. Dat is meer dan alleen het bestuderen ervan. in een vak of een programma, maar horen ingebed te zijn in alles wat de school doet. Tegelijkertijd zijn ze van groot belang; de school leidt mensen op die zullen behoren tot 1 Manon Duintjer (ed.), Zien is geloven, AMBO 2009 de toekomstige intelligentsia van Nederland. Velen zullen, 2 Harry Kunneman, Voorbij het dikke-ik, bouwstenen voor een Diner Lunch Borrel Vergaderen Feesten Partijen formeel of informeel, maatschappelijk leidinggevende kritisch humanisme, Uitgeverij SWP 2009 functies gaan innemen. De school kan dus, toegegeven, 3 Hans Achterhuis, De utopie van de vrije markt, Lemniscaat 2010 een beetje, voor een betere toekomst zorgen.

Ter voorbereiding op het nieuwe schoolplan zijn er bezoeken afgelegd aan andere zelfstandige gymnasia in den lande. Bij het Amsterdamse 4e gymnasium viel op dat er veel respect bestond tussen leerlingen en docen- het ten, alhoewel de afstand tussen deze groepen klein was. ware Ik meen me te herinneren dat men elkaar over en weer tutoyeerde. Kijk, zoiets is mooi in een school, tegelijkertijd schone verbondenheid en respect. goede JOHAN 58 Voorstraat 256 078-8438001 www.dordtsgenoegen.nl gelegenheids- taarten

feest & kerst- pakketten verhuur van opblaas- figuren & ballon- decoraties Fairy Tales Merwedestraat 80a 3313 CS Dordrecht tel: 06-47746078 [email protected] 06-16631455 www.fairytalesdordrecht.nl