I. Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ULUSLARARASI ZAZA DİLİ SEMPOZYUMU BİNGÖL ÜNİVERSİTESİ YAYINLARI ARALIK 2011 BİNGÖL ÜNİVERSİTESİ YAYINLARI ULUSLAR ARASI ZAZA DİLİ SEMPOZYUMU (13-14 MAYIS 2011) Editör Murat VAROL / Öğretim Görevlisi Yayına Hazırlayanlar Murat VAROL / Öğretim Görevlisi Ömer Faruk ELALTUNTAŞ / Okutman İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...............................................................................................................................5 BİNGÖL.ÜNİVERSİTESİ.REKTÖRÜ.PROF..DR..GIYASETTİN.BAYDAŞ’IN AÇILIŞ.KONUŞMASI............................................................................................................7 I.OTURUM DIE.HERKUNFT.UND.STELLUNG.DES.ZAZAKI.UND.DAS.VERHÄLTNIS.VON SPRACHE.ZU.ETHNIE./ Ludwig Paul................................................................................13 ZAZACA‘NIN.KÖKENİ.VE.KONUMU.VE..ETNİK.KÖKENİ.İLE.DİLİN.İLİŞKİSİ. (TÜRKÇE.ÇEVİRİ)./ Ludwig Paul ......................................................................................19 DIE.ENTDECKUNG.UND.ERSTE.SPRACHWISSENSCHAFTLICHE.BEHANDLUNG.DER SPRACHE.ZAZA.DURCH.PETER.LERCH.UND.FRIEDRICH.MÜLLER./.Heiner Eichner..........25 SPRACHATLANTEN.ALS.GRUNDLAGENWERKE.DER.SPRACHWISSENSCHAFT./. Werner KÖNIG................................................................................................................31 DİLBİLİMDE.TEMEL.ESER.OLARAK.DİL.ATLASLARI.(TÜRKÇE.ÇEVİRİ)./.Werner KÖNIG.....47 CODING.OF.BACKGROUND.INFORMATION.IN.ZAZAKI.NARRATIVE./.Brigitte Werner.....49 ZAZA.ROMANINDA.TEMEL.BİLGİLERİN.KODLANIŞI.(TÜRKÇE.ÇEVİRİ)./. Brigitte WERNER.............................................................................................................69 THE.SACREDNESS.OF.MINORITY.LANGUAGES.AND.MOTHER.TONGUE-BASED. MULTILINGUAL.EDUCATION./.Terry L Todd, PhD and Dr. Eberhard Werner...................89 AZINLIK.DİLLERİNİN.KUTSALLIĞI.VE.ANADİL.TEMELLİ...ÇOK.DİLLİ.EĞİTİM. (TÜRKÇE.ÇEVİRİ)./.Terry L Todd, PhD and Dr. Eberhard Werner...................................101 "II.OTURUMزازا" زﺑﺎﻧﯽ ﮐﮫ از ﻧﻮ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ZAZA.DİLİ’NİN .TARİHİ.GELİŞİMİ./.Zülfü SELCAN............................................................111 "زازا" زﺑﺎﻧﯽ ﮐﮫ از ﻧﻮ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ...........................................................................................143 دﻛﺘﺮ ﻋﻠﻲ دھﻘﺎن GEREKEN.BİR.DİL.(TÜRKÇE.ÇEVİRİ)./.Ali Dehkan...161.اﺳﺘﺎدﯾﺎر ﮔﺮوهTANITILMASI. زﺑﺎنYENİDEN. و ”ZAZACA“ادﺑﯿﺎت ﻓﺎرﺳﻲ KRONOLOJİ,.SORUNLAR.VE. (دﻛﺘﺮ :DERGİLER.ﻋﻠﻲ داﻧﺸﮕﺎه ZAZACA.دھﻘﺎنآزاد GÜNÜMÜZE.اﺳﻼﻣﻲ GEÇMIŞTENواﺣﺪ ﺗﺒﺮﯾﺰ) ÇÖZÜMLER./.İsmail SÖYLEMEZ.....................................................................................175 ﺟﻮاد ﺻﺪﯾﻘﻲ ﻟﯿﻘﻮان* اﺳﺘﺎدﯾﺎر .?Mİ.ﮔﺮوه BİR.LEHÇESİزﺑﺎن. و KÜRTÇE’NIN.ادﺑﯿﺎت (DIMILİ).ﻓﺎرﺳﻲZAZACA. 193 (................................................داﻧﺸﮕﺎهKemal ÖZCAN آزادArayışı/ .Ali.اﺳﻼﻣﻲDil. ﮐﺎرﺷﻨﺎس Bir.واﺣﺪ ارﺷﺪ Giz”inde“.ﺗﺒﺮﯾﺰ) ادﺑﯿﺎتKelimelerin ﭘﺎرﺳﻲ ﺟﻮاد( ﺻﺪﯾﻘﻲ داﻧﺸﮕﺎه آزادﻟﯿﻘﻮان * اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ ﺗﺒﺮﯾﺰ) آدرس: ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﺗﺒﺮﯾﺰ، خارﺷﺪ ﮔﻠﮕﺸﺖ،ادﺑﯿﺎت خ ﮐﻮيﭘﺎرﺳﻲ داﻧﺸﮕﺎه، ﻓﻠﮑﮫ ﺗﺠﻼﺋﻲ، ﭘﻼک 5165949797 59 (داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ ﻛﺪﭘﺴواﺣﺪ ﺘﻲ:ﺗﺒﺮﯾﺰ) آدرس: ﺗﺒﺮﯾﺰ، خ ﮔﻠﮕﺸﺖ، خ ﮐﻮي ﺗﻠﻔﻦ: داﻧﺸﮕﺎه، 5448131-ﻓﻠﮑﮫ 0411 ﺗﺠﻼﺋﻲ، ﭘﻼک 59ﻛﺪﭘﺴﺘﻲ:5165949797 09144076771 ﺗﻠﻔﻦ: -5448131 0411 [email protected] راﯾﺎﻧﺎﻣﮫ: 09144076771 راﯾﺎﻧﺎﻣﮫ: [email protected] "زازا" زﺑﺎﻧﯽ ﮐﮫ از ﻧﻮ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭼﮑﯿﺪه: "اﮔﺮ ﭼﮫزازا" ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهزﺑﺎﻧﯽ ایﮐﮫ ازاز ﻧﻮ ﺳﺎﻛﻨﺎنﺑﺎﯾﺪﻏﺮب ﺷﻨﺎﺧﺖاﯾﺮان، ﺷﻤﺎل و ﺷﺮق ﻋﺮاق و ﺟﻨﻮب و ﭼﮑﯿﺪه: ﺷﺮق ﺗﺮﻛﯿﮫ ﺧﻮد را ﻛﺮد و ﻣﺤﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ و اﮔﺮ ﭼﮫ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهﺑﺮاﯾﻦای از اﺳﺎس ازﺳﺎﻛﻨﺎن ﻧﻈﺮﻏﺮب ﺑﺴﯿﺎریاﯾﺮان،از ﺷﻤﺎل و ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ وﺷﺮق ﻋﺮاق و ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪارانﺟﻨﻮب و ﻏﺮﺑﯽ و ﻧﯿﺰ از ﺷﺮق ﺗﺮﻛﯿﮫ ﺧﻮد را ﻛﺮد و ﻣﺤﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ و ﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺎس از ﻧﻈﺮ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ و ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﻏﺮﺑﯽ و ﻧﯿﺰ از ZAZACA’NIN.FARSÇA.VE.DEYLEMİ.DİLLERİYLE.OLAN.İRTİBATI. VE.AKRABALIĞI./.Burhanettin DAĞ...............................................................................207 ARKAIK.KAYNAKLARDAN.MODERN.KAYNAKLARA.ZAZACA.VE.ZAZALAR./. Yaşar ARATEMÜR..........................................................................................................227 BİTKİLERİN.ZAZACA.ADLANDIRILMASI./.Ahmet KASIMOĞLU.......................................247 ZAZACA.ALFABE.VE.ALFABETIK.SIRALAMA./.Zülfü SELCAN...........................................263 OSMANLI.BELGELERİNDE.ZAZALAR.VE.ZAZACA.ÜZERİNE.NOTLAR./. Ercan ÇAĞLAYAN...........................................................................................................271 ZAZACADA.DİLBİLGİSİ.ZAMANLARI./.Fahri PAMUKÇU..................................................291 DIMILİ.-.ZAZA.ADI.VE.TARİHSEL.GELİŞİMİ./.Murat ALANOĞLU-Muhammet YÜCEL.....313 ZAZACADAKİ.ALFABE.SORUNUNA.BİR.BAKIŞ.VE.ÇÖZÜM.ÖNERİSİ./.Mesut KESKİN......327 ZAZACA.SÖZLÜKÇÜLÜĞÜN.TARİHİ,.SORUNLARI.VE.ÇÖZÜM.YOLLARI./.Murat VAROL �351 KİMLİĞİN.BELİRLENMESİNDE.ANADİLİN.ÖNEMİ!./.Faruk İREMET................................369 ZAZA.DİLİ.DERSLERİNİN.TÜRKİYE´DE.KREŞ.VE.OKULLARDA.OKUTULMASI./. Hakkı ÇİMEN.................................................................................................................375 III.OTURUM BİR.KİTLE.İLETİŞİM.ARACI.OLARAK.TELEVİZYONUN.ZAZACA.İÇİN.ÖNEMİ./. Ayetullah KARABEYESER...............................................................................................385 ZAZACA.DİL.DERLEMELERİ./.Osman ÖZER....................................................................393 KAYBOLMA.TEHLİKESİ.KARŞISINDA.ZAZACANIN.GELECEĞİ./.Ahmet KAYINTU..............401 SÖZÜN.YAZILI.SERÜVENİ:.ZAZAKÎ.DİL.ÇALIŞMALARI.HAKKINDA.BİR.KRİTİK./ Hasip BİNGÖL................................................................................................................413 DİL.İLE.İNSAN.SFERİ.ARASINDAKİ.İLİŞKİ./.Hıdır EREN....................................................433 ZAZAKÎ’NIN.GELİŞTİRİLMESİ.İÇİN.İLK.YAPILMASI.GEREKENLER./.Vehbi TÜREL..............455 BEHİSTUN.ANITINDA.GEÇEN.“ZAZANA”.KELİMESİNE.DAİR.ELEŞTİREL. BİR.YAKLAŞIM./.Nebi BUTASIM.....................................................................................463 IV.OTURUM ZAZACA.AD.VE.SOYADLARIN.RESMİ.KAYIT.İÇİN.GRAMERİNE.UYGUN.YAZILIŞI./. Haydar ŞAHİN................................................................................................................471 SİYASET.DİLİ.OLARAK.ZAZACA./.M. Fatih ÇİÇEK.............................................................483 ZAZACANIN.DÜNYA.DİLLERİ.ARASINDAKİ.YERİ.VE.KONUMU./.Sadullah KOÇ...............495 UYGARLIK.TARİHİNDE.ZAZALAR./.İbrahim BUKAN........................................................503 ÖNSÖZ Anadolu’nun kadim dillerinden biri olan Zazaca ne yazık ki bugün kaybolma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Yapılan araştırmalar ve hazırlanan raporlar gösteriyor ki, Zazaca’nın yaşaması için çok ciddi çalışmaların yapılması lazım. Yapılması gereken çalışmaların yapılmaması veya ertelenmesi ise bu dilin kaybolması sürecini hızlandıracaktır. Bingöl Üniversitesi olarak hem bu dilin yaşamasını sağlamak hem de bu kay- bolma sürecini yavaşlatmak ve hatta durdurmak için 13 Mayıs 2011 tarihinde ciddi ve büyük bir adım attık. Türkiye’de ve dünyada ilk defa Zazaca üzerine bir sempozyum düzenledik. Bu sempozyuma hem yurt içinden hem de yurt dışından onlarca katılımcı katıldı. Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu’nda iki gün boyunca bilimsel değerlerin ön planda olduğu tebliğler sunuldu. Türkiye’nin ve dünyanın farklı bölgelerinden gelen değerli akademisyenler ve araştırmacılar; Zazaca’nın bugünkü durumunu ve nelerin yapılması gerektiğini irdelediler, ortaya koydular. Bu dilin yaşaması için nelerin yapılması gerektiği, yapılan çalışmalarda izlenmesi gereken metotlar, bu alanda yapılacak araştırmalar için izlenmesi gereken yol, bilimsel verilerle ortaya konuldu. İlk atılan adımlar her zaman sancılı ve zordur. Biz bu zor ve sancılı adımı emin ve güvenli bir şekilde attık. Şimdi hem bu adımların sayısını arttırmak hem de yapılan çalışmaların artmasına önayak olmak için Zazaca alanındaki ikinci sempozyumun çalışmalarına da başladık. 4-6 Mayıs 2012’de düzenlenecek olan “Uluslararası Zaza Tarihi ve Kültürü Sempozyumu” başlığı altındaki ikinci sem- pozyumun çalışmaları devam ediyor. Bingöl Üniversitesi olarak, bu alanda yapılacak olan çalışmalara her zaman destek vereceğimizi ve bu çalışmalar için elimizden geleni yapmaya hazır olduğu- muzu her zaman ifade ediyoruz. Ülkemizin zenginliği sayılan dilleri ve kültürleri korumak bizim görevlerimiz ve sorumluluklarımız arasında yer almalıdır. Bu vesile ile Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu’na katkı sağlayan akademis- yen ve araştırmacılara, sempozyumun düzenlenmesi için çaba harcayan görevlilere, sempozyum süresince bizlere fikirlerini ileten herkese teşekkür ediyor ve bu çalışma- ların daha da artmasını temenni ediyorum. Gıyasettin BAYDAŞ Bingöl Üniversitesi Rektörü PROTOKOL KONUŞMALARI Üniversitemiz Rektörü Prof. Dr. Gıyasettin BAYDAŞ’ın “Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu’nda yaptığı açılış konuşması Sayın Valim, Sayın Belediye Başkanvekilim, çok değerli konuklar, üniversitemi- zin değerli öğrencileri, kıymetli basın mensupları; Bingöl Üniversitesi tarafından düzenlenen “Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu’na hepiniz hoş geldiniz diyor ve hepinize en içten saygılarımı sunuyorum. Ben bu hoş geldiniz kısmını resmi dilimiz ile yaptım. Ama burada yurtdışın- dan da gelen yabancı konuklarımız var. O yüzden birkaç dilde hoş geldiniz de- mek istiyorum. Belki burada Zazaca bilmeyen sadece Kürtçe bilenler vardır, onlar için “hûn bı xêr hatın”; sadece Zazaca bilen konuklarımız ve dinleyicilerimiz için “şıma xêr omi” demek istiyorum. Ülkemizin son zamanlardaki demokratik adımları ve atılımları, böylesi bir sempozyumun yapılması için bize cesaret verdi.