Türk Siyasal Yaşaminda Birlik Partisi-Türkiye Birlik Partisi

T.C. DOKUZ EYLÜL ÜN İVERS İTES İ SOSYAL B İLİMLER ENST İTÜSÜ TAR İH ANAB İLİM DALI TÜRK İYE CUMHUR İYET İ TAR İHİ PROGRAMI YÜKSEK L İSANS TEZ İ TÜRK S İYASAL YA ŞAMINDA BİRL İK PART İSİ-TÜRK İYE B İRL İK PART İSİ Bülent B İNGÖL Danı şman Yrd. Doç. Dr. Do ğan DUMAN 2008 Yemin Metni Yüksek Lisans Tezi olarak sundu ğum “Türk Siyasal Ya şamında Birlik Partisi-Türkiye Birlik Partisi” adlı çalı şmanın, tarafımdan, bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı dü şecek bir yardıma ba şvurmaksızın yazıldı ğını ve yararlandı ğım eserlerin kaynakçada gösterilenlerden olu ştu ğunu, bunlara atıf yapılarak yararlanılmı ş oldu ğunu belirtir ve bunu onurumla do ğrularım. …/…/2008 Bülent B İNGÖL ii YÜKSEK L İSANS TEZ SINAV TUTANA ĞI Öğrencinin Adı ve Soyadı : Bülent B İNGÖL Anabilim Dalı : Tarih Programı : Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Tez Konusu : Türk Siyasal Ya şamında Birlik Partisi-Türkiye Birlik Partisi Sınav Tarihi ve Saati : Yukarıda kimlik bilgileri belirtilen ö ğrenci Sosyal Bilimler Enstitüsü’nün …………………….. tarih ve ………. sayılı toplantısında olu şturulan jürimiz tarafından Lisansüstü Yönetmeli ği’nin 18. maddesi gere ğince yüksek lisans tez sınavına alınmı ştır. Adayın ki şisel çalı şmaya dayanan tezini ………. dakikalık süre içinde savunmasından sonra jüri üyelerince gerek tez konusu gerekse tezin dayana ğı olan Anabilim dallarından sorulan sorulara verdi ği cevaplar de ğerlendirilerek tezin, BA ŞARILI OLDU ĞUNA Ο OY B İRL İĞİ Ο DÜZELT İLMES İNE Ο* OY ÇOKLU ĞU Ο REDD İNE Ο** ile karar verilmi ştir. Jüri te şkil edilmedi ği için sınav yapılamamı ştır. Ο*** Öğrenci sınava gelmemi ştir. Ο** * Bu halde adaya 3 ay süre verilir. ** Bu halde adayın kaydı silinir. *** Bu halde sınav için yeni bir tarih belirlenir. Evet Tez burs, ödül veya te şvik programlarına (Tüba, Fulbright vb.) aday olabilir. Ο Tez mevcut hali ile basılabilir. Ο Tez gözden geçirildikten sonra basılabilir. Ο Tezin basımı gereklili ği yoktur. Ο JÜR İ ÜYELER İ İMZA …………………………… □ Ba şarılı □ Düzeltme □ Red ……………... ………………………………□ Ba şarılı □ Düzeltme □Red ……….......... …………………………...… □ Ba şarılı □ Düzeltme □ Red ……….…… iii ÖZET Tezli Yüksek Lisans Türk Siyasal Ya şamında Birlik Partisi-Türkiye Birlik Partisi Bülent B İNGÖL Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Programı Birlik Partisi 17 Ekim 1966 tarihinde bir grup zengin ve eğitimli Alevi tarafından kurulmu ş, parti kurulu ş a şamasında kamuoyunda yarattı ğı “Alevi Partisi” algısını kıramamı ş ve 1980 askeri darbesiyle kapatılmasına kadar bu algıyla çalı şmalarını sürdürmü ş bir partidir. İlk Genel Ba şkanı Hasan Tahsin Berkman’dır. Silahlı kuvvetlerin istihbarat görevlerinde de bulunan emekli general olan ilk genel başkan döneminde egemen ideolojiyle barı şık, sisteme entegre bir imaj veren Birlik Partisi daha sonraki dönemlerde de Milli Birlik Komitesi’nden ki şilerin, emekli askerlerin çalı şmalarda bulundu ğu bir parti görünümü vermi ştir. Daha sonra Millet Partisi’nden ayrılarak gelen Hüseyin Balan ikinci genel başkan olmu ştur. Bu dönem de AP etkilerinin bulundu ğu iç çalkantılarla geçen dönem olmu ştur. Birlik Partisi, Balan döneminde sa ğ e ğilim gösteren bir parti görünümü vermi ştir. Üçüncü Genel Ba şkan olan Mustafa Timisi döneminde ise Birlik Partisi, sola yakın politikalarla, hatta sosyalist e ğilim gösteren, zaman zaman radikal sosyalist grupların varlık gösterdi ği ve gelenekten (Alevi Dedelerinden) ayrı şan bir görünüm içinde olmu ştur. Birlik Partisi’nin girdi ği üç genel seçiminden sırasıyla 1969 %2.8, 1973’te %1.1, 1977’de %0.4 oy alarak sürekli gerilemi ş ve Türk siyasal ya şamında ba şarısız olmu ş, kendisini destekleyen çevrelerde hayal kırıklı ğı yaratmı ştır. Anahtar Kelimeler: Türkiye Birlik Partisi, Alevi, Alevilik, Hasan Tahsin Berkman, Hüseyin Balan, Mustafa Timisi, Seçim. iv ABSTRACT Master’s Thesis Unity Party- Turkey Unity Party at the Turkish Political Life Bülent B İNGÖL Dokuz Eylul University Institute of Social Sciences Department of History History of the Turkish Republic Programme The Union Party was founded by some educated and rich Alevi groups in 17 October 1966. It proved to be a party that could not break the image of being an Alevi party during its foundotion and this image continued until it was closed bye the coup d’état of 1980. The first chairman was Hasan Tahsin Berkman. Berkman was a retired general who used to be the fonctioner of the secret services of the army. Later on, The Union Party gave an image of entegration to the system and the dominant ideology through people from the national union committee and retiered generals. Later on, Huseyin Balan splited from the Peoples Party and became the second chairman of the Union Party. During this period, there were a lot of influences of the AP (Party of Justice) and it was a time of turmoil within the party itself. In the Balan’s period it gave an image of a right party. The Third chairman was Mustafa Timisi. In his period the Union Party was more closer to the left politics or even sometimes showing a decomposed image to the socialist trend or the radical socialist groups who were coming from the heritage of Alevi religious leaders called “DEDE”. The rates of votes in the three elections the UP had were as following ; 1969 %2.8, in 1973; %1.1 and in 1977; %0.4. Its supporters were gradually v diminishing. It experienced an obvious failure in the Turkish political life- causing a great disappointment for its fans. Key Words: Turkey Union Party, Alevies, Alevi...ism, Hasan Tahsin Berkaman, Hüseyin Balan, Mustafa Timisi, Election vi İÇİNDEK İLER TÜRK S İYASAL YA ŞAMINDA BİRL İK PART İSİ-TÜRK İYE B İRL İK PART İSİ YEM İN METN İ ii TUTANAK iii ÖZET iv ABSTRACT v İÇİNDEK İLER vii KISALTMALAR x TABLO ve HAR İTA L İSTES İ xii EKLİSTES İ xiii GİRİŞ 1 BİRİNC İ BÖLÜM BİRL İK PART İSİ’N İN SOSYAL TEMELLER İ VE ALEV İLİK 1.1. Alevilik 3 1.2. Tarihten Günümüze Alevili ğin Siyasal Görüntüsü 10 1.2.1 Göç Olgusu ve Kentle şmenin Etkileri 16 İKİNC İ BÖLÜM BİRL İK PART İSİ’N İN KURULU ŞU VE GENEL BA ŞKANLAR DÖNEM İ 2.1. Partile şme Sürecinde Aleviler 22 2.1.1. Siyasal Bir Örgütlenmeye Do ğru Aleviler 22 2.2. Birlik Partisi’nin Kurulu şu 30 2.2.1. Birlik Partisi’nin Kurulmasına Etki Eden Olaylar 30 2.2.2. 1961 Anayasası’nın Yarattı ğı Siyasi Ortam 39 vii 2.2.3. Diyanet İş leri Ba şkanlı ğı Faktörü 41 2.2.4. Sosyal Çatı şmalar ( Alevi – Sünni ) ve “Öteki” Kavramı 45 2.3. Birlik Partisi’nin Kurulu ş A şaması 55 2.3.1. Birlik Partisi’nin Kurucuları 63 2.3.2. Birlik Partisi’nin Te şkilatlanması 67 2.4. Hasan Tahsin Berkman Dönemi 70 2.4.1. Berkman Döneminde Birlik Parti’nin Dayandı ğı İdeolojik Temeller ve Milliyetçilik Anlayı şı ( Türk – Alevi Sentezi ) 75 2.4.2. Berkman Döneminde Parti İçi Muhalefet ve Parti Politikaları 78 2.5. Hüseyin Balan Dönemi 82 2.5.1. Birlik Partisi’nin Birinci Büyük Kongresi ve Hüseyin Balan’ın Genel Ba şkanlı ğa Seçilmesi 82 2.5.2. Balan Dönemindeki Parti Politikaları ve Balan’la Gelen İdeolojik De ğişim, AP Etkisi 95 2.5.3. Balan Döneminde Parti İçi Muhalefet ve Parti Çalı şmaları 103 2.5.4. 2 Haziran 1968 Yerel Seçimleri ve Birlik Partisi 106 2.5.5. 12 Ekim 1969 Milletvekili Seçimleri ve Birlik Partisi 106 2.6. Mustafa Timisi Dönemi 116 2.6.1. Birlik Partisi’nin II. Büyük Kongresi, Hüseyin Balan’ın Devrilmesi ve Mustafa Timisi’nin Genel Ba şkanlı ğı 116 2.6.2. Mustafa Timisi ile Ba şlayan Sol Dalga ve Bunun Program ile Tüzü ğe Yansımaları 123 2.6.3. 12 Mart 1971, Birlik Partisi’nin III. Büyük Kongresi ve Birlik Partisi’nden Türkiye Birlik Partisi’ne 128 2.6.4. Alevi Dedeleriyle Yol Ayrımı 135 2.6.5. Be ş Yol Dü şkünü ve Tasfiye Süreci 139 2.6.6. Mehmet Ali Aybar’la Dirsek Teması 144 2.6.7. 14 Ekim 1973 Milletvekili Seçimleri ve Sonun Ba şlangıcı 155 viii 2.6.8. Timisi Dönemindeki Parti Politikaları ve İktidar Muhalefet İli şkileri 160 2.6.9. Maocularla Parti’nin Ayrı şması 169 2.6.10. CHP ile İttifak Arayı şları 174 2.6.11. 5 Haziran 1977 Milletvekili Seçimleri ve Dağılma Süreci 178 2.6.12. 11 Aralık 1977 Yerel Seçimleri 180 2.6.13. Timisi Döneminde Dı ş Politika 181 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BİRL İK PART İSİ’N İN TÜRK S İYASAL YA ŞAMINDAK İ ETK İSİ 3.1. Türk Siyasal Ya şamında Birlik Partisi’nin Genel Görünümü 184 3.1.1. Genel Ba şkanlarla Gelen De ğişimin Nedenleri 184 3.1.2. Birlik Partisi’nin Program ve Tüzü ğü’ne Genel Bir Bakı ş 187 3.1.3. Parti’nin İdeolojisi ve Politikasının De ğerlendirilmesi 199 3.2. Parti’ye Yakın Yayın Organları 199 3.3. Parti’nin Ba şarısızlı ğının Nedenleri 202 3.4. 1980 Darbesi’nin Ayak Sesleri ve Türkiye Birlik Partisi’nin Kapatılması 203 SONUÇ 205 KAYNAKÇA 209 EKLER 221 ix KISALTMALAR ABD : Amerika Birle şik Devletleri A.g.d. (a.g.d.) : Adı Geçen Dergi A.g.e. (a.g.e.) : Adı geçen eser A.g.g. (a.g.g.) : Adı geçen gazete A.g.m. (a.g.m.) : Adı geçen makale A.g.t. (a.g.t.) : Adı Geçen Tez AP : Adalet Partisi Bkz. : Bakınız TBMM : Türkiye Büyük Millet Meclisi TBP : Türkiye Birlik Partisi TİP : Türkiye İş çi Partisi BP : Birlik Partisi CGP : Cumhuriyetçi Güven Partisi CHP : Cumhuriyet Halk Partisi CKMP : Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi DBP : Demokratik Birlik Partisi DP : Demokrat Parti DİB : Diyanet İş leri Ba şkanlı ğı DİSK : Devrimci İş çi Sendikaları Konfederasyonu GP : Güven Partisi İTC : İttihat ve Terakki Cemiyeti NATO : North Atlantic Treatyo Organization MGK : Milli Güvenlik Kurulu MİT : Milli İstihbarat Te şkilatı MP : Millet Partisi MHP : Milliyetçi Hareket Partisi MSP : Milli Selamet Partisi MYK : Merkez Yürütme Kurulu S.

Load more