Recep Tayyip Erdoğan
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
TÜRKİYE SİYASAL HAYATINDAN PORTRELER Sarıdemir Mah. Ragıp Gümüşpala Cad. No: 10 34134 Eminönü/İstanbul Tel: (0212) 522 02 02 - Faks: (0212) 513 54 00 www.tarihvakfi.org.tr - [email protected] © Tarih Vakfı Yayınları, 2019 TÜRKİYE SİYASAL HAYATINDAN PORTRELER PROJESİ Proje Koordinatörleri İsmet Akça, Barış Alp Özden Kitap Editörleri İsmet Akça, Barış Alp Özden Yazarlar Süreyya Algül, Aslı Aydemir, Gökhan Demir, Ali Yalçın Göymen, Erhan Keleşoğlu, Canan Özbey, Baran Alp Uncu Türkçe Redaksiyon Emre Tansu Keten Kitap Uygulama Aşkın Yücel Seçkin Kapak Tasarımı Aşkın Yücel Seçkin Baskı Yıkılmazlar Basın Yayın Prom. ve Kağıt San. Tic. Ltd. Şti. Evren Mahallesi, Gülbahar Cd. 62/C, 34212 Bağcılar/İstanbull Tel: (0212) 630 64 73 Yayıncı Sertifika Numarası: 12102 Matbaa Sertifika Numarası: 11965 Birinci Basım: ISBN Türkiye Siyasal Hayatından Portreler projesi, Tarih Vakfı koordinatörlüğünde Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği ortaklığında yürütülmüştür. TÜRKİYE SİYASAL HAYATINDAN PORTRELER ED—İTÖRLER İSMET AKÇA - BARIŞ ALP ÖZDEN YAZARLAR SÜREYYA ALGÜL - ASLI AYDEMİR - GÖKHAN DEMİR ALİ YALÇIN GÖYMEN - ERHAN KELEŞOĞLU CANAN ÖZBEY - BARAN ALP UNCU TARİH VAKFI YAYINLARI İÇİNDEKİLER i Önsöz 1 Abdi İpekçi 3 Abdullah Çatlı 5 Abdullah Gül 7 Abdullah Öcalan 9 Abdülkadir Aksu 11 Abdüllatif Şener 13 Adnan Menderes 15 Ahmet Altan 17 Ahmet Davutoğlu 19 Ahmet Necdet Sezer 21 Ahmet Şık 23 Ahmet Taner Kışlalı 25 Ahmet Türk 27 Akın Birdal 29 Alaattin Çakıcı 31 Ali Babacan 33 Alparslan Türkeş 35 Arzu Çerkezoğlu 37 Aydın Doğan 39 Ayşe Nur Bahçekapılı 41 Aziz Nesin 43 Bahriye Üçok 45 Bedrettin Dalan 47 Behice Boran 49 Berat Albayrak 51 Berfo Ana (Berfo Kırbayır) 53 Besim Tibuk 54 Beşir Atalay 56 Bülent Arınç 58 Bülent Ecevit 60 Can Dündar 62 Can Paker 63 Canan Arın 65 Cavit Cağlar 67 Cem Boyner 68 Cem Uzan 70 Cemil Çiçek 72 Cengiz Çandar 74 Çevik Bir 76 Deniz Baykal 171 Murat Karayalçın 78 Deniz Gezmiş 173 Musa Anter 81 Devlet Bahçeli 175 Mustafa Kemal Atatürk 83 Doğan Güreş 177 Mustafa Timisi 85 Doğu Perinçek 179 Mümtaz Soysal 87 Duygu Asena 181 Nazım Hikmet Ran 89 Erdal İnönü 183 Nazlı Ilıcak 91 Eren Keskin 185 Necip Fazıl Kısakürek 93 Ertuğrul Kürkçü 187 Necmettin Erbakan 95 Etyen Mahçupyan 189 Nevzat Yalçıntaş 97 Fethullah Gülen 191 Numan Kurtulmuş 100 Figen Yüksekdağ 193 Orhan Doğan 102 Fikri Sönmez 195 Osman Kavala 104 Filiz Kerestecioğlu 197 Oya Baydar 106 Gültan Kışanak 199 Pervin Buldan 108 Hakan Fidan 201 Pınar Selek 110 Hatip Dicle 203 Rahşan Ecevit 112 Hikmet Çetin 205 Rauf Raif Denktaş 114 Hikmet Sami Türk 207 Recep Tayyip Erdoğan 116 Hrant Dink 210 Said Nursi 119 Hüda Kaya 212 Sakıp Sabancı 121 Hülya Gülbahar 214 Sedat Bucak 123 Hüsamettin Cindoruk 216 Sedat Peker 125 İbrahim Kalın 218 Selahattin Demirtaş 127 İhsan Doğramacı 220 Seyit Rıza 129 İlhan Selçuk 222 Sezai Karakoç 131 İlker Başbuğ 224 Sezgin Tanrıkulu 133 İsmail Beşikçi 226 Süleyman Demirel 135 İsmail Cem 229 Süleyman Hasan Soylu 137 İsmail Kahraman 231 Şebnem Korur Fincancı 139 İsmet İnönü 233 Şeyh Said 141 Kemal Derviş 235 Şirin Tekeli 143 Kemal Gürüz 237 Tahir Elçi 145 Kemal Kılıçdaroğlu 239 Tansu Penbe Çiller 147 Kenan Evren 242 Temel Karamollaoğlu 149 Konca Kuriş 244 Tuncay Özkan 151 Leyla Zana 246 Turgut Özal 153 Mehmet Kadir Ağar 249 Türkân Saylan 155 Mehmet Ali Aybar 251 Uğur Mumcu 157 Mehmet Eymür 253 Veli Küçük 159 Melih Gökçek 256 Vural Savaş 161 Meral Akşener 258 Yaşar Büyükanıt 163 Merve Kavakçı 260 Yaşar Kemal 165 Mesut Yılmaz 262 Yekta Güngör Özden 167 Metin Göktepe 264 Yiğit Bulut 169 Muhsin Yazıcıoğlu ÖNSÖZ Türkiye siyasal hayatı, olaylar ve kişiler örgüsü bakımından başka ülkelerde eşine az rastlanır biçimde muazzam bir zenginlik ve karmaşıklıktadır. Güncel siyaseti anlamak, yakın ve uzak geçmişteki siyasal kişilere ve onların yapıp et- tiklerine dair bilgi sahibi olmayı gerektirmektedir. Sosyal medyadaki bilgi kirli- liğine karşı uzmanlar eliyle hazırlanmış, rahat okunur, derli toplu, bilgilendirici olduğu kadar da analitik bir biyografiler çalışmasının eksikliği ve buna duyulan ihtiyaç bu çalışmanın çıkış noktasıdır. Bu ihtiyaç, Türkiye siyasetini izleyen yabancı kamuoyu, uzmanlar ve ilgililer açısından daha da yakıcıdır. Bu çalışma yakın dönemde Türkiye siyasal hayatına etki etmiş veya Türkiye siyasal hayatında gündem olmuş, güncel Türkiye siyasetini anlamak için önemli olan kişilere dair kısa, bilgilendirici ve analitik 130 biyografiden oluşmaktadır. Çalışmada yer alan her bir kişinin biyografik tanıtımı salt kuru bilgilerle değil, siyasal hayatta rol oynadığı dönemin genel bağlamı, farklı olaylar ve kişiler ara- sındaki ilişkiler dikkate alınarak hacmin izin verdiği oranda analitik biçimde yapılmıştır. Hiç şüphe yok ki siyasal hayatın bu kadar dinamik ve zengin ol- duğu bir ülkede, çalışmada yer alacak isimlerin seçimini gerçekleştirmek ko- lay değildir ve olmamıştır. Bu kitaba dâhil edilecek isimleri belirlerken, yakın dönem Türkiye siyasal hayatında etki etmiş ve gündem olmuş figürleri esas aldık. Kapsamı sadece parlamenter siyasal alanla sınırlı tutulmayıp, sivil toplum alanından isimleri de içermeye dikkat ettik. Türkiye siyasal hayatının çok güçlü bir erkek egemen yapıya sahip olduğu hepimizin malumu. Kitaba konu olan kişileri belirlerken toplumsal cinsiyet açısından da dengeli bir dağılım oluştur- maya çalıştık. İsimleri belirlerken üzerinde durduğumuz kriterlerden bir tanesi de, günümüz siyasetindeki ağırlıkları her ne olursa olsun, farklı siyasal akımla- rın temsil edilmesi oldu. Yasal politik faaliyetin dışında kalmakla birlikte siyasal hayatta ve gündemde çok etkili olmuş bazı kişileri de kitaba dahil ettik. Kitaba katkı sunan yazarlar, kaynak olarak gazete ve dergi arşivlerinden, günlük gazetelerden, anılardan, kurumsal tarihlerden ve Türkiye siyaseti üzeri- ne yazılmış çok sayıdaki incelemeden faydalandılar. Ancak amacımız akademik bir eserden ziyade Türkiye siyasetindeki gelişmeleri takip etmeye ve anlamlan- dırmaya çalışan okuyucu için genel bir rehber hazırlamak olduğu için metni dipnot ve kaynaklarla bölmek istemedik. Elinizdeki kitapla sonuçlanan Türkiye Siyasal Hayatından Portreler projesi, Tarih Vakfı koordinatörlüğünde Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Tem- silciliği ortaklığında yürütülmüştür. İsmet Akça, Barış Alp Özden i ii Abdi İpekçi Gazeteci,yazar 1929 İstanbul doğumlu olan İpekçi, Galatasaray Lisesi’ni 1948’de bitirdik- ten sonra bir süre İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne devam etti. 1943-1948 yıllarındaKırmızı Beyaz ve Şut isimli spor dergilerinde yazıları ve çizdiği karikatürleri yayımlandı. İpekçi, gazeteciliğe profesyonel olarak 1949’da Yeni Sabah gazetesi ile başladı. Yeni İstanbulve İstanbul Ekspres gazetesi gibi çeşitli gazetelerde spor muhabiri, sayfa sekreteri, yazı işleri müdürü olarak ça- lıştı. 1954’de Milliyet gazetesinde çalışmaya başladı. Milliyet gazetesi Ali Naci Karacan tarafından 1935’te satın alınarak Tan ismini aldı. 1945’de Türkiye’nin dış politikasında Amerika Birleşik Devletleri ile ilişkileri ilerleme kaydederken Tan gazetesi Sovyetler Birliği ile ilişkilerin geliştirilmesini savunuyordu. Tan gazetesi,Tan Olayı olarak bilinen gazete binasının 1945’te anti komünist slo- ganlar eşliğinde yağmalanması sonucunda kapatıldı. Ardından tekrar Milliyet gazetesi olarak yayın hayatına devam ettiği sırada Abdi İpekçi önce yazı işleri müdürü, bir süre sonra da Genel Yayın Müdürü ve 1959’da Başyazar oldu. Milliyet gazetesi İpekçi’nin varlığıyla Türkiye’nin en etkili siyasi gazetelerin- den biri haline geldi. 40’lı yıllarda Demokrat Parti’ye yakın iken 60’lı yıllarda Bülent Ecevit’in de yazılar yazdığı, Cumhuriyet Halk Partisi’ne yaklaşan bir Milliyet gazetesi söz konusu oldu. 70’lerde gazete sosyal demokrat bir çizgiye oturdu. Abdi İpekçi Milliyet gazetesinde üstlendiği rol ile Türkiye’de evrensel standartlarda gazeteciliği ve basın ilkelerini yerleştirmeye çalıştı, muhabirliğin önemini vurguladı ve halkın bilgi edinme hakkını gözeterek gazetecilik yaptı. Yazılarında ise akıldan yana, uzlaşmacı politikaları savundu. 1 İpekçi, Türkiye Gazeteciler Sendikası Başkanlığı (1959) ve Basın Şeref Di- vanı Sekreterliği (1960) yaptı. 1961- 1970 yıllarında TRT’de açık oturum prog- ramları düzenledi. Uluslararası Basın Enstitüsü Yönetim Kurulu üyesi (1964) oldu. 1968’de İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Gazetecilik Enstitüsü’nde ders verdi. 1972’de Türkiye Basın Enstitüsü Başkanı oldu. 1980 Darbesi öncesinde tırmanan şiddet karşısında demokrasiyi talep ede- rek hak ve özgürlükleri savunmaya, tarafsızlık ilkesinden şaşmamaya devam etti. Ancak İpekçi, 1 Şubat 1979’da trafikte seyir halinde iken Mehmet Ali Ağca tarafından vurularak öldürüldü. Ağca’yı azmettiren Oral Çelik sadece 3 ay hapiste kaldı, bir diğer azmettiren Mehmet Şener’in gıyabi tutuklama kararı 1999’da zaman aşımına uğradı. Ağca cinayet sonrasında hapisten kaçırıldı ve 1981’de Papa II. Jean Paul’a suikast girişiminde bulunup İtalya’da 19 yıl hapiste kaldı. 2000’de Türkiye’ye getirilip 2010’da tahliye edildi. Abdi İpekçi cinayeti- nin sebepleri tam olarak bilinemese de, içinde devlet görevlilerinin olduğu, bir suç örgütü üzerinde çalıştığı dosyanın öldürülme sebebi olduğu söylenecekti. 2 Abdullah Çatlı Ülkücü militan, MİT Ajanı, suç örgütü ve şebekesi liderlerinden Çatlı 1959 Nevşehir doğumludur. 1977’de Ülkü Ocakları Ankara İl Başkanı oldu. 25 Mayıs 1978’de Genel Başkanının Muhsin Yazıcıoğlu olduğu Ülkücü Gençlik Derneği’nin Genel Başkan Yardımcılığına başladı. 1980 Darbesi’ne giden süreçte artan şiddet ortamında gerçekleşen cinayet- lerde adı çok defa geçti. Hacettepe Üniversitesi öğretim üyesi yazar Bedrettin Cömert’in 11