Prerodbata GI JADE SVOITE ~EDA

OSMI IZVE[TAJ OD SLEDEWETO NA PROCESOT NA PRISTAPUVAWE NA MAKEDONIJA VO EU

prerodbata GI JADE SVOITE ~EDA

Osmi izve{‌taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

„PRERODBATA GI JADE SVOITE ^EDA“

Januari 2011 „PRERODBATA GI JADE SVOITE ^EDA“

Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izdava: Fondacija Institut otvoreno op{‌testvo – Makedonija Za izdava~‌ot: Vladimir Mil~‌in, Izvr{‌en direktor Podgotvil: Makedonski centar za evropsko obrazovanie i Fondacija Institut otvoreno op{‌testvo – Makedonija Lektura: Abakus Likovno-grafi~‌ko oblikuvawe: Brigada Dizajn Pe~‌at: Bato i Divajn Tira`‌: 300 primeroci

CIP – Katalogizacija vo publikacija Nacionalna i univerzitetska biblioteka ,,Sv. Kliment Ohridski”, Skopje

341.171.071.51 (4-672EU:497.7)“2011“

PRERODBATA gi jade svoite ~eda: osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU. - Skopje: Fondacija Institut otvoreno op{testvo - Makedonija, 2011. - 208 str. ; 18h24sm

Fusnoti kon tekstot. - Sodr`i i: Aneksi

ISBN 978-608-218-102-8

a) Makedonija - Za~‌lenuvawe - Evropska Unija - 2011 COBISS.MK.ID 87618314 SODR@INA

I. KADE SME VO JANUARI 2011 GODINA? 5 7. VMRO-IZACIJA PO SKRATENA POSTAPKA! 19 1. OD SKOPJE DO BRISEL VLASTA DR@I LEKCII! 6 7.1. Lovewe vo matno 19 7.2. Po merak na liderot 19 1.1. Kako da broime do 33? 6 7.3. Upad vo instituciite, preku no} 21 1.2. „U~ime za EU” 7 7.4. ûmu ni be{e ADS? 21 1.3. Vo presmetka so nevladinite 8 7.5. Zakoni bez analizi 22 1.4. Ako baba laè, trap ne laè 8 7.6. Em malo, em nekadarno 23 1.5. Vojna so EU 9 7.7. Kolku vredi partiskata kni{ka?! 24 1.6. Nastan bez presedan 10 7.8. Komitet bez zapisnici 26 2. MEDIUMSKA KRIZA 10 7.9. „Kompjuter za sekoj slu`benik” 27 2.1. Slu~aj „A1 televizija” 11 7.10. [to misli EK za na{ata strategija? 27 2.2. Slu~aj „MPM” 11 8. ]E GI PRE@IVEAT LI NEVLADINITE ZAKONITE NA VLASTA? 29 2.3. Osakatena ~etvrta vlast 12 8.1. Preregistracija = prebrojuvawe?! 29 3. REZOLUCII ZA GLUVI 12 8.2. Nevladinite – pera~i na pari? 32 4. UNGARSKOTO PRETSEDATELSTVO 13 8.3. Organizaciite od javen interes }e po~ekaat 35 4.1. Ima li mesto za Makedonija 14 9. NEDOSTAPNA I ZAVISNA ZA[TITA OD DISKRIMINACIJA 35 5. ZBOGUM EU... 15 9.1. (Ne)zavisna Komisija?! 35 6. ... NIE OTIDOVME VO TRETIOT SVET! 15 9.2. Vladata nareduva, Sobranieto sproveduva 36 6.1. (Ne)slu~ajna sredba?!? 16 9.3. Apsurdite na dokaùvaweto 37 6.2. Komu mu e gajle za ZNBP? 16 6.3. Koj e bre Gruevski? 17 9.4. Ne{to mora da se promeni! 39 10. NEODR@LIV RAZVOJ 39 10.1. Zemja na prirodata, kolevka na kulturata 39 10.2. Ni luk jal, ni luk mirisal – „Lukovo Pole” 40 II. ANALIZA NA NACIONALNATA PROGRAMA ZA PREZEMAWE ...... NA PRAVOTO NA EVROPSKATA UNIJA – REVIZIJA 2011 43 1. SOBRANIETO SE PODGOTVUVA ZA GINIS 44 2. FENOMEN FATAMORGANA 45 3. KAKO SE ÎTA ANALIZATA NA NPAA? 47 ANEKS – KOMENTARI NA NACIONALNATA PROGRAMA ZA ...... PREZEMAWE NA PRAVOTO NA EVROPSKATA UNIJA - REVIZIJA 2011 48 ...I... o januari 2011 godina, Makedonija e bez re{enie za sporot so imeto, bez datum za po~etok na pregovorite so EU, bez ~lenstvo vo NATO, so dosega najlo{ Izve{taj na EK za napredokot vo 2010 (natamu vo tekstot: Izve{taj 2010), so serioznoV zagrozena sloboda na govorot i na mediumite, so celosno partiziran sudski sistem zavisen od izvr{nata vlast, so dlaboka KADE SME VO kriza vo politi~kiot dijalog, so ekonomsko-socijalni potresi, so vlo{eni me|uetni~ki odnosi i so dezorientirana nadvore{na JANUARI 2011 politika. GODINA? Ovoj kvartalen izve{taj nasloven „Prerodbata gi jade svoite ~eda” potsetuva na glavnite nastani {to go odbeleàa periodot noemvri 2010 – januari 2011. Pojdovna osnova vo analizata za potrebite na ovoj izve{taj se aktuelnite nastani vo dràvata povrzani so evropskata integracija, no i Nacionalnata programa za usvojuvawe na pravoto na Evropskata unija – Revizija 2011, od 28 dekemvri 2010 (natamu vo tekstot NPAA 2011); Nacionalnata

5 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU programa za usvojuvawe na pravoto na Evropskata unija – Revizija pretsedatelstvo; sostojbata vo mediumite, osobeno po 25 noemvri 2010, od 28 dekemvri 2009 (natamu vo tekstot NPAA 2010) i Slu`ben 2010 godina. Isto taka, se dava detalna analiza na NPAA 2011, i na vesnik na Republika Makedonija. Referenca na analizata se: toa {to moè da se o~ekuva od pretstojnata rezolucija na Evropskiot Izve{tajot na Evropskata komisija za napredokot na Republika parlament. Makedonija za 2008, 2009 i 2010 godina (natamu vo tekstot Izve{taj 2008/2009/2010), Odlukata na Sovetot za principite, 1. OD SKOPJE DO BRISEL VLASTA prioritetite i uslovite sodràni vo Pristapnoto DR@I LEKCII! partnerstvo so Republika Makedonija, Brisel, fevruari 2008 (natamu vo tekstot Pristapno partnerstvo) i drugi strategiski dokumenti koi se su{tinski za sektorite {to se sledat. 1.1. Kako da broime do 33? I za ovoj kvartalen izve{taj go koristivme institutot za Svesna deka o~ekuvanite negativni zabele{ki od Izve{tajot 2010 sloboden pristap do informaciite od javen karakter. moàt seriozno da mu na{tetat na nejziniot rejting, vlasta po~na Pokraj analizata na su{tinskite dokumenti i desk-istraùvaweto, mnogu temelno da go podgotvuva terenot. Vladinite pretstavnici gi se sprovedoa i intervjua so nekoi od zasegnatite strani. broeja donesenite zakoni, ja „educiraa” javnosta za Kopenha{kite kriteriumi i vinovnikot go baraa kaj kriti~ki nastroenite Od strana na mediumite, se sledea 14 mediumi, i toa: sedum nevladini organizacii, visokite pretstavnici na EU i kaj Grcija. dnevni vesnici (Utrinski vesnik; Dnevnik; Vest; Ve~er; Vreme; Kako glaven argument za relativizirawe na o~ekuvanite kritiki, Nova Makedonija i [pic) i centralnite informativni emisii vladinite pretstavnici insistiraa na faktot deka Makedonija na sedum televizii so nacionalna i so satelitska koncesija (A1; nema da ja izgubi preporakata za po~etok na pregovorite za ~lenstvo 1 Kanal 5; Sitel; Telma; MTV 1; Alfa i Alsat) . vo EU. Izve{tajot dava detalen osvrt na nadvore{nata politika vo Vo starata dobro razrabotena propagandisti~ka {ema, tekot na 2010, ja opi{uva sostojbata so reformata na javnata pretstavnicite na vlasta ja poistovetija evrointegracijata so administracija, kako i predizvicite so sproveduvaweto na Zakonot donesuvaweto zakoni. Vo celata opsednatost so prebrojuvaweto za zdruènijata i fondaciite i Zakonot za antidiskriminacija i na donesenite i izgotvenite zakoni, razli~nite pretstavnici prakti~nata primena na Nacionalnata strategija za odr`liv razvoj. na vladeja~kata partija licitiraa so razli~ni brojki. Dodeka Fokusot e staven na Izve{tajot 2010 i nastanite {to se slu~ija prateni~kata na VMRO-DPMNE Silvana Boneva izjavuva{e deka pred i po negovoto objavuvawe; na prioritetite na Ungarskoto „Sobranieto od predvidenite 103 evropski zakoni dosega donelo 60, od koi 30 se vo sobraniska procedura, a 12 s# u{te ne se dobieni 1 Monitoringot na mediumite e partnerski proekt so NVO Infocentar od Skopje.

6 Kade sme vo januari 2011 godina? od Vladata”, vicepremierot Naumovski tvrde{e: „...od 106 zakoni taa odluka ne be{e donesena od edna druga pri~ina koja ne e del od predvideni za ovaa godina, dosega 95 se doneseni”2. Ministerot za kriteriumite za ~lenstvo”5. I Ministerot za nadvore{ni raboti, pravda, Mihajlo Manevski, pak, be{e najubedliv vo uveruvaweto deka: Antonio Milo{oski, konstatira{e deka „me|u kapacitetot „site zakoni koi{to se predvideni vo Nacionalnata programa, da se po~nat pregovori i podgotvenosta na Makedonija, kako site zakoni {to imaat evropsko zna~ewe, zna~i site zakoni se i na Evropskata komisija, se postavuva pra{awe {to ne e del podgotveni, site zakoni se staveni vo procedura. Pogolemiot del od Kopenha{kite kriteriumi, a e povrzano so nametnatiot se doneseni...”3 Na insistiraweto na vlasta za obemot na donesenite spor od Grcija za na{eto ustavno ime”6. Toj duri i se obide da zakoni, evroambasadorot Fuere potseti deka „...e va`no ne samo da bide „konstruktiven”, pa i da gi podu~i evropskite pretstavnici se donesat zakonite, tuku i da se obezbedat dovolno finansiski naglasuvaj}i deka „Makedonija prifa}a bilateralnite problemi i ~ove~ki resursi za nivno sproveduvawe”4. da ne se vnesuvaat vo Evropskata unija, no pobara toa da vaì za site zemji, a ne samo za edna, bidej}i kako uslov tie ne se me|u kriteriumite od Kopenhagen”7. 1.2. „U~ime za EU” Smetame deka e neophodno da ja potsetime Vladata deka pokraj Otkako n# pou~i za tehnikata na broewe zakonite so evropsko Kopenha{kite kriteriumi za ~lenstvo vo EU, Makedonija ima obvrska znamence, vlasta premina na vtorata, ponapredna lekcija – onaa da ja po~ituva i Spogodbata za stabilizacija i asocijacija (SSA), koja okolu prirodata na kriteriumite za za~lenuvawe vo Evropskata vo ~lenot 3 jasno kaùva: „Me|unarodniot mir i stabilnost kako unija. Imeno, vo svoite napori da potencira deka Grcija, a ne i razvojot na dobrososedskite odnosi se su{tinski za Procesot zastojot vo reformite, e edinstvenata pri~ina zo{to Makedonija na stabilizacija i asocijacija. Sklu~uvaweto i sproveduvaweto s# u{te ne gi zapo~nala pregovorite za ~lenstvo vo EU, vladinite na ovaa spogodba se vo ramkite na regionalniot pristap na pretstavnici otidoa dotamu {to zapo~naa da gi problematiziraat Zaednicata, definiran so zaklu~ocite na Sovetot od 29 april duri i samite Kopenha{ki kriteriumi za ~lenstvo. Taka, 1997 zasnovan vrz individualnite postignuvawa na zemjite od vicepremierot Naumovski tvrde{e deka „preku detalni analizi regionot”. Natamu, vo ~lenot 4 na SSA se veli: „Republika Mkaedonija nie pristapuvame vo ispolnuvaweto na kriteriumite za se obvrzuva da vospostavi sorabotka i dobrososedski odnosi so ~lenstvo koi se popoznati kako kriteriumi od Kopenhagen. Za drugite zemji od regionot [...], ovaa opredelba pretstavuva àl, vo procesot na odlu~uvawe na EU, iako Evropskata komisija klu~en faktor za odnosite i sorabotkata me|u Zaednicata i prepora~a deka Makedonija zasluùva da gi zapo~ne pregovorite, Republika Makedonija [...]”

2 Vreme, 7.10.2010, Kanal 5, 18.10.2010 5 Nova Makedonija, 8.10.2010 3 Kanal 5, 5.10.2010 6 Ve~er, 13.9.2010 4 Vreme, 16.9.2010 7 Utrinski vesnik, 5.10.2010 7 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

1.3. Vo presmetka so nevladinite 1.4. Ako baba laè, trap ne laè Nekolku dena pred izleguvaweto na Izve{tajot 2010, MCEO i Na 9 noemvri 2010 godina komesarot za pro{iruvawe [tefan FIOOM go objavija svojot Sedmi kvartalen izve{taj nasloven „Vlada File gi pretstavi Izve{tajot 2010 i Strategijata za pro{iruvawe DOOEL”, koj sodrè{e kriti~ka opservacija na aktivnostite vo na Evropskata komisija 2010–2011. Godine{niov izve{taj, i pokraj odnos na napredokot vo evrointegraciite. Partiskiot portparol povtorenata preporaka za po~etok na pregovorite, sodrì mnogu Aleksandar Bi~ikliski i VMRO-DPMNE vo svoite presovi i plateni zabele{ki i seriozni kritiki vo klu~nite podra~ja, kako {to se oglasi vo mediumite obvinija: „Site izve{tai koi gi publikuva politi~kiot dijalog, sudskite reformi, javnata administracija, Makedonskiot centar za evropsko obrazovanie, se finansirani od slobodata na govorot i mediumite, ~ovekovite prava, nevrabotenosta, SOROS Makedonija, a vo svojata sodrìna nalikuvaat na partiski socijalnata politika, javnata potro{uva~ka i investiciite. bilteni na SDSM”8. Vo odbrana na gra|anskiot sektor se oglasi i ambasadorot Ervan Fuere: „Tie navodi se odnesuvaat konkretno Na denot na objavuvaweto, premierot Gruevski veti: „]e na organizaciite od gra|anskoto op{testvo, koi promoviraat napravime Akcionen plan za nivno podobruvawe (n.z problemite debata za EU-integracija, za evropskite vrednosti, debati vo koi vo Izve{tajot 2010) i na nekoj na~in tie }e bidat na{ vodi~ za u~estvuvaa i golem broj ambasadori na EU, vklu~uvaj}i me i mene. So slednata godina vo koj pravec da se fokusirame za podobruvawe na doveduvawe vo pra{awe na integritetot na ovie organizacii na odredeni segmenti od najrazli~ni sektori”11. Akciskiot plan s# gra|anskoto op{testvo se doveduva pod pra{awe i legitimnosta u{te go nema, {to vpro~em ne iznenaduva ako se ima predvid deka na vrednostite {to tie gi promoviraat, a toa se vrednostite premierot so istiot entuzijazam veti akciski plan i po objavuvaweto na EU. So toa, isto taka, se doveduva vo pra{awe i integritetot na izve{taite vo 2008 i vo 2009 godina, a i od toa ne vidovme na ambasadorite {to u~estvuvaat vo niv. Apeliram vo idnina da ni{to. Pretstavnicite na Vladata uporno ja ubeduvaa javnosta deka se vozdràt od napadi vrz gra|anskoto op{testvo, zatoa {to Makedonija napreduva na planot na evropskata integracija i deka: i tie imaat vitalna uloga vo razvojot na zemjata na patot kon „Na patot do Brisel, Makedonija lani stigna do Budimpe{ta, 9 EU” . Vo istata nasoka se oglasi i evrokomesarot za pro{iruvawe, a godinava e vo Viena. Nitu ostana vo Budimpe{ta nitu pak se [tefan File, ~ij komentar be{e prenesen od re~isi site mediumi: vrati vo Belgrad”12. „... slobodata na izrazuvaweto, posebno preku mediumite, kako i razvojot na gra|anskiot sektor, se prioriteti vo procesot na Ambasadorot Ervan Fuere, pottiknat od toa {to pretstavnicite pristapuvawe. Na ovoj na~in, op{testvoto vo celina moè da na Vladata go ~itaat Izve{tajot premnogu „rozovo”, na sednicata u~estvuva vo reformskiot proces”10. na Nacionalniot sovet za evrointegracii istakna: „Vo 2009 godina ima{e dve poglavja oceneti so zna~itelen napredok, dodeka vo 2010 8 [pic, 9.11.2010 9 Dnevnik, 11.11.2010 11 Ve~er, 9.11.2010 10 Dnevnik, 10.11.2010 12 Dnevnik, 12.11.2010 8 Kade sme vo januari 2011 godina? godina nema vakvi poglavja. Dobar napredok vo 2009 ima zabeleàno evropskite vrednosti”15. Ova kako da ne be{e dovolno, pa istiot vo 11 oblasti, dodeka vo 2010 e zabeleàn vo samo {est poglavja. \or~ev srede Brisel, na sesija na Me{ovitiot parlamentaren Odreden napredok vo 2009 godina bil napravei vo 20 oblasti, komitetet EU-MK vo Evropskiot parlament, namesto da referira za dodeka vo 2010 vo 19 oblasti. Poslednata kategorija e ograni~en, policiskata opsada na TV A1 i zagrozenata sloboda na mediumite delumen ili neednakov napredok, vo koja vo 2009 bil postignat vo Makedonija, ja primeni taktikata „napadot e najdobra odbrana” vo samo ~etiri oblasti, a vo izve{tajot od 2010 vakov napredok i drsko mu se nafrli na evroambasadorot, sporeduvaj}i go so e zabeleàn vo duri osum oblasti. Ova e realnosta. Toa {to diplomatite na Sovetskiot Sojuz od {eesettite godina vo nekoi od premierot najavi akcionen plan za prodolùvawe na reformite dràvite na Isto~niot blok. Vladata, odnosno vladeja~kata VMRO- e vsu{nost priznanie deka ima slabosti na koi Vladata mora DPMNE, i pokraj protestiraweto i baraweto na EU da se ogradat da raboti”13. So cel da ja relativizira analizata napravena od od ovie skandali, do den denes ne se distanciraa od nastapite i Delegacijata na Evropskata komisija, vicepremierot Naumovski, stavovite na svojot visok partiski funkcioner. vo pridru`ba na pove}e od stotina visoki dràvni slu`benici, Vakvoto odnesuvawe na vladinite pretstavnici pokraj toa {to na pres-konferencija organizirana vo Vladata, izjavi: „Za sekoe pretstavuva kr{ewe na me|unarodnoto pravo, seriozno im {teti od 33-te poglavja, vo 2010 godina e postignat napredok vo 33 od na pozicijata i ugledot na Makedonija, za {to dolgo }e gi snosime vkupno 33 poglavja. Stagnacija ima vo nula od 33 poglavja, a ocenka posledicite. deka nema napredok ili ima nazaduvawe ima vo 0 od 33 poglavja. EK jasno i nedvosmisleno kaùva deka Makedonija vo izminatata Vo vakvi uslovi, debatata za napredokot na Makedonija na patot godina prodolìla da se dviì napred”14. kon EU se svede na rasprava za pri~inite za otsustvo na pridavkata „makedonski” vo Izve{tajot 2010. Ambasadorot Fuere be{e povikan najprvo od pretsedatelot Ivanov, a potoa i od pretstavnicite na 1.5. Vojna so EU vladeja~koto mnozinstvo vo Parlamentot, za da objasni zo{to vo Od napadi i diskreditacija od strana na pretstavnicite Izve{tajot 2010 namesto „makedonski jazik” se koristi terminot na vladeja~kata partija ne bea po{tedeni nitu visokite „dràven jazik”. Pratenikot Aleksandar Nikolovski, na sednicata pretstavnici na EU, a na prvo mesto evroambasadorot Ervan Fuere. na Nacionalniot sovet za evropski integracii vo Sobranieto, mu Vo negovata kolumna vo [pic, Vlatko \or~ev iznese stavovi deka se obrati na ambasadorot Fuere so zborovite: „Ambasadore Fuere, evroambasadorot Fuere e „partiski i ideolo{ki megafon, zdodeven navistina o~ekuvam da mi odgovorite na koj jazik jas vo momentov birokrat, za{titeno boèstvo, li~nost koja ne gi promovira se obra}am i kako vie li~no bi se ~uvstvuvale ako vi re~ev deka vie ne zboruvate na irski jazik, tuku go zboruvate oficijalniot 13 Vest, 11.11.2010 14 Dnevnik, 12.11.2010 15 [pic, 4.11.2010

9 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU jazik na Irska ili dràvniot jazik na Irska. Ponatamu, dali ste za Makedonija vo Direktoratot za pro{iruvawe na Evropskata svesni deka so ova i davate evtin argument na Grcija za da ne komisija, najavena za krajot na januari. Od sredbata se o~ekuva da se popu{ti nikoga{ vo pregovorite?”16 Se pra{uvame zo{to Vladata definiraat indikatorite na Pristapnoto partnerstvo spored koi ne reagira{e na vakvata pojava, {to vpro~em i ne be{e te{ko da }e se ocenuva napredokot vo 2011. Kako i da e, drasti~ni izmeni ne se zabeleì ako so vnimanie gi ~itala Izve{taite za napredokot se o~ekuvaat, so ogled na faktot deka ogromen del od indikatorite od 2006 godina pa navamu. Edno e sigurno – treba{e da se obvini na Revizijata na Pristapnoto partnerstvo od 5 fevruari 2010 se administracijata na EU deka raboti pod pritisok na nejzinata daleku od sraboteni. dràva-~lenka, a so cel da se otrgne vnimanieto na javnosta i da se zadu{i debatata okolu negativnite naodi na EK. 2. MEDIUMSKA KRIZA U{te vo septemvri evropskite pretstavnici po~naa da 1.6. Nastan bez presedan predupreduvaat deka mediumite se nao|aat vo lo{a sostojba i deka e zagrozena slobodata na izrazuvaweto. Vo svoite javni nastapi, Toa {to osobeno zagriùva e podatokot za posetata na desetici ambasadorot Fuere ~esto ukaùva{e na faktot deka sostojbata dràvni slu`benici na razli~nite direktorati na EK vo Brisel, na ova pole e daleku od zadovolitelna i deka pritisokot {to vo periodot po Izve{tajot. Oficijalniot povod za posetata e se vr{i vrz novinarite i lo{ite uslovi vo koi tie rabotat go izgotvuvaweto na revizijata na NPAA i so toa obrazloènie ote`nuvaat nivnoto profesionalno rabotewe17. @e{kata politi~ka dràvnite slu`benici od site ministerstva pobarale direktna esen izobiluva{e so komentari od strana na golem broj doma{ni sredba so nivnite kolegi vo EK. Otkako stasale vo Brisel se eksperti, koi ukaùvaa na sostojbata so mediumite i slobodata na pokaàlo deka glavnata cel na ovaa „misija” bila da se ubedat izrazuvaweto vo Makedonija, a problemite se lociraa vo vladinite evropskite slu`benici deka naodite vo Izve{tajot 2010 se gre{ni. kampawi so koi indirektno se korumpiraat mediumite. Vo Izve{tajot Vakvata „pro{etka” na na{ata administracija e problemati~na od za 2010 stoi: „Obvinenijata za kleveta na oddelni novinari so pove}e pri~ini. Prvo, go laème Brisel za pri~inata za posetata, te{ki pari~ni kazni i natamu zagriùvaat. Zapla{uvaweto na vtoro tro{ime nepotrebno golemi iznosi buxetski sredstva, a treto novinarite, koi se soo~uvaat so politi~ki pritisok i zakani, i najva`no so ovoj nastan bez presedan ja sramime dràvata so e seriozen problem”18.Nastanite {to sleduvaa samo ja potvrdija dalekose`ni posledici. serioznosta na problemite so mediumskata sloboda. Na 20 noemvri Vo ovaa smisla, }e bide interesno da se vidi kakvi novini }e 2010 godina be{e zakaàno izbornoto sobranie na Zdruènieto donese posetata na Kristijan Hedberg, rakovoditelot na oddelot na novinarite na Makedonija (ZNM), na koe treba{e da se izberat

17 Utrinski vesnik, 9.9.2010 16 Alfa, 10.11.2010 18 Izve{taj na EK 2010, str. 18

10 Kade sme vo januari 2011 godina? novite rakovodni strukturi na organizacijata. Na denot na Sostojbata so A1 eskalira{e na 25 dekemvri koga policijata odrùvaweto se utvdi deka ZNM ima novi 200 ~lenovi (novinari, gi uapsi sopstvenikot na A1, Velija Ramkovski, i upravitelite na pove}eto vraboteni vo Makedonskata radio-televizija19), za koi ne firmite od „Pero Nakov”, odreduvaj}i im merka pritvor. Vakvite be{e utvrdeno dali gi ispolnuvaat uslovite za ~lenstvo. Stravuvaj}i slu~uvawa se pokaàa problemati~ni od pove}e aspekti i otvorija od politi~ko vlijanie na izborite, toga{niot pretsedatel na ZNM, mnogu pra{awa za koi javnosta mora da dobie odgovor, i toa: 1) Robert Popovski, go prezakaà Sobranieto za 11 dekemvri 2010. Dali policijata gi pre~ekori svoite ovlastuvawa i upotrebi Ovoj nastan be{e samo voved vo slu~uvawata povrzani so mediumite, prekumerna sila; 2) Zo{to Ministerstvoto za vnatre{ni raboti koi{to ja potresoa i ja podelija javnosta. blagovremeno ne ja informira{e javnosta za svojata akcija; i 3) Dali intervencijata na site dràvni organi vo A1, koja se izvr{i pod prevezot na borbata so kriminalot, pretstavuva selektivna 2.1. Slu~aj „A1 televizija” primena na pravoto? Se pra{uvame, isto taka, zo{to drugite mediumi ne po~uvstvuvaa potreba da se solidariziraat so svoite kolegi od Ve~erta na 25 noemvri policijata bez nalog i bez prethodno A1, ili voop{to ne izvestuvaa ili, pak, izvestuvaa pristrasno i izvestuvawe vleze vo zgradata na A1 televizija, so obrazloènie deka neprofesionalno za ovoj nastan? im asistira na finansiskata policija, trudovata inspekcija i na Upravata za javni prihodi (UJP), koi ve}e bea vo zgradata na televizijata zaradi kontrola na {est firmi so sedi{te na istata adresa kako i TV 2.2. Slu~aj „MPM” A1. Novinarite vraboteni vo televizijata bea popre~uvani vo rabotata i im be{e ograni~eno pravoto na slobodno dvièwe. Taa ve~er TV Na 13 dekemvri 2010 godina, A1 televizija go otvori „slu~ajot A1 be{e edinstveniot medium koj izvestuva{e za nastanite {to se MPM”21. Spored informaciite na A1, ungarskoto finansisko slu~uvaa pred i vo nejzinata zgrada. Ministerstvoto za vnatre{ni razuznavawe so dopis od mart 2008 ja izvestilo Agencijata za raboti izleze so oficijalno soop{tenie nekolku ~asa po ispra}aweto spre~uvawe perewe pari deka na 10 mart 2008 godina Du{an na policiskite sili pred A1. Vo isto vreme, direktorot na UJP Goran Ogwanovski, vraboten vo MPM, bil faten na srpsko-ungarskata Trajkovski i portparolot na Ministerstvoto za vnatre{ni raboti Ivo granica so 750.000 evra (smesteni vo {i{e!) za koi ne poseduval Kotevski gostuvaa vo vestite na Sitel i Kanal 5. Trajkovski i Kotevski dokument. Poso~enoto lice izjavilo deka gotovinata e na MPM i tvrdea20 deka predmet na pretres se {este firmi, a ne A1 televizija. deka ja nosi vo firmata-majka vo Viena. MPM objavi demant deka e vme{an vo kakvi bilo nelegalni aktivnosti, a MVR potvrdi deka 19 http://kanal5.com.mk/default.aspx?mId=37&eventId=67429&egId=13 dopisot od ungarskite vlasti e dostaven kaj niv22. 20 http://kanal5.com.mk/default.aspx?mId=37&eventId=67695&egId=13http://www. sitel.com.mk/dnevnik/makedonija/ujp-finansiska-i-trudova-inspekcija-edna-godina- 21 http://www.a1.com.mk/vesti/default.aspx?VestID=131590 ne-mozea-da-vlezat-vo-firmite 22 Izjava na Ivo Kotevski za A1, http://www.a1.com.mk/vesti/default.aspx?VestID=131683

11 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Reakcijata od nadle`nite institucii izostana. Ovaa epizoda 3. REZOLUCII ZA GLUVI otvora nekolku pra{awa: 1) Kade be{e Upravata za spre~uvawe Vo o~ekuvawe na rezolucijata na Evropskiot parlament za perewe pari da reagira vo 2008 godina, koga ovoj podatok za prvpat Izve{tajot za napredokot na Makedonija vo 2010 godina23, da se do{ol kaj niv? 2) Zo{to izostanuva reakcijata na instituciite, potsetime na preporakite od rezolucijata od 10 fevruari 2010 a tuka pred s# mislime na Oddelenieto za organiziran kriminal godina i da vidime {to od toa e storeno dosega. vo MVR i na Javnoto obvinitelstvo? 3) Se koristi li selektivnata borba za spravuvawe so organiziraniot kriminal, za kontrola i Vo delot na politi~kite slu~uvawa, pratenicite na Evropskiot disciplinirawe na mediumite, od edna strana, i za razgoruvawe parlament kako zna~ajni potenciraa tri pra{awa i pobaraa od vojna me|u samite mediumi, od druga strana? makedonskite vlasti soodvetno da gi re{at. Prvo, be{e pobarano da se promovira razvojot na nezavisni i razli~ni mediumi, oslobodeni od politi~ki pritisoci, preku primena na evropskite standardi i 2.3. Osakatena ~etvrta vlast podobruvawe na transparentnosta. Za àl, ona {to se slu~i so A1 televizija, pri {to Makedonija be{e vo fokusot na vnimanieto vo Ova e u{te eden dokaz deka namesto da se fokusira na gradeweto Brisel, aferata so popustite {to gi dobi vladeja~kata partija za strategija za dekoncentracija na sopstvenosta kaj site elektronski reklamiraweto vo Kanal 5 i netransparentnoto vladino tro{ewe i pe~ateni mediumi, dràvata ja odrùva status kvo situacijata, golemi sumi pari za kampawite vo mediumite u{te edna{ ja pokaàa odnosno reagira samo toga{ koga od toa ima konkreten politi~ki grdata slika za makedonskata mediumska realnost. interes. Vladata uporno zamiùva pred nezakonskata mediumska koncentracija i finansiskite malverzacii vo sektorot, s# do Vtoro, se povikuva{e vlasta da go usoglasi Zakonot za momentot koga nekoj od sopstvenicite na mediumite }e re{i negoviot antidiskriminacija so evropskoto zakonodavstvo. Aferata so medium da se sprotivstavi na vladinite politiki. Toga{ se stava vo imenuvaweto lica so nesoodvetni kvalifikacii vo novata Komisija funkcija celiot dràven aparat za kontrola i za pritisok. za za{tita od diskriminacija pokaùva deka vlasta ne samo {to ne postapi spored preporakite na Evropskiot parlament, tuku i lo{o Posledicite od vakvata sostojba vo mediumskata sfera se gubewe }e go primenuva Zakonot, onakov kakov {to e - fali~en. na doverbata na gra|anite vo mediumite, podelbite me|u mediumite po razli~ni osnovi, me{aweto na sopstvenicite vo ureduva~kata Vo lanskata rezolucija be{e podvle~ena ulogata na gra|anskiot politika, vo soglasnost so nivnite politi~ki i biznis interesi. sektor vo evropeizacijata na dràvata. Orkestriranite i Pritoa, najgolema `rtva e profesionalnoto i nezavisno neargumentirani napadi na vlasta na mnogu nevladini organizacii novinarstvo, ~ija{to glavna uloga – da bide korektor na politikite – me|u koi i MCEO i FIOOM – se dokaz deka se sozdava klima na na vlasta – e sosema marginalizirana. 23 http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P7-TA-2010- 0024+0+DOC+XML+V0//EN

12 Kade sme vo januari 2011 godina? nedoverba, koja onevozmoùva kakov bilo dijalog, i deka vlasta barawata i porakite od Brisel moè da dovede do toa Makedonija uspea drasti~no da ja vlo{i sostojbata i na ovoj plan. mnogu brzo i formalno da go rasipe politi~kiot kriterium, so {to de facto }e bide suspendirana preporakata za po~etok na Vo delot za ekonomskata i socijalnata sostojba vo Makedonija pregovorite. Iako na Vladata ne $ e va`no dali }e ima napredok vo be{e izrazena zagriènost za efektite na krizata i se povika evropskite integracii, sepak $ e bitno preporakata formalno da Vladata da napravi s# {to moè za da gi za{titi najranlivite grupi postoi, za da moè i natamu da manipulira i da ja zamajuva javnosta od efektot na krizata. Neodamne{nite kontroverzni ukinuvawa na deka evropskata integracija e nejzin prioritet, a „ostvaruvaweto” socijalnata pomo{ na petstotini zagrozeni semejstva, vo situacija na planot na evropskata agenda dava rezultati. Fakt e deka so koga prodolùva trendot na neproduktivni tro{ewa na buxetskite politikata {to ja vodi ovaa Vlada napredok vo pristapuvaweto ne sredstva, se odraz na toa kako Vladata ja razbira socijalnata moè da ima. politika. Vo delot za regionalnite pra{awa povtorno be{e 4. UNGARSKOTO PRETSEDATELSTVO naglasena potrebata od iznao|awe re{enie za imeto. Spored Programata na Trojkata ([panija, Belgija i Ungarija) be{e evroparlamentarcite, antikvizacijata i upotrebata na istoriski opredelena u{te vo 2008, odnosno vo 2009 godina, i toa vo argumenti gi zgolemuvaat tenziite so sosedite i sozdavaat poedine~nite nacionalni programi na sekoja od trite dràvi- novi vnatre{ni podelbi. Makedonija e povikana vo duhot na ~lenki. Podetelno za niv pi{uvavme vo pettiot kvartalen izve{taj pomiruvaweto, kako zna~ajna evropska vrednost, da razvie i primeni nasloven „ûmu ni e Parlament”?24 Ovde sakame da potsetime deka merki za gradewe doverba, osobeno vo oblasta na obrazovanieto, od juni 2011 godina pretsedatelstvoto na Unijata go prezema novata prekugrani~nata sorabotka, zaedni~kata interpretacija na trojka vo sostav Polska, Danska i Kipar. istorijata i proslavuvaweto na zaedni~kite nastani od istorijata so sosednite dràvi-~lenki na EU. Za àl, svedoci sme deka Vladata Po~nuvaj}i od 1 januari 2011, Pretsedatelstvoto go prezede go pravi sosema sprotivnoto –se tro{at ogromni pari na spomenici, Republika Ungarija, vo ~ija Programa25 se predviduvaaat ~etiri od koi del se direktna provokacija kon Grcija, i namerno ja glavni prioriteti: 1) Rast, rabotni mesta i socijalna inkluzija; zaglavuva Makedonija vo }or-sokakot na istoriskite raspravii so 2) Posilna Evropa – koja gradi na temelite i ja za~uvuva idninata; sosedite, namesto da ja naso~i energijata kon nivno nadminuvawe. 3) Unija bliska do svoite gra|ani; 4) Odgovorno pro{iruvawe i Ottuka, realno e da o~ekuvame deka pretstojnata rezolucija na EP 24 „ûmu ni e Parlament?” http://www.mcet.org.mk/documents/cat_view/44- }e bide ogledalo na sostojbata, a Makedonija }e dobie u{te pogolemi reports?start=15 kritiki i polo{i ocenki. Ignorantskiot odnos na vlasta kon 25 Programa na Ungarskoto pretsedatelstvo so Sovetot na Evropskata unija, 1 januari – 30 juni 2011, Silna Evropa

13 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU globalno angaìrawe. Vo prodolènie }e se osvrneme na del od niv. e brojnoto ungarsko malcinstvo od sosednite dràvi da stane del od evropskoto semejstvo. Eden od instrumentite za ostvaruvawe Poradi istoriskite i geografskite relacii so dràvite od na ovaa politika e Strategijata na EU za podunavskiot region, Isto~noto partnerstvo26, Ungarcite se gledaat sebesi kako most zaradi {to nejzinata implementacija kotira visoko na agendata na me|u Istokot i Zapadot i smetaat deka poznavaweto na ovie dràvi Pretsedatelstvoto. moè da go ponudat kako dodadena vrednost vo politikata na EU kon isto~nite sosedi. Pretstojniot Samit za Isto~no partnerstvo, {to }e se odrì vo Budimpe{ta vo maj 2011, }e bide odli~na mo`nost 4.1. Ima li mesto za Makedonija Ungarija da se pretstavi kako relevanten ~initel vo ovaa politika na EU. Isto taka, treba da se ima predvid deka eden od prioritetite A kade e Makedonija vo agendata na ungarskoto pretsedatelstvo, na ungarskata nacionalna politika e „Konkurentna Ungarija vo za {to Vladata tvrde{e deka }e pretstavuva dopolnitelen impuls i Evropskata unija”. Ottuka, razbirlivo e zo{to Ungarcite vo nivnata prednost za makedonskata integracija? lista na prioriteti mu pridavaat ogromno zna~ewe na Isto~noto partnerstvo. Vo programata na ungarskoto pretsedatelstvo pro{iruvaweto e spomenato vo ~etvrtiot prioritet, nare~en „Odgovorno Vtoriot vaèn prioritet na ungarskata nadvore{na politika pro{iruvawe i globalno angaìrawe”. Prva na listata e Hrvatska, a glasi „Uspe{ni Ungarci vo regionot”. Ungarcite se svesni deka potoa sleduvaat Turcija, Srbija i Crna Gora. Hrvatska e spomenata 7 evropeizacijata i ekonomskiot razvoj vo ramkite na EU e preduslov pati vo celiot dokument, Crna Gora i Srbija po 3 pati, a Makedonija za uspeh na nivnite sonarodnici vo okolnite dràvi. Zatoa, celi 2 pati. Imeno, ungarskoto pretsedatelstvo se obvrzuva deka Ungarija se zalaga za pro{iruvawe na Unijata, so istovremeno vnimatelno }e go sledi procesot na pristapuvawe na Makedonija prodlabo~uvawe na integracijata. Vo toj kontekst, ~lenstvoto na i iskaùva podgotvenost da gi otpo~ne pregovorite so Makedonija Hrvatska }e bide o~igleden uspeh na politikata na pro{iruvawe, vo momentot koga Sovetot na EU }e donese odluka. Ova jasno a Ungarija }e dobie ubava mo`nost da go promovira ova kako svoj pokaùva deka: 1) nema nikakvi pomestuvawa vo odnos na agendite rezultat. Od tie pri~ini, realno e da se o~ekuva deka Ungarija na prethodnite dve pretsedatelstva ([panija i Belgija) koga e vo seriozno }e se zalaga za toa vo tekot na nivnoto pretsedatelstvuvawe pra{awe Makedonija, i 2) Makedonija ne moè da o~ekuva po~etok da zavr{at pregovorite so Hrvatska za vlez vo EU. Za Ungarcite e od na pregovorite za vreme na ova pretsedatelstvo dokolku prethodno vitalno zna~ewe da ja vidat i Srbija vo EU, bidej}i vo niven interes ne go re{i sporot so imeto.

26 Isto~noto partnerstvo e sostaven del od Politikata na sosedstvo na EU, koe ima Na{ata Vlada vo periodot noemvri 2010 – januari 2011 mo`e da za cel da gi razviva odnosite so {este porane{ni republiki na Sovetskiot Sojuz pofali so edna edinstvena sredba so svoite ungarski kolegi, i toa (Azerbejxan, Belorusija, Gruzija, Ermenija, Moldova i Ukraina ), i e lansirano na po nivna inicijativa. Imeno, ministerot za nadvore{ni raboti Samitot na EU vo Praga , vo maj 2009 godina.

14 Kade sme vo januari 2011 godina?

Milo{oski u~estvuva{e na neformalen ministerski sostanok desnica, no kako pretstavnici na partijata na vlast, a ne kako so dràvite-~lenki na EU, po pokana na ministerot za evropski pretstavnici na dràvata. Bea ostvareni sredbi i so nekolku pra{awa na Ungarija, Eniko \ori, na 13 januari 2011 vo Budimpe{ta. dràvi-~lenki na EU (Obedinetoto Kralstvo, Francija, [panija, Zaklu~okot e deka makedonskata diplomatija prodolùva da Belgija, Avstrija) so koi vladinite pretstavnici se obiduvaa „hibernira” na evropski plan i verojatno o~ekuva deka na{ite da prikaàt kooperativnost i da gi promoviraat reformite sosedi od dràvite-~lenki (pobliski i podale~ni) treba pove}e od vo Makedonija. Za àl, krajniot rezultat na ovaa intenzivna nas da bidat zainteresirani za na{eto za~lenuvawe vo EU. nadvore{nopoliti~ka aktivnost e krajno porazitelen. Fakt e deka vo Brisel i vo oddelni dràvi-~lenki s# pomalku (ako i voop{to) Dokaz za toa deka na{ata Vlada nema nikakva ambicija nitu pak se razgovara za Makedonija i deka brojot na prijateli, poddrùva~i namera da raboti i da lobira za datum e izjavata na vicepremierot i lobisti e vo postojano opa|awe. Se ~ini deka glavna pri~ina za Naumovski, dadena vo noemvri 2010 godina, so koja toj se otkaà od niskiot rejting na Makedonija na nivo na EU se dolì, pred s#, na mo`nosta Makedonija da dobie datum za po~etok na pregovorite za izgubenata doverba na Brisel kon Vladata. Brisel s# pomalku $ vreme na belgiskoto i ungarskoto pretsedatelstvo: „O~ekuvame deka veruva na makedonskata Vlada i na nejzinite zalo`bi za evropski za vreme na polskoto pretsedatelstvo, povtorno }e se navrati reformi, bidej}i e s# pojasno deka doma edno se vetuva, a drugo se Sovetot na ova pra{awe za zapo~nuvaweto na pregovorite na RM pravi, kako i poradi serijata napadi i navredlivi kvalifikacii za polnopravno ~lenstvo...”27 upateni od strana na premierot i drugite ministri i funkcioneri od vladeja~kata VMRO-DPMNE kon oficijalnite pretstavnici na EU 5. ZBOGUM EU... – i vo Brisel i doma. Izminatata godina EU-agendata vo nadvore{nata politika na Makedonija se svede na pro-forma patuvawa vo Brisel na 6. ... NIE OTIDOVME VO TRETIOT SVET! premierot Gruevski, vicepremierot za evrointegracii Naumovski i Kako kompenzacija za lo{ite rezultati na planot na evropskata ministerot za nadvore{ni raboti Milo{oski. Posetite se slu~uvaa integracija i erodiranata pozicija na dràvata vo EU, vo tekot vo presret na va`ni nastani na nivo na EU za Makedonija, i toa: pred na celata 2010 godina Vladata ostvaruva{e intenzivna i plodna sostanocite na Sovetot na ministrite na EU ili Evropskiot sovet, diplomatska aktivnost so nekolku dràvi od tretiot svet. Vakvite pred Sovetot za stabilizacija i asocijacija EU–Makedonija, sproti „izleti” na na{ata nadvore{na politika, predizvikaa dopolnitelna objavuvuvaweto na Izve{tajot za napredokot 2010. Pretstavnicite zagriènost kaj na{ite evropski prijateli. na Vladata ostvarija i serija sredbi so „odbrani” ~lenovi na Evropskiot parlament za vreme na partiskite sredbi na evropskata Nesporen e faktot deka Makedonija treba da ja razviva i unapreduva politi~kata i ekonomskata sorabotka so site zemji vo 27 Kanal 5, 8.11.2010 svetot, osobeno od aspekt na privlekuvaweto stranski investicii i 15 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU zgolemuvaweto na makedonskiot izvoz. No, koga toa se pravi na smetka Toa – kako {to tvrde{e premierot – go pravat site dràvi-~lenki na dvata klu~ni nadvore{nopoliti~ki prioriteti –pristapuvaweto na EU, bidej}i „vodat borba za pogolemi pazari vo Afrika, Azija i vo NATO i vo EU, toga{ se nametnuva pra{aweto - koi se, vsu{nost, tretiot svet”30. prioritetite na Makedonija vo nadvore{nata politika? 6.2. Komu mu e gajle za ZNBP? 6.1. (Ne)slu~ajna sredba?!? Da ja potsetime Vladata, a osobeno Ministerstvoto za nadvore{ni Na po~etokot na dekemvri vo makedonskata javnost odekna vesta raboti (MNR), na nekolku fakti. Obvrskata da se po~ituva Zaedni~kata deka premierot Gruevski na Samitot Afrika – EU vo Tripoli se nadvore{na i bezbednosna politika na EU (ZNBP) proizleguva od sretnal so Mugabe, ozologlaseniot pretsedatel, a spored mnogumina nekolku dokumenti. So Dogovorot za stabilizacija i asocijacija31, - diktator, na Zimbabve. Na marginite na Samitot, na koj premierot Makedonija se obvrzuva na politi~ki dijalog so Unijata vo odnos be{e povikan kako premier na dràva-kandidatka za ~lenstvo vo na ZNBP. Eden od prioritetite vo poglavjeto 31 (Nadvore{na, EU, bila ostvarena kratka sredba, po koja premierot dal intervju28. bezbednosna i odbranbena politika) vo Pristapnoto partnerstvo Pritoa, bilo naglaseno deka Makedonija ne igra nikakva uloga glasi: „implementacija na zakonodavstvoto za izvr{uvawe na vo „nelegalnoto embargo”, bidej}i ne e ~lenka na EU. Na internet zaedni~kite pozicii vo oblasta na me|unarodnite restriktivni stranicata na Vladata osamnaa nekolku vesti za sredbite na na{ata merki”. Potvrduvaj}i gi zalo`bite za u~estvo na Makedonija vo delegacija so razni evropski i afrikanski lideri, no ne i za ZNBP, Sobranieto go donese Zakonot za me|unarodni restriktivni sredbata so Mugabe. Javnosta naga|a{e, a podocna i samiot premier merki32. Makedonija spodeluva „identi~ni vrednosti” so EU, so prizna deka ostvaril slu~ajna sredba so Mugabe, negiraj}i deka cel da se pridonese za „promocijata na mirot i stabilnosta na dal intervju. Vo edno televizisko intervju29 premierot sredbata globalen plan”33. ja opi{a kako slu~ajna, a razgovorot kako nevrzan i kratok. Usoglasuvaweto so ZNBP se odviva formalizirano, preku razni Kontroverznosta na sredbata ja relativizira{e so tvrdewe deka forumi za dijalog34. Zna~aen aspekt na sorabotkata vo domenot na vo Makedonija postoela tendencija da se ismejuvaat sredbite so liderite nadvor od SAD i EU. Toa go opravda so argumentot deka 30 Ibid sekoe prijatelstvo pretstavuva mo`nost za makedonskata ekonomija. 31 Spogodba za stabilizacija i asocijacija me|u Republika Makedonija i Evropskite zaednici i nivnite zemji-~lenki, Glava II Politi~ki dijalog, ~len 7–10. 32 Slu`ben vesnik na Republika Makedonija 36/2007 28 Kako {to se tvrde{e vo makedonskite glasila, vo vesta prezemena od lokalniot 33 http://www.mfa.gov.mk/default1.aspx?ItemID=263R vesni Kronikl koja potoa be{e otstraneta od internet stranicata. 34 Sostanocite na Sovetot za stabilizacija i asocijacija RM – EU, Komitetot za 29 Intervju na premierot Gruevski za emisijata X/0 na Kanal 5, http://www.kanal5. stabilizacija i asocijacija, Me{ovitiot parlamentaren komitet, politi~kiot com.mk/Default.aspx?mId=120 forum EU – Zapaden Balkan, u~estvoto na neformalnite sostanoci na ministrite 16 Kade sme vo januari 2011 godina?

ZNBP e pridrùvaweto na Republika Makedonija kon zaedni~kite trebaa celi sedum meseci za da ja donese odlukata za sproveduvawe deklaracii, izjavi i pozicii na EU. Za uspe{no ostvaruvawe na na restriktivnata merka, osobeno ako se ima predvid deka vo MNR obvrskite {to proizleguvaat od u~estvoto vo ZNBP, vo MNR postoi postoi posebno operativno Oddelenie za ZNBP, ili, pak, Vladata Oddelenie za zaedni~ka nadvore{na i bezbednosna politika, vo imala druga agenda i voop{to ne bilo bitno {to go prekr{uva ramkite na koe se posvetuva osobeno vnimanie na zajaknuvaweto na vladeeweto na pravoto, odnosno odlukata {to ja donela samata taa administrativnite kapaciteti. Sankciite kon reìmot na Mugabe pred nekolku meseci. Zna~i li toa deka vo Makedonija ne vladee se zaedni~ka pozicija na EU i del od ZNBP35, koja kako takva treba pravoto ili deka Vladata go prifatila diktatorskiot koncept na da bide del od nadvore{nata politika na Republika Makedonija. „semo}no” vladeewe nad pravoto? Zaedni~kata pozicija na EU za prodolùvawe na sankciite kon Zimbabve e prezemena vo makedonskoto zakonodavstvo so Odlukata na Vladata donesena na 30.8.2010, potpi{ana od strana na Zoran 6.3. Koj e bre Gruevski? Stavrevski i objavena vo Slu`ben vesnik na Republika Makedonija na 36 17 septemvri 2010. Zgora na toa, so Lisabonskiot dogovor EU stekna Provladiniot pe~at vo Zimbabve ja instrumentaliziral status na pravno lice i se vovede pozicijata Visok pretstavnik na „slu~ajnata” sredba za dokaùvawe pred javnosta deka izoliraniot Unijata za nadvore{ni raboti i za bezbednosna politika, so {to se Zimbabve i ne e tolku izoliran, bidej}i ima nadvore{ni prijateli dava pogolema teìna na aktite pod ZNBP. koi ja razbiraat negovata politika. Isto kako {to celta na vesta na „The Chronicle” e da $ se pridade golemo zna~ewe na posetata Najilustrativen primer za toa kolku seriozno se razbira na Gruevski i taa da se pretstavi kako golem uspeh na diplomatijata prezemaweto na evropskoto zakonodavstvoto vo makedonskoto pravo e na afrikanskata dràva, taka i na{ata vlast posakuva da gi otslika tokmu primerot so zaedni~kata pozicija na EU vo vrska so sankciite vakvite i sli~ni nadvore{nopoliti~ki aktivnosti kako realna i kon Zimbabve. Poslednata Odluka na Sovetot be{e donesena na 15 opipliva alternativa na evrointegraciite. Kako poinaku da se razbere fevruari 2010. Spored Zakonot za me|unarodni restriktivni merki, stavot na premierot iznesen vo televiziskoto intervju na Kanal 5, vo odlukite gi donesuva Vladata, po predlog na MNR. koe toj povikuva na empatija so „obespravenite” afrikanski i aziski Vakvoto odnesuvawe na Vladata nametnuva dve pra{awa: prvo, dràvi, a zgora na toa i aludira na mo`nosta za ekonomska sorabotka? dali stanuva zbor za nekadarna dràvna administracija, na koja $ Moè i da go prifatime tvrdeweto deka Mugabe i Gruevski nemaat zaedni~ki svetogledi, odnosno vrednosti na koi{to se baziraat za nadvore{ni raboti na EU, kako i preku konsultaciite pome|u EU i zemjite- kandidati vo odnos na multilateralnite pra{awa. nivnite nadvore{nopoliti~ki orientacii, tuku deka sredbata bila 35 So COUNCIL DECISION 2010/92/CFSP (L 41/6 Official Journal of the European Union 16.2.2010) se prodolùva vaèweto na Common Position 2004/161/CFSP (L 41/6 36 The Chronicle, http://www.theworldpress.com/press/worldpress/zimbabwepress/ Official Journal of the European Union 16.2.2010) za u{te edna godina. chronicle.htm

17 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU slu~ajna i – kako {to se potvrdi so priznavaweto – od prakti~na e tolku razli~no od nas, bidej}i na nadvore{nopoliti~ko pole i vo priroda. na~inot kako gi spinuvame svoite javnosti o~igledno imame mnogu zaedni~ki sodràteli. Potreben li e pogolem dokaz za ova od spinot Dokolku gi prifatime tie argumenti, vedna{ pa|aat vo o~i dve so koj „slu~ajnata” sredba so Mugabe se pretvori vo u{te eden golem analogii: Prvo, otsustvoto na konzistentna nadvore{nopoliti~ka uspeh na makedonskata diplomatija: Zimbabve ja prizna Makedonija pod vizija, {to se odrazuva na gubeweto na nadvore{nite prijateli i ustavnoto ime38. izolacija, a se nadomestuva so sozdavawe privid deka kompasot ne e izguben. Sveì se se}avawata na reakciite na Doris Pak po izjavata na pretsedatelot Ivanov i sli~nite spinovi za koi{to pi{uvavme vo prethodnite izve{tai. Vtoro, dali so vakvite nadvore{nopoliti~ki izleti ne se pravi istata gre{ka kako so priznavaweto na Tajvan. gre{ka koja skapo ja pla}ame i den deneska? Sarkasti~nite komentari na ona malku {to ostanalo od kriti~ka javnost vo Zimbabve na vakvite spinovi na nivnata Vlada se refleksija na sli~nite problemi so koi se soo~uvat dvete zemji na nadvore{nopoliti~ko pole i na „alternativnite strategii” so koi dvete vladi ja zalaùvaat javnosta. Zatoa, voop{to ne iznenaduva novinarskiot komentar vo „Independent”, koj se majtapi so zborovite: „Kone~no, novosti za dramati~en probiv na diplomatskiot front. Pretsedatelot Mugabe vo Tripoli razgovara{e so makedonskiot premier Nikola Gruevski. Koj? I nie prvpat slu{avme za nego! No, napisot vo „Herald” zboruva za edna izrazena pateti~na potreba za prijatelstvo. Gruevski, za volja na vistinata, mo{ne vnimatelno istakna deka negovata dràva ne e ~lenka na EU i nema nikakva uloga vo „nezakonskite” sankcii”37. Vo taa smisla, se frla nova svetlina na „slu~ajnosta” na sredbata. Moèbi novite prijateli, odnosno dru{tvoto {to si go birame, i ne

37 The Independent, http://www.theworldpress.com/press/worldpress/zimbabwepress/ theindependent.htm. 38 http://www.kanal5.com.mk/default.aspx?mId=37&egId=13&eventId=69892

18 Kade sme vo januari 2011 godina?

7. VMRO-IZACIJA PO SKRATENA na javnata administracija, kako i vo uredenosta na postapkite za POSTAPKA! unapreduvawe i prestanok na vrabotuvaweto na dr`avnite slu`benici. So toa se otvori mo`nost za dopolnitelna partizacija (namesto reforma) na administracijata, koja se odviva ve}e so godini42. 7.1. Lovewe vo matno

Periodot na koj se odnesuva ovoj kvartalen izve{taj (oktomvri 7.2. Po merak na liderot – dekemvri 2010 godina) be{e osobeno dinami~en od aspekt na slu~uvawata vo oblasta na javnata administracija vo zemjata. Za prviot Kako se odviva{e procesot? Vo oktomvri 2010 godina Vladata del od sagata Reforma na javnata administracija vo Makedonija po redovna postapka gi dostavi do Sobranieto predlog-izmenite na pi{uvavme vo sedmiot izve{taj39. Vo ovoj period, pod izgovor za ZORODUP43, so koi se predviduva{e prenesuvawe na nadle`nostite reformirawe na javnata administracija, se slu~ija promeni {to povrzani so funkcioniraweto na dràvnata uprava na Ministerstvoto dovedoa do pove}ekratno vlo{uvawe na sostojbata vo oblasta. za informati~ko op{testvo i negovo transformirawe vo Ministerstvo za informati~ko op{testvo i administracija. Imeno, vo ovoj period za isklu~itelno kratko vreme, vo skratena Vakviot predlog be{e prosleden so burna reakcija i kritika od i krajno netransparentna postapka, od strana na Sobranieto na strana na stru~nata javnost44, po {to predlog-zakonot be{e povle~en Republika Makedonija bea doneseni izmeni na dva od klu~nite zakoni od sobraniska postapka. Me|utoa, namesto da se iskoristi mo`nosta {to ja ureduvaat oblasta na dràvnata i na javnata administracija: da se podgotvat novi, podobreni izmeni na ZORODUP, istiot tekst Zakonot za organizacija i rabota na organite na dràvnata uprava40 na izmenite be{e povtorno podnesen do Sobranieto, no ovojpat (vo natamo{niot tekst: ZORODUP) i Zakonot za dràvnite slu`benici41

(ZDS). So izmenite na ovie dva zakona se napravi upad vo postojnata 42 Evropskata komisija vo Izve{tajot za napredok 2010 notira{e: „Ostanuva struktura na dr`avnite organi i tela so nadle`nosti od oblasta zagri`enosta vo vrska so politizacijata na javnata administracija” (Vidi: Izve{taj za napredokot na Republika Makedonija vo 2009 godina na Evropskata 39 Videte go Sedmiot izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na RM komisija, (COM (2010) 660), strana 10, dostapen na angliski na http://ec.europa. vo EU, nasloven „Vlada DOOEL”, noemvri 2010 g. str. 43–61, dostapen na http:// eu/enlargement/pdf/key_documents/2010/package/mk_rapport_2010_en.pdf ) www.mcet.org.mk/documents/cat_view/44-reports i http://soros.org.mk/dokumenti/ 43 Verzija - septemvri 2010 godina, dostaven do Sobranieto na Republika Makedonija sedmi-izvestaj-mk-za-WEB.pdf , vo oktomvri 2010 godina, dostapen na http://sobranie.mk/ext/materialdetails. 40 Slu`ben vesnik na Republika Makedonija br. 58/2000, 44/2002, 82/2008 i aspx?Id=83a0ef73-b675-47ae-8a6e-ba0df43c8b75 , 167/2010 44 Pokraj drugite reakcii, i FIOOM dostavi svoi komentari na tekstot na predlog- 41 Slu`ben vesnik na Republika Makedonija br. 59/2000, 112/2000, 34/2001, 103/2001, izmenite do site pratenici vo Sobranieto na Republika Makedonija. Komentarite se 43/2002, 98/2002, 17/2003, 40/2003, 85/2003, 17/2004, 69/2004, 81/2005, 61/2006, dostapni na http://www.soros.org.mk/dokumenti/komentar-zorodup-izmeni-11112010. 36/2007, 161/2008, 06/2009 114/2009, 35/2010 i 167/2010 pdf

19 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU zaedno so predlog-izmenite na Zakonot za dràvnite slu`benici, sprotivnost so Delovnikot na Sobranieto, vo soglasnost so koj „ako i toa po skratena postapka!45 So donesuvaweto na ovie zakoni po Sobranieto odlu~i deka predlog-ot na zakonot ne e prifatliv i skratena postapka e prekr{en Delovnikot na Sobranieto, bidej}i ne moè da se dade na natamo{no ~itawe, zakonodavnata postapka ne stanuva zbor za obemni usoglasuvawa na Zakonot so pravoto na se prekinuva. Istiot predlog-zakon ne moè povtorno da se EU”. Od aspekt na vladeeweto na pravoto, noseweto na ovie zakoni podnese vo rok od tri meseci”49. po skratena postapka se kosi so Delovnikot na Sobranieto, a od Verojatno od ovaa pri~ina, predlogot be{e povtorno povle~en od aspekt na po~ituvaweto na minimumot standardi za konsultacija, sobraniska postapka, i bea podneseni novi predlog-izmeni50, ovojpat skandalozno e toa {to ovie zakoni se donesoa bez javna rasprava i so nekolku nesu{tinski izmeni za funkcioniraweto na dràvnata daleku od o~ite na stru~nata i op{tata javnost! uprava51 Ovaa (ve}e ~etvrta!) verzija na izmenite na ZORODUP be{e Izmenite na ZORODUP predloèni po skratena postapka46 izglasana od strana na pratenicite vo Sobranieto na 23 dekemvri 2010 bea staveni na glasawe na plenarnata sednica vo Sobranieto godina52! So toa se zavr{i dvomese~nata saga okolu ZORODUP i vlasta na Republika Makedonija na 6 dekemvri 2010 godina. Na ovaa ja ostvari svojata cel – na mala vrata (po skratena postapka) celosno sednica, vladeja~kata struktura ne uspea da obezbedi dvotretinsko go marginalizira{e procesot na reforma na javnata administracija, mnozinstvo47 vo Sobranieto potrebno za donesuvawe na izmenite! preku negovo mehani~ko nalepuvawe na postojnite nadle`nosti na Za àl, vakviot neuspeh ne ja pokoleba odnovo da go predloì Ministerstvoto za informati~ko op{testvo. Za àl, na istiot na~in istiot tekst, no ovojpat preku nekolku pratenici od vladeja~koto vlasta, po kojznae koj pat, dokaà deka e besprekorna samo voljata na mnozinstvo kako predlaga~i!48 I ovoj ~ekor be{e prosleden so liderot i deka vo nejzino ime se pomestuvaat planini i se menuvaat burni reakcii, od edna strana poradi upornosta na Vladata da tolkuvawata na postojnite zakonski proceduri, vo soglasnost so proturka zakon so katastrofalni re{enija, no od druga strana i principot „nevladeewe na pravoto”. poradi faktot deka vakvoto povtorno predlagawe e vo direktna

45 Spored predlaga~ot, vo soglasnost so ~lenot 170 od Delovnikot na Sobranieto na RM 49 ^lenot 144 stav 3 od Delovnikot na Sobranieto na Republika Makedonija - 46 Predlog-zakon za organizacija i rabota na organite na dràvnata uprava, pre~isten tekst (Slu`ben vesnik na Republika Makedonija br. 130/2010) po skratena postapka, dostapen na http://sobranie.mk/ext/materialdetails. 50 Tekstot e dostapen na http://sobranie.mk/ext/materialdetails.aspx?Id=b79e167b- aspx?Id=2b48215f-04c1-41c9-93fa-20709027495d , b442-463a-9b7d-bbe87d745c83 , 47 Soglasno ~lenot 95 stav 3 od Ustavot na Republika Makedonija „organizacijata i 51 Edna od izmenite be{e i prefrlaweto na Dràvniot upraven inspektorat od rabotata na organite na dràvnata uprava se ureduvaat so zakon {to se donesuva Ministerstvoto za pravda vo Ministerstvoto za informati~ko op{testvo i so dvotretinsko mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici.” administracija, so {to se korigira grubata gre{ka {to se provlekuva{e niz 48 Predlog-izmenite se dostapni na http://sobranie.mk/ext/materialdetails. prethodnite predlog-izmeni. aspx?Id=2ddba7b1-31b8-451d-a6e8-a187efff5063 , 52 Objavena vo Slu`ben vesnik na Republika Makedonija br. 167/2010.

20 Kade sme vo januari 2011 godina?

7.3. Upad vo instituciite, preku no} 7.4. ^umu ni be{e ADS?

Na{ite klu~ni zabele{ki za noviot ZORODUP (izneseni detalno ADS be{e nezavisno telo so cel korpus nadle`nosti povrzani so i vo Komentarot na predlog-zakonot i dostaveni do site pratenici funkcioniraweto na dràvnata i na javnata slu`ba vo Makedonija. vo Sobranieto na RM53) se odnesuvaa na faktot deka se urnisuva Nejzinata nezavisnost proizleguva{e od slednovo: Agencijata be{e institucionalnata postavenost na sistemot na javnata administracija formirana so Zakonot za dràvnite slu`benici, kako samostoen (koj se bazira{e na nezavisniot status na ADS, kako nose~ka institucija dràven organ so svojstvo na pravno lice.53 Agencijata za svojata vo procesot). So ukinuvaweto na ADS, javnata administracija }e rabota podnesuva{e godi{en izve{taj do Sobranieto na Republika se partizira direktno od kabinetot na Vladata i premierot, {to vo Makedonija54, a so nea rakovode{e direktor koj go imenuva{e i makedonski kontekst ni slu~ajno ne vodi kon profesionalizacija i razre{uva{e Sobranieto i koj za svojata rabota i za rabotata na pogolem administrativen kapacitet. Agencijata odgovara{e pred Sobranieto na Republika Makedonija.55 Vakvoto re{enie e problemati~no i od politi~ki aspekt, no i od Mnogu donatori, vklu~uvaj}i ja i EU, dosega investiraa seriozni aspekt na niza drugi pri~ini koi gi razgleduvame podolu. Nejasno e finansiski sredstva vo jakneweto na nejzinite kapaciteti. So zo{to Vladata na VMRO-DPMNE vo poslednive pet godini uporno se ukinuvaweto na ADS se otvora i pra{aweto za IPA proektite od obiduva da gi sru{i instituciite koi proizvedoa nekakov rezultat na prvata komponenta. Imeno, operativnite programi za IPA 2009 i poleto na evropskata integracija. Prvo, toa se slu~i so Sekretarijatot 2010 predviduvaat tehni~ka pomo{ (okolu 1 milion evra za 2009 i za evropski pra{awa (SEP), koj vo 2005 godina uspe{no go obezbedi 2,125 milioni evra za 2010) za zajaknuvawe na kapacitetite na ADS. kandidatskiot status na Republika Makedonija, a sega toa se slu~uva Proektnite celi i o~ekuvanite rezultati od proektite podrazbiraat i so ADS. Vo 2006 godina, toga{ novata Vlada tvrde{e deka so postoewe na nezavisna institucija, a edinstveno taa }e moè da gi transformacijata na SEP samo }e go disperzira znaeweto na nivo ostvari zada~ite utvrdeni so proektnite fi{ea. So ukinuvaweto na na ministerstvata, no od dene{na perspektiva gledame deka takvoto ADS i prefrlaweto na nejzinite nadle`nosti na Ministerstvoto, disperzirano „znaewe” s# u{te ne $ ima doneseno na Republika dimenzijata na nezavisnost celosno se gubi, a so toa se zagrozuvaat Makedonija datum za po~etok na pregovorite za ~lenstvo vo EU. i efektite {to treba da gi dadat IPA proektite, odnosno procesot VMRO-izacijata na op{testvoto prodolùva, i toa so zasileni na reforma na javnata administracija. i nadgradeni ~ekori. Partiskite kujni se fatile za rabota i pravat spisoci na lojalni nevraboteni sopartijci ~ie{to vrabotuvawe 53 Zakon za dràvnite slu`benici (Slu`ben vesnik na Republika Makedonija broj }e i donese na „partijata” najmalku 4 dopolnitelni glasa na s# 59/2000, 112/2000, 34/2001, 103/2001, 43/2002, 98/2002, 17/2003, 40/2003, 85/2003, 17/2004, 69/2004, 81/2005, 61/2006, 36/2007, 161/2008, 06/2009, poo~iglednite predvremeni izbori. 114/2009 i 35/2010), ~len 7 stav 1 54 Dojde redot i na Agencijata za dràvnite slu`benici. Ibid, ~len 7 stav 2 55 Ibid, ~len 8 21 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izmenite na Zakonot za dràvnite slu`benici od 2009 godina56 slu`benici }e po~ne da se primenuva od april 201160, a institucijata obezbedija jaknewe na ulogata na ADS i vo Izve{tajot 200957 tie (ADS) za koja so ovoj Zakon polovina godina prethodno se predvidoa bea pozitivno oceneti od strana na EK. Vo Izve{tajot 2010, koj novi nadle`nosti voop{to ne postoi. Se pra{uvame kako e mo`no izobiluva so ostri kritiki vo delot za reformata na javnata vo april 2010 godina Vladata da ne e svesna za toa deka na sistemot adminstracija, edinstvenite pozitivni konstatacii se odnesuvaat na javnata administracija na Makedonija ne mu e potrebna ADS i na rabotata na ADS. Vo non-pejperot za predlog-strategijata za deka ne e potrebno da gi pro{iruva nejzinite nadle`nosti so javnata administracija, EK dopolnitelno ukaùva na toa deka zakonski re{enija doneseni {est meseci pred noviot ZORODUP? formiraweto nova institucija {to }e se zanimava so reformite Vakvata sostojba definitivno ukaùva na toa deka }e se javi na javnata administracija ne se ~ini prioritetno, tuku e pova`no potreba od povtorno menuvawe na Zakonot za javnite slu`benici, da se konsolidiraat postojnite institucii. Ottuka, seriozno se i toa pred istiot da vleze vo primena! Ova e samo edna ilustracija postavuva pra{aweto zo{to Vladata proceni deka glaven problem na na na{ata realnost – voop{to ne e bitno koi zakoni se donesuvaat na{ata javna administracija be{e ADS i deka problemite }e bidat s# dodeka se ostava vpe~atok deka se raboti ne{to na EU-agendata, a re{eni dokolku nadle`nosta od ova nezavisno telo se prenese na propisite ne mora realno da bidat kojznae kolku dobri, bidej}i vo ministerstvo vo sostav na Vladata. realnosta se primenuvaat partiskite tefteri i temelnite analizi {to proizleguvaat ottamu. 7.5. Zakoni bez analizi Vo ocenata na sostojbite vo oblasta {to treba da se uredi so Zakonot, nema analiza na efikasnosta i na rezultatite od rabotata Vladata uporno podgotvuva zakonski re{enija bez soodvetna na ADS, nitu pak vo obrazloènieto na predlog-zakonot e pojasneta analiza! So noviot ZORODUP se ukinaa odredbi od zakonite koi su{tinata i potrebata od predlog-izmenite. Edinstvenoto ne{to gi donela pred samo nekolku meseci, a ~ija{to primena s# u{te {to e navedeno e deka izmenite na Zakonot se „vo funkcija na ne zapo~nala. Takov e slu~ajot so odredbite od noviot Zakon za centralizirawe na nadle`nostite od oblasta na javnata javnite slu`benici58, so koi „se doveruvaat novi nadle`nosti na administracija”61, ne{to {to samo po sebe, bez soodvetnata Agencijata za dràvni slu`benici”59. Imeno, Zakonot za javnite elaboracija, ima edinstveno negativen kontekst. Ona {to

56 Zakon za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za dr`avnite slu`benici (Slu`ben komisija, (COM(2010) 660), dostapen na angliski na http://ec.europa.eu/ vesnik na Republika Makedonija br. 114/2009) enlargement/pdf/key_documents/2010/package/mk_rapport_2010_en.pdf , strana 57 Izve{taj na Evropskata komisija za napredokot na Republika Makedonija vo 10 2009 godina, (COM (2009) 533), dostapen na angliski na http://ec.europa.eu/ 60 Vo soglasnost so ~lenot 83 od Zakonot, istiot }e po~ne da se primenuva edna enlargement/pdf/key_documents/2009/mk_rapport_2009_en.pdf, strana 11 godina od denot na vleguvaweto vo sila, odnosno na 24 april 2011 godina 58 Slu`ben vesnik na Republika Makedonija br. 52/2010 61 Predlog-zakon za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za organizacija i rabota 59 Izve{taj za napredokot na Republika Makedonija vo 2010 godina na Evropskata na organite na dr`avnata uprava, Skopje, septemvri 2010 godina, strana 10

22 Kade sme vo januari 2011 godina? dopolnitelno za~uduva e faktot deka potrebata od vakov ~ekor ne se op{testvo nitu ima kapacitet, nitu pak potencijal da prerasne vo elaborira nitu vo Strategijata za reforma na javnata administracija edno tolku va`no ministerstvo. Vo obrazloènieto na predlog- vo Republika Makedonija (2010–2015)62. Makedonija iskoristi zakonot be{e navedeno edinstveno toa deka site dràvi-~lenki evropski sredstva i eksperti za podgotovka na Strategijata za na EU imaat centralno telo za upravuvawe so ~ove~kite resursi i reforma na javnata administracija narednite pet godini, a vo nea reforma na javnata administracija i be{e daden kratok osvrt na bez nikakvo obrazloènie „lefterno” se konstatira deka Vladata postojnite modeli na organite (model zasnovan na nezavisen organ, donela odluka nadle`nosta vo oblasta na reformata na javnata na politi~ka odgovornost za dràvnata slu`ba vo nadle`nost administracija da se prenese na Ministerstvoto za informati~ko na minister i model bez centralen kapacitet). No, vo nitu eden op{testvo. Koja be{e potrebata od izgotvuvawe na Strategijata primer od komparativnata analiza na modelot kade {to e nadle`no dokolku Vladata, nadvor od nea, nosi odluki za va`ni pra{awa ministerstvoto, ne se predviduva toa da bide ministerstvoto na koe povrzani so reformata na javnata administracija? glavnata nadle`nost mu e od oblasta na informati~kata tehnologija (duri ni vo Estonija, kako najnapredna zemja vo pogled na prodiraweto na informati~kata tehnologija!), tuku toa se ministerstvata koi se 7.6. Em malo, em nekadarno nadle`ni isklu~ivo za javnata administracija, za finansiite ili za vnatre{nite raboti. Re{enieto za prenesuvawe na nadle`nostite od oblasta na javnata administracija na Ministerstvoto za informati~ko Vo pogled na nadle`nostite preneseni na Ministerstvoto op{testvo e sporno i nelogi~no zaradi nepostoe~kiot kapacitet, za informati~ko op{testvo, moè da se utvrdat nekolku mo{ne institucionalnata (ne)memorija i ekspertiza, kako i poradi krajno seriozni nedostatoci. Imeno, vo ~lenot 6, stav 1 alineja 7 neprirodniot spoj na nadle`nosti – informati~koto op{testvo od noviot zakon se predviduva deka „Ministerstvoto za i reformata na javnata administracija. Ovoj problem se gleda informati~ko op{testvo i administracija gi vr{i rabotite i vo izmenetiot ZORODUP – izborot na Ministerstvoto na koe mu {to se odnesuvaat na zakonskoto ureduvawe na pra{awata vo se prenesuva nadle`nosta da upravuva so procesot na reforma na vrska so administracijata”. Vaka formuliranata nadle`nost e javnata administracija. najblago kaàno neustavna i krajno nelogi~na! Samo i edinstveno Sobranieto na Republika Makedonija, kako pretstavni~ki organ Zo{to na Ministerstvoto za informati~ko op{testvo mu se na gra|anite i nositel na zakonodavnata vlast vo dràvata63 „dodade” eden takov seriozen korpus nadle`nosti povrzani so donesuva zakoni64! Vladata na Republika Makedonija, sostavena javnata administracija, bez da se napravi seriozna analiza na od pretsedatel i od ministri, kako nositel na izvr{nata vlast povrzanosta so ve}e postoe~kite? Ministerstvoto za informati~ko

62 Verzija od 28 septemvri 2010 godina, prezentirana na 7 oktomvri 2010 godina vo 63 Ustav na Republika Makedonija, ~len 61 Skopje. 64 Ibid, ~len 68 stav 1 alineja 2 23 Sedmi izve{taj od sledeweto Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU na Makedonija vo EU predlaga zakoni65. Ottuka, nadle`nosta „zakonsko ureduvawe na Evropskata komisija vo izve{taite i vo izjavite na pretstavnicite pra{awata vo vrska so administracijata” nikako ne moè da mu bide na EU. Vakvata konstatacija proizleguva od na~inot na koj se dodelena na Ministerstvoto! Ponatamu, vo istiot ~len od zakonot ureduvaat slednive pra{awa: 1) Redefiniraweto na kriteriumite za Ministerstvoto se predviduva nadle`nost „reforma na javnata za unapreduvawe po pat na interen oglas69; 2) Izmenite na vidot, administracija”. Vakvata formulacija e potpolno nesoodvetna, vremetraeweto i visinata na disciplinskite merki {to moàt da bidej}i reforma per se e proces {to te~e i zavr{uva, pa ottamu ne mu se izre~at na dràvniot slu`benik za povreda na slu`benata moè da bide trajna nadle`nost na edno ministerstvo. dol`nost, disciplinska neurednost i za disciplinski prestap70; 3) Izzemaweto na ADS od postapkata za utvrduvawe na disciplinskata i materijalnata odgovornost za {teta71, i 4) Voveduvawe nova osnova 7.7. Kolku vredi partiskata kni{ka?! za prestanok na vrabotuvaweto na dràvniot slu`benik72.

Dodeka te~e{e „gimnastikata” okolu izmenite na ZORODUP, So ~lenot 13 od Zakonot se smenija uslovite za prijavuvawe na vo Sobranieto bea podneseni i izmeni na Zakonot za dràvnite dràvnite slu`benici na interen oglas, a so toa se spu{ti uslovot slu`benici,66 so podednakvo skandalozni re{enija i na podednakvo za godini pominati vo neposredno ponisko zvawe od zvaweto netransparenten na~in, bez prethodna analiza i javna rasprava, po za koe{to e objaven interniot oglas od dve na edna godina. Vaka skratena postapka. I pokraj èstokite reakcii na javnosta vo vrska promenetiot uslov ovozmoùva dràvnite slu`benici so pomalo so vakviot tekst67, istiot be{e donesen od strana na Sobranieto na rabotno iskustvo za dvojno pokratko vreme da napreduvaat vo 23 dekemvri 2010 godina68. povisoki zvawa. Se ~ini deka krajnata namera na vakvata izmena e dràvnite slu`benici koi se primeni vo poslednata godina (~itaj: Klu~nata zabele{ka na donesenite izmeni na Zakonot za VMRO-vskite partiski kadri) {to pobrgu da zazemat povisoki dràvnite slu`benici e faktot {to izmenite obezbedija praven pozicii vo strukturata na dràvnata administracija. Ovaa mehanizam za celosna partizacija na dràvnata administracija, konstatacija se potvrduva osobeno ako se ima predvid i izmenata {to e najgolemiot problem konstatiran pove}epati od strana na na osnovata za izrekuvawe disciplinski merki, kako i vidot i visinata na istite. Imeno, so ~lenot 28 od izmenite na ZDS kako 65 Ibid, ~len 91 alineja 2 disciplinska merka za povreda na slu`benata dol`nost, namesto 66 Predlog-zakon za izmeni na Zakonot za dràvnite slu`benici, skratena postapka, noemvri 2010, dostapen na http://sobranie.mk/ext/materialdetails. aspx?Id=ebc57590-f1ad-4cf2-bf2c-ca5078b8d1d6 , 69 ^lenot 13 od izmenite na ZDS, so koj se menuva ~lenot 17-d 67 FIOOM povtorno do Sobranieto na RM dostavi svoi komentari na predlog-tekstot, 70 ^lenovite 28, 29 i 30, so koi se menuvaat ~lenovite 66, 67 i 68 od ZDS dostapni na http://www.soros.org.mk/dokumenti/pismo-sobranie-ZORODUP_i_%20 71 ^lenot 31, odnosno ~lenot 33, so koi se menuvaat ~lenot 70, odnosno ~lenot 74, od ZDS.pdf, ZDS 68 Objaven vo Slu`ben vesnik na Republika Makedonija br. 167/2010 72 ^lenot 40, so koj se menuva ~lenot 81-g od ZDS

24 Kade sme vo januari 2011 godina? porane{noto „rasporeduvawe na rabotno mesto vo ponisko zvawe vo rakovodnite kadri, so {iroko diskreciono ovlastuvawe do koe }e se traewe od {est meseci do edna godina”73 se vovede „rasporeduvawe dojde poradi nepreciznosta na gorenavedenata formulacija, da gi na rabotno mesto vo neposredno ponisko zvawe”74. Ova zna~i deka otpu{taat kadrite koi gi smetaat za nepodobni, {to }e se odrazi na so ukinuvaweto na vremetraeweto na ovaa disciplinska merka, se nezavisnosta i na profesionalnosta na dràvnata administracija. sozdade mo`nost za trajno unazaduvawe na dràvnite slu`benici! Izmenetiot Zakon za dràvnite slu`benici e problemati~en i So vakvoto zakonsko re{enie se obezbeduvaat pove}e slobodni od aspekt na toa {to napravi transformacija na ADS vo Agencija mesta vo povisokite zvawa i mo`nost za pobrzo unapreduvawe vo za administracija (AA) i go reducira{e brojot na nejzinite povisoko zvawe, odnosno instalirawe na partiski podobnite kadri nadle`nosti od 19 na samo 3! Se postavuva pra{aweto koja e vo povisokite strukturi na dràvnata administracija. celishodnosta na ostavaweto na statusot nezavisno telo so status Istovremeno, od komisiite za vodewe na disciplinskata na pravno lice na AA (~lenot 5 od Zakonot za izmeni na ZDS), koga postapka se izzede ~lenot – pretstavnik na ADS, kako edinstven nejzinite nadle`nosti se ukinuvaat re~isi kompletno, a so toa i pretstavnik na nezavisno telo75, pri {to prakti~no se otstrani i samata }e se marginalizira, kako eden od ~initelite vo procesot edinstvenata za{tita od zloupotrebata na disciplinskata postapka na reformata na javnata administracija. Istovremeno, jasno e za gorenavedenite celi. deka so vakvoto re{enie ne se obezbeduva centralizacija na sistemot na upravuvawe so dràvnata i javnata administracija, So izmenite na Zakonot se vovede nova osnova za prestanok na kako {to se tvrde{e vo obrazloènieto na predlog-zakonot. vrabotuvaweto na dràvniot slu`benik, koja glasi: „po barawe na Naprotiv, ona {to fakti~ki se dobiva e disperziran sistem sekretarot, odnosno funkcionerot koj rakovodi so organot vo koj od tri organi (Ministerstvoto za informati~ko op{testvo i ne se imenuva sekretar, ako dràvniot slu`benik ne gi izvr{uva administracija, Dràvniot inspektorat za administracija, rabotnite zada~i utvrdeni vo opisot na rabotnoto mesto, a vo sostav na Ministerstvoto, i Agencijata za administracija), pritoa mu bile obezbedeni potrebnite uslovi, upatstva i nasoki ~ii{to nadle`nosti ne se precizno razgrani~eni. Situacijata za rabota, ako bil prethodno pismeno predupreden deka postoi dopolnitelno se komplicira so postoeweto na Generalniot nezadovolstvo od na~inot na izvr{uvaweto na rabotnite zada~i sekretarijat vo ramkite na Vladata i negovata nadle`nost za i mu bil utvrden rok, ne podolg od 30 dena, vo koj moèl da go podobri koordinacija na politikite, pa vo toj domen i nadle`nosta za svoeto rabotewe”76. So vakvoto re{enie }e im se ovozmoì na koordinacija na Strategijata za javna administracija. 73 ^lenot 66 stav 1 to~ka 3 od prethodno vaè~kiot Zakon za dràvnite slu`benici 74 ^lenot 28 stav 2 od izmenite na Zakonot za dràvnite slu`benici 75 So ~lenot 31od izmenite na ZDS, so koj se menuva ~lenot 70 od ZDS 76 ^lenot 40 stav 2 od izmenite na ZDS, so koj vo prethodno vaè~kiot ZDS, vo ~lenot 81-g stav 1, po alinejata 3 se dodava alineja 4.

25 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

7.8. Komitet bez zapisnici brojot na odrànite sednici na ova telo vo periodot od 1 januari 2010 godina do 13 dekemvri 2010 godina79. Vo me|uvreme, na 28 dekemvri 2010 godina, povtorno vo sosema Vo odnos na kopiite od zapisnicite, GS ni odgovori deka netransparenten proces, Vladata ja donese Strategijata za reforma ne raspolaga so baranata informacija80. Po na{ata àlba do na javnata administracija, bez pritoa da gi zeme predvid preporakite Komisijata za sloboden pristap do informaciite od javen karakter, na ekspertskata javnost i na pretstavnicite na gra|anskite Komisijata go poni{ti zaklu~okot na GS i go zadolì da go preprati organizacii. Vo analizata na Predlog-strategijata za reforma na baraweto do imatelot koj raspolaga so baranata informacija81. GS javnata administracija koja{to ja napravivme vo sedmiot kvartalen go preprati na{eto barawe do Kancelarijata na Pretsedatelot na izve{taj, prepora~avme, me|u drugoto, Predlog-strategijata za Vladata na Republika Makedonija, od kade {to dobivme odgovor deka reforma na javnata administracija da se razgleduva i da bide nitu tie ne raspolagaat so navedenite informacii82 so slednovo usvoena od strana na Sobranieto, so prethodno organizirawe na obrazloènie „Komitetot... ne pretstavuva rabotno telo {iroka javna rasprava. Ova ne se slu~i, a Strategijata ne be{e i s# vo smisla na Delovnikot za rabota na Vladata na Republika u{te ne e objavena nitu na veb-stranicata na Vladata na Republika Makedonija, od koi pri~ini sredbite na ova telo ne se vodat vo Makedonija, nitu pak na specijaliziranata veb-stranica nameneta za vid na formalni sednici i vo taa smisla ne se vodat formalni reforma na javnata administracija77. Vakvata netransparentnost vo zapisnici”. So ogled na vakviot odgovor, moème slobodno da procesot na kreirawe politiki pretstavuva direktno prekr{uvawe zaklu~ime deka Komitetot za reforma na dràvnata administracija na Delovnikot za rabota na Vladata i na principite i standardite voop{to ne zasedaval, nitu pak u~estvuval, a u{te pomalku go vodel na EU za konsultacija so zasegnatite strani. procesot na izgotvuvawe na Strategijata za reforma na javnata So cel da dobieme pove}e informacii za toa kako te~el procesot administracija, {to e nedopustlivo i skandalozno! Se pra{uvame na dogovarawe i podgotovka na Strategijata, vo izminatiov period do koga Vladata }e formira tela i }e tro{i pari za nadomestoci na preku instrumentot za sloboden pristap do informaciite od javen nivnite ~lenovi, koi }e figuriraat samo na hartija i nema da si gi karakter od Generalniot sekretarijat (GS) na Vladata pobaravme izvr{uvaat zada~ite. kopija od zapisnicite od site sednici na Komitetot za reformi vo dràvnata administracija, odràni vo periodot od 1 januari 2010 79 godina do 19 noemvri 2010 godina78, kako i op{ta informacija za So baraweto br. 21-1217/1 od 13.12.2010 godina 80 Zaklu~ok na Generalniot sekretarijat na Vladata na RM, br. 14-7139/2 od 7.12.2010 godina 77 http://rja.gov.mk/. Posledna informacija na sajtot vo delot „Novosti” datira od 81 Re{enie na Komisijata za sloboden pristap do informaciite od javen karakter noemvri 2009 godina. br. 07-476 od 17.1.2011g. 78 So baraweto pristap do informaciite od javen karakter br. 21-1137/1 od 82 Izvestuvawe od Kancelarijata na Pretsedatelot na Vladata na Republika 19.11.2010 Makedonija br.07-253/2 od 2.2.2011 godina

26 Kade sme vo januari 2011 godina?

I na vtoroto barawe za brojot na sednicite na Komitetot, GS ni so {to }e se polnat site ovie aplikacii i bazi na podatoci, koga odgovori deka ne raspolaga so takva informacija83. Se razbira, i realno golem del od podatocite (po~nuvaj}i od brojot na dràvnite ovoj zaklu~ok go obàlivme i go ~ekame re{enieto na Komisijata za i javnite slu`benici, pa s# do ogromniot broj interni akti, sloboden pristap do informaciite od javen karakter po àlbata. podzakonski re{enija, strategii za obuka, i, kone~no, zapisnici), voop{to ne postojat, nitu pak so Strategijata se nudi strategiski i sistematski pristap za toa kako tie da se kreiraat vo tekot na 7.9. „Kompjuter za sekoj slu`benik” slednite pet godini. Toa zna~i deka duri i so celosna realizacija na site zacrtani zada~i vo Strategijata, Makedonija nema da moè da se Za na{ite komentari i zabele{ki na tekstot na Predlog- pofali so reformirana i zajaknata administracija. Edinstvenoto 84 strategijata pi{uvavme vo minatiot kvartalen izve{taj , a {to moèbi }e go imame }e bide noviot pohod za nabavka na najgolemiot del od niv ostanuvaat aktuelni i relevantni i „kompjuteri za sekoj slu`benik”, za koi }e se potro{at kupi{ta za sodrìnata na sega ve}e donesenata strategija. Golem del dràvni pari i koi, definitivno, nema da bidat upotreblivi. od zabele{kite na EK sodràni vo non-pejperot za Predlog- strategijata za reforma na javnata administracija se sovpa|aat so Da potsetime deka efikasnite i moderni elektronski vladi na{ite komentari i analizi. prvenstveno podrazbiraat postoewe na koordiniran sistem na strategiski planovi, javni politiki, zakonski re{enija, No, ona {to e vpe~atlivo i novo kaj donesenata Strategija, a standardizirani postapki i proceduri vo pi{ani kopii, a u{te osobeno kaj Akciskiot plan, e dominacijata na ekspertizata i pova`no – kompetenten i kvalifikuvan kadar. Makedonija s# u{te sfa}aweto na reformata na javnata administracija od pozicija nema ni{to od ova, do stepen {to vo me|uvreme sosema go rasturivme na Ministerstvoto za informati~ko op{testvo. Imeno, Akciskiot i onoj ~ove~ki i administrativen kapacitet koj ima{e dostignato plan izobiluva so zada~i koi zna~at formirawe elektronski odreden stepen na kvalitet i razvoj. Ottuka, ovoj dokument }e bide aplikacii, elektronski registri, bazi na podatoci, softveri u{te edno od mnogute par~iwa hartija za koi e potro{eno vreme, za koordinacija na politikite i postapkite, itn. Soodnosot na energija i mnogu pari, a koe nema da go dade posakuvaniot rezultat. informati~kite i elektronskite zafati nasprema zada~ite za realno podobruvawe na politikite i procedurite {to bi zna~ele reforma na administracijata e neproporcionalen, se razbira vo 7.10. [to misli EK za na{ata strategija? polza na „novite tehnologii”. Ne moème a da ne se zapra{ame, Vladata ja donese Strategijata za reforma na javnata 83 Zaklu~ok na Generalniot sekretarijat na Vladata na RM, br. 14-8125/2 od 5. 1.2011 godina administracija so celosno ignorirawe na zabele{kite na EK, koi 84 Vidi: „Vlada DOOEL”, Sedmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe vo forma na non-pejper vo tekot na oktomvri 2010 bea dostaveni do na Makedonija vo EU, noemvri 2010 godina, str. 54–61

27 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU dràvniot sekretar vo Sekretarijatot za evropski pra{awa, Jovan Zabele{ki za novata institucija zadolèna za reformata na Andonovski, koj e istovremeno i kopretsedava~ na Specijalnata javnata administracija: grupa za reforma na javnata administracija. Natamu vi prenesuvame 1) Planovite za formirawe novo telo koe }e bide zadolèno za del od zabele{kite na EK, za koi Vladata ostana sosem gluva. koordinacija na reformata na javnata administracija ne se dokraj Generalni zabele{ki i barawa na EK za Predlog-strategijata: razvieni, a toa otvora golem broj seriozni pra{awa, me|u koi: a) dali formiraweto na novata institucija e prioritet ili ovaa 1) Da se redefinira (~itaj da se definira) opfatot na reformata na merka treba da se odloì dodeka ne se konsolidirat postojnite javnata administracija; tela i organi; b) kako }e se razgrani~at nadle`nostite na GS 2) Da se adresira lo{iot kvalitet na izgotvuvawe na zakonite, i ovaa nova institucija; v) kako }e se menaxira, od politi~ki bidej}i Ustavniot sud, Upravniot sud, ekspertite, ombudsmanot i aspekt, toa {to golem del od nadle`nostite koi dosega gi ima{e biznis zaednicata smetaat deka kvalitetot na zakonodavstvoto e ADS kako nezavisno telo, }e se prefrlat na Vladata, odnosno }e problemati~en. Da se predvidat na kratok rok intenzivni obuki se stavat direktno pod kapata na Premierot; g) dali marginalnata za metodologijata i tehnikata za izgotvuvawe zakoni, a na sreden korelacija me|u informati~koto op{testvo i sistemot na javnata rok da se formira katedra/institut za da se zadovoli potrebata administracija e relevanten argument za pripojuvaweto na ovaa od nepolitiziran kadar koj }e raboti na izgotvuvawe na zakonite. nadle`nost na Ministerstvoto za informati~ko op{testvo; d) 3) Da se obezbedi celiot korpus zakoni (stari i novi) da sodrì EK ukaùva na problemot {to se sozdava so stavaweto na javnata mehanizmi za stesnuvawe na prostorot za korupcija. administracija vo nadle`nost na ministerstvo koe nema nikakva hierarhiska nadredenost nad drugite ministerstva, {to moè 4) Da se napravi analiza na tro{ocite za realizacija na Strategijata da se pojavi vo situacii koga Ministerstvoto za informati~ko i da se obezbedat sredstva od buxetot na RM, {to vo uslovi na op{testvo }e treba da go implementira sistemot na zaslugi, da ekonomska i finansiska kriza se ~ini u{te pozna~ajno. izrekuva sankcii, da obezbedi promeni vo delot na finasiite 5) Da se izgotvi seriozen strategiski pristap i plan za nekolku va`ni i javnite nabavki i da obezbedi koordinacija na pravnata pra{awa spomenati vo Strategijata, kako na primer reguliraweto reforma so Ministerstvoto za pravda. EK bara Strategijata vo na vtorostepenite komisii, mol~eweto na administracijata i celost da gi adresira site ovie pra{awa. administrativnata postavenost vo celost. Zabele{ki za sistemot na dràvna slu`ba: 6) Da se obezbedi koherentnost so reformite {to se predviduvaat vo 1) Ne e jasno koi }e bidat promenite vo kontekst na procedurata za delot na poglavjata za javnite finansii, javnite nabavki, javno- selekcija i kriteriumite {to se nametnuvaat i kako }e se pravi privatnoto partnerstvo i koncesiite. kone~nata selekcija. Ne se predviduvaat nikakvi podobruvawa za finalnata faza na selekcija da se napravi potransparentna 28 Kade sme vo januari 2011 godina?

i da se oslobodi od politi~ko vlijanie. Osobeno e va`no da se 8. ]E GI PRE@IVEAT LI spre~i direktnoto vladino politi~ko vlijanie na procesot na NEVLADINITE ZAKONITE NA selekcija na rakovodnite lica, so ogled na {irokiot prostor za VLASTA? diskreciski odluki na rakovodnite strukturi vo ministerstvata. Ako ova ne se adresira so Strategijata, rizicite od favorizirawe Vo periodot za koj pi{uvame vo ovoj izve{taj ne samo {to ne i nepotizam se ogromni, a efektite po gradeweto profesionalna se podobri pravnata sredina za funkcionirawe na gra|anskite i nezavisna dràvna slu`ba, zasnovana na zaslugi, moàt da organizacii (kako {to, na primer, }e be{e slu~aj dokolku se bidat katastrofalni. napravea potrebnite izmeni na dano~noto zakonodavstvo za realizacija na statusot na organizaciite od javen interes), tuku 2) Strategijata treba da predvidi precizni pravila za toa kako so sostojbata dopolnitelno se vlo{i. Iako pri~inite za vakvoto zakon }e se reguliraat vremenite vrabotuvawa, odnosno da se vlo{uvawe delumno se postari i datiraat od prvata polovina definira procedurata {to }e treba da se sledi za momentalno na 2010 godina, koga i se donese noviot Zakon za zdruènijata vremeno vrabotenite. Strategijata nema intencija da go namali i fondaciite, vistinskite problemi po~naa da izleguvaat na golemiot broj vremeno vraboteni lica vo administracijata. povr{ina tokmu vo ovoj period, koga gra|anskiot sektor intenzivno 3) Postoi rizik od pregolemi diskreciski prava za izdavawe po~na da se zanimava so preregistracijata i zatoa vo ovoj izve{taj re{enija za otpu{tawe na dràvnite slu`benici. Pravilata posebno se zadrùvame na ovaa tema. koi vaàt za biznis sektorot ne se sekoga{ dizajnirani taka {to }e odgovorat na specifi~nite potrebi na javniot sektor. Pravilata za otpu{tawe dràvni slu`benici treba da obezbedat 8.1. Preregistracija = prebrojuvawe?! sankcionirawe na slu~aite na nekompetentnost i nedovolno Za procesot na donesuvawe i za slabostite na noviot Zakon za ostvaruvawe, no istovremeno i da se za{titat dràvnite zdruènijata i fondaciite85, koj vleze vo sila na 24 april 2010 slu`benici od arbitrarni odluki i politizacija na procesot. godina, pi{uvavme vo Pettiot kvartalen izve{taj86. Iako Zakonot 4) Strategijata mora da sodrì brojka za vrabotenite vo javniot treba{e da donese liberalizacija na pravnata ramka na slobodata sektor, bez ogled na toa dali se dràvni ili javni slu`benici i na zdruùvawe, stravuvawata na pretstavnicite na „tretiot da kaè kolkav e brojot na vremeno vrabotenite. sektor” deka toj }e im go ote`ne funkcioniraweto i }e posluì za dopolnitelen pritisok i kontrola od strana na vlastite, se

85 „Slu`ben vesnik na Republika Makedonija” br.52/2010 86 Vidi: „ûmu ni e parlament”, Petti izve{taj od sledeweto na na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU, april 2010 godina, na http://soros.org.mk/ dokumenti/petti-izvestaj-MK-za-web.pdf 29 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU pokaàa kako opravdani. Vo ovoj izve{taj pi{uvame za edna od neformalnite (neregistriranite) zdruènija89. Pra{aweto koe obvrskite na nevladinite organizacii koi proizlegoa od Zakonot, neminovno se postavuva e: zo{to bi se prebrojuvale registriranite a koja proizvede mnogu problemi i otvori golem broj pra{awa i zdruènija, odnosno fondacii, dokolku sega organizaciite moàt kontroverzi za nevladinite organizacii, a toa e obvrskata za da funkcioniraat i ako ne se registrirani? preregistracija. Pokraj ova, izminatiot period isto taka pokaà deka ne Imeno, vo soglasnost so Zakonot, organizaciite se dol`ni vo postoi koordinacija i izedna~en stav me|u predlaga~ot na rok od edna godina od denot na vleguvaweto vo sila na Zakonot Zakonot (Ministerstvoto za pravda) i nositelot na procesot na da gi usoglasat aktite so nego i da izvr{at preregistracija vo preregistracija (Centralniot registar) vo pogled na dilemite i Centralniot registar87. Ova prakti~no zna~i deka postojnite prakti~nite problemi vrzani so postapkata na preregistracija koi organizacii mora da se preregistriraat najdocna do 24 april proizlegoa od zakonskoto re{enie. Ova raznoglasie be{e vidlivo 2011 godina. Za ve}e registriranite organizacii e predvideno i na javniot nastan za promocija na noviot Zakon90, odràn na 24 vakvata preregistracija da se vr{i bez pla}awe taksa ili drug vid noemvri 2010 godina vo Skopje, vo organizacija na Oddelenieto za nadomestok88. sorabotka so nevladinite organizacii pri Generalniot sekretarijat na Vladata na Republika Makedonija, kade {to pokraj pretstavnicite Osumte meseci na primena na noviot Zakon pokaàa deka obvrskata na nekolku gra|anski organizacii, i pretstavnicite na Centralniot za preregistracija na organizaciite (zdruènijata, fondaciite i registar gi izloìja problemite so koi se sre}avaat. drugite formi na zdruùvawe) }e pretstavuva zna~itelna pre~ka za niv, pa duri i mo`nost za ostvaruvawe pritisok vrz „glasnite” ili Del od klu~nite problemi so koi se soo~uvaat organizaciite vo „nepodobnite” organizacii. Stavot na Ministerstvoto za pravda, procesot na preregistracija se slednive: kako predlaga~ na Zakonot, vo periodot na negovoto izgotvuvawe be{e deka pokraj usoglasuvaweto na aktite na organizaciite so novite odredbi, preregistracijata }e posluì i za prebrojuvawe 89 ^len 74 od stariot Zakon za zdruènijata na gra|ani i fondaciiite („Slu`ben vesnik na Republika Makedonija” br. 31/98 i 29/2007) predviduva{e globa vo na fakti~ki aktivnite organizacii, odnosno za nivno razlikuvawe iznos od 350 do 1500 evra vo denarska protivvrednost za zdruènie ili fondacija od onie koi se formalno registrirani, a neaktivni. Logikata koi zapo~nale so rabota pred da bidat zapi{ani vo Registarot. Vakva prekr{o~na na vakvata argumentacija e nejasna, imaj}i predvid deka so odredba ne postoi vo noviot Zakon za zdruènija i fondacii, so {to fakti~ki se dozvoli neformalnoto zdruùvawe. Zakonot se otstrani pre~kata (sankcijata) za funkcionirawe na 90 Tri javni nastani (vo Struga, Skopje i Kumanovo) bea odràni vo noemvri 2010 god., kako del od aktivnostite na proektot „Jaknewe na kapacitetite na Generalniot sekretarijat – Sektor za analiza na politiki i koordinacija – Oddelenie za reforma na javnata administracija i Oddelenie za sorabotka so nevladinite 87 ^len 104 stav 1 organizacii” vo ramkite na IPA 2007. Pove}e informaci se dostapni na http:// 88 ^len 104 stav 2 www.nvosorabotka.gov.mk/, posledna poseta - 25 januari 2011 godina

30 Kade sme vo januari 2011 godina?

- Nedostig na informacii za listata potrebni dokumenti/ e po priroda akt so ednokratna funkcija, koja se ostvaruva vo akti koi{to treba da se priloàt do Centralniot momentot na osnovawe na organizacijata, i taa po registracijata registar zaradi preregistracija. Zakonot utvrduva deka pri prodolùva da postoi kako praven subjekt. Vo Zakonot e zapi{uvaweto vo Registarot (odnosno pri registracijata), predvidena mo`nost za promena na aktot za osnovawe ili nekoj organizaciite podnesuvaat akt za osnovawe, statut, programa negov del, ako za toa postoi volja kaj osnova~ite, dodeka trae za dejstvuvawe, odluka za izbor na organite i podatoci za procesot na registracija92. Se nadevame deka vo praktikata ovaa ~lenovite na organite, odluka za izbor na zastapnik po zakon dilema }e se re{i na toj na~in {to nov akt za osnovawe pri so negovite podatoci, zapisnik od osnova~koto sobranie ili preregistracijata }e podnesuvaat samo onie organizacii koi izve{taj za osnovaweto i izjava zaverena kaj notar i potpi{ana sakaat da napravat promeni vo istiot, a deka za drugite (onie od zastapnikot, so koja se potvrduva deka vr{eweto na dejnosta e ~ij{to akt za osnovawe e vo soglasnost so Zakonot i nema potreba vo soglasnost so zakonot i deka se ispolneti uslovite za upis91. od dopolnitelno usoglasuvawe i onie koi ne sakaat da pravat Dilemata {to se javuva vo ovoj slu~aj e dali organizaciite promeni vo nego) toa nema da bide zadolìtelno, odnosno }e i pri preregistracijata }e treba da gi podnesat site ovie moè da go podnesat stariot akt za osnovawe. Smetame deka so akti. Pokonkretno, treba li da se podnese nov akt za osnovawe vaka predloènoto re{enie }e se re{i i u{te edna postoe~ka usoglasen so noviot Zakon? Potrebata od nov akt za osnovawe e dilema: kako }e se postapuva vo slu~aj na volja za istapuvawe sosema nelogi~na, imaj}i predvid deka noviot akt za osnovawe na nekoi od osnova~ite ili pristapuvawe na novi osnova~i. So fakti~ki bi zna~el i osnovawe nov subjekt, od pri~ina {to predloènoto re{enie, dokolku se nosi nov akt za osnovawe, edna{ osnovan subjekt ne moè odnovo da se osnova bez da }e moè da se menuva i strukturata na osnova~ite, za {to }e prestane da postoi! Vo ovoj slu~aj problem }e pretstavuva odlu~uvaat samite organizacii, vo soglasnost so nivnite i potrebata za povtorno donesuvawe na aktot za osnovawe od propisi. strana na prvite osnova~i na organizaciite, so ogled na toa - Zgolemuvaweto na imotnata masa za osnovawe fondacii na deka za nekoi od osnova~ite moè da pretstavuva te{kotija 10.000 evra vo denarska protivvrednost93 (vo sporedba so da se pronajdat, a nekoi moèbi i ve}e ne postojat (dokolku 10.000 GM, kako {to predviduva{e stariot Zakon za zdruènijata se pravni lica) ili po~inale (dokolku se fizi~ki lica). Vo na gra|ani i fondaciite) sozdava dilema dali fondaciite telefonski razgovor so vraboteni vo Centralniot registar registrirani vo soglasnost so stariot Zakon }e treba da gi ni be{e ukaàno deka vo takov slu~aj }e bide potreben dokaz nadopolnuvaat imotnite masi do novopredvideniot iznos. Od za istapuvawe ili pristapuvawe, odnosno za prestanok ili Centralniot registar vo telefonski razgovor ni potvrdija smrt na starite osnova~i! Od druga strana, aktot za osnovawe 92 ^lenot 17 stav 2 91 ^lenot 42 stav 3 od Zakonot za zdruènijata i fondaciite 93 ^len 27 stav 2

31 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

deka }e bide potrebno vakvoto nadopolnuvawe. Potrebata za Se nadevame deka vo sledniot izve{taen period Centralniot dopolnuvawe }e pretstavuva ogromen problem za organizaciite registar i Ministerstvoto za pravda }e go nadminat nedostigot od (koi }e treba da angaìraat dopolnitelni sredstva i da ja upla koordinacija i }e formuliraat i cirkuliraat stav, odnosno nasoki, za }aat razlikata na imotna masa) i }e predizvikuva tro{oci (na re{avawe na ovie i na site drugi dilemi, so {to na site organizacii primer, tro{oci za procenka na dvièn i nedvièn imot, kako }e im go olesnat tovarot na preregistracijata i }e ovozmoàt polesno imotna masa za osnovawe na fondaciite, dokolku ne se raboti ostvaruvawe na pravoto na slobodno zdruùvawe. za pari~ni sredstva). Ostanuva dilemata dali za dokaùvawe na imotnata masa vo Centralniot registar e potrebno samo da se dokaè deka se poseduvaat sredstva na bankarska smetka 8.2. Nevladinite – pera~i na pari? na fondacijata ili ima potreba na drug na~in da se dokaè postoeweto na imotnata masa (po analogija so registriraweto Vtor problem za nevladinite organizacii, koj se aktuelizira vo na trgovski dru{tva). tekot na poslednive meseci, se i mnogubrojnite obvrski za niv koi proizleguvaat od zakonskata regulativa za spre~uvawe na perewe - Drugi prakti~ni problemi {to }e se javat pri preregistra pari. Zakonot za spre~uvawe na perewe pari95 be{e donesen vo 2008 cijata: na primer, se postavuva pra{aweto koi s# nazivi moàt godina, a vo 2010 godina pretrpe izmeni so koi se predviduvaat da se koristat za nevladinite organizacii, osven onie navedeni niza obvrski za subjektite vo smisla na zakonot. Izvor na vo ~lenot 8 stav 3 od Zakonot za zdruènijata i fondaciite problemite za organizaciite na gra|anskoto op{testvo e toa {to (zdruènie, sojuz, odnosno fondacija), imaj}i predvid deka vo vo smisla na Zakonot (a o~igledno i vo svesta na pretstavnicite imeto na organizacijata mora da se sodrì eden od ovie zborovi na javnata vlast!) subjektite, odnosno „licata koi imaat obvrska ili drug izraz so sli~no zna~ewe. Isto taka, edno od pra{awata da gi prezemaat merkite i dejstvijata za spre~uvawe na perewe koi se postavuvaat e koi dejnosti, soglasno Nacionalnata pari i finansirawe terorizam”96 predvideni so Zakonot se i klasifikacija na dejnostite, moàt da bidat predvideni so zdruènija na gra|ani i fondacii!97 Ova zna~i deka Zakonot aktite na organizaciite, odnosno dali postoi ograni~uvawe vo 95 Zakon za spre~uvawe na perewe pari i drugi prinosi od kaznivi dela i pogled na brojot i vidot na dejnostite {to moàt da se predvidat finansirawe na terorizam, Slu`ben vesnik na Republika Makedonija” br. 4/2008 so statutot (imaj}i predvid deka postoi zakonska obvrska vo i 57/2010 statutite da se uredat dejnostite {to }e gi vr{i organizacijata)94? 96 Ibid, ~lenot 5 stav 1 97 Ibid, ~lenot 5 stav 1 to~ka 4). Pokraj sodrìnskite nedostatoci na vakvoto re{enie, o~igledna e i neupatenosta na zakonodavecot i neusoglasenosta na vakvoto zakonsko re{enie so doma{niot praven poredok. Imeno, edna od klu~nite novini vo noviot Zakon za zdruènijata i fondaciite e {to so nego se napu{ti formulacijata „zdruènija na gra|ani i fondacii”, so {to fakti~ki se sozdade 94 ^len 18 stav 2 alineja 3 od Zakonot za zdruènija i fondacii. mo`nost za strancite i pravnite lica da osnovaat i da ~lenuvaat vo zdruènija.

32 Kade sme vo januari 2011 godina? fakti~ki (po opasnosta za perewe pari i po obvrskite {to gi ~uvawe i dostavuvawe podatoci za transakciite i klientite koi gi imaat za spre~uvawe na ovaa pojava) gi poistovetuva zdruènijata vr{at, i 4) voveduvawe i primena na programi.100 i fondaciite so finansiskite institucii (bankite, {tedilnicite, Sekoja od ovie merki pretpostavuva sproveduvawe sloèna menuva~nicite, osiguritelnite dru{tva, brokerskite ku}i itn.) i postapka za koja se potrebni kadrovski i finansiski sredstva, so so drugite komercijalni subjekti! {to zna~itelno se optovaruva redovnoto rabotewe na nevladinite Ova moèbi ne e iznenaduvawe ako se ima predvid faktot deka vo organizacii. Na primer, soglasno Zakonot, analizata na klientite vizurata na javnite vlasti, zdruènijata i fondaciite sekoga{ bile vklu~uva: a) identifikacija na klientot i potvrduvawe na negoviot gledani niz prizmata na opasnosta od perewe pari, a ne so namera identitet; b) identifikacija na opolnomo{tuva~ot i potvrduvawe da se ovozmoì efikasno ostvaruvawe na slobodata na zdruùvawe. na negoviot identitet i identifikacija na krajniot sopstvenik, Dokaz za toa e deka i samite izmeni na Zakonot za zdruènijata na negovata sopstveni~ka i upravuva~ka struktura i potvrduvawe na gra|ani i fondaciite bea predvideni kako merki za realizirawe negoviot identitet; v) obezbeduvawe informacii za celta i namerata na Strategijata za spre~uvawe perewe pari98, a vo NPAA 2009 na delovniot odnos i g) postojano sledewe na delovniot odnos.101 Vo izmenite na Zakonot za zdruènijata na gra|ani i fondaciite bea pogled na obvrskata za voveduvawe i primena na programi, Upravata pomesteni vo poglavjeto 4: Slobodno dvièwe na kapitalot, vo delot za spre~uvawe na perewe pari podgotvi i Upatstvo za izrabotka na Spre~uvawe na perewe pari i finansirawe terorizam, so cel, me|u programata za primena na merkite i dejstvijata za spre~uvawe na drugoto, „vospostavuvawe na efikasni mehanizmi za kontrola”99! perewe pari i finansirawe terorizam od strana na subjektite102, koe treba da im posluì kako terk na subjektite, a so toa i na Zakonot za spre~uvawe na perewe pari, pokraj postojnite, sega nevladinite organizacii, pri izgotvuvaweto na nivnite programi predviduva i niza novi obvrski za zdruènijata i fondaciite. Kako vo soglasnost so Zakonot. subjekti, vo soglasnost so Zakonot, nevladinite organizacii sega treba da gi sproveduvaat slednive merki i dejstvija: 1) analiza na Od samiot re~nik {to se koristi vo odredbite na Zakonot, svoite klienti; 2) sledewe na odredeni transakcii; 3) sobirawe, Upatstvoto i drugite dokumenti e o~igledno deka se raboti za isklu~itelno kompleksna materija za koja e potreben izvesen Iako izmenite vo Zakonot za spre~uvawe na perewe pari bea doneseni neposreno po donesuvaweto na Zakonot za zdruènijata i fondaciite (april 2010 godina), vo 100 ^lenot 6 od Zakonot. istite se u{te se koristi starata (i neto~na) formulacija 101 ^lenot 9 od Zakonot. 98 Strategija za spre~uvawe na perewe pari i finansirawe terorizam, Skopje, 102 Juni 2010 godina, dostapno na http://www.usppft.gov.mk/files/zakoni/Upatstvo%20 dekemvri 2010, str. 33, http://www.usppft.gov.mk/files/god_izvestai/Nacionalna%20 za%20izrabotka%20na%20Programa%20za%20SPPFT%20od%20strana%20na%20 Strategija%20protiv%20perenje%20pari_FINAL.pdf subjektite.pdf . Na veb-stranata na Upravata za spre~uvawe na perewe pari se 99 Vidi: Nacionalna programa za usvojuvawe na pravoto na Evropskata unija – dostapni i listi na komplet materijali potrebni za sproveduvawe na obvrskite od Revizija 2009, april 2009, str. 63, http://www.sep.gov.mk/content/Dokumenti/ Zakonot (za zdruènijata na http://www.usppft.gov.mk/?q=node/350 , a za fondaciite MK/00%20NPAA%20Revizija%202009%20-%20Narativen%20del%281%29.pdf na http://www.usppft.gov.mk/?q=node/351 ) 33 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU stepen na specijalizacija i deka obvrskite za organizaciite gi Porane{niot direktor na Upravata za spre~uvawe na perewe nadminuvaat kapacitetite na najgolemiot del od niv. pari i finansirawe terorizam, Vane Cvetanov, ukaà na toa deka namerata za vklu~uvawe na zdruènijata vo Zakonot za Od druga strana, Zakonot vo prekr{o~nite odredbi predviduva spre~uvawe na perewe pari bila da se informiraat za mo`nosta i isklu~itelno visoki sankcii za nepo~ituvawe na obvrskite. Na da bidat zloupotrebeni za ovie celi i za na~inite i merkite so primer, dokolku nevladinite organizacii (kako i drugite subjekti) ne koi moàt efikasno da se za{titat od vakvata zloupotreba107. podgotvat programa za spre~uvawe na perewe pari, moè da im se izre~e Istovremeno, toj poso~i deka za vreme na negovoto rakovodewe so globa vo iznos od 30.000 do 40.000 evra vo denarska protivvrednost!103 Upravata nikoga{ ne postoela namera nevladinite organizacii Ponatamu, istata globa moè da se izre~e i dokolku organizacijata ne da bidat sankcionirani so globi od prekr{o~nite odredbi od sproveduva analiza na klientite, vo slu~aite opredeleni so zakon!104 Zakonot. I pokraj ohrabruva~kite zborovi na Cvetanov, svesni Opravdano se ~ini stravuvaweto deka olku visokite predvideni globi sme deka vakvata argumentacija vo momentov e samo li~en stav na i za nevladinite organizacii moàt da se upotrebuvaat kako mo`nost porane{niot prv ~ovek na Upravata za spre~uvawe na perewe pari i na~in da se izvr{i pritisok vrz niv, odnosno kako mehanizam za i finansirawe terorizam. Predizvicite so koi moàt realno nivna kontrola, osobeno imaj}i ja predvid aktuelnata isklu~itelno da se soo~at nevladinite organizacii poradi vakvoto zakonsko nepovolna klima za funkcionirawe na sektorot.105 Iako, spored na{ite re{enie se golemi i tie za najgolemiot broj gra|anski organizacii informacii, dosega ne bila izre~ena globa na nevladina organizacija pretstavuvaat realna zakana za nivnoto funkcionirawe i opstanok. po osnova na neispolnuvawe na obvrskite od Zakonot za spre~uvawe na Na{ite neoficijalni informacii ukaùvaat deka nekoi nevladini perewe pari, sepak samoto toa {to postoi mo`nost da se izre~e visoka organizacii ve}e se izloèni na proverki za toa dali imaat ili globa pretstavuva opasnost od avtocenzura na nevladiniot sektor, nemaat izgotveno i doneseno programi za spre~uvawe na perewe odnosno opasnost da se vozdrùvaat od kritiki kon vlastite zaradi pari, {to vleva strav od eventualno izre~uvawe globi vo idnina! mo`nosta od odmazdni~ka i selektivna primena na prekr{o~nite odredbi106. So ogled na sevo toa, prepora~uvame izmeni na Zakonot za spre~uvawe na perewe pari, izgotveni vo konsultativen proces 103 ^len 50 stav 1 alineja 34 so pretstavnicite na gra|anskoto op{testvo. So vakvite izmeni 104 ^len 50 stav 1 alineja 5 predlagame pozicijata na zdruènijata i fondaciite da se razdvoi 105 Ovde pred se mislime na napadite na koi bea izloèni nekoi nevladini organizacii (me|u koi i Fondacijata Institut otvoreno op{testvo-Makedonija od onaa na finansiskite i drugite institucii koi se subjekti vo i Makedonskiot centar za evropsko obrazovanie) vo presret na objavuvaweto na soglasnost so Zakonot i za niv da se predvidat obvrski soodvetni Izve{tajot za napredok na Makedonija 2010, kako i prodolùvaweto na praktikata za formirawe instant-nevladini organizacii, so cel apologija na vladinite interesi. (efekt na ladewe, odnosno metafora za efekt na zastra{uvawe). 106 Vakviot efekt na avtocenzura vo praktikata na Evropskiot sud za ~ovekovite 107Vane Cvetanov, Debata „Za pereweto pari”, Skopje, 13 januari 2011 godina, prava, kako i vo praktikata na Vrhovniot sud na SAD, e poznat kako „chilling effect” videosnimka dostapna na http://www.gem.org.mk/vesti/786-zborno-mesto-14- 34 Kade sme vo januari 2011 godina? na nivnite kapaciteti, odnosno usoglaseni so potrebite od dano~ni olesnuvawa }e ostanat samo na hartija. Vpro~em, isto kako kreirawe povolna pravna sredina za ostvaruvawe na slobodata na {to be{e so Zakonot od 1998 godina. Vo me|uvreme, nevladinite }e zdruùvawe. mora da rabotat, se razbira volonterski, za da $ pomognat na Vladata vo borbata protiv pereweto pari.

8.3. Organizaciite od javen interes }e po~ekaat 9. NEDOSTAPNA I ZAVISNA ZA[TITA I dodeka dràvata nao|a na~ini kako da go stesni delokrugot OD DISKRIMINACIJA na rabota na nevladinite i da im nametne nepodnoslivi obvrski Na 1 januari 2011 godina zapo~na primenata na dolgoo~ekuvaniot i uslovi za rabotewe, docni i so podgotvuvaweto na podzakonskite i kontroverzen Zakon za spre~uvawe i za{tita od diskriminacija. akti i izmenite vo drugite zakoni potrebni za da se realiziraat Ovoj izve{taj }e se osvrne na postapkata i na samiot izbor na beneficiite {to bi trebalo da gi imaat organizaciite od javen ~lenovite na Komisijata za za{tita od diskriminacija (natamu: interes. Iako na{a ocenka be{e deka ovie beneficii nema mnogu Komisija) i na implemetacijata na Zakonot. Poseben fokus }e bide da im pomognat na gra|anskite organizacii, sakame da potsetime staven vrz izborot i sostavot na Komisijata, poradi neprocenlivoto deka klu~nata pri~ina na Vladata za donesuvawe na nov Zakon zna~ewe {to go ima taa za vospostavuvaweto efikasen mehanizam za zdruènijata i fondaciite be{e da se vovede statusot na za za{tita od diskriminacija. Realnoto vlijanie {to go imaat organizacii od javen interes. vakvite nezavisni tela vo procesot na za{tita na ~ovekovite prava e su{tinsko i ve}e dokaàno vo Makedonija, so primerite za Sakame da ukaème i na toa deka Vladata s# u{te ja nema za{titata na drugite specifi~ni prava, kako pravoto na pristap do formirano Komisijata koja{to treba da go dodeluva ovoj status, informaciite, za{titata na li~nite prava, pravata na potro{uva~ite iako rokot izmina vo oktomvri 2010 godina. Nejzinoto formirawe itn. Nepostoeweto na nezavisna Komisija e golem rizik i prakti~no i poddr{ka vo raboteweto ne e predvideno nitu so NPAA 2011. Deka ne smee da se slu~i, osobeno poradi ve}e komentiranite slabosti na Vladata ne gi zema seriozno predvid ovie organizacii pokaùva i zakonskata ramka i na procesot vo koj{to be{e donesena. faktot {to vo noviot konkurs za finansirawe na zdruènijata vo 2011, taa ne predviduva finansirawe za vakvite organizacii, iako celta na ovoj status e da se prepoznaat organizaciite koi rabotat 9.1. (Ne)zavisna Komisija?! za dobroto na zaednicata za tie da imaat finansiska poddr{ka od dràvata i da uìvaat fiskalni beneficii. Osnovno pra{awe na koe treba da mu se posveti vnimanie pri Sudej}i spored dinamikata so koja se vospostavuva Komisijata, analizata na kvalitetot na Komisijata, e dali taa gi ima site pove}e od o~igledno e deka nema da dojde do vakvi fiskalni statusni atributi {to treba da gi ima edno takvo telo. Vo ovoj beneficii i odredbite vo Zakonot deka nevladinite uìvaat kontekst, gra|anskoto op{testvo, aktivistite za ~ovekovite prava 35 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU i me|unarodnata zaednica bea konzistentni vo insistiraweto i gi ocenuva polo{o duri i od procesot na donesuvawe na samiot deka Komisijata mora, pred s#, da bide nezavisna. Nezavisnosta e zakon109. No, iskreno, moè{e li da se o~ekuva poinakov rezultat vo atribut koj najjasno ja otslikuva legitimnosta i kredibilnosta108 eden takov proces? na Komisijata da odlu~uva i da moè da garantira ramnopravnost i za{tita od sekakov vid diskriminacija. 9.2. Vladata nareduva, Sobranieto sproveduva Natamu, Komisijata mora da ima finansiska avtonomija za da ima i prakti~na nezavisnost, odnosno da moè nezavisno da odlu~uva Prakti~no, Sobranieto – kako garant na demokratijata vo Makedonija i toga{ koga diskriminacijata doa|a od strana na dràvnite – be{e staveno na test koga na javniot konkurs se prijavija 33 ~lenovi, od institucii. Dokolku Komisijata e finansiski zavisna od koi del istaknati aktivisti za ~ovekovite prava. I namesto Sobranieto izvr{nata vlast, ne moè da se o~ekuva realen ramnopraven tretman navistina da gi izbere najdobrite od prijavenite kandidati i da go na pretstavkite protiv, na primer, ministerot za finansii. Isto zajakne svojot demokratski kapacitet, toa dozvoli izborot da bide taka, osobeno e va`na celosnata logisti~ka poddr{ka od strana na celosno partiziran, pristrasen, pa duri i protivzakonski, bidej}i drugite institucii i organizacii, bidej}i pri utvrduvaweto na dvajca od izbranite komesari ne gi ispolnuvaa zakonski utvrdenite naodite vo prestavkite, Komisijata e dol`na da napravi uvid vo uslovi da bidat imenuvani na taa funkcija. fakti~kata sostojba i vo dokazite. Vo toj kontekst, vo januari 2011 ambasadorot Ervan Fuere so pravo Prakti~no, od ispolnuvaweto na ovie klu~ni uslovi zavisi konstatira{e deka „na~inot na koj{to be{e formirana Komisijata, i slobodata vo rabotata na Komisijata i mo`nosta taa da ima bez u~estvo na istaknati pretstavnici od gra|anskoto zagarantirana celosna nezavisnost vo utvrduvaweto i vo op{testvo i so izbor na lica koi ne gi ni ispolnuvaat zakonski realiziraweto na nejzinite prioriteti i aktivnosti. Zatoa, a i propi{anite uslovi za ~lenovi na Komisijata, go doveduva vo „za da gi amortizira zabele{kite od Evropskata komisija i na pra{awe sproveduvaweto na zakonot. Celta na zakonot ne moè da gra|anskiot sektor” ministerot za trud i socijalna politika bide ispolneta so vakov sostav na Komisijata, a odgovornosta na Xeqaq Bajrami, vo septemvri 2010 godina, javno veti deka „}e vlasta za vakviot izbor samo jasno pokaùva deka nema politi~ka obezbedat nezavisnost na Komisijata, preku transparenten i volja da se vospostavi nezavisen i efikasen sistem za za{tita od nezavisen izbor od strana na Sobranieto na Republika Makedonija”. diskriminacija”110. Me|utoa, ekspertskata javnost e {okirana od procesot i od izborot na Komisijata ({to se slu~i vo posleden moment, na krajot na 2010) 109 Za pove}e detali vo vrska so kritikite na procesot vo koj be{e donesen Zakonot, vidi vo prethodnite izve{tai. 110 Obra}awe na ambasadorot na sredba so gra|anskite organizacii, po povod 108 Izlagawe na zamenik-{efot na Misijata na OBSE vo Makedonija, Natalija Droz, na promocijata na novite grantovi poddràni od EIDHR 2009, januari 2011, MCEO konferencija vo septemvri 2010. zabele{ki.

36 Kade sme vo januari 2011 godina?

Vakviot zaklu~ok moè lesno da se izvede ako se razgledaat toa na delo. Iako pretstavnici od gra|anskiot sektor, nekolkumina biografiite na imenuvanite ~lenovi na Komisijata111, bidej}i od niv i so dolgogodi{no iskustvo i teorisko znaewe vo oblasta na uslovite za izbor {to gi predviduva zakonot se zavr{eno visoko ~ovekovite prava, izrazija interes i konkuriraa na konkursot, nitu obrazovanie i iskustvo od oblasta na ~ovekovite prava ili eden od niv ne be{e zemen predvid. So ova, prakti~no, povtorno se op{testvenite nauki. Koi se klu~nite nedoslednosti vo izborot na doveduva vo pra{awe nezavisnosta na Komisijata. Komisijata? Treto, se ~ini deka izborot ne e praven vrz objektivni kriteriumi, Prvo, spored biografiite dadeni od samite kandidati (vrz osnova bidej}i edni od najistaknatite borci za ~ovekovite prava ne bea na koi e izvr{eno imenuvaweto), najmalku dva kandidata nemaat predloèni za izbor. Edna od niv e i prof. d-r Mirjana Naj~evska, nikakvo teorisko ili prakti~no iskustvo od oblasta na ~ovekovite koja duri i ja ospori odlukata za izbor pred Upravniot sud. Vo prava ili op{testvenite nauki. Bidej}i ova e osnoven uslov za izbor tu`bata112, Naj~evska go osporuva celiot izbor, pa duri i se àli na ~lenovite na Komisija za za{tita od diskriminacija, Sobranieto, na diskriminacija, bidej}i, spored nea „taa ne e izbrana i e odnosno Komisijata za pra{awata za izbori i imenuvawa ne smeela diskriminirana tokmu poradi nejzinata politi~ka pripadnost, ni da gi zeme predvid ovie kandidati vo izbornata procedura, a li~niot status i uveruvaweto”, a pritoa e zanemaren faktot u{te pomalku da gi predloì za izbor, a Sobranieto da gi imenuva. deka „site imenuvani ~lenovi imaat poniski kvalifikacii za Nedostigot od iskustvo vo strukata ili rabotewe vo konkretnata dadenata oblast” vo sporedba so nea. oblast e klu~no ne samo pri izborot, tuku i za natamo{nata rabota na Komisijata, bidej}i od kapacitetite na komesarite prakti~no zavisi i kvalitetot na rabotata i odlu~uvaweto po pretstavkite od 9.3. Apsurdite na dokaùvaweto strana na gra|anite. Sega Upravniot sud }e treba da utvrdi dali navistina e izvr{ena Vtoro, site imenuvani ~lenovi na Komisijata imaat rabotno diskriminacija. Pritoa, Zakonot za za{tita od diskriminacija samo iskustvo vo dràvnata administracija ili vo javniot sektor. Nitu za sudskite postapki predviduva tovarot da padne na obvinetiot. Vo eden kandidat nema iskustvo vo raboti vo gra|anskiot sektor, iako vo ovoj slu~aj, Sobranieto }e mora da dokaè deka navistina objektivno izminative dve decenii tokmu gra|anskiot sektor be{e najaktiven vo gi zelo predvid site kandidati, i deka nivnoto obrazovanie i promocijata i vo za{titata na ~ovekovite prava. Dràvata treba da iskustvo gi cenele vrz objektivni kriteriumi, pri {to utvrdile gi prepoznava i da gi vrednuva kapacitetite na gra|anskiot sektor, deka predloènite kandidati se onie najdobrite. Kako Sobranieto a tokmu izborot na Komisijata be{e odli~na mo`nost da se pokaè }e go napravi ova – ne e jasno, bidej}i predlogot za izbor dostaven

111 Du{ko Minovski, Rizvan Sulejmani, Jovan Ananiev, Agim Nuhii, Irena \or|iova, od Komisijata do Sobranieto ne be{e obrazlo`en. Len~e Kocevska i Daniela Paunova. Nivnite biografii se dostapni na veb- stranicata na Sobranieto/primeni materijali. 112 Javno objavena na nejziniot blog www.kvadraturatanakRugot.crnaovca.mk.

37 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

S# na s#, vakviot ishod e porazitelen, bidej}i edinstveno imame kade da se obratime za na{ite prava, Komisijata zaboravi dobriot sostav na Komisijata moè{e da go za{titi duhot na vo soop{tenieto da navede kade treba da se obratime. Se ~ini Zakonot i pokraj negovite seriozni slabosti. Edna od tie slabosti kako da zaboravija za {to postojat, bidej}i Komisijata s# u{te e {to pri podnesuvaweto na pretstavkite diskriminiranite nema sedi{te, nitu pak ima objaveno kade gra|anite vo me|uvreme }e mora da priloàt i fakti i dokazi deka navistina bile moàt da gi podnesuvaat svoite pretstavki114. Spored izvori od diskriminirani. So ova e naru{en osnovniot princip pri za{tita Ministerstvoto za trud i socijalna politika, Komisijata e smestena od diskriminacija, pa namesto nevinost da dokaùva onoj {to e vo zgradata na Makedonskata radio- televizija, iako koga tamu ja obvinet za diskriminacija, sega gra|anite treba da sprovedat svoja pobarale pretstavnici na Helsin{kiot komitet, tie bile izvesteni istraga, da nabavat dokazi, pa duri potoa da podnesat pretstavka. deka Komisijata ne se nao|a tamu.115 Na 28 januari 2011 godina Nedoverbata vo nezavisnosta na Komisijata moè dopolnitelno Helsin{kiot komitet i pismeno se obratil do Ministerstvoto da gi obeshrabri `rtvite na diskriminacija da ne ja zapo~nuvaat za trud i socijalna politika baraj}i informacija za toa kade e i onaka te{kata bitka. A bez prijavuvawe na slu~aite, borbata so smestena Komisijata, no s# u{te ne dobile odgovor na ova barawe.116 diskriminacijata e nevozmo`na. Zakonot stapi vo sila, rokovite si te~at, ama gra|anite ne moàt da $ se obratat na Komisijata za za{tita na nivnite prava. Vo U{te pred formiraweto na Komisijata, gra|anskite organizacii Makedonija, za{titata e s# u{te samo fiktivna. zabeleùvaa deka taa nema da bide pristapna, bidej}i }e ima sedi{te samo vo Skopje, bez mo`nost za podra~ni kancelarii niz dràvata. Sepak, ministerot za trud i socijalna politika izrazi nade` deka „koga gra|anite }e se ~uvstvuvaat diskriminirani na kakov bilo na~in, }e kontaktiraat so Komisijata...taa }e gi procesuira site àlbi i }e im dava instrukcii na instituciite, vladinite tela i privatniot sektor da prezemaat dejstva vrz osnova na nivnite soznanija”113. Ironi~no, pristapnosta s# u{te e problem ne samo za onie {to ìveat nadvor, tuku i za gra|anite koi ìveat vo Skopje. Imeno, Komisijata ja ima{e svojata konstitutivna sednica vo januari 2011 godina i za toa ekspresno gi izvesti 114 Od Centralniot registar na Republika Makedonija izvestuvaat deka Komisijata se mediumite preku soop{tenie za javnosta. I dodeka re~isi site nao|a na Bul. „Krste Misirkov” bb, vo Skopje; deka istata bila osnovana vo april mediumi ja prenesoa vesta deka e formirana nova Komisija i deka 2010 godina, a nejzino ovlasteno lice e Du{ko Minovski. 115 Helsin{ki komitet na Republika Makedonija – Izve{taj za sostojbata so 113 Izjava na ministerot Xeqaq Bajrami po povod konstituiraweto na Komisijata, ~ovekovite prava vo Republika Makedonija za mesec januari 2011 godina, str. 4 januari 2011. 116 Ibid 115

38 Kade sme vo januari 2011 godina?

9.4. Ne{to mora da se promeni! i za sozdavaweto na akumulacijata, a AD ELEM ve}e zapo~na so podgotovkite za izveduvawe na zafatot. Nema mnogu zainteresirani A evidentno e deka nema volja ni toa da se promeni, bidej}i NPAA za za{tita na ova dragoceno par~e zemja koe geografski pripa|a 2011 ne predviduva nikakvi promeni vo zakonskata ramka, iako na strogo za{titenata zona vo parkot, ekologistite gi nema nikade, Evropskata komisija i OBSE reagiraa na nedostatocite vo Zakonot, a onie malkumina vo nacionalniot park „Mavrovo” ne se dovolni. vklu~uvaj}i go i izostavuvaweto na seksualnata orientacija od Nacionalniot park „Mavrovo” e osnovan so zakon na Narodnoto uslovite za za{tita od diskriminacija. sobranie na NR Makedonija od 19 april 1949 godina, „poradi osobenite prirodni ubavini, istoriskoto i nau~noto zna~ewe Ona {to mora itno da se prezeme, za kolku {to e mo`no pove}e na {umite i {umskite predeli okolu Mavrovskoto Pole”117. da se korigiraat dosega napravenite gre{ki, e slednovo: a) Da se izmeni zakonskata ramka i da se usoglasi so zakonodavstvoto na EU i so evropskite standardi, zadolìtelno vnesuvaj}i ja 10.1. Zemja na prirodata, kolevka na kulturata seksualnata orientacija kako osnova za za{tita od neednakva polo`ba ili tretman; b) Da se uvaì tu`bata od strana na Proglasuvaweto na za{titenoto podra~je e so cel da se postigne Upravniot sud za poni{tuvawe na odlukata za izbor i da se vrati dolgoro~nata cel na za~uvuvawe na prirodata i na ekosistemot i na povtorno odlu~uvawe vo Sobranieto. Da se iskoristi mo`nosta vrednostite povrzani so nego118. Me|unarodnata unija za za{tita Sobranieto da gi izbere najsoodvetnite kandidati, koi so svojot na prirodata119 vo svoite upatstva za upravuvawe so za{titenite integritet, nezavisnosta i profesionalnosta }e pridonesat kon vospostavuvaweto na ovoj nov mehanizam za za{tita na ~ovekovite prava, i v) Itno da se najdat prostorni uslovi za rabota na Komisijata 117 Jakim Sinadinovski „Nacionalen park Mavrovo” – Monografija, NP „Mavrovo” – i da se promovira nejzinoto sedi{te i kontakti. Vo me|uvreme, mora Mavrovi Anovi i GIT „Goce Del~ev” – Skopje, 1993, str. 7 118 Me|unarodnata unija za za{tita na prirodata (IUCN), Guidelines for Management da bide javno dostapna adresata na koja }e se primaat pretstavkite Planning of Protected Areas – http://data.iucn.org/dbtw-wpd/edocs/PAG-010. od gra|anite. pdf „Nacionalni parkovi se relativno golemi prirodni ili re~isi prirodni podra~ja koi se vospostavuvaat zaradi za{tita na golemi ekolo{ki procesi, kako i na vidovite i ekosistemskite karakteristiki komplementarni na podra~jeto kade 10. NEODR@LIV RAZVOJ {to proglasuvaweto i za{titata na podra~jeto se vr{i zaradi ekolo{ko, kulturno, duhovno, nau~no, vospitno-obrazovno, rekreativno i turisti~ko iskoristuvawe na Po pove}e od trieset godini energeti~arite vo Makedonija prirodata. povtorno zapo~naa da ja aktualiziraat izgradbata na akumulacijata 119 Me|unarodnata unija za za{tita na prirodata (International Union for the „Lukovo Pole” i koristeweto na potencijalot na „korabskite vodi” Conservation of Nature) – www.iucn.org – e specijalizirana agencija na Organi zacijata na Obedinetite nacii koja se griì za ìvotnata sredina i, vo ramkite za proizvodstvo na elektri~na energija. Vo poslednive {est meseci, na svoite aktivnosti, raboti na upravuvawe so za{titenite podra~ja, za{tita na kako nikoga{ dosega, se zboruva za izgradbata na ovaa hidrocentrala za{titenite vidovi, ekolo{ko pravo i sl.

39 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU podra~ja veli deka nacionalen park e podra~je od vtora kategorija120 od 20 km.124 Biolozite go smestuvaat Lukovo Pole vo sektorot Gorna na za{tita.121 Nacionalniot park „Mavrovo” gi zafa}a ju`nite Radika kade {to se nao|aat 66 rastitelni vidovi, od koi golem broj razgranoci na [ar Planina, planinite Korab, De{at i Kr~in i se endemski, zagrozeni i za{titeni vidovi od pove}e me|unarodni planinata Bistra, koi grani~at so slivot na rekata Radika. Parkot konvencii125 kon koi pristapila Makedonija. Ottamu, RM ne moè izobiluva so golema izdiferenciranost na reljefot, so izvonredno da gi izbegne obvrskite za za{tita na ovie me|unarodno zagrozeni bogata flora (najju`niot areal na norve{kata smreka vo Evropa) i i za{titeni divi vidovi i nivni ìveali{ta, tuku ednostavno da so zna~itelno raznolika fauna, koja se sostoi od nad 1.000 vidovi prodolì so aktivnostite za nivna za{tita. vi{i rastenija, od koi 38 se drvni vidovi, 35 – grmu{ki, a okolu 60-tina se endemi~ni, reliktni ili retki vidovi. Najva`no e deka nacionalniot park e poslednoto uto~i{te na balkanskiot ris122. 10.2. Ni luk jal, ni luk mirisal – „Lukovo Pole”

Lukovo Pole e edinstvenoto treseti{te vo po{irokiot region123 i Glavnata pridobivka od proektot AD ELEM ja gleda vo proizvodstvoto se nao|a na trome|eto pome|u Makedonija, Albanija i Kosovo. Branata na dopolnitelno koli~estvo elektri~na energija, a naveduva i na akumulacijata }e bide izgradena na rekata Crn Kamen, a }e bide drugi dopolnitelni pridobivki vo odnos na vodniot potencijal, izgraden i dovoden kanal za dovod na korabskite vodi, vo dol`ina infrastrukturata i razvojot na turizmot. Kaj vodniot potencijal, pridobivkite se sogleduvaat vo mo`nostite

120 Spored reìmot na za{tita, namenata i obemot na aktivnostite {to se dozvoluvaat za stabilizacija na biolo{kiot minimum na rekata Vardar. Pra{aweto vo podra~jeto, se prepoznavaat {est kategorii za{titeni podra~ja. Najvisokata {to se postavuva e: Dali AD ELEM e svesna deka samata akumulacija kategorija na za{tita se strogiot priroden rezervat i podra~jeto na divina, vo moè da dovede do namaluvawe na nivoto na rekata Radika126, pa duri i vtorata kategorija pripa|a nacionalniot park, tretata kategorija ja pretstavuva spomenikot na prirodata, ~etvrtata kategorija na za{tita e parkot na prirodata, 124 AD ELEM „Proekt Lukovo Pole, zafat Korabski vodi i MHE Crn Kamen” – Proektna a potoa sleduvaat pettata kategorija – za{titen predel i poslednata {esta zada~a - http://www.elem.com.mk/images/photo/projects/Draft%20Final%20ToR_ kategorija – pove}enamensko podra~je. mk.pdf 121 Ibid 119 125 prof. d-r Vlado Matevski – Important Plant Species in the National Park “Mavrovo” 122 First Camera-Trap Survey in the National Park Mavrovo-Macedonia; D. Melovski; Gj. (final report) - http://www.oxfamitalia.org/wp-content/uploads/2010/12/30-1- Ivanov, A. Stojanov, A. Traj~e, F. Zimmermann, M. Von Arx; University of Tirana – Faculty 2010-final-angliski-V-MATEVSKI-MAVROVO-FLORA.pdf of Natural Sciences - http://www.catsg.org/balkanlynx/01_recovery-programme/1_7_ 126 Planiraniot zafat, so akumulacijata treba da bidat napraveni na 1.500 metri conferences/tirana-sept-08/Tirana_Proceedings_Melovski_et_al_2008_Camera_trap_ nadmorska viso~ina, a sistemot za doveduvawe na korabskite vodi i izgradbata survey_Mavrovo_NP_Macedonia.pdf na kanalite za dovod na vodata se predviduva da gi zafatat site izvori od 123 Za zna~eweto na Lukovo Pole, vidi ja izjavata na Kuzman Ugrinovski, porane{en 1.650 metri nadmorska viso~ina. Na ovoj na~in celosno }e se odzemat vodite direktor na NP Mavrovo, Dnevnik, 13. 1.2011 – „Dve strui za struja od Korab” od lokalnite reki (site se vlivaat vo Radika), dodeka izgradbata na kanalite }e http://www.dnevnik.com.mk/default.asp?ItemID=ED2FE01FCF00DA4E9A50FF9E5B dovede do seriozni razoruvawa na reljefot, a so miniraweto i eksploziite }e gi 2C4023 voznemiri ìvotnite i }e predizvika nivna dislokacija.

40 Kade sme vo januari 2011 godina? do celosno presu{uvawe – sostojba {to celosno i trajno }e gi uni{ti najprvin utvrduvaj}i deka proektni alternativi „se razvivaat na ìviot svet vo rekata127. konceptualno nivo”129, a potoa i preku izjavata deka „proektot }e se modificira ako naukata utvrdi deka }e se naru{i ramnoteàta vo Kaj infrastrukturata i razvojot na turizmot pridobivkata prirodata...”130. se sogleduva preku izgradbata na pristapni pati{ta kon akumulacijata, planinata Korab i ju`nite padini na [ar Planina, Ako se zapra{ame {to e ona {to Republika Makedonija moè a so toa i sozdavawe na infrastruktura za razvoj na turizmot, da $ go ponudi na Evropskata unija kako originalen kvalitet, lovot i ribolovot, {umarstvoto i zemjodelstvoto. No, investitorot toga{ toa verojatno }e bide ubavata priroda i golemata biolo{ka zaborava deka ova e edno od retkite podra~ja vo dràvava koi se raznovidnost. Slabata razvienost i slabata urbanizacija na re~isi nedopreni od ~ovekot, deka mehanizacijata i koristeweto nekoi od prostorite vo dràvava doveduvaat do toa vo Republika eksplozivi pri izgradbata }e gi voznemirat ìvotnite, }e Makedonija s# u{te da ostanuvaat izvorno nedopredni par~iwa predizvikaat nivna dislokacija, kako i uni{tuvawe na florata, priroda, „Lukovo Pole” i proektite kako ovoj ne pridonesuvaat deka celite na nacionalniot park se za{tita na podra~jeto, a ne za za{tita na prirodata, tuku moàt da predizvikaat seriozno negovo iskoristuvawe, deka moè da bide uni{ten Projfelskiot naru{uvawe na prirodnata ramnoteà. Prepora~uvaweto vodopad128, i deka akumulacijata moè da go namali koli~estvoto alternativni re{enija i izveduvaweto zaklu~oci vo odnos na voda za piewe za lokalnoto naselenie. implementacijata na ovoj proekt moèbi izleguva nadvor od misijata na Makedonskiot centar za evropsko obrazovanie, no Investitorot nema re~isi nikakva potreba preku akumulacijata imaj}i gi predvid prirodnite osobenosti na podra~jeto, negoviot da obezbeduva voda za napojuvawe na diviot svet, oti toj i dosega status na za{tita kako nacionalen park i strogo za{titena zona, uspe{no gi zadovoluva site potrebi koristej}i gi postojnite me|unarodnite obvrski {to gi ima prezemeno Republika Makedonija povr{inski vodi. i, kone~no, nacionalnoto zakonodavstvo i nekoi planski dokumenti, AD ELEM predviduva izrabotka na studija za ocenka na vlijanieto smetavme deka ednostavno mora da poso~ime na nekolku raboti. vrz ìvotnata sredina, kako {to vpro~em propi{uva zakonot. 1. Koristeweto na prirodnite resursi za razvoj mora da se pravi Studijata }e treba da odgovori na pra{aweto dali izgradbata na na odr`liv na~in. Republika Makedonija gi ima prifateno akumulacijata }e bide opravdana ne samo od ekonomski, tuku i od mileniumskite celi za odr`liv razvoj, a Vladata ja usvoi ekolo{ki aspekt. Ona {to zagriùva e {to investitorot odnapred Nacionalnata strategija za odr`liv razvoj vo koja se zacrtani se osloboduva od obvrskata da gi sledi preporakite na studijata, 129 AD ELEM „Proekt Lukovo Pole, zafat Korabski vodi i MHE Crn Kamen” – Proektna 127 Utrinski vesnik,31.1.2011 – „Dali Lukovo Pole }e ja isu{i Radika?” http://www. zada~a - http://www.elem.com.mk/images/photo/projects/Draft%20Final%20ToR_ utrinski.com.mk/?ItemID=104B4142078D354FB6ABC87095C39EA1 mk.pdf 128 Vodopadot ima voden stolb od 134 metri i e najvisokiot vodopad na Balkanot 130 Ibid 130

41 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

principite za koristewe na prirodnite resursi. 2. Studijata za ocenka na vlijanieto vrz ìvotnata sredina treba da gi zeme predvid ne samo odredbite od Zakonot za ìvotnata sredina, tuku i onie od Zakonot za za{tita na prirodata. 3. Studijata }e mora da odgovori na pra{aweto: Dali „Lukovo Pole” }e ja isu{i Radika i }e predizvika nepopravliva {teta na nacionalniot park? 4. Dokolku studijata gi potvrdi vakvite stravuvawa, investitorot } e mora da go odloì proektot, da sprovede {iroka javna debata, da gi soslu{a site relevantni ~initeli i da ja preispita svojata odluka, vo soglasnost so dobienite rezultati.

42 ...II... provedenata analiza poka`uva deka so Nacionalnata programa za usvojuvawe na evropskoto zakonodavstvo – Revizija 2010 ANALIZA NA (NPAA 2010) bilo planirano da se donesat 184 akti (zakoni NACIONALNATA i strategiski dokumenti), od koi 53 zakoni koi po prvpat se Sdonesuvaat ili integralno ja reguliraat materijata, 65 izmeni ili PROGRAMA ZA izmeni i dopolnuvawa na postoe~kite zakoni, 39 zakoni za ratifikacija na me|unarodni dogovori i 27 strategiski dokumenti (strategii, planovi, PREZEMAWE programi). Sobranieto na Republika Makedonija vo tekot na 2010 godina donese NA PRAVOTO NA vkupno 275 zakoni, od koi 79 (28,7%) se so „evropsko znamence” i se predvideni so NPAA 2010. Od niv, duri 39 zakoni (49,3%) prethodno bile EVROPSKATA predviduvani so NPAA 2008, odnosno so NPAA 2009. Zaklu~okot e deka donesenite 79 zakoni so „evropsko znamence” pretstavuvaat to~no 43% UNIJA – od planiranite akti so NPAA 2010, odnosno onie 40 zakoni so „evropsko znamence” koi za prvpat se pojavuvaat vo NPAA 2010, pretstavuvaat samo REVIZIJA 2011 22% od vkupniot broj akti planirani so ovoj dokument.

43 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Na ovaa analiza treba da se dodade i faktot deka od 79-te (april, juni, juli i dekemvri); Zakonot za mineralni surovini (januari doneseni zakoni so „evropsko znamence” vo tekot na 2010 godina, i dekemvri); Zakon za osnovnoto obrazovanie (mart i septemvri); samo 25 se zakoni koi integralno ja reguliraat materijata, 9 se Zakonot za pasi{tata (mart i septemvri); Zakonot za prevoz vo zakoni za ratifikacija na me|unarodni dogovori i 45 se zakoni za patniot soobra}aj (juni i oktomvri); Zakonot za semejstvoto (maj i izmeni ili izmeni i dopolnuvawa na postoe~kite zakoni. dekemvri); Zakonot za srednoto obrazovanie (mart, septemvri i dekemvri); Zakonot za trgovija (avgust i dekemvri); Zakonot za Vo 25-te zakoni vleguva i Zakonot za popis na naselenieto, doma- trgovskite dru{tva (mart i april); Zakonot za carinskata uprava }instvata i stanovite vo Republika Makedonija vo 2011 godina. (april i dekemvri); Carinskiot zakon (april i dekemvri); Zakonot Ova kolku za ilustracija deka me|u donesenite zakoni so „evropsko za penzisko i invalidsko osiguruvawe (juni i dekemvri); Zakonot za znamence” ima i takvi koi ne pretstavuvaat direktna aproksimacija utvrduvawe na platite na javnite obviniteli (maj i juli); Zakonot za so evropskoto zakonodavstvo. utvrduvawe na platite na sudiite (maj i juli); Zakonot za utvrduvawe Vo 2010 godina Sobranieto na Republika Makedonija so 7 zakoni na platite na ~lenovite na SJO (maj i juli); Zakonot za utvrduvawe za ratifikacija na me|unarodni dogovori ja zadolìlo dràvata na platite na ~lenovite na SS (maj i juli), i Zakonot za {umska i za vkupno 186.100.000,00 evra kaj pove}e me|unarodni finansiski lovna inspekcija (januari i septemvri). Apsoluten rekorder vo organizacii. izmenite i dopolnuvawata e Zakonot za izvr{uvawe, koj vo tekot 131 Site ovie brojki pokaùvaat deka Vladata i Sobranieto na na 2010 godina bil izmenet i/ili dopolnet duri ~etiri pati . Ne Republika Makedonija vo 2010 godina ostvaruvale samo 28,7% vo smeeme da go zaboravime nitu Zakonot za srednoto obrazovanie, koj 132 pribliùvaweto na makedonskoto kon evropskoto zakonodavstvo. bil izmenet i/ili dopolnet tripati vo tekot na 2010 godina. Samo polovina od ovie zakoni se so evropski predznak. Ako se sporedat 1. SOBRANIETO SE PODGOTVUVA ZA listite na zakoni koi pove}e pati se menuvani i/ili dopolnuvani vo 2009 i vo 2010 godina, se zabeleùva deka edni isti zakoni se GINIS menuvale pome|u ~etiri i {estpati vo rok od dve godini. Rekorder Vo tekot na 2010 godina Sobranieto na Republika Makedonija na dvegodi{nata lista e Zakonot za trgovija, koj bil izmenet duri najmalku dvapati pristapilo kon izmeni ili izmeni i dopolnuvawa petpati133. Pra{aweto {to se postavuva ovde e: „Koja e pravnata na vkupno 20 zakoni, me|u koi: Zakonot za administrativnite taksi sigurnost {to obezbeduva predvidlivo biznis opkruùvawe, kako (januari i noemvri); Zakonot za vr{ewe uslugi na brz transfer na garant za doma{nite i stranskite investicii?” pari (april i maj); Zakonot za zadolìtelno kapitalno finansisko 131 Slu`ben vesnik na Republika Makedonija - 50/2010; 83/2020; 88/2010; 171/2010 penzisko i invalidsko osiguruvawe (april i dekemvri); Zakonot za 132 Slu`ben vesnik na Republika Makedonija – 33/2010; 116/2010; 156/2010 zdravstveno osiguruvawe (april i dekemvri); Zakonot za izvr{uvawe 133 Slu`ben vesnik na Republika Makedonija – 20/2009; 99/2009; 105/2009; 115/2010; 158/2010

44 Analiza na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija – revizija 2011

Ako naj~estiot izgovor na Vladata za pove}ekratnoto menuvawe 2. FENOMEN FATAMORGANA na eden zakon e deka toa se pravi zaradi usoglasuvawe so Glavna zabele{ka e deka pri izrabotkata na NPAA ne se zemeni izmenite na direktivite na Evropskata unija, se pra{uvame „dali predvid prioritetite od Pristapnoto partnerstvo i zabele{kite na{ata administracija ima kapacitet da sledi {to se slu~uva vo od Izve{tajot za napredokot. Zgora na toa, golem del od sodrìnata Brisel?” Imeno, dokolku dràvnite slu`benici imaat predvid na NPAA e nekonzistentna, a dokumentot ne e usoglasen nitu so {to podgotvuva Brisel vo soodvetniot sektor, tie mnogu polesno } drugite strate{ki dokumenti na Vladata na RM. Vpe~atlivo e toa {to e moàt so edna izmena na zakonot ili so drug akt da transponiraat metodologijata za izrabotka na dokumentot se razlikuva od poglavje pogolem del od evropskoto zakonodavstvo. Kako primer, Zakonot za do poglavje, pa duri i vo ramkite na edno isto poglavje (poglavje 24 – radiodifuzna dejnost be{e izmenet vo 2010, a sega se planira negovo Sloboda, bezbednost i pravda), {to upatuva na zaklu~okot deka nitu povtorno menuvawe, zaradi usoglasuvawe so „novata” direktiva za dràvnite slu`benici od soodvetnite sektori ne vodele smetka audiovizuelni mediumski uslugi (2007/65/EZ), donesena u{te vo za koherentnosta, nitu pak Sekretarijatot za evropski pra{awa 2007 godina. Se predviduva celosnoto usoglasuvawe so direktivata (SEP), kako koordinator na procesot, ne si go zavr{il svojot del da zavr{i do krajot na 2012 godina, {to zna~i deka vo me|uvreme EU od rabotata. moè da n# „iznenadi” so u{te ponova direktiva. Nacionalnata programa za usvojuvawe na evropskoto Slednoto {to pa|a vo o~i koga se analizira dinamikata na zakonodavstvo treba da sluì kako vodi~ vo procesot i po pravilo donesuvawe na zakonite e deka vremeto investirano vo pove}egodi{na treba da se izrabotuva za period od tri godini. NPAA ne pretstavuva podgotovka na nekoi zakonski re{enija ne go opravduva kvalitetot samo nabrojuvawe na prioriteti i aktivnosti, tuku i planirawe na na istite, a u{te pomalku e garancija za kvalitetna implementacija. ~ove~ki i finansiski resursi potrebni za nivnoto ostvaruvawe. Za Najkarakteristi~ni primeri se Zakonot za zdruènijata na gra|ani posleden pat NPAA planira{e na sreden rok (tri godini) vo 2009 i fondaciite i Zakonot za antidiskriminacija134, koi po celi tri godina. Vo 2010 godina horizontot se namali na dve godini, dodeka godini podgotovka go vidoa svetloto na denot vo 2010 godina. Obata bea ovaa 2011 godina NPAA se svede na samo edna godina. Ovaa NPAA predmet na analiza vo nekolku od minatite izve{tai, a vo ovoj izve{taj 2011 ne sodrì nitu planovi za jaknewe na administrativnite se tretiraat problemite i predizvicite od nivnata implementacija135. kapaciteti i planirawe na ~ove~kite resursi, nitu pak gi identifikuva potrebnite finansiski resursi za realizacija na aktivnostite. 134 Zakonite i nivnoto donesuvawe bea predvideni vo NPAA 2008, potoa vo NPAA 2009 i, kone~no, vo NPAA 2010 Imaj}i predvid deka Makedonija nema Nacionalen razvoen plan 135 Za problemite i predizvicite na implementacijata na Zakonot za zdruènijata na (NRP), ne e ni ~udno {to horizontot na NPAA e ograni~en na edna gra|ani i fondaciite i Zakonot za spre~uvawe i za{tita od diskriminacija, vidi godina. Nepostoeweto na NRP e pri~ina zo{to Makedonija nema pogore vo ovoj izve{taj

45 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU jasni i koordinirani politiki vo oddelni sektori, a ottuka nema deka „zapo~naa aktivnosti za formirawe na Dràvnata mreà dolgoro~no planirawe i za pribliùvaweto kon EU. Dopolnitelen za monitoring na kvalitetot na ambientniot vozduh”136, za problem e stihijnoto programirawe na pomo{ta za potrebnite kone~no kako kratkoro~en prioritet da se utvrdi deka „]e se reformi od bilateralnite i od multilateralnite donatori. Kako formira Dràvnata mreà za monitoring na kvalitetot na posledica na stihijnoto planirawe se slu~uva pomo{ta da ne odi vo ambientniot vozduh”137, a za apsurdot da bide u{te pogolem na poddr{ka na potrebnite reformi i sproveduvaweto na politikite, sreden rok se predviduva deka „}e se prodolì so nadgraduvawe a mnogu ~esto golem del od sredstvata ostanuvaat neiskoristeni, so na mreàta za monitoring”138. Se pra{uvame: „Dali mreàta e rizik celosno da se izgubat. Dokaz za ova e primerot so Centarot za napravena i funkcionira ili toa }e se slu~i nekoga{ vo idnina inovacii, za koj se planira da se finansira so proekt na USAID, a (pra{awe e dali toa }e bide na kus ili na sreden rok)?” ~ija{to cel e da se zajaknat kapacitetite za u~estvo vo programite Drug vpe~atok {to osobeno zagriùva e faktot deka nekoi od CIP, FP7 i Eureka. Dokolku Vladata ima{e nekakva vizija, jakneweto merkite i aktivnostite {to bile planirani vo NPAA 2008/2009/2010, na kapacitetite na potencijalnite korisnici }e go naprave{e so a nikoga{ ne bile ostvareni, vo NPAA 2011 celosno se gubat. Na nepovratni sredstva od komponentata 1 na IPA 2007. Ako minatata primer, grupnite izzemawa kaj dogovorite od oblasta na vozdu{niot godina zboruvavme za NPAA kako za strategiska ramka bez vizija soobra}aj (poglavje 8 – Konkurencija); Zakonot za socijalno ovaa godina, NPAA ne e nitu strategiska ramka za reformite, nitu domuvawe i Nacionalnata strategija za vrabotuvawe (poglavje 19 pak nudi vizija za idninata. Pri ~itaweto na NPAA se steknuva – Socijalna politika i vrabotuvawe); Strategijata za zanaet~istvo vpe~atok deka vo racete imate istoriska ~itanka vo koja dominiraat (poglavje 20 – Pretprijatija i industriska politika) itn. Se ~ini informacii za ostvaruvawata i za reformite vo minatoto. Poradi deka vo interes na ispolnuvaweto na stote ~ekori od nadgradenata toa se postavuva pra{aweto: „Dali sodrìnata na dokumentot i pro{irena prerodba Vladata ponekoga{ „gi zaborava” strate{ki soodvetstvuva na naslovot – Nacionalna programa za usvojuvawe na va`nite dokumenti od evropskata integracija. Dokaz za ova tvrdewe evropskoto zakonodavstvo?” e faktot {to namesto Zakon za socijalno domuvawe, Vladata re{ila Dopolnitelna zabuna pri ~itaweto na ovoj dokument pravi toa {to da donese posebna Programa za izgradba i odrùvawe na socijalni aktivnostite i merkite za koi Vladata edna{ izvestuva deka bile stanovi vo sopstvenost na RM. zavr{eni, istovremeno se pojavuvaat i kako kratkoro~ni ili sred SEP ne si ja zavr{i dobro rabotata nitu koga stanuva zbor za noro~ni prioriteti. Taka, na primer, vo poglavjeto 27 – @ivotna konsultacijata so gra|anskoto op{testvo. Imeno, vo telefonska sredina, vo sektorot – Kvalitet na vozduhot, najprvin se zboruva deka vo 2010 godina bila donesena Programata za rabota na Dràvnata 136 NPAA 2011, str. 321 avtomatska monitoring-mreà i se pojasnuva sistemot na Dràvnata 137 Ibid 146, str. 322 avtomatska monitoring-mreà. Ponatamu, vo istiot del se zboruva 138 Ibid 146, str. 323

46 Analiza na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija – revizija 2011 komunikacija so vrabotenite vo SEP ni be{e kaàno deka na 20 zabele{kite koi Evropskata komisija gi iznesuva za soodvetnoto januari 2011 godina bila organizirana konsultacija za NPAA poglavje vo Izve{tajot za napredokot od 2010 godina, 2011, na koja bile povikani 13 nevladini organizacii. Ni be{e planiranite prioriteti i aktivnosti vo NPAA 2011, a na krajot potvrdeno deka me|u pokanetite ne bile pretstavnicite na na{ite sleduva poedine~na analiza na sekoe poglavje i komentarite od dve organizacii, iako ve}e dve godini po red se edinstvenite analizata. {to redovno go sledat procesot na pristapuvawe vo EU i edni od Vo delot na pregledot koj go sodrì Pristapnoto partnerstvo, retkite koi poseduvaat ekspertiza za EU. Ako minatata godina za prioritetite se vneseni kako kratkoro~ni i srednoro~ni SEP nepodobna be{e samo FIOOM, godinava na listata nepodobni prioriteti, onamu kade {to takvi postojat. Tekstot e vnesen so NVO se najde i MCEO. Nema drugo objasnuvawe za vakvata postapka normalni bukvi, dodeka zaglavijata „Pristapno partnerstvo” osven deka SEP stravuvaj}i od argumentiranite zabele{ki i kritiki odnosno „Srednoro~ni prioriteti” se vneseni so zadebelni bukvi. namerno ne n# vklu~il vo konsultaciite. Ova e samo u{te eden dokaz deka Vladata celosno gi ignorira zabele{kite od Izve{tajot za Komentarite vo kolonata Izve{taj za napredokot 2010 se napredokot i preporakite od Evropskata komisija i Delegacijata vnesuvani so pove}e boi: sina, crvena, odnosno svetlo sina. Sekoja na Evropskata unija vo Makedonija, koga stanuva zbor za va`nosta od koristenite boi objasnuva kolku pati se povtoruva soodvetnata na gra|anskoto op{testvo vo procesot na evrointegraciite. zabe{ka. So sina boja se vneseni zabele{kite na Komisijata koi za Zatoa, celata sodrìna na ovoj izve{taj, a osobeno aneksot kon prvpat se spomenuvaat vo ovoj izve{taj, dodeka so crvena boja se izve{tajot, go nudime kako pridones vo debatata za napredokot vo vneseni zabele{kite koi se povtoruvaat od 2009 godina. So svetlo pristapuvaweto. sina boja se vneseni zabele{kite na Komisijata koi se povtoruvaat od 2008 godina. 3. KAKO SE ÎTA ANALIZATA NA NPAA? Aktivnostite vo NPAA 2011 se vnesuvani povtorno vo dve boi: Pregledot na analizata na Nacionalnata programa za usvojuvawe sina i crvena. Sekoja od koristenite boi objasnuva za kakov na evropskoto zakonodavstvo vo 2011 koristi pove}e dokumenti. prioritet stanuva zbor. So sina boja se vnesuvani kratkoro~nite Pregledot ima za cel da ukaè na toa deka vo procesot na prioriteti na NPAA 2011, dodeka srednoro~nite prioriteti se pristapuvaweto ima redosled i povrzanost pome|u utvrduvaweto vnesuvani so crvena boja. na prioritetite, sledeweto na napredokot, planiraweto na aktivnostite i nivnoto ispolnuvawe. Ottamu, vo pregledot najprvin se vneseni prioritetite utvrdeni pome|u Evropskata komisija i Vladata na Republika Makedonija vo Pristapnoto partnerstvo. Potoa, pregledot se razgranuva vo tri koloni vo koi se naveduvaat

47 ANEKS – KOMENTARI NA NACIONALNATA PROGRAMA ZA PREZEMAWE NA PRAVOTO NA EVROPSKATA UNIJA - REVIZIJA 2011 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

DEMOKRATIJA I VLADEEWE NA PRAVO Pristapno partnerstvo - Natamo{noto sproveduvawe na ohridskiot Ramkoven dogovor, osobeno vo odnos na gradeweto na interetni~kata doverba

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar Bez komentar Bez komentar Bez komentar

PARLAMENT Pristapno partnerstvo - Idnite izbori da bidat vo soglasnost so Zakonot za izbori, vedna{ da se donesat odluki za site izborni nepravilnosti i istite da se kaznat, da se zgolemi kapacitetot na Sobranieto so pove}e resursi

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Izbori - 1. Izbori - S# u{te nema pravosilni presudi - Treba da se izmeni Izborniot zakonik - Prezemawe na neophodnite merki od strana na sudskite za site osomni~eni na izborite - Nema osuditelni presudi za Izborite institucii za donesuvawe sudski odluki protiv - Odbien predlogot na opozicijata 2009 storitelite na izbornite nepravilnosti na Izborite za Izborniot zakonik, a 2009 godina Ministerstvo za pravda - Izmeni na Izborniot zakonik. podgotvuva nov predlog

49 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Sobranie 2. Sobranie - Sobranieto s# u{te nalikuva na - Anketnata komisija za incidentot - Sobraniska anketna komisija formirana za incidentot glasa~ka ma{ina. Usvojuvaweto treba da izleze so naodi vo Sobranieto }e dade svoi predlozi na evropskite zakoni ne se - Komitetot za odnosi me|u zaednicite - Komitetot }e raboti vo soglasnost so Zakonot za odviva so zadovolitelno tempo, ne uspea da zasedava poradi nedostig Komitetot za odnosi me|u zaednicite na Republika a vklu~uvaweto na NVO sektorot na kvorum (6 od 10 sednici se Makedonija vo procesot na kreirawe na odloèni) poradi vladeja~koto - NSEI i KEP kadrovski }e zajaknat za da pridonesat za politikite e na u{te ponezavidno mnozinstvo seopfatna rasprava nivo. Vo dekemvri 2010 - Nedovolna sorabotka me|u Komitetot i - Sobranieto }e im dade prioritet na zakonite so najgolemata opoziciska partija komitetite na lokalno nivo. evropsko znamence za da se sprovede NPAA ja napu{ti Komisijata za nadzor - NSEI ne dobiva dovolna poddr{ka od - Zajaknuvawe na funkcionalnosta na Buxetskiot sovet nad rabotata na Upravata za Vladata na Sobranieto, obuka na vrabotenite vo slu`bite, bezbednost i kontrarazuznavawe - Komisijata za nadzor nad rabotata vrabotuvawa vo parlamentarniot institut, ekipirawe na i na Agencijata za razuznavawe. na Agencijata za razuznuvawe mreàta za komunikacii so gra|anite NPAA ne nudi merki za i Komisijata za sledewe na nadminuvawe na problemite komunikaciite notirani vo Izve{tajot 2010 - Komisijata za lokalna samouprava ostana najneaktivna - U~estvoto na NVO ad hoc i natamu e selektivno i ne se sledat dosledno nivnite preporaki 3. Politi~ki dijalog 3. Politi~ki dijalog - Problemot so nedostigot na - Te{kotii vo odnosite me|u glavnite - Pretsedatelot na Sobranieto na Republika Makedonija dijalog i politi~ka kultura politi~ki sili }e prodolì so redovnite sredbi so koordinatorite na ostanuva i natamu. Malku - Mal dijalog za ~uvstvitelnite prateni~kite grupi, na koi }e u~estvuvaat opredelenite zakonski re{enija se donesuvaat politi~ki pra{awa pretstavnici na Vladata, vo soglasnost so Pravilnikot so konsenzus, a NPAA ne - Opozicijata ne u~estvuva{e na za koordinacija na Sobranieto na Republika Makedonija. predviduva merki za re{avawe koordinacii maj-septemvri na problemite od Izve{tajot, na - DPA i natamu go bojkotira Sobranieto primer kako }e ja vrati DPA vo Sobranieto ili kako }e obezbedi dijalog za ~uvstvitelni pra{awa (kako novite prijatelstva so Zimbabve, Sirija ili so Bolivija)

50 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

VLADA Pristapno partnerstvo - Zajaknuvawe na transparentnosta i ot~etnosta na lokalnite administracii, osobeno zajaknuvawe na vnatre{nata kontrola/revizija. Vospostavuvawe zadovolitelni standardi za pribiraweto danoci od strana na op{tinite vo celata dràva, razvoj na kapacitetite na op{tinite za upravuvawe so zemji{te vo dràvna sopstvenost, obezbeduvawe zadovolitelen broj kompetentni lu|e vo op{tinskiot personal, Srednoro~ni prioriteti - Zaokruèn proces na decentralizacija Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Vlada 1. Vlada - Koordinativnata struktura o~igledno - Odnosite vo vladinata koalicija se napnati poradi u~eweto na - Vospostavenata koordinativna ne e zadovolitelna, no nema novi dràvniot jazik vo prvo oddelenie i poradi Skopje 2014. struktura }e prodolì so predlozi vo nasoka na nejzino - SEP da ja zajakne koordinacijata na EU agendata sledewe na EU integracijata na podobruvawe, barem ne vo NPAA. redovna osnova 2. Decentralizacija 2. Decentralizacija -- Deklarativnite zalo`bi za - Ministerstvoto za finansii nema kapaciteti za razvoj na politikata - Ministerstvoto za lokalna decentralizacija ne soodvetstvuvaat za op{tinskite buxeti samouprava }e podgotvi Programa so realnosta. NPAA ne objasnuva kako - Me|uministerskiot komitet za monitoring na finansiraweto na za sproveduvawe na procesot na MF }e razvie kapacitet za razvoj na op{tinite se sretna samo edna{. decentralizacija i razvoj na politikite za op{tinskite buxeti, - Transparentnosta i koordinacijata na centralnoto finansirawe na lokalnata samouprava 2011–2013 kako }e ja podobri me|uministerskata op{tinskite proekti treba mnogu da se zajakne godina i Akciski plan za 2011 koordinacija, kako }e obezbedi - Op{tinite od prvata faza imaat golemi dolgovi i nedostig na godina transparentno centralno finansirawe kapacitet za finansisko upravuvawe - Koordinacijata }e prodolì preku na op{tinite, kako }e im pomogne na - Blokiranite smetki i natamu se problemati~ni ve}e vospostavenite mehanizmi op{tinite da gi servisiraat svoite - Ograni~eni mehanizmi za isporaka na javni uslugi vo ruralnite i vo - Do 2013 dotacijata od DDV }e se dolgovi, kako }e ja podobri isporakata malite op{tini zgolemi od 3% na 4,5% na uslugite na lokalno nivo, kako }e gi - Nekoi op{tini ne moàt da sledat/sobiraat danok na imot - Za drugite 8 op{tini so razvie administrativnite kapaciteti - Administrativni problemi pri otvoraweto novi {koli blokirani smetki }e prodolì za otvorawe {koli, kako }e ja zajakne - Socijalnite uslugi doprva treba da se decentraliziraat so realizacijata na planot za razmenata na informaciite me|u - Da se zajakne razmenata na informacii me|u Katastarot, Mati~no, UJP i poddr{kata za podignuvawe na Katastarot, UJP i op{tinite, kako }e‌ op{tinite administrativniot i fiskalen garantira deka nema zloupotreba na - Nekoi op{tini nemaat administrativen kapacitet, osobeno za kapacitet i vlez vo II faza javnite nabavki i kako }e gi podobri finansiska kontrola, strategisko planirawe, upravuvawe so ~ove~kite - ]e prodolàt naporite za obukite. NPAA ne dava odgovor nitu resursi i ekonomski razvoj osnovawe edinici za vnatre{na na pra{aweto kako op{tinite }e gi - DZR izvesti za brojni nedostatoci vo primenata na finansiskata revizija kaj edinicite na lokalna podobrat ~ove~kite resursi, a u{te kontrola i javnite nabavki vo op{tinite samouprava pomalku kako }e se garantira deka nema - Nedovolen napredok vo sproveduvaweto obuka da ima nezakonsko otpu{tawe od rabota - Zna~itelno da se zajakne ocenuvaweto na personalot i pravi~nata i politi~ko me{awe. zastapenost 51 - Zagriènost poradi nezakonskite otpu{tawa poradi politi~ko me{awe Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

REFORMA NA JAVNATA ADMINISTRACIJA Pristapno partnerstvo - Voveduvawe sistem na kariera vrz osnova na zaslugi za da se izgradi ot~etna, efikasna i profesionalna javna administracija na centralno i na lokalno nivo; efektivno sproveduvawe na Eti~kiot kodeks za dràvnite slu`benici; zajaknuvawe na administrativniot kapacitet, preku razvivawe kapacitet za strategisko planirawe i razvivawe politiki; podobruvawe na obukata i izgotvuvawe op{ta strategija za obuka na dràvnite slu`benici; implementacija na merki {to garantiraat transparentnost na administracijata vo procesot na donesuvawe na odlukite i natamo{no promovirawe na aktivnoto u~estvo na gra|anskoto op{testvo; implementacija na reformite na agenciite {to go sproveduvaat Zakonot, i adekvatni administrativni kapaciteti za efektivno programirawe i upravuvawe so IPA fondovite. Srednoro~ni prioriteti - Natamo{en razvoj na kapacitetite na administracijata za implementacija na Spogodbata za stabilizacija i asocijacija. Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Op{to 1. Op{to - Predvidenite aktivnosti ne gi re{avaat - Napredokot e glavno ograni~en na klu~nite slabosti od Izve{tajot 2010 zakonodavnite aspekti, a politi~kata i (politizacijata, golemiot broj vremeni operativna odgovornost za upravuvaweto so vrabotuvawa i nivnoto transformirawe vo JA e s# u{te fragmentirana. postojani). - Zaklu~ocite na Komitetot za JA ne se - Neusoglasenost na NPAA 2011 so sistematski i efikasno implementirani. Nacrt-strategijata za reforma na javnata administracija (2011–2015) i so Nacrt-akcioniot plan za nejzina implementacija. - NPAA 2011 tvrdi deka „Komitetot za reforma na dràvnata administracija odrùva{e redovni mese~ni sostanoci”, dodeka GS na Vladata ne raspolaga so informacija za brojot na ovie sostanoci, nitu pak ima zapisnici od niv (odgovori dobieni na barawato za sloboden pristap do informaciite od 7.12.2010 i 10.1.2011), Kabinetot na Pretsedatelot na Vladata n# izvesti deka ovie sostanoci ne bile formalni i zatoa nemalo zapisnici od sredbite. Se postavuva pra{aweto dali ovie sredbi voop{to se slu~ile.

52 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Agencija za dràvni slu`benici 2. Ministerstvo za informati~ko - Golem del od predvidenite aktivnosti so - ADS ne objavi nitu eden slu~aj za nezakonsko op{testvo i administracija i NPAA 2011 se povtoruvawe na prethodno unapreduvawe i unazaduvawe na dràvnite Agencija za administracija139 reliziranite aktivnosti od ADS (pr. slu`benici ili za prekr{oci na eti~kiot - Prezemawe i sproveduvawe na del od donesuvawe podzakonski akti), {to se kodeks. nadle`nostite od ADS od strana na MIOA dolì na necelishodnata promena na - Treba da se usvoi Aktot na sistematizacija - Donesuvawe na podzakonskite nositelot na reformata. koj }e vovede sistem na kariera i ocenuvawe akti za: vnatre{na organizacija i - Del od aktivnostite vo NPAA 2011 se zasnovan na zaslugite sistematizacija; zvawa na DS; na~in redovni aktivnosti vo nadle`nost na - Procedurata za vrabotuvawe ne garantira na vr{ewe nadzor; dodatok na plata za organite, koi redovno se povtoruvaat vrabotuvawe zasnovano na zaslugi, nitu kariera na DS; postapka za selektirawe (nadzor na primenata na ZDS, redovno utvrduva koga se primenuva nadvore{na i vrabotuvawe na DS; podatocite za izvestuvawe itn.). namesto vnatre{na postapka. DS; kriteriumi za dodeluvawe pari~na - NPAA 2011 ne predviduva merki za - Nema proben period i unapreduvaweto ne e nagrada na DS itn. re{avawe na problemite vo postapkata jasno povrzano so ocenuvaweto. - Dosledno primenuvawe na ZDS. na vrabotuvawe na DS (nezasnovanost - Kapacitetite na ADS za novite nadle`nosti - Otpo~nuvawe so rabota na Agencijata za na zaslugi, nedosledna primena na od Zakonot za javnite slu`benici ne se administracija (AA), koja }e izvestuva nadvore{nata i internata postapka, dovolni (stru~nost, buxet, infrastruktura). kvartalno za brojot na objavenite oglasi zavr{na faza na vrabotuvawe, koja - Zakonot za DS ovozmoùva nekoi prava i i brojot na odlukite po àlbi, a godi{no ovozmoùva visok stepen na diskrecija obvrski na DS vo nekoi institucii da se za brojot na postapki za vrabotuvawa na itn.). reguliraat poinaku i da ima mnogu isklu~oci. DS, brojot na prijavenite kandidati i - Dva od edinaeset zakoni so koi se ureduvaat soglasnosti na aktite za sistematizacija. ovie institucii se delumno usoglaseni so - Nadzorot nad primenata na ZDS od strana Zakonot za DS, osobeno odredbite povrzani so na noviot Dràven inspektorat za platite. administracija (DIA). - Zavr{nata faza na vrabotuvaweto na DS ne - Analizi na ocenuvaweto na DS od strana garantira transparentna selekcija zasnovana na MIOA. na zaslugite i ima mnogu prostor za - Strategija za decentralizirana diskrecija. implementacija na ZJS, podgotvena od - I Zakonot za DS ne ja precizira primenata na strana na MIOA. vnatre{nata namesto nadvore{na postapka za Nema srednoro~ni prioriteti vrabotuvawe. 1- S# u{te nema seopfatno izvestuvawe na ADS, vo soglasnost so Zakonot

139 So Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za organizacija i rabota na organite na dr`avnata uprava (Slu`ben vesnik na Republika Makedonija br. 167/2010) golem del od nadle`nostite na ADS preminaa na Ministerstvoto za informati~ko op{testvo i administracija, a so Zakonot za izmenuvawe i 53 dopolnuvawe na Zakonot za dr`avnite slu`benici (Slu`ben vesnik na Republika Makedonija br. 167/2010), ADS se transformira vo Agencija za administracija. Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 3. Upravuvawe so ^R i administrativnite kapaciteti 3. Upravuvawe so ^R i administrativen kapacitet - Ne se predviduva analiza za procenka na potrebite - Planot za obuka za 2010 ne se implementira poradi buxetski ograni~uvawa. - Prezemawe merki za zajaknuvawe na O^R i za vkupniot broj vraboteni lica vo javnata - O^R na centralno/lokalno nivo so nedovolno kadar. - Implementacija na Strategijata za obuki na DS 2009–2011, razvivawe nova strategija administracija. - Implementacijata na ^R-standardite e bavna (samo 10 pilot-institucii zapo~naa so sistemsko voveduvawe). 2012–2014, generi~ki obuki za site DS, formirawe Registar na obu~uva~i i eksperti - So NPAA 2011 ne se re{avaat klu~ni konstatirani - Kapacitetot za ocenuvawe na slu`benicite e nedovolen. vo dràvnata uprava. slabosti od aspekt na obezbeduvaweto nezavisnost - Nema koherentno planirawe na ^R vo celata JA. - MIOA }e donese Strategija za U^R. na javnata administracija (smena na obu~eni - Po 18 meseci, centarot za obuka na DS ne funkcionira. - Jaknewe na kapacitetite za primena na Zakonot za pretstavki i predlozi. profesionalci, visoki pozicii popolneti bez - Zagriènost vo vrska so politizacijata na JA. - Revizija na sistemot za obuki i izrabotka na metodologija za procenka na potrebite kriteriumi za selekcija itn.). - Obu~eni lica se menuvaat so lica so ograni~eno iskustvo. za obuki. - So Akcioniot plan (AP) vo prilog na Nacrt- - Visokite pozicii se popolneti bez kriteriumi za selekcija. - Nadgradba na Registarot na DS strategijata za RJA se predviduvaat izmeni na - Vladata ne dostavi informacii za brojot i vidot na vremenite rabotni mesta vo ramkite na JA. - Donesuvawe zakon za platite vo javniot sektor i negovite podzakonski akti. ZDS vo nasoka na utvrduvawe na pravilata za - Vremenata rabota ne e vo soglasnost so zakonot - Voveduvawe ISO standardi vo GS. dogovori za privremeno vrabotuvawe. Istoto ne e - Se vrabotuvaat ogromen broj pripadnici od nemnozinskite zaednici, iako toa ne odgovara na potrebite na instituciite. - Natamo{na implementacija na regulatornata reforma vo biznis sredinata (analiza predvideno so NPAA 2011. - Nema strukturirani odnosi me|u ADS i Sekretarijatot za ramkoven dogovor za planirawe na pravi~nata zastapenost. na sega{nata regulatorna reforma, mehanizam za konsultativen proces so delovnata - AP, isto taka, predviduva i revizija na ZDS i od - Brojot na pretstavkite vo vrska so zamenata/otpu{taweto od rabota vo op{tinite e zgolemen po lokalnite izbori. zaednica, obuka na pretstavnicite od JA). aspekt na podobruvawe na nivoto na sproveduvawe - ADS objavija deka pove}eto poplaki se odbieni. - Razvoj na gra|anskiot sektor i negovo u~estvo vo procesot na kreirawena politikite. na pravilata i postapkite za site funkcii na U^R, - Administrativniot molk gi otfrli pove}eto slu~ai. - Natamo{na implementacijata na AP na Strategijata za sorabotka na Vladata so {to ne e vidlivo vo NPAA 2011. - @albite vo vtorostepenite komisii ne se uniformni. gra|anskiot sektor (2007–2011) i na mehanizmot Gra|anski dnevnik. - Ne se predvideni merki za adresirawe na - Ne e vospostaven efektiven socijalen dijalog me|u Vladata i organizaciite na dràvnite slu`benici - Prezemawe merki za jaknewe na kapacitetite na Oddelenieto za sorabotka so problemot so slabata implementacija na - Neunificiraniot sistem za plati ja zagrozuva mobilnosta gra|anskiot sektor. Procenkata na vlijanieto na regulativata (PVR) - Netransparentno pla}awata na JS za odredeni aktivnosti - Nasoki i preporaki od MIOA za plansko i sistematsko vrabotuvawe na IKT kadri. i slabiot kvalitet na zakonite (vo AP na Nacrt– - Dodatocite za kariera i natamu nedosledno se primenuvaat - Obuki za koristewe na dokumentot menaxment e-vlada aplikacija. strategijata e utvrdeno voveduvawe na ex post - Kvalitetot na strategiskoto planirawe vo ODU i vo ELS e nedovolen i glavno ograni~en na buxetskoto planirawe. - Zajaknuvawe na kapacitetite na MF za stabilno finansisko upravuvawe i vnatre{na procenka na vlijanieto na regulativata). - Relevantnata buxetska poddr{ka e nesoodvetna. finansiska kontrola na lokalno i na centralno nivo (Tvining proekt). - Neusoglasenost so Nacrt-strategijata za RJA - ODU treba da bidat transparentni i odgovorni. - Obuki za efikasna koordinacija na IPA proekti vo nadle`nost na MF. od aspekt na promenite vo upravnata postapka - DZR ukaà na brojni nedostatoci vo ODU i vo ELS vo vrska so lo{ata vnatre{na kontrola i pravilata za javni nabavki i ^R - Obuki za strategisko planirawe i podgotovka za sledewe na Godi{nata programa za (mol~eweto na administracijata, rokovite za - PVR ne se primenuva sistemski rabota na Vladata. nosewe upravni odluki, odlu~uvaweto po àlba vo - Nema fidbek za efektivnosta na Gra|anskiot dnevnik - Obuki za vospostavuvawe odr`liv mehanizam za sorabotka me|u op{tinite i upravna postapka itn.). - Javnite tela ne reagiraat na Ombudsmanot, osobeno dvostepenite komisii i oddelot za pravo na status i grani~na kontrola pri MVR gra|anskite organizacii vo 8 pilot-op{tini. - Ne se predviduva voveduvawe na konkretni - Lo{ kvalitet na zakonite na administracijata Nema srednoro~ni prioriteti formalni mehanizmi za u~estvo na gra|anskiot - Ustavniot sud gi poni{ti odredbite vo 25% od slu~aite sektor vo procesot na kreirawe na politikite. - Efektivnosta na Komisijata za pristap do informaciite e popre~ena poradi maliot buxet i odbivaweto na nekoi tela da odgovorat, osobeno za javnata potro{uva~ka

54 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

55 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

ÔVEKOVI PRAVA I MALCINSTVA Pristapno partnerstvo - Celosna primena na Evropskata konvencija za ~ovekovite prava, preporakite na Komitetot za spre~uvawe i nedràvnite tela sprema poedinci ili grupi; natamo{no zajaknuvawe na za{titata na pravata na ènite i na decata; implementacija na tortura i Ramkovnata konvencija za za{tita na nacionalnite malcinstva; celosna primena na pravilata {to se odnesuvaat na etikata, strategijata za pravi~na zastapenost na nemnozinskite zaednici, preku adekvatni resursi i efektivni kazni za neispolnuvawe na postavenite vnatre{nata kontrola, profesionalnite standardi i standardite za ~ovekovite prava vo agenciite {to go sproveduvaat zakonot, celi; promocija na pristapot na malcinskite grupi do obrazovanie, pravda i socijalna za{tita. sudstvoto, administracijata na zatvorite i vo redovnata obuka, dovolno resursi za obezbeduvawe povisoki standardi vo zatvorite; Srednoro~ni prioriteti - Natamo{no po~ituvawe na ^P od strana na izvr{nite tela, centrite za pritvor i zatvorite; natamo{no vospostavuvawe efektivni mehanizmi za identifikuvawe, gonewe i kaznuvawe na site formi na diskriminacija od strana na dràvnite sproveduvawe na strategijata za pravi~na zastapenost na nemnozinskite zaednici.

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1.Po~ituvawe na me|unarodnoto pravo za ^P 1.Po~ituvawe na me|unarodnoto pravo za ^P - NPAA 2011 ne predviduva ratifikacija 1.1. Ratifikacija na instrumentite za ^P - Ne se predvideni nikakvi prioriteti nitu aktivnosti vo ovoj del, osven da na Evropskata povelba za regionalnite i - S# u{te ne e ratifikuvana Evropskata povelba za regionalnite ili malcinskite jazici se prodol`i so preveduvawe i objavuvawe na odlukite na Evropskiot sud za malcinskite jazici, iako toa be{e predvideno 1.2. Evropski sud za ~ovekovite prava ~ovekovite prava (ES^P) koi Makedonija gi gubi. so NPAA 2010, a s# u{te ne e ratifikuvana. - Brojot na slu~aite se zgolemuva - Docni ratifikacijata na Evropskata 1.3. Promocija i sproveduvawe na ^P socijalna povelba - Zakonskata ramka e postavena, me|utoa institucionalnata ramka ne e kompletna - Krajno zadocneta e i implementacijata na Evropskata konvencija za ~ovekovite prava i presudite na ES^P. Dosega treba{e da imame vospostaveno celosna primena, me|utoa za `al konvencijata ne samo {to ne se primenuva, tuku se intenziviraat prekr{uvawata na ~ovekovite prava.

56 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

57 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Gra|anski i politi~ki prava 2. Gra|anski i politi~ki prava - Vo NPAA 2011 ne se predvideni kratkoro~ni 2.1. Spre~uvawe na torturata, degradira~koto odnesuvawe i borbata protiv nekaznuvaweto - Predvideno e Sektorot za vnatre{na kontrola samostojno da sproveduva postapki za prioriteti, tuku samo se nabrojuva {to se - Navodnite àlbi za nesoodveten tretman na licata zadràni od Alfite, koi funkcioniraat samo vo Skopje, prodolìja operativno izviduvawe, dokumentirawe i realizirawe na operativno-tehni~ki merki i planira da se napravi godinava - I natamu ne postoi nezavisen mehanizam za kontrola nad slu`bite na progonot aktivnosti - Narodniot pravobranitel ne go implementira{e 2.2. Pristap do pravdata - ]e bide izgotven Izve{taj za implementacija na Zakonot za besplatna pravna pomo{ fakultativniot protokol za spre~uvawe od - Ograni~en kaj vtorostepenite komisii koi re{avaat po àlbite protiv aktite i odlukite na upravnite organi, bidej}i najmalku gi sproveduvaat - ]e se jaknat menaxerskite kapaciteti za direktorite i na rakovodnite lica vo tortura, poradi nedostig na finansiski sredstva preporakite na Ombudsmanot zatvorite preku tri obuki - S# u{te ne e vospostaven nezavisen mehanizam za 2.3. Zatvorski sistem - Prodolùvawe so rekonstrukcija na kazneno-popravnite ustanovi nadvore{na kontrola na policijata i organite na - Degradira~kite i uàsnite sostojbi vo nekoi zatvori, glavno vo Idrizovo i vo negovoto zatvoreno krilo, prodolùvaat da predizvikuvaat - Izgotvuvawe Informacija za realizacija na Strategijata za resocijalizacija i progonot seriozna zagriènost rehabilitacija na osudenite lica - Seriozni se zabele{kite na Zakonot za besplatna - Zatvorite i natamu se prenatrupani i so neadekvaten zdravstven sistem - Voveduvawe probaciski slu`bi, preku komparativna analiza za probaciskite slu`bi i pravna pomo{, osobeno vo delot na uslovite {to - Mehanizmite za borba protiv korupcijata kaj personalot i spravuvawe so obvinuvawata na zatvorenicite za lo{ odnos sprema niv ostanuvaat fizibiliti-studija treba da se ispolnat za dobivawe na vakvata slabi - ]e se sprovede istraùvawe za po~ituvaweto na verskite slobodi i prava vo me{anite pomo{ - Inspekciskite slu`bi vo zatvorite vo golem del se nedovolni etni~ki zaednici - Ne se predvideni nikakvi aktivnosti za - Nazna~uvawata na del od upravata s# u{te se predmet na politi~ko me{awe unapreduvawe na slobodata na izrazuvawe i - Obukata na personalot ne e sistemska unapreduvawe na nezavisnosta na mediumite - Tretmanot na ranlivite zatvorenici, vklu~uvaj}i gi i maloletnicite, prodolùva da bide nezadovolitelen - NPAA 2011 tvrdi deka tekovno se vodi evidencija - Uslovite vo }eliite vo pogolemiot broj policiski stanici i natamu se supstandardni, za registriranite verski i religiozni grupi, - Ne se postapuva po Preporakata na EP za slu~ajot El-Masri iako s# u{te ne e re{en sporot me|u bekta{ite. 2.4. Sloboda na izrazuvawe - Mediumite se s# u{te podeleni po etni~ki i po politi~ki linii i samocenzurata e {iroko rasprostraneta - Sopstvenosta na pe~atenite mediumi e visoko koncentrirana i netransparentna - Tu`bite za kleveta protiv individualni novinari pridruèni so visoki kazni prodolùvaat da zagriùvaat kako i zapla{uvaweto na novinarite koi se soo~uvaat so politi~ki zakani i pritisoci 2.6. Organizacii na gra|ansko op{testvo - Ne e podobrena implementacijata na Zakonot za donacii poradi sloènite administrativni barawa i nerazvienata svest - NVO i natamu se zna~itelno zavisni od stranskite sredstva, a nedostigot na finansiski sredstva e seriozna pre~ka

58 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

59 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 3. Ekonomski i socijalni prava 3. Ekonomski i socijalni prava - Od Izve{tajot na EK do usvojuvaweto na NPAA 3.1. Prava na ènata - Donesuvawe na zaedni~ki Protokol za postapuvawe na relevantnite institucii so 2011 se usvoi Zakonot za ratifikacija na - U~estvoto na ènata vo politi~kiot ìvot e ograni~en na lokalno nivo `rtvite na semejnoto nasilstvo i Programa za reintegracija na `rtvite na semejnoto Konvencijata na Sovetot na Evropa za za{tita na - Sektorot za ednakvi mo`nosti s# u{te nema adekvatni ~ove~ki i finansiski kapaciteti za da go realizira svojot mandat - S# u{te nedostiga strategiski priod kon ednakvite mo`nosti nasilstvo decata od seksulana eksploatacija i zloupotreba - Diskriminatorskite obi~ai, tradicii i stereotipi se {iroko rasprostraneti i gi potkopuvaat osnovnite prava na ènite - Sproveduvawe na istraùvawe za semejnoto nasilstvo i utvrduvawe na vkupniot broj (od poglavje 23) - Ograni~eni napori kaj ènite vo ruralnite podra~ja `rtvi - NPAA 2011 ne predviduva kratkoro~ni - Nedovolno se vodi smetka za zdravjeto na ènite - Vospostavuvawe na pilot-lokalni koordinativni tela za prevencija od semejno prioriteti vo ovaa oblast. Ne se predvideni - Romkite s# u{te stradaat od dvojna diskriminacija (rasna i rodova) nasilstvo vo 10 op{tini nikakvi aktivnosti, na primer za unapreduvawe 3.2. Pravata na decata - S# u{te ne se doneseni standardite i protokolite za implementacija na sistemot na maloletni~ka pravda, a mehanizmite za monitorirawe na - Analiza na implementacijata na Zakonot za maloletni~ka pravda na pravoto na sopstvenost ili pak sindikalnite negovata efikasnost ne se efektivni - Vospostavuvawe sistem za monitoring za Zakonot za maloletni~ka pravda i rabotni~kite prava. - Ne se opredeleni sredstva za fondot za kompenzacija spored Zakonot za maloletni~ka pravda - Donesuvawe Strategija za prevencija na maloletni~koto prestapni{tvo - Re~isi s# {to se planira se tekovni - Prevencijata na maloletni~kata delikvencija i natamu e pre~ka bidej}i nema razvieni strategiski dokumenti vo ovaa oblast - Konstitutirawe na 10 lokalni soveti za prevencija na maloletni~koto prestapni{tvo aktivnosti za koi ne postoi izbalansiranost - Nedostiga specijalizirana obuka na policijata, obvinitelstvoto i zatvorskiot personal za maloletni~ka pravda. - Analiza za vospostavuvawe na t.n. prijatni prostorii za deca vo centrite za socijalna vo finasiraweto, pogolemiot broj od niv se - Uslovite vo }eliite vo policiskite stanici i vo popravnite domovi se supstandardni i ne se vo soglasnost so me|unarodnite standardi - Ne se sproveduvaat me|unarodnite instrumenti (Konvencijata na ON) rabota finansirani od strana na stranski donatori. - Ne e ratifikuvana Konvencijata na Sovetot na Evropa za za{tita na decata od seksualna eksploatacija i od zloupotreba (od poglavje 23) - ]e otpo~ne realizacijata na Programata za psiho-socijalna intervencija i integracija Vladata mora da pokaè pogolema posvetenost - Decata na ulica, od koi mnozinstvoto se Romi, i ~esto vo kombinacija so drugi problemi, kako koristewe na drogi i siten kriminal, na licata so popre~enost vo mentalniot razvoj koi koristat pravo na organizirano na unapreduvawe na ~ovekovite prava i preku pretstavuvaat zna~itelen problem ìveewe, so poddr{ka vo stanbena edinica. ]e se otvorat dopolnitelni tri edinici vo odvojuvawe na zna~itelni finansiski resursi. - Decata so posebni potrebi ostanuvaat osobeno ranliva kategorija so ograni~en pristap do zdravstveniot sistem i ne se integrirani vo Skopje. obrazovniot i vo rekreativen sistem - Ima nedostatok od soodveten broj obu~eni profesionalni kadri vo zdravstvenite i vo socijalnite uslugi - ]e se otvori Dneven centar za vozrasni so popre~enost vo mentalniot ravoj na 3.3. Socijalno ranlivi lica so posebni potrebi teritorijata na gradot Skopje. - Op{tinite i natamu nemaat administrativen kapacitet za da gi ispolnat obvrskite od socijalnata za{tita - Integracijata na licata so posebni potrebi vo op{testvoto i natamu ostanuva ograni~ena - Treba da se ratifikuva Konvencijata na OON za pravata na licata so posebni potrebi i da se usvoi predloèniot Zakon za za{tita na licata so posebni potrebi (porano vo 19) 3.4. Rabotni~ki prava i sindikati - Kapacitetot na socijalnite partneri i natamu ne e podobren bidej}i sindikatite namaat stabilni finansiski i upravuva~ki kapaciteti i aktivno ~lenstvo - Socijalniot dijalog i natamu e slab - Kolektivnite dogovori vo javniot sektor ne se po~ituvaat i legitimitetot na sindikatite potpisni~ki se doveduva vo pra{awe od strana na drugite sindikati 3.5. Politiki za antidiskriminacija - Doneseniot zakon ne e harmoniziran so zakonodavstvoto na EU i ne ja predviduva seksualnata orientacija kako osnova za diskriminacija - Predvidenata Komisija za za{tita od diskriminacija nema soodvetna administrativna poddr{ka - Postoi zagriènost okolu stigmatizacijata i incidentite so diskriminacija na ~lenovite na zaednicata na homoseksualci, biseksualci i tranvestiti - Nema statistika za direktna i indirektna diskriminacija (porano vo 19) 3.6. Prava na sopstvenost - Procesot na vra}awe na konfiskuvaniot imot zna~itelno go nadmina zakonski utvrdeniot rok. - Povtorno nema napredok vo vra}aweto na imotite na verskite zaednici Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 3. Ekonomski i socijalni prava 3. Ekonomski i socijalni prava - Od Izve{tajot na EK do usvojuvaweto na NPAA 3.1. Prava na ènata - Donesuvawe na zaedni~ki Protokol za postapuvawe na relevantnite institucii so 2011 se usvoi Zakonot za ratifikacija na - U~estvoto na ènata vo politi~kiot ìvot e ograni~en na lokalno nivo `rtvite na semejnoto nasilstvo i Programa za reintegracija na `rtvite na semejnoto Konvencijata na Sovetot na Evropa za za{tita na - Sektorot za ednakvi mo`nosti s# u{te nema adekvatni ~ove~ki i finansiski kapaciteti za da go realizira svojot mandat - S# u{te nedostiga strategiski priod kon ednakvite mo`nosti nasilstvo decata od seksulana eksploatacija i zloupotreba - Diskriminatorskite obi~ai, tradicii i stereotipi se {iroko rasprostraneti i gi potkopuvaat osnovnite prava na ènite - Sproveduvawe na istraùvawe za semejnoto nasilstvo i utvrduvawe na vkupniot broj (od poglavje 23) - Ograni~eni napori kaj ènite vo ruralnite podra~ja `rtvi - NPAA 2011 ne predviduva kratkoro~ni - Nedovolno se vodi smetka za zdravjeto na ènite - Vospostavuvawe na pilot-lokalni koordinativni tela za prevencija od semejno prioriteti vo ovaa oblast. Ne se predvideni - Romkite s# u{te stradaat od dvojna diskriminacija (rasna i rodova) nasilstvo vo 10 op{tini nikakvi aktivnosti, na primer za unapreduvawe 3.2. Pravata na decata - S# u{te ne se doneseni standardite i protokolite za implementacija na sistemot na maloletni~ka pravda, a mehanizmite za monitorirawe na - Analiza na implementacijata na Zakonot za maloletni~ka pravda na pravoto na sopstvenost ili pak sindikalnite negovata efikasnost ne se efektivni - Vospostavuvawe sistem za monitoring za Zakonot za maloletni~ka pravda i rabotni~kite prava. - Ne se opredeleni sredstva za fondot za kompenzacija spored Zakonot za maloletni~ka pravda - Donesuvawe Strategija za prevencija na maloletni~koto prestapni{tvo - Re~isi s# {to se planira se tekovni - Prevencijata na maloletni~kata delikvencija i natamu e pre~ka bidej}i nema razvieni strategiski dokumenti vo ovaa oblast - Konstitutirawe na 10 lokalni soveti za prevencija na maloletni~koto prestapni{tvo aktivnosti za koi ne postoi izbalansiranost - Nedostiga specijalizirana obuka na policijata, obvinitelstvoto i zatvorskiot personal za maloletni~ka pravda. - Analiza za vospostavuvawe na t.n. prijatni prostorii za deca vo centrite za socijalna vo finasiraweto, pogolemiot broj od niv se - Uslovite vo }eliite vo policiskite stanici i vo popravnite domovi se supstandardni i ne se vo soglasnost so me|unarodnite standardi - Ne se sproveduvaat me|unarodnite instrumenti (Konvencijata na ON) rabota finansirani od strana na stranski donatori. - Ne e ratifikuvana Konvencijata na Sovetot na Evropa za za{tita na decata od seksualna eksploatacija i od zloupotreba (od poglavje 23) - ]e otpo~ne realizacijata na Programata za psiho-socijalna intervencija i integracija Vladata mora da pokaè pogolema posvetenost - Decata na ulica, od koi mnozinstvoto se Romi, i ~esto vo kombinacija so drugi problemi, kako koristewe na drogi i siten kriminal, na licata so popre~enost vo mentalniot razvoj koi koristat pravo na organizirano na unapreduvawe na ~ovekovite prava i preku pretstavuvaat zna~itelen problem ìveewe, so poddr{ka vo stanbena edinica. ]e se otvorat dopolnitelni tri edinici vo odvojuvawe na zna~itelni finansiski resursi. - Decata so posebni potrebi ostanuvaat osobeno ranliva kategorija so ograni~en pristap do zdravstveniot sistem i ne se integrirani vo Skopje. obrazovniot i vo rekreativen sistem - Ima nedostatok od soodveten broj obu~eni profesionalni kadri vo zdravstvenite i vo socijalnite uslugi - ]e se otvori Dneven centar za vozrasni so popre~enost vo mentalniot ravoj na 3.3. Socijalno ranlivi lica so posebni potrebi teritorijata na gradot Skopje. - Op{tinite i natamu nemaat administrativen kapacitet za da gi ispolnat obvrskite od socijalnata za{tita - Integracijata na licata so posebni potrebi vo op{testvoto i natamu ostanuva ograni~ena - Treba da se ratifikuva Konvencijata na OON za pravata na licata so posebni potrebi i da se usvoi predloèniot Zakon za za{tita na licata so posebni potrebi (porano vo 19) 3.4. Rabotni~ki prava i sindikati - Kapacitetot na socijalnite partneri i natamu ne e podobren bidej}i sindikatite namaat stabilni finansiski i upravuva~ki kapaciteti i aktivno ~lenstvo - Socijalniot dijalog i natamu e slab - Kolektivnite dogovori vo javniot sektor ne se po~ituvaat i legitimitetot na sindikatite potpisni~ki se doveduva vo pra{awe od strana na drugite sindikati 3.5. Politiki za antidiskriminacija - Doneseniot zakon ne e harmoniziran so zakonodavstvoto na EU i ne ja predviduva seksualnata orientacija kako osnova za diskriminacija - Predvidenata Komisija za za{tita od diskriminacija nema soodvetna administrativna poddr{ka - Postoi zagriènost okolu stigmatizacijata i incidentite so diskriminacija na ~lenovite na zaednicata na homoseksualci, biseksualci i tranvestiti - Nema statistika za direktna i indirektna diskriminacija (porano vo 19) 3.6. Prava na sopstvenost - Procesot na vra}awe na konfiskuvaniot imot zna~itelno go nadmina zakonski utvrdeniot rok. - Povtorno nema napredok vo vra}aweto na imotite na verskite zaednici Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 4. Malcinski i kulturni prava i za{tita na malcinstvata 4. Malcinski i kulturni prava i za{tita na malcinstvata - Od samoto ~itawe na prioritetite predvideni 4.1. Kulturni prava - Revidirawe na akcionite planovi za vrabotuvawe na Romite vo Kumanovo, [tip i vo NPAA 2011 moè da se zaklu~i deka ne stanuva - Malcinskite zaednici prodolùvaat da se soo~uvaat so nedostig na mo`nosti (facilities) za nastava na maj~in jazik izrabotka na akciski plan za Veles zbor za prioriteti, tuku za parcijalno planirawe 4.2. Malcinstva - Izrabotka na Akciski i Operativen plan za socijalna inkluzija na Romite na odredeni aktivnosti i prodolùvawe na - Politi~kiot dijalog za me|uetni~ki odnosi be{e povremeno napnat, osobeno koga stanuva zbor za prvata enciklopedija i proektot „Skopje 2014” - Formirawe na ~etiri regionalni komisii za davawe naodi i mislewa za vklu~uvawe starite. - Komisiite za odnosi me|u zaednicite na lokalno nivo ne se vospostaveni nasekade. Nivnata efikasnost prodolùva da bide ograni~ena poradi na decata vo specijalni u~ili{ta i formirawe na Vtorostepena komisija za uvid na - Nejasno e zo{to so IPA 2008 se predviduva nesoodvetnite kapaciteti, nejasni nadle`nosti i slabiot status izdadenite naodi i mislewa „da se koordinira” koordinativnoto telo za - S# u{te nema centralna baza na podatoci za celiot javen sektor za ednkvata zastapenost. Sekretarijatot nema izdadeno nitu eden izve{taj za - Podgotovka na Pravilnik za ocenka na specifi~nite potrebi na decata so pre~ki vo implementacija na Strategijata za Romite. svoite aktivnosti i za progresot postignat kaj Ohrdiskiot dogovor razvojot Vo uslovi koga Romite se soo~uvaat so - Zastapenosta na pomalite zaednici, osobeno Turcite i Romite, ostanuva mala. - Obezbeduvawe stipendii i mentorska pomo{ na u~enicite Romi elementarni potrebi i problemi, nedozvolivo - Praktikata na vrabotuvawe nepotrebni kadri, koi nemaat nitu kancelarii, nitu potrebni kvalifikacii prodolùva - Sproveduvawe na besplatni ginekolo{ki pregledi na ènite Romki e dràvata komotno da tro{i donatorski - S# u{te nema napredok vo razjasnuvaweto na implikaciite od sproveduvaweto na odlukata na Ustavniot sud za upotreba na znamiwata na - Pouspe{no koordinirawe i realizirawe na multisektorskite aktivnosti za inkluzija sredstva za zgolemuvawe na i onaka glomaznata zaednicite na Romite administracija, zgolemuvawe na neefikasnosta i 4.3. Begalci i barateli na azil - Donesuvawe na nov Akciski plan za unapreduvawe na statusot na ènata Romka na birokratijata. - Romite od Kosovo kako begalci se soo~uvaat so osobeno te{ki uslovi i prdolùvaat da imaat ograni~en pristap do socijalnite uslugi, - Vrabotuvawe na dopolnitelni 328 lica od nemnozinskite zaednici - Begalcite i raselenite lica voop{to ne se vrabotuvaweto, zdravstvenata za{tita, obrazovanieto i soodvetno tosmestuvawe - Implementacija na Strategijata za integrirano obrazovanie tretiraat. 4.4. Vnatre{no raseleni lica (VRL) - Promovirawe na komisiite za odnosi me|u zaednicite formirani na lokalno nivo - Mnozinstvoto od sudski postapki za o{teta pokrenati od VRL se s# u{te vo tek - Izgotvuvawe na stru~no-analiti~ki materijali za sproveduvawe na Ohridskiot 4.5. Romi ramkoven dogovor - Sproveduvaweto na Romskata dekada i na AP 2005–2015 e dopolnitelno zabaveno - Vospostavuvawe na sistem za sobirawe podatoci za celiot javen sektor vo odnost na - Me|uministerskata sorabotka i posvetenost i natamu se slabi pravi~nata zastapenost - Nema adekvatni resursi - Implementacija za godi{nata Programa za zajaknuvawe na kapacitetite na Agencijata za - Ne se zajakna kapacitetot na ministerot bez resor so dopolnitelen kadar ostvaruvawe na pravata na zaednicite pretstaveni so pomalku od 20% - Nevrabotenosta kaj Romite se zgolemi. Brojot na Romi zapi{ani na u~ili{te ostanuva nizok, a brojot na u~enici koi go napu{taat u~ili{teto e visok - Romite stradaat od zloupotrebi od strana na Policijata, no retko prijavuvaat. Slu~ajot so intervencijata na specijalnata policija na Pazarot vo [uto Orizari, koga golem broj lica bea povredeni, ne be{e istraèn - Nema statisti~ki podatoci za Romite koi s# u{te nemaat dokumenti

62 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

63 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

SUDSKI SISTEM Pristapno partnerstvo - Natamo{en razvoj na po~etna i kontinuirana obuka vo Akademijata za sudii i obviniteli; zaokru`uvawe na vospostavuvaweto na novite sudski strukturi i raspredeluvawe dovolno resursi za celosno funkcionirawe i zajaknuvawe na efikasnosta; pravilno i celosno izvr{uvawe na sudskite presudi.

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Javno obvinitelstvo 1. Javno obvinitelstvo (Vidi i poglavje 23) - Sovetot na javnite obviniteli ostanuva nedoekipiran - Zakonot za JO i Sovetot na javnite obviniteli s# u{te ne se sprovedeni poradi odlo`uvaweto na izmenite na Zakonot za krivi~nata postapka {to se vo postapka, vo delot na prethodnata postapka i istragata

64 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Sudski sovet 2. Sudski sovet - Del od prioritetite navedeni vo poglavjeto - Ulogata na ministerot za pravda - ]e se implementiraat izmenite 23 od NPAA 2010 ne se povtoruvaat vo NPAA vo Sudskiot sovet otvora seriozna na relevantnoto zakonodavstvo i 2011, iako istite ne se zavr{eni i treba{e zagriènost za me{aweto na izmenite i dopolnuvawata usvoeni da odgovorat na nekoi od zabele{kite na izvr{nata vlast vo sudstvoto vo tekot na 2010 godina Izve{tajot za napredokot za 2010. - Nazna~uvaweto na nekoi ~lenovi na - Golem del od utvrdenite prioriteti ne Sudskiot sovet ne be{e vo soglasnost - ]e se implementira Protokolot se dovolni za da odgovorat celosno na so utvrdenite kriteriumi za sorabotka na Vladata, organite zabele{kite na Komisijata (nezavisnost na - Javnite izjavi na premierot, na dràvnata uprava i dràvnoto sudstvoto: funkcionirawe na Sudskiot sovet ministerot za pravda, pretsedatelot pravobranitelstvo, so cel celosno i Sovetot na javnite obviniteli), iako na Sobranieto i nekolku pratenici izvr{uvawe na sudskite presudi pove}eto od zabele{kite se odnesuvaat na na VMRO-DPMNE koi ja kritikuvaa - ]e se izberat 17 sudii i 15 javni lo{ite praktiki i ne moàt da se saniraat so rabotata i odlukite na Ustavniot obviniteli od kandidatite od II i izmeni na propisite. sud bea oceneti kako politi~ki III generacija od AOSJO - Ostanuvaat zabele{ki koi ne se adresirani vo motivirani. Ovie nastani bea - ]e se izberat novi izvr{iteli za nitu eden od dvata relevantni dela posveteni pri~ina za seriozna zagriènost nepotpolnetite mesta na sudstvoto vo NPAA 2011 (pr. ne se jasno za pritisokot vrz nezavisnosta na - ]e se raboti na implementacija definirani granicite pome|u osnovite sudstvoto. na studijata za unapreduvawe na za pokrenuvawe disciplinska postapka i - Dopolnitelni napori se potrebni za funkcionalnosta, prostornite osnovite za utvrduvawe na nestru~noto da se vospostavi seopfatna strategija potrebi i IT vo JO 2011–2012 nesovesno rabotewe na sudiiite). za ~ove~ki resursi - ]e se pristapi kon unapreduvawe - dopolnitelno ostanuvaat neadresirani - Zaostanatite predmeti i natamu na IKT vo JO, nabavka na oprema zabele{kite {to se odnesuvaat na se golem problem, osobeno kaj (serveri), izrabotka na veb- zajaknuvaweto na kapacitetite na sudstvoto i apelacionite sudovi i kaj Upravniot stranici, voveduvawe internet i na obvinitelstvoto (ne se predviduvaat drugi sud mre`no povrzuvawe, izgotvuvawe na vrabotuvawa so cel da se zajakne sudskata veb-portal na SJO i javnoobvinitelskata administracija) i - Kadrovski }e se doekipira SJO zaostanatite predmeti (ne se predviduvaat - ]e zapo~ne so rabota Vi{iot upraven merki za toa kako da se re{i golemiot broj sud zaostanati predemeti). - Ostanuva problemot so odloènata primena na noviot ZKP. (Vidi i poglavje 23) 3. Buxet na sudstvoto (Vidi i poglavje 23) Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POLITIKA ZA BORBA PROTIV KORUPCIJATA Pristapno partnerstvo - Adekvatno sledewe na preporakite na DKSK i na DZR; celosno sproveduvawe na preporakite od GREKO; zajaknuvawe na administrativnite kapaciteti zaradi sproveduvawe na pravilata za finansirawe na politi~kite partii i na izbornite kampawi; izrekuvawe efektivni kazni vo slu~aite na prekr{uvawe; prosleduvawe na sprovedenite revizii vo vrska so diskrecionite prava na odredeni javni slu`benici; celosna primena na Zakonot za pristap do informaciite od javen karakter, i natamo{no zajaknuvawe na sorabotkata me|u instituciite. Srednoro~ni prioriteti - Zaokruèna strategija za borba protiv korupcijata; primena na odredbite za spre~uvawe na konflikt na interesi, vo soglasnost so me|unarodnite standardi. Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Pravna ramka 1. Pravna ramka - NPAA 2011 vo relevantniot del od - I natamu te{ko se implementira pravnata ramka - ]e se izmeni KZ (Potkup i Protivzakonsko politi~kite kriteriumi namenet - Nesoodvetna podgotovka i planirawe na potrebnite ~ovekovi i posreduvawe), so cel da se usoglasi so za borba protiv korupcijata finansiski resursi za pravnata ramka Krivi~nata konvencija za korupcija na predviduva mnogu malku merki so - Potrebna e dopolnitelna obuka za Krivi~niot zakonik Sovetot na Evropa i so Dopolnitelniot koi direktno bi se adresirale - Sudskata praktika e nekonzistentna – tri slu~ai za korupcija bea protokol soodvetnite zabele{ki od poni{teni od povisokite sudski instanci, poradi propusti na poniskite - ]e se izmeni Zakonot za finasirawe na Izve{tajot za napredokot vo 2010. sudovi politi~kite partii, so cel da se obezbedi Merkite prezentirani vo ovoj - Ograni~en kapacitet na Krivi~niot oddel pri Apelacija vo Skopje, poradi pogolema transparentnost na smetkite, da se del glavno se povtoruvaat i se suspenzijata na re~isi polovina sudii. opredeli vode~ka institucija za sledewe dopolnuvaat vo relevantniot del - Nezavisnosta na sudstvoto ostanuva predmet na seriozna zagriènost vo na finansiraweto, da se vovede mehanizam od poglavjeto 23. borbata protiv korupcijata za prakti~na primena na kaznenite merki - Predvidenite merki ostanuvaat - Ulogata na MVR vo izdavaweto nalozi za prislu{uvawe ne e vo soglasnost za povreda na pravilata na finansirawe i ograni~eni na aktivnostite vo so EU-standardite i predizvikuva zagriènost od politi~ko me{awe gubewe na dràvnite sredstva. nasoka na proverka na anketnite - Potrebno e zajaknuvawe na mehanizmot za nadvore{en nadzor - ]e se izmeni Izborniot zakonik vo delot listovi i izjavite za sudir na - S# u{te e nizok brojot na slu~aite na konflikt na interesi na periodot na zapo~nuvawe na izbornite interesi; izmenite vo Zakonot - Imotnite deklaracii ne se proveruvaat su{tinski kampawi i pro{iruvawe na periodot na za finsirawe na politi~kite - Nema izgradeno uspe{no dosie za proverka na deklaraciite na finasiskite aktivnosti za izbornite partii, i izmenite na Izborniot imenuvanite i izbranite lica kampawi zakonik. - Transparentnosta na javnata potro{uva~ka ne e dovolna - MF }e opredeli institucija za nadzor nad - Vo relevantniot del od poglavjeto - Zakonot za pristap do informaciite ne dava sodrìnata na javnite finansiraweto na politi~kite partii i 23 dopolnitelno se predviduvaat dogovori da bide javna izbornite kampawi obuki za KZ na relevantnite - Administracijata razli~no go tolkuva zakonot - ]e se donese dràvna programa za ~initeli, no istite se tesno - Vnatre{nite kontrolni mehanizmi vo javnata administracija ostanuvaat prevencija i za namaluvawe na pojavata na specijalizirani. slabi sudir na interesi so akcionite planovi za - Ne se predviduvaat aktivnosti - Pravnata i institucionalna za{tita na potkaùva~ite e nedovolna i 2011–2015 i merki za direktno sanirawe poradi toa retko se prijavuva korupcija - ]e se nominiraat lica od nadle`nite na zabele{kite izneseni vo ovoj - Zakonodavstvoto za finansirawe na politi~kite partii s# u{te nema institucii za proverka na anketnite del (politi~ki kriteriumi) od golem efekt, a VMRO, SDSM i DUI gi podnesoa izve{taite so zadocnuvawe listovi Izve{tajot za napredokot za 2010 od edna godina - ]e se zapo~ne so proverka na anketnite godina. 66 listovi (Vidi i poglavje 23) Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Dr`avna komisija za spre~uvawe na korupcijata 2. Dr`avna komisija za spre~uvawe na - Osven {to gi konstatira - Strategiskiot plan za odnosi so javnosta nema vidno korupcijata izmenite vo odnos na vlijanie - Se profesionalizira{e funkicijata profesionalizacijata na - So buxetot za 2010 DKSK ima finansiski problemi ~len na DKSK funkicijata na ~len na DKSK, - DKSK ostanuva reaktivna namesto proaktivna NPAA 2011 ne predviduva - DKSK e ograni~ena zatoa {to ~lenovite rabotat so aktivnosti so cel adresirawe skrateno rabotno vreme na zabele{kite od Izve{tajot - Javnata doverba vo nezavisnosta i nepristrasnosta na na EK za napreokot vo 2010. DKSK i natamu e niska (Vidi i poglavje 23) 3. Koordinacija 3. Koordinacija - Nitu ovoj del od NPAA 2011 - Kapacitetot na Ministerstvoto na pravda za ne predviduva aktivnosti za koordinacija i sledewe na korupcijata e nedovolen nadminuvawe na zabele{kite - Politi~kata volja za sledewe na korupcijata oslabna od Izve{tajot za napredokot. - Dosega nemalo obemna analiza za stepenot i prirodata Glavno, i ovoj del prezentira na korupcijata vo javniot sektor mnogu pove}e podatoci za - Statistikata za sledewe na korupcijata e nedovolna. ve}e srabotenoto otkolku - Ne postoi seopfaten pristap za razvoj na za tekovnite i za idnite antikorupciska strategija za ranlivite delovi vo aktivnosti. javniot sektor (Vidi i poglavje 23)

67 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

REGIONALNI PRA[AWA I ME\UNARODNI OBVRSKI Pristapno partnerstvo - Celosna sorabotka so Ha{kiot tribunal i ispolnuvawe na site potrebni preduslovi za obezbeduvawe dobar proces za mo`no vra}awe na slu~aite od Hag; natamo{na promocija na tranzicijata na Paktot za stabilnost kon regionalna ramka za sorabotka i efektivna implementacija na CEFTA; obezbeduvawe dobrososedski odnosi preku intenzivirawe na naporite, so konstruktiven priod da se iznajde zaemno prifatlivo re{enie za imeto so Grcija, vo ramkite na Rezoluciite na Sovetot za bezbednost na ON br. 817/93 i 845/93, i da se izbgnuvaat akcii {to bi moèle negativno da vlijaat; neguvawe na sorabotkata so sosednite dràvi i obezbeduvawe efektivna implementacija na prekugrani~nata sorabotka; borba protiv organiziraniot kriminal, trgovijata so lu|e i {vercuvaweto; sudska sorabotka, grani~no upravuvawe, readmisija i ìvotna sredina. Srednoro~ni prioriteti - Promocija na regionalniot dijalog, stabilnosta, dobrososedstvoto i sorabotkata

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Me|unaroden krivi~en tribunal za 1. Me|unaroden krivi~en tribunal za porane{na - Osven deklarativnata zalo`ba, vo porane{na Jugoslavija Jugoslavija NPAA ne e navedeno {to konkretno }e - Od 4 slu~ai vrateni od Ha{kiot - Republika Makedonija }e prodolì so ispolnuvaweto se prezeme, iako EK ve}e dve godini vo tribunal, 3 vlegoa vo doma{niot na me|unarodnite obvrski, pred s# na planot na Izve{tajot za napredokot gi povtoruva sudski sistem, a 2 od niv se s# u{te obezbeduvaweto celosna sorabotka so Me|unarodniot istite zabele{ki. kaj istraèn sudija. Tretiot naide krivi~en tribunal za porane{na Jugoslavija po na golem broj proceduralni pre~ki. odnos na predmetite koi se ve}e vrateni od strana êtvrtiot slu~aj, koj se odnesuva na na MKTJ. rakovoditelite na ONA koi sega se visoki ~lenovi na DUI, e s# u{te kaj Javniot obvinitel. 2. Me|unaroden krivi~en sud 2. Me|unaroden krivi~en sud - Osven deklarativnata zalo`ba, vo - Makedonija s# u{te ima - Republika Makedonija }e prodolì so naporite NPAA ne e navedeno {to konkretno }e bilateralnata spogodba so SAD za iznao|awe re{enie vo vrska so ukaùvawata na se prezeme zaradi usoglasuvawe so za izzemawa od nadle`nosta na EU za potrebata od usoglasuvawe na bilateralniot nasokite na EU usvoeni od Evropskiot Me|unarodniot krivi~en sud, {to ne e dogovor so SAD za uslovite za predavawe lica na sovet vo septemvri 2002. Ova barawe e vo soglasnost so EU za integritetot na Me|unarodniot krivi~en sud so vode~kite principi del i od Pristapnoto partnerstvo. Statutot od Rim, nitu pak so vode~kite na EU. principi na EU za bilateralnite spogodbi za imunitet. Zemjata treba da se usoglasi so stavot na EU.

68 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 3. Regionalna sorabotka 3. Regionalna sorabotka - Re~isi s# e povtoreno od NPAA 2009 i - Republika Makedonija }e prodolì zasileno so NPAA 2010 vo odnos na natamo{noto natamo{no unapreduvawe na sorabotkata i so unapreduvawe na sorabotkata vo regionalnite inicijativi. kontekst na regionalnite inicijativi. - Unapreduvawe na politi~kata sorabotka na site - Ne se naveduvaat konkretni nivoa, vklu~uvaj}i i na ekspertsko nivo, vo funkcija inicijativi, predlozi ili na~ini na procesite na evropskite integracii, a osobeno na za zajaknuvawe na sorabotkata na pra{awata od po{irok regionalen interes, kako {to se: regionalno nivo, {to pokaùva prekugrani~nata sorabotka, transportot i energetikata, deka Makedonija nema cel da ima za{titata i unapreduvaweto na ìvotnata sredina, proaktivna uloga i da ja poddrì borbata protiv organiziraniot kriminal, borbata regionalnata sorabotka, a u{te protiv korupcijata, policiska i carinska sorabotka, pomalku da bide lider vo regionot. nelegalnata trgovija so lu|e, ilegalnata migracija i readmisijata, upravuvaweto so granicite, zdravstvenata za{tita; - Implementacija na prioritetite vo ramkite na Procesot za sorabotka vo Jugoisto~na Evropa (PSJIE), Sovetot za regionalna sorabotka (SRS), Centralnoevropskata inicijativa (CEI) i SECI – centarot vo Bukure{t. - Prodolùvawe na aktivnostite vo ramkite na CEFTA, u~estvo vo aktivnostite i nastanite vo ramkite na Energetskata zaednica za Jugoisto~na Evropa i intenzivirawe na aktivnostite za ispolnuvawe na obvrskite od Dogovorot za osnovawe na Energetskata zaednica, Dogovorot za edinstvena evropska vozduhoplovna oblast (ECAA), kako i u~estvo vo pregovorite za Transportna zaednica. - Zajaknuvawe na sorabotkata vo ramkite na trilateralnite (pograni~ni) proekti. - Promocija na sorabotkata vo ramkite na Procesot za stabilizacija i asocijacija, preku potpi{uvawe soodvetni bilateralni spogodbi so dràvite koi sklu~ile Spogodba za stabilizacija i asocijacija so EU 69 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 4. Bilateralni odnosi so drugite 4. Bilateralni odnosi so drugite dràvi od pro{iruvaweto i so sosednite dràvi-~lenki - Nema konkretni inicijativi i predlozi za zajaknuvawe na sorabotkata na bilateralno nivo, {to zboruva za dràvi od pro{iruvaweto i so - RM }e gi spodeli iskustvata od procesite na evropskite integracii i preku zajaknuvawe na nemaweto proaktiven pristap. Golem del od inicijativite navedeni vo NPAA 2009 i 2010 ne se realizirani (pr. sosednite dràvi-~lenki ekonomskata sorabotka. otvorawe na grani~ni premini ili sklu~uvawe razli~ni spogodbi za sorabotka), a vo NPAA 2011 ne se voop{to 4.1. Albanija Albanija spomenati. Vo najgolemiot broj slu~ai se dava samo pregled na dosega{nite odnosi i sostojbi. Nelogi~no e zo{to 4.2. Bosna i Hercegovina - Natamo{no intenzivirawe na sorabotkata vo ekonomskata sfera. Se o~ekuva da se vovedat ne e predvidena sorabotka so nekoi dràvi za koi se pretpostavuva deka bi trebalo da imame intenzivna sorabotka 4.3. Hrvatska povisoki formi na sorabotka i pro{iruvawe vo oblasta na turizmot, transportot, komunikaciite, (pr. Hrvatska). 4.4. Crna Gora trgovijata i drugi oblasti od zaemen interes. Albanija 4.5. Turcija Bosna i Hercegovina - Ne se spomenuva Spogodbata za sorabotka vo EU integraciite, koja e odamna usoglasena, nitu pak Koridorot 8, 4.6. Srbija - Usoglasuvawe na datumite za potpi{uvawe na Protokolot za sudska sorabotka od strana na èlezni~kata pruga, grani~niot premin Trebi{te-Xepi{te. - Ostanuva nere{eniot spor na crkvite ministrite za pravda na dvete dràvi, koj treba da se realizira do krajot na 2010 godina. Bosna i Hercegovina i Hrvatska 4.7. Grcija Hrvatska - Nema nikava druga konkretna inicijativa. - Odnosite i natamu se negativno / Crna Gora zasegnati od nere{enoto pra{awe Crna Gora - Nema konkretna inicijativa, duri ne se ni spomenuva Spogodbata za sorabotka za pristapuvawe vo EU me|u dvete so imeto. Treba da se izbegnuvaat - Sorabotka vo oblasta na EU integraciite, ekonomijata, transportot, obrazovanieto i kulturata, i dràvi, ~ie{to potpi{uvawe be{e planirano za 2010. aktivnosti i izjavi {to bi naukata. Turcija moèle negativno da vlijaat vrz Turcija - Konkretni aktivnosti i inicijativi ne se naveduvaat. dobrososedskite odnosi. Od - Natamo{ni redovni bilateralni konsultacii i razmena na iskustva za EU integracijata i Srbija su{testveno zna~ewe ostanuva ekonomskata sorabotka - Nema konkretni inicijativi, nitu pak se informira {to se slu~uva so grani~nite premini: Lojane-Miratovac, Ogut- odrùvaweto na dobrososedskite Srbija Trgovi{te, Golema Crcorija -Gole{. Sporot me|u crkvite, na koj se ukaùva godini nanazad vo Izve{taite na EK, ne odnosi, vklu~uvaj}i go i dogovoraweto - Dinamizirawe na bilateralnite odnosi vo site oblasti od zaemen interes, osobeno na se spomenuva. na zaemno prifatlivo re{enie za ekonomskata sorabotka. Kosovo imeto, pod pokrovitelstvo na ON. Kosovo - Nema konkretni inicijativi, nitu pak se izvestuva kakva e sostojbata so proektiranite grani~ni premini 4.8. Bugarija - Potpi{uvawe na tri bilateralni dogovori za ekstradicija, transfer i sudska sorabotka vo Tanu{evci-Debalde i Belanovce-Stan~i}. - Pra{awata povrzani so etni~kata krivi~nata materija. Razgleduvawe na mo`nostite za otvorawe novi grani~ni premini kon Kosovo Grcija pripadnost prodolùvaat da bidat i pro{iruvawe na postojniot (Blace). - Nema informacija za proektiranite grani~ni premini Markova Noga-German, Pulevec-Aridea, Nikoli}-Dojrani i predmet na zagriènost. Grcija Bitola –Lerin preku revitalizacija na èlezni~kata pruga. - Nastojuvawe {to poskoro, pod pokrovitelstvo na OON, da se iznajde zaemno prifatlivo re{enie Bugarija za nametnatiot spor za imeto. Intenziviraweto na kontaktite me|u dvete zemji na visoko nivo i - Nema informacija za preminite Berovo-Klepalo-Sandanski, Peh~evo-Simitli, Del~evo-Nevestino. sozdavaweto pozitivna klima {to go naglasuva zaemniot interes vo site sferi na bilateralniot, regionalniot plan i vo ramkite na evro-atlanskoto semejstvo. Bugarija - Fokus na odnosite me|u dvete zemji se proektite od oblasta na ekonomijata, energetskoto i infrastrukturnoto povrzuvawe. Dinamizirawe na ekonomskata sorabotka, osobeno zatoa {to od 1 januari 2011 godina trgovijata so industriskite proizvodi me|u RM i RB }e bide celosno liberalizirana. 70 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 4. Bilateralni odnosi so drugite 4. Bilateralni odnosi so drugite dràvi od pro{iruvaweto i so sosednite dràvi-~lenki - Nema konkretni inicijativi i predlozi za zajaknuvawe na sorabotkata na bilateralno nivo, {to zboruva za dràvi od pro{iruvaweto i so - RM }e gi spodeli iskustvata od procesite na evropskite integracii i preku zajaknuvawe na nemaweto proaktiven pristap. Golem del od inicijativite navedeni vo NPAA 2009 i 2010 ne se realizirani (pr. sosednite dràvi-~lenki ekonomskata sorabotka. otvorawe na grani~ni premini ili sklu~uvawe razli~ni spogodbi za sorabotka), a vo NPAA 2011 ne se voop{to 4.1. Albanija Albanija spomenati. Vo najgolemiot broj slu~ai se dava samo pregled na dosega{nite odnosi i sostojbi. Nelogi~no e zo{to 4.2. Bosna i Hercegovina - Natamo{no intenzivirawe na sorabotkata vo ekonomskata sfera. Se o~ekuva da se vovedat ne e predvidena sorabotka so nekoi dràvi za koi se pretpostavuva deka bi trebalo da imame intenzivna sorabotka 4.3. Hrvatska povisoki formi na sorabotka i pro{iruvawe vo oblasta na turizmot, transportot, komunikaciite, (pr. Hrvatska). 4.4. Crna Gora trgovijata i drugi oblasti od zaemen interes. Albanija 4.5. Turcija Bosna i Hercegovina - Ne se spomenuva Spogodbata za sorabotka vo EU integraciite, koja e odamna usoglasena, nitu pak Koridorot 8, 4.6. Srbija - Usoglasuvawe na datumite za potpi{uvawe na Protokolot za sudska sorabotka od strana na èlezni~kata pruga, grani~niot premin Trebi{te-Xepi{te. - Ostanuva nere{eniot spor na crkvite ministrite za pravda na dvete dràvi, koj treba da se realizira do krajot na 2010 godina. Bosna i Hercegovina i Hrvatska 4.7. Grcija Hrvatska - Nema nikava druga konkretna inicijativa. - Odnosite i natamu se negativno / Crna Gora zasegnati od nere{enoto pra{awe Crna Gora - Nema konkretna inicijativa, duri ne se ni spomenuva Spogodbata za sorabotka za pristapuvawe vo EU me|u dvete so imeto. Treba da se izbegnuvaat - Sorabotka vo oblasta na EU integraciite, ekonomijata, transportot, obrazovanieto i kulturata, i dràvi, ~ie{to potpi{uvawe be{e planirano za 2010. aktivnosti i izjavi {to bi naukata. Turcija moèle negativno da vlijaat vrz Turcija - Konkretni aktivnosti i inicijativi ne se naveduvaat. dobrososedskite odnosi. Od - Natamo{ni redovni bilateralni konsultacii i razmena na iskustva za EU integracijata i Srbija su{testveno zna~ewe ostanuva ekonomskata sorabotka - Nema konkretni inicijativi, nitu pak se informira {to se slu~uva so grani~nite premini: Lojane-Miratovac, Ogut- odrùvaweto na dobrososedskite Srbija Trgovi{te, Golema Crcorija -Gole{. Sporot me|u crkvite, na koj se ukaùva godini nanazad vo Izve{taite na EK, ne odnosi, vklu~uvaj}i go i dogovoraweto - Dinamizirawe na bilateralnite odnosi vo site oblasti od zaemen interes, osobeno na se spomenuva. na zaemno prifatlivo re{enie za ekonomskata sorabotka. Kosovo imeto, pod pokrovitelstvo na ON. Kosovo - Nema konkretni inicijativi, nitu pak se izvestuva kakva e sostojbata so proektiranite grani~ni premini 4.8. Bugarija - Potpi{uvawe na tri bilateralni dogovori za ekstradicija, transfer i sudska sorabotka vo Tanu{evci-Debalde i Belanovce-Stan~i}. - Pra{awata povrzani so etni~kata krivi~nata materija. Razgleduvawe na mo`nostite za otvorawe novi grani~ni premini kon Kosovo Grcija pripadnost prodolùvaat da bidat i pro{iruvawe na postojniot (Blace). - Nema informacija za proektiranite grani~ni premini Markova Noga-German, Pulevec-Aridea, Nikoli}-Dojrani i predmet na zagriènost. Grcija Bitola –Lerin preku revitalizacija na èlezni~kata pruga. - Nastojuvawe {to poskoro, pod pokrovitelstvo na OON, da se iznajde zaemno prifatlivo re{enie Bugarija za nametnatiot spor za imeto. Intenziviraweto na kontaktite me|u dvete zemji na visoko nivo i - Nema informacija za preminite Berovo-Klepalo-Sandanski, Peh~evo-Simitli, Del~evo-Nevestino. sozdavaweto pozitivna klima {to go naglasuva zaemniot interes vo site sferi na bilateralniot, regionalniot plan i vo ramkite na evro-atlanskoto semejstvo. Bugarija - Fokus na odnosite me|u dvete zemji se proektite od oblasta na ekonomijata, energetskoto i infrastrukturnoto povrzuvawe. Dinamizirawe na ekonomskata sorabotka, osobeno zatoa {to od 1 januari 2011 godina trgovijata so industriskite proizvodi me|u RM i RB }e bide celosno liberalizirana. 71 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

EKONOMSKI KRITERIUMI Pristapno partnerstvo - Natamo{na registracija na zemji{teto i na imotot; zajaknuvawe na katastarot zaradi podobruvawe na pravnata sigurnost na ekonomskite operatori i za podobro funkcionirawe na mehanizmite na pazarnata ekonomija; podobruvawe na efikasnosta na javnite uslugi, preku obezbeduvawe dopolnitelni sredstva za obuka i nadgradba na tekovnata infrastruktura. Srednoro~ni prioriteti - Zabrzuvawe na naporite za dobivawe odr`liv pazar na elektri~na energija vo soglasnost so obvrskite za liberalizacija, preku eliminacija na postojnite iskrivuvawa poradi cenite, koi ne go vklu~uvaat pokrivaweto na tro{ocite i zajaknuvaweto na regulatornite institucii i fizi~kata infrastruktura; podobar kvalitet na javnata potro{uva~ka, preku zajaknuvawe na kapacitetot za srednoro~ni planirawa i za podobro izvr{uvawe na buxetot na javniot sektor; natamo{no podobruvawe na kvalitetot na obrazovanieto, preku posledovatelno finansirawe na infrastrukturata/personalot neophodna/neophoden za sproveduvawe na novite reformi vo obrazovaniot sektor; natamo{no podobruvawe na pazarot na trudot i namaluvawe na nevrabotenosta preku dopolnitelni merki za mladite, dolgoro~no nevrabotenite i preku modernizirawe na socijalnata sigurnost i obrazovaniot sistem; natamo{no integrirawe na neformalniot sektor vo formalnata ekonomija; nadgradba na infrastrukturata za energija i transport, zaradi zajaknuvawe na konkurentnosta na ekonomijata. Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar Postoewe na funkcionalna pazarna Postoewe na funkcionalna pazarna - Kvalitetot na Pretpristapna ekonomska ekonomija ekonomija programa (PEP) i vo ovaa NPAA ne e tretiran, Osnovi na ekonomskata politika - NPAA 2011 nema komentari za ova {to zna~i deka ekonomskiot del od Vladata - êtvrtata Pretpristapna ekonomska saka da prodolì da nosi rozovi o~ila i programa e prezentirana, no podgotovkata da se zalaùva deka ekonomskata situacija i kvalitetot na informaciite ponudeni vo vo Makedonija e zadovolitelna, ako ne i programata se ograni~eni poradi slabiot najdobra vo Evropa. Posledicite od vakviot administrativen kvalitet. Strukturnite neracionalen i nestru~en, no konzistenten reformi prodolìja vo niza podra~ja, stav na Vladata, nasproti sovetite od no progresot be{e pobaven otkolku vo ekspertite (doma{ni i stranski), nema da gi minatoto. izmenat ekonomskite uslovi vo dràvata, a PEP - Politi~kiot konsenzus za osnovite na ne moè da pretstavuva vodi~ za kreirawe na ekonomskata politika se odrùva ekonomski politiki. Za àl, taka kreiranite politiki }e ja doìveat istata sudbina kako i PEP - }e tro{at mnogu resursi, a }e nemaat nikakov efekt ili ({to e u{te potragi~no) }e imaat razoren efekt vrz ekonomskiot razvoj na Makedonija.

72 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar Makroekonomska stabilnost Makroekonomska stabilnost - Devizniot kurs verojatno }e se odrì poradi - Po skromnoto namaluvawe na ekonomskata - Stabilen devizen kurs, ekonomski prudentnata i restriktivna monetarna aktivnost vo prvite 3 kvartali od 2009, rast na odr`livi i zdravi osnovi, politika na NBRM, no ne e poznata cenata {to indikaciite za zazdravuvawe vo 2010 se s# koordinirana fiskalna i monetarna }e ja platat ekonomijata i gra|anite za vakvoto u{te neizvesni. politika odrùvawe na kratok i na sreden rok. - Padot vo privatnata i vo javnata Ekonomska aktivnost - Ne e jasno kako Vladata planira da obezbedi pobaruva~ka e skromen, dodeka - Realen rast na BDP vo 2011 okolu „koordinirana fiskalna i monetarna investiciite opadnaa za 20%. 3,5%; za periodot 2011–2013: 1) politika” koga svojata fiskalna politika ja - Namaluvaweto na doma{nata pobaruva~ka prose~en realen rast na industrijata vodi edinstveno spored kratkoro~nite potrebi dovede do namaluvawe na uvozot so sli~na godi{no me|u 5% i 8%, 2) prose~en za pokrivawe na minusite vo buxetot, i toa dinamika, a izvozot se zgolemi za 15%. rast na bruto investicii od 11,2%, na mese~na osnova. Vakvata zalo`ba e samo 3) Stranski direktni investicii deklarativna, bez iskrena zalo`ba. (SDI) rast na 4,5% od BDP, 4) Rast na zemjodelskoto proizvodstvo od 3,8%, 5) - Nevozmo`no e vo uslovi na vakva Privatna potro{uva~ka 3,2%, 6) Javna makroekonomska nepostojanost i nesigurnost potro{uva~ka me|u 1 i 1,5%, i 7) Izvoz da se obezbedi proektiraniot ekonomski 5,5–8,7%, uvoz 5,7–8,2%. rast. Zgora na toa, koga klu~nite industriski sektori koi najmnogu pridonesuvaat za rastot na BDP i za golemuvaweto na izvozot, postojano se nao|aat vo te{ki isku{enija, a delumno i poradi neracionalnata politika, ne e jasno vrz osnova na {to Vladata go proektira ogromniot rast od 3,5%. Isto taka, rastot ne moè da se bazira nitu na rast na investicii (doma{ni i stranski), bidej}i takvi re~isi i da nema. Privatnata potro{uva~ka }e opa|a, a javnata e sosema neracionalna i ne moè voop{to da se nare~e investiciona, bidej}i e naso~ena kon gradewe na skulpturi, crkvi, muzei i spomenici.

73 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar Nadvore{en sektor Nadvore{en sektor - Nerealni se i proekciite za „minimalno” - Nadvore{nata neramnoteà se - Deficitot na tekovnata smetka }e porasne pro{iruvawe na trgovskiot deficit podobri kako rezultat na opa|aweto na 4,3% od BDP vo 2011, minimalno (dovolen dokaz za ova e trendot na na uvozot, zgolemuvaweto na izvozot i pro{iruvawe na trgovskiot deficit, rast kontinuiran rast na trgovskiot deficit). stabliziraweto na privatnite kapitalni na kapitalni prilivi na 6,8% od BDP, - Edinstvena realna proekcija e onaa prilivi. zna~itelen rast na zadolùvaweto na koja veli deka na sreden rok }e dojde do - Prilivot na stranski direktni investicii dràvata vo soglasnost so proektiraniot „zna~itelen rast na zadolùvaweto na i natamu e mal. Nadvore{niot dolg na buxetski deficit i finansiskata dràvata”. dràvata porasna glavno kako rezultat konstrukcija za negovo finansirawe. - Ako Vladata proektira tolku mal buxetski na interkompaniskite pozajmuvawa vo O~ekuvanite kapitalni prilivi vo deficit pri zgolemeni prihodi i privatniot sektor, no i kako rezultat na 2011 ovozmoùvaat celosno pokrivawe rashodi, isto kako i poslednive 5 godini, zgolemenoto pozajmuvawe vo stranstvo od na deficitot vo tekovnata smetka i toga{ zo{to i e raste~ko zadolùvawe za strana na javniot sektor dopolnitelno kumulirawe na devizni pokrivawe na ist deficit? Dali e toa e rezervi. samo zaobikolno kaùvawe na vistinata? - Vo periodot 2012–2013 deficitot na - Ako investiciite se na istoriski tekovnata smetka }e se prodlabo~i na nivo najnisko nivo, toga{ vrz osnova od 6% od BDP. na {to Vladata proektira „rast na - Trgovskiot deficit vo 2013 minimalno }e kapitalnite prilivi na 6,8% od BDP”? se prodlabo~i Vaka zgolemenite kapitalni prihodi }e - Postepeno }e opa|aat prilivite na go pokriele deficitot vo kapitalnata privatnite tranferi od 18% od BDP vo 2010 smetka! na 16,8% vo 2013. - Prilivite na privatni transferi - Zgolemuvawe na neto-odlivite vo 2012–2013 vo krizniot i po krizniot period se zaradi o~ekuvanite zgolemeni odlivi na zgolemija i ne e realno da se namalat dividendi na stranski investicii, {to vo idniot period poradi s# pogolemata se bazira na o~ekuvawata za zgolemen siroma{tija. priliv na SDI i intenzivirana ekonomska - Najgolema nebuloza verojatno e aktivnost. o~ekuvaweto za neto-odlivi po osnova na isplata na dividendi za SDI, bidej}i takvi re~isi i da nema.

74 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar Pazar na trud Pazar na trud - Osobeno nerealni se proekciite za rast na - Nevrabotenosta ostana mnogu visoka - Za 2011–2013 prose~en godi{en rast vrabotenosta i pad na nevrabotenosta od prose~no i prodolì da raste i vo 2010. Iako na vraboteni od 3,3%, namaluvawe na godi{no za nad 3 % kaj dvete kategorii. Nejasno postoeweto na zna~itelen neformalen sektor nevrabotenite za 3,5%, neproporcionalen e dali Vladata planira da gi postigne ovie vodi do zna~ajno precenuvawe na realnata rast na prose~ni bruto i neto-plati celi so ekonomski bum ili so masovni partiski nevrabotenost, mnogu visokata nevrabotenost poradi namaluvawe na stapkite na vrabotuvawa preku novoto Ministerstvo za javna s# u{te ostanuva zna~ajno pra{awe, osobeno socijalni pridonesi. administracija, so visokoto obrazovanie za sekoj kaj mladite i kaj pomalku obrazovanite. {to zavr{il zadolìtelno sredno obrazovanie - Zgolemuvaweto na vrabotenosta vo javniot ili, pak, so bri{ewe od evidencija na armijata sektor delumno go ublaì efektot na nevraboteni. Statisti~kiot privid ne moè da ja svetskata kriza vrz pazarot na trudot, no skrie slikata {to ja gledame sekoj den na ulicite nivoata na vrabotenost, osobeno kaj mladite i na TV - slikata na raste~ka siroma{tija. i kaj pomalku educiranite, i natamu se mnogu - Alarmantnata nevrabotenost kaj mladite, kaj visoki dolgoro~no nevrabotenite i kaj sivata ekonomija, kako su{tinski problem {to vodi do iskrivuvawa na pazarot na trudot, ne se tretirani voop{to. Monetarna politika - Monetarnata politika vo 2011 }e bide Bez komentar - Se vode{e zdrava politika na devizen kurs fokusirana na odrùvaweto na cenovnata i zdrava monetarnata politika, naso~eni stabilnost, preku odrùvawe na stabilen kon odrùvawe na stabilnosta, pred s# preku devizen kurs na denarot. odrùvawe na nivoto na kursot na denarot, koj e vrzan za evroto. Poradi doverbata vo politikata na stabilen devizen kurs, NBRM se obide da ja poddrùva ekonomijata so poniski kamatni stapki. Kreditniot porast se namali kon krajot na 2009, no povtorno po~na da se zabrzuva/zgolemuva Inflacija Inflacija - Proektiraniot rast na inflacijata na godi{no - Inflacijata merena kako osnovna inflacija - Prose~na stapka od 2% do 3% i rast na nivo, sudej}i spored dvièwata na cenite od bez vlijanie na cenata na energijata i cenite na naftata i na hranata po~etokot na godinata, }e se dostigne verojatno hranata, vo 2009 god.se namali vo odnos na u{te vo prviot mesec od godinata. Najva`no e 2008, a vo 2010 e bliska do nula pra{aweto zo{to Vladata ne predviduva nikakvi merki za stabilizirawe na inflacionite dvièwa, tuku samo gi pottiknuva i go podgreva psiholo{kiot efekt vrz rastot na inflacijata. 75 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar Fiskalna politika Fiskalna politika - Vladata lo{o planira - gi precenuva buxetskite - Kako rezultat na namaluvaweto na prihodite vo - Zadrùvawe na deficitot na optimalno prihodi, a gi potcenuva buxetskite rashodi. 2009, Vladata gi napu{ti preoptimisti~kite srednoro~no nivo od okolu 2% od Ottuka e mnogu verojatno deka se neodr`livi i planovi za javni rashodi. Kako procent od planiraniot BDP za period 2011–2013. nejzinite procenki za buxetskiot deficit od 2% BDP javnite rashodi ostanaa nepromeneti, a - Proektiranite prihodi na Buxetot za od BDP. prihodite se namalija, {to dovede do porast na 2011–2013 se planirani vo visina od - Kvalitetot na javnite tro{ewa, koj postojano deficitot. okolu 29% od BDP, pri {to nivnoto e na meta na Izve{tajot, i negovoto postojano - I pokraj opa|a~kite prihodi, Vladata opstoi u~estvo vo BDP po godini se namaluva vo vlo{uvawe, kako voop{to da ne ja zagriùvaat na svojot prvi~en plan za namaluvawe na soglasnost so politikata za namaluvawe Vladata, pa taka i buxetot za 2011 e so re~isi direktnite danoci, a isto taka im odobri i na dano~noto optovaruvawe. istata struktura na tro{oci, vo koja sme{no dano~na pomo{ na nekoi javni i na odreden - Proektiranite rashodi na Buxetot za mal del zazemaat kapitalnite investicii. broj privatni pretprijatija, a se zgolemija i 2011–2013 se vo funkcija na poddr{ka Spored oskudnite informacii za izvr{uvawe socijalnite transferi i subvencii. No, za na zazdravuvaweto na ekonomijata, na Buxetot, najgolem del od dosega planiranite da se odrì prvi~no planiraniot deficit, nadminuvawe na posledicite od kapitalni tro{ewa, iako vo skromni iznosi, vlastite gi namalija kapitalnite tro{oci za krizata i zgolemuvawe na investiciite ne se realizirani. Ova zboruva za nemawe istiot iznos. vo infrastrukturni proekti i se na politi~ka volja za dizajnirawe na razvoen - Kako rezultat na toa, iako vkupnite rashodi nivo od okolu 33% od BDP. Se planira buxet. vo globala ne se promenija, se vlo{i nivniot podobruvawe na nivnata struktura - Ottuka izgleda malku verojatno deka Vladata kvalitet. so zgolemeno u~estvo na kapitalnite realno, a ne samo deklarativno, }e gi zgolemi - Ova e rezultat na zgolemenite transferi rashodi od 14,5 (2011) na 15,4% (2013), kapitalnite rashodi na sreden rok. za smetka na srednoro~no orientiranite na smetka na namaluvawe na tekovnite rashodi, kako onie za kapitalni investicii rashodi. vo infrastrukturata ili vo obrazovanieto. Vo poslednive meseci, Vladata akumulira{e zna~itelni zaostatoci vo pla}awata, {to ja ograni~i likvidnosta na privatniot sektor i moè da dovede do zna~itelno zgolemuvawe na akumuliraniot deficit. - Za da go finansira ovoj deficit, Vladata posegna po rezervite i po me|unarodno pozajmuvawe, {to rezultira so zgolemuvawe na javniot dolg vo 2009 godina. - Na sreden rok, pristapot na namaluvawe na prihodite so istovremeno odrùvawe ili zgolemuvawe na rashodite e neodr`liv.

76 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar Fiskalna politika Fiskalna politika - Vladata lo{o planira - gi precenuva - Kako rezultat na namaluvaweto na - Zadrùvawe na deficitot na optimalno buxetskite prihodi, a gi potcenuva buxetskite prihodite vo 2009, Vladata gi napu{ti srednoro~no nivo od okolu 2% od rashodi. Ottuka e mnogu verojatno deka se preoptimisti~kite planovi za javni rashodi. planiraniot BDP za period 2011–2013. neodr`livi i nejzinite procenki za buxetskiot Kako procent od BDP javnite rashodi ostanaa - Proektiranite prihodi na Buxetot za deficit od 2% od BDP. nepromeneti, a prihodite se namalija, {to 2011–2013 se planirani vo visina od - Kvalitetot na javnite tro{ewa, koj postojano dovede do porast na deficitot. okolu 29% od BDP, pri {to nivnoto e na meta na Izve{tajot, i negovoto postojano - I pokraj opa|a~kite prihodi, Vladata opstoi u~estvo vo BDP po godini se namaluva vo vlo{uvawe, kako voop{to da ne ja zagriùvaat na svojot prvi~en plan za namaluvawe na soglasnost so politikata za namaluvawe Vladata, pa taka i buxetot za 2011 e so re~isi direktnite danoci, a isto taka im odobri i na dano~noto optovaruvawe. istata struktura na tro{oci, vo koja sme{no dano~na pomo{ na nekoi javni i na odreden - Proektiranite rashodi na Buxetot za mal del zazemaat kapitalnite investicii. broj privatni pretprijatija, a se zgolemija i 2011–2013 se vo funkcija na poddr{ka Spored oskudnite informacii za izvr{uvawe socijalnite transferi i subvencii. No, za na zazdravuvaweto na ekonomijata, na Buxetot, najgolem del od dosega planiranite da se odrì prvi~no planiraniot deficit, nadminuvawe na posledicite od kapitalni tro{ewa, iako vo skromni iznosi, vlastite gi namalija kapitalnite tro{oci za krizata i zgolemuvawe na investiciite ne se realizirani. Ova zboruva za nemawe istiot iznos. vo infrastrukturni proekti i se na politi~ka volja za dizajnirawe na razvoen - Kako rezultat na toa, iako vkupnite rashodi nivo od okolu 33% od BDP. Se planira buxet. vo globala ne se promenija, se vlo{i nivniot podobruvawe na nivnata struktura - Ottuka izgleda malku verojatno deka Vladata kvalitet. so zgolemeno u~estvo na kapitalnite realno, a ne samo deklarativno, }e gi zgolemi - Ova e rezultat na zgolemenite transferi rashodi od 14,5 (2011) na 15,4% (2013), kapitalnite rashodi na sreden rok. za smetka na srednoro~no orientiranite na smetka na namaluvawe na tekovnite rashodi, kako onie za kapitalni investicii rashodi. vo infrastrukturata ili vo obrazovanieto. Vo poslednive meseci, Vladata akumulira{e zna~itelni zaostatoci vo pla}awata, {to ja ograni~i likvidnosta na privatniot sektor i moè da dovede do zna~itelno zgolemuvawe na akumuliraniot deficit. - Za da go finansira ovoj deficit, Vladata posegna po rezervite i po me|unarodno pozajmuvawe, {to rezultira so zgolemuvawe na javniot dolg vo 2009 godina. - Na sreden rok, pristapot na namaluvawe na prihodite so istovremeno odrùvawe ili zgolemuvawe na rashodite e neodr`liv. Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar Makroekonomska politika. Makroekonomska politika. - Vladata gi kreira politikite bez da vodi - Javnite rashodi se odràa, i pokraj padot - Makroekonomskite politiki i vo 2011 smetka za nivnoto vlijanie vrz ekonomijata, na prihodite. Zgolemenite transferi i }e bidat naso~eni kon redovno sledewe delumno i poradi toa {to ne go vklu~uva subvencii bea finansirani za smetka na dvièwata vo doma{nata ekonomija biznis sektorot vo procesot na kreirawe na kastreweto na kapitalnite tro{oci, i vo me|unarodnoto oprkuùvawe i na politikite. Taka, ~esti se primerite {to ima{e negativno vlijanie vrz kon prezemawe merki vo nasoka na koga Vladata gi naso~uva politikite sosema kvalitetot na javnite rashodi. Nedostigot odrùvawe na makroekonomskata sprotivno od barawata i potrebite na na diskusija so zasegnatite strani vo stabilnost. ekonomijata. dràvata ima{e negativen odraz vrz kvalitetot na javnite rashodi. - Kvalitetot na javnite rashodi se vlo{i, a visokata nevrabotenost, osobeno kaj mladite, ostanuva da bide klu~en predizvik na politikite Slobodno dejstvuvawe na pazarnite sili. Slobodno dejstvuvawe na pazarnite - Potvrda za toa kolku e lo{a sostojbata so - Praktikata na postavuvawe na cenite sili. dràvnata kasa e nastojuvaweto na dràvata na elektri~nata energija pod nivoto - Proda`ba na akcii na dràvata i/ili po sekoja cena da gi prodade preostanatite na cenata na tro{ocite (pod pragot na na PIOM dràvni akcii vo golemite kompanii, kako i rentabilnosta) prodolùva i ja iskrivuva akciite so koi se u{te raspolaga PIOM. doma{nata cenovna struktura - Drugo pra{awe {to se postavuva e od kade }‌e se polni kasata na PIOM, ako se znae deka od godina vo godina drasti~no se namaluvaat prihodite na Fondot i deka toj e prakti~no neodr`liv na sreden rok? - NPAA 2011 ne predviduva plan kako }‌e uspee dràvata vo proda`ba na akciite na 5-te golemi pretprijatija i zo{to nema ot~et za 750.000 evra, plateni na stranski konsultanti za nivna uspe{na proda`ba?

78 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar Vlez i izlez na pazarot Vlez i izlez od pazarot - NPAA 2011 gi naveduva istite proekti godini - Pre~kite se mo{ne niski, a postignat e i - Sistematsko i kontinuirano revidirawe po red, bez pritoa da ponudi kriti~ka analiza natamo{en napredok. na zakonskata regulativa, zgolemuvawe na potfrluvaweto na ovie proekti, nivniot na kapacitetot na regulatornite tela za efekt vrz delovniot ambient i {to e u{te nadzor na pazarot i redoven dijalog so pova`no jasna strategija kako so dosledna biznisot. primena na ovie, vo princip neophodni - Pu{tawe vo upotreba na E- registracija reformi, }e se vlijae na zgolemuvawe na (operativna i funkcionalna ekonomskiot rast. ûvstvoto e deka Vladata E-integracija), integracija na bazi na samo gi koristi ovie proekti vo svojata PR- podatoci na Agencijata za vrabotuvawe, strategija, zaboravaj}i deka nivnata vistinska PIOM i na Fondot za zdravstvo vo uspe{nost moè da se ceni edistveno preku edno{alterski sistem, e-registar nivniot efekt vrz rastot na ekonomijata i na diskvalifikuvani upraviteli i vrabotenosta. sodru`nici, e-sistemi za: sledewe na ste~ajnite postapki, za upis vo zaloèn registar i za upis vo registar na lizing. - Implementacija (vo 2013) na „XBRL” strategijata (Strategija za standardizirawe na elektronskata razmena na finansiski i biznis informacii i podatoci vo RM). - Proekt „Metabaza” za elektronsko ozna~uvawe na to~ni lokacii na podatoci na site registri vo RM. - Tretata faza na regulatorna gilotina se sproveduva do sredina na 2011 so nov paket od 47 merki . - Redovno sproveduvawe na programata za edukacija na kandidati za ste~ajni upravnici i monitoring na nivnata rabota.

79 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar Praven sistem. Praven sistem - NPAA ne objasnuva kako }e se nadminat - Nema napredok vo zabrzuvaweto na - Izmeni i dopolnuvawa na Zakonot za zabele{kite za partiziranoto sudstvo, pravnite postapki, poradi odloùvaweto izvr{uvawe, so prefrlawe na site za odolgovlekuvaweto na izvr{uvaweto na primenata na amandmanite na Zakonot predmeti od sudovite kaj izvr{itelite na dogovorite i za za{tita na privatnata za izvr{uvaweto. Administrativnite od 1. 7.2011. sopstvenost, koi se glavnite nedostatoci vo kapaciteti i sproveduvaweto na nekoi - Prenesuvawe na sudskata nadle`nost kreiraweto na sevkupniot ekonomski ambient od regulatornite i nadzornite tela i za postapuvawe po platni nalozi vo na dràvata i faktor od prvostepeno zna~ewe natamu se ograni~eni. Kako rezultat na nadle`nost na notarite. za privlekuvawe (vo slu~ajot za odbivawe) toa, nekoi regulatorni i nadzorni tela na stranskite investicii. Vladata samo se s# u{te ne ja ispolnuvaat svojata uloga zanimava so populisti~ki merki od tipot na na ~uvari na vladeeweto na pravoto i na odloùvawe na primenata na odredbi od Zakonot garanti na ednakvi pravila na igra za za izvr{uvawe. Ona {to treba da se predvidi site ekonomski operatori na pazarot. vo NPAA se 1) merki za preispituvawe na Slabostite vo vladeeweto na pravoto, proporcionalnosta na razno-raznite dava~ki, osobeno vo sudstvoto, koe se karakterizira bidej}i posebno siroma{nite gra|ani ne so bavni postapki, nedovolni resursi i moàt da gi platat, i 2) merki za podobruvawe so ote`nato izvr{uvawe na dogovorite, na op{tata likvidnost vo dràvata, za koja kako i dominantnata korupcija, i natamu taa vo golema mera pridonesuva kako najgolem imaat negativen efekt vrz delovnoto nalogodava~, a najgolem nepla}a~ na obvrskite. opkruùvawe. - Kriminalot i korupcijata, kako glavni ko~ni~ari za podobruvawe na biznis klimata ne se razgledani voop{to. - Regulatornite i nadzornite tela, koi vlijaat vrz definiraweto i po~ituvaweto na pravilata na igra na pazarot se pod postojan (direkten ili suptilen) pritisok na vlasta, preku vmetnuvawe na partiski nestru~ni poslu{nici, namaluvawe na buxetite itn. - Nedostatocite vo dano~nata i fiskalnata politika, postojano kritikuvani od EK, ne se ni spomenuvaat.

80 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar Praven sistem. Praven sistem - NPAA ne objasnuva kako }e se nadminat Finansiski sektor. Finansiski sektor - I tuka NPAA se zanimava so nabrojuvawe na - Nema napredok vo zabrzuvaweto na - Izmeni i dopolnuvawa na Zakonot za zabele{kite za partiziranoto sudstvo, - Nivoto na finansiska intermedijacija e - Formirawe Komitet za koordinacija na proekti, koi se prete`no inicijativi od pravnite postapki, poradi odloùvaweto izvr{uvawe, so prefrlawe na site za odolgovlekuvaweto na izvr{uvaweto nisko, a nebankarskiot finansiski sektor supervizorskite tela na finansiskiot stranski donatori, koi se i finansirani na primenata na amandmanite na Zakonot predmeti od sudovite kaj izvr{itelite na dogovorite i za za{tita na privatnata i natamu e mal. sektor. od niv. Ona {to treba da se napravi e za izvr{uvaweto. Administrativnite od 1. 7.2011. sopstvenost, koi se glavnite nedostatoci vo - Visokiot prag za pristap do krediti za - Komparativna analiza na doma{nata da se ponudat merki za zgolemuvawe na kapaciteti i sproveduvaweto na nekoi - Prenesuvawe na sudskata nadle`nost kreiraweto na sevkupniot ekonomski ambient kompaniite, osobeno za MSP, go ograni~uva regulativa i na najdobrite praktiki so konkurencijata vo bankarskiot sektor i razvoj od regulatornite i nadzornite tela i za postapuvawe po platni nalozi vo na dràvata i faktor od prvostepeno zna~ewe potencijalot za rast na privatniot sektor. onie na na D^ na EU za supervizija na na finansiskiot pazar, diverzifikacija na natamu se ograni~eni. Kako rezultat na nadle`nost na notarite. za privlekuvawe (vo slu~ajot za odbivawe) Zgolemena e izloènosta na bankarskiot lizing-kompaniite. finansiskite proizvodi i, kone~no, merki toa, nekoi regulatorni i nadzorni tela na stranskite investicii. Vladata samo se sektor na nefunkcionalni zaemi. - Jaknewe na postojnata regulativa za za podobruvawe na pristapot do finansii za s# u{te ne ja ispolnuvaat svojata uloga zanimava so populisti~ki merki od tipot na privatnite fonodvi. pretprijatijata, a posebno za MSP. na ~uvari na vladeeweto na pravoto i na odloùvawe na primenata na odredbi od Zakonot - Kontinuiran proces na harmonizacija garanti na ednakvi pravila na igra za za izvr{uvawe. Ona {to treba da se predvidi so IOSCO Strategic Direction 2010–2015. site ekonomski operatori na pazarot. vo NPAA se 1) merki za preispituvawe na - Vospostavuvawe proceduri za Slabostite vo vladeeweto na pravoto, proporcionalnosta na razno-raznite dava~ki, sproveduvawe terenska i vonterenska osobeno vo sudstvoto, koe se karakterizira bidej}i posebno siroma{nite gra|ani ne supervizija i plan za implementirawe so bavni postapki, nedovolni resursi i moàt da gi platat, i 2) merki za podobruvawe na rizi~no bazirana supervizija. so ote`nato izvr{uvawe na dogovorite, na op{tata likvidnost vo dràvata, za koja - Vospostavuvawe supervizorski pravila, kako i dominantnata korupcija, i natamu taa vo golema mera pridonesuva kako najgolem standardi i principi usoglaseni so imaat negativen efekt vrz delovnoto nalogodava~, a najgolem nepla}a~ na obvrskite. pravilata na Me|unarodnata asocijacija opkruùvawe. - Kriminalot i korupcijata, kako glavni na osiguritelni supervizori (IAIS), ko~ni~ari za podobruvawe na biznis klimata ne bankarski sistem, osiguruvawe, pazar na se razgledani voop{to. kapital. - Regulatornite i nadzornite tela, koi vlijaat vrz definiraweto i po~ituvaweto na pravilata na igra na pazarot se pod postojan (direkten ili suptilen) pritisok na vlasta, preku vmetnuvawe na partiski nestru~ni poslu{nici, namaluvawe na buxetite itn. - Nedostatocite vo dano~nata i fiskalnata politika, postojano kritikuvani od EK, ne se ni spomenuvaat.

81 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 3.2. Kapacitet za spravuvawe so konkurentskiot 3.2 Kapacitet za spravuvawe so konkurentskiot pritisok i pazarnite - NPAA naveduva izmeni na niza zakoni vo delot na obrazovanieto bez pritoa da ponudi jasna pritisok i pazarnite sili vo ramkite na Unijata sili vo ramkite na Unijata vizija kako site ovie izmeni }e dovedat do re{avawe na su{tinskite problemi vo obrazovanieto: ôve~ki i fizi~ki kapital ôve~ki i fizi~ki kapital podobruvawe na efikasnosta na javnite tro{ewa za obrazovanie i na podigawe na kvalitetot - Potrebni se napori za podobruvawe na kvalitetot na - ]e se donesat zakoni i so niv povrzanite podzakonski akti: Zakonot za na obrazovanieto, zgolemuvawe na op{toto nivo na obrazovanie i obuka na rabotnata sila i obrazovanieto. Op{toto nivo na obrazovanie na rabotnata me|usebnoto priznavawe na profesionalnite kvalifikacii, Zakonot namaluvawe na jazot me|u kvalifikaciite na rabotnata sila i barawata na pretprijatijata. So sila e s# u{te relativno nisko, osobeno e zna~aen jazot za srednoto obrazovanie, Zakonot za stru~noto obrazovanie i obuka i drugi zborovi, NPAA ne nudi merki za ublaùvawe na ovie klu~ni nedostatoci na obrazovniot me|u kvalifikaciite na rabotnata sila i barawata na podzakonskite akti vo nasoka na implementacija na Zakonot za visokoto sistem, tuku ja opi{uva vladinata prerodbeni~ka politika vo obrazovanie, koja voop{to ne vodi pretprijatijata. S# u{te postoi zna~itelen prostor obrazovanie. smetka za evropskite prioriteti, tuku naprotiv u{te pove}e go zgolemuva haosot vo obrazovanieto. za podobruvawe na efikasnosta na javnite tro{ewa - Razvoj na mreà na osnovni i sredni u~ili{ta i otvorawe novi disperzirani Takvi proekti se: 1. prevod na 500 knigi (dokaàno katastrofalen proekt i za obrazovanieto za obrazovanie i za podignuvawe na kvalitetot na studii. i za izdava{tvoto); 2. u{te disperzirani studii (iako dosega{nite odvaj funkcioniraat i se obrazovanieto. - Kontinuirano jaknewe na kapacitetite preku kontinuirana obuka na neodr`livi na sreden rok i e pra{awe dali }e izleze prvata generacija studenti na ovie fakulteti). - Zemjata raspolaga so relativno mal kapital i negoviot vrabotenite vo instituciite relevantni za sektorot obrazovanie. - Programata za javni investicii vo stopanskata i nestopanskata infrastruktura celosno potfrli, kvalitet e mnogu nizok, kako rezultat na dekadite na - ]e se osnova Sovet za visokoto obrazovanie i Agencija za evaluacija na bidej}i ne se zapo~na nitu edna klu~na investicija vo transportot, energetikata, èlezni~kiot dezinvestirawe. visokoto obrazovanie. soobra}aj. - Kako rezultat na nesigurnosta povrzana so krizata - ]e se usvoi Nacionalna programa za nau~no-istraùva~ka dejnost na RM. - Vladata ne samo {to ne razbira {to zna~i strategiska insfrastrukturna investicija (muzei, i fiskalnite ograni~uvawa, privatnite doma{ni - ]e prodolì Proektot za prevod na 500 stru~ni, nau~ni knigi i u~ebnici i skulpturi i sl.), tuku s# pove}e ja gubi i poddr{kata od stranskite donatori, bidej}i nema nikakov investicii drasti~no se namalija. proekto za oprema za laboratorii. kapacitet, nitu pak volja da „isturka” nekoj pozna~aen proekt. Primer se neuspe{nite tenderi - Niskoto nivo na pravna sigurnost ima{e negativen - Proekt za rekonstrukcija i proekt za izgradba na osnovni i sredni u~ili{ta i za energetski objekti, ~ija{to cena - se ~ini - ja nadmina vrednosta na samite investicii, potoa efekt na investiciite, koi vo 2009 i 2010 ostanaa na sportski sali vo OU. proektite od IPA III Komponenta (vidi poglavje 21 za pove}e) nisko nivo. Vo nekoi slu~ai, bavnite pravni proceduri - Proekt za izgradba na tipski u~ili{ni objekti za osnovnoto obrazovanie. - Mnogu e verojatno deka planiraniot golem priliv na SDI, kako eden od izvorite za finansirawe na i fragmentacijata na odgovornostite me|u centralnata - Vo 2009–2011 od Programata za javni investicii, za razvoj na stopanskata skapi kapitalni proekti vo ekonomijata, nema da se slu~i, {to pak zna~i deka infrastrukturata u{te i lokalnata vlast i tekovniot spor za za{tita na eden infrastruktura 792 milioni evra i 689 milioni evra. za nestopanska dolgo vreme }e ima potreba od „rekonstrukcija i modernizacija”. investitor i natamu pretstavuvaat prepreka za SDI. infrastruktura - Rashodite za jaknewe na ekonomijata zasnovana na znaewe - Investicii vo energetikata, izgradba i rekonstrukcija na pati{ta, i natamu se niski. Kapacitetot na administracijata da go èlezni~ki prugi od koridorot X. (Investicii vo energetikata, aviosoobra- usluùva biznisot e popre~en so ~estata realokacija na }ajot, pati{tata, èleznicite.) kadrite i so procedurite koi odzemaat mnogu vreme. - Raspolo`livosta na dràvata so kapital ostanuva relativno niska, {to e indikator za niskata atraktivnost na dràvata za SDI. I natamu e potrebna rekonstrukcija i modernizacija na infrastrukturata

82 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

83 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar MSP i u~estvoto na malite pretprijatija MSP i u~estvoto na malite - Kako Vladata ja sproveduva svojata industriska - Neformalniot sektor e pottiknat od pretprijatija strategija najdobro pokaùva stopiraniot slabostite vo dano~nata i vo fiskalnata - Implementacija na merki i aktivnosti proekt za top-menaxment, a zgora na toa Vladata politika, od slabostite vo sproveduvaweto za podobruvawe na pretpriema{tvoto ne gi platila nitu obvrskite kaj stranskite na pravoto i borbata protiv korupcijata i konkurentnosta na MSP, predvideni ispora~ateli na uslugi. i organiziraniot kriminal. Na pazarite so Nacionalna strategija za razvoj - NPAA i tuka ima istoriski i edukativen na gas i elektri~na energija i natamu na MSP, i aktivnosti vo soglasnost so karakter, pa n# potsetuva na toa {to e dominira eden dobavuva~, {to ja potkopuva Strategijata za razvoj na zanaet~istvoto. napraveno vo minatoto (bez da navleguva barem konkurencijata. Nema zna~itelni - Realizacija na godi{nata programa za malku kriti~ki vo efektite) i n# podu~uva strukturni promeni vo sektorite na MSP. kolku se va`ni MSP za razvojot na edna transport i telekomunikacii. - Natamo{na realizacija na proektot ekonomija. „Gradewe na kapacitetite za sozdavawe - NPAA e prepolna so listi na sekakvi ekonomija bazirana na znaewe” strategiski dokumenti, programi i planovi, - Na sreden rok (2011–2013) aktivnostite no nikade ne naveduva analizi i evaluacii }e bidat generalno naso~eni kon na sproveduvawe na istite. Primer za ova se zajaknuvawe na institucionalnata grankovite strategii za razvoj (turizam, ~elik, infrastruktura za poddr{ka na MSP, tekstil itn.). Verojatno Vladata ne misli deka podobruvawe na delovnoto opkruùvawe tie moàt da se sprovedat bez pari, sami od i podobruvawe na konkurentnosta i sebe?! inovativnosta. - Konkretnite merki }e bidat definirani vo novata trigodi{na programa bazirana na principite na Aktot za malite biznisi.

84 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar Dràvnoto vlijanie vrz konkurencijata Dràvnoto vlijanie vrz konkurencijata - Spored NPAA 2011, kaj dodeluvaweto na dràvnata - Nivoto na sistematska dràvna - Kon sredinata na 2011 e predviden pomo{ cvetaat rozi i EK nema pravo koga go intervencija e s# u{te mnogu nisko. tvining-proekt od IPA 2009 za kritikuva podra~jeto. Ume{no se izbegnuvaat Cenata na energijata s# u{te ne gi pokriva zajkanuvawe na administrativniot kritikite za iskrivuvawata {to gi predizvikuva vkupnite tro{oci, {to ja iskrivuva kapacitet na Komisijata za za{tita na dràvnata pomo{ na pazarot na elektri~nata cenovnata struktura i vodi do zna~ajni konkurencijata (KZK) vo kontrola na energija i gas. Zatoa, pak, so IPA 2009 se zagubi za snabduva~ite na energija vo dràvnata pomo{ vo traewe od predviduva jaknewe na kapacitetite na KZK tokmu dràvna sopstvenost. 12 do18 meseci za dràvnata pomo{. Ottamu, ili Vladata laè - Kapacitetot na KZK za obezbeduvawe - Do krajot na 2012 }e se donese deka s# e vo red vo ovaa oblast (a toa pak }e zna~i ednakvi pravila na igra za site u~esnici metodologijata za opredeluvawe na nivoto deka Vladata ne znae da gi planira proektite od na pazarot e ograni~en na kompenzacija na pretprijatijata na IPA) ili EK laè deka ima problemi (a toa pak koi im e dovereno vr{ewe uslugi od op{t go otvora pra{aweto zo{to Vladata programirala ekonomski interes. takov proekt). - Promocija na stranski direktni - Sli~no e i kaj privlekuvaweto SDI, promocijata investicii preku Agencijata so itno na izvozot i „novata” agencija za promocija na zajaknuvawe na kapacitetite, usvojuvawe izvozot. Najprvo se tro{at pari za investicii na Programata za privlekuvawe bez da se znae pritoa koja e strategiskata ramka, investicii, osnovawe na novi TIRZ potoa se pravat programi, strategii, pa se fali (vkupno 11) uspehot na ova pole, za na kraj da se utvrdi - Vo 2011 }e se organizira trkalezna masa deka e itno potrebno gradewe na kapaciteti na so eksperti od oblasta na klasteringot, Agencijata, koja otsega pokraj za SDI }e se griì za da se definiraat kreiteriumite za i za promocija na makedonskiot izvoz. Nikoj evaluacija na stepenot na razvoj na ne ja presmetuva sumata pari {to se frli vo klasterskite zdruènija. vetar, dodeka Vladata da priznae deka ne{to ne - Vo 2012 i 2013 }e prodolì poddr{kata {tima vo na~inot na koj se sproveduva nejzinata na klasterskite zdruènija vo soglasnost politika za privlekuvawe SDI. Najdobar dokaz za so nivniot stepen na razvoj, preku javno- debaklot e nivoto na SDI. privaten dijalog - Vo tek e izrabotka na Strategija za izvoz - Za da se sprovede strategijata „neminovno e itno da se obezbedi stru~no i kadrovsko zajaknuvawe so novi vrabotuvawa, kako i kontinuirana obuka za novite i postojanite vraboteni.

85 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar Ekonomskata integracija so EU. Ekonomskata integracija so EU - Su{tinski nedostatok na NPAA 2011 e {to ne - Izvoznata struktura i natamu e - Podobruvawe na trgovskata predviduva merki za olesnuvawe na pristapot koncentrirana na ograni~en broj integracija so EU so liberalizacija na makedonskite firmi do otvorenite proizvodi koi se cenovno ~uvstvitelni. na nadvore{nata trgovija preku pazari, finansiska i druga poddr{ka za implemenatacija na trgovski dogovori izvoznite firmi, namaluvawe na tro{ocite i birokratkiot i administrativen tovar itn. - NPAA povtodno zboruva za prednostite na liberalizacijata, bez da predvidi merki za izvoznicite od RM, {to vo krajna linija }e se odrazi na rastot na ekonomijata, vrabotenosta i na seop{tiot `ivoten standard.

86 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

POGLAVJE 1. SLOBODNO DVI@EWE NA STOKI Pristapno partnerstvo - Donesuvawe i sproveduvawe na horizontalna zakonska ramka za zaokruùvawe na neophodnata infrastruktura i za razdvojuvawe na nadle`nostite na razli~nite funkcii (regulacija, standardizacija, akreditacija, metrologija, procenka na usoglasenosta i inspekciski nadzor) zaradi postignuvawe na procedurite za procenka na usoglasenosta; izgotvuvawe strategija za sproveduvawe na evropskoto zakonodavstvo za relevantnite horizontalni organizacii (standardizacija, akreditacija, metrologija i inspekciski nadzor) so krajni datumi i jasni nadle`nosti za voveduvawe i sproveduvawe zakondavni merki i za jaknewe na administrativniot kapacitet vo razli~nite sektori; izgotvuvawe Akciski plan za soobraznost so ~lenovite 28–30 od DEZ so to~ki opredeleni za vnatre{no skenirawe na doma{noto zakonodavstvo i na administrativnite praktiki zaradi voveduvawe klauzuli za zaemno priznavawe i za neophodnite amandmani; zabrzano donesuvawe na evropskite standardi i zabrzani napori da se stane polnopraven ~len na Evropskite organzacii za standardizacija. Srednoro~ni prioriteti - Razvoj na strukturata za inspekciski nadzor, vo soglasnost so evropskoto zakonodavstvo Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Op{ti principi 1. Op{ti principi - Aplikacijata za primena na - Finalizacija na pregovorite za ASAA dogovorot RAPEX od DPI e planirana - Aplikacija do EK za primena na RAPEX od Dràvniot kako aktivnost u{te vo pazaren inspektorat (DPI) NPAA 2009, a vo NPAA 2010 - Jaknewe na administrativnite kapaciteti vo ME i se planira{e i po~etok na nadle`nite institucii primenata na sistemot. Ova e - Celosno usoglasuvawe so ~lenovite 34–36 od DEU potvrda za op{tiot zaklu~ok - Implementacija na strategijata za sproveduvawe na na EK deka aktivnostite bavno acquis za soodvetnite horizontalni organizacii se sproveduvaat. Istoto vaì i za AKA dogovorot, ~ie{to potpi{uvawe se „zabrzuva” u{te so NPAA 2009.

87 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Horizontalni merki 2. Horizontalni merki - NPAA 2011 tvrdi (str.58) deka pravnata ramka e - Doprva treba da se implementira seopfatna 2.1. Standardizacija zaokruèna, no Izve{tajot 2010 ne veli taka, kako strategija so dinamika za sproveduvawe - Ispolnuvawe na uslovite za ~lenstvo vo CEN i i prethodnite NPAA (2010). na acquis za relevantnite horizontalni CENELEC 2.1. Standardizacija institucii. - Otpo~nuvawe postapka na notifikacija na ~isto - Ispolnuvaweto na devette uslovi za ~lenstvo vo - Zakonot za bezbednost na proizvodite treba nacionalni makedonski standardi evropskite tela za standardizacija se odviva mnogu da se revidira i da se usloglasi celosno - Stavawe vo upotreba na noviot DMS bavno, a redovno se predviduva kako aktivnost so horizontalnite acquis za harmonizirani - Aplicirawe za ~lenstvo vo EU telata za vo NPAA. Deka od tempoto na aktivnostite proizvodi. standardizacija ne e zadovolna i samata Vlada, pokaùvaat i 2.1. Standardizacija - Zajaknuvawe na kadrovkite kapaciteti na ISRM predvidenite aktivnosti na „zabrzuvawe” na - Institutot za standardizacija raboti na - Zabrzuvawe na prevodot na standardite na ispolnuvaweto na edna ili na druga zada~a. ispolnuvawe na uslovite za polnopravno makedonski jazik 2.2. Akreditacija ~lenstvo vo evropskite organizacii za - Realizacija na razni obuki - Nedovolno se tretira nedostatokot na ~ove~ki standardizacija (CEN i CENELEC) - Odrùvawe i nabavka na nova IT oprema resursi vo IARM, a problem e administrativniot 2.2. Tela za ocenuvawe na soobraznosta - Promotivni kampawi, tematski rabotilnici, kapacitet, a sekoja NPAA predviduva „zajaknuvawe 2.3. Akreditacija publikacii, plakati, letoci itn. za vklu~uvawe na na sorabotkata so ministerstvata zaradi jasno - Institutot za akreditacija ima 15 biznisot vo procesot definirawe na zada~ite vo odnos na postapkite za postojano vraboteni - Izdavawe Oglasnik za usvoeni makedonski ocenuvawe na soobraznosta”. 2.4. Biro za metrologija standardi - Nekoi od planiranite aktivnosti (pr. „realizacija - S# u{te nema akreditirani laboratorii, - Sproveduvawe na Strategijata za voveduvawe na IPA proektot)” ne se posebni aktivnosti, tuku se zakonodavni merki i jaknewe na kapacitetite na tie s# u{te nemaat dovolno oprema i obu~en sostaven del od redovnite rabotni obvrski. instituciite personal za pravilno funkcionirawe 2.3. Metrologija - Sozdavawe prihodi preku obuki i sertifikacija - Brojot na vraboteni na BoM e namalen za - Nedostatocite konstatirani vo poslednite 2.2. Akreditacija trojca 3 izve{tai na EK vo odnos na nedostatokot - Inicijalna ocenka za potpi{uvawe na Dogovorot 2.5. Inspekciski nadzor na pazarot na laboratoriska oprema, na akreditirani za priznavawe na rezultatite (EA-MLA) do krajot - Pazarnata inspekcija e s# u{te mnogu slaba laboratorii i na obu~en personal, }e se na 2011 - Potrebni se dopolnitelni merki za provlekuvaat i natamu, bidej}i dinamikata - Akreditacija na tela za ocenuvawe na natamo{no usloglasuvawe na na realizacija na predvidenite aktivnosti e acquis soobraznosta. Mnogute nadle`nosti, ograni~enoto - - Obuki za ocenuva~i, vode~ki ocenuva~i, premnogu bavna. Zgora na toa, IPA proektot za finansirawe i nedovolno obu~eniot potencijalni klienti i novi {emi za poddr{ka na implementacijata na zakonodavstvoto personal gi spre~uvaat Pazarniot akreditacija. i za jaknewe na kapacitetite }e po~ne duri vo 2011 inspektorat i Dràvniot tehni~ki - Zajaknata sorabotka so ministerstvata, zaradi god. inspektorat da sproveduvaat seopfatna jasno definirawe na zada~ite vo odnos na - Realizacijata na IPA 2008 proektot i proverka na tehni~kata soobraznost na postapkite za ocenuvawe na soobraznosta. implementacijata na sistem za kvalitet (IPA i GTZ) proizvodite - Zajaknuvawe na tehni~kata infrastruktura na ne se prioriteti tuku del od redovnata rabota. IARM preku obuki na tehni~kite i sektorskite komiteti. Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za NPAA 2011 Komentar napredokot 2010 - Nabavka na Data Management Software (IPA proekt) 2.4. Ocenka na soobraznosta - Zajaknata sorabotka so telata za akreditacija od regionot - Osven obuki za „zainteresiranite - Promotivni kampawi, rabotilnici i publikacii pravni lica” ne se predviduvaat - Efikasna primena na sistemot za akreditacija (2012), Zgolemuvawe na brojot na akreditirani tela drugi aktivnosti za zgolemuvawe - Zajaknuvawe na kadrovskiot potencijal na IARM, na brojot na telata koi }e bidat - Natamo{no sproveduvawe na Nacionalnata strategija akreditirani za ocenuvawe na 2.3. Metrologija soobraznosta, iako toa se provlekuva - Izmena na Pravilnikot za neavtomatski vagi postojano kako kritika vo - Usoglasuvawe na podzakonskite akti so me|unarodnite normativni dokumenti izve{taite na EK. - Novi vrabotuvawa 2.5. Nadzor na pazarot - Celosna nabavka na metrolo{ka oprema (BERIS proekt), - Ne se predvideni nikakvi aktivnosti - Nabavka na metrolo{ka oprema za laboratorii za kalibracija i laboratorii za verifikacija na za jaknewe na kapacitetite na mehani~ki i elektri~ni merila Dr`avniot pazaren inspektorat i - Podgotovka za akreditacija na laboratorii Dr`avniot tehni~ki inspektorat, - Aktivno u~estvo vo rabotata na tehni~kite komiteti na EURAMET, rabotnite grupi na WELMEC i IAAO iako se postojano kritikuvani od EK. - Kalibracija na etaloni i specijalizirani obuki na stru~niot kadar od BM - Deka administrativniot kapacitet na - Organizirawe seminari i rabotilnici so cel da se zajakne metrolo{kata infrastruktura Koordinativnoto telo za sorabotka - Sklu~uvawe bilateralni dogovori za sorabotka so metrolo{kite institucii na Srbija, Hrvatska i ostanuva nezadovolitelen potvrduva Crna Gora i edinstveniot prioritet koj si go - Aktivno u~estvo vo EURAMET I WELMEC zacrtal za 2011 godina, a koj glasi: - Akreditacija na laboratorii (ISO 17025) da se podgotvi godi{en izve{taj za U~estvo na proekti na me|ulaboratoriski sporedbi - rabota. - Proglasuvawe nacionalni etaloni na mernite edinici - Upis na mernite mo`nosti na laboratoriite vo BIPM - Voveduvawe ISO 17020 vo sektorot za verifikacija 2.4. Ocenuvawe na soobraznosta - Novi ovlastuvawa na telata za ocenuvawe na soobraznosta po prethodno podneseno barawe od strana na zainteresirani lica - Obuki na zainteresirani pravni lica za postapkite za akreditacija za inspekciski, sertifikacioni tela i laboratorii. - Zgolemen broj makedonski tela na pazarot 2.5. Nadzor na pazarot - Izmeni na Zakonot za bezbednost na proizvodite - Izrabotka na kvartalen izve{taj na Koordinativnoto telo za nadzor na pazarot za 2010 (mart 2011). - Godi{en izve{taj za rabotata na Koordinativnoto telo za nadzor na pazarot za 2010 - Primena na RAPEX sistemot na DPI 89 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za NPAA 2011 Komentar napredokot 2010 3. Zakono 3. Zakonodavstvo za proizvodi od „stariot priod” - I ovde se me{aat aktivnostite davstvoto za - Sektorot za kontrola na lekovite i kozmeti~kite proizvodi vo Institutot za javno so prioritetite i redovnite proizvodite zdravje }e ja sledi ispravnosta na utvrdenata grupa preparati za nega na doen~iwa i rabotni obvrski na od „stariot mali deca. zasegnatite institucii i priod” - Primena na podzakonski akti za kontrola na koncentracijata na fluor i ve{ta~ki tela. Nema plan za zabrzano - Treba da zasladuva~i vo pastite za zabi usoglasuvawe vo ovoj del se potvrdi - Sledewe na sodrìnata na konzervansi, boi i UV-filtri vo kozmeti~kite proizvodi od poglavjeto za slobodno usoglasenosta - Formirawe organizacioniona edinica za bezbednost na kozmeti~kite proizvodi vo dvièwe na stoki. na donesenite Ministerstvo za zdravstvo pravilnici so - Rabotilnica so pretstavnicite na industrijata za implementacija na zakonodavstvoto acquis - Odrùvawe na [kola za kozmetika na Farmacevtskiot fakultet vo Centarot za medicinska edukacija - Analiza na Zakonot za bezbednosta na kozmeti~kite proizvodi za negova usoglasenost so novata EU regulativa - Formirawe edinica vo MZ za sledewe na primenata na zakonodavstvoto i tehni~kiot progres kaj kozmetikata. - Obuka na vrabotenite vo Biroto za lekovi vo soglasnost so dogovorot me|u EK i Evropska agnecija za lekovi (EMA) - Donesuvawe Pravilnik za varijacii na odobrenieto za stavawe na lekot vo promet - Srednoro~nite i kratkoro~nite prioriteti se isti - ]e se donesat pravilnici za metodite za ispituvawe na hemikaliite, nasokite za ispituvawe na bezbednosniot list i za na~inot na koj }e se vr{i procenkata na bezbednosta na hemikalijata i sodrìnata na izve{tajot - ]e prodol`ni jakneweto na institucionalnite kapaciteti vo podra~jeto na hemikaliite so novi vrabotuvawa i obuki - Aùrirawe na Listite za klasificirani supstancii i za aktivni supstancii vo biocidniot proizvod - Objavuvawe na Listite za visokorizi~ni supstancii i za zabrani i ograni~uvawe na upotrebata - Donesuvawe na pove}e pravilnici, listi i upatstva {to proizleguvaat od Zakonot za hemikaliite - ]e se ovlastat novi pravni lica za vr{ewe identifikacija na tehni~kata sostojba na vozilata

90 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 4. Zakonodavstvo za proizvodi od „noviot 4. Zakonodavstvo za proizvodi od „noviot i globalen Bez komentar i globalen priod” priod” - Treba da se potvrdi usoglasenosta na - Usvojuvawe na novi podzakonski akti (Uredba za donesenite pravilnici so acquis zaedni~ka ramka za ozna~uvawe na proizvodite i notifikacija na telata za ocenuvawe na soobraznosta vo EK i izmena na Uredbata za postapkata za izvestuvawe na EK za donesuvaweto na tehni~ki i neharmonizirani propisi, tehni~ki specifikacii i standardi, zaradi usoglasuvawe na ~lenovite koi se odnesuvaat na ISRM za potrebite za nivno aplicirawe za polnopravno ~lenstvo vo CEN/CENELEC, Pravilnik za tehni~kite pravila za utvrduvawe na sposobnosta na ~amec i ba`darewe i Pravilnik za radiooprema i telekomunikaciska terminalna oprema. - Zajaknuvawe na ME (za vnatre{en pazar) so novi vraboteni. - Voveduvawe klauzula za zaemno priznavawe na rezultatite 5. Proceduralni merki 5. Proceduralni merki Bez komentar - Treba da se potvrdi usoglasenosta na - Otpo~nuvawe na aktivnostite za sklu~uvawe na doneseniot Zakon i pravilnicite so acquis ASAA Dogovorot, a Institutot za standardizacija so - Podgotovkite bavno napreduvaat polnopravno ~lenstvo vo CEN/CENELEC. - Pristapuvawe vo rabotata na Komitetot za notifikacija na tehni~kite propisi vo EK. - Donesuvawe 4 pravilnici {to proizleguvaat od Zakonot za ispituvawe i ìgosuvawe na ognenoto oru`je i municijata - Izmeni na Pravilnikot za vidovite oru`je koi moàt da se nabavat vrz osnova na odobrenie - Unapreduvawe na EXIM-sistemot i negovo prenesuvawe vo Dràvniot inspektorat za zemjodelstvo - Natamo{ni aktivnosti za akreditacija na carinskata laboratorija.

91 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POGLAVJE 2. SLOBODNO DVI@EWE NA RABOTNICI Pristapno partnerstvo Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Pristap na pazarot na trudot 1. Pristap na pazarot na trudot - Elektronskoto povrzuvawe na - Treba da se izmeni Zakonot za javnite - Usloglasuvawe na Zakonot za stranci so nadle`nite institucii docni i e slu`benici zaradi pristap do pazarot evropskoto zakonodavstvo planirano u{te so NPAA 2009. So NPAA na trudot - Me|usebno elektronsko povrzuvawe na 2011 se predviduva integriranata - Podgotovkite se vo rana faza instituciite koi se vklu~eni vo procesot na baza na podatoci za stranci da bide izdavawe rabotni dozvoli operativna od prvata polovina na - Izmeni na Zakonot za volonterstvo 2011. - Utvrduvawe indikativna vremenska ramka za - Nejasno e zo{to se zanimavame ovozmoùvawe pristap na dràvjanite na EU so zakoni koi planirame da gi do slobodnite rabotni mesta vo javniot sektor primenuvame po ~lenstvoto vo EU. (primena po vlezot na RM vo EU) - Ne se planira izmena na Zakonot za javnite slu`benici za da se otstrani diskriminatorskata odredba i da se odgovori na zabele{kata na EK vo Izve{tajot 2010. 2. Evropska mreà na slu`bi za 2. Evropska mreà na slu`bi za vrabotuvawe - Akciskiot plan za merki i aktivnosti vrabotuvawe - Natamo{na implementacija na AP za u~estvo za podgotovka za u~estvo vo EURES vo EURES i izgotvuvawe kvartalni izve{tai i e donesen so golemo zadocnuvawe. godi{en izve{taj Ostanuva da se vidi kako }e te~e - Sproveduvawe na IPA proekt vo 2012 negovata realizacija. IPA proektot - Otvorawe na dva novi migraciski centri vo e od 2010 i e malku verojatno deka Tetovo i vo Strumica }e po~ne da se sproveduva vo 2012, a kamoli da dade rezultati.

92 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 3. Koordinacija na sistemite za 3. Koordinacija na sistemite za socijalna - Bavno se odvivaat aktivnostite za socijalna za{tita za{tita jaknewe na kapacitetite na nadle`nite - Nedovolen kapacitet za koordinacija na - Inicirawe postapka za sklu~uvawe na dogovori institucii, a najdobar pokazatel {emite za socijalna za{tita so Albanija i Crna Gora za toa deka ne mo`e da se o~ekuva - Potpi{uvawe dogovor za socijalno osiguruvawe podobruvawe e deka istite aktivnosti so Italija od 2011 se povtoruvaat od NPAA 2009 i - Donesuvawe Zakon za isplata na penzii NPAA 2010. i penziski nadomestoci od kapitalno finansirano penzisko osiguruvawe - Obuki za jaknewe na administrativnite kapaciteti vo delot na koordinacijata na socijalnata sigurnost, - Inicirawe postapka za sklu~uvawe dogovori so Noreve{ka, Severna Irska, Anglija [vedska, Francija i Slova~ka

93 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POGLAVJE 3. PRAVO NA OSNOVAWE PRETPRIJATIJA I SLOBODA NA DAVAWE USLUGI Pristapno partnerstvo - Otstranuvawe na drugite pre~ki za osnovawe i obezbeduvawe prekugrani~ni uslugi za fizi~ki i pravni lica od EU; definirawe vo zakonodavstvoto na razlikata me|u obezbeduvaweto uslugi preku postojana delovna edinica i na vremena osnova. Srednoro~ni prioriteti - Usoglasuvawe so acquis na zaemnoto priznavawe na profesionalnite kvalifikacii za obuka i razvoj na potrebnite administrativni strukturi; usoglasuvawe so acquis za po{tenskite uslugi, vklu~uvaj}i go i vospostavuvaweto nezavisen nacionalen regulator

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Pravo na osnovawe 1. Pravo na osnovawe - NPAA 2011 voop{to ne se zanimava - Odlukite vo nekoi sektori docnat ili - Eliminirawe na identifikuvanite slabosti preku so konstatiraniot nedostig na se sprotivni. zakonodavni aktivnosti od Direktivata za uslugi transparentnost, objektivnost i - Re`imot za izdavawe dozvoli vo - Vospostavuvawe edinstvena to~ka za kontakt (single navremenost izmenetiot Zakon za gradba ne e point of contact) - Se docni so vospostavuvaweto na harmoniziran - Studiska poseta na dr`ava {to ja implementirala edinstvenata to~ka za kontakt, koja za Direktiva za uslugi preku TAIEX prvpat e navedena vo NPAA 2009. Ako se sudi spored kvalitetot i opfatot na uslugi.com.mk, koja e eden vid ve`ba za edinstvenata to~ka, u{te sega se znae kako }e se sprovede ovaa aktivnost. - Ne se prepora~uva koristeweto na TAIEX za studiskite poseti. 2. Sloboda za obezbeduvawe 2. Sloboda za obezbeduvawe prekugrani~ni uslugi - Zakonot za Katastarot }e se menuva prekugrani~ni uslugi - Izmenite na Zakonot za Katastarot se vo sobraniska po 4 godini, iako obvrskata za ist - Nedovolno se rabotelo na procedura tretman na stranskite operatori koi distinkcijata vo tretmanot na - Realizacija na Akciskiot plan za usoglasuvawe so obezbeduvaat prekugrani~ni uslugi stranskite operatori koi obezbeduvaat Direktivata za uslugi i onie koi obezbeduvaat uslugi prekugrani~ni uslugi i onie koi - Podgotovka na Zakono za uslugi preku postojani sedi{ta vo zemjata obezbeduvaat uslugi preku postojana - Natamo{ni aktivnosti za usoglasuvawe na e prioritet u{te od Pristapnoto delovna edinica vo zemjata zakonodavstvoto so ona na EU partnerstvo - Nacionalnosta e s# u{te uslov vo - Nema nikakvi aktivnosti za nekolku sektori koordinacija me|u razli~nite tela, - Administrativniot kapacitet na kako i za jaknewe na kapacitetite, razli~nite tela e nedovolen iako tie se provlekuvaat kako eden od su{tinskite problemi i glavna ko~nica i vo ova poglavje 94 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 3. Po{tenski uslugi 3. Po{tenski uslugi - Vo dekemvri 2010 e donesen noviot - Potrebni se zakonski izmeni za da - Revidirawe na postojnite i donesuvawe novi Zakon za po{tenskite uslugi. se dovede nacionalnata po{tenska podzakonski akti {to proizleguvaat od Zakonot za Se o~ekuva toj da se usoglasi so legislativa vo soglasnost so tretata po{tenskite uslugi (odluki, pravilnici i upatstva zakonodavstvoto. Ostanuva da se po{tenska direktiva str. 71), potvrdi usoglasenosta so Tretata - Treba da se razjasnat statusot - Agencijata za po{ti }e napravi revizija na po{tenska direktiva i statusot i i operativnite aran`mani za postojnite dozvoli i odobrenija na davatelite na restrukturiraweto na davatelot na prestrukturirawe na provajderot na po{tenskite uslugi i izdavawe op{ti ovlastuvawa, univerzalata po{tenska usluga. univerzalnite po{tenski uslugi analiza na pazarot na po{tenskite uslugi za 2010, - Nema jasen patokaz za }e izgotvi statisti~ki izve{taj za po{tenskite restrukturiraweto na davatelot na aktivnosti vo RM i evaluacija za kvalitetot na univerzalnata po{tenska usluga obezbeduvawe na univerzalnata usluga. i za podobruvawe na kvalitetot - Obuka za vrabotenite vo Oddelenieto za po{tenski na negovite uslugi. Golem del od soobra}aj podzakonskite akti se ve}e prethodno - U~estvo vo proektni timovi organizirani od CERP – utvrdeni so NPAA 2009 i so NPAA Evropski komitet za po{tenska regulacija 2010, kako i u~estvoto vo proektnite - Izrabotka na Strategija za razvoj na po{tenskite timovi organizirani od CERP. uslugi - Kontinuirano sledewe na pravnata ramka

95 OsmiSedmi izve{tajizve{taj od od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 4. Zaemno priznavawe na stru~nite 4. Zaemno priznavawe na stru~nite kvalifikacii - Usoglasuvaweto so Direktivata za kvalifikacii - Izmena na Pravilnikot za sistematizacija i priznavawe na profesionalnite - Zakonodavstvoto s# u{te ne pravi organizacija na rabotnite mesta na MON, vo kvalifikacii e mnogu bavno, a razlika me|u akademskite i nasoka na formirawe soodvetni kapaciteti jakneweto na administrativnite profesionalnite kvalifikacii za realizirawe na aktivnostite predvideni kapaciteti se predviduva duri na - Administrativniot kapacitet na vo soglasnost so Zakonot za priznavawe na sreden rok. informati~kiot centar za priznavawe profesionalnite kvalifikacii - Ne se predviduvaat zakonski izmeni na stranskite akademski diplomi vo - Nominirawe na lice koe }e bide nacionalen za diferencija na profesionalnite ramkite na MON e s# u{te nedovolen. koordinator za priznavawe na profesionalnite od akademskite kvalifikacii, - Doprva treba da se usoglasuva so kvalifikacii niti pak soodvetni proceduri za direktivata za advokati - Obuka za dr`avnite i na javnite slu`benici za priznavawe. - Usoglasuvaweto so direktivata za na~inot na primena na Zakonot za priznavawe na - Duri na sreden rok se planira priznavawe na profesionalnite profesionalnite kvalifikacii vospostavuvawe na soodvetno telo kvalifikacii zapo~na, no - Formirawe na me|uresorska koordinativna grupa za za priznavawe na profesionalnite usoglasenosta treba da se potvrdi priznavawe na profesionalnite kvalifikacii kvalifikacii. Toa poka`uva deka ovoj problem }e ostane nere{en u{te podolg vremenski period. - Ne se spomenuva Direktivata za advokati. - O~igledni se problemite so administrativnite kapaciteti, odnosno so politi~kata volja.

96 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

POGLAVJE 4. SLOBODNO DVI@EWE NA KAPITALOT Pristapno partnerstvo - Natamo{no zajaknuvawe na ramkata protiv perewe pari, preku podigawe na svesta na instituciite {to izvestuvaat i sozdavawe verodostojna evidencija od primenata na relevantnite institucii; zajaknuvawe na kapacitetot i spodeluvawe istra`ni informacii me|u instituciite; natamo{en napredok vo otstranuvaweto na pre~kite za dvi`ewe na kapitalot

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Dvièwe na kapitalot i pla}awe 1. Dvièwe na kapitalot i pla}awe - Ne se ni spomenuva liberalizacijata na - Ima ograni~uvawe za gra|anite na EU da - Vleguvawe vo vtorata faza od SAA i dvièweto na kapitalot za stranskite kupuvaat zemjodelsko zemji{te. celosna liberalizacija na raboteweto rezidenti. S# u{te ostanuvaat vo sila - Ima ograni~uvawa za dràvjanite vo so hartii od vrednost i vloùvawe vo ograni~uvawata za kupuvawe zemjodelsko odnos na portfolioto na investicii vo nedvi`nosti na rezidenti vo stranstvo zemji{te, ograni~uvawata na iznosite stranstvo spored Zakonot za devizno rabotewe. {to moàt da gi prefrlat nerezidentite - S# u{te ima ograni~uvawa na iznosite - NBRM }e gi usoglasuva podzakonskite preku nivnite denarski i devizni smetki, {to moàt da gi prefrlat nerezidentite akti vo nejzina nadle`nost, so cel da se ograni~uvawata na gotovinata {to moè da se preku nivnite denarski i devizni liberaliziraat kapitalot i pla}awata prenesuva preku granica itn. smetki. - Liberalizacija na depozitnite raboti od - Ne se predvideni ponatamo{ni usoglasuvawa - Restrikcijata na prenesuvaweto strana na rezidentite vo stranstvo so evropskoto zakonodavstvo gotovina preku granica ne e sosema vo soglasnost so evropskoto zakonodavstvo - Dràvjanite s# u{te ne smeat da kupuvaat imot vo stranstvo, da otvoraat smetki vo stranskite banki ili da kupuvaat udeli vo nedoma{nite kompanii

97 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Platen promet 2. Platen promet - U{te vo Izve{tajot 2009 se konstatira deka - Usvoenite amandmani na Zakonot za - Sledewe na funkcioniraweto na platniot i Zakonot za platniot promet ne e usoglasen platen promet dozvoluvaat odredena promet i realizacija na Strategijata za so Direktivata 2007/64/ES, a analiza na konkurencija, me|utoa toj s# u{te ne e razvoj na platniot sistem vo RM do 2011. istata e sprovedena vo tekot na 2010. So usoglasen so Direktivata 2007/64/ES - Formirawe rabotna grupa vo NBRM za IPA 2010 (koja }e se implementira najrano - Taksite za prekugrani~nite plate`ni uspe{na impelemnatcija na Direktivata vo 2012) se predviduva tehni~ka pomo{ za transakcii po elektronski pat i natamu 2007/64/ES. implementacija na Direktivata?! Pra{aweto se disproporcionalni so doma{nite - Organizacija na êtvrtata konferencija za {to se postavuva po koj znae koj pat e kako plate`ni transakcii po elektronski pat platni sistemi i sistemi za poramnuvawe se programiraat sredstvata od IPA i ima li na hartii od vrednost za Direktivata kormilar na brodot {to go vodi procesot? 2007/64/ES i platnata infrastruktura na Predvidenite aktivnosti so NPAA se pravat evropsko nivo. bez jasna pretstava za toa {to se saka da - Po~etok na IPA 2009 proektot „Pregled na se postigne. Zatoa i naredniot Izve{taj pravnite i organizaciskite potrebi, kako na EK }e konstatira nedovolen, delumen i potrebata od resursi za NBRM” ili mal napredok vo ostvaruvaweto na - Po~etok na IPA 2010 proektot za prioritetot od Pristapnoto partnerstvo koj implementacija na direktivnite {to se odnesuva na otstranuvaweto na pre~kite treba da se prezemat vo doma{noto za slobodno dvièwe na kapitalot. Pova`no zakonodavstvo. od ova e pra{aweto koj ima interes od ograni~uvawata vo dvièweto na kapitalot?

98 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 3. Borba protiv pereweto pari 3. Borba protiv pereweto pari - Iako se doneseni izmenite na Zakonot za - Brojot na izve{taite za somnitelni - Donesuvaweto na podzakonskite akti {to spre~uvawe na pereweto pari, ne e jasno dali transakcii opadna za 20% proizleguvaat od izmenite na Zakonot tie se usoglaseni so tretata Direktiva za - Ne e zadovolitelen sudskiot progon i za spre~uvawe na pereweto pari (6 spre~uvawe na perewe pari. izvr{uvaweto na sudskite odluki vo pravilnici i edna lista na dràvi koi - Drugite zabele{ki od izve{taite na EK, odnos na pereweto pari nedovolno gi primenuvaat merkite za glavno okolu administrativniot kapacitet, - Brojot na vraboteni vo Agencijata spre~uvawe na perewe pari i finansirawe ne se dovolno tretirani vo NPAA 2011. protiv perewe pari e namalen na terorizam (str. 75), - Pokraj „kontinuiranite obuki i edukacija - Natamo{no sproveduvawe na strategijata i na licata vo Upravata i drugite dràvni AP protiv pereweto pari i finansiraweto organi” ne se predviduvaat konkretni terorizam aktivnosti so koi }e se re{at prethodnite - Kontinuirana nadgradba na sistemot problemi. za elektronska dostava na podatoci za - Vo odnos na podigaweto na javnata svest isto gotovinski transakcii nad 15.000 evra i taka ne se predvideni konkretni aktivnosti. za avtomatska obrabotka na podatocite na - Tokmu ovie osnovni zabele{ki ja ~inat Upravata sodrìnata na prviot, osnoven i glaven - Usoglasuvawe na zakonskata regulativa prioritet {to treba da se ispolni - Institucionalna nadgradba na tehni~kite kapaciteti na Upravata - Efikasen sistem za me|uinstitucionalna sorabotka - Zajaknuvawe na me|unarodnata sorabotka - Podigawe na javnata svest i izgotvuvawe akt za procenka na rizkot od perewe pari i finansirawe na terorizam.

99 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POGLAVJE 5. JAVNI NABAVKI Pristapno partnerstvo - Zajaknuvawe na komisiite za `albi, zaradi obezbeduvawe efektiven sistem pravni lekovi. Srednoro~ni prioriteti - Celosno funkcionalni strukturi za javni nabavki, za da se garantira deka javnite nabavki se sproveduvaat vo celosna soglasnost so standardite na EZ. Razvoj na e-nabavki.

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Op{ti principi 1. Op{ti principi - Zakonot za koncesii i javno-privatni - Zakonite za koncesii i javno-privatni - Izmeni i dopolnuvawa na Pravilnikot partnerstva se menuva nekolkupati, no partnerstva ne se vo soglasnost so acquis za elektronski sistem na javni nabavki nikako da se usoglasi so evropskoto - Nema statisti~ki podatoci za slu~aite na so cel e-aukcijata, kako kraen kriterium zakonodavstvo. Na {to se dol`i ova korupcija pri javnite nabavki vo sudovite za dodeluvawe dogovor, da go koristi uporno neusoglasuvawe e pra{awe na - Nivoto na svest za konfliktot na kriteriumot „ekonomski najpovolna ponuda”. koe mora itno da se odgovori. Da se interesi, etikata i borbata protiv - Revizija na Programata za obuki za javni nadevame deka ovojpat }e se usoglasi. korupcijata vo javnite nabavki e nisko nabavki - I pokraj napredokot vo jakneweto na - Oddelenieto za koncesii vo - Tvining-proekt za jaknewe na sistemot na javni sistemot na javnite nabavki, kako crna Ministerstvoto za ekonomija nema nabavki (IPA 2008) damka ostanuva rabotata na Javnoto kapacitet za realizacija na golemi - Dopolnitelni analizi za potrebite od obvinitelstvo vo istra`uvaweto proekti i negovata sorabotka so drugite posebni obuki na slu~aite na korpucija i institucii ostanuva nedovolna - Izrabotka na akciski plan i negova nepravilnostite vo dodeluvaweto na - Postapkite za nabavki treba da se realizacija dogovorite za javni nabavki, kako i poednostavat, osobeno kaj komunalnite - Izmeni na Zakonot za javno-privatni nemaweto nitu edna sudska odluka za operatori partnerstva konstatiranite kr{ewa na zakonite. - Kontinuirano sledewe na zakonodavstvoto Ovie dva klu~ni problemi voop{to gi - Implementacija na plan za obuka za nema vo NPAA. vrabotenite vo BJN i za studiski poseti - Novi vrabotuvawa vo Oddelenieto za koncesii i JPP

100 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Dodeluvawe javni dogovori 2. Dodeluvawe javni dogovori - Trendot na poni{tuvawe ili propa|awe - Trendot na poni{tuvawe i propa|awe - Nadgradba na Prira~nicite za ESJN za na golemite tenderi ne samo {to ne e tenderi prodolùva dogovornite organi i ekonomskite operatori zapren, tuku prodolùva so zasilena - Svesta na dogovornite organi vo odnos na - Redovni obuki, vo soglasnost so Pravilnikot frekvencija. kriteriumot „ekonomski najisplatliva za edukacija za JN - NPAA 2011 celosno go ignorira ova ponuda” e nedovolna - Rabotilnica so DZR za razmena na iskustvata gorlivo pra{awe, {to e izraz na - êsto, dogovorenata rabota bila zavr{ena vo pogled na revizijata na postapkite za celosen nedostatok na politi~kata pred tenderot voop{to da bide raspi{an dodeluvawe dogovori za JN volja na Vladata, no i na zgolemuvawe - DZR otkri seriozni nepravilnosti vo - Rabotilnica so Dràvnata komisija za àlbi na koruptivniot trend. postapkite za nabavka, no JO gi smeta za po javnite nabavki i so Dràvnata komisija za minorni propusti spre~uvawe na korupcijata - Utvrduvawe na kompetencii i ve{tini za slu`benici koi rabotat vo oblasta na javnite nabavki, so cel da se unificiraat rabotnite zada~i i kvalifikaciite na ovie slu`benici - Analiza na postojnata platforma za e-nabavki - Analiza na postojnite standardni tenderski dokumenti - Nadgradba na standardnite tenderski dokumenti, vodi~i, prira~nici i izrabotka na alatki za e-nabavki

101 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 3. Pravni lekovi 3. Pravni lekovi - Problem se javuva i vo odnos na - Postoi problem so izvr{uvaweto na - Obuki za DO i EO, kako i DK@JN za pravni sproveduvaweto na odlukite na DK@JN, odlukite na Dr`avnata komisija za `albi lekovi {to dopolnitelno go slabee sistemot vo odnos na javnite nabavki - DK@JN }e gi podobruva uslovite za rabota, so na pravni lekovi i go devalvira celiot - Komisijata se soo~uva so problemot na rabotni prostorii opremeni so kompjuterska sistem na javni nabavki. nedostig na finansii i kadar oprema i so razvoj na softverski re{enija. - Ne pomalku seriozen problem e i - Ne e postignata usoglasenost so EU - Obuki za ~lenovite i stru~nite sovetnici na kontinuiraniot nedostatok na svest za direktivata za pravni lekovi DK@JN preku u~estvo na seminari i studiski konflikt na interesi i borba protiv poseti. korpupcijata, problem {to izleguva - Novi vrabotuvawa vo stru~nata slu`ba na DK@ nadvor od podra~jeto na javnite nabavki JN i stanuva rak-rana na makedonskoto - Realizacija na IPA 2008 – proekt za jaknewe op{testvo. NPAA 2011 ne predviduva na kapacitetite na DK@JN nikakvi konkretni aktivnosti vo taa - Natamo{no podobruvawe na pravnata za{tita nasoka. - Natamo{no jaknewe na kapacitetot na DK@JN - Sproveduvawe na DMS sistem za upravuvawe so dokumenti - Izrabotka na Strategija za komunikacija so javnosta

102 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

POGLAVJE 6. PRAVO NA TRGOVSKI DRU[TVA Pristapno partnerstvo - Razvoj na efektivni i nezavisni sistemi za garancija na kvalitetot i za javen nadzor za ovlastenite revizori i revizorski firmi; zajaknuvawe na relevantnite administrativni kapaciteti

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Pravo na trgovski dru{tva 1. Pravo na trgovski dru{tva - Vo NPAA 2010 bea predvideni izmeni na - Izmeni na Zakonot za trgovskite dru{tva Zakonot za da se prezemat Direktivata - Donesuvawe na Zakon za evropski ekonomski 31978L0660 za godi{nite smetki ({to e interesni grupi delumno napraveno) i Direktivata 31983L0349 - Izmeni na Zakonot za edno{alterskiot sistem za konsolidiranite smetki ({to so NPAA 2011 - Pu{tawe vo upotreba na elektronskiot sistem za e utrvdeno kako srednoro~en prioritet). registracija na trgovskite dru{tva Zakonot za trgovskite dru{tva e planiran - Izmeni na Zakonot za trgovskite dru{tva da se menuva dvapati, a usloglasuvaweto so - Implementacija na Strategijata za standardiziran Preporakite 32005N0162 i 32004N0913 se softverski jazik za elektronska razmena na odlo`uva na srednoro~en plan, iako so NPAA finansiski podatoci (XBRL) 2010 be{e planirano toa da se napravi vo 2011.

103 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Korporativno 2. Korporativno smetkovodstvo i revizija - Vo NPAA 2010 be{e predvideno Institutot smetkovodstvo i revizija - Donesuvawe Pravilnik za formata i sodr`inata na ovlasteni revizori (IOR) da izgotvi i da - S# u{te ne postoi javen na godi{nata smetka donese Pravilnik za na~inot i postapkata za registar za revizori, nema - Izmeni na Pravilnikot za smetkovodstven plan dobivawe uverenie za ovlasten revizor za disciplinarna programa i ne e - Analiza vo nasoka na regulirawe na licata koi poseduvaat uverenie za ovlasten vospostaven sistem za kontrola smetkovodstvenata profesija vo RM revizor od drugi dr`avi, no toa s# u{te ne e na kvalitetot - Objavuvawe na MSFI za malite i srednite napraveno. Srednoro~nite prioriteti se isti - Doprva treba da se vospostavi pretprijatija kako vo NPAA 2010 (str.87). Nema nitu zbor za javen sistem za nadzor na - Objavuvawe na MSFI i na me|unarodnite standardi obezbeduvawe institucionalna poddr{ka za ovlastenite revizori za revizija IOR. - Ovlastenite revizori so - Donesuvawe na Statutot i drugite akti za kvalifikacii steknati raboteweto na Sovetot za unapreduvawe i nadzor vo stranstvo s# u{te ne se na revizijata priznati - Usoglasuvawe na aktite na IOR vo soglasnost so - IOR s# u{te ima samo dvajca odredbite od noviot Zakon za revizija vraboteni, a toa ne e dovolno. - Donesuvawe na novite podzakonski akti - Jaknewe na kapacitetite na nadle`nite institucii i tela, preku dopolnitelni vrabotuvawa

104 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

POGLAVJE 7. PRAVO NA INTELEKTUALNA SOPSTVENOST Pristapno partnerstvo - Izgotvuvawe na Nacionalna strategija/Akciski plan za gradewe na kapacitetite za sproveduvawe na evropskoto zakonodavstvo vo sekoja od oblastite opfateni vo ova poglavje, so fokus na potrebata od obezbeduvawe specijalizirana obuka za organite {to go sproveduvaat zakonot, za sudiite, obvintelite i carinskite rabotnici; pravewe kampawi za razvivawe na javnata svest, podobruvawe na sorabotkata me|u organite {to go sproveduvaat Zakonot i me|u site relevantni zasegnati strani. Srednoro~ni prioriteti - Gradewe na kapacitetite za sproveduvawe/ primena na evropskoto zakonodavstvo i vospostavuvawe evidencija za dobro vodena istraga, progon i sudska razre{nica vo slu~aite za piratstvo i falsifikuvawe.

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Avtorski i srodni prava 1. Avtorski i srodni prava - Veb-stranicata copyright. - Oddelenieto za avtorski prava pri - Imenuvawe nova Komisija za posreduvawe vo avtorskoto gov.mk ne funkcionira. Veb- Ministerstvoto za kultura raspolaga so pravo i srodnite prava, vrz osnova na noviot Zakon za stranicata na Ministerstvoto nezadovolitelen broj vraboteni (4). avtorsko pravo, i sovetodavno telo za avtorsko pravo za kultura vo delot opredelen - Licenca od Ministerstvoto za kultura i srodnite prava od istaknati nezavisni nadvore{ni za avtorskite prava ne se e izdadena samo na edno zdru`enie za eksperti. a`urira i ne funkcionira upravuvawe so kolektivni prava - ZAMP - Izrabotka na metodologija za pribirawe statisti~ki vo potpolnost. Iako noviot podatoci za sproveduvawe na za{titata na avtorskite Zakon za avtorskoto pravo prava. i drugite srodni prava e - U~estvo na Ministerstvoto za kultura vo izrabotkata na donesen na 23.8.2010 godina, noviot Zakon za radiodifuzna dejnost ovaa informacija ne e - Ministerstvoto za kultura }e ja sprovede postapkata za postavena na veb-stranicata usoglasuvawe na ZAMP so noviot ZASP na Ministerstvoto kade {to - Izdavawe dozvoli na organizacii za kolektivno s# u{te stoi Predlog-zakonot. upravuvawe so avtorskite prava Inaku, Zakonot be{e predviden - Izgotvuvawe marketing-programi za informirawe na so NPAA 2009, a se donese duri javnosta za avtorskoto pravo i srodnite prava vo avgust 2010. - Vladata }e donese Odluka za visinata na vkupniot - Doprva ostanuva da go sledime nadomestok za reproducirawe na avtorskoto delo za razvojot na nastanite so privatno koristewe izdavaweto dozvoli na - Zajaknuvawe na Sektorot za avtorski prava so novi organizaciite za kolektivno vraboteni upravuvawe so avtorskite - Natamo{no jaknewe na javnata svest prava.

105 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Prava na industriska sopstvenost 2. Prava na industriska sopstvenost - Iako preku veb-stranicata - Izmeni na Zakonot za industriska sopstvenost zaradi na Dràvniot zavod za horizontalno usoglasuvawe so Zakonot za kvalitet na industriska sopstvenost e zemjodelskite proizvodi, so koj se utvrduva za{titata na obezbeden pristap do negovite geografskite nazivi koi se odnesuvaat na zemjodelskite bazi, vo golem broj slu~ai proizvodi. podatocite ne se aùrirani. - Izmeni na Zakonot za industriska sopstvenost za - Ratifikacijata na Dràvniot pazaren inspektorat da moè vedna{ da Londonskiot dogovor, kako odzema proizvodi koi povreduvaat za{titeni prava od i izmenite na Zakonot za industriska sopstvenost i poramnuvawe pred poveduvawe industriska sopstvenost, bea prekr{o~na postapka. predvidena i so NPAA 2009, pa - Ratifikacija na Londonski dogovor za primena na ~l. 65 vo NPAA 2010, a sega i so NPAA od EPK 2011. - Realizacija na Akcioniot plan za sorabotka (2010–2012) me|u Dràvniot zavod za industriska sopstvenost i Evropskata patentna organizacija. - Pomo{ na MSP so nadomestuvawe na del od tro{ocite za podnesuvawe me|unarodna prijava za patent, za razvoj na brend i komercijalizacija na patentirani inovacii i za sozdavawe i koristewe na sertifikatni marki i geografski nazivi. - Kontinuirano sledewe na evropskite direktivi - Novi vrabotuvawa vo Zavodot za industriska sopstvenost i obuka - Aktivnosti za jaknewe na svesta - Natamo{no sproveduvawe na AP od sorabotkata so Evropskata patent organizacija i so Svetskata organizacija na intelektualna sopstvenost

106 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 3. Sproveduvawe 3. Sproveduvawe - Ne e predviden to~niot rok - Podelbata na nadle`nostite me|u - Analizi za nova Strategija za intelektualna sopstvenost vo koj }e se izraboti veb- telata za sproveduvawe na zakonite e - Natamo{na obuka na vrabotenite vo vklu~enite institucii stranicatana Dràvniot nejasna. i na sudiite i javnite obviniteli pazaren inspektorat i ne - Svesta za rizicite po bezbednosta - Za{tita na pravata na intelektualna sopstvenost od strana e precizirana nejzinata i zdravjeto od falsifikuvani na Dràvniot pazaren inspektorat i novi vrabotuvawa sodrìna. farmacevtski proizvodi e niska - Podigawe na potro{uva~kata svest za za{tita na - Vo planiranite aktivnosti - S# u{te nema uspe{no dosie od potro{uva~kite prava pri koristewe na piratski i ne e predvideno u~estvo na sproveduvaweto na pravata. falsifikuvani proizvodi, preku organizirawe na nositelite na pravata od - Doprva treba da se razvie sistem za mediumski kampawi vo soglasnost so predlog-programata intelektualna sopstvenost razmena na informacii me|u telata za za za{tita na potro{uva~ite 2011–2012 godina; koi bi moèle da gi prenesat sproveduvawe na zakonot. - Akademijata za obuka na sudiite i javnite obviniteli }e svoite iskustva na drugite - Metodot za sobirawe statisti~ki sprovede „Obuka na obu~uva~ite” (napredno nivo), dve zasegnati strani. podatoci za sproveduvaweto na konferencii (nacionalna i regionalna), a }e podgotvi i - Golem del od aktivnostite intelektualnite prava e slabo razvien. prira~nik za sproveduvawe na pravata od intelektualna se prezemeni od NPAA - Falsifikatorskite kanali retko se sopstvenost 2009, bidej}i s# u{te ne se sledat i se pravi mnogu malku za da se - Podgotvitelni aktivnosti za realizacija na IPA 2011– ispolneti. urne vrvot na piramidata. 2013; - Nejasno e {to zna~i - Brojot na prekr{o~ni, gra|anski i - ]e se donese i }e zapo~ne da se implementira novata „realizacija na IPA 2011– krivi~ni predmeti e nezadovolitelen Strategija za intelektualna sopstvenost; 2013” ako se ima predvid deka - Piraterijata i falsifikuvaweto i - Po donesuvaweto na novite regulativi od strana na EK vo nacionalna IPA ima samo natamu se {iroko rasprostraneti koi }e gi zamenat postojnite regulativi 1383/2003 i eden proekt za ova poglavje, - Svesta za pravata od intelektualna 1891/2004, Carinskata uprava }e izvr{i usoglasuvawe na i toa za 2011, a Operativnata sopstvenost e s# u{te nezadovolitelna. Zakonot i za carinskite merki za za{tita na pravata od programa za 2011 s# u{te ne e intelektualna sopstvenost i Pravilnikot za sproveduvawe odobrena od IPA komitetot. na Zakonot - Jaknewe na kapacitetite so novi vrabotuvawa i nova oprema - ]e zapo~ne realizacijata na IPA 2011–2013 za jaknewe na kapacitetite na instituciite za efikasno sproveduvawe na pravata od intelektualna sopstvenost.

107 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POGLAVJE 8. POLITIKA NA KONKURENCIJA Pristapno partnerstvo - Vospostavuvawe verodostojna evidencija od primenata vo oblasta na antitrust i fokus na najserioznite prekr{uvawa na Zakonot za konkurencija; vospostavuvawe efektivna ex-ante kontrola na dràvnata pomo{; zajaknuvawe na administrativniot kapacitet na Komisijata za za{tita na konkurencijata i obezbeduvawe adekvaten buxet i personal; obezbeduvawe na celosno transparentna i nediskriminatorska primena na Zakonot za konkurencija. Srednoro~ni prioriteti - Natamo{no usoglasuvawe na zakonodavstvoto so pravoto na EU za antitrust i dràvna pomo{; natamo{no podobruvawe na evidencijata od primenata vo oblasta na antitrust i kontrola na dràvnata pomo{; zgolemuvawe na svesta kaj dràvnite institucii, biznisot i kaj op{tata javnost.

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Antitrust i spojuvawa 1. Antitrust i spojuvawa - So planiranite izmeni i - Dosieto za sproveduvaweto kaj - Donesuvawe na slednive uredbi za: dopolnuvawa na Krivi~niot spojuvawata se namali, a kaj ⋅ grupno izzemawe na dogovori za osiguruvawe zakonik, kako i na zakonite za kartelite i natamu e malo ⋅ grupno izzemawe na dogovori za distribucija i servisirawe na prekr{oci i administrativni - Klauzulata za suspenzija motorni vozila taksi, se o~ekuva da se nadminat na administrativnite i ⋅ grupno izzemawe na vertikalnite dogovori za isklu~ivo pravo problemati~nite sostojbi na prekr{o~nite odluki i na distribucija, selektivno pravo na distribucija, isklu~ivo povrzani so sproveduvaweto mo`nosta za àlba do Vrhovniot pravo na kupuvawe na odlukite na KZK i podobro sud i natamu go odloùvaat ⋅ uslovite i postapkata pod koi Komisijata za odlu~uvawe po funkcionirawe na KZK. Za àl, sproveduvaweto na odlukite na prekr{ok odlu~uva za osloboduvawe ili za amaluvawe na globata NPAA 2011 ne predviduva kako KZK ⋅ grupno izzemawe na dogovori za transfer na tehnologija za }e gi gradi kapacitetite na KZK - Kadrite vo KZK koi rabotat na licenca i kako }e go re{ava problemot antitrust i spojuvawa i natamu se ⋅ dogovori od malo zna~ewe notiran vo Izve{taite neadekvatni ⋅ grupno izzemawe na horizontalni dogovori za specijalizacija 2008–2010. Se ~ini deka ⋅ formata i sodrìnata na izvestuvaweto za koncentracija. nadminuvaweto na ovoj problem - Donesuvawe na slednive nasoki: se gleda samo preku novi ⋅ za ograni~uvawata neophodni za sproveduvawe na koncentracii vrabotuvawa. ⋅ za konceptot na koncentracija - NPAA 2009 predviduva{e - Izmeni na Krivi~niot zakonik (~len 283) usoglasuvawe na grupnite - Natamo{no jaknewe na kapacitetot na KZK preku novi izzemawa kaj dogovorite od vrabotuvawa i dopolnitelni obuki oblasta na vozdu{niot soobra - Natamo{no usoglasuvawe na nacionalnoto zakonodavstvo so }aj za 2010, no NPAA 2011 aquis voop{to ne go spomenuva toa, iako istoto ne se slu~i vo 2010.

108 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Dràvna pomo{ 2. Dràvna pomo{ - Prioritetite i nasokite vo - KZK donese samo edna odluka za - Donesuvawe na nova uredba za utvrduvawe na uslovite i vrska so liberalizacijata na dràvna pomo{ postapkata za podnesuvawe izve{taj za dràvnata pomo{ do elektronskite komunikacii se - Dosieto za sproveduvawe e s# KZK i za ocenka na dràvnata pomo{ isti kako vo NPAA 2010 (str. 99) u{te slabo - Donesuvawe na Uredba za uslovite i postapkata za dodeluvawe i se premnogu op{ti. Nitu ne{to - Brojot na instituciite koi na pomo{ od malo zna~ewe (de minimis) e napraveno vo taa nasoka vo izvestuvaat e zgolemen, no e s# - Vospostavuvawe na verodostojno dosie za sproveduvawe na tekot na 2010 godina, nitu pak u{te nedovolen kontrolata na dràvnata pomo{ se planira ne{to konkretno vo - Svesta za regulativata za dràvna - Jaknewe na kapacitetite preku novi vrabotuvawa naredniot period. pomo{ me|u vladinite institucii, - Donesuvawe na nasoki za metodologijata za opredeluvawe - Nasokite za metodologijata za biznisot i javnosta e s# u{te na nivoto na kompenzacija na pretprijatijata na koi im e opreduvawe na kompenzacijata nedovolno razviena dovereno vr{ewe na uslugi od op{t ekonomski interes bea predvideni i vo NPAA 2009 - Vo energetskiot sektor pove- - Natamo{no usoglasuvawe na nacionalnoto zakonodavstvo so (kako srednoro~en prioritet), a }eto rudnici se upravuvani od aquis ovde povtorno se javuvaat kako ELEM i s# u{te nema jasno pravno - Jaknewe na administrativnite kapaciteti na KZK so novi srednoro~en prioritet. i finansisko razgrani~uvawe vrabotuvawa, no i so dopolnitelni obuki za strukturite na - Nema nikakvi merki za me|u iskopot i rabotata na KZK, kako i za davatelite na dràvna pomo{ spravuvawe so zabele{kite od termocentralite Izve{tajot 2010. - Finansiskite resursi na KZK se s# u{te neadekvatni

109 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POGLAVJE 9. FINANSISKI USLUGI Pristapno partnerstvo - Zajaknuvawe na zakonodavstvoto, ramkata za nadzor i primena za finansiskiot sektor, osobeno za sektorot osiguruvawe i za pazarot na hartii od vrednost; obezbeduvawe operativna i nezavisna nadzorna vlast za sektorot osiguruvawe, koja e pravilno kadrovski ekipirana. Srednoro~ni prioriteti - Sozdavawe dosie od primenata na borbata protiv vozewe bez osiguruvawe; natamo{no usloglasuvawe so evropskoto zakonodavstvo Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Banki i finansiski 1. Banki i finansiski konglomerati - Planiranite aktivnosti/ konglomerati - Donesuvawe na Zakon za finansiskite konglomerati izmeni i dopolnuvawa na - Nema aktivnosti za - Izmena na Zakonot za potro{uva~ite (potro{uva~ki krediti) zakonskata regulativa se vo podobruvawe na za{titata - Podgotovka na pravnata ramka za prudentno rabotewe i sledewe na nasoka na podobruvawe na na potro{uva~ite lizing-kompaniite sostojbite, vo soglasnost so - S# u{te ne e postignato - Natamo{no transponirawe na Direktivata za potreben kapital (CRD) preporakite dobieni od EK. usoglasuvawe so acquis za - Usvojuvawe i primena na regulativata za utvrduvawe na potrebniot Za `al, identifikuvanite finansiskite konglomerati kapital za pokrivawe na kreditniot i operativen rizik slabosti se odvivaat i garanciskite {emi za - Izrabotka na upatstvo za sproveduvawe na Odlukata za utvrduvawe na premnogu bavno, osobeno ako depoziti metodologijata za adekvatnost na kapitalot se znae deka vo NPAA 2009 se - Izrabotka na supervizorski cirkular za osnovnite elementi na navedeni re~isi identi~ni procesot na interno utvrduvawe i ocenka na potrebnata adekvatnost na kratkoro~ni i srednoro~ni kapitalot prioriteti (pr. Zakonot za - Identifikuvawe na podzakonskite akti koi treba da bidat izmeneti vo finansiski konglomerati soglasnost so izmenite na nacionalnoto zakonodavstvo, odredbite od be{e predviden za sredinata Bazel 2 ili od evropskata direktiva na 2009, a implementacijata - Formirawe na Komitet za koordinacija na supervizorskite tela na na Bazel II be{e predvidena finansiskiot pazar kako srednoro~en - Jaknewe na kapacitetite na NBRM i na MF prioritet toga{, a ostanuva - Podgotovka na plan za kadrovskite i tehni~kite preduslovi potrebni srednoro~en prioritet i za podgotovka na regulativata za naprednite pristapi za utvrduvawe na sega). potrebniot kapital - Razgleduvawe na mo`nostite za brzo postapuvawe i namaluvawe na tro{ocite vo uslovi na kriza (bridgebank) - Izmeni na Zakonot za banki (prekugrani~no davawe uslugi) - Izgotvuvawe na Regulativata za napredni pristapi od Bazel 2

110 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Osiguruvaweto i profesionalnite penzii 2. Osiguruvaweto i profesionalnite penzii - Pri planiraweto na aktivnostite - Usvoeno e del od zakonodavstvoto za of- - Donesuvawe pravilnici od oblasta osiguruvawe se zemeni predvid del od sajt supervizija od strana na Agencijata za: na~inot na pokrivawe na sredstvata od preporakite na EK, me|utoa za supervizija na osiguruvaweto, no tehni~kite rezervi, za presmetka na potrebnoto se ~ini deka pogolem del od usoglasenosta so evropskoto doprva nivo na margina na solventnost i na kapitalot na zabele{kite (osobeno vo delot treba da se utvrdi. S# u{te nema dosie za osiguritelnite dru{tva, za detalnata sodrìna na zadolìtelnoto osiguruvawe sproveduvawe. na potvrdata na ovlaseniot aktuar i za presmetka i registracijata na patni~kite - Se u{te ne e sprovedena nitu edna na minimalnata likvidnost. vozila, garanciskiot fond za supervizija na samoto mesto i se u{te ne - Donesuvawe Zakon za isplata na penzii i insolventnost na osiguritelnite postoi soodvetno finansiran garanciski penziski nadomestoci od kapitalnoto penzisko kompanii i sl.) ne se posebno fond za insolventnost na osiguritelnite osiguruvawe razgledani. kompanii - Analiza na mo`nosta za vospostavuvawe - I ovde ima izvesno zadocnuvawe - Nekoi osiguritelni kompanii se u{te multifondovi vo vtoriot i vo tretiot stolb na vo sproveduvaweto na planiranite nemaat adekvatno reosiguruvawe penziskiot sistem aktivnosti (na primer, - Neosigurenoto vozewe s# u{te e problem, - Zgolemuvawe na kapacitetite na MF i na MAPAS donesuvaweto nov Zakon za MVR nema verodostojno dosie za borbata so - Natamo{no usoglasuvawe so EU-direktivite osiguruvawe, vo koj }e se vgradt neosigureno vozewe preku vospostavuvawe supervizorski pravila, odrebite od Solventnost II, be{e - Zakonot za zadolìtelno osiguruvawe i standardi i principi, kako i primena na predvideno kako srednoro~en registracija na patni~ki vozila, koj treba{e proceduri, metodi i prira~nici za pravewe prioritet u{te so NPAA 2009, da se implementira od juli 2010, se u{te ne terenska i vonterenska supervizija. a s# u{te e proektiran kako se implementira - Donesuvawe na nov Zakon za osiguruvawe vo srednoro~en prioritet). - Zakonot za zadolìtelno osiguruvawe na koj }e bidat implementirani odredbite od patni vozila, spored koj Ministerstvoto za Solventnost II finansii gi odreduva premiite, e efektivna - Izmeni na podzakonskata regulativa vo pre~ka za konkurencija me|u osiguritelnite soglasnost so zakonite za penzisko osiguruvawe. kompanii - Institucionalna nadgradba na kapacitetite na - Nema verodostojno dosie za sproveduvawe Agencijata za supervizija na osiguruvaweto i na na supervizija vrz osnova na rizik, no MAPAS. penziskite fondovi smeat da investiraat samo 30% od nivnite sredstva vo ne-doma{ni hartii od vrednost, {to e sprotivno na principite na EU zakonite. - Predizvik }e bide usoglasuvaweto na zakonodavstvoto za osiguruvawe so ramkata Solventnost II koe e vo tek Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 3. Infrastrukturata na 3. Infrastrukturata na finansiskiot pazar - Istite prioriteti gi finansiskiot pazar - Implementacija na Direktivata za sistemite na pla}awa na sodr`i i NPAA 2009, pa - Usoglasenosta so acquis vnatre{niot pazar i nejzino transponirawe vo doma{noto duri i utvrduva rok koga treba da se potvrdi zakonodavstvo najdocna }e se slu~i toa - Nekoi finansiski uslugi, - Izgotvuvawe plan i analiza za usoglasuvawe na nacionalnoto (kraj na 2011). Vo NPAA kako na pr. lizingot ne se zakonodavstvo so Direktivata za kone~nost na poramnuvawata vo 2011 nema kratkoro~ni nitu regulirani, nitu se platnite sistemi i sistemite za poramnuvawe so hartii od vrednost prioriteti, a se ~ini deka pod supervizija zabele{kite na EK ne se - Direktivata za finansiski zemeni predvid za naredniot zalog i direktivata za period (na primer, ne e nagoduvawe se u{te ne se planirano transponirawe na transponirani direktivite za finansiski zalog i za nagoduvawe, nitu pak se planirani aktivnosti povrzani so lizingot. 4. Pazar so hartii od 4. Pazar so hartii od vrednost i investiciski uslugi Bez komentar vrednost i investiciski - Formirawe Garanten fond uslugi - Voveduvawe kriteriumi za investirawe na sredstvata na privatnite - Usoglasenosta so acquis fondovi i voveduvawe nadzor na raboteweto na Zakonot za hartii od - Sozdavawe efektiven sistem za supervizija nad finansiskoto vrednost doprva treba da se izvestuvawe na AD potvrdi. - Izrabotka na softversko re{enie za supervizija na ovlastenite - ^lenovite na KHV se u{te pazarni u~esnici vo RM ne se so polno rabotno - Jaknewe na kapacitetot na MF preku novi vrabotuvawa i na KHV preku vreme, sprotivno na zakonot obuka i edukacija na vrabotenite - Nadle`nostite na NBRM i - Donesuvawe nov Zakon za pazarot na kapital koj }e bide celosno na KHV se u{te se me{aat harmoniziran so soodvetnoto EU zakonodavstvo kaj dobivaweto dozvoli - Predlog-supervizija na pazarot preku {alter i nadzor na trgovija so - Natamo{no jaknewe na kapacitetite na KHV i MF preku novi hartii od vrednost. vrabotuvawa. - IT kapacitetot na KHV se u{te ne e nadgraden i e nesoodveten

112 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

POGLAVJE 10. INFORMATI^KO OP[TESTVO I MEDIUMI Pristapno partnerstvo - Da se otstrani prekr{uvaweto na SSA preku prezemawe na site neophodni merki za liberalizacija na sektorot za elektronski komunikacii, donesuvawe na potrebnite podzakonski akti i natamo{no zajaknuvawe na regulatornite tela; primena na za{titni mehanizmi za konkurencija za operatorite so zna~itelna pazarna mo}; zajaknuvawe na nezavisnosta i na administrativniot kapacitet na regulatornite vlasti za elektronski komunikacii i mediumi; obezbeduvawe stabilen i odr`liv izvor za finansirawe na javniot difuzen servis i za Sovetot za radiodifuzija.

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Elektronski komunikacii i 1. Elektronski komunikacii i mediumi - Voveduvaweto na E-112 se spomenuva mediumi - Agencijata za elektronski komunikacii (AEK) }e u{te vo NPAA 2009, a vo NPAA - Dilema okolu usoglasenosta so izraboti pove}e revizii na Pravilnici (str. 104 i 2011 e staven kako srednoro~en EU na odredbite za sledewe na 105), prioritet i Vladata planira da go komunikaciite - AEK }e izraboti pove}e analizi (str. 105), vovede edinstveniot broj za itni - Nivoto na sorabotka e nedovolno za - AEK }e izraboti Upatstvo za opis na presmetkoven sistem povici duri vo 2013. da ovozmoì zdravo sproveduvawe na tro{oci za operatorite so zna~itelna pazarna mo} - Izmenite na Zakonot za sledewe na konkurencijata na pazarite za javni mobilni komunikaciski mreì i na komunikaciite namesto da - Da se zajaknat kapacitetite vo uslugi. dobie prioriteten tretman, poradi resornoto ministerstvo - AEK }e gi opredeli davatelite na univerzalna usluga, zabele{kite vo Izve{tajot 2010, - Potrebno e da se vospostavi - Zgolemena sorabotka so gra|anskiot, privatniot i se stavi kako del od srednoro~nite nacionalna to~ka za razmena na akademskiot sektor, zasilena stru~na obuka i pove prioriteti. internet soobra}aj }e vrabotuvawa zaradi poefikasno sproveduvawe na - Ne e voveden brojot 112 za itni Zakonot. slu~ai - Vodewe registar na elektronski komunikaciski mreì i pridru`ni sredstva - Izmeni na Zakonot za elektronski komunikacii za da gi implementiraa Direktivite na EU (str. 106) - Voveduvawe na E-112 vo period od 2011 do 2013 - Utvrduvawe na potrebite za voveduvawe regulacija na uslugite i cenite za povicite kon Premium Rate Service

113 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Uslugi na informati~koto 2. Uslugi na informati~koto op{testvo - Nejasno e vo koj sektor }e se op{testvo - Kreirawe strategiski dokumenti za E-inkluzija, vrabotat novite kradri, kako - Potrebna e administrativna E-demokratija, {to stoi vo kratkoro~nite i vo struktura za natamo{na primena na - Vospostavuvawe na nacionalno telo za izdavawe srednoro~nite prioriteti, poradi direktivata za e-komerc, osobeno digitalni sertifikati faktot deka Ministerstvoto za nacionalna kontakt-to~ka - Me|usebno povrzuvawe i koristewe na registri i bazi informati~ko op{testvo }e stane na podatoci me|u dràvnite organi nadle`no i za reformite vo javnata - IKT-obuka za dràvnite slu`benici i novi vrabotuvawa, administracija. - Sorabotka so doma{nite i so nadvore{nite institucii - Nejasno e zo{to se planiraat novi - Koristewe tehni~ka pomo{ od TAIEX vrabotuvawa, a pritoa ne se zema - Prodolùvawe so e-Vlada, E-zdravstvo, E-demokratija, predvid deka proektot E-Vlada - Nadgradba na e-Vlada sistemot za upravuvawe so ima smisla edinstveno ako se dokumenti racionalizira dràvnata i javnata - Aktivno u~estvo vo me|unarodnite organizacii i tela vo slu`ba. oblasta na informati~koto op{testvo - Golem del od strategiite navedeni vo NPAA 2011 ve}e bea del od NPAA 2009 (E-inkluzija, e-Vlada) {to zboruva za neodgovornoto odnesuvawe na Vladata i za otsustvoto na praktikata za davawe ot~et pred gra|anite.

114 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 3. Audiovizuelna politika 3. Audiovizuelna politika - S# u{te nema za{titni mehanizmi - Zakonot za radiodifuzija s# u{te ne - Izmeni na Zakonot za radiodifuzna dejnost za obezbeduvawe konkurencija me|u e sosema usoglasen so Direktivata - Revidirawe na Akcioniot plan za premin od analogno operatorite, na {to n# obvrzuva za audiovizuelni i mediumski na digitalno terestrijalno televizisko emituvawe od Pristapnoto partnerstvo. uslugi. strana na Sovetot za radiodifuzija (SRD) - Potrebno e transparentno - Zakonot za radiodifuzija ne se - SRD }e dodeluva dozvoli za vr{ewe radiodifuzna dodeluvawe na dozvolite za vr{ewe primenuva celosno, osobeno vo dejnost za radio i TV-stanici na alternativni radiodifuzna dejnost za radio odnos na sopstvenosta na mediumite. platformi i TV-stanici na alternativnite - Regulatorot ne moè efektivno da go - SRD }e izgotvi informacii za voveduvawe uslugi na platforni, s# so cel da ne se monitorira pazarot. mobilna televizija i voveduvawe na vtorata generacija zgolemi koncentracijata na - S# u{te nema odr`liv sistem za digitalna televizija sopstvenost vo mediumite. finansirawe na MRTV i na Sovet za - SRD }e izraboti pove}e pravilnici i kvartalni analizi - Pove}eto od predvidenite radiodifuzija za ispolnuvawe na obvrskite od zakonot, kako i drugi aktivnosti bea edna{ notirani vo - Zakonodavstvoto ne e usoglaseno analizi. NPAA 2009, pa povtoreni vo NPAA so Direktivata za audiovizuelni - Zgolemuvawe na brojot na vrabotenite vo Sektorot za 2010 i sega vo NPAA 2011. mediumski uslugi, poradi {to MK ne istraùvawe - Zakonot za radiodifuzna dejnost u~estvuva vo programata Mediumi - Natamo{no ~lenstvo vo Evropskata audiovizuelna be{e izmenet vo 2010, a sega se i zadolìtelniot prevod so titl opservatorija planira negovo povtorno menuvawe, navlaga vo slobodite za priem i - Filmskiot fond (FF) }e finansira 27 igrani, 25 zaradi usoglasuvawe so novata reemituvawe, zagarantirani so dokumentarni, 20 kratkometra`ni i 7 animirani Direktiva za Direktivata. filmovi audiovizuelnite mediumski uslugi - Ne e razvien patokaz za celosno - Dve novi vrabotuvawa vo FF (str. 109), {to go otvora pra{aweto prefrlawe na digitalna mreà i - Donesuvawe podzakonski akti koi proizleguvaat od za toa dali voop{to nekoj vo digitalna dividenda. Zakonot za radiodifuzija od strana na SRD administracijata sledi {to se slu~uva vo Brisel.

115 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POGLAVJE 11. ZEMJODELSTVO Pristapno partnerstvo - Zabrzuvawe na registracijata na zemjodelskoto zemji{te i katastarot za nedvi`en imot; sobirawe i obrabotka na sigurni i verodostojni zemjodelski podatoci; natamo{ni podgotovki za vospostavuvawe efektivni i finansiski zdravi plate`ni tela za upravuvawe i kontrola na zemjodelskite sredstva, vo soglasnost so barawata na EU i me|unarodnite standardi za revizija. Srednoro~ni prioriteti - Nadgradba na kapacitetot na administracijata i zaokru`uvawe na podgotovkite za prakti~na primena na upravuva~kite mehanizmi na Zaedni~kata zemjodelska politika, osobeno integriraniot sistem za administracija i kontrola (IACS), i postoewe na funkcionalen sistem za identifikacija na zemji{nite parceli (LPIS).

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Horizontalni pra{awa 1. Horizontalni pra{awa - Re~isi site zabele{ki vo Izve{tajot - Institucionalniot kapacitet vo 2010 - Donesuvawe podzakonski akti za sproveduvawe direktni 2010 godina se odnesuvaat na ostanuva nedovolen, so zna~itelno isplati za ureduvawe na zemjodelskite pazari i za administrativnite kapaciteti i na namalen buxet za platite na javnite uslovite i principite za primena na dràvnata pomo{ vo ~ove~kite resursi. So NPAA 2011 se slu`benici vo sektorot i zastoj vo zemjodelstvoto i vo ruralniot razvoj. predviduvaat dopolnitelni aktivnosti popolnuvaweto na upraznetite mesta - Usvojuvawe i realizirawe na Programata za finansiska za prezemawe na EU zakonodavstvoto, - S# u{te ne e postignat celosno poddr{ka na zemjodelstvoto vo 2011 godina. kako i akreditacija na Agencijata za operativen registar na zemjodelskite - Izmeni na Zakonot za osnovawe Agencija za finansiska finansiska poddr{ka za novi merki. stopanstva, so avtomatski sistem za poddr{ka vo zemjodelstvoto i ruralniot razvoj. Nejasno e kako }e se implementiraat poddr{ka. - Izmeni na aktite za sistematizacija i organizacija. aktivnostite so tekovnite kapaciteti, - Kompatibilnosta na registrite ne - Podzakonski akti so koi }e se douredi vodeweto na a u{te pove}e kako }e se dobie e postignata, osobeno vo odnos na Edinstveniot registar na zemjodelskite stopanstva (ERZS) dopolnitelna akreditacija. identifikuvaweto na ìvotnite i i sistemot za identifikacija na zemji{nite parceli - Postignuvaweto celosno operativen nivnoto dvièwe i kontrola. (LPIS). registar na zemjodelski stopanstva - ôve~kite resursi ne se dovolni - Funkcioniraweto na ISAK i povrzuvaweto na drugite so avtomatski sistem na poddr{ka } za odrùvawe i upravuvawe na registri. e moè delumno da se postigne so integriraniot administrativen i - Izmeni na Zakonot za vospostavuvawe mreà za pribirawe podzakonskite akti za ERZS i LPIS, kako kontrolen sistem. na smetkovodstveni podatoci od zemjodelskite stopanstva. i so podzakonskiot akt za na~inot na - Kapacitetot na plate`nata agencija - Pravilnik za obemot i na~inot na pribirawe na funkcionirawe na ISAK, iako celosnata e zajaknat, a vrabotenite se obu~eni smetkovodstvenite podatoci, za sodrìnata na edinstveniot kompatibilnost na registrite vo odnos i motivirani, no nivniot broj ne obrazec, za utvrduvaweto na tipovite i klasite na goleminata na identifikuvaweto na ìvotnite i soodvetstvuva na obemot na nivnite na zemjodelskite stopanstva. nivnoto dvièwe i kontrola nema da zadolènija. bide postignata duri ni na sreden rok. - - Aktivnostite vo ovoj del se sproveduvaat mnogu bavno i so golemo zadocnuvawe ako se ima predvid deka re~isi site aktivnosti za prvpat bea predvideni vo NPAA 2009. 116 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar - Razvojot na administrativnite - Podzakonski akti za regulirawe na reprezentativnite pazari. strukturi koi gi ispolnuvaat - Integrirawe na podatocite me|u ERZS i LPIS i ERZS i standardite za implementacija na Sistemot za identifikacija i registracija na ìvotnite. Evropskiot garanciski zemjodelski - Vospostavuvawe na LPIS na celata teritorija na RM. fond e vo rana faza. - Nabavka na softversko i hardversko re{enie za Sektorot za - Zakonodavstvoto za mreàta na finansii i smetkovodstvo i Nacionalniot fond (MF). smetkovodstvenite podatoci na - Nabavka i zapo~nuvaweto na implementacijata na farmite (FADN) e vospostaveno i se softverskoto re{enie za primena na IAKS vo Agencijata. zapo~nati aktivnostite, no odredeni - Obuka na licata koi }e rabotat na sistemot na odredbi se zna~itelno poinakvi administrativna kontrola i kontrola na samoto mesto na od EU-zakonodavstvoto, osobeno vo aplikaciite za isplata spored povr{inata. sektorot tutun. - Telekomunikaciski pristap do tekovnoto (veb) softversko re{enie i vnesuvawe podatoci od nadvore{ni lokacii. - Realizacija na Programata za finansiska poddr{ka 2012 i 2013. - Plan za selekcija na zemjodelskite stopanstva i lista na farmi za 2012 i 2013 godina. - Aktivnosti vo nasoka na akreditacija na Zemjodelskiot pazaren informativen sistem (ZPIS) od Evropskata komisija. - Vnatre{ni proceduri na AFPZRR za realizacija na slednive merki: organizacii i grupi na proizvoditeli; unapreduvawe na ìvotnata sredina i prirodata; podgotovka i implementacija na lokalnite strategii za ruralen razvoj, i ruralna infrastruktura. - Nadgradba na osnovnite sistemi za administracija i kontrola vo zemjodelstvoto (IACS i LPIS). - Zbogatuvawe na Zemjodelskiot pazaren informativen sistem so integrirawe na evidencijata za proizvodite {to ispolnuvaat izvesni standardi za kvalitet ili imaat za{tita na kvalitet od aspekt na nivnoto poteklo ili tradicionalna specifi~nost.

117 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Organizacii na zaedni~kiot 2. Organizacii na zaedni~kiot pazar - Nema jasna slika za podzakonskite pazar - Donesuvawe na pove}e od 50 podzakonski akti za akti koi }e bidat doneseni - Podgotovkite se vo rana faza zaedni~koto ureduvawe na pazarite po proizvodi od vo ramkite na ovaa oblast i za rastitelno i ìvotinsko poteklo. opfatenite proizvodi. So NPAA 2011 - Donesuvawe na drugite podzakonski akti od noviot (str. 115) se predviduva donesuvawe Zakon za vinoto. na nad 50 podzakonski akti, no ne - Administrativno jaknewe, so novi vrabotuvawa e precizirano koi, za razlika od - Integrirawe na Nacionalniot registar na lozovi NPAA 2009 kade {to e to~no navedeno nasadi i Nacionalniot registar na ovo{ni nasadi vo {to }e se raboti. Pomalku ili ramkite na Sistemot za identifikacija na zemji{nite pove}e precizno e navedeno deka parceli (LPIS). od specijaliziranite proizvodi - ]e se donesat dopolnitelni podzakonski akti vo natamo{no usoglasuvawe }e se vr{i soglasnost so Zakonot za kvalitet na zemjodelsko- samo za vinoto, so donesuvaweto na prehranbenite proizvodi drugite podzakonski akti. - Jaknewe na administrativniot kapacitet. - NPAA 2009 predviduva{e donesuvawe na Strategija za marketing na vino na kratkoro~en plan, a NPAA 2011 voop{to ne ja ni spomenuva. 3.Proizvodi od ìvotinsko NPAA ne sodrì ni{to za ovaa oblast - Nejasno e zo{to NPAA 2011 ne gi poteklo tretira ovie dve oblasti, osobeno ako se znae deka NPAA 2009 predviduva{e ogromen broj aktivnosti. 4. Posebni kulturi NPAA ne sodrì ni{to za ovaa oblast Vidi pogore

118 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 5. Ruralen razvoj 5. Ruralen razvoj - Nitu edna od predvidenite merki - Poradi te{kotiite vo - êtvrtta modifikacija na IPARD programata i izmena na nema da pridonese da se olesni obezbeduvaweto razli~ni dozvoli i podzakonskite akti za sproveduvawe na istata. obezbeduvaweto razli~ni dozvoli potvrdi pri apliciraweto, stapkata - Natamo{ni aktivnosti za celosno vospostavuvawe na sistem i potvrdi pri apliciraweto za na odbieni aplikacii za sredstva za sledewe na sproveduvaweto na IPARD programata. sredstvata od IPARD, nitu pak }e se od pettata komponenta na IPA e - Finalizirawe na vnatre{nite proceduri za sproveduvawe na olesni apliciraweto so kampawata i osobeno visoka, a podobruvaweto na merkata od strana na teloto za upravuvawe i od Agencija za planot za komunikacija so javnosta. postapkite treba da bidat imperativ. finansiska poddr{ka vo zemjodelstvoto i ruralen razvoj. - NPAA 2009 predviduva{e izrabotka na - Mora da bidat prezemeni merki za da - Natamo{ni aktivnosti za publicitet, preku sproveduvawe elaborati i za{tita na 5-6 zemjodelski se obezbedi pravilno sproveduvawe kampawa vo soglasnost so Godi{niot plan za komunikacija so proizvodi, a NPAA 2011 ne gi ni na programata. javnosta spomnuva ovie elaborati. - Donesuvawe podzakonski akti {to proizleguvaat od noviot Zakon za zemjodelstvo i ruralen razvoj. - ]e se prodolì so aktivnostite za vospostavuvawe pilot- ruralna mreà vo Republika Makedonija. - ]e se realiziraat godi{ni izmeni na programata (2012 i 2013) za pro{iruvawe na merkite od IPARD programata so novi tipovi investicii. - Donesuvawe na programite za finansiska poddr{ka za ruralen razvoj za 2012 i 2013 godina. - Izmena na aktite za organizacija i sistematizacija. 6. Politika na kvalitetni 6. Politika na kvalitetni proizvodi - Planiranite aktivnosti vo ova proizvodi - Donesuvawe na site podzakonski akti, vo soglasnost so podra~je pretstavuvaat po~etok na Zakonot za kvalitetot na zemjodelskite proizvodi, so koi usoglasuvaweto so politikata za se reguliraat kvalitetot i za{titata na kvalitetot na kvalitet na proizvodite na EU. Se zemjodelsko-prehranbenite proizvodi. postavuva pra{aweto zo{to Vladata - ]e se predvidi i potprograma za finansiska poddr{ka za tolku docna se zafa}a so ovaa oblast, standardite za kvalitet i bezbednost na hranata. osobeno ako se ima predvid kolku e - Izrabotka na elaborati i za{tita na dva zemjodelski taa va`na za celokupniot razvoj na proizvodi. zemjodelstvoto, kako edna od nose~kite - Izrabotka na elaborati i za{tita na oznakite za poteklo i granki vo Makedonija. tradicionalen specijalitet na zemjodelskite proizvodi. - Podgotovka na potprograma za standardite za kvalitet i bezbednost na hranata za 2012 i 2013 godina.

119 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 7. Organsko zemjodelstvo 7. Organsko zemjodelstvo - NPAA 2011 ne korespondira so - Usoglasuvaweto so zakonodavstvoto - Izmeni na Zakonot za organsko zemjodelsko problemite notirani vo Izve{tajot na EU vo ovoj sektor doprva treba proizvodstvo. 2010. Se predviduva edno novo da se postigne. - Donesuvawe i realizacija na programata za vrabotuvawe vo Oddelenieto za - Administrativniot kapacitet e pottiknuvawe i razvoj na organskoto zemjodelstvo za organsko zemjodelsko proizvodstvo nezadovolitelen 2011 godina. (vo sektorot Zemjodelstvo (SZ), - Jaknewe na kapacitetite preku novi vrabotuvawa i me|utoa so zgolemuvaweto na obuki obemot na rabota so novoto - Vospostavuvawe evidencija za kapacitetite i subjektite zakonodavstvo ova novo vrabotuvawe od sistemot na organskoto zemjodelsko proizvodstvo nema da ja promeni slikata za (prerabotuva~i, trgovci, uvoznici, izvoznici). administrativniot kapacitet vo - Izrabotka na Nacionalna strategija i Akcionen plan oblasta {to Komisijata go ocenila za organsko zemjodelstvo vo Republika Makedonija kako nezadovolitelen. 2012–2017. - Integrirawe na pravilata i postapkite predvideni vo EU-regulativata za uvoz na organski proizvodi od treti zemji vo nacionalnata pravna ramka. - Podgotovka i realizacija na Programata za pottiknuvawe i razvoj na organskoto zemjodelstvo 2012–2013.

120 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

POGLAVJE 12. BEZBEDNOST NA HRANATA, VETERINARNA I FITOSANITARNA POLITIKA Pristapno partnerstvo - Natamo{no usoglasuvawe na zakonodavstvoto so veterinarno i fitosanitarnoto acquis, so fokus na zakonodavna ramka kompatibilna so acquis; natamo{no jaknewe na kapacitetot na veterinarnite uslugi na centralno/lokalno nivo, zaradi vospostavuvawe kontrolen sistem za kontrola na uvozot kompatibilen so EU; obezbeduvawe operativen sistem za identifikacija na govedata i registracija na dvièwata, vospostavuvawe na sistem za identifikacija na prasiwa, ovci i kozi; natamo{no usoglasuvawe na kontrolnite sistemi za bolesti i zdravje na ìvotnite so onie na EU, kako i vonredni planovi za bolesti {to se prijavuvaat; procenka na rabotata na agri-hrana operatorite zaradi izgotvuvawe plan za nadgradba vo idnina. Srednoro~ni prioriteti - Natamo{no usoglasuvawe na zakonodavstvoto (prenosliva spongioformna encefalopatija) i ìvotinskite nus- proizvodi, sproveduvawe/kontrola na primenata i vospostavuvawe sistem za sobirawe/tretman; vospostavuvawe kadrovski adekvatna uprava za zdravje na rastenijata; natamo{no usoglasuvawe na fitosanitarnoto zakonodavstvo; donesuvawe plan za nadgradba na agri-hrana operatorite i po~etok na implementacijata; zajaknuvawe na kapacitetite od domenot na bezbednosta na hranata, veterinarstvoto i fitosanitarnata za{tita

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Op{ti principi 1. Op{ti principi - Osnovaweto na Agencijata za bezbednost na - Poklopuvaweto na dvata zakona - Strategijata za transpozicija i implementacija na hrana i veterinarstvo go re{ava i problemot vo sektorot i nepostoeweto acquis od Poglavje 12. na preklopuvawe na nadle`nostite na proceduri za efektivna - Pove}egodi{en kontrolen plan za slu`beni Ministerstvoto za zemjodelstvo, {umarstvo sorabotka me|u razli~nite kontroli. i vodostopanstvo i Ministerstvoto institucii zadolèni za - ]e zapo~ne implementacijata na reduciranite za zdravstvo, no ne i na problemot so bezbednost na hranata s# u{te proverki. nepostoeweto proceduri koi, pak, se postoi. - Primena na Planot za upravuvawe so krizi od predvideni da se izgotvat so proektot od oblasta. IPA 2009, koj s# u{te ne zapo~nal (a moè da - Nadgradba na Sistemot za brzo predupreduvawe po~ne duri vo 2012). Ova ukaàuva na lo{oto (RASFF) i povrzuvawe na site nadle`ni kontrolni planirawe i programirawe na IPA sredstvata. institucii. - So NPAA 2009 se planira{e izmenuvawe na - Formirawe na Oddelenie za vnatre{na kontrola vo zakonot i negova implementacija vo 2010, Agencijata za sledewe na rabotata i vospostavuvawe no zakonot samo {to vleze vo sobraniska na korektivni merki. procedura. Pra{awe e dali vo 2009 Vladata - Celosna primena na Zakonot za bezbednost na be{e preambiciozna ili vo 2011 e premalku hranata. ambiciozna? - Donesuvawe na podzakonskite akti vo soglasnost so Zakonot za bezbednost na hranata (ramkoven zakon). - Celosno usoglasuvawe na rabotata na nadle`nite tela za bezbednost na hranata so odredbite na noviot Zakon za hrana 121 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Veterinarna politika 2. Veterinarna politika - Podzakonskite akti od Zakon donesen vo 2007 - Treba da se potvrdi - Pove}e podzakonski akti od zakonite za s# u{te ne se celosno doneseni. NPAA sodrì usoglasenosta na veterinarno zdravstvo, blagosostojba na ìvotnite, komentari za Izve{tajot 2010, {to go otvora zakonodavstvoto za sistemite identifikacija i registracija na ìvotnite i od pra{aweto za namenata na NPAA, odnosno dali za kontrola na vnatre{niot oblasta na zootehnika (vidi spisok, str. 126). na takvite komentari im e mestoto vo NPAA? pazar i na uvozot so acquis. - ]e se donese Zaedni~ka osnovna programa za Namaluvaweto na buxetot na Programata za - Kapacitetot za grani~nite odgleduvawe dobitok za period od 10 godini zdravstvena za{tita na ìvotnite poradi kontroli s# u{te ne e dovolen, (2011–2020 godina), kako i Godi{na programa za ekonomskata kriza e neodràno i samo vo smisla na infrastrukturata unapreduvawe na sto~arstvoto 2011. pokaùva deka na Vladata ne i e va`na i administracijata. - Vrabotuvawe novi veterinari i nivna obuka EU-integracijata (bidej}i moè{e da se - S#u{te nema sistem za - Natomo{en razvoj i testirawe na ve}e razvienite skrati od spomenicite ili reklamite na kontrola kompatibilen so EU. moduli od Veterinarniot informaciski sistem – Vladata i parite da se tro{at namenski za EU - Sistemot za kontrola na VIS. integracijata). dvièweto na govedata, - Aùriran sistem za identifikuvawe/registracija - Interesno e toa {to kako dostignuvawe ovcite i kozite ne e celosno na ìvotni Vladata naveduva proekt koj se finansiral operativen. - Sistem za identifikacija i registracija na od CARDS 2006?! Golem broj od aktivnostite - Administrativniot kapacitet sviwite. predvideni vo NPAA 2009 (i preneseni vo na Veterinarnata uprava za - Sistem za identifikacija i registracija na NPAA 2010) se del od proektot od IPA 2008, identifikuvawe na ìvotni doma{ni milenici (ku~iwa i ma~ki). koj samo {to zapo~na i nema da bide zavr{en ostanuva slab. - Podzakonski akti od Zakonot za veterinarno- do krajot na 2011. Toa zna~i deka moè da - Zakonodavstvoto na EU za medicinski preparati. o~ekuvame idniot izve{taj na EK povtorno prenosliva spongioformna - Donesuvawe pravilnik za pravata i obvrskite na da gi notira istite problemi, ~etvrta encefalopatija ne e celosno u~esnicite vo sistemot za nadzor i pravilnik za godina po red. Toa e u{te eden indikator transponirano. uslovite i za na~inot na rabota na Veterinarniot za ograni~enite kapaciteti na Vladata za - Kapacitetot na Veterinarnata informaciski sistem, vo soglasnost Zakonot za planirawe i programirawe. uprava e nedovolen za veterinarno zdravstvo. - Novite vrabotuvawa, duri i koga bi se slu~ile sproveduvawe na sistemska - Revizija na Zakonot za blagosostojba i za{tita na vedna{ i koga ne bi se vrabotuvale partiski kontrola vo vrska so ìvotnite. kadri, nema da go zgolemat kapacitetot na prenoslivite bolesti kaj - ]e bide donesen pravilnik za identifikacija i slu`bite do izleguvaweto na noviot Izve{taj ìvotnite. registracija na doma{nite kopitari od oblasta na 2011. identfikacijata i registracijata na ìvotnite. - Aùriraweto na koj bilo sistem e del od - ]e se donesat drugite podzakonski akti od oblasta operativnata rabota na instituciite i ne na zootehnikata, vo soglasnost so Zakonot za moè da bide aktivnost od NPAA. sto~arstvo. Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar - Kapacitetot za natamo{no - ]e se opremat i obu~at veterinarite na - Pra{awe e dali proektot od IPA 2010 }e se usoglasuvawe na veterinarno- inspekciskoto mesto na grani~niot slu~i vo 2012, kako {to planira Vladata, zakonodavstvoto i negova premin Tabanovce. osobeno ako se znae deka proektot IPA 2008 implementacija vo odnos - ]e se izgradat objekti za veterinarna i {to se naveduva }e prodolì i vo 2012. Toa na zootehni~kite pra{awa fitosanitarna kontrola na aerodromot „Aleksandar pokaùva deka Makedonija u{te dolgo godini ostanuva slab. Veliki” vo Skopje (IPA 2010). }e dobiva negativni izve{tai od EK vo ovaa - Buxetot vo 2010 godina - ]e se vospostavat registri na priznatite oblast. za tro{oci za merki za organizacii na odgleduva~i spored oddelni vidovi spre~uvawe i kontrola na dobitok, kako i registar na avtohtonite rasi/linii bolestite kaj ìvotnite be{e dobitok vo RM. namalen za 20% vo sporedba so istiot za 2009 godina. - Administrativniot kapacitet na Veterinarniot inspektorat ostanuva nezadovolitelen za sproveduvawe na sistemot za kontrola {to bi bil kompatibilen so onoj na EU – na centralno i na lokalno nivo. - S# u{te ne e implementiran sistemot za nadzor nad veterinarnite inspektori i veterinarnite stanici.

123 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 3. Pu{tawe vo promet na 3. Pu{tawe vo promet na prehranbeni proizvodi i - NPAA 2011 naveduva deka Planot za podobruvawe prehranbeni proizvodi i dobito~na hrana na kvalitetot na sveòto mleko vo odnos na EU dobito~na hrana - Donesuvawe Nacionalen plan za kontrola na rezidui kriteriumite e donesen, iako Izve{tajot 2010 - Planot za podobruvawe na i kontaminenti vo hranata za 2011 i Programa za zabeleùva deka toj ne e usvoen poradi nedostig monitoring na bezbednosta na hranata vo RM za 2011 kvalitetot na sveòto mleko godina. na finansiski sredstva. Istiot e naveden i ne e usvoen poradi nedostig na - Donesuvawe podzakonski akti za na~inot i kako kratkoro~en prioritet. Planot go nema finansiski sredstva. postapkata za monitoring i kontrola na reziduite nitu na veb-stranicata na Vladata, nitu na - Zakonodavstvoto za pravilata za i nedozvolenite supstancii vo hranata, monitoring Ministerstvoto za zemjodelstvo, {umarstvo i higiena, specifi~nite pravila na antimikrobnata otpornost, kontrola na vodostopanstvo. za proizvodite od ìvotinsko predizvikuva~ite na zoonozi, kako i na uslovite za - NPAA 2009 predviduva{e nov sistem za poteklo, pravilata za kontrola kontrola na temperaturata na hranata, vo soglasnost so finansirawe na slu`beni kontroli, koj treba{e noviot zakon. i specifi~nite pravila za da zapo~ne vo po~etokot na 2010. - Donesuvawe nov Pravilnik za na~inite na zemaweto kontrola na proizvodite od mostri od hranata. - NPAA 2011 predviduva izmeni na Zakonot za ìvotinsko poteklo delumno se - Izmeni na Zakonot za nus-proizvodi od ìvotinsko nus- proizvodi od ìvotinsko poteklo poradi usoglaseni so EU. poteklo, a }e se donese i Pravilnik za isklu~oci ukinuvaweto na Regulativata 2002/1774/EK i - S# u{te ne e donesena strategija vo odnos na otstranuvaweto na nus-proizvodite od nejzinata zamena so Regulativata 32009R1069, za tretman na sporednite ìvotnite. koja vleguva vo sila vo 2011. Ova go nametnuva proizvodi od ìvotinsko - Donesuvawe Strategija za obrabotka na ìvotinski pra{aweto za toa dali ima nekoj vo SEP ili poteklo, vklu~uvaj}i ja i nus- proizvodi, sistem za sobirawe, prerabotka, vo druga soodvetna institucija koj gi sledi upotreba, trgovija i ne{tetno uni{tuvawe na nus- kategorizacijata na rizi~nite proizvodite od ìvotinsko poteklo i operativni nastanite na nivo na EU, osobeno ako se znae deka materijali. vodi~i za zdravstvenite barawa vo odnos na nus- site izmeni na pravnite akti vo EU pominuvaat - Potrebnite seopfatni sistemi proizvodite od ìvotinsko poteklo koi ne se nameneti niz dolg (nekolkugodi{en) konsultativen za sobirawe i tretman s# u{te za ~ove~ka ishrana (IPA 2008). proces , taka {to e neseriozno nikoj vo RM da ne se vospostaveni. - Izmeni na Pravilnikot za posebnite barawa za ne znael deka }e ima izmeni vo 2007, koga i se bezbednost na hranata po odnos na mikrobiolo{kite transponira regulativata. Ako se prodolì so kriteriumi. vakvata praktika, RM sosema }e se izgubi pri ]e se izvr{i analiza na aktuelnata sostojba vo odnos - prezemaweto na evropskoto zakonodavstvo. na lokacijata, transportot i ne{tetnoto uni{tuvawe na nus-proizvodite od ìvotinsko poteklo (IPA 2009). - NPAA 2011 premnogu se temeli na IPA proektite, - ]e se vospostavi centar za obuka od oblasta na koi i da se slu~at koga predvidela Vladata, }e veterinarnoto javno zdravstvo (IPA 2010). zna~at ogromno zadocnuvawe vo usoglasuvaweto - ]e se sertifikuva inspekcisko telo za bezbednost na zakonite i praktikite i u{te nekolku na hranata vo ramkite na Agencijata za hrana i izve{tai na EK vo koi }e se povtoruvaat naodite. veterinarstvo za standardot ISO 17020. - ûdno e toa {to NPAA 2011 go spomenuva proektot - Nabavki na oprema za inspektorite za vr{ewe za integrirano grani~no upravuvawe u{te od kontrola na proizvodnite kapaciteti i oprema za zemawe mostri. vremeto na EAR koja zgasna vo 2006 g.

124 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 4. Pravila za bezbednost na 4. Pravila za bezbednost na hrana - Predvidenite aktivnosti za donesuvawe na hranata - Izmeni na slednive pravilnici: za posebnite barawa za pogolema lista na podzakonski akti vo ova - S# u{te ne se doneseni bezbednost na mle~nata hrana za doen~iwa; za posebnite podra~je bea predvideni u{te so NPAA 2009, i toa podzakonskite akti za barawa za bezbednost na hranata na ìtna osnova za kako kratkoro~ni prioriteti. rastvoruva~i za ekstrakcija, doen~iwa i mali deca; za aditivite {to moàt da se - NPAA 2011 predviduva jaknewe na instituciite za materijalite {to doa|aat upotrebuvaat vo proizvodstvo na hrana; za op{tite preku novi vrabotuvawa i obuki. O~igledno e vo kontakt so hranata i za barawa za bezbednost na hranata; za posebnite barawa deka i sledniot Izve{taj }e gi notira istite zasilenata hrana. za bezbednost na hranata za posebna nutritivna upotreba zabele{ki, so ogled na toa deka e potrebno vreme - Kapacitetot na laboratorijata i dozvolenite nivoa na dneven vnes na vitamini i za da se obu~at novite vraboteni, taka {to e vo RZZZ e nedovolen za da minerali; za na~inot na ozna~uvawe na hranata; za nejasno kako }e se sprovedat novite podzakonski obezbedi sigurni rezultati. posebnite barawa za bezbednost na dodatocite na akti so ogled na slabiot kapacitet. Isto taka, - Kapacitetot na Inspektoratot za hranata; za nutritivnite i zdravstvenite tvrdewa. site navedeni obuki se finansirani od nekoja hrana vo Direkcijata za hrana - Novi vrabotuvawa na dràvni inspektori i stru~ni stranska pomo{. e zajaknat, no brojot, obukata slu`benici i nivna obuka. - NPAA 2011 naveduva dolg spisok na obuki koi i kapacitetot na personalot - Izmeni na pravilnicite za: posebnite barawa za gi posetile slu`benicite vo tekot na 2010, no ostanuva nedovolen. bezbednost na brzo zamrznatite prehranbeni proizvodi; spored Izve{tajot 2010, o~igledno e deka toa ne - Programata za monitoring na posebnite barawa za bezbednost na prirodnata bilo dovolno. Drugoto pra{awe {to se otvora e bezbednosta na hranata ne se mineralnavoda; posebnite barawa za bezbednost na dali vlasta gi gradi kapacitetite na vistinskite implementira poradi nedostig hranata proizvedena so inovirani tehnologii; posebnite dràvni slu`benici, osobeno zatoa {to spisokot na sredstva. barawa za bezbednosta na hranata koja sodrì ili e na pominati obuki e dosta impresiven, a proizvedena od genetski modificirani organizmi. rezultatot od niv e nula. - Izrabotka na lista na dozvolena i zabraneta hrana od GMO i lista na dozvolena i zabraneta hrana proizvedena so inovirani tehnologii. - Izrabotka na nacionalen kontrolen plan za GMO vo hrana. 5. Posebni pravila za dobito~na 5. Posebni pravila za dobito~na hrana - NPAA 2011 ukaùva na faktot deka se napraveni hrana - Zapo~nuvawe na postapkata na donesuvawe na obuki na vrabotenite od Upravata za veterinarstvo, podzakonski akti, vo soglasnost so Zakonot za so zaem od Svetska banka. Pra{awe - Zo{to bezbednost na hranata za ìvotni. se koristi zaem za ne{to {to moèlo da se - Sproveduvawe teoretska i prakti~na obuka i isprogramira navremeno (IPA 2007) i da se pokrie sproveduvawe studiska poseta so grant? - Natamo{no usoglasuvawe na sekundarnoto zakonodavstvo - Nejasno e od kade }e se finansiraat obukite i {to }e proizleze od Zakonot za bezbednost na hranata. studiskata poseta. - Se dobiva vpe~atok deka se nema pretstava koe e toa natamo{no usoglasuvawe so pravilata na EU. 125 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 6. Fitosanitarna politika 6. Fitosanitarna politika - Golem del od podzakonskite akti i pravilnici bea ve}e - Registarot na proizvodi za za{tita na - Donesuvawe podzakonski akti, i toa: 5 vo soglasnost so Zakonot za zdravjeto na rastenijata, 7 vo predvideni so NPAA 2009, a sega se prefrluvaat vo NPAA rastenijata ne e vospostaven soglasnost so Zakonot za proizvodi za za{tita na rastenijata i 15 vo soglasnost so Zakonot za 2011, a nekoi pak, duri i na sreden rok. - Ne se prezemeni merki za |ubriwa. - Od predvidenite aktivnosti moè da se zaklu~i deka implementirawe na me|unarodnite - Donesuvawe pravilnici, i toa: Pravilnik za trgovija so materijal za razmnoùvawe i saden registarot na proizvodi za za{tita na rastenijata nema da standardi za fitosanitarni merki, materijal na ovo{ni rastenija, namenet za proizvodstvo na ovo{je; Pravilnik za trgovija so bide vospostaven vo tekot na 2011 godina, {to zna~i deka osobeno za sledewe, izvozno saden materijal od vinova loza; Pravilnik za opredeluvawe na mali proizvoditeli na semenski na krajot na godinata ovaa zabele{ka da bide povtorena sertifikuvawe i utvrduvawe na statusot materijal od zemjodelski rastenija. po tretpat vo Izve{tajot za napredokot. Isto taka, se na {tetnik vo opredeleno podra~je. - Upravata za seme i saden materijal }e sklu~uva dogovori vo soglasnost so dadenite javni odnesuva i na prezemaweto na me|unarodnite standardi za - Treba da se donesat podzakonskite ovlastuvawa na pravni lica za stru~na kontrola na proizvodstvoto na semenski posevi i nasadi, fitosanitarni merki, bidej}i NPAA 2011 niv gi predviduva akti za kvalitet na semeto i rasadniot postkontrola i ispituvawe na vidovite/ sortite na zemjodelskite rastenija, kako i javni na sreden rok (2012–2013). materijal. ovlastuvawa na laboratorii za ispituvawe na semenski i saden materijal, zemawe i ~uvawe na - Vo odgovor na zabele{kata za slaboto iskoristuvawe na - I natamu e nesoodveten definitivnite primeroci na sorti vo gen-banki. dràvnata fitosanitarna laboratorija, so NPAA 2011 se administrativniot kapacitet na - Pravilnik za visinata na tro{ocite za dodeluvawe na selekcionerskoto pravo, nositelot na planira otpo~nuvawe na postapkata za nejzina akreditacija Fitosanitarnata uprava. selekcionerskoto pravo i proverka na uslovite za dodeluvawe na selekcionerskoto pravo vo vo 2011 godina. No potrebata od zajaknuvawe na nejzinite - Koordinacijata me|u razli~nite soglasnost so Zakonot. kapaciteti so profesionalni obuki e samo deklarativna, institucii vo oblasta na - Izmeni na Zakonot za reproduktiven materijal od {umski vidovi drvja. bidej}i ne se naveduva kolku i koi obuki se planiraat. fitosanitarnata politika ne e - Izgradba na objekt za fitosanitarna kontrola na grani~niot premin na aerodromot „Aleksandar - Novite vrabotuvawa ne se povrzani so rezultati {to se podobrena. Veliki” vo Skopje. o~ekuvaat od soodvetnite institucii. - ôve~kite resursi, opremata i uslovite - ]e zapo~ne postapkata na akreditacija na metodi za ispituvawe na Dràvnata fitosanitarna - Nikade ne se spomenuvaat merki za podobruvawe na na grani~nite kontroli se s# u{te laboratorija. koordinacijata na razli~nite institucii, iako taa neadekvatni. - ]e se donesat pravilnici za potrebnite podatoci, dokumenti i postapka za odobruvawe na zabele{ka se notira po tretpat vo Izve{tajot 2010. - Podobreniot kapacitet na proizvodi {to sodràt aktivni supstancii, a ne se vklu~eni vo listata Aneks 1, koi bile fitosanitarnata laboratorija ne se prisutni na pazarot do juli 1993 i za na~inot i postapkata za pravewe eksperimenti ili koristi dovolno bidej}i nejzinata uloga testovi, za istraùvawe i razvoj,{to vklu~uvaat ispu{tawe na neodobreni proizvodi vo ne e dokraj definirana, a primeroci ne ìvotnata sredina, vo soglasnost so Zakonot za proizvodi za za{tita na rastenijata. se dobivaat redovno - ]e se donesat pravilnici za formata i sodrìnata na deklaracijata za kvalitet i ozna~uvawata na |ubriwa; za na~inot i principite za rabota na stru~niot sovet; za tro{ocite za ispituvawe pri kontrola na |ubriwata koi se proizveduvaat, uvezuvaat ili plasiraat na pazarot. - ]e se donesat 6 podzakonski akti za posebno ureduvawe na me|unarodnite standardi za fitosanitarni merki spored Me|unarodnata konvencija za za{tita na rastenijata (IPPC), vo soglasnost so Zakonot za zdravjeto na rastenijata.

126 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

127 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POGLAVJE 13. RIBARSTVO Pristapno partnerstvo

Izve{taj za napredokot 2008 Izve{taj za napredokot 2009 Izve{taj za napredokot 2010 1. Upravuvawe so resursite 1. Upravuvawe so resursite i flotite - Izve{tajot za napredokot zboruva za nedostig na i flotite - Donesuvawe podzakonski akti za upravuvaweto administrativen kapacitet za implementacija na so resursite, inspekcijata i kontrolata vo politikata, osobeno vo Oddelenieto za ribarstvo ribarstvoto i doprecizirawe na odredbite za i akvakultura, kako i vo Dràvniot zemjodelski vr{ewe reakreativen ribolov. inspektorat. Na~inot na koj e izraboteno ova poglavje - Izrabotka na ribolovni osnovi za site samo go potvrduva toa. Imeno, site pet podra~ja se ribolovni vodi. fuzirani vo edno, {to ne be{e slu~aj so NPAA 2009, - ]e se donese programa za unapreduvawe kade {to bea predvideni merki za ~etiri podra~ja na ribarstvoto i akvakulturata za period (upravuvawe so resursi, inspekcija i kontrola, od 12 godini, kako i godi{na programa za strukturna politika i dràvna pomo{). finansiska poddr{ka vo ribarstvoto i - Kratkoro~niot prioritet za donesuvawe na akvakulturata vo 2011 godina. podzakonskite akti za upravuvawe so resursite, - ]e se dopolni vospostaveniot sistem za inspekcijata i kontrolata na ribarstvoto ne sledewe na sostojbite vo ribarstvoto i soodvetstvuvaat so zabele{kite na Izve{tajot 2011, akvakulturata so evidencija za koristeweto so koj se bara od dràvata da gi usoglasi strukturnite na dràvnata pomo{ vo oblasta. politiki za dràvna pomo{ i osobeno pomo{ta za - ]e se izgradat mesta za vlez i izlez od poribuvawe na ribolovnite vodi. ribolovnite vodi (ribolovni punktovi). - ]e se izrabotat i realiziraat godi{nite programi za finansiska poddr{ka vo ribarstvoto i akvakulturata vo 2012 i 2013 godina.

128 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2008 Izve{taj za napredokot 2009 Izve{taj za napredokot 2010 2. Inspekcija i kontrola 2. Inspekcija i kontrola - So NPAA 2011 se predviduva jaknewe na - Administrativniot - Donesuvawe podzakonski akti za upravuvaweto administrativnite kapaciteti, no ne se predviduvaat kapacitet na oddelenieto so resursite, inspekcijata i kontrolata vo instrumentite so koi }e se postigne istoto. za ribarstvo i akvakultura ribarstvoto i doprecizirawe na odredbite za - Nedostigot od administrativen kapacitet o~igledno vo MZ[V i vo Zemjodelskiot vr{ewe rekreativen ribolov vlijael vrz razbiraweto na zabele{kite od Izve{tajot inspektorat s# u{te ne e 2010, pa namesto da se raboti na vospostavuvawe dovolen. na celosen registar na dràvnata pomo{ dodelena - Nedostatokot na vo sektorot, MZ[V predviduva dopolnuvawe na kapacitet se protega vospostaveniot sistem na sledewe na sostojbite i na zemjodelskiot vo ribarstvoto i akvakulturata so evidencija za inspektorat, koj ima koristeweto na dràvnata pomo{. glavna uloga vo kontrolata i inspektiraweto na ribarstvoto. 3. Pazarna politika 3. Pazarna politika - NPAA 2011 sosema go ignorira ovoj del od Podrajeto - Administrativnata - ]e se izgradat mesta za vlez i izlez od 13, iako vlastite imaat prezemeno obvrski utvrdeni vo struktura za ribolovnite vodi (ribolovni punktovi). NPAA 2009 koi vo me|uvreme magi~no is~eznaa. implementirawe na - NPAA 2009, isto taka, predviduva{e vospostavuvawe na pazarnata politika s# u{te edinstven IKT-sistem vo ribarstvoto vo 2009, no toj ne e vospostavena. nitu se vospostavi, nitu pak se spomnuva vo NPAA 2011. - Ministerstvoto s# u{te nema registar na celata dràvna pomo{ dodelena vo sektorot. - Nacionalnite {emi na dràvna pomo{ treba da bidat usoglaseni so strukturnite politiki za dràvna pomo{ na EU, osobeno pomo{ta za poribuvawe na ribolovnite vodi.

129 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2008 Izve{taj za napredokot 2009 Izve{taj za napredokot 2010 4. Strukturna politika 4. Strukturna politika - Donesuvaweto na Programata za unapreduvawe na - ]e se donese Programata za unapreduvawe ribarstvoto i akvakulturata za period od 12 godini na ribarstvoto i akvakulturata za period be{e predvideno u{te vo NPAA 2009. Godi{nata od 12 godini, kako i godi{na programa za programa za finansiska poddr{ka vo ribarstvoto i finansiska poddr{ka vo ribarstvoto i akvakulturata vo 2011 nema da ja popravi zabele{kata akvakulturata vo 2011 godina. na EK vo Izve{tajot 2010, bidej}i taa }e bide donesena - Izrabotka na ribolovni osnovi za site vrz osnova na staro, neharmonizirano zakonodavstvo. ribolovni vodi.

5. Dràvna pomo{ 5. Dràvna pomo{ - Vo NPAA 2011 nema nitu zbor za ovaa oblast. - ]e se dopolni vospostaveniot sistem za sledewe na sostojbite vo ribarstvoto i akvakulturata so evidencija za koristeweto na dràvnata pomo{ vo oblasta.

130 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

POGLAVJE 14. TRANSPORTNA POLITIKA Pristapno partnerstvo - Natamo{no sproveduvawe na memorandumot za razbirawe za razvoj na South East Europe Core Regional Transport Network i jaknewe na sorabotkata so opservatorijta za SouthEast Europe Transport; usoglasuvawe na zakonite za pati{ta – prevoz na opasni stoki, pristap do pazar, socijalni uslovi, implementacija na digitalni tahografi i podobruvawe na bezbednosta na pati{tata; vo èleznicata, vospostavuvawe na regulatorno telo nezavisno od infrastrukturata i operatorot, kako i uprava za bezbednost {to }e izdava sertifikati za bezbednost; usoglasuvawe so EU-pravilata za transport na opasni stoki so èleznica; garancija na finansiskata stabilnost preku kompenzirawe na javnite uslugi vo patni~kiot soobra}aj i namaluvawe na dolgovite; sproveduvawe na obvrskite od prvata tranziciona faza na European Common Aviation Area Agreement (ECAAA) i relevantnoto zakonodavstvo; jaknewe na administrativniot kapacitet na Agencijata za civilno vozduhoplovstvo. Srednoro~ni prioriteti - Zaokruùvawe na acquis: paten (digitalen tahograf), èleznica (prv i vtor paket i interoperabilnosta), vozdu{en i primena na soodvetnoto zakonodavstvo; sproveduvawe na obvrskite od vtorata tranziciona faza na ECAAA.

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Paten soobra}aj 1. Paten soobra}aj - Izve{taite 2009 i 2010 zboruvaat za - Zakonot za paten soobra}aj s# u{te - Spogodbi za me|unaroden paten transport so ê{ka necelosna usoglasenost na Zakonot za ne e celosno usoglasen so acquis za i [vedska (krajot na 2011) i so Portugalija, paten soobra}aj so acquis za pristap do pristap na pazarot. Finska, Irska i Litvanija (kraj na 2012) pazarot, no NPAA 2011 ne go dopira ova - Administrativnite kapaciteti na - Obnovuvawe na patnata soobra}ajna signalizacija pra{awe, tuku zaklu~uva deka Zakonot e inspektoratite treba da se zajaknat. - Zaokruùvawe na prestrukturiraweto na usoglasen. Makedonija pat - Spogodbite za me|unaroden prevoz - Kapacitetite na Dràvniot inspektorat za na stoki i patnici se navedeni prvo transport }e se zajaknat so vrabotuvawe na novi vo NPAA 2009, pa vo NPAA 2010, a lica, obezbeduvawe a oprema, kako i obuka za sega i vo NPAA 2011 i se pomestuvaat sproveduvawe na inspekciskite kontroli pri za dekemvri 2012, {to pokrenuva vr{eweto prevoz na patnici i stoki vo patniot somnevawa vo kapacitetite na Vladata. soobra}aj. - ûdno e i toa {to golem broj dràvi - Izmeni na Zakonot za bezbednost na soobra}ajot na se navedeni i kako kratkoro~ni i kako pati{ta srednoro~ni prioriteti. - Izmeni na Zakonot za vozila - Izmeni na Zakonot za rabotno vreme - Sklu~uvawe spogodbi za me|unaroden prevoz na patnici i stoki so Portugalija (12/2012), Finska (12/2012), Litvanija (12/2012) i Irska (12/2012). - Sproveduvawe na regulativata za digitalni tahografi

131 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. @elezni~ki soobra}aj 2. @elezni~ki soobra}aj - Kratkoro~nite prioriteti - Ne e obezbedena konkurencija me|u - Izmeni na Zakonot za èlezni~ki sistem i Zakonot predviduvaat zakoni i podzakonski èlezni~kiot i patniot soobra}aj za bezbednost vo èlezni~kiot soobra}aj i Zakonot akti, no ne i merki za postignuvawe - Treba da se vospostavat upravi za za dogovori za prevoz; celosna funkcionalnost na organot za bezbednost i telo za istragi na - Upravata za bezbednost vo èlezni~kiot sistem bezbednost i teloto za istraùvawe nesre}i, vo soglasnost so noviot zakon }e propi{e upatstva za izdavawe sertifikati i na nesre}i, za da se odgovori na - S# u{te ne e odgovoreno na baraweto odobrenija za sigurnost; zabele{kite na Izve{tajot 2010. na privatniot èlezni~ki operator - Ratifikacija na Spogodbite za grani~na kontrola Diskutabilno e dali so predvidenite poradi nejasnite pravila na èlezni~kiot soobra}aj so Kosovo i so Srbija merki }e se olesni pristapot na - Pristapot do pazarot e kompliciran - Zajaknuvawe na Upravata so novi vrabotuvawa, privatnite èlezni~ki operatori do poradi necelosno funkcionalnoto tehni~ka opremenost i organizirawe na obuki na pazarot ,koi{to gi najavija svoite telo za bezbednost, poradi {to ne se vrabotenite aktivnosti vo èlezni~kiot soobra}aj, vospostaveni pravilata za izdavawe - Novi vrabotuvawa vo Ministerstvoto za transport pred s# vo transportot na stoki, a potoa sertifikati za bezbednost. - Usoglasuvawe na nacionalnoto zakonodavstvo so i vo prevozot na patnici. novite direktivi na EU vo delot za èleznicite, - Modernizacijata i rekonstrukcijata - Donesuvawe Nacionalna programa za èlezni~ka na èlezni~kata infrastruktura i infrastruktura (2014-2016) obnovata na vozniot park se zaglaveni - Obuki za Agencijata za regulirawe na vo tehni~kite dokumentacii, a èlezni~kiot sektor prvenstveno bea predvideni vo NPAA - Novi vrabotuvawa vo Sektorot za èleznici vo MTV 2009 (vidi poglavje 21). i vo Upravata za sigurnost vo èlezni~kiot sistem. 3. Vnatre{en voden soobra}aj 3. Vnatre{en voden soobra}aj - Rekonstrukcijata na pristani{teto vo - Doprva treba da se izgradi dosie - Rekonstrukcija na pristani{teto vo Ohrid; Ohrid be{e predvidena prvo vo NPAA za primenata na relevantnoto - Ureduvawe na uslovite za postignuvawe bezbednost, 2009, pa vo 2010 i sega vo NPAA 2011. zakonodavstvo vo ovaa oblast. opremenost i kapacitet.

132 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 4. Kombiniran transport 4. Kombiniran transport - NPAA 2011 priznava deka - Promocijata na modalnata raspredelba od zakonskata ramka za licencirawe na avtomobilite kon pe{a~ewe, velosipedizam i javen multimodalnite transportni operatori prevoz }e bide predizvik za bliska idnina, - Voveduvawe politika za prenaso~uvawe na tovarot pa ottuka kratkoro~nite prioriteti i patnicite od pati{tata kon transportite koi ne gi dopiraat samo ekolo{kite se {tetni za `ivotnata sredina aspekti, kako {to se promocijata - Standardizacija i harmonizacija na na pe{a~eweto, velosipedizmot i multimodalnite tovarni edinici, so promocija na koristeweto na javniot transport, Evropskata intermodalna tovarna edinica kako i prenaso~uvaweto na tovarot - Izrabotka na fizibiliti studija i kost- i patnicite kon modaliteti koi ne benefit analiza za strategiskite nacionalni se {tetni za `ivotnata sredina. multimodalni transportni jazli No, za volja na vistinata, ovie isti - Integrirawe na izdavaweto bileti i uslugi za prioriteti bea del i od NPAA 2009. baga` me|u razli~nite vidovi transport, - Formirawe na multimodalni transportni jazli (promocija na intermodalnite transportni sistemi, spored fizibiliti-studijata

133 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 5. Vozdu{en soobra}aj 5. Vozdu{en soobra}aj - I pokraj redovnite zabele{ki, vo - Delovi od prvata faza od dogovorot na - Izmeni na Zakonot za vozduhoplovstvo za Izve{taite na EK za necelosna EZVP ne se implementirani obezbeduvawe stabilna finansiska nezavisnost na implementacija na delovi od prvata - Treba da se zajakne administrativniot ACV i na Zakonot za obligacioni i stvarnopravni faza na Dogovorot za EZVP, NPAA2011 kapacitet na sektorot,osobeno odnosi vo vozdu{niot prostor planira samo pomali izmeni vo Zakonot kvalifikaciite na kadarot. - Kadrovsko ekipirawe: MTV (Sektor za za vozduhoplovstvo. Vo me|uvreme, po - Noviot zakon gi namali finansiite vozduhoplovstvo so 1 lice) i ACV (so 12 stru~ni sproveduvaweto na novata postapka za za AVC lica) imenuvawe na Upravniot odbor i nov - Treba da se kompletira pravnata ramka - Formirawe Civilno-voen komitet i Komitet za direktor na ACV, na ovaa pozicija e za „Edinstveno evropsko nebo” istraga na vozduhoplovnite nesre}i i seriozni izbran Dejan Mojsovski, ime povrzano - Treba da se transponiraat incidenti so vladeja~kata partija. Vakvite regulativata za vozdu{en prostor, - Postapka za revidirawe na postojnite bilateralni kadrovski re{enija nema da pridonesat interoperabilnosta i fleksibilnoto spogodbi za redoven vozdu{en soobra}aj, so cel da za pogolema nezavisnot na ACV. koristewe na regulativata, a se otstranat onie odredbi {to gi diskriminiraat - Interesno e toa {to NPAA 2011 vozdu{niot prostor treba da stranskite aviokompanii i aviokompaniite od vsu{nost ne dava nikakvi prioriteti, se prekonfigurira za da bide Republika Makedonija. odnosno naveduva nekoi prioriteti funkcionalen. - Pretsedavawe so Eurocontrol za vedna{ potoa da objasni deka toa e - Kadarot vo ACV treba da se zajakne, a - Sproveduvawe na obvrskite prezemeni vo vtorata ve}e napraveno. Ova poglavje pove}e noviot kadar vo kontrolata na letawe faza na Spogodbata za evropskata zaedni~ka nalikuva na edukativna bro{ura nema relevantno iskustvo vozduhoplovna oblast. otkolku na operativen strategiski - Komisijata za istragi na vozdu{nite dokument, {to zboruva za ograni~eniot nesre}i da gi zajakne kapacitetite i kapacitet na instituciite od da bide nezavisna. poglavjeto 14. - Oddelenieto za vozdu{en soobra}aj na - I ovde, kako i vo drugite poglavja, MTV s# u{te nema kvalifikuvan kadar. gradeweto administrativen kapacitet - Administrativniot kapacitet vo se gleda samo niz prizmata na novite sektorot treba da se zajakne, osobeno vrabotuvawa. kvalifikaciite na kadarot 6. Dràvna pomo{ i satelitska 6. Dràvna pomo{ i satelitska navigacija - O~igledno deka Vladata nema namera navigacija Nema kratkoro~ni prioriteti da se zanimava so ova pra{awe vo - Izgotvuvawe Strategija za satelitska navigacija dogledno vreme, a zborovite „dràvna pomo{“ ne se ni spomnuvaat.

134 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

POGLAVJE 15. ENERGIJA Pristapno partnerstvo - Natamo{no usoglasuvawe na zakonodavstvoto za vnatre{nite pazari za elektri~na energija i gas, energetskata efikasnost i obnovlivite izvori na energija so acquis, so cel postepeno otvorawe na pazarot za energija za konkurencijata; natamo{no zajaknuvawe na nezavisnosta na Regulatornata komisija za energetika; ispolnuvawe na obvrskite od Dogovorot za Energetskata zaednica za celosno sproveduvawe na acquis za vnatre{niot pazar na gas i elektri~na energija i za prekugrani~nata razmena na elektri~na energija; zajaknuvawe na administrativniot kapacitet vo site energetski sektori, vklu~uvaj}i ja i Agencijata za energetika, vo oblasta na energetskata efikasnost i obnovlivite izvori na energija; izgradba na soodveten objekt za skladirawe na radioaktivni materijali; obezbeduvawe pravilno i nezavisno funkcionirawe na Direkcijata za radijaciona sigurnost. Srednoro~ni prioriteti - Natamo{ni napori za obezbeduvawe na soodvetno snabduvawe so energija i razvoj i sproveduvawe na energetskata politika vo soglasnost so obvrskite od Dogovorot za Energetskata zaednica.

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Bezbednost pri snabduvawe 1. Bezbednost pri snabduvawe - NPAA 2011 prakti~no sodrì nekorisni - Vladata donese srednoro~na - Programa za realizacija na Strategijata za razvoj na informacii, a definiranite prioriteti se programa za sozdavawe energetikata tolku op{ti {to realno ne kaùvaat ni{to. zadolìtelni rezervi na - Donesuvawe uredba za kvalitetot na te~nite goriva Kaj srednoro~nite prioriteti situacijata nafta i nafteni derivati, - Postapka za dodeluvawe koncesija za voda za e u{te polo{a. Imeno, se zboruva za koja predviduva obezbeduvawe proizvodstvo na elektri~na energija od mali „otpo~nuvawe na pove}e proekti”, no nema na 90-dnevna prose~na hidroelektri~ni centrali objasnuvawe za kakvi proekti stanuva zbor. potro{uva~ka. - Donesuvawe na Godi{en plan za javni nabavki - Vakviot tekst ukaùva na nedovolniot - Formirawe rabotna grupa za nov Zakon za kapacitet na administracijata, a NPAA 2011 zadolìtelnite rezervi na nafta i nafteni derivati planira samo novi vrabotuvawa za re{avawe - Re{avawe na imotno-pravnite odnosi na skladi{nite na ovoj problem. kapaciteti - Novi vrabotuvawa vo ME (3 vo sektorot za energetika) i vo Direkcijata za zadolìtelni rezervi na nafta - Otpo~nuvawe na pove}e proekti - Objavuvawe me|unarodni oglasi za koncesii za voda - Nov Zakon za zadolìtelnite rezervi na nafta i derivati - Jaknewe na kapacitetite i novi vrabotuvawa

135 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Vnatre{en pazar na energija 2. Vnatre{en pazar na energija - Se ~ini deka ping-pong igrata so Predlog- - Odredeni tarifi za - Donesuvawe podzakonski akti koi proizleguvaat od zakonot za energetika zavr{i. Sekoja rabotna elektri~na energija s# u{te noviot Zakon za energetika verzija na Zakonot izgotvena vo tekot na 2010 ne gi odrazuvaat tro{ocite, - RKE }e gi donese (str. 165) pravilnicite za formirawe be{e prosledena so izjavi od pretstavnici a naplatata ne e dovolna za na cenite za reguliranite dejnosti od oblasta na na Vladata deka istiot e celosno usoglasen da se osiguri odr`livost na elektri~nata energija i prirodniot gas, pravilnici za so EU, no sekoja naredna verzija pretrpuva{e sistemot. cenite na elektri~nata energija i prirodniot gas za seizmi~ki promeni. Koga vo septemvri, - Postapkata za re{avawe na snabduva~ vo kraen slu~aj, tarifen sistem za prenos i Predlog-zakonot kone~no stigna do sporot od septemvri 2008 na distribucija na elektri~na energija i priroden gas, Sobranieto, vakvite izjavi za usoglasenosta Sekretarijatot na Energetskata pazarnite pravila za elektri~na energija, pravilata za na Zakonot padnaa vo voda. Imeno, istiot zaednica za usoglasenosta na snabduvawe i snabduvawe vo kraen slu~aj (elektri~na be{e povle~en vo posleden ~as pred negovoto Zakonot za energetika s# u{te energija i priroden gas), pravilnikot za sledewe na razgleduvawe na redovnata sednica na trae. funkcioniraweto na energetskite pazari, itn. Sobranieto od 27 noemvri poradi golemiot - Pazarnite pravila doprva - Donesuvawe tarifni sistemi i pravila od strana na broj podneseni amandmani (pove}e od 100) treba da se donesat RKE i poradi dopolnitelnoto mislewe dobieno - RKE go donese pravilnikot - 3 novi vrabotuvawa vo ME (sektor za energetika) i od Sekretarijatot na Energetskata zaednica, za formirawe na cenite proekt za zajaknuvawe na kapacitetite (IPA 2009) a so cel izgotvuvawe na integralna verzija na prirodniot gas, no - Donesuvawe Programa za subvencionirawe na na tekstot. Na 28 dekemvri Zakonot go pomina snabduvaweto so priroden gas potro{uva~kata na energija prvoto ~itawe. Vakvata gimnastika ostavi ne e oddeleno od prenosot na - Implementacija na IPA tvining-proektot vo RKE posledici po drugite zada~i definirani vo priroden gas, vo soglasnost so - Natamo{na implementacija na Zakonot za energetika, NPAA (na primer, podzakonskite akti). Direktivata za priroden gas - Usoglasuvawe na doma{noto zakonodavstvo so ona na EU - Pove}eto pravilnici i tarifni sistemi - Sopstvenosta na gasovodot s# - Jaknewe na kapacitetite na ME so novi vrabotuvawa navedeni vo NPAA za prvpat se spomnuvaat vo u{te ne e re{ena (3+4 vo sektorot za energetika) NPAA 2009, a sega e pra{awe dali tie }e se - I pokraj toa {to be{e zasilen - Jaknewe na kapacitetot na RKE so 2 novi vrabotuvawa donesat i vo 2011. so ~etiri novi vrabotuvawa, - IPA proektot 2009 se sostoi od 4 komponenti Sektorot za energetika na i EK ima to~no utvrdeno koi kapaciteti }e se Ministerstvoto za ekonomija gradat, za razlika od na{ata administracija. ne moè da odgovori na site - Nekolkupati se povtoruvaat 3 vrabotuvawa predizvici povrzani so vo ME (sektor za energetika), pa duri i na energetskata politika sreden rok. Ottuka, nejasno e dali stanuva zbor za 3 ili za pove}e lica. 3. Dràvna pomo{ 3. Dràvna pomo{ - NPAA 2011 ne dava nikakvi informacii za - Nema definirani prioriteti toa {to }e se pravi vo naredniot period. 136 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 4. Obnovliva energija 4. Obnovliva energija - Dominantno e ~uvstvoto deka ovie sektori - Podgotovkite na poleto na - Akcionen plan za obnovlivi izvori na energija za se celosno zavisni od stranskata pomo{, a obnovlivata energija se period od deset godini; konkretnite rezultati izostanuvaat ili se odvivaat, no potrebni se - Pravilnik za obnovlivi izvori na energija, odlagaat. zna~itelni dopolnitelni - Uredba za povlasteni tarifi za elektri~na energija - Faktot deka ne se definiraat podzakonskite napori - RKE }e donese pravilnik za povlasteni proizvoditeli akti {to }e se donesuvaat na srednoro~en na elektri~na energija od obnovlivi izvori plan pokaùva deka Vladata nema pretstava - Izgotvuvawe podzakonski akti i aùrirawe na {to }e se slu~uva podaleku od edna godina. postojnite - Povtorno novi vrabotuvawa, no sega za drugi - Novi vrabotuvawa vo ME (4+3) celi. Stanuva li zbor za drugi lica ili ne? - Jaknewe kapacitetite na instituciite preku obuka 5. Energetska efikasnost 5. Energetska efikasnost - Kaj energetskata efikasnost dominantno - Administrativniot kapacitet - Donesuvawe akcionen plan za energetska efikasnost, e ~uvstvoto deka ovoj sektor e celosno i potrebnite resursi na - Donesuvawe uredbi za indikativnite celi za za{teda na zavisen od stranskata tehni~ka pomo{ vo Agencijata za energetika energija i za eko-dizajn, odnos na izgotvuvaweto na soodvetnite s# u{te ne se dovolni za - Donesuvawe pravilnici za energetskite karakteristiki akcioni planovi. efektivno da se promoviraat na zgradite, za energetskata efikasnost na elektri~nite - I ovde vaàt istite zabele{ki kako i energetskata efikasnost i drugite uredi i aparati, za energetskata kontrola, za pogore za gradeweto na kapacitetite na i obnovlivite izvori na visokoefikasnite kombinirani postrojki i upatstvo za instituciite, vklu~uvaj}i go i delot za energija primena na merkite za energetska efikasnost i za{teda novite vrabotuvawa. na energija pri opredeluvaweto na karakteristikite na stokite i uslugite {to se predmet na javnite nabavki, - 5 novi vrabotuvawa vo Agencijata za energetika i po~etok na proektot za zajaknuvawe na administrativnite kapaciteti na sektorot za energetika i na Agencijata za energetika (IPA komponenta 1 i 4) - Donesuvawe Vtor akcionen plan za energetska efikasnost - Izmeni na pravilnikot za energetska kontrola - Novi vrabotuvawa vo ME (4+3 vo sektorot za energetika)

137 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 6. Nuklearna bezbednost i 6. Nuklearna bezbednost i za{tita od radijacija - Golem del od podzakonskite akti, kako za{tita od radijacija - Izrabotka na pravilnik za kvalifikaciite i i planot za za{tita na naselenieto vo - Direkcijata za za{tita od zdravstvenata sostojba na licata koi mo`at da Republika Makedonija od jonizira~ko radijacija izdade nekolku rakuvaat so izvori na jonizira~ko zra~ewe, zra~ewe, bea predvideni u{te so NPAA 2009, regulativi, no nivnata - Izrabotka na plan za za{tita na naselenieto vo pa preneseni vo NPAA 2010, a sega se del od usoglasenost so acquis treba da slu~aj na radijacionen vonreden slu~aj, NPAA 2011. Pra{awe e dali istite }e bidat se proveri - Potpi{uvawe memorandum za sorabotka so Albanija i del od idnata NPAA 2012? - Administrativniot kapacitet so Crna Gora, na Direkcijata e prifatliv, - Ratifikacija na izmenite na Konvencijata za no potreben e i dopolnitelen fizi~ka za{tita na nuklearen materijal, kadar - Predvideno e zajaknuvawe na i kontinuirana - Licenciraweto na objektite za kontrola na izvorite na jonizira~ko zra~ewe skladirawe na radioaktivniot - Jaknewe na kapacitetite na Direkcijata so novi otpad e klu~no zaradi negovo vrabotuvawa i obuka na kadarot sigurno skladirawe i toa - Donesuvawe pravilnik za prostorot, opremata i mora da bide izvedeno vo licata koi mo`at da rabotat so izvori na jonizira~ko soglasnost so acquis zra~ewe i pravilnik za kriteriumite i merkite - Treba da bidat vospostaveni za za{tita od jonizira~ko zra~ewe pri vr{ewe na kriteriumi za odreduvawe dejnost so izvori na zra~ewe na organizacijata koja }e mu - Analiza na vlijanieto na novata direktiva obezbeduva tehni~ka pomo{ - Novi vrabotuvawa vo DRS i obuka na kadarot na DZR - Da se napravi plan za vonredni sostojbi i da se organiziraat ve`bi za za{tita

138 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

POGLAVJE 16. ODANO^UVAWE Pristapno partnerstvo - Da se zgolemi administrativniot kapacitet za sproveduvawe na zakonodavstvoto za danoci i za borba protiv fiskalnata evazija; itno da se prezemat strukturni merki za reformirawe na politikata za kontrola i za podobruvawe na kapacitetot za kontrola; da se podgotvi strategija za inspekciska kontrola i soodvetni informati~ki sistemi; da se po~ituvaat na~elata na eti~kiot kodeks za delovnoto odano~uvawe i da se obezbedi usoglasenost na novite merki za odano~uvawe so na~elata

Izve{taj za NPAA 2011 Komentar napredokot 2010 1. Indirektno 1. Indirektno odano~uvawe - Kratkoro~nite prioriteti za 2011 godina se odano~uvawe - Analiza na zakonskite re{enija na DDV i usoglasenosta so premnogu op{ti, isto kako i onie zacrtani vo - Nema napredok Direktivata 32006L0112 i so drugite dano~ni propisi na EU NPAA 2010 i NPAA 2009. kaj indirektnoto - Kontinuirano prou~uvawe na delovite na direktivite na EU - Vo srednoro~nite prioriteti kaj DDV i odano~uvawe koi ne se usoglaseni so sistemot na akcizite. akcizite ima povtoruvawe na prioritetite za - Akciznite - Prou~uvawe na zakonodavstvoto so odredbite na direktivite usoglasuvaweto na direktivite od NPAA 2009, danoci kaj nekoi na EU, za da se utvrdi potrebata od menuvawe ili donesuvawe preku NPAA 2010 vo NPAA 2011 godina, {to proizvodi i na nov Zakon za DDV zboruva za nivnoto nekompletno sproveduvawe. natamu se poniski - Primena na DDV pri vr{eweto promet na dobra i uslugi me|u - O~igledno deka zabele{kite od Izve{tajot od minimumot {to dano~nite obvrznici vnatre vo Zaednicata. 2010 }e se povtoruvaat i vo slednite nekolku se bara so acquis - Intenziven proces na usoglasuvawe so direktivite na EU, koi godini. decidno se odnesuvaat na sistemot za akcizite. - Usoglasuvawe i vgraduvawe na odredbite na Direktivata za prestrukturirawe na ramkata na Zaednicata za odano~uvawe na energetskite proizvodi i elektri~nata energija (32003L0096), kako i usoglasuvawe na stapkite na akciza na tutunskite dobra i alkoholnite pijalaci so minimalnoto nivo na akcizite koe e propi{ano so Direktivite.

139 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za NPAA 2011 Komentar napredokot 2010 2. Direktno 2. Direktno odano~uvawe - Kratkoro~nite prioriteti se premnogu op{ti i odano~uvawe - ]e prodolì kontinuiranoto prou~uvawe na direktivite na isti kako i onie zacrtani vo NPAA 2010, 2009 i - Zakonskite EU koi se odnesuvaat na sistemot za danokot na dobivka i PDD 2008, {to go otvora pra{aweto „kolku godini i promeni so koi preku proektot na EU „Poddr{ka na dano~nata reforma” i }e se trebaat na Vladata da gi „prou~i” direktivite na se predviduva utvrdat otstapuvawata na zakonite, danokot na dobivka i PDD vo EU (a vo ovaa oblast ima mnogu malku, bidej}i s# osloboduvawe od odnos na evropskoto zakonodavstvo za efikasno da se prezemat u{te nema zaedni~ka evropska dano~na politika). odano~uvawe na direktivite vo Zakonot. - I srednoro~nite prioriteti se povtoruvaat od dividendite {to - ]e prodolì procesot na usoglasuvawe na Zakonot za danokot na NPAA 2009 (na pr. prioritetot za odredbite na im se isplatuvaat dobivka i Zakonot za PDD so direktivite na EU. direktivite koi se odnesuvaat na zaedni~kiot na rezidentnite sistem na odano~uvawe vo slu~aj na spojuvawe, pravni lica podelba, transfer na sredstva i razmena na akcii povlekuvaat me|u firmi” koi povtorno se zacrtuvaat kako diskriminacija srednoro~ni. kon nerezidentnite - Vladata ima legitimno pravo podocna da re{i da pravni lica, a ja usoglasuva ovaa oblast, no pritoa treba javno da i pra{aweto za soop{ti zo{to go pravi toa. idnata primena na Direktivata za podru`nici (na firmite) 3. Administrativen 3. Administrativen kapacitet i zaemna pomo{ - Iako zacrtano kako kratkoro~en prioritet vo kapacitet i - Zabrzuvawe na procesot na potpi{uvawe i ratifikacija NPAA 2009, dogovorite {to treba da se potpi{at zaemna pomo{ na Dogovorite za odbegnuvawe na dvojnoto odano~uvawe so so Belgija, Luksemburg, BiH i so Kuvajt, kako i Belgija, Luksemburg, BiH i Kuvajt, kako i sklu~uvawe dogovori za so Portugalija, Grcija, Kipar i Malta, s# u{te odbegnuvawe na dvojnoto odano~uvawe so drugite dràvi-~lenki ne se ostvareni i povtorno se postavuva kako na EU (Portugalija, Grcija, Kipar i Malta). kratkoro~en prioritet vo NPAA 2011. - Aùrirawe i kompletirawe na registarot na ovlastenite lica za - Od NPAA 2010 se povtoruvaat kratkoro~nite razmena na informacii za odbegnuvawe dvojnoto odano~uvawe i prioriteti „Aùrirawe i kompletirawe na vospostavuvawe neposreden kontakt so ovlastenite lica od drugi registarot” i „vospostavuvawe na neposreden dràvi za razmena na iskustvo vo primenata na dogovorite za kontakt”. odbegnuvawe na dvojnoto odano~uvawe - Srednoro~nite celi ve}e treta godina po red - Prodolùvawe na pregovorite za sklu~uvawe dogovori za ostanuvat isti, premnogu op{ti i nedovolno odbegnuvawe na dvojnoto odano~uvawe so dràvi-~lenki na precizni. EU, kako i so drugi vonevropski dràvi, kako i elektronska i 140 spontana razmena na podatoci so dràvite-~lenki na EU i so drugi zemji. Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot NPAA 2011 Komentar 2010 4. Operativen kapacitet 4. Operativen kapacitet i kompjuterizacija - Se povtoruvaat to~kite 2,3,5,7,8 i i kompjuterizacija - Zajaknuvawe na administrativniot kapacitet i podigawe na 9 od prioritetite na NPAA 2010 - Nedostiga detalen plan standardite za rabota so sistematska obuka na vrabotenite so: godina, {to zna~i deka ne se za implementacija na ⋅ Unapreduvawe na IT sistemot za delovnite procesi vo UJP ostvareni i povtorno se zadavaat Strategijata za 2010– ⋅ Interkonekcija so treti strani zaradi razmena na podatoci. kako kratkoro~ni za 2011 g. 2012 na UJP ⋅ Operacionalizacija na Kancelarijata za komunikacii i odnosi so - Vo ovaa faza, otvoraweto na - S# u{te nedostiga javnosta Regionalnata dano~na akademija e kapacitetot za ⋅ Obezbeduvawe tehni~ki preduslovi za administrirawe na sistem na nerealna cel, bidej}i s# u{te nema inspekcija i za izvr{uvawe na dr`avnite pobaruvawa po osnova na pari~ni kazni, doneseno strategija za razvoj na prisilna naplata globi i tro{oci ^R, {to zna~i deka nema kapacitet - I natamu e nizok ⋅ Jaknewe na kapacitetot na nadvore{nata kontrola i razvoj na novi za ostvaruvawe na istata. I istra`niot kapacitet metodi za borba protiv korupcijata i sivata ekonomija. regionalnata akademija e eden od i kapacitetot za ⋅ Modernizirawe na Centarot za vpari~uvawe na dolg. prioritetite koi se povtoruvaat od koordinacija vo borbata ⋅ Implementirawe na Programata za razvoj na Kontakt- centarot eden dokument vo drug na Vladata. protiv evazijata na ⋅ Regionalna dano~na akademija Vpro~em, ~ove~kite resursi i danokot ⋅ Strategijata za ^R i akti za motivacija na vrabotenite. kvalifikuvanite kadri se edna - Planiranoto - Zajaknuvawe na administrativnite kapaciteti i nadgradba na IT od najslabite alki na dano~nata zajaknuvawe so ~ove~ki sistemot za da se zgolemi naplatata na prihodite, preku ispolnuvawe administracija, {to go potvrduva i resursi vo UJP za 2009 i na slednive srednoro~ni prioriteti: izve{tajot na EK. 2010 ne se slu~i ⋅ Voveduvawe na integriran informati~ki sistem - IT sistemot ve}e nekolku godini - Nedostiga adekvaten IT ⋅ Razmena na podatoci so drugi dr`avi-~lenki na EU po red e staven kako srednoro~en sistem ⋅ Razvoj na komunikaciskite kapaciteti i Intranet prioritet, no s# u{te ne postoi - Eti~kiot kodeks za ⋅ Uspe{no administrirawe na sistem za pari~ni kazni, globi i nikakva realizacija na ovaa ideja. delovno odano~uvawe tro{oci vo korist na RM doprva treba da se ⋅ Elektronska razmena na podatoci so drugi zemji zaradi izbegnuvawe izgotvi i da se primeni na dvojnoto odano~uvawe ili neodano~uvawe ⋅ Hardverska/softverska osnova za razmena na podatoci za dano~ni izmami zaradi namaluvawe na finansiskiot kriminal i dano~nite izmami. ⋅ Formirawe Kancelarija za vrski za razmena na podatoci od oblasta na DDV vo ramkite na EU i sozdavawe oodvetna hardverska i softverska baza za VIES, so koja }e se dobie osnova za unificiranata konekcija na razmenata na podatocite za DDV vo ramkite na EU. 141 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POGLAVJE 17. EKONOMSKO-MONETARNA UNIJA Pristapno partnerstvo - Srednoro~en prioritet - Da se usoglasi pravnata ramka, zaradi obezbeduvawe celosna nezavisnost na Centralnata banka

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Monetarna politika. 1. Monetarna politika. - Podgotvitelniot proces za redoven prenos na - Izvestuvaweto na NBRM - Natamo{no podobruvawe na procesot na podatoci za platnobilansnite statistiki do EVROSTAT za makroekonomskata upravuvawe so likvidnosta vo bankarskiot i vospostavuvawe statistika na investiciskite i situacija se podobri, no sistem. privatnite penziski fondovi se povtoruva od NPAA brojkite s# u{te ne se - Prodol`uvawe na ro~nostite na kotiranite 2010. celosno harmonizirani so kamatni stapki SKIBOR. - Proektot za nabavka na softver za integriran onie na DZS. - Izrabotka na aplikativen softver za smetkovodstven sistem }e se objavi po vtorpat, iako - S# u{te ima nedostatoci redovno izgotvuvawe i objavuvawe mese~ni prvi~no be{e zacrtan vo NPAA 2009, pa vo NPAA 2010. vo pravnata ramka vo izve{tai za deviznite rezervi. - Proektot „Needs Assesment Project for the NBRM in the nekoi klu~ni oblasti, - Podgotvitelen proces za redovna Process of ECB and ESCB accession”, od I komponenta IPA kako {to se celosnata transmisija na podatoci za vo NPAA 2010 se najavi vo poslednoto trimese~je na nezavisnost na NBRM, platnobilansnite statistiki do EVROSTAT. 2010 godina, dodeka vo NPAA 2011 se najavuva vo vtorata zabranata na monetarnoto - Proekt za nabavka na softver za integriran polovina na 2011 godina. finansirawe na javniot smetkovodstven sistem. - I kaj srednoro~nite kriteriumi se povtoruvaat mnogu sektor i zabranata za - Usoglasuvawe so regulatornata i raboti od NPAA 2009 i NPAA 2010. preferencijalen pristap operativnata ramka na ESCB i ECB. - NPAA 2011 ne predviduva (i ovojpat) merki za re{avawe na javniot sektor do - Kontinuirano prisposobuvawe na na problemite notirani vo Izve{tajot 2010, iako stanuva finansiskite pazari. podzakonskata regulativa na Narodna banka zbor za problemi od 2008. kon direktivite na EU i podobruvawe na institucionalniot i stru~niot kapacitet na Narodna banka.

142 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Ekonomska politika. 2. Ekonomska politika. - Implementacijata na nabavenata softverska aplikacija - Se zadocni so - Do krajot na 2010 godina se o~ekuva vo koja }e se kreira integrirana baza na podatoci za dostavuvaweto na ~etvrtiot implementacija na nabavenata softverska celokupniot javen dolg na dr`avata se provlekuva od PEP aplikacija vo koja }e se kreira integrirana krajot na 2008 vo sekoja NPAA i nikako da se slu~i. - Opisot na strukturnite baza na podatoci na celokupniot javen dolg - Iako NPAA 2009 veli „potrebni se administrativni reformi ne e seopfaten, na dr`avata. zajaknuvawa vo tekot na 2009 i 2010 godina, za {to se a makroekonomskata - Na sreden rok, preku proektot planirani dve novi vrabotuvawa”, od toga{nite 11 i fiskalnata ramka e „Zajaknuvawe na kapacitetot na vraboteni, sega namesto 12 (kolku {to imalo vo 2009) optimisti~ka vo kontekst Sektorot za makroekonomska politika za vo Sektorot ima 10 vraboteni. Sektorot nema nitu na o~ekuvanite nadvore{ni makroekonomski analizi i formulirawe rakovoditel, nitu pomo{nik, iako i NPAA 2009 i i NPAA rezultati. Celite ne na politikite, so cel da se podobri 2010, kako i samata priroda na rabotata, go predviduvaat se jasno usoglaseni so kreiraweto na politikite i ostvaruvaweto toa. prioritetite na politikite na kriteriumite za vlez vo EU”, se o~ekuva povrzani so procesot na zna~itelno da se zgolemi kapacitetot na pristapuvawe vo EU. Sektorot za makroekonomska politika za - PEP ima samo ograni~ena podgotovka na makroekonomski analizi, relevantnost i ne se proektirawe na makroekonomskite upotrebuva kako osnoven varijabli, ocenka na efektot od dokument za kreirawe na planiranite vladini politiki i merki, ekonomskite politiki. kako i za proektirawe na buxetskite - Administrativniot prihodi. kapacitet za implementacija s# u{te varira - i na horizontalno i na vertikalno nivo.

143 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POGLAVJE 18. STATISTIKA Pristapno partnerstvo - Zajaknuvawe na kapacitetot na Dràvniot zavod za statistika za da se obezbedi navremeno sproveduvawe na naredniot popis na zaokruùvawe na vospostavuvaweto statisti~ki deloven registar i registar na farmi, vklu~uvaj}i gi i standardnite proceduri, za registrite da naselenieto i da se ovozmoì postojan razvoj na nacionalnite smetki i na statistikite {to tie gi sodràt, osobeno da se re{at preostanatite nedostatoci sodràt aùrirani informacii. vo pribiraweto i obrabotkata na zemjodelskite statistiki i delovnite statistiki vo soglasnost so EU-standardite i metodologijata i da se zgolemi Srednoro~ni prioriteti - Natamo{en razvoj na site oblasti na statistikata, celosno usoglasuvawe vo klu~nite oblasti, vo odnos na frekventnosta, ispra}aweto, a statisti~ki podatoci do Evrostat; opsegot, klasifikacijata, rokovite i kvalitetot, i postavuvawe edinstven sistem za upravuvawe i obrabotka; vospostavuvawe dobro koordiniran nacionalen statisti~ki sistem. Izve{taj za Komentar NPAA 2011 napredokot 2010 1. Statisti~kata 1. Statisti~kata infrastruktura - Primena na proceduri za pristap do mikropodatoci od razli~ni - Nasproti prioritetite za reforma na Dràvniot zavod za statistika infrastruktura - Izmeni na Zakonot za dràvnata statistika. statisti~ki oblasti (podgotovka na za{titeni mikrodatoteki), za preku jaknewe na negovite sevkupni kapaciteti i kritikite za - Buxetot na DZS za - Bro{ura za primenata na Kodeksot za rabota na evropskata statistika. nau~no-istraùva~ki celi. namaluvawe na negoviot buxet za 2010 godina vo Izve{tajot 2010, 2010 e zna~itelno - Novi vraboteni vo DZS za implementacija na evropskoto zakonodavstvo. - Objavuvawe na procedurite za pristap do mikropodatocite za Vladata go zgolemi negoviot buxet, no glavno za realizacija na Popisot. reduciran, a - Analiza od primenata na sistemot za sledewe na tro{ocite po aktivnosti. nau~noistraùva~kite celi na veb-stranicata na DZS. Najgolem del od buxetot (65%) e namenet za stavkata „dogovorni uslugi”. op{tata sostojba - Treto samoocenuvawe spored CAF (Common Assessment Framework). - Usvojuvawe na evropskite metodologii i alatki za za{tita od - Problemot na pravi~nata zastapenost vo Dràvniot zavod za statistika, - Analiza na rezultatite od tretoto samoocenuvawe spored CAF. statisti~ko razotkrivawe. so resursi e lo{a. NPAA 2011 voop{to ne go ni spomenuva. Verojatno i ova pra{awe }e se - Poefikasno strategisko planirawe, buxetirawe i upravuvawe. - Prira~nik za za{tita od statisti~ko razotkrivawe. Treba da se re{ava vo dogovor me|u glavnite koalicioni partneri vo Vladata na - - Izve{tai za kvalitetot po zavr{uvaweto na statisti~kite istraùvawa. - Implementacija na kontrola na statisti~kata doverlivost vo obezbedi pravi~na - Podgotvuvawe dokument za sledewe na kvalitetot na procesite. razli~ni statisti~ki oblasti, so prisposobuvawe na raspolo`livite netransparenten na~in, kako i dosega. zastapenost - Podgotvuvawe prira~nici i proceduri za sobirawe, kontrola, {ifrirawe, vnes i obrabotka na podatoci. softveri vo ESS. - Glaven predizvik godinava }e bide organizacijata i sproveduvaweto na - Izrabotka na aplikacii za vnes na podatoci i za kontrola na vneseniot materijal od Popisot. - Redizajn na sodrìnskata i tehni~kata postavenost na veb- Popisot 2011, kako i razvojot i usoglasuvaweto na nacionalnite smetki - Tabelirawe na podatocite od Popisot 2011. stranicata. i soodvetnite statistiki so onie na EU, so ogled na postojanite kritiki - Podobra tehni~ka infrastruktura (serveri, PC, softver), nabavka na oprema i softver za sproveduvawe na Popisot 2011. - Voveduvawe korisni~ki orientirani alatki za fleksibilna upotreba za nivna necelosna usoglasenost, odnosno bavno usoglasuvawe. - On-line pribirawe na podatoci za 5 statisti~ki istraùvawa. na diseminiranite podatoci na veb-stranicata. - Zgolemuvawe na data-setovite dostaveni do Evrostat. - Analiza na postojnite statisti~ki publikacii (sodrìna). - Aplikacii za transkodifikacija za podatocite od statisti~kite istraùvawa koi se dostavuvaat do Evrostat. - Podgotvka na plan za redizajn na statisti~kite publikacii - Polnewe na bazata na referentni metapodatoci spored ESMS strukturata za 30 statisti~ki istraùvawa. (sodrìna). - Primena na statisti~kiot biznis-proces model vo IT sistemite na DZS. - Voveduvawe novi statisti~ki publikacii. - Podgotvena strategija za razvoj na metainformaciskiot sistem na DZS. - Sproveduvawe Anketa za merewe na zadovolstvoto na korisnicite. - Prisposobuvawe na postojnata aplikacija od ESS za registrirawe na statisti~ki varijabli i stavawe vo funkcija vo - Vospostavuvawe i odrùvawe na registar na korisnicite. opkruùvaweto na DZS. - Analiza za imixot na institucijata. - Hardver i softver za centralizirano arhivirawe i bekapirawe. - Anketa za misleweto na davatelite na podatoci. - Prira~nik i kodeks za upravuvawe so informati~kata bezbednost.

144 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

145 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za NPAA 2011 Komentar napredokot 2010 2. Klasifikaciite i 2. Klasifikaciite i registrite - Bavno se odvivaat aktivnostite registrite - Sledewe na promenite vo ekonomskite klasifikacii za usoglasuvawe na sistemot - Donesuvawe na nacionalnata klasifikacija na zanimawa – NKZ, usoglasena so na nacionalnte standardi so me|unarodnata klasifikacija na zanimawa ISCO-08. evropskite. Ovoj prioritet - Sledewe na procesot na donesuvawe na ISCED 2011 i negova primena. e zacrtan u{te vo NPAA - Transfer na metodolo{ko-organizacionata i tehni~kata obrabotka na podatocite od 2009, kako kratkoro~en, Izbira~kiot spisok vo DIK. i se povtoruva vo sekoja - Razvivawe na metodolo{kite osnovi i funkcionalnosta na SDR, usoglaseni so naredna NPAA. Zatoa, glavniot evropskite standardi i preporaki. problem ovde e vkupniot - Statisti~ko istraùvawe za podobar kvalitet na podatocite vo Delovniot registar i administartiven kapacitet za vklu~uvawe vo EVROGROUP registarot. sproveduvawe na reformite - Definirawe na varijablite, usoglaseni so evropskite standardi, i preporakite so vo ovoj del. Kako primer, metodolo{kite podobruvawa vo administrativniot registar na naselenieto (vo MVR). Dràvniot zavod za statistka - Razvivawe softver za istorijatot na promeni vo Registarot na farmite. s# u{te se „osloboduva” od - Primena na vovedeni proceduri za aùrirawe na registarot na farmite. administrativnite i upravnite - Re~isi site aktivnosti prodolùvaat na sreden rok. funkcii i nivniot transfer kon drugi institucii, za smetka na negovoto naso~uvawe kon svojata osnovna dejnost. 3. Sektorski 3. Sektorski statistiki - Zakonot za popisot e kone~no statistiki - Sproveduvawe na operativniot plan za Popisot 2011 (organizacija, podgotovka i donesen i e predviden buxetot - Buxetot za Popisot podgotovki za objavuvawe na rezultatite). za Popisot 2011 vo iznos od 600 na naselenieto ne - Sproveduvawe na Anketata za kontinuirana stru~na obuka (CVTS). milioni denari. e obezbeden, a s# - Primena na metodologija za tro{ocite na socijalnata za{tita- ESSPROS. - Harmonizacijata so evropskiot u{te ne e usvoen - Prenos na podatocite do Evrostat, vo soglasnost so evropskite standardi. sistem na smetki ESA 95 se nitu Zakonot za - Sproveduvawe na ad hok modulot vrabotenost na invalidizirani lica. odviva mo{ne bavno. Potvrda popisot. - Sproveduvawe anketa za prihodite i ìvotniot standard – SILK. za ova e redovnoto prefrlawe - Usoglasenosta so - Analiza i podatocite od anketata za struktura na zarabotuva~kata. na aktivnostite predvideni ESA 95 i so PEP i - Istraùvawe za slobodni rabotni mesta. kako kratkoro~ni prioriteti natamu e slaba. - Obezbeduvawe podatoci za sledewe na statistikata na ìvotnata sredina, vo soglasnost od edna vo druga godina ve}e 3 so evropskite regulativi. godini po red. - Sostavuvawe ekonomski smetki po institucionalni sektori i izrabotka na integriran set ekonomski smetki. - Harmonizacija na presmetkite na makroagregatite, vo soglasnost so ESA 95. - Unapreduvawe na sektorskite smetki. 146 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za NPAA 2011 Komentar napredokot 2010 - Dostavuvaweto - Podobreni metodi za presmetka na DDV na regionalno nivo. - Problemot na lo{iot kvalitet statisti~ki - Podgotvuvawe na podatocite za BDP na kvartalno nivo. na Pretpristapnata ekonomska podatoci do - Pokvalitni podatoci vo input-autput tabelite za Evrostat. programa (PEP), koj se Evrostat se - Obezbeduvawe indikatori za odr`liv razvoj. provlekuva od po~etokot na zgolemi, no - Razvivawe na smetkite za zdravstvoto. nejzinoto donesuvawe, povtorno potrebno e - Implementirawe na NKD REV 2. ne e cel za re{avawe. Glavnite natamo{no - Vospostavuvawe metodologija i dostavuvawe na eksperimentalnite presmetki za zabele{ki se odnesuvaat na podobruvawe, harmoniziraniot indeks na tro{oci na ìvot do Evrostat. premnogu optimisti~kite osobeno za - Obezbeduvawe kratkoro~ni statisti~ki podatoci vo grade`ni{tvoto. prognozi za ekonomijata, kako ekonomskata - Obezbeduvawe a kratkoro~ni statisti~ki podatoci vo industrijata. i na toa {to PEP voop{to ne statistika. - Obezbeduvawe relevantni statisti~ki podatoci, vo soglasnost so EU regulativata, za gi tretira prioritetite od PRODCOM (Nomenclature of Industrial Products). Pristapnoto partnerstvo. Ova - Obezbeduvawe strukturni statistiki, vo soglasnost so EU regulativata, za SBS (Structural e problem koj se provlekuva vo Business Statistics) br.58/97 i br.295/08 site strategiski dokumenti, pa - Obezbeduvawe kratkoro~ni statisti~ki podatoci vo energijata. ottuka i ~uvstvoto deka istite - Obezbeduvawe kratkoro~ni statisti~ki podatoci vo turizmot, ugostitelstvoto i se pravat kolku da se napravat, transportot. a ne za da posluàt kako jasna - Obezbeduvawe kratkoro~ni statisti~ki podatoci vo trgovijata. ramka i vodi~ vo evropskite - Obezbeduvawe relevantni podatoci za podr{ka na donesuvaweto na odlukite za razvoj reformi. na zemjodelskiot sektor. - Sproveduvaweto na Popisot - Obezbeduvawe relevantni podatoci za agro-monetarnite smetki vo zemjodelstvoto. 2011 }e pretstavuva eden - Implementacija na EVROSTAT-metodologijata (ESA '95) vo delot na podgotovkata na od glavnite predizvici za tabelite za dràvniot dolg (EDP notifikacii). Dràvniot zavod za statistika - Redovno izgotvuvawe mese~na dinamika na izve{taite za deviznite rezervi, vo vo narednata godina, spored koj soglasnost so prira~nikot i preporakite na MMF. }e se ocenuva i natamo{niot - Podgotvitelen proces za redoven prenos na podatocite za platno-bilansnite napredok vo ova poglavje. statistiki do EVROSTAT. - Vtor, no ne pomalku - Voveduvawe statistika za investicionite/privatnite penziski fondovi. zna~aen predizvik ostanuva - Prisposobuvawe na eksternite statistiki kon novite me|unarodni standardi, koi }e zaokruùvaweto na po~nat da se primenuvaat od 2014 godina. statisti~kiot sistem so site - Unapreduvawa na metodologijata za procenka na privatnite transferi vo platniot sektorski statistiki, kako bilans. osnova za vodewe kvalitetni - Natamo{no prisposobuvawe na statistikata (delot {to e vo domenot na NBRM) kon ekonomski politiki. barawata na EVROSTAT. - Razvoj na statistikata na finansiskite smetki. - Re~isi site aktivnosti prodolùvaat i na sreden rok. Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POGLAVJE 19. SOCIJALNA POLITIKA I VRABOTUVAWE Pristapno partnerstvo - Natamo{no transponirawe na acquis i zajaknuvawe na administrativnite i operativnite strukturi, vklu~uvaj}i go i Inspektoratot za trud; obezbeduvawe administrativen kapacitet za sproveduvawe na politikite za socijalna inkluzija i socijalna za{tita; obezbeduvawe funkcionalen i reprezentativen socijalen dijalog; natamo{ni napori za podobruvawe na sostojbata na licata so posebni potrebi. Srednoro~ni prioriteti - Razvoj na postojan mehanizam za socijalen dijalog; razvoj na dolgoro~ni politiki za socijalna vklu~enost i podobruvawe na pristapot na ranlivite grupi do pazarot na trudot; natamo{no podobruvawe na politikite za socijalna za{tita; razvoj na mehanizmite za sledewe na sostojbata na licata so pre~ki vo razvojot.

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Trudovo zakonodavstvo 1. Trudovo zakonodavstvo - Iako NPAA 2010 tvrdi deka „posebno vnimanie }e - Nacionalnoto trudovo - Podgotovka na Zakonot za rabotni soveti se posveti na doslednata primena na trudovoto zakonodavstvoto s# u{te ne e - Jaknewe kapacitetite na Dr`avniot pravo”, vo NPAA 2011 nema informacija za toa {to efektivno usoglaseno so EU. inspektorat za trud (DIT). e napraveno na toj plan, nitu pak se predviduva - Sorabotkata me|u relevantnite - Implementacija na proektot „Podobruvawe mehanizam za merewe na implementacijata na institucii ostanuva slaba. na borbata protiv neprijavenata rabota”. zakonodavtsvoto vo ovaa oblast. Nema utvrdeno - Administrativniot kapacitet i - Podgotovka na poseben Zakon za za{tita pokazateli so koi }e se meri efikasnosta na natamu e nedovolen. na vrabotenite vo slu~aj na nesolventnost rabotata na Dr`avniot inspektorat za trud. na rabotodava~ot. - Postoi razlika vo direktivite za koi so NPAA 2010 be{e predvideno da se transponiraat i izvestuvaweto so NPAA 2011 za toa koi direktivi se ve}e transponirani. - Se docni so donesuvaweto na pravilnicite za rabotite {to ne smeat da gi vr{at rabotnici koi ne napolnile 18 godini i rabotni~ki za vreme na bremenost i doewe.

148 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Zdravje i bezbednost pri rabota 2. Zdravje i bezbednost pri rabota - I NPAA 2010 i NPAA 2011 izvestuvaat deka e - I natamu ima golema potreba od - Donesuvawe na Nacionalna programa za osnovan Sovetot za bezbednost i zdravje pri obuka na inspektorite za trud za da bezbednost pri rabota i Akcionen plan. rabota. Bez razlika na toa dali e formiran vo go sproveduvaat zakonodavstvoto. - Pravilnik za minimalnite barawa za 2009 ili vo 2010 o~igledno e deka ne funkcionira, - Nema harmonizirani kriteriumi bezbednost i zdravje pri rabota na bidej}i s# u{te ne e usvoena Nacionalnata i metodi za evidentirawe na vrabotenite vo slu~aj koga postoi rizik programa za bezbednost pri rabota {to treba{e da povredite na rabotnoto mesto i za od izlo`uvawe na biolo{ki agensi. bide usvoena vo 2010. nivna analiza, so cel soodvetno da - DIT }e potpi{e memorandumi so - DIT s# u{te nema ostvareno sorabotka so se razvie nacionalnata strategija relevantnite institucii za razmena relevantnite institucii, iako i NPAA 2010 za za{tita. na podatoci za nesre}i pri rabota i za „tvrde{e” deka „vo tek se razgovori za sklu~uvawe konsolidirano sobirawe i evidentirawe dogovori me|u DIT i drugite relevantni na podatocite. institucii”. - Ne e jasno zo{to usoglasuvaweto so 11-tata individualna direktiva (Za{tita na rabotnicite vo industriite za vadewe minerali so dup~ewe) go nema ve}e vo spisokot na srednoro~ni prioriteti. 3. Socijalen dijalog 3. Socijalen dijalog - I kratkoro~nite i srednoro~nite prioriteti - Bipartitniot i tripartitniot - Zgolemuvawe na efikasnosta na rabotata se povtoruvaat od NPAA 2010 i se sveduvaat na dijalog s# u{te se slabi. na Ekonomsko-socijalniot sovet. pottiknuvawe na tripartitniot i bipartitniot - Socijalnite partneri s# u{te - Pottiknuvawe na tripartitniot dijalog na socijalen dijalog. Aktivnostite {to se predlagaat nemaat kapaciteti za razvoj, lokalno nivo i na bipartitniot dijalog. na ovoj plan (rabotilnici, seminari, obuki), primena i evaluacija na - Jaknewe na kapacitetite na socijalnite te{ko deka }e go dadat o~ekuvaniot rezultat. Iako socijalnite politiki. partneri. se predviduva deka }e se zajaknat socijalnite partneri, se ~ini deka se nema vizija za vistinskite potrebi i merki {to treba da se prezemat.

149 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 4. Politika na vrabotuvawe 4. Politika na vrabotuvawe - Se docni so implementacija na proektite - U~estvoto na pazarot na trudot - Definirawe na glavnite predizvici finansirani preku IPA komponenta 4 (za pove}e i natamu e mnogu nisko, a na pazarot na trudot, vo soglasnost so detali, vidi vo Poglavjeto 22) nevrabotenosta visoka. Evropskata ekonomska strategija – Evropa - Ne e predvideno usvojuvawe na nova Strategija za - Zna~itelen del (1/3) od buxetot 2020. vrabotuvawe, iako toa be{e kratkoro~en prioritet namenet za aktivni merki be{e - Podgotovka i implementacija na nov vo NPAA 2010. skraten, a preostanatiot del be{e Operativen plan za aktivni merki za - I pokraj katastrofalnata situacija na pazarot nedovolen za da ima realen efekt. vrabotuvawe 2011. na trudot, NPAA 2011 konstatira „politikite - Ne e namaleno vrabotuvaweto vo - Programa za samovrabotuvawe so bea naso~eni kon kreirawe i implementacija siviot sektor. kreditirawe. na politiki za vrabotuvawe koi }e vlijaat - Nedostiga efikasna sorabotka i vrz zadr`uvaweto na pozitivniot trend na koordinacija me|u relevantnite pazarot na trudot”. institucii. 5. Evropski socijalen fond 5. Evropski socijalen fond - Prakti~no, vo NPAA 2011 nema kratkoro~ni - Implementacijata na Operativnata - Implementacija na operativnata programa prioriteti, bidej}i tie se sveduvaat na programa za razvoj na ~ove~kite „Razvoj na ~ove~kite resursi 2007–2013” implementacija na planiranite proekti. resursi, kofinansirana preku i srednoro~na evaluacija na nejzinata - Evaluacijata ne mo`e da bide prioritet, bidej}i ~etvrtata komponenta IPA, e mnogu implementacija. taa e sostaven del od rabotata. bavna. - Se docni so implementacija na proektite finansirani preku IPA komponenta 4 (za pove}e detali, vidi vo Poglavjeto 22).

150 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za NPAA 2011 Komentar napredokot 2010 6. Socijalna vklu~enost 6. Socijalna vklu~enost - Povtorno otsustvuva strate{koto planirawe,{to se - Raste stapkata na - Izgotvuvawe i usvojuvawe na Operativen plan za potvrduva so nedostigot na kratkoro~ni prioriteti, siroma{tija. 2011. koi vo su{tina ne se prioriteti tuku redovni - Visoka stapka na - Izrabotka na protokol za razmena na podatoci koi se aktivnosti. osipuvawe, osobeno na odnesuvaat na socijalnoto vklu~uvawe. - Vo NPAA 2011 ne se planirani re~isi nikakvi Romite. - Doekipirawe na Oddelenieto za implementacija na aktivnosti za namaluvawe na pri~inite za visokata - Nedovolni merki i Strategijata i Dekadata na Romite, prodolùvawe so stapka na siroma{tija i za ekonomsko integrirawe na buxet za podobruvawe implementacijata na nacionalnite akcioni planovi najranlivite grupi. na pristapot na od Strategijata i Dekadata. - Se ~ini deka dràvata nema jasna vizija za toa kako da ranlivite grupi do - Dodeluvawe stipendii za u~enicite Romi. se spravi so problemite na socijalnata nevklu~enost, pazarot na trudot. - Otvorawe dneven centar za vozrasni lica so bidej}i re~isi vo site oblasti so NPAA se planiraat - Nedovolnata popre~enost vo razvojot. istraùvawa koi doprva }e treba da gi analiziraat koordinacija - Godi{na ocenka za sproveduvaweto na Nacionalnata tekovnite sostojbi vo konkretnite oblasti i }e gi na instituciite strategija za pravata na licata so popre~enost identifikuvaat problemite {to treba da se otstranat. prodolùva da ja (2010–2018). - Doìvotnoto u~ewe, preku koe se ovozmoùva podobar popre~uva efikasnosta - Otvorawe dneven centar za deca so autizam. pristap na marginaliziranite grupi na pazarot na na pravata na - Izgotvuvawe studija za sostojbite so socijalnata trudot, voop{to ne se spomenuva, nitu pak se zboruva za licata so hendikep inkluzija. otstranuvawe na nedoslednostite vo ovaa oblast. (nivniot pristap - Operativen plan za implementacija na Nacionalnata - Aktivnostite planirani so NPAA 2010 za sproveduvawe do zdravstvenite i strategija za stari lica (2010–2020). Otvorawe na kratki formi na ran detski razvoj, preku rabota socijalnite uslugi dneven centar za stari lica vo Kru{evo. so deca nadvor od gradinkite vo ruralnite i i nivnata socijalna - Centar za mentorstvo na deca koi se vo konflikt so marginaliziranite podra~ja, nikade ne se spomnuvaat, vklu~enost). zakonot. taka {to ne e jasno dali tie voop{to se realizirani. - Izrabotka na analiza za sistemot za administracija - Vo nekolku navrati se spomnuvaat novi vrabotuvawa na pari~nite transferi za decata i istraùvawe za na pripadnicite od pomalite zaednici vo potrebite na najsiroma{nite doma}instva. adminstracijata. Imaj}i gi predvid zabele{kite na EK - Nacionalno istraùvawe za semejnoto nasilstvo. za nestru~nite vrabotuvawa, Vladata mora da obezbedi - Analiza za potrebite na edukatorite na deca so transparentnost, profesionalnost i fer izbor pri posebni potrebi. realizacijata na novite 328 vrabotuvawa. - Analiza za sostojbite so seksualnata zloupotreba i - Imaj}i predvid deka so NPAA 2011 ratifikacijata pedofilijata. na Konvencijata za pravata na licata so invalidnost se predvuduva duri vo 2012, nejasno e zo{to podgotvitelnite aktivnosti ne se prioritet vo 2011.

151 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za NPAA 2011 Komentar napredokot 2010 7. Socijalna za{tita 7. Socijalna za{tita - Iako NPAA 2010 predviduva{e donesuvawe na - S# u{te ne e dovolen - Donesuvawe Zakon za isplata na penzii Zakon za socijalno domuvawe, Zakonot s# u{te ne administrativniot kapacitet i penziski nadomestoci od kapitalnoto e donesen, a vo NPAA 2011 takov ne e predviden. za razvoj na praveden sistem za finansirawe. O~igledno, Vladata go menuva konceptot i ovoj socijalna za{tita. - Voveduvawe nova softverska aplikacija problem go re{ava preku posebna Programa za - Bavna primena na Zakonot za za ostvaruvawe na pravata i isplata na izgradba i odr`uvawe na socijalni stanovi vo socijalnata za{tita. penziskite davawa. sopstvenost na Republika Makedonija, so koja se - Analiza za mo`nostite i na~iniot na predviduvaat 1.101 stan; raspredeleni se 131, a vospostavuvawe multifondovi vo vtoriot 1.228 se vo postapka na raspredeluvawe. i vo tretiot stolb na penziskiot sistem. - Ne e donesena programa so merki za namaluvawe - Vospostavuvawe elektronska evidencija na energetskata siroma{tija. Ovoj problem se i regulirawe na na~inot na vodewe na targetira preku Programata za subvencionirawe na evidencijata i dokumentacijata. potro{uva~kata na energija. - Revizija na standardite i normativite za - Nedovolniot administrativen kapacitet ne se socijalnite uslugi za decata. adresira. Iako NPAA 2010 predviduva{e (na kratok - Analiza na potrebite od socijalni uslugi rok) donesuvawe na Programa za kontinuirano na lokalno nivo vo op{tinite. obrazovanie na stru~nite lica vo oblasta na socijalnata rabota i voveduvawe sistem za licencirawe, vakvata programa nitu e vovedena, nitu pak se predviduva da bide vovedena. - Gradeweto na kapacitetite za uspe{no sledewe i evaluacija na efikasnosta na socijalnata za{tita, kako srednoro~en prioritet, se napu{ta.

152 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za NPAA 2011 Komentar napredokot 2010 8. Antidiskriminacija 8. Antidiskriminacija - NPAA 2011 ne predviduva izmena na doneseniot - Doneseniot zakon ne - Otpo~nuvawe so rabota na Komisijata za zakon so cel istiot da se harmonizira so e harmoniziran so EU za{tita od diskriminacija. evropskite standardi, osobeno okolu vnesuvaweto zakonodavstvoto i ne ja predviduva na seksualnata orientacija kako uslov za seksualnata orientacija kako diskriminacija i postapkata za za{tita od osnova za diskriminacija. diskriminacija. - Komisijata nema administrativen - Problemot so nezavisnosta i kompetentnosta kapacitet, rokot od 3 meseci na ~lenovite na Komisija za za{tita od za poveduvawe postapaka pred diskriminacija ne e adresiran vo NPAA 2011, iako Komisijata se smeta za premnogu ova ja minira celta za postoeweto na Zakonot i ograni~uva~ki. negovata uspe{na implementacija. - Prodol`uva diskriminacijata vrz - Ne se predviduvaat nikakvi aktivnosti koi }e osnova na seksualnata orientacija, vospostavat mehanizam za sledewe na slu~aite na etni~koto poteklo i hendikepot. diskriminacija i nivna statisti~ka evidencija vo - S# u{te nema statistika site sferi. za direktna i indirektna diskriminacija.

153 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za NPAA 2011 Komentar napredokot 2010 9. Ednakvi mo`nosti 9. Ednakvi mo`nosti - Za àl, NPAA 2011 ne predviduva nikakvi - Kapacitetot na Sektorot za ednakvi - Usoglasuvawe na Zakonot za ednakvi aktivnosti so koi }e se adresiraat zabele{kite od mo`nosti i natamu e nedovolen, vo mo`nosti so Direktivata za pristap do posledniot izve{taj na EK vo vrska so jakneweto smisla na finansiski i ~ove~ki dobrata i uslugite. na kapacitetite, zajaknuvaweto na kordinacijata resursi. - Operativna programa za 2011 za i poddr{kata na inicijativite za borba protiv - Nedostigot od koordinacija implementacija na Nacionalniot plan za stereotipite. Naprotiv, se ~ini deka Vladata gi go popre~uva sproveduvaweto akcija za rodova ramnopravnost. zajaknuva ovie stereotipi preku kampawite koi{to na Strategijata za za{tita od - Akcionen plan za unapreduvawe na gi poddrùva. semejnoto nasilstvo, osobeno na statusot na ènata Romka 2011–2013 - Ne se realizirani aktivnostite predvideni lokalno nivo. - Na sreden rok se planira donesuvawe na so NPAA 2010 za inkorporirawe na rodoviot - Nedovolna poddr{ka na Strategija za rodova ramnopravnost. koncept vo zakonskata regulativa od oblasta inicijativite za borba protiv na obrazovanieto i vo nastavnite programi i diskriminatorski obi~ai i profesionalnata obuka. Vo 2010 MCEO sprovede stereotipi. proekt so koj se potvrdi deka tokmu preku - Nisko u~estvo na ènite vo obrazovanieto se sozdavaat novi (negativni) rabotnata sila. tradicii. - Aktivnite merki za vrabotuvawe nezna~ajno gi targetiraat ènite, a ne se prezemaat nitu dopolnitelni aktivnosti za da se olesni tranzicijata na ènite na pazarot na trudot.

154 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

POGLAVJE 20. PRETPRIJATIJATA I INDUSTRISKATA POLITIKA Pristapno partnerstvo - Definirawe i sproveduvawe na strategija za industrijata {to pottiknuva razvoj i inovacii; voveduvawe sistematska procenka na vlijanieto na novite propisi vrz pretprijatijata; Zajaknuvawe na resursite na Oddelot/Agencijata za MSP i obezbeduvawe primena na Strategijata i Akciskiot plan za MSP, kako i Evropskata povelba za malite pretprijatija; natamo{no poednostavuvawe na propisite, „regulatornata gilotina” i namaluvaweto na birokratskite pre~ki za biznisot; voveduvawe procenka na vlijanieto na propisite. Srednoro~ni prioriteti - Natamo{en razvoj na mehanizmite za poddr{ka na MSP i podobar pristap do finansiskite uslugi; definirawe i sproveduvawe na Strategijata za industrijata {to pottiknuva razvoj i inovacii; zaokru`uvawe na sproveduvaweto na Strategijata za vgraduvawe na pretpriema~koto obrazovanie vo op{testvenite tekovi vrz osnova na uspe{nite donatorski pilot-proekti.

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Na~elata na 1. Na~elata na industriskata politika - Ako PVR e del od postapkata na donesuvawe na industriskata politika i i pretprijatijata regulativata, toga{ do koga }e bide predmet na pretprijatijata - Natamo{no implementirawe na aktivnostite predvideni vo NPAA? - Nekoi ministerstva s# u{te regulatornata gilotina i procenka na - Povtorno nema merki za razvoj na politikite za poddr{ka ne sproveduvaat {iroka vlijanieto na regulativata (PVR). na MSP, vo soglasnost so principot „Malite pred s#”, {to konsultacija na zasegnatite - Proektot „Podobra biznis regulativa se gleda od skromnite finansiski sredstva za taa namena. strani pri izgotvuvaweto vo Makedonija” e namenet za analiza na - Nejasno e zo{to ne e predvidena pogolema uloga na na zakonite i sistemskite dosega{nata primena na PVR. Agencijata za poddr{ka na pretpriema{tvoto na RM i na analizi na pravnite akti. - Voveduvawe Registar (do 2012) i pilot- mreàta organizacii, osobeno ako se znae deka milionski - Principot „Malite pred proekt vo Ministerstvoto za transport sumi od buxetot na RM se davaat na UNDP namesto na s#” se u{te ne e vgraden (2011). nacionalnite ~initeli. Treba da se istakne deka ovaa vo zakonite i razvojot na - Pravewe 5-godi{en plan za pottiknuvawe zabele{ka vo Ize{tajot se provlekuva od 2008. politikite. na konkurentnosta i reaktivirawe - ôve~kite resursi i javnoto na NSPK (Nacionalen sovet za finansirawe za rabotata pretpriema{tvo i konkurencija). na Oddelenieto za MSP - Podgotovka na Strategijata za inovacii. i Agencijata za malite i - êtvrt paket antikrizni merki. srednite pretprijatija s# - IPA proekt za sproveduvawe na u{te ne se dovolni. industriskata politika.

155 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Instrumentite na 2. Instrumentite na industriskata - Strategijata za zanaet~istvo e predvidena u{te so NPAA industriskata politika i politika i pretprijatijata 2009, a s# u{te nema ni{to. Zna~i li toa deka istata }e se pretprijatijata - Usvojuvawe i implementacija na pojavi i vo NPAA 2012!? - Godi{nata programa za sektorski godi{ni programi, kako i - Na smetka na malite sredstva za MSP (vo finansiskata poddr{ka na konkurentnosta, na Strategijata za izvozna promocija i ramka za 2011 se predvideni vkupno 8.000.000,00 pretprimeni{tvoto i Strategijata za razvoj na zanaet~istvoto. den za subvencii i transferi), dodeka za poddr{ka rabotata na klasterite za - 3-godi{na programa za MSP (2011–2014) na investiciskite vlo`uvawa se predviduvaat u{te 2010 ima reduciran buxet za - Agencijata za stranski investicii i pogolemi sredstva. Taka,za subvencija na postojnite re~isi 40% vo sporedba so promocija na izvozot na RM so usvojuvawe stranski investitori }e se potro{at okolu 2,3 milioni 2009. na Strategijata za izvozna promocija }e evra, a za tehnolo{ki zoni okolu 5 milioni evra. So - Buxetot na Agencijata za dobie nova osnovna dejnost, za ~ie{to ogled na otsustvoto na rezultati na ASIPI, diskutabilna privlekuvawe stranski izvr{uvawe soodvetno }e se doekipira i e opravdanosta na tro{eweto na smetka na MSP, {to e investicii e 5,7 milioni dokapitalizaira. notirano i vo Izve{tajot 2010. evra za 2010, a vo 2009 se - Formirawe Centar za inovacii (USAID) - Poednakvo nelogi~no e {to duri sega (po 5 godini potro{eni mnogu sredstva za koristewe na EU programite CIP, FP7 tro{ewe pari) }e se pravi strategija za privlekuvawe bez vidlivi rezultati. i EUREKA. na stranskite investicii. Se pra{uvame dali Vladata - Formirawe na ekviti fond (2011–2013) planira da isprati promotori vo na{ite najnovi dr`avi- - Analiza na Direktivata za borba protiv prijateli, kako Iran, Sirija, Zimbabve i Bolivija? zadocnetite pla}awa zaradi nejzino - Faktot deka proekt na USAID }e se zanimava so EU transponirawe. fondovite zboruva za ograni~eniot kapacitet na Vladata - Zajaknuvawe na kapacitetite da gi programira evropskite sredstva, no i bilateralnata na instituciite vklu~eni vo pomo{. Imeno, ne be{e te{ko da se predvidi deka sproveduvaweto na industriskata na potencijalnite korisnici na EU-sredstva (vo politika. slu~ajov MSP) }e im treba poddr{ka, pa istata da se isprogramira{e u{te so IPA 2007 od prvata komponenta, a bilateralnata pomo{ da se iskoriste{e za prebroduvawe na periodot 2007–2008 dodeka se programira{e IPA.

156 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 3. Sektorski politiki. 3. Sektorski politiki - Problemot so nedovolnoto finansirawe, od edna strana, - Golem del od buxetot za - Prodolùva implementacija na i neracionalnoto postavuvawe na prioritetite, od druga Strategijata za turizam se postojnite programi za programite za strana. tro{i za subvencionirawe ~elik i tekstil. - I natamu }e se subvencionira stranskiot organiziran na posetite na stranskite - Izdavawe informativen bilten za ~elik. turizam, i pokraj zabele{kata na EK vo Izve{tajot 2010, a turisti. - Odrùvawe me|unarodna regionalna buxetite na tradicionalnite sektori ne se podobruvaat. - Merkite koi se odnesuvaat konferencija za metalur{kiot sektor. - Se postavuva pra{aweto: „Kako e vozmo`no pri tolku na poddr{kata na - Integrirawe na Programata za poddrr{ka mnogu strategiski dokumenti, da ne moè da se navedat tradicionalnite sektori na tekstilnata industrija vo ramkite na poprecizno aktivnostite {to }e se prezemat na sreden (tekstil, metalska Programata za industriska politika. rok”? industrija, turizam) imaat - Subvencionirawe na stranskiot skromni buxeti. organiziran turisti~ki promet i poddr{ka na izgradbata na turisti~kata atrakcija „Makedonsko selo”. - Implementacija na sektorskite strategiski dokumenti.

157 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POGLAVJE 21. TRANSEVROPSKI MRE@I (TENS) Pristapno partnerstvo Izve{taj za NPAA 2011 Komentar napredokot 2010 1. Soobra}ajni 1. Soobra}ajni mreì - Vo ova poglavje, Izve{tajot mreì - Realizacija na proektot Demir Kapija – Smokvica za napredokot 2010 konstatira - Izgradbata na (28 km) so sredstvata od IPA komponentata za regionalen razvoj, Vladata na umeren napredok, no zabeleùva na avtopatot na RM, EBOR, EIB (vkupno okolu 250 milioni evra). zadocnetite nabavki i na potrebata od Koridorot 10 od - Potpi{uvawe dogovori za koncesija na pati{tata. zna~itelni finansiski resursi. - Modernizacija na Koridorot 10 – èleznica (kredit od EBOR, vo 2011 }e se IPA e seriozno - Najgolemiot del od aktivnostite raspi{e tender za remont na delnicite Tabanovce – Kumanovo i Miravci – i proektite vo NPAA 2011 se zadocneta i ne se Smokvica). povtoruvawe ili prodolùvawe na zapo~nati nitu - Rekonstrukcija na @elezni~kata stanica – Skopje (725 iljadi evra od RM i nabavkite. 2,175 milioni evra od IPA). onie od NPAA 2010. Me|u niv ima i - Administrativnite - Podgotovka na proektni studii i proektna dokumentacija za èlezni~kite takvi ~ija{to realizacija }e zavisi kapaciteti, delnici po dolìnata na Koridorot 10 i 10D. od odobruvaweto sredstva od strana na osobeno - Fizibiliti-studija i ESIA studija za zapadniot del od Koridor 8 relvantnata finansiska institucija tehni~kite, treba (izrabotkata na osnovnata tehni~ka dokumentacija da se finansira so do koja e podnesena aplikacijata za zna~itelno da se donacija od Western Balkans Investment Framework, proceneta vo iznos od 6,5 zaem ili donacija. Finansiskoto zajaknat. milioni evra). u~estvo na Vladata e prikaàno - S# u{te se potrebni - Izgradba na nova terminalna zgrada, poletno-sletna pateka, parking, samo za IPA proektite, bidej}i toa zna~itelni pristapen pat, sistem za zemska navigacija, komunalna infrastruktura, e zadolìtelno vo soglasnost so dogradba na administrativna zgrada, kargo-terminal, protivpoàrna finansiski regulativite za programirawe na stanica, parking za vozduhoplovi na aerodromot „Aleksandar Veliki” i IPA sredstvata. Vo drugite slu~ai, resursi za parking, objekti vo kargo- centarot, VIP objekt, pre~istitelna stanica, finansiskoto u~estvo na doma{nite nadgradba na administrativna zgrada, patrolni i protivpoàrni vozila i oprema za infrastrukturnata ohridskiot aerodrom (TAV do noemvri 2011). institucii, vklu~itelno i na Vladata, mreà. - Potpi{uvawe na Dogovorot za transportna zaednica vo 2011. e nejasno ili zavisi od izdavaweto - Podgotovka na sektorska fizibiliti-studija za identifikacija na novi dràvni garancii, kakov {to strategiskite multimodalni transportni jazli i kost-benefit analiza e su~ajot so MEPSO. Ottuka, jasno (Vladata obezbedila 276.500 evra, a od IPA grant vo iznos od 829.500 evra). e deka bez pogolema sigurnost na - Nadgradba na delnicata Bitola – Resen – Ohrid – Podmolje. doma{nite sredstva, realizacijata na - êtvrto aùrirawe na Nacionalnata transportna strategija. infrastrukturnite proekti }e bide - Tender za vtoriot del od Koridor 8 (Nogaevci – Negotino) neizvesna. - Izvedben proekt na èlezni~kata linija Ki~evo – Struga – granica. (za podetalni komenatari, vidi poglavje 14 Transportna politika).

158 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Energetski mreì 2. Energetski mreì - Glavniot vpe~atok e deka mnogu se docni so - Razvoj na elektroenergetskiot sistem vo RM i ostvaruvaweto na zacrtanite energetski proekti, {to ja Proektot 4 trafostanici 400/110 kV namaluva atraktivnosta na dr`vata za SDI i direktno - Koridor 10: interkonektivna vrska [tip – Ni{ vlijae na nejzinata konkurentska sposobnost na EU (vo 2011 se o~ekuva zavr{uvawe na elaboratot pazarot. za numeri~ki podatoci i postapkata za - U~estvoto vo potprogramata „Inteligentna energija eksproprijacija, odobruvawe na zaemot od SB i Evropa” vo ramkite na programata CIP voop{to ne potpi{uvawe dogovor za gradba). se tretira ovde, tuku vo Poglavjeto 20 (str. 235). Ne - Koridor 8: interkonektivna vrska Skopje e jasno na {to se dolì odolùvaweto na mo`nosta – Kosovo C (vo 2011 treba da se vospostavi za finansirawe i poddr{ka na energetskite proekti sorabotka me|u MEPSO i KOST za da se izraboti so nepovratni sredstva od EU. Pretpostavka e deka fizibiliti-studijata) i interkonektivna vrska pregovorite se odolùvaat poradi neusoglasenosta Makedonija – Albanija (prioriteten proekt za na Zakonot za energetika, poradi problemite so koj se o~ekuva odobruvawe na aplikacijata za liberalizacijata na pazarot na energija i lo{iot donacija do WBIF od Vladata). tretman kon stranskite investitori vo ovaa oblast - Izrabotka na proektna dokumentacija (Za pove}e detali, vidi Poglavje 15 – Energetika). (osnoven i izvedben proekt) za prioritetnite magistralni gasovodni pravci Kle~ovce – Bitola i Skopje – Tetovo – Gostivar so krak do Ki~evo i proektna dokumentacija za pet delnici (do krajot na 2011). - Kratkoro~nite prioriteti prodolùvaat i kako srednoro~ni.

3. Telekomunikaciski 3. Telekomunikaciski mre`i - Premnogu se docni so potpi{uvaweto na Memorandumot mre`i - Potpi{uvawe Memorandum za razbirawe za za razbirawe za vtorata potprograma od programata u~estvo na RM vo Potprogramata za poddr{ka na CIP, bidej}i toa be{e predvideno da se slu~i u{te vo politikite za IKT i pla}awe na vlezniot bilet, 2008. Ostanuva nejasno zo{to tolku se docni so IKT imenuvawe na ~len na RM vo koordinativnoto potprogramata, iako se procenuva deka potencijalot za telo za ovaa Potprograma i nejzina promocija u~estvo vo proekti e prili~no golem. vo javnosta.

159 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POGLAVJE 22. REGIONALNA POLITIKA I KOORDINACIJA NA STRUKTURNITE INSTRUMENTI Pristapno partnerstvo - Zajaknato vospostavuvawe na institucionalnite strukturi i zajaknat administrativent kapacitet za programirawe, podgotovka na proekti, monitoring, evaluacija i finansisko upravuvawe i kontrola, osobeno kaj resornite ministerstva, zaradi sproveduvawe na pretpristapnite programi na EU, kako podgotovka za sproveduvawe na kohezionata politika na Zaednicata; zaokru`uvawe na Nacionalnata strategija za regionalen razvoj. Srednoro~ni prioriteti - Zajaknuvawe na centralno nivo i razvoj na administrativnite kapaciteti na regionalno i na lokalno nivo; jasno raspredeluvawe na odgovornostite i jaknewe na kapacitetite za koordinacija me|u nadle`nite tela/ strukturi za sproveduvawe, vklu~uvaj}i gi i lokalnite vlasti. Izve{taj za napredokot NPAA 2011 Komentar 2010 1. Zakonska ramka 1. Zakonska ramka - NPAA 2010 tvrdi deka „e kompletirana - Nema relevanten - Izmeni na Zakonot za ramnomeren regionalen razvoj. relevantnata legislativa” (str. 254) za napredok. - Donesuvawe i sproveduvawe na Programata za razvoj za 2011 i regionalen razvoj, no NPAA 2011 pak predviduva - Da se donese Programata na Biroto za regionalen razvoj 2011. izmeni na Zakonot za regionalen razvoj, a zakonodavstvo za - Potpi{ana finansiska spogodba za Operativna programa za analizata od sproveduvaweto na Strategijata pove}egodi{no regionalen razvoj. i akciskite planovi s# u{te ne e izgotvena. programirawe i buxetska - Potpi{ana finansiska spogodba za Operativna programa za Konsultaciite so Nacionalniot sovet za fleksibilnost. razvoj na ~ove~kite resursi. ramnomeren regionalen razvoj se pro forma, so ogled na toa deka Sovetot posleden pat zasedaval vo dekemvri 2009. - NPAA 2011 ne go vklu~uva problemot na pove}‌egodi{noto programirawe. - NPAA 2011 ima mo{ne skromni o~ekuvawa ako se znae deka e izvesno potpi{uvaweto na finansiskite spogodbi za operativnite programi poradi rokovite od Brisel. 2. Institucionalna ramka 2. Institucionalna ramka - Kratkoro~niot prioritet predviden vo NPAA - Zajaknuvawe na - Odluka za vklu~uvawe na regionalnata konkurentnost vo 2011 e zadocnet. Regionalnata konkurentnost me|uministerskata Operativnata programa za IPA 3 komponentata. be{e predvidena od strana na EU za 2011– koordinacija vo - Akreditacija na IPA 2 komponentata. 2013, a toa {to e sega isfrlena se dol`i na operativnata struktura za nekadarnosta na makedonskata admininstracija. IPA III. Re~isi e izvesen neuspehot na ovoj prioritet. - Potrebni se postojani - Akreditacijata na IPA 2 komponentata za prvpat napori za podgotovka se spomenuva vo NPAA 2010. i implementacija na - NPAA 2011 ne predviduva merki za zajaknuvawe proekti od IPA III. na me|uministerskata koordinacija,iako problemot e identifikuvan u{te vo Izve{tajot 2009.

160 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot NPAA 2011 Komentar 2010 3. Administrativen 3. Administrativen kapacitet - Kratkoro~nite i srednoro~nite prioriteti kapacitet - Gradewe administrativen kapacitet na Nacionalniot fond i se isti kako vo NPAA 2010 (str. 257) i se - Implementacijata na IPA strukturite koi se del od IPA 2, 3 i 4 komponentata. premnogu op{ti. Pove}e informacii ima za III mnogu docni. - Natamo{no jaknewe administrativnite kapaciteti preku ona {to e ve}e napraveno, otkolku za ona {to - Potrebno e seriozno vrabotuvawe i intenzivni obuki na strukturite }e se pravi. zajaknuvawe na administrativniot kapacitet na nacionalnite strukturi i vrabotuvawe na soodveten personal i obuka na istiot. 4. Programirawe 4. Programirawe - NPAA 2010 predviduva{e donesuvawe - Administrativniot - Programirawe finansiski alokacii za 2010 i 2011 za Nacionalen razvoen plan,od koj do den denes kapacitet za operativnite programi za regionalen razvoj i za ~ove~ki nema traga. Lani so NPAA 2010, revizijata na programirawe i resursi. dvete operativni programi be{e predvidena podgotovka na proekti - Podgotovka na operativnite programi za regionalen razvoj i za za periodot 2010–2013, a sega se planiraat treba da bide zasilen. ~ove~ki resursi za 2012–2013 dve revizii za periodite 2011–2012 i - Programirawe na finansiskite alokacii za 2012–2013 za 2012–2013. Ova e jasen indikator za niskiot operativnite programi za regionalen razvoj i za ~ove~ki administrativen kapacitet identifikuvan vo resursi. Izve{tajot 2010 i vo Izve{tajot 2009. - Redovno revidirawe na listata na proektite. 5. Monitoring i 5. Monitoring i evaluacija - MIS prvpat se spomenuva vo NPAA 2009, kako evaluacija - Vospostavuvawe, sproveduvawe, sledewe i podobruvawe na MIS srednoro~en prioritet, a vo NPAA 2010 kako - Potrebno e podobruvawe (sistem za upravuvwe so informaciite). kratkoro~en prioritet. na kapacitetite vo - Srednoro~na evaluacija na operativnite programi za tretata - Kratkoro~nite prioriteti se vsu{nost eden oddelenijata. ili ~etvrtata komponenta. prioritet so raboten plan. - Evalucaijata ne moè da bide prioritet, bidej}i taa e sostaven del od rabotata. 6. Finansiski menaxment 6. Finansiski menaxment i kontrola - Faktot deka se stravuva od gubewe na sredstvata i kontrola - Po~ituvawe na praviloto „n+3” i namalen rizik od gubewe na od IPA 3 i 4 komponentata pokaùva deka - Administrativnite IPA sredstvata. Vladata ima slab apsorpciski kapacitet, {to kapaciteti (personal i - Visoka stapka na isplateni sredstva po sklu~eni dogovori. se dolì na maliot administrativen kapacitet. obuka) se podobreni, no - Podobreni vnatre{ni postapki na NF i CFCD. NPAA 2011 ne predviduva aktivnosti za gradewe s# u{te ne se dovolni. na toj kapacitet. Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POGLAVJE 23. SUDSTVO I TEMELNI PRAVA Pristapno partnerstvo - Sproveduvawe na nacionalniot zakon za za{tita na li~nite podatoci; da se potpi{e i ratifikuva dopolnitelniot protokol kon Konvencijata na Sovetot na Evropa za za{tita na licata vo odnos na avtomatskata obrabotka na li~nite podatoci od strana na nadzorni tela i kaj prekugrani~niot protok na podatoci. - Za drugite prioriteti, da se vidi vo delot za politi~kite kriteriumi.

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Sudstvo 1. Sudstvo - ]e se izgotvi izve{taj za - NPAA 2011 ne predviduva prioriteti koi direktno bi gi adresirale zabele{kite od Izve{tajot za napredokot {to - Ulogata na ministerot za pravda vo Sudskiot sovet (SS) i Sovetot na - ]e se usvojat pove}e podzakonski akti za sudstvoto i za rabotata na sudiite. sprovedeniot nadzor nad rabotata se odnesuvaat na nezavisnosta na sudstvoto. Izvesno e deka Vladata }e izgotvi i }e dostavi ustavni amandmani javnite obviniteli (SJO) otvori seriozni zabele{ki za me{awe na - ]e se izraboti izve{taj za sprovedenoto ocenuvawe na rabotata na sudiite i pretsedatelite na na javnite obviniteli za 2010. do Sobranieto, so koi ministerot za pravda }e bide otstranet od sostavot na Sudskiot sovet i Sovetot na javnite izvr{nata vlast i politi~ka kontrola vo sudstvoto. sudovite. - ]e prodolì realizacijata obviniteli. Sepak, so toa }e se re{i samo del od zabele{kite vo Izve{tajot za naperodkot za 2010. I ponatamu } e - Ocenuvaweto na sudiite da se zasnova vrz kvantitativni, no i vrz - ]e se izgotvuvaat kvartalni izve{tai za brojot na izbrani i razre{eni sudii i za brojot na Programite za po~etna ostanat zabele{kite na smetka na na~inot na funkcionirawe na obata soveta, no za niv NPAA ne sodrì nikavi kvalitativni indikatori, vo soglasnost so preporakite na SE. na povedeni postapki protiv sudiite za nestru~no i nesovesno rabotewe i disciplinska i kontinuirana obuka na prioriteti i aktivnosti, osven {to vo delot na tekovnite sostojbi referira na usvojuvaweto na Eti~kiot kodeks na - Rokot za prefrlawe na izvr{nite predmeti na izvr{itelite povtorno odgovornost. sudiite, javnite obviniteli i ~lenovite na Sudskiot sovet na sednicata odràna na 7.12.2010. se prodolì, so {to se odloì namaluvaweto na zaostanatite sudski - ]e se donese Strate{ki plan za utvrduvawe na potrebniot broj sudii i JO za periodot 2011– slu`benicite. - Evropskata komisija zabeleùva za kriteriumite za ocenuvawe na sudiite, no NPAA za 2011 ne predviduva predmeti. 2013; - ]e prodolì Programata za prioriteti {to bi ja adresirale ovaa zabele{ka. Osven implementacijata na postojnata regulativa (nekoi kriteiumi - Postojano otsustvo na koherenten sistem za upravuvawe so ^R. - Na 1 juli 2011 }e zavr{i transferot na izvr{nite predmeti od sudovite vrz izvr{itelite. specijalizirana obuka na {to so na{eto zakonodavstvo se predvideni kako kvalitativni kriteriumi, Evropskata komisija o~igledno gi smeta - Ne postoi zadolìtelna obuka od Akademijata za nazna~eni sudii koi - ]e se popolnat praznite izvr{itelski mesta. novoizbranite sudii i javni za kvantitativni. doa|aat nadvor od sudstvoto. - ]e se donese Zakon za javnoobvinitelska slu`ba. obviniteli. - Usvojuvaweto na strate{kite planovi za utvrduvawe na broot na sudiite i javnite obviniteli za periodot 2011–2013 - Brojot na izvr{iteli e nedovolen, poradi {to se odolùva - ]e se donesuvaat polugodi{ni izve{tai za rabotata na Kancelariite za odnosi so javnosta vo - ]e se sprovede obuka, vo i regrutiraweto na zavr{enite kadidati od Akademijata vo sudstvoto i vo Javnoto obvinitelstvo, moè da gi ublaì izvr{uvaweto. sudovite. soglasnost so Programata za sostojbite i soodvetno da odgovori na zabele{kite vo Izve{tajot za napredokot vo 2010. Sepak, ni{to nema da go - Implementacijata na Zakonot za medijacija e nepostojana i so - ]e se donesuvaat polugodi{ni izve{tai za odrànite javni sednici na SSRM. obuka na sudiite, sovetnicite i kompenzira nedostigot od koherenten sistem za upravuvawe so ~ove~kite resursi. ograni~en efekt. - ]e zapo~ne so rabota Vi{iot upraven sud. slu`benicite vo Upravniot sud. - Celosnata implemetacija na Zakonot za izvr{uvawe ostanuva zadocneta. - Odloùvaweto na Zakonot za krivi~nata postapka ja doveduva vo - ]e se sproveduva Akciskiot plan za implementacija na noviot ZKP. - ]e prodolì implementacijata - Napravenata zakonska izmena i voveduvaweto na Vi{iot upraven sud obezbeduva mo`nost za àlba po odlukite vo pra{awe implementacijata na Zakonot za JO od 2007. - ]e se izgotvi informacija za studijata za unapreduvawe na funkcionalnosta, prostornite na Zakonot za izmenuvawe i upraven spor, no sepak istite se zadocneti, bidej}i sistemot otsustvuva u{te od samiot po~etok. Vo tek e konkursot za - Sistemot za àlbi protiv presudite na Upravniot sud treba da bide potrebi i IT vo JO 2011–2012. dopolnuvawe na sudskiot buxet, popolnuvawe na mestata vo Vi{iot upraven sud, a se o~ekuva izborot da se napravi vo tekot na fevruari. vospostaven. - ]e se unapredi IKT vo JO. so koj e predviden fiksen - Ne se predvideni aktivnosti koi bi gi adresirale zabele{kite vo odnos na odloènata primena na noviot Zakon za - Buxetski ograni~uvawa. - Kadrovski }e se doekipira SJO. procent od 0,8% od BDP, koj }e se krivi~nata postapka i Zakonot za javnoto obvinitelstvo, nitu pak zabele{kite vo odnos na slabite efekti od Zakonot - Ministerstvoto za pravda ne e kadrovski ekipirano, nitu vo klu~ni - ]e se izgotvuvaat polugodi{ni izve{tai za sostojbata so sovladuvaweto na prilivot i zgolemuva vo ednakvi iznosi, taka za medijacija. sektori (EU, korupcija). namaluvaweto na zaostatokot na predmeti i vremetraeweto na postapkite. {to spored predvidenoto vo 2012 - Ima golem broj predvideni aktivnosti so koi ne se adresiraat zabele{kite od Izve{tajot za napredokot vo 2010 - Nedostigot od to~ni podatoci za brojot na zaostanatite predmeti go - ]e se izgotvi informacija za sproveduvaweto na Protokolot za sorabotka na Vladata, organite }e dostigne vrednost od 0,5% od godina (na primer, polugodi{nite izve{tai za odrànite javni sednici na Sudskiot sovet za raspravawe doveduva vo pra{awe uspehot i mo`nosta za ocenka na vistinskite na dràvnata uprava i Dràvnoto pravobranitelstvo. BDP, vo 2013 – 0,6% , vo 2014 – po pretstavkite i poplakite od gra|anite i pravnite lica za rabotata na sudovite i sudiite ili efekti od sudskite reformi. - ]e se utvrdi sodrìnata na Godi{niot plan za upravuvawe so dvièweto na sudskite predmeti 0,7% i vo 2015 – 0,8%. polugodi{nite izve{tai za rabotata na Kanlcelariite za odnosi so javnosta vo sudovite). i spre~uvawe na zaostatokot na nere{eni predeti ili namaluvawe na zaostatokot i spre~uvawe - ]e se izgotvat pove}e dokumenti - NPAA za 2011 ne predviduva aktivnosti vo odnos na zabele{kite od Izve{tajot za 2011 vo delot na ~ove~kite na zastojot vo dvièweto na predmetite, zaradi implementacija na Zakonot za upravuvawe so za planirawe i realizacija na resursi vo sudstvoto. sudskite predmeti. sudskiot buxet. - Vo delot na tekovnite sostojbi se ukaùva na zgolemuvaweto na buxetot za sudskata vlast za 2010 godina za 0,4%. Ona - ]e se formira me|uresorska rabotna grupa za koordinacija na aktivnostite za unificirawe na {to treba da se ima predvid e deka vakvoto zgolemuvawe, koe kako trend se planira da prodolì i narednite godini, sudskata statistika. e napraveno bez prethodna analiza za realnite buxetski sredstva potrebni na sudstvoto. Vidi: Politi~ki kriterium – Sudski sistem 162 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Sudstvo 1. Sudstvo - ]e se izgotvi izve{taj za - NPAA 2011 ne predviduva prioriteti koi direktno bi gi adresirale zabele{kite od Izve{tajot za napredokot {to - Ulogata na ministerot za pravda vo Sudskiot sovet (SS) i Sovetot na - ]e se usvojat pove}e podzakonski akti za sudstvoto i za rabotata na sudiite. sprovedeniot nadzor nad rabotata se odnesuvaat na nezavisnosta na sudstvoto. Izvesno e deka Vladata }e izgotvi i }e dostavi ustavni amandmani javnite obviniteli (SJO) otvori seriozni zabele{ki za me{awe na - ]e se izraboti izve{taj za sprovedenoto ocenuvawe na rabotata na sudiite i pretsedatelite na na javnite obviniteli za 2010. do Sobranieto, so koi ministerot za pravda }e bide otstranet od sostavot na Sudskiot sovet i Sovetot na javnite izvr{nata vlast i politi~ka kontrola vo sudstvoto. sudovite. - ]e prodolì realizacijata obviniteli. Sepak, so toa }e se re{i samo del od zabele{kite vo Izve{tajot za naperodkot za 2010. I ponatamu } e - Ocenuvaweto na sudiite da se zasnova vrz kvantitativni, no i vrz - ]e se izgotvuvaat kvartalni izve{tai za brojot na izbrani i razre{eni sudii i za brojot na Programite za po~etna ostanat zabele{kite na smetka na na~inot na funkcionirawe na obata soveta, no za niv NPAA ne sodrì nikavi kvalitativni indikatori, vo soglasnost so preporakite na SE. na povedeni postapki protiv sudiite za nestru~no i nesovesno rabotewe i disciplinska i kontinuirana obuka na prioriteti i aktivnosti, osven {to vo delot na tekovnite sostojbi referira na usvojuvaweto na Eti~kiot kodeks na - Rokot za prefrlawe na izvr{nite predmeti na izvr{itelite povtorno odgovornost. sudiite, javnite obviniteli i ~lenovite na Sudskiot sovet na sednicata odràna na 7.12.2010. se prodolì, so {to se odloì namaluvaweto na zaostanatite sudski - ]e se donese Strate{ki plan za utvrduvawe na potrebniot broj sudii i JO za periodot 2011– slu`benicite. - Evropskata komisija zabeleùva za kriteriumite za ocenuvawe na sudiite, no NPAA za 2011 ne predviduva predmeti. 2013; - ]e prodolì Programata za prioriteti {to bi ja adresirale ovaa zabele{ka. Osven implementacijata na postojnata regulativa (nekoi kriteiumi - Postojano otsustvo na koherenten sistem za upravuvawe so ^R. - Na 1 juli 2011 }e zavr{i transferot na izvr{nite predmeti od sudovite vrz izvr{itelite. specijalizirana obuka na {to so na{eto zakonodavstvo se predvideni kako kvalitativni kriteriumi, Evropskata komisija o~igledno gi smeta - Ne postoi zadolìtelna obuka od Akademijata za nazna~eni sudii koi - ]e se popolnat praznite izvr{itelski mesta. novoizbranite sudii i javni za kvantitativni. doa|aat nadvor od sudstvoto. - ]e se donese Zakon za javnoobvinitelska slu`ba. obviniteli. - Usvojuvaweto na strate{kite planovi za utvrduvawe na broot na sudiite i javnite obviniteli za periodot 2011–2013 - Brojot na izvr{iteli e nedovolen, poradi {to se odolùva - ]e se donesuvaat polugodi{ni izve{tai za rabotata na Kancelariite za odnosi so javnosta vo - ]e se sprovede obuka, vo i regrutiraweto na zavr{enite kadidati od Akademijata vo sudstvoto i vo Javnoto obvinitelstvo, moè da gi ublaì izvr{uvaweto. sudovite. soglasnost so Programata za sostojbite i soodvetno da odgovori na zabele{kite vo Izve{tajot za napredokot vo 2010. Sepak, ni{to nema da go - Implementacijata na Zakonot za medijacija e nepostojana i so - ]e se donesuvaat polugodi{ni izve{tai za odrànite javni sednici na SSRM. obuka na sudiite, sovetnicite i kompenzira nedostigot od koherenten sistem za upravuvawe so ~ove~kite resursi. ograni~en efekt. - ]e zapo~ne so rabota Vi{iot upraven sud. slu`benicite vo Upravniot sud. - Celosnata implemetacija na Zakonot za izvr{uvawe ostanuva zadocneta. - Odloùvaweto na Zakonot za krivi~nata postapka ja doveduva vo - ]e se sproveduva Akciskiot plan za implementacija na noviot ZKP. - ]e prodolì implementacijata - Napravenata zakonska izmena i voveduvaweto na Vi{iot upraven sud obezbeduva mo`nost za àlba po odlukite vo pra{awe implementacijata na Zakonot za JO od 2007. - ]e se izgotvi informacija za studijata za unapreduvawe na funkcionalnosta, prostornite na Zakonot za izmenuvawe i upraven spor, no sepak istite se zadocneti, bidej}i sistemot otsustvuva u{te od samiot po~etok. Vo tek e konkursot za - Sistemot za àlbi protiv presudite na Upravniot sud treba da bide potrebi i IT vo JO 2011–2012. dopolnuvawe na sudskiot buxet, popolnuvawe na mestata vo Vi{iot upraven sud, a se o~ekuva izborot da se napravi vo tekot na fevruari. vospostaven. - ]e se unapredi IKT vo JO. so koj e predviden fiksen - Ne se predvideni aktivnosti koi bi gi adresirale zabele{kite vo odnos na odloènata primena na noviot Zakon za - Buxetski ograni~uvawa. - Kadrovski }e se doekipira SJO. procent od 0,8% od BDP, koj }e se krivi~nata postapka i Zakonot za javnoto obvinitelstvo, nitu pak zabele{kite vo odnos na slabite efekti od Zakonot - Ministerstvoto za pravda ne e kadrovski ekipirano, nitu vo klu~ni - ]e se izgotvuvaat polugodi{ni izve{tai za sostojbata so sovladuvaweto na prilivot i zgolemuva vo ednakvi iznosi, taka za medijacija. sektori (EU, korupcija). namaluvaweto na zaostatokot na predmeti i vremetraeweto na postapkite. {to spored predvidenoto vo 2012 - Ima golem broj predvideni aktivnosti so koi ne se adresiraat zabele{kite od Izve{tajot za napredokot vo 2010 - Nedostigot od to~ni podatoci za brojot na zaostanatite predmeti go - ]e se izgotvi informacija za sproveduvaweto na Protokolot za sorabotka na Vladata, organite }e dostigne vrednost od 0,5% od godina (na primer, polugodi{nite izve{tai za odrànite javni sednici na Sudskiot sovet za raspravawe doveduva vo pra{awe uspehot i mo`nosta za ocenka na vistinskite na dràvnata uprava i Dràvnoto pravobranitelstvo. BDP, vo 2013 – 0,6% , vo 2014 – po pretstavkite i poplakite od gra|anite i pravnite lica za rabotata na sudovite i sudiite ili efekti od sudskite reformi. - ]e se utvrdi sodrìnata na Godi{niot plan za upravuvawe so dvièweto na sudskite predmeti 0,7% i vo 2015 – 0,8%. polugodi{nite izve{tai za rabotata na Kanlcelariite za odnosi so javnosta vo sudovite). i spre~uvawe na zaostatokot na nere{eni predeti ili namaluvawe na zaostatokot i spre~uvawe - ]e se izgotvat pove}e dokumenti - NPAA za 2011 ne predviduva aktivnosti vo odnos na zabele{kite od Izve{tajot za 2011 vo delot na ~ove~kite na zastojot vo dvièweto na predmetite, zaradi implementacija na Zakonot za upravuvawe so za planirawe i realizacija na resursi vo sudstvoto. sudskite predmeti. sudskiot buxet. - Vo delot na tekovnite sostojbi se ukaùva na zgolemuvaweto na buxetot za sudskata vlast za 2010 godina za 0,4%. Ona - ]e se formira me|uresorska rabotna grupa za koordinacija na aktivnostite za unificirawe na {to treba da se ima predvid e deka vakvoto zgolemuvawe, koe kako trend se planira da prodolì i narednite godini, sudskata statistika. e napraveno bez prethodna analiza za realnite buxetski sredstva potrebni na sudstvoto. Vidi: Politi~ki kriterium – Sudski sistem 163 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar

2. Politika za antikorupcija 2. Politika za antikorupcija - NPAA 2011 del od zabele{kite - Korupcijata i natamu e sistemski problem. - Zaradi realizacija na Preporakite od Izve{tajot za napredokot - S# u{te ne e sprovedena Preporakata na GRECO za pravilata za na GREKO od III krug na evaluacijata, vo 2010 gi tretira i vo NPAA pratenicite pri odlu~uvaweto za podigawe imunitet. }e se izmeni KZ kaj inkriminaciite 2011, vo delot na politi~kiot - Brojot na slu~aite vo koi e naredeno zamrznuvawe ili konfiskacija na delata potkup i protivzakonsko kriterium. Sepak, poradi na imotot ostanuva mal. posreduvawe, so cel da se usoglasi relevantnosta, glavniot - Treba da se razvijat statisti~ki podatoci relevantni za so Konvencijata za korupcija del vo koj se razrabotuvaat antikorupcijata. na Sovetot na Evropa i so prioritetite e tokmu vo ova - Zabele{kite po odnos na nezavisnosta na sudstvoto go namaluvaat dopolnitelniot protokol. poglavje. negoviot kapacitet da se spravi so ~ustvitelnite slu~ai na visoko - Zaradi realizacija na Preporakite - NPAA 2011 konstatira nivo na korupcija. na GREKO od III krug na evaluacijata, realizacija na site 14 - Ograni~eniot kapacitet na krivi~noto oddelenie pri Apelacioniot }e se izmeni Zakonot za finasirawe preporaki na GREKO od II krug sud vo Skopje dopolnitelno be{e namalen so suspenzijata na pove}e na politi~kite partii. na evaluacijtaa. Izvesno od polovinata od sudiite. - Zaradi realizacija na Preporakite e deka za realizirani se - Da se intenzivira zaedni~kata obuka na obvinitelite i sudiite za na GREKO od III krug na evaluacijata, smetaat i preporakite od I istra`nite merki i za administracijata na dokazite vo slu~aite na }e se izmeni Izborniot zakonik. krug na evaluacijata. Uvoena e korupcija i organiziran kriminal. - Ministerstvoto za finansii } e informacijata za prezemaweto - Zakonodavstvoto za sledewe na komunikaciite ima nedore~enosti i opredeli institucija za nadzor merki za realizacija na GREKO vodi kon nedoslednosti vo praktikata. nad finasiraweto na politi~kite preporakite od III krug na - Mal e brojot na slu~aite na klasi~na korupcija, na primer potkup. partii i izbornite kampawi. evaluacijata, koi treba da Pove}eto od slu~aite se za zloupotreba na slu`benata pozicija. - ]e se organizira obuka za sudiite, bidat implementirani do - Odlukite na JO za otfrlawe na krivi~nata prijava za korupcija ne javnite obviniteli i pripadnicite septemvri 2011. Ostanuva da se podle`at na revizija od strana na sudija i pretstavuvaat rizik za na MVR za opfatot na potkup na vidi dali predvidenite merki nadvore{ni vlijanija vo slu~aite na politi~ka korupcija od visoko doma{ni i stranski arbitri i se dovolni za ispolnuvawe na nivo. konceptot na „slu`beno lice”. site preporaki od III krug na - Ne se soodvetni podgotovkite za primena na izmenite na Krivi~niot - ]e se izgotvi informacija za evaluacijata. zakonik vo vrska so izvr{itelite. Odredbite za protivpravno statusot na realizacijata na GREKO - Ostanuva da se poso~i deka zbogatuvawe ne se sproveduvaat. preporakite. predvidenite izmeni vo - ^R na antikorupciskoto oddelenie pri MVR i Sektorot za vnatre{na - Izve{taite na Dr`avniot zavod za Zakonot za finasirawe na kotrola, kako i vo Upravata za upravuvawe so konfiskuvan imot, revizija od izvr{enite revizii politi~kite partii sepak }e treba da se zajaknat. na politi~kite partii }e bidat bidat zadocneti. - Nema sankcii za politi~kite partii koi gi prekr{ile pravilata za postojano objavuvani. Vidi: Politi~ki kriterium – finansirawe na politi~kite partii i izborite. Politika za antikorupcija - Nema dosie od proverkata na anketnite deklaracii, poradi {to nema ni dosie na postignuvawata.

164 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 3. Temelni prava 3. Temelni - Vo NPAA 2011, vo poglavjeto 23 vo delot „Temelni prava” i „Prava na - Treba da se re{at nehumanite i poniùva~ki uslovi vo prava gra|anite na EU”, ne e predvidena nitu edna merka za nadminuvawe ili za zatvorite. sanirawe na zabele{kite sodràni vo Izve{tajot za napredokot vo 2010. - Obvinuvawata za lo{ tretman s# u{te ne se istraùvaat i ne se Namesto toa, vo NPAA 2011 vo poglavjeto 23, vo delot „Temelni prava” se progonuvaat dovolno. predviduvaat isklu~ivo merki {to se odnesuvaat na oblasta „Za{tita na - Nedostigot od dovolno finansiski resursi go zagrozi li~nite podatoci”, koja vo Izve{tajot za napredokot se spomenuva samo vo sproveduvaweto na nadle`nostite na Ombudsmanot, kako i kontekst na namaleniot buxet na Direkcijata za za{tita na li~nite podatoci. otvoraweto na oddelenieto za borba protiv torturata. - Dodeka vo Izve{tajot za napredokot za 2010 se konstatira deka teloto za - Buxetot na Direkcijata za za{tita na li~nite podatoci be{e ednakvost ne e vo soglasnost so Pariskite kriteriumi, a Zakonot za spre~uvawe namalen. i za{tita od diskriminacija ne e celosno harmoniziran so EU, vo NPAA 2011 - Sopstvenosta na pe~atenite mediumi e visoko koncentrirana i vo delot na tekovnata soostojba se konstatira usvojuvawe na Zakonot i se nema transparentni proceduri. referira na toa deka formiraweto na Komisijata e vo tek. So ova ne samo {to - Tu`bite za kleveta protiv individualni novinari priruèni se ignoriraat zabele{kite vo odnos na Zakonot, tuku se prodoùva ponatamu so so visoki kazni, i natamu predizvikuvaat zagriènost. negovata implementacija. - Postoi zagriènost okolu na~inot i postapkata za dobivawe - Vo delot „Tekovna sosotojba” se referira na ratifikacijata na Konvencijata status na organizacija od javen interes. na Sovetot na Evropa za za{tita na decata od seksualna eksploatacija i - Pristapot do zdravstvenite i socijalnite uslugi na licata so seksualna zloupotreba (Sl. vesnik na RM br.135/2010), na {to se odnesuva posebni potrebi e s# u{te ograni~en. edna od zabele{kite vo Izve{tajot za napredokot vo 2010. Ako se znae deka - Teloto za ednakvost ne e vo soglasnost so Pariskite kriteriumi, istata zabele{ka za prvpat e navedena vo Izve{tajot od 2009 godina, toga{ se a Zakonot ne e celosno harmoniziran so EU. pra{uvame dali se ~ekalo tolku dolgo za ratifikacija na konvencijata samo za - Pravoto na sopstvenost e zagrozeno poradi zamreniot proces na da se dobie u{te eden izve{taj vo koj }e se povtori ovaa zabele{ka. vra}awe na konfiskuvaniot imot. - Za edna od klu~nite zabele{ki na Izve{tajot za napredokot od 2010 – - U~estvoto na ènite vo politikata e malo, na lokalno nivo. sostojbite vo zatvorite – NPAA 2011 edinstveno vo delot na tekovnite sostojbi - Nacionalnoto koordinativno telo za spre~uvawe na doma{noto upatuva na tekovnite aktivnosti naso~eni kon izgradba i rekonstrukcija, nasilstvo ima slaba koordinira~ka funkcija. opremuvawe i odrùvawe na KPU i VPU, no ne predviduva dopolnitelni - Ne se sproveduvaat me|unarodnite instrumenti. aktivnosti i prioriteti. - S# u{te ne e ratifikuvana ni Konvencijata na Sovetot na Evropa - I vo odnos na Narodniot pravobranitel, vo Izve{tajot za napredokot za za{tita na decata od seksualna eksploatacija i zloupotreba . 2010 se referira na problemite so namaleniot buxet na institucijata, - Decata so posebni potrebi, decata na ulica i decata od dodeka NPAA 2011, vo poglavjeto 23, edinstveno referira na „tekovnata marginalizranite zaednici s# u{te se najzagrozenite grupi. sostojba” i na „prodolùvaweto da se odgovara na navodite na Narodniot - Treba da se zajakne sistemot za za{titeni svedoci. pravobranitel...” - Ograni~eni se rezultatite kaj socijalnoto vklu~uvawe - Povikuvaj}i se na kontinuitet vo sostojbite, NPAA 2011 referira i na na Romite, poradi ograni~enite finasiski resursi i temite povrzani so socijalnata inkluzija na Romite i implementacijata na nesoodvetniot administrativen kapacitet. pravi~nata zastapenost, a se zaborava deka tokmu takvite sostojbi naiduvaat na - Zakonodavstvoto za za{tita na pravata na pomalite zaednici ne kritika vo Izve{tajot za napredokot za 2010. se sproveduva, zaedno i vo duhot na Ohrdiskiot dogovor. Vidi: Politi~ki kriterium –ôvekovi prava - Pomalite zaednici, osobeno Romite i Turcite, se vo ponepovolna polo`ba. 4. Prava na gra|anite na EU 4. Prava na - Vo NPAA 2011, vo poglavjeto 23, vo „prava na gra|anite na EU” ne e - Nema napredok. gra|anite predvidena nitu edna merka za nadminuvawe ili sanirawe na zabele{kite165 na EU sodràni vo Izve{tajot za napredokot vo 2010. Dopolnitelno, vidi: Politi~ki kriterium –ôvekovi prava Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POGLAVJE 24. PRAVDA, SLOBODA I BEZBEDNOST Pristapno partnerstvo - Natamo{no sproveduvawe na AP za integrirano grani~no upravuvawe (IGU); bazi na povrzani podatoci za GU; nadgradba na opremata za analiza na dokumentite i nadzor na granicata; sproveduvawe na barawata za dostavuvawe patni dokumenti so visok kvalitet i natamo{na obuka; soodvetno finansirawe/obuka za sproveduvawe na reformite vo policijata; jaknewe na koordinacijata me|u policiskite tela i drugite organi; zajaknuvawe na sorabotkata me|u krim-policijata i JO; razvoj i sproveduvawe na Strategijata za ~ove~kite resursi i za obuka i nadgradba na nivnata oprema; natamo{no jaknewe na borbata protiv organiziraniot kriminal, preku upotreba na posebni istra`ni merki i so pravilno izdavawe i sledewe na me|unarodnite nalozi za apsewe (kompjuterski kriminal, detska pornografija) i formirawe integriran sistem za razuznavawe me|u nadle`nite organi vo borbata protiv organiziraniot kriminal, trgovijata so lu|e, oru`je i droga; zajaknuvawe na naporite za sproveduvawe na nacionalniot akciski plan za borba protiv trgovijata so lu|e i kapacitetot za istraga na kompjuterski kriminal; sproveduvawe na Spogodbata za readmisija me|u EK/RM i vodewe pregovori so zemjite na poteklo na migrantite {to tranzitiraat niz RM; zajaknuvawe na voveduvaweto pravni instrumenti za garantirawe na pravata na licata koi imaat potreba od (me|unarodna) za{tita; usoglasuvawe na aktite za azil i stranci so soodvetnoto acquis. Srednoro~ni prioriteti - Usoglasuvawe na aktite za azil i stranci so soodvetnoto acquis

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1.Migracija 1.Migracija - Po viznata liberalizacija, zabele`livo - Strategijata za integracija - ]e bide donesen Migraciski profil na RM za 2010 e namaluvawe na tempoto na reformi na begalcite ne e vo celost godina. vo poglavjeto. Najgolemiot del implementirana. - ]e se donesat uredbi za pristap do baza na podatoci od aktivnostite se odnesuvaat na - S# u{te se razviva centralnata za stranci; za baza na podatoci za stranci i za usoglasuvawe na zakonodavstvoto, pri baza na podatoci za stranci. tajnost, za{tita i bezbednost na podatocite. {to del od niv se prefrlaat od godina - S# u{te ima nedostig od - ]e se prodol`i so usoglasuvawe na Zakonot za vo godina. Pra{aweto {to se postavuva ~ove~ki i buxetski kapacitet stranci. e: „Dali se docni so implementacijata vo Ministerstvoto za trud i - ]e se izmeni Zakonot za volonterstvo za uslovite ili pak nesoodvetno se implementiraat socijalna politika. za vlez na gra|ani od treti zemji, so cel studirawe, aktivnostite poradi nedostig na razmena na u~enici, neplatena obuka ili volonterski sredstva ili nemawe administrativen uslugi. kapacitet?” - ]e se sprovede gap-analiza na Zakonot za socijalnata - Vo NPAA 2011 se predvideni za{tita. edinstveno merki za harmonizacija na - ]e se usoglasi obrazecot za odbivawe na vlez na zakonodavstvoto, no ne i merki za nivna stranec vo Republika Makedonija. efektivna implementacija. - ]e se prodol`at pregovorite vo nasoka na sklu~uvawe na dogovori za readmisija so Crna Gora i so Island.

166 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Azil 2. Azil - Ima nedostatoci vo - ]e se prodol`i so usoglasuvawe na Zakonot za odlu~uvaweto na Upravniot sud. azil i privremena za{tita i }e se donesat nekolku - Treba da se obezbedi celosna podzakonski akti na istiot. implementacija na novata - ]e se regulira me|uinstitucionalnata sorabotka pravna ramka i na zasegnatite pome|u MVR, MTSP, MON i MZ. da im se obezbedat potrebnite - ]e se izvestuva redovno za realizacijata na merkite informacii. i aktivnostite od Nacionalniot akciski plan na - Besplatnata pravna pomo{ Strategija za integracija na begalci i stranci vo RM ne e obezbedena od dr`avata, 2008–2015. a problem ostanuva i - ]e se obu~uvaat sudiite za re{avawe na predmetite opredeluvaweto zakonski za azil. zastapnici za maloletnicite. - ]e se donesat i implementiraat planovi za obuka od - Administrativnite kapaciteti oblasta na azilot. vo MVR i koordinacijata so - Tehni~ki }e se doopremi i kadrovski }e se doekipira drugite subjekti se nesoodvetni. Prifatniot centar za barateli na azil. - ]e zapo~ne so rabota Vi{iot upraven sud.

167 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 3. Vizna politika 3. Vizna politika - Po viznata liberalizacija reformite - Vlastite treba pove}e da - ]e se usoglasat Zakonot za stranci i Pravilnikot za vo ovoj sektor se zapreni. (Vidi go gi informiraat gra|anite vizi so Kodeksot za vizi. komentarot pogore.) za pravata i obvrskite od - ]e bide doneseno novo upatstvo za Vizniot centar. - Aktivnostite na koi treba da im se bezviznoto patuvawe. - ]e se izmeni i dopolni Zakonot za administrativni dade prioritet vo ovoj sektor vidlivo - Odredbite za vizi ne se sosema taksi vo odnos na taksite za vizi so Kodeksot za vizi se zaboravaat i se zamenuvaat so drugi usoglaseni so listata na EU. - ]e se usvojat elaborati za tehni~ko opremuvawe ~ija{to itnost e sporna. Potvrda za toa na diplomatsko-konzularnite pretstavni{tva so e donesuvaweto na upatstvoto za vizen oprema za otkrivawe na falsifikuvani dokumenti, centar {to se provlekuva i se odlaga za klasifikacija na DKP spored stepenot na rizik, pove}e od 2 godini. izbor na kadri, opremuvawe i ureduvawe na DKP na - Iako ne e od su{tinsko zna~ewe, sepak RM so cel da se ispolnat minimalnite standardi za se ~ini deka edna dràva kako Republika bezbednost na objektot. Makedonija, koja ima problem so toa kako - ]e se povrzat DKP vo Doha i Oslo so N-VIS, a }e se }e ja imenuvaat drugite, bi se potrudila raboti na kontinuirano povrzuvawe na DKP, obuka na pove}e da gi imenuva drugite dràvi vrabotenite i celosna funkcionalnost na DKP. spored nivnoto ustavno ime. Za àl, toa - ]e se raboti na viznata liberalizacija za ne e sekoga{ taka. Dràva so imeto Velika makedonskite dràvjani od strana na Velika Britanija ne postoi. Postoi dràva Britanija i drugi dràvi za ~ii dràvjani RM Obedineto Kralstvo na Velika Britanija ednostrano gi ima ukinato vizite za vlez i prestoj do i Severna Irska ili skrateno Obedineto 90 dena. Kralstvo. - Kontinuirano usoglasuvawe na vizniot reìm na RM - Evropskata komisija ve}e treta godina so onoj na EU. po red ni zabeleùva deka ne sme sosema usoglaseni so listata na EU za vizi, a NPAA 2011 duri na sreden rok utvrduva kontinuirano usoglasuvawe na vizniot reìm.

168 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 4. Nadvore{nite granici i 4. Nadvore{nite granici i [engen - So NPAA 2011 se predvideni [engen - Vrz osnova na Zakonot za grani~na kontrola, }e se edinstveno merki za harmonizacija na - Sistemite za strategiski i donesat pove}e podzakonski propisi (str. 279–284) zakonodavstvoto, a ne i merki za nivna operativni analizi na rizikot - ]e se regulira funkcioniraweto na Zaedni~kiot efektivna implementacija. Nitu edna od ne se vo celost implementirani. kontakt centar za policiska i carinska sorabotka so predvidenite merki nema da odgovori - Nema centralna baza na podatoci Bugarija. na zabele{kite na Evropskata komisija za la`ni i vistinski dokumenti, - ]e se potpi{e dogovor za policiska sorabotka izneseni vo poslednite tri izve{tai za nitu baza za primeroci- pome|u Vladata na Republika Makedonija i Vladata na napredokot. dokumenti. Republika Srbija. - Tehni~kata oprema na grani~nata - ]e se potpi{e dogovor za vospostavuvawe me{oviti policija i buxetskata poddr{ka patroli po dolìnata na dràvnata granica so ne se adekvatni. Bugarija. - Policiskite stanici odgovorni - ]e se sklu~i protokol za vospostavuvawe zaedni~ki za sledewe na granicata s# u{te policiski patroli po dolìnata na dràvnata nemaat pristap do bazite na granica so Kosovo. podatoci. - ]e se obezbedi celosna operativnost na digitalniot radiosistem TETRA, so {to }e se zaokruì informati~ko-tehnolo{kata struktura na IGU. 5. Sudska sorabotka vo 5. Sudska sorabotka vo gra|anskite i vo krivi~nite gra|anskite i vo krivi~nite predmeti predmeti

169 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 6. Policiska sorabotka 6. Policiska sorabotka - NPAA 2011 ne predviduva nitu edna - Ne e donesen akt za - Vo tekot na 2011 }e se donesat pove}e pravni akti vo merka preku koja }e se odgovori na sistematizacija na MVR, koj }e oblasta na policiskata sorabotka, borbata protiv zabele{kata na Komisijata vo odnos na vovede kariera zasnovana na terorizmot, organiziraniot kriminal i trgovijata so sistematizacijata na MVR i voveduvaweto zaslugi. lu|e, a }e se iniciraat pregovori so pove}e dr`avi za sistem na kariera. O~igledno treba da se - Edinicata za za{tita na svedoci policiska sorabotka (str. 285–290). prodol`i partizacijata. nema soodvetni prostorii i - So cel da se postigne usoglasuvawe so Zakonot - Strukturata vo ova poglavje e haoti~na, oprema. za krivi~nata postapka, }e se izvr{at izmeni obremeneta so mnogu informacii koi ja i dopolnuvawa na pove}e zakoni (za javno pravat nejasna. obvinitelstvo, policija, vnatre{ni raboti, finansiska policija, sledewe na komunikaciite, carinska uprava, spre~uvawe na perewe pari i finansirawe na terorizam, nadomest na {teta na `rtvite na krivi~ni dela).

7. Trgovija so lu|e 7. Trgovija so lu|e - Vo NPAA 2011 nema predvideno - Vo 2009 nema presudi vo potpoglavje „Merki za borba protiv sudskite postapki vo slu~aite na trgovijata so lu|e”. Najverojatno se smeta trgovija so lu|e. deka ovoj del e opfaten vo potpoglavjeto - Otkrivaweto na slu~aite za „Policiska sorabotka i organiziran eksploatacija pri rabota s# u{te kriminal”. Planiraj}i gi aktivnostite na e predizvik. ovoj na~in nema da mo`e da se odgovori na - Pove}e napori za za{tita na zabele{kite od Izve{tajot za napredokot. `rtvite i za olesnuvawe na nivnata reintegracija.

170 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 8. Borba protiv organiziraniot 8. Borba protiv organiziraniot kriminal - Vo NPAA 2011 nema predvideno potpoglavje kriminal „Merki za borba protiv organiziraniot - Obukite za sudiite i obvinitelite kriminal”. Najverojatno se smeta deka ovoj za novite odredbi vo KZ se daleku od del e opfaten vo potpoglavjeto „Policiska dovolni sorabotka i organiziran kriminal”. - Ne se dovolni prezemenite merki za Planiraj}i gi aktivnostite na ovoj na~in obezbeduvawe nadomest na `rtvite nema da mo`e da se odgovori na zabele{kite na organiziraniot kriminal. od Izve{tajot za napredokot. - Nacionalnata razuznava~ka baza na podatoci nema da bide operativna pred krajot na 2012. - Dogovorot za operativna sorabotka so Evropol ne e potpi{an i e itno potreben. - Direktnata vklu~enost na MVR vo dozvoluvaweto da se sledat komunikaciite e protiv EU- standardite. - Treba da se zacvrsti nadvore{niot kontrolen mehanizam na sledeweto na komunikaciite. - Carinskata uprava i Finansiskata policija ne primenuvaat posebni istra`ni merki. - Sudskata praktika i tolkuvaweto na pravniot koncept na organiziraniot kriminal se neizedna~eni - Ograni~eni ~ekori za primena na 6-tata merka vo borbata protiv organiziraniot kriminal. - Nedovolna ekipiranost na Odelenieto za organiziran kriminal pri MVR. - Nedovolen kapacitet na Oddelenieto za kompjuterski kriminal.

171 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 9. Borba protiv terorizmot 9. Borba protiv terorizmot - Nitu edna od predvidenite aktivnosti od - Nedostiga statistika za - ]e se donese Zakon za bezbednosno-razuznava~kite ovoj del na podra~jeto, iako na dolg rok }e pereweto pari. slu`bi i }e se usvoi akcionen plan za sproveduvawe pridonese za usoglasuvawe so politikata, na aktivnostite. ne ja adresira zabele{kata na Komisijata - ]e se donese Strategijata na borba protiv za nepostoewe na statistika vo vrska so terorizmot vo Republika Maekdonija. pereweto pari. - ]e se formira Koordinativnoto telo za bezbednost. - ]e se regulira na~inot na sorabotka i razmena na podatoci vo vrska so istragite za teroristi~ki dela so EUROPOL. - ]e bide ratifikuvana Konvencijata na Sovetot na Evropa protiv perewe pari, pretraga, zaplena i konfiskacija. - ]e se formira Antiteroristi~ki centar. - Natamo{no unapreduvawe i intenzivirawe na sorabotkata na bezbednosno-razuznava~kite slu`bi vo me|unarodni. 10. Droga 10. Droga - Delot za drogi vo NPAA 2011 e haoti~en - ôve~kite resursi vo MVR i - ]e se izraboti standarden protokol za dvièwe na i strukturata i sodrìnata se razlikuva koordinacijata na centralno, informaciite pri zaplena na droga. vo odnos na strukturata i sodrìnata na regionalno i lokalno nivo e - ]e bide podgotven Protokol za uzorcirawe na droga, drugite delovi od ova poglavje. Pokraj toa, nedovolna. merewe i podgotovka za ponatamo{na analiza, vo nitu edna od planiranite aktivnosti nema pogled na stru~ni i tehni~ki preduslovi. da odgovori na zabele{kata na Komisijata. - ]e zapo~ne implementiraweto na Programa za prevencija od droga. - ]e se izrabotat akcioni planovi za aktivnost za site 8 sektori za vnatre{ni raboti i 4 grani~ni regionalni centri. - ]e prodolàt aktivnostite okolu vospostavuvaweto na Nacionalniot centar za koordinacija.

172 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 11. Falsifikuvawe na evroto 11. Falsifikuvawe na evroto - Predvidenite aktivnosti realno }e ja - Celokupnite istra`ni - ]e se donese pravilnik za utvrduvawe na na~inot na podobrat slikata i usoglasenosta vo kapaciteti se slabi prijavuvawe na falsifikati na evra i na~inot na podra~jeto, iako se postavuva pra{aweto postapuvawe pri otkrivawe na falsifikatite. koi }e bidat kapacitetite {to }e moàt da - ]e se izgotvi prira~nik za metodologijata za go ponesat tovarot na implementacijata. otkrivawe i dokumentirawe na falsifikuvani pari. - ]e se donese odluka za vospostavuvawe na Nacionalen analiti~ki centar za falsifikuvawe na banknoti. - ]e se donese odluka za formirawe na Centralna kancelarija za istragi. - ]e se vospostavi Nacionalen analiti~ki centar vo ramkite na Narodna banka. - ]e se formira Centralna kancelarija za istragi. - Kontinuirano }e se prezemaat merki i aktivnosti za profilirawe, otkrivawe i identifikuvawe na organizirani grupi {to rabotat na falsifikuvawe na evroto. - ]e se vospostavi Nacionalna razuznava~ka baza na podatoci koja }e ja sodrì i bazata na podatoci za falsifikuvani banknoti, odnosno evra. - Predvideni se obuki za vrabotenite vo oblasta na za{titata na evroto od falsifikuvawe. - ]e se prodolì so sledewe na EU zakonodavstvoto i so kontinuirano usoglasuvawe na nacionalnata legislativa. - Kontinuirano }e se sledat pojavite na falisfikuvani banknoti na teritorijata na RM.

173 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POGLAVJE 25. NAUKA I ISTRA@UVAWE Pristapno partnerstvo - Zajaknuvawe na kapacitetite za istraùvawe i tehnolo{ki razvoj, zaradi obezbeduvawe uspe{no u~estvo vo ramkovnite programi na Zaednicata; da se zapo~ne so podgotovka na integrirana politika za istraùvawe i da se prezemat aktivnosti za integrirawe vo Evropskata istraùva~ka oblast. Srednoro~ni prioriteti - Da se primeni integrirana istraùva~ka politika. Izve{taj za napredokot NPAA 2011 Komentar 2010 1. Politika za 1. Politika za istraùvawe - Otsustvuva koherentna nacionalna politika za nauka i istraùvawe - Usvojuvawe na Nacionalnata programa za istraùvawe. Vladata da donese strategiski dokument (vo - Buxetski ograni~uvawa. razvoj na nau~no-istraùva~kata dejnost {iroka konsultacija so politi~kite, stopanskite, nau~nite - Slab administrativen 2010–2015 akteri i so gra|anskoto op{testvo) po primerot na Evropa kapacitet. - Usvojuvawe Programa za tehnolo{ki razvoj. 2020 (ili Srbija 2020), so koj }e se definira razvojnata - Gradewe institucionalni kapaciteti za nasoka na Makedonija i ulogata na site ~initeli. Mora da nau~no-istraùva~ka dejnost i tehnolo{ki se definiraat prioritetnite oblasti kade {to moè da razvoj. se kreira komparativna prednost i vo takvi aktivnosti - Formirawe na Nacionalniot komitet za razvoj da se naso~at resursite koi o~igledno gi ima, a se tro{at na nau~no-istraùva~kata dejnost, Odbor za neproduktivno. eti~nost, Komisija za tehnolo{ki razvoj vo - Ne e jasno zo{to se prodolùva so prevod (lo{) na stru~na RM. literatura (a ne se finansira izgotvuvawe doma{na - Proglasuvawe centri za izvonrednost. stru~na literatura), ako se znae deka e nezamislivo eden - Prevod i pe~atewe na stru~ni naslovi. sovremen intelektualec, a kamoli doktor na nauki ili - Zajaknuvawe na institucionalnite kapaciteti. magister, da ne moè da se sluì barem so eden svetski - Kreirawe na Nacionalen informaciski jazik. sistem E.CRIS.MK. - Stipendiraweto kako praktika e dobro, no Vladata mora - Prodolùvawe so stipendiraweto. da odlu~i dali toa go pravi zaradi jaknewe na javnata - Natamo{no stipendirawe. administracija (i toga{ mora da odgovori na pra{aweto - Pari~na pomo{ za izrabotka na magisterski i zo{to ne gi koristi tie kadri soodvetno) ili toa go pravi doktorski tezi za pottiknuvawe na nau~no-istraùva~kata dejnost (a toga{ - Studiski prestoi vo stranstvo. treba od stipendistite da bara drug vid kompenzacija). - Kofinansirawe na istraùva~ki proekti. - Golem del od aktivnostite (studiski poseti, nau~ni i istraùva~i proekti, mladi istraùva~i) moèa da se sprovedat preku EU-programite.

174 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot NPAA 2011 Komentar 2010 2. Ramkovni programi 2. Ramkovni programi - Spored NPAA 2011, lani se odràle 10 info-denovi {to e - Da se zajaknat - Zgolemuvawe na u~estvoto vo FP7 preku obuki, mnogu malku ako se znae deka imame 17 kontakt-to~ki. administrativnite odrùvawe me|unarodna konferencija, razni - Vo Regionalnata IPA 2007 ima 2,75 milioni evra za kapaciteti za da se aktivnosti, studiski poseti i implementacija Hrvatska, Makedonija i Turcija za podgotvitelni merki za osigura efektivna i na Regionalnata strategija za istraùvawe i u~estvo vo agenciite na EU, no Vladata nikade ne referira odr`liva sorabotka so razvoj i inovacii za Zapaden Balkan. na programata ({to verojatno zna~i deka ima skromni EU vo istraùvawata. - Kontinuirano {irewe informacii, seminari, rezultati). - Da se zajaknat u~estvata info- denovi itn. za korisnicite na FP7 vo klu~nite oblasti, - Kontinuirana implementacija na Regionalnata kako mobilnost na strategija istraùva~ite i MSP. 3. Evropski 3. Evropski istraùva~ki prostor - Vo NPAA 2011 nikade ne se predviduvaat merki za istraùva~ki - Potpi{uvawe Memorandum za razbirawe za re{avawe na problemite notirani vo Izve{tajot 2010. prostor sorabotka so Joint Research Center i u~estvo vo Ako NPAA 2009 predviduva{e izgotvuvawe na Nacionalna - S# u{te nema strategija aktivnostite. integrirana istraùva~ka politika, vo NPAA 2011 za istraùvawe i - Potpi{uvawe razni spogodbi so sosednite nema nitu zbor od nea, iako taa e del od Pristapnoto inovacii. dràvi za sorabotka i protokoli vo oblasta na partnerstvo. - S# u{te se mali naukata i obrazovanieto. - Ne se predviduvaat nitu merki za podobruvawe na investiciite vo - Implementacija na potpi{aniot memorandum statistikata, nitu pak pove}e finansiski sredstva. istraùvawata, za Joint Research Center. vklu~uvaj}i go i - Natamo{no sproveduvawe na proektite WBC, javniot i privatniot INCO-NET, SEE ERA NET, EUREKA, COST, MAAE sektor (0,5% od BDP vo 2009). - Nedostigot od verodostojna statistika gi ote`nuva implementacijata i monitoringot.

175 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POGLAVJE 26. OBRAZOVANIE I KULTURA Pristapno partnerstvo - Kompletirawe na zakonodavnata i na administrativnata ramka za upravuvawe so programite „Doìvotno u~ewe” i „Mladite Srednoro~ni prioriteti - Natamo{ni napori za podobruvawe na kvalitetot vo obrazovanieto, vklu~uvaj}i go osnovnoto obrazovanie, i sozdavawe vo akcija” i jaknewe na telata za nivno sproveduvawe. moderen sistem za stru~no obrazovanie i obuka, kako i povrzuvawe na sektorot za visoko obrazovanie so pazarot na trudot i negovo usoglasuvawe so ekonomskite potrebi, i unapreduvawe na regionalnata sorabotka vo oblasta na visokoto obrazovanie. Izve{taj za napredokot 2011 NPAA 2011 Komentar 1. Obrazovanie, obuka i mladi 1. Obrazovanie, obuka i mladi - Izrabotka na metodologija - Vo tekot na 2010 godina Zakonot za srednoto obrazovanie be{e izmenuvan i/ili dopolnuvan duri dvapati. Ako - Dràvata e mnogu pod nivoto na - ]e se donese Zakonot za srednoto obrazovanie, vo koj }e se opfati Direktivata za obrazovanie na za vospostavuvawe sistem se ima predvid deka direktivata ~ija{to transpozicija se predviduva vo 2011 godina datira od 1977 godina, EU, osobeno kaj pret{kolskoto decata na migrantite, a }e se vovedat i odredbi so koi se ureduva vospitnata komponenta. na vtorostepeni konroli na toga{ se postavuva pra{aweto zo{to transponiraweto ne be{e zavr{eno so edna od izmenite vo 2010. obrazovanie i obrazovanieto za - Donesuvawe na integrirana koncepcija za srednoto obrazovanie i koncepcija za obrazovanie na raboteweto na NAOEPM i na - Vo NPAA 2010 se predviduva{e donesuvawe na koncepcija za gimnazisko obrazovanie. Istiot prioritet, vozrasni. decata so posebni obrazovni potrebi. krajnite korisnici. sega malku pro{iren, se utvrduva i vo NPAA 2011, kako donesuvawe na integrirana koncepcija za srednoto - Nedovolno resursi za - Razvivawe na elektronski nastavni sodrìni. - Podgotvuvawe na NAEOPM za obrazovanie. Imaj}i go predvid prioritetot za stru~noto obrazovanie, pra{aweto {to se nametnuva e dali implementacija na Nacionalnata - Implementacija na integriranata koncepcija za sredno obrazovanie. polnopravno u~estvo na RM slednata godina }e imame NPAA so prioritet donesuvawe na integrirana koncepcija za sredno i stru~no strategija za reforma na - Implementacija na Strategijata za integrirano obrazovanie i socijalna inkluzija na socijalno vo programite „Doìvotno obrazovanie? obrazovanieto 2006–2015. ranlivite grupi. u~ewe” i „Mladite vo - Zakonot za visokoto obrazovanie be{e edna{ izmenet i dopolnet vo 2010 godina, a so NPAA 2011 se predviduva - Regionalniot disparitet vo - Prodolùvawe na procesot na decentralizacija. akcija”. negovo novo izmenuvawe i dopolnuvawe. Ministerstvoto za obrazovanie i nauka go zapo~na procesot na pristapot ostanuva visok. - Donesuvawe na integrirana koncepcija za stru~no obrazovanie. - Pla}awe vlezen bilet. donesuvawe na Zakonot, no pritoa ima realno limitiran konsultativen proces, a izmenite se koristat pove}e - Ministerstvoto za obrazovanie - Izrabotka na Strategija za razvoj na stru~noto obrazovanie i obuka i Akcionen plan. - Kreirawe vodi~ za kako instrument za zapla{uvawe i kontrola na univerzitetite otkolku za podobruvawe na kvalitetot na i nauka treba da vospostavi - Usvojuvawe na Strategijata i Operativniot plan za obrazovanie na vozrasni, vo kontekst na programata „Evropa za visokoobrazovniot proces. efikasen sistem za kontrola doìvotnoto u~ewe. gra|anite” na makedonski - NPAA 2011 predviduva da se donese Zakon za mladite. Donesuvaweto na Zakonot se opravduva so usoglasuvaweto na funkcioniraweto na - Verifikacija na programite za obrazovanie na vozrasni i licencirawe na ustanovite za obrazovanie jazik so strategiskite dokumenti i politikata za mladi na EU, a istoto pretstavuva elementarno nepoznavawe na podgotovkite na Nacionalnata na vozrasnite. - Poddr{ka na partnerite vo razlikata pome|u politika (policy) i zakonodavstvo. Dali noseweto na vakviot zakon treba da pretstavuva u{te agencija. - Implementacija na tvining-proektot od IPA – Komponenta 4, Operativna programa za razvoj na ^R. proektnite konzorciumi od eden ~ekor vo nasoka na kontrola na soodvetnite sektori i dali eden den }e se predloì donesuvawe posebni - Ograni~ena interakcija me|u - Donesuvawe na Zakonot za izmenuvawe na Zakonot za visokoto obrazovanie i donesuvawe na pove}e RM so cel implementacija na zakoni za stari, sredove~ni ili pak za nekoja druga generaciska grupa? pripadnicite na etni~kite podzakonski akti vo nasoka na implementacija na Zakonot za visokoto obrazovanie (str. 307–308) dogovorite. - NPAA 2011 predviduva na sreden rok podgotovka na NAEOPM za polnopravno u~estvo i pla}awe na vlezen bilet zaednici. - Aktivnosti za natamo{na implementacija na Bolowskiot proces - Kreirawe vodi~ za za programite „Doìvotno u~ewe” i „Mladite vo akcija”. Dali treba da zavr{i finansiskata perspektiva - Integracijata na Romite vo - Osnovawe na Sovet za razvoj i finansirawe na visokoto obrazovanie i Odbor za akreditacija i programata „Evropa za ili pak nekoj zaklu~il deka e podobro mladite da gi drìme zatvoreni vo dràvava i izolirani od nivnite srednoto obrazovanie s# u{te e evaluacija vo visokoto obrazovanie. gra|anite” na albanski jazik vrsnici od EU? predizvik. - Razvivawe na Nacionalna ramka za kvalifikacii. - Problemot za sektorot, vo soglasnost so Evropskata komisija, e lo{ata implementacija, a ne zakonodavstvoto. - Obukite za obrazovniot kadar i - Podnesuvawe a aplikacii za „Tempus” i „Erazmus Mundus”. Ottuka, zaklu~ok e deka – za àl – nitu edna od predvidenite merki za zakonodavni aktivnosti nema da ja natamu se slabi. - Implementacija na nacionalna strategija za mladite. podobri slikata za sektorot vo Izve{tajot za napredokot vo 2011. - êkor nazad vo odnos na - Usvojuvawe na Zakonot za mladite. u~estvoto vo „Doìvotno u~ewe” - Potpi{uvawe dogovor za sorabotka me|u MON i NAEOPM i „Mladite vo akcija”. - Izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za osnovawe na NAEOPM.

176 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

177 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za NPAA 2011 Komentar napredokot 2010 2. Kultura 2. Kultura - NPAA 2011 ne predviduva nitu edna - Usvojuvawe na Nacionalnata strategija za digitalizacija na kulturnoto merka za podgotvuvawe na Republika nasledstvo. Makedonija za u~estvo vo programata - Formirawe upravuva~ki tela za implementacija na aktivnostite od pilot- „MEDIA”. U~estvoto vo istata e proektot za lokalen razvoj – komponenta C od Regionalnata programa za onevozmoèno poradi toa {to Zakonot kulturno nasledstvo na JIE. za radiodifuznata dejnost s# u{te - Formirawe rabotna grupa vo ramkite na Ministerstvoto za kultura ne e usoglasen so Direktivata za zadolèna za koordinacija na implementacijata na Nacionalnata audiovizuelni mediumski servisi. strategija za razvoj na kreativni industrii i nejzina implementacija. - Ne se predviduvaat merki so koi - Finalizirawe na pravnata procedura so koja }e se regulira finansiskata }e se prifatat site potprogrami na kontribucija. programata „Kultura”, a vo me|uvreme - Realizacija na 11 nastani na KKT vo Makedonija i 12 info-denovi i prevodot na literatura od poznati i infomativni sostanoci. nagraduvani avtori }e se finansira - Realizirawe na me|unaroden panel od oblasta na kulturnata politika na od buxetot na RM. EU i programata „Kultura” - Revidirawe i odrùvawe na bazata na podatoci za kulturnite operatori vo RM i nivno vmreùvawe so evropskite.

178 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

POGLAVJE 27. @IVOTNA SREDINA Pristapno partnerstvo - Natamo{no usoglasuvawe na zakonite so acquis, osobeno kaj kvalitetot na vozduhot, upravuvaweto so otpad i kvalitetot na vodata, i zna~itelno podobruvawe na primenata na zakonite i sledeweto na ìvotnata sredina; zajaknuvawe na Inspektoratot za ìvotna sredina i na drugite tela za da se obezbedat verodostojni rezultati i efikasna primena na kazni/sankcii {to imaat razubeduva~ki efekt; Zajaknuvawe na administrativniot kapacitet na nacionalno i na lokalno nivo i podobrena koordinacija me|u organite zadolèni za pra{awata od ìvotnata sredina; podgotovka na strategiski planovi, finansiski strategii i nacionalna strategija za upravuvawe so otpadot i plan za upravuvawe so otpadot; podgotovka na strategija za investirawe vo ìvotnata sredina vrz osnova na procenetite tro{oci za usoglasuvawe; integrirawe na barawata za za{tita na ìvotnata sredina vo drugite sektorski politiki, preku razvivawe procenki za vlijanieto vrz ìvotnata sredina; zgolemuvawe na investiciite vo infrastrukturata na ìvotnata sredina, so poseben akcent na sobiraweto /tretmanot na otpadnite vodi, snabduvaweto so voda za piewe, spravuvaweto so zagaduvaweto na vozduhot i upravuvaweto so otpadot. Srednoro~ni prioriteti - Natamo{no integrirawe na barawata za za{tita na ìvotnata sredina vo drugite sektorski politiki, preku ocenka za vlijanieto vrz ìvotnata sredina; zgolemuvawe na investiciite vo infrastrukturata, so poseben akcent na sobiraweto/tretmanot na otpadnite vodi, vodosnabduvaweto, zagaduvaweto na vozduhot i upravuvaweto so otpadot.

Izve{taj za NPAA 2011 Komentar napredokot 2010 1. Horizontalno 1. Horizontalno zakonodavstvo - Dodeka Izve{tajot 2010 zabeleùva deka odredbite i barawata zakonodavstvo - Izmeni i dopolnuvawa na Zakonot za ìvotnata sredina na direktivite za ocenka na vlijanieto i strategiska ocenka na - Barawata na zaradi podobruvawe na postapkata za strategiska ocenka na vlijanieto vrz ìvotnata sredina ne se primenuvaat adekvatno, direktivite vlijanieto vrz ìvotnata sredina. NPAA 2011 predviduva izmeni i dopolnuvawa na Zakonot za za ocenka na - Koncept za transponirawe na INSPIRE direktivata i ìvotnata sredina vo nasoka na podobruvawe na postapkata. I vlijanieto i Direktivata za ekolo{ki kriminal. toa bi bil vistinskiot ~ekor koga adekvatnata primena celosno strategiska - Izrabotkata na Izve{taj za sostojbata so ìvotnata bi zavisela od kvalitetot na postojnata regulativa. Vo slu~ajot, ocenka na sredina. taa zavisi od administrativniot kapacitet za nejzinoto vlijanieto - Plan za upraven nadzor nad rabotata na ELS. sproveduvawe, {to NPAA ne go zema predvid. vrz ìvotnata - Nacionalniot plan za spravuvawe so opustinuvaweto i - Planiraweto na aktivnostite vo ovoj sektor na poglavjeto sredina vo ublaùvawe na efektite od su{ite. @ivotna sredina ukaùva na nepoznavawe na procesot na odnos na javnite - Prira~nik za rabota za pra{awata povrzani so EU vo kreirawe na javnite politiki. Redovniot proces predviduva konsultacii ne oblasta ìvotna sredina. najprvin da se napravi analiza na obvrskite za transponirawe, se primenuva - Sanacija i rekonstrukcija na grade`nite objekti na so analiza na fiskalnite i na institucionalnite implikacii, adekvatno. glavnite meteorolo{ki stanici vo Republika Makedonija. za potoa da se predvidi transponiraweto na direktivite. - Pregled na sostojbite so ìvotnata sredina, vo sorabotka Tuka se sledi procedurata vo slu~ajot na transponirawe na so Evropskata ekonomska komisija na Obedinetite nacii. Direktivata za ekolo{ki kriminal i INSPIRE direktivata - Usvojuvawe na Protokolot za strate{ka ocenka na (2007/2/EZ), no ne i vo odnos na Direktivata za trgovija so ìvotnata sredina (ESPO Konvencija). emisii ~ija{to transpozicija e planirana na sreden rok, bez prethodno da bide napravena kakva bilo analiza.

179 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za NPAA 2011 Komentar napredokot 2010 - Transponirawe na Direktivata za ekolo{ki kriminal, - Pokraj ovie nelogi~nosti, drugite aktivnosti se vo nasoka Direktivata INSPIRE i Direktivata za trgovija so emisii. na natamo{no usoglasuvawe so politikata na EU za ìvotnata - Nov plan za upraven nadzor za onie oblasti od ìvotnata sredina, iako poradi zabele{kite na EK za slabite sredina koi ne se opfateni so prethodno doneseniot plan. administrativni kapaciteti ostanuva pra{aweto kako istite - Podzakonskite akti za klimatskite promeni i mehanizmot zada~i }e bidat postignati. za ~ist razvoj vo soglasnost so Zakonot za ìvotna sredina - Promenata na statusot na Dràvniot inspektorat za ìvotna za uslovite, na~inot i postapkata za izgotvuvawe na sredina (DI@S) vo pravno lice delumno }e odgovori na Nacionalniot inventar na antropogeni emisii po izvori obvrskata za zajaknata primena na zakonite vo ovoj sektor, i ponori na stakleni~ki gasovi, kako i za postapkata, iako bez realno zajaknuvawe na negovite kapaciteti }e ima na~inot, formata i pobliskite uslovi za utvrduvawe na samo pogolemi problemi vo implementacijata na novite soodvetnosta, podnesuvaweto i odobruvaweto na proektite nadle`nosti predvideni so izmenite na postojnoto i so za ~ist razvoj. novoto zakonodavstvo. - Promenet status na DI@S so svojstvo na pravno lice. - Vospostavuvawe na Registar na zagaduva~ite. - Realizirawe kampawi za podigawe na javnata svest. - Aùrirawe na listata na eksperti za ocenka na vlijanieto vrz ìvotnata sredina i Listata na eksperti za strate{ka ocenka na vlijanieto vrz ìvotnata sredina. - Prevod i usoglasuvawe na upatstvata od Svetskata meteorolo{ka organizacija za utvrduvawe na kriteriumite za formirawe, vospostavuvawe i na~in na rabota na dràvnata hidrometeorolo{ka mreà na stanici. - Obnovuvawe i modernizacija na mreàta na hidrolo{ki stanici za povr{inski i podzemni vodi i nivno opremuvawe.

180 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za NPAA 2011 Komentar napredokot 2010 2. Kvalitet na 2. Kvalitet na vozduhot - Predvidenite merki se odnesuvaat samo na usvojuvawe vozduhot - Izmeni i dopolnuvawe na Zakonot za kvalitet na na novo zakonodavstvo, {to dopolnitelno }e go oslabne - Slab ambientniot vozduh i izmeni na pove}e podzakonski akti administrativniot kapacitet i nivoto na implementacija na administrativen od istiot. zakonodavstvoto. kapacitet, - Donesuvawe na pove}e podzakonski akti {to proizleguvaat - Vospostavuvaweto na sistemot za monitoring nema da ja osobeno na od Zakonot za kvalitet na ambientniot vozduh. smeni zabele{kata na Komisijata deka istiot se nao|a vo lokalno nivo. - Pravilnik za kvalitetot na te~nite goriva. po~etna faza, bidej}i nema da zna~i negova nadgradba. - Sistemot za - ]e se formira dr`avna mre`a za monitoring na kvalitetot - Nekoi od merkite predvideni na kratok i na sreden rok se monitoring na na ambientniot vozduh. povtoruvaat. Dali istoto se pravi poradi nekoordiniranosta kvalitetot na - ]e se izraboti Nacionalen plan za redukcija na emisiite. na pove}eto vraboteni vo Ministerstvoto ili pak poradi vozduhot e s# - Donesuvawe na pove}e podzakonski akti {to proizleguvaat slabiot kapacitet, pa se obezbeduvaat samo podolgi rokovi u{te vo rana od Zakonot za kvalitet na ambientniot vozduh. za istite aktivnosti. faza. - Vospostavuvawe na Nacionalen sistem za inventarizacija. - Tehni~ko podobruvawe na kapacitetot za monitoring. - Prezemawe merki za akreditacija na nezavisna laboratorija za ispituvawe na kvalitetot na gorivata. - Podgotovka na planski dokumenti (Nacionalen plan za redukcija na emisiite)

181 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot NPAA 2011 Komentar 2010 3. Upravuvawe so 3. Upravuvawe so otpad - Godinava centralen prioritet }e bide zajaknuvaweto na administrativniot kapacitet prvenstveno otpad - Donesuvawe Zakon za upravuvawe so otpad od elektri~na i elektronska oprema. za implementacijata na Zakonot za upravuvawe so pakuvawe i otpad od pakuvawe. Toa }e se vr{i na - Administrativniot - Donesuvawe Zakon za upravuvawe so otpad od mineralni surovini. centralno i na lokalno nivo preku donesuvawe programa za upravuvawe so otpad od pakuvawe, a }e se kapacitet s# u{te ne - Podzakonski akti za ureduvawe na na~inot na ozna~uvawe na bateriite, akumulatorite i bateriskite pakuvawa. vrabotat i novi lica „so iskustvo” vo Sektorot za otpad pri U@S. Vo odnos na ovaa zabele{ka od zadovoluva, osobeno - Utvrduvawe na metodologijata za na~inot na sledewe i presmetka na realizacijata na stapkite za sobirawe na otpadni Izve{tajot za napredokot, NPAA 2011 se povikuva na Planot za institucionalen razvoj na kapacitetite na lokalno nivo. baterii i akumulatori, kako i formata i sodrìnata na obrazecot za sledewe i presmetka. za upravuvawe so ìvotnata sredina na nacionalno i na lokalno nivo (2009–2014) spored koj: „vo - Investiciite vo ovaa - Utvrduvawe na formata i sodrìnata na obrazecot za izvestuvawe za koli~estvoto i vidovite baterii i akumulatori sekoja pogolema op{tina }e se formira posebno oddelenie koe }e gi vr{i site funkcii na ELS vo oblast se daleku od pu{teni na pazarot. upravuvaweto so otpadot” (str. 327). soodvetni. - Formirawe Komisija za upravuvawe so otpad od pakuvawe. - Strategijata za investicii vo ìvotnata sredina donesena vo mart 2009 godina nema {ansa da - S# u{te nema - Donesuvawe Programa za upravuvawe so otpad od pakuvawe. zaìvee, nitu pak da izleze nadvor od ramkite na utvrdenoto finansirawe od buxetot na RM i sistem za sobirawe - Donesuvawe na regionalni planovi za upravuvawe so otpad za Isto~niot, Severoisto~niot i Vardarskiot region. Instrumentot za pretpristapna pomo{ na Evropskata unija, a principot zagaduva~ot pla}a nema celosna podatoci, - Izgotvuvawe studii za strategiska ocenka na regionalnite planovi za site tri regioni. instrumentalizacija. registracija i - Donesuvawe plan so fizibiliti-studija za vospostavuvawe sistem za upravuvawe so otpadot od elektri~na i elektronska - Osven preku aùrirawe na Katastarot na sozdava~i na otpadot, nema druga aktivnost za izgradba na izvestuvawe. oprema i upravuvawe so otpadnite baterii i akumulatori. sistem za sobirawe podatoci, registracija i izvestuvawe. - Procenki na institucionalnite kapaciteti i na mehanizmite za koordinacija na upravuvaweto so otpadot na centralno i na lokalno nivo. - Izgradba na privremeno skladi{te za PHB–otpad. - Donesuvawe programa za upravuvawe so nepropisnite deponii. - Izgotvuvawe Studija za izvodlivost i Programa za namaluvawe na koli~estvoto biorazgradliv otpad na deponiite. - Studija za izvodlivost za upravuvawe so opasen otpad. - Utvrduvawe na vidovite otpad, uslovite za i metodite na nadzor nad izvozot, uvozot i tranzitiraweto na oddelni vidovi otpad, forma i sodrìna na obrazecot na dozvolata za izvoz, uvoz i tranzitirawe. - Izrabotka na plan so fizibiliti-studija za postavuvawe sistem za upravuvawe so upotrebuvani vozila i povrzan sistem za zaverka i registracija i uni{tuvawe. - Aùrirawe i nadopolnuvawe na bazata na Katastarot na sozdava~i na otpad. - ]e se vospostavi regionalno upravuvawe so otpadot. - ]e se vospostavi sistem za upravuvawe so medicinskiot otpad.

182 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

183 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot NPAA 2011 Komentar 2010 4. Kvalitet na vodata 4. Kvalitet na vodata - Doizgradba na vodosnabditelniot sistem - Odloùvaweto na primenata na Zakonot za vodi do 1.1.2011 gi odloì site drugi aktivnosti za - Implementacijata na - Izrabotka na Nacionalna strategija za vodite. @elino i izgradba na pre~istitelna stanica prezemawe na evropskoto zakonodavstvo, kako i na implementacija. Zakonot za vodi be{e - Revidirawe na vodostopanskata osnova na Republika Makedonija i izgotvuvawe planovi za upravuvawe so re~nite slivovi. vo Gevgelija. - Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe ja prezede nadle`nosta vo sektorot Vodi odloèna za edna - 8 podzakonski akti na Zakonot za vodite (NPAA 2011, str. 331). - Plan za upravuvawe so slivot na rekata na 1 .1.2011 i otoga{ se o~ekuva da se spravuva so site aktivnosti vo sektorot. Vo me|uvreme, NPAA godina. - ]e se uredi na~inot i sostavot za u~estvo i na~inot na nominirawe na pretstavnici vo Sovetot za upravuvawe so Bregalnica. 2011 so reorganizacija na Sektorot za vodi vo U@S planira i novi vrabotuvawa (str. 331), bez pritoa - Administrativniot podra~jeto na re~niot sliv. - Donesuvawe na pogolem broj podzakonski da navede kolku lica }e bidat vraboteni i so koja dinamika. Ostanuva nejasno zo{to ne se zapo~na so kapacitet za - ]e se uredat uslovite so koi se dozvoluva otstapuvawe od celite za kvalitet na vodnata ìvotna sredina, posebnite uslovi akti od Zakonot za vodite implementiraweto na IPA proektot za „Zajaknuvawe na institucionalnite kapaciteti za aproksimacija integrirano za indirektno i direktno ispu{tawe na otpadnite vodi. - (str. 328–334). i implementacija na zakonodavstvoto vo oblasta na upravuawe so vodite” tuku uporno se insistira{e na upravuvawe so - ]e se opredelat za{titnite zoni za vodata za konsumirawe i zonite za kapewe, }e se utvrdi formata i sodrìnata na - Registar za za{titeni podra~ja za re~niot odloùvawe na primenata na Zakonot. vodite e nedvolen, registarot na za{titnite zoni na vodnite tela za konsumirawe i na vodata za kapewe i na~inot na nivnoto upravuvawe. sliv na rekata Vardar. Nadgradba i - NPAA 2011, iako Zakonot za vodite predviduva donesuvawe na Nacionalnata strategija za vodite vo a s# u{te ne postoi - Elaborat za granicite na za{titnite zoni za vodite za konsumirawe i za{titni merki, za{titni zoni za vodnite tela za vospostavuvawe na novi piezometri za tekot na ovaa godina, ne ja utvrduva dinamikata, odnosno krajniot rok za nejzino donesuvawe. Voedno, i jasna podelba na rekreacija i za na~inot na ozna~uvawe i koristewe na zonite za kapewe. monitoring-mreàta na podzemnite vodi. NPAA 2011 ne predviduva donesuvawe na vodostopanskata osnova i planovi za upravuvawe so re~nite nadle`nostite. - Kriteriumi, metodologija i referentni metodi, uslovi, na~in i postapka na monitoring na vodite, na~inot na - Za{tita na bunarskoto podra~je Nerezi – slivovi, tuku zboruva za „revidirawe”, odnosno za „izgotvuvawe”. - Sosema mal napredok informirawe na javnosta za kvalitetot na vodata za kapewe, na~inot i postapkata za prenos na podatocite od Lepenec i estetsko ureduvawe na koritoto na - NPAA 2011 ne predviduva izmenuvawe na Nacionalen sovet za vodite, iako spored Zakonot i ova e e postignat vo monitoringot. rekata Vardar so kaskadi vo Skopje. obvrska koja{to mora da bide ispolneta vo tekot na ovaa godina. nadminuvaweto - Kriteriumi za izbor na merni mesta za monitoring na vodite, uslovite, na~inot i postapkata za vospostavuvawe i - Godi{no dostavuvawe na obraboteni - Te{ko deka }e zaìvee Strategijata za investicii vo ìvotnata sredina (mart 2009), a principot na nedostatocite rabotewe na dràvnata i na lokalnata mreà za monitoring na vodite. podatoci za kvalitetot na vodite do „korisnikot/zagaduva~ot pla}a” poradi odloènata primena ne se primenuva. kaj sistemot za - ]e se uredi na~inot na obrabotka na zemji{teto i vr{ewe na drugi rabotni aktivnosti vo za{titnite zoni. Evropskata agencija za ìvotna sredina – monitoring na - Opredeluvawe na referentni merni metodi i parametri i monitoring na kvalitetot i kvantitetot na vodnite tela vo odnos EEA. vodite. na ispu{tenite urbani otpadni vodi. - Plan za upravuvawe so poplavite vo regionot - Planiraweto i - ]e se utvrdat grani~nite vrednosti na ispu{tawe na {tetni materii i supstanci i nivnite emisioni standardi. na op{tina Radovi{. podgotovkata na - ]e se napravi lista na zagaduva~kite materii i supstanci, uslovite za instalirawe i rabota na postrojkite koi rabotat so - Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, infrastukturnite opasni materii i supstancii i na~inot na nivnoto testirawe pred pu{tawe vo rabota. rekonstrukcija i nadgradba na del od investicii s# - Opredeluvawe na listata na vodni tela nameneti za rekreacija (kapewe) i zabrana/ograni~uvawe na vr{ewe aktivnosti kanalizacionata mreà – Prilep. u{te docni, a koi vlijaat vrz kvalitetot na vodite vo zonite za kapewe. - Plan za upravuvawe so slivot na rekata obezbedenite - Nadgradbata na Katastarot na zagaduva~i na otpadnite vodi. Bregalnica. sredstva se premnogu - Izrabotka na plan za upravuvawe so poplavite vo regionot na op{tina Radovi{. mali vo sporedba - Proektirawe i izgradba na pre~istitelna stanica za otpadni vodi vo Volkovo, op{tinite \or~e Petrov i Saraj. so potrebite na sektorot. - Nema napredok vo primenata na principot „zagaduva~ot pla}a”.

184 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

185 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot NPAA 2011 Komentar 2010 5. Za{tita na 5. Za{tita na prirodata - Zakoni za proglasuvawe na za{titeni podra~ja za Osogovskite - Soglasno NPAA 2011, odgovorot na zabele{kata od izve{taite na EK od prirodata - Zakon za proglasuvawe na spomenik na prirodata za lokalitetot Ostrovo; Dojransko i Prespansko Ezero; Kawon Matka; Planini, Tikve{ i Jasen. poslednite tri godini – deka ne e donesena Nacionalnata strategija za - Nacionalnata pe{tera Slatinski Izvor i Vev~anski izvori. - Zakoni za proglasuvawe na spomenik na prirodata za lokalitetot za{tita na prirodata – }e bide daden na sreden rok vo 2012–2013 godina. strategija i akcioniot - Zakon za proglasuvawe za nacionalen park (NP) na del od [ar Planina i Mavrovo. Monospitovsko Blato, Ohridsko Ezero, Kole{inski Vodopad, Imaj}i ja predvid predvidenata izgradba na akumulaciite Bo{kov Most i plan za za{tita na - Zakoni za proglasuvawe na za{titeno podra~je za Vodno i za lokalitetot Gazi Baba. Katlanovsko Blato, Bel~i{ko Blato, Bele{ni~ka Reka. Lukovo Pole, koi se nao|aat vo ramkite na NP Mavrovo (Lukovo Pole pripa|a prirodata treba da se - Zakon za proglasuvawe na Ezerani (Prespansko Ezero) za park na prirodata. - Zakonot za proglasuvawe na planinata Jablanica za NP. na strogo za{titenata zona) potrebata od itno donesuvawe na Nacionalnata usvojat. - Podzakonski akti za implementacija na CITES regulativata i me|unarodnata konvencija. - Podzakonski akti za implementacija na direktivite za divite vidovi strategija e pove}e od o~igledna. Spored NPAA 2011 (str. 337), celta - Treba da se zasili - Opredeluvawe na strogo za{titeni divi vidovi i za{titeni divi vidovi. i nivnite ìveali{ta. na Nacionalnata strategija e „...da se za{titi i za~uva prirodata na administrativniot - Utvrduvawe listi na me|unarodno zasegnati i za{titeni divi vidovi rastenija, gabi i ìvotni i nivnite delovi, ~ij{to - 3 podzakonski akti koi }e go uredat upravuvaweto so tipovite Republika Makedonija vo izvorna sostojba i da se obezbedi nejzina odr`liva kapacitet. promet e reguliran so me|unaroden dogovor. ìveali{ta. upotreba...”, ako vo me|uvreme nema moratorium na vakvata destrukcija na - Finansiraweto na - Podzakonski akti za ureduvawe na Evidencijata za za{tita na prirodata i za ureduvawe na na~inot na vodewe i formata - Nacionalna strategija za za{tita na prirodata so Akcionen plan. za{titenite podra~ja, strategijata }e bide bespredmetna. upravuvaweto so na obrazecot, kako i za na~inot i mo`nostite za koristewe na zapi{anite podatoci. - Opredeluvawe subjekti za upravuvawe so proglasenite za{titeni - Potrebata od zajaknuvawe na kapacitetite vo sektorot za{tita na prirodata za{titenite podra~ja - Podzakonski akti so koi }e se uredat vidovite i visinata na tro{ocite za izdavawe dozvoli i sertifikati za podra~ja. e pove}e od o~igledna. Imeno, M@SPP predviduva najnapred proglasuvawe e nedovolno. vklu~uvawe vo me|unarodnata trgovija so zasegnati i za{titeni divi vidovi rastenija, gabi, ìvotni i nivni delovi, - Revalorizacija na Ohridsko Ezero, Bel~i{ko Blato, Katlanovsko na odredeni za{titeni podra~ja vo pove}e kategorii, a duri potoa, na sreden - Site ~initeli treba visinata na nadomestocite i na~inot na nivnata naplata. Blato, Bele{ni~ka Reka i studii za prirodnite vrednosti na istite; rok, }e raboti na evaluacija na podra~jata i nivno vnatre{no zonirawe. da bidat dovolno - Izrabotka na Nacionalna strategija za za{tita na prirodata so Akcionen plan. prostorna identifikacija na granicite i zonite na za{titenite Vo soglasnost so Zakonot za za{tita na prirodata (~lenot 92, stav 4), aktot vklu~eni. - Vtor Akcionen plan za za{tita na biolo{kata raznovidnost. podra~ja. za proglasuvawe na za{titeno podra~je pokraj nazivot, kategorijata - ]e se opredelat subjekti za upravuvawe so proglasenite za{titeni podra~ja. - Planovi za upravuvawe so spomenicite na prirodata Prespansko i na za{tita, geografskite karakteristiki i drugite obele`ja na - Revalorizacija na pove}enamenskoto podra~je Jasen i planinata Belasica i studii za valorizacija na prirodnite Dojransko Ezero i za{titenoto podra~je Vodno. podra~jeto, sodrì i zonirawe na za{titenoto podra~je i reìm vrednosti na istite. - Nacionalna programa i metodologija za monitoring na prirodata i na za{tita. Ottamu, proglasuvaweto na za{titenite podra~ja logi~no - Studija za revalorizacija na prirodnite vrednosti za NP Mavrovo i prostorna identifikacija na granicite i zonite na biodiverzitetot. sleduva po nivnata valorizacija i utvrduvawe na nadvore{nite granici i za{titenite podra~ja. - Izgotvuvaweto Crvena kniga na Republika Makedonija, so opisi, za{titnite zoni vo za{titenoto podra~je, a ne kako {to predviduva NPAA - Plan za upravuvawe so pove}enamenskoto podra~je Jasen, so spomenicite na prirodata Smolarski Vodopad i Kole{inski rasprostranuvawe, zakani i drugi karakteristiki na vidovite od 2011 najprvin da se proglasat za{titenite podra~ja, a potoa da se vr{i Vodopad i Markovi Kuli, i za parkot na prirodata Ezerani. Crvenata lista, i merki za podobruvawe na sostojbata na istite. nivna revalorizacija. - Plan za upravuvawe so NP Mavrovo i Plan za upravuvawe so {umite na parkot. - Aùrirawe na podatocite vo Nacionalniot informativen sistem - Aktivnostite koi gi planira M@SPP so NPAA 2011 vo odnos na za{titata - Plan za upravuvawe so NP Gali~ica. za biodiverzitet i odrùvawe elektronska baza na podatoci za na biolo{kata raznovidnost i implementacijata na direktivite za divite - Karta na MAK-NEN (Nacionalna ekolo{ka mreà). Katastarot na za{titenite podra~ja i Registarot na prirodnoto ptici i divite vidovi i nivnite ìveali{ta, }e zna~at realen napredok - Izgotvuvawe na Nacionalnata crvena lista na vidovi. nasledstvo. vo ova podra~je. Stravuvaweto ovde e kako na uspehot }e vlijae realno - Karta na za{titeni podra~ja i predloèni podra~ja za za{tita i vospostavuvawe Nacionalen informativen sistem za - Identifikacija na tipovite ìveali{ta i na divite vidovi od utvrdeniot najslab administrativen kapacitet vo Ministerstvoto tokmu vo biodiverzitet so veb-aplikacija. evropsko zna~ewe, zaradi izgotvuvawe na lista so predloèni ovoj sektor i kako }e se obezbedat finansiski sredstva za nekolku seriozni podra~ja od interes na EU. proekti (Nacionalnata Crvena lista i Crvena kniga) ako se ima predvid - Identifikacijata na posebno za{titenite oblasti, vo soglasnost so deka istite dosega bea postojano odlagani tokmu poradi ovaa pri~ina. Direktivata za divite ptici. - Nitu edna od predvidenite merki ne ja zajaknuva finansiskata nezavisnost na ustanovite i organizaciite koi upravuvaat so za{titenite podra~ja. - Ne se predvideni aktivnosti za zgolemuvawe na finansiraweto na za{titenite podra~ja, kako {to zabeleùva Izve{tajot 2010. 186 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot NPAA 2011 Komentar 2010 5. Za{tita na 5. Za{tita na prirodata - Zakoni za proglasuvawe na za{titeni podra~ja za Osogovskite - Soglasno NPAA 2011, odgovorot na zabele{kata od izve{taite na EK od prirodata - Zakon za proglasuvawe na spomenik na prirodata za lokalitetot Ostrovo; Dojransko i Prespansko Ezero; Kawon Matka; Planini, Tikve{ i Jasen. poslednite tri godini – deka ne e donesena Nacionalnata strategija za - Nacionalnata pe{tera Slatinski Izvor i Vev~anski izvori. - Zakoni za proglasuvawe na spomenik na prirodata za lokalitetot za{tita na prirodata – }e bide daden na sreden rok vo 2012–2013 godina. strategija i akcioniot - Zakon za proglasuvawe za nacionalen park (NP) na del od [ar Planina i Mavrovo. Monospitovsko Blato, Ohridsko Ezero, Kole{inski Vodopad, Imaj}i ja predvid predvidenata izgradba na akumulaciite Bo{kov Most i plan za za{tita na - Zakoni za proglasuvawe na za{titeno podra~je za Vodno i za lokalitetot Gazi Baba. Katlanovsko Blato, Bel~i{ko Blato, Bele{ni~ka Reka. Lukovo Pole, koi se nao|aat vo ramkite na NP Mavrovo (Lukovo Pole pripa|a prirodata treba da se - Zakon za proglasuvawe na Ezerani (Prespansko Ezero) za park na prirodata. - Zakonot za proglasuvawe na planinata Jablanica za NP. na strogo za{titenata zona) potrebata od itno donesuvawe na Nacionalnata usvojat. - Podzakonski akti za implementacija na CITES regulativata i me|unarodnata konvencija. - Podzakonski akti za implementacija na direktivite za divite vidovi strategija e pove}e od o~igledna. Spored NPAA 2011 (str. 337), celta - Treba da se zasili - Opredeluvawe na strogo za{titeni divi vidovi i za{titeni divi vidovi. i nivnite ìveali{ta. na Nacionalnata strategija e „...da se za{titi i za~uva prirodata na administrativniot - Utvrduvawe listi na me|unarodno zasegnati i za{titeni divi vidovi rastenija, gabi i ìvotni i nivnite delovi, ~ij{to - 3 podzakonski akti koi }e go uredat upravuvaweto so tipovite Republika Makedonija vo izvorna sostojba i da se obezbedi nejzina odr`liva kapacitet. promet e reguliran so me|unaroden dogovor. ìveali{ta. upotreba...”, ako vo me|uvreme nema moratorium na vakvata destrukcija na - Finansiraweto na - Podzakonski akti za ureduvawe na Evidencijata za za{tita na prirodata i za ureduvawe na na~inot na vodewe i formata - Nacionalna strategija za za{tita na prirodata so Akcionen plan. za{titenite podra~ja, strategijata }e bide bespredmetna. upravuvaweto so na obrazecot, kako i za na~inot i mo`nostite za koristewe na zapi{anite podatoci. - Opredeluvawe subjekti za upravuvawe so proglasenite za{titeni - Potrebata od zajaknuvawe na kapacitetite vo sektorot za{tita na prirodata za{titenite podra~ja - Podzakonski akti so koi }e se uredat vidovite i visinata na tro{ocite za izdavawe dozvoli i sertifikati za podra~ja. e pove}e od o~igledna. Imeno, M@SPP predviduva najnapred proglasuvawe e nedovolno. vklu~uvawe vo me|unarodnata trgovija so zasegnati i za{titeni divi vidovi rastenija, gabi, ìvotni i nivni delovi, - Revalorizacija na Ohridsko Ezero, Bel~i{ko Blato, Katlanovsko na odredeni za{titeni podra~ja vo pove}e kategorii, a duri potoa, na sreden - Site ~initeli treba visinata na nadomestocite i na~inot na nivnata naplata. Blato, Bele{ni~ka Reka i studii za prirodnite vrednosti na istite; rok, }e raboti na evaluacija na podra~jata i nivno vnatre{no zonirawe. da bidat dovolno - Izrabotka na Nacionalna strategija za za{tita na prirodata so Akcionen plan. prostorna identifikacija na granicite i zonite na za{titenite Vo soglasnost so Zakonot za za{tita na prirodata (~lenot 92, stav 4), aktot vklu~eni. - Vtor Akcionen plan za za{tita na biolo{kata raznovidnost. podra~ja. za proglasuvawe na za{titeno podra~je pokraj nazivot, kategorijata - ]e se opredelat subjekti za upravuvawe so proglasenite za{titeni podra~ja. - Planovi za upravuvawe so spomenicite na prirodata Prespansko i na za{tita, geografskite karakteristiki i drugite obele`ja na - Revalorizacija na pove}enamenskoto podra~je Jasen i planinata Belasica i studii za valorizacija na prirodnite Dojransko Ezero i za{titenoto podra~je Vodno. podra~jeto, sodrì i zonirawe na za{titenoto podra~je i reìm vrednosti na istite. - Nacionalna programa i metodologija za monitoring na prirodata i na za{tita. Ottamu, proglasuvaweto na za{titenite podra~ja logi~no - Studija za revalorizacija na prirodnite vrednosti za NP Mavrovo i prostorna identifikacija na granicite i zonite na biodiverzitetot. sleduva po nivnata valorizacija i utvrduvawe na nadvore{nite granici i za{titenite podra~ja. - Izgotvuvaweto Crvena kniga na Republika Makedonija, so opisi, za{titnite zoni vo za{titenoto podra~je, a ne kako {to predviduva NPAA - Plan za upravuvawe so pove}enamenskoto podra~je Jasen, so spomenicite na prirodata Smolarski Vodopad i Kole{inski rasprostranuvawe, zakani i drugi karakteristiki na vidovite od 2011 najprvin da se proglasat za{titenite podra~ja, a potoa da se vr{i Vodopad i Markovi Kuli, i za parkot na prirodata Ezerani. Crvenata lista, i merki za podobruvawe na sostojbata na istite. nivna revalorizacija. - Plan za upravuvawe so NP Mavrovo i Plan za upravuvawe so {umite na parkot. - Aùrirawe na podatocite vo Nacionalniot informativen sistem - Aktivnostite koi gi planira M@SPP so NPAA 2011 vo odnos na za{titata - Plan za upravuvawe so NP Gali~ica. za biodiverzitet i odrùvawe elektronska baza na podatoci za na biolo{kata raznovidnost i implementacijata na direktivite za divite - Karta na MAK-NEN (Nacionalna ekolo{ka mreà). Katastarot na za{titenite podra~ja i Registarot na prirodnoto ptici i divite vidovi i nivnite ìveali{ta, }e zna~at realen napredok - Izgotvuvawe na Nacionalnata crvena lista na vidovi. nasledstvo. vo ova podra~je. Stravuvaweto ovde e kako na uspehot }e vlijae realno - Karta na za{titeni podra~ja i predloèni podra~ja za za{tita i vospostavuvawe Nacionalen informativen sistem za - Identifikacija na tipovite ìveali{ta i na divite vidovi od utvrdeniot najslab administrativen kapacitet vo Ministerstvoto tokmu vo biodiverzitet so veb-aplikacija. evropsko zna~ewe, zaradi izgotvuvawe na lista so predloèni ovoj sektor i kako }e se obezbedat finansiski sredstva za nekolku seriozni podra~ja od interes na EU. proekti (Nacionalnata Crvena lista i Crvena kniga) ako se ima predvid - Identifikacijata na posebno za{titenite oblasti, vo soglasnost so deka istite dosega bea postojano odlagani tokmu poradi ovaa pri~ina. Direktivata za divite ptici. - Nitu edna od predvidenite merki ne ja zajaknuva finansiskata nezavisnost na ustanovite i organizaciite koi upravuvaat so za{titenite podra~ja. - Ne se predvideni aktivnosti za zgolemuvawe na finansiraweto na za{titenite podra~ja, kako {to zabeleùva Izve{tajot 2010. 187 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 6. Kontrola na industriskoto 6. Kontrola na industriskoto zagaduvawe i upravuvawe - Soglasno NPAA 2011 se predviduvaat zagaduvawe i upravuvawe so so rizici aktivnosti so koi }e se prodolì rizici - Izgotvuvawe/revidirawe na nacionalni referentni natamo{noto transponirawe na - Transponiraweto na dokumenti (upastva) za najdobrite dostapni tehniki zakonodavstvoto vo ovaa oblast, osobeno zakonodavstvoto za golemite za prerabotka na fero i oboeni metali, proizvodstvo vo delot na ekolo{kite oznaki, kako i za postrojki s# u{te ne e na ~elik, cementen klinker, keramika, intenzivno spre~uvawe i kontrola na havariite so zavr{eno. odgleduvawe na ìvina i tretman na otpadnite vodi i prisustvo na opasni supstancii. - Procedurite za izdavawe gasovi. - Vo predvidenite merki se vklu~uvaat i dozvoli za ISKZ docnat. - Pravilnici za sodrìnata na izve{tajot za merkite za upatstvata za najdobrite dostapni tehniki, - Barawata za sproveduvawe bezbednost, za sodrìnata na politikata za spre~uvawe no Ministerstvoto za ìvotna sredina i konsultacija so javnosta vo na havarii i za sodrìnata na Registarot na sistemi, vo prostorno planirawe ne planira aktivnost so odnos na izdavaweto dozvoli soglasnost so SEVESO II Direktivata. koja }e se zabrzaat procedurite za izdavawe za ISKZ ne se primenuvaat - Nacionalen plan za ntegriran pristap vo sistemot za na ISKZ dozvoli, nitu pak podobruvawe na pravilno. prevencija na industriskitenesre}i. procesot na konsultacii so javnosta pri - Potrebno e zna~itelno - Vospostavuvawe registar na instalacii koi apliciraat i izdavaweto na dozvolite. zajaknuvawe na skladiraat opasni supstancii. - Pokraj nekolkute predvideni obuki i administrativniot kapacitet, - Pravilnici za kriteriumite za dobivawe ekolo{ka oznaka rabotilnicata od TAIEX so NPAA 2011 na osobeno na inspekciite. za cvrsti podni oblogi, ekolo{ka oznaka za du{eci, kratok rok, na sreden rok se predviduva ekolo{ka oznaka za uslugite na turisti~kite kampovi. zajaknuvawe na kapacitetite na M@SPP - Podgotovka na Nacionalen plan za integriran pristap vo za ekolo{ko etiketirawe i EMAS, no ne upravuvaweto so industriskite nesre}i. se predvideni merki za zajaknuvawe na - Studija za industriskoto optovaruvawe okolu rafinerijata kapacitetot na DI@S, kako {to zabeleùva „Okta”. Evropskata komisija. - Zakon za spre~uvawe i kontrola na havarii so prisustvo na opasni supstancii. - Izrabotka i revidirawe na nacionalni referentni dokumenti (upastva) za najdobrite dostapni tehniki (NDT).

188 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 7. Hemikalii 7. Hemikalii - Soglasno NPAA 2011, se predviduvaat - Treba da se zavr{i - Redovno aùrirawe na Nacionalnata lista na aktivnosti so koi }e se prodolì so so prezemaweto na EU klasificirani supstancii. transponiraweto na zakonodavstvoto vo ovaa zakonodavstvoto vo ovoj - Objavuvawe na Listata na visokorizi~ni supstancii, oblast, osobeno vo nasoka na natamo{na sektor. Listata na zabrani i ograni~uvawa za upotreba. implementacija na REACH regulativata. - Nema administrativen - Aùrirawe na Listata na aktivni supstancii vo - Ne se predviduvaat merki za zajaknuvawe kapacitet (personal i biocidniot proizvod. na administrativniot kapacitet za oprema). - Pravilnik za metodite za ispituvawe na hemikaliite. implementacija na zakonodavstvoto vo ovoj - Pravilnik za nasokite za izgotvuvawe na bezbednosniot sektor. list. - Pravilnik za na~inot na procenka na bezbednosta na hemikalijata i sodrìnata na izve{tajot na bezbednosta. - ]e se formira REACH helpdesk. - ]e se usvoi Nacionalniot plan za implementacija na SAICM. - Spisok na opasni hemikalii i proizvodi ~ij{to izvoz e zabranet. - Preventivni merki za bezbedno ~uvawe i skladirawe na osobeno opasni hemikalii. - Usvojuvawe formi za 4 obrasci za opasni hemikalii (str.345) - Donesuvawe na 7 pravilnici za opasni hemikalii, detergenti, ispituvawa na detergenti i opasni hemikalii, kako i postapka za PIC. - Lista na podatoci za sodrìnata na detergentite. - ]e se formira Agencija za hemikalii.

189 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 8. Genetski modificirani 8. Genetski modificirani organizmi (GMO) - Utvrdenite aktivnosti vo NPAA 2011 se vo organizmi (GMO) - Podzakonski akt za formata i sodrìnata na nasoka na natamo{no transponirawe na notifikacijata za ograni~eno koristewe na GMO i zakonodavstvoto vo ovaa oblast. informaciite {to treba da gi dostavi korisnikot pri - Iako i vo ovoj sektor nedostiga dinamika na podnesuvaweto na notifikacijata. aktivnostite za zajaknuvawe na kapacitetite - Metodologija i elementi na procenkata, parametri, na M@SPP za primena na Zakonot, sepak NPAA minimum kriteriumi i barawa pri vr{ewe na procenkata, 2011 referira na Planot za institucionalen postapka za vr{ewe na procenkata, ograni~uvawa i merki razvoj na kapacitetite za upravuvawe so za bezbednost i drugi tehni~ki uslovi za obezbeduvawe ìvotnata sredina na nacionalno i na za{tita na zdravjeto na lu|eto i ìvotnata sredina, vo lokalno nivo i utvrduva pove}e raboti i soglasnost so vidot na organizmot, sredinata i prostoriite rabotni zada~i za ~ie{to sproveduvawe } vo koi }e se koristi GMO. e bidat vraboteni novi lu|e (str. 348 NPAA - Osnovni principi, sodrìna, obem i metodologija za 2011). procenka soodvetna na karakterot na vneseniot GMO i ìvotnata sredina, vo soglasnost so koi se vr{i procenkata na rizikot vrz ìvotnata sredina. - Opredeluvawe na GMO za koi e zabraneto namerno da se osloboduvaat vo ìvotnata sredina i/ili da se pu{tat na pazarot kako GMO proizvodi; informacii i podatoci {to se dostavuvaat vo prilog na notifikacijata za izvoz na GMO i GMO proizvod. - ]e se regulira pu{taweto na pazar na proizvodite koi sodràt GMO. - ]e se definira sekoja od postapkite pri pu{taweto na pazar na GMO. - ]e se uredi na~inot i postapkata za u~estvo na javnosta vo izdavaweto na dozvolite za GMO i GMO proizvod. - ]e se opredeli formata i sodrìnata na dozvolata za izvoz na GMO i/ili GMO proizvodi. - Podzakonski akt so koj }e se uredi formata, sodrìnata, metodologijata i na~inot na vodewe na registarot na GMO. - ]e se vospostavi i }e se vodi Registar za GMO i }e se obezbedat uslovi za u~estvo na javnosta vo donesuvaweto na odlukite.

190 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 9. Bu~ava 9. Bu~ava - So NPAA 2011 se predviduvaat i poseriozni - Treba da se zavr{i - Podzakonski akt za: Pravilnikot za pobliskite vidovi proekti (aktivnosti za vospostavuvawe na so prezemaweto na EU posebni izvori na bu~ava i za uslovite {to treba da gi GIS na podatocite za bu~avata; aktivnosti zakonodavstvoto vo ovoj ispolnuvaat postrojkite, opremata, instalaciite i uredite za vospostavuvawe Katastar na sozdava~i sektor. koi se upotrebuvaat na otvoren prostor vo pogled na na bu~ava i izrabotka na strate{ki karti i - Nema administrativen emitiranata bu~ava i standardite za za{tita od bu~ava. akcioni planovi za bu~ava). Sepak, ostanuva kapacitet (personal i - ]e se utvrdat pobliskite vidovi posebni izvori na bu~ava, pra{aweto kako M@SPP }e se spravi so oprema). kako i uslovite za za{tita od bu~avata. nedostigot na administrativen kapacitet - ]e se utvrdat pobliskite vidovi posebni izvori na bu~ava, i, osobeno, so problemot so personalot, kako i uslovite {to treba da gi ispolnuvaat uredite, bidej}i NPAA 2011 predviduva novi sredstvata i aparatite za doma}instvo vo pogled na vrabotuvawa, no ne zboruva za odredena brojka standardite za za{tita od bu~ava. i za odreden plan po koj licata }e bidat vraboteni. Kone~no, problem }e pretstavuva i predvidenata nabavka na oprema, za koja NPAA ne gi utvrduva sredstvata za nabavka, nitu pak izvorot na sredstvata. 10. [umarstvo 10. [umarstvo - Aktivnostite vo ova podra~je ne se - ]e se donesat podzakonski akti so koi }e se uredi razlikuvaat od predvidenite vo prethodnite monitoringot nad {umskite ekosistemi i monitoringot nad godini. Ostanuva nejasno zo{to vo {umskite poàri. planiranite aktivnosti izostanuvaat - ]e se donese Programa za pro{irena reprodukcija na aktivnostite za prevencija na {umskite {umite za 2011 godina. poàri, osobeno imaj}i gi predvid poslednite golemi poàri koi gi zafatija {umite vo Makedonija. Ovde pred s# se misli na javni kampawi i obuki za gasnewe na {umskite poàri. Makedonija moè za ovie potrebi da koristi i sredstva od programata „@IVOT+”, a sektorot [umarstvo e prioriteten za Unijata. - NPAA 2011 predviduva zajaknuvawe na kapacitetite na MZSV – Dràven inspektorat za {umarstvo i lovstvo bez da go utvrdi brojot i dinamika na idnite vrabotuvawa.

191 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 11. Administrativen 11. Administrativen kapacitet - Nema sistem za koordinacija na razli~nite organi nadle`ni kapacitet vo sektorot, a nedostiga i celosna implementacija na Zakonot - Nema kapacitet za za ìvotnata sredina i na drugite poedine~ni zakoni i implementacija na integrirawe na principite od istite vo drugite sektorski zakonodavstvoto na centralno i politiki. na lokalno nivo. - Nedostiga poseopfatno planirawe i analiza na mo`nostite - Mehanizmite za koordinacija za zajaknuvawe na finansiraweto vo sektorot, a Nacionalnata na razli~nite organi nadle`ni strategija e celosno neprimenliva. vo sektorot se slabi. - Dijalogot i vklu~uvaweto na site ~initeli treba da bidat zna~itelno podobreni. - Monitoringot na ìvotnata sredina i sistemot za informirawe i natamu e neadekvaten. - Investiciite vo sektorot i ponatamu se isklu~itelno niski vo sporedba so potrebite. - Potrebite za za{tita na ìvotnata sredina s# u{te ne se dobro integrirani vo drugite sektorski politiki.

192 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

POGLAVJE 28. ZA[TITA NA POTRO[UVA^ITE I ZDRAVJE Pristapno partnerstvo - Srednoro~ni prioriteti - Usoglasuvawe so acquis od oblasta na za{titata na potro{uva~ite i zajaknuvawe na administrativnite kapaciteti potrebni za efektiven nadzor na pazarot; usoglasuvawe so acquis vo oblasta na javnoto zdravstvo, poprecizno vo oblasta na tutunot, krvta, ~ove~kite tkiva i kletki i zaraznite zaboluvawa; zajaknuvawe na institucionalnite, administrativnite i finansiskite kapaciteti vo javnoto zdravstvo; razvivawe na op{tinskite uslugi vo oblasta na mentalnoto zdravje, kako alternativa za institucionalizacija, i obezbeduvawe na dovolno finansiski sredstva za za{tita na mentalnoto zdravje.

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Za{tita na potro{uva~ite 1. Za{tita na potro{uva~ite - Aktivnostite navedeni vo NPAA - Regulatornata i administrativnata ramka i natamu e - Izmenuvawe i dopolnuvawe na 2011 glavno se odnesuvaat slaba. Zakonot za za{tita na potro{uva~ite na tekovnite aktivnosti od - Programata za za{tita na potro{uva~ite za 2009–2010 (vo delot na potro{uva~kite krediti) relevantnite programi. be{e implementirana, no ima{e seriozno skratuvawe na so pomo{ od TAIEX. - Zabele{kite za namaleniot buxetot. - TAIEX seminar za transponirawe na kadar vo Oddelenieto za - Sredstvata za za{titata na potro{uva~ite bea namaleni Regulativata 2006/2004/EZ, po {to za{tita na potro{uva~ite pri na pomalku od edna tretina od i onaka limitiraniot }e sleduva analiza i akciski plan za Ministerstvoto za ekonomija buxet. transponirawe na istata. se re{avaat so po edno novo - Nedostigot na finansiski sredstva najmnogu go zasega - Realizacija na programata za vrabotuvawe vo 2011 i vo 2012 raboteweto na OZP, ~ij{to buxet be{e namalen za za{tita na potro{uva~ite 2011–2012 godina. petpati. (merkite od nea glavno se edukativni, - Koga stanuva zbor za - Personalot na oddelot za za{tita na potro{uva~ite vo informativni i vklu~uvaat aùrirawe finansiskite sredstva odvoeni Ministerstvoto za ekonomija be{e reduciran. na podatoci i informacii). za za{tita na potro{uva~ite, - Obezbeduvaweto na za{titata na potro{uva~ite i - Zajaknuvawe na kapacitetite so obuki i pokraj nivnoto namaluvawe implementacijata na zakonodavstvoto ostanuvaat slabi, za dràvni pazarni inspektori i vo tekot na 2010, buxetot na a sledeweto na pazarot ne obezbeduva efektivna i dràvni inspektori za hrana (vkupno 3 RM za 2011 ostanuva na isto transparentna za{tita na potro{uva~ite. obuki so po 20 u~esnici). nivo (300.000 MKD ili 5.000 - Administrativniot kapacitet na koordinativnoto telo - Zajaknuvawe na kapacitetite: evra), {to e krajno neseriozna i natamu e slab, a nadle`nostite na inspektoratite se Oddelenie za za{tita na potro{uva~ite poddr{ka za edna olku obemna nejasni. pri ME – 1 novo vrabotuvawe; Agencija oblast. - Ne e transponirano zakonodavstvoto na EU za nefer za hrana i veterinarstvo – 7 novi - Ottuka, bez soodvetni trgovskite praktiki, reklamirawe od dale~ina na vrabotuvawa; zajaknuvawe na tehni~ki finansiski sredstva i razvoj na potro{uva~ki finansiski uslugi i zabrani. i ~ove~ki resursi na Dràvniot operativni strukturi te{ko moè pazaren inspektorat. da se o~ekuva nekakvo vidlivo podobruvawe vo za{titata na potro{uva~ite. 193 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Javno zdravstvo 2. Javno zdravstvo - Aktivnostite navedeni vo - Bazata na podatoci i sistemot za rano predupreduvawe - Kontinuirano prodolùvawe na NPAA 2011 glavno se tekovni treba i natamu da se podobruvaat. aktivnostite na Institutot za javno aktivnosti i aktivnosti - Instituciite za mentalno zdravje nemaat dovolno kadar zdravstvo (IJZ) kako Regionalen centar povrzani so relevantni programi i finansiski resursi. za javno zdravstvo finansirani od Buxetot na RM. - Registarot za bolni od rak e vospostaven, no ne e - Sproveduvawe na preventivnite - Postoe~kiot softver za celosno operativen. programi finansirani od buxetot na evidencija i analiza na - Dràvniot zavod za statistika ne obezbeduva podatoci RM. zaraznite bolesti }e se za pri~inite za smrtta, bidej}i smeta deka otkrivaweto - Pove}egodi{en plan za imunizacija podobruva duri na sreden rok, na takviot podatok e prekr{uvawe na tajnosta na (2011–2015) a mo`nosta za elektronsko li~nite podatoci. - Prodolùva proektot za dogradba i povrzuvawe na IJZ so CJZ doprva rekonstrukcija na javnite zdravstveni „}e se evaluira”. ustanovi (JZU) vo RM (vo 2011 toa bea - Klu~nata zabele{ka od psihijatriskite bolnici vo Skopje i vo Izve{tajot za napredokot – Negorci, so transformacija na delovi deka instituciite za mentalno od niv vo dnevni centri). zdravje nemaat dovolno kadar - Nov centar za mentalno zdravje vo i finansiski resursi – koja se Bitola, kako del od JZU Psihijatriska povtoruva ve}e treta godina po bolnica Demir Hisar red, ostanuva nere{ena i so ovaa - IPA proekt „Zajaknuvawe na sistemot NPAA. za bezbednost na krvta koj predviduva - Operativnosta na registarot podgotvka na vodi~i i protokoli za za rak, kako i na registarot za bezbednost na krvta, obuka na 150 ~ove~ki resursi, se predviduvaat kvalifikuvani zdravstveni rabotnici duri na sreden rok. i specijalizirani obuki za 30 lica. - Socio-ekonomskite determinanti na zdravjeto i neednakvosta ne se voop{to spomenati vo NPAA.

194 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

POGLAVJE 29. CARINSKA UNIJA Pristapno partnerstvo - Zajaknuvawe na administrativniot kapacitet za sproveduvawe na carinskoto zakonodavstvoto zaradi borba protiv prekugrani~niot kriminal; natamo{no usoglasuvawe na zakonodavstvoto i postapkite so acquis, osobeno vo oblasta na tranzitot i raspredelbata na tarifnite kvoti. - Usoglasuvawe na Zakonot za tehnolo{kite industriski razvojni zoni so acquis

Izve{taj za NPAA 2011 Komentar napredokot 2010 1. Carinsko 1. Carinsko zakonodavstvo. - Carinskata politika e zakonodavstvo. - Izmeni na Carinskiot zakon i na Uredbata za sproveduvawe na Carinskiot zakon vo edno od retkite podra~ja - S# u{te se nasoka na usoglasuvawe so zakonodavstvoto na EU i donesuvawe na podzakonski akt za kade {to se postignuva primenuvaat regulirawe na smetkovodstvenite pravila za naplata na uvoznite dava~ki. dobar uspeh, kako rezultat odredeni taksi koi - Dopolnitelni izmeni na Pravilnikot za na~inot na popolnuvawe na carinskata na kontinuitetot vo ne se vo soglasnost deklaracija. sproveduvaweto na so acquis. - Vo prvata polovina na 2011 }e se izvr{i dopolnuvawe na Uredbata za primenuvawe na reformite. - Odredeni odredbi regulativite na Komisijata na EZ, so cel da se sledat soodvetnite regulativi na EU od - Slu`benicite koi go vo Zakonot za vtorata polovina na 2010 i po~etokot na 2011. pi{uvale ovoj del od NPAA tehnolo{kite i - ]e se izgotvi modul za Integrirana carinska tarifa. 2011 se edni od retkite koi industriskite - Analiza na niza pravni akti so cel da se utvrdat eventualni nadomestoci koi ne se vo znaat jasno da razlikuvaat razvojni zoni ne se soglasnost so evropskoto zakonodavstvo. {to e kratkoro~en, a {to usoglaseni so acquis. - Carinskata uprava (CU) }e gi unapredi internite proceduri za sproveduvawe na srednoro~en prioritet i - Carinskoto carinskoto i akciznoto zakonodavstvo. istite konzistentno da gi zakonodavstvo e - Vospostavuvawe na Sistemot za upravuvawe so rizik (SAR), so cel da se obezbedi objasnat. prili~no usoglaseno poefikasna kontrola na stokite. - Ostanuva nejasno za{to so acqui, osven - Implementacija na elektronskiot Sistem za analiza na rizik do 31.12.2011. Vladata ostanuva gluva vo slu~ajot na - Vo 2012 }e se izgotvi Zakon za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za carinskata na zabele{kite od tranzitot na tarifa, so cel da se usoglasi so Regulativata na Sovetot na EEZ br. 2668/87 i so izve{taite od 2009 i 2010 stoki. Kombiniranata nomenklatura. okolu usoglasuvaweto na - Vo periodot do 2013 }e se raboti na usoglasuvawe na merkite vo Integriranata Zakonot za tehnolo{kite carinska tarifa. industriski razvojni zoni - ]e se usoglasuva i delot na akcizite so vospostavuvawe na pravna ramka za so acquis, {to e o~igledno implementacija na Sistemot za kontrola na dvi`eweto na akciznite dava~ki. potrebno, za {to govori i - ]e se sledi promenata na EU regulativite i }e se vr{at usoglasuvawa. podatokot {to istoto vo - ]e se usoglasat i odredbite od Zakonot za tehnolo{ko- industriskite razvojni zoni NPAA 2011 e postaveno kako koi ne se vo soglasnost so zakonodavstvoto na EU. srednoro~en prioritet. 195 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za NPAA 2011 Komentar napredokot 2010 2. Carinska uprava 2. Carinska uprava - Treba da se - EXIM sistemot }e se integrira so Edinstveniot integriran elektronski SAR. podobruva - Promenata na organizaciskata postavenost na Slu`bata za laboratorija, vo administrativniot soglasnost so barawata na ISO 17025, so kadrovsko zajaknuvawe, renovirawe kapacitet na i osposobuvawe na pripremnata analiti~ka laboratorija, soglasno postojnite carinskata uprava, laboratoriski standardi, kako i obuka na 100 lica, vo soglasnost so ISO osobeno za da standardot. moè IT sistemite - ]e se vovede „One Stop Shop” sistem, a }e se donesat i: Upatstvo za rabota so koi se razvivaat klasificirani informacii; Upatstvo za rabota na Oddelenieto za istragi; momentalno da se Upatstvo za postapka po otkrivawe na krivi~no delo ili carinski prekr{ok stavat vo celosna i Programa za fizi~ki trening na carinskite slu`benici. Isto taka, }e se funkcija. kreira baza na podatoci za digitalna biblioteka, }e se zgolemi kapacitetot na - Potrebno e da se carinskoto razuznavawe, preku kadrovsko zajaknuvawe i angaìrawe druga oprema, razviva politikata i }e se formira edinstvena elektronska baza na podatoci od site skeneri. za ~ove~ki resursi, - Strategija za upravuvawe so ~ove~ki resursi i nov Pravilnik za sistematizacija vklu~uvaj}i ja i vo CU, koj }e sodrì precizni opisi na rabotnite mesta i precizno opredeleni etikata i borbata so kompetencii za niv. korupcijata. - Strategija za borba protiv korupcijata 2011–2013 so Akciski plan 2011–2012, vo soglasnost so principite i obvrskite od me|unarodnite konvencii - Nova strategija za obuki i stru~no osposobuvawe na carinskite slu`benici. - Natamo{no usoglasuvawe na zakonodavstvoto so acquis vo domenot na tranzitot. - Srednoro~no, vo soglasnost so utvrdenata potreba za otpo~nuvawe na procedurata za povrzuvawe so EU sistemite, pred s# CCN/CSI, NCTS i ITE, e predvideno da se prezemat aktivnosti vo ramkite na proektite od IPA 2008 i 2009. - Vo ramkite na IPA 2010 se planira natamo{no usoglasuvawe na carinskoto i na akciznoto zakonodavstvo i drugi aktivnosti (celosna kompjuterizacija na procesite za olesnuvawe na trgovijata, dopolnitelna obuka na carinskite slu`benici; akreditacija na Carinskata laboratorija; donesuvawe Programa za zgolemuvawe na kapacitetot vo primenata na posebnite istra`ni merki; vospostavuvawe elektronska razmena na informacii me|u Oddelenieto za koordinacija i komunikacija i MVR; prodolùvawe na sorabotkata so CU na Holandija; prerasnuvawe na Regionalniot centar na WTO vo Centre of Excellence.

196 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

POGLAVJE 30. NADVORE[NI ODNOSI Pristapno partnerstvo Izve{taj za napredokot NPAA 2011 Komentar 2010 1. Zaedni~ka trgovska 1. Zaedni~ka trgovska politika - NPAA 2011 spomenuva trgovska politika - Tekovno ispolnuvawe na obvrskite {to proizleguvaat od liberalizacija kaj zemjodelsko- trgovskite odredbi od SSA i STO. prehranbenite proizvodi od prviot - Implementacija na CEFTA. kvartal na 2011. Ova go otvora - Transponirawe na Direktivite 37998L0029 i 31984L0568, kako pra{aweto za toa kolku se zapoznati i na Odlukite 32001D0076 32001D0077. makedonskite zemjodelci so ovaa - Koordinacija i usoglasuvawe na stavovite so pozicijata na EU vo obvrska i dali nekoj im objasnil koj odnos na Razvojnata agenda od Doha. }e bide efektot. Faktot deka ne se - Nema srednoro~ni prioriteti. predvideni merki za pomo{ na toj plan pokaùva deka Vladata ne o~ekuva nikakvi problemi, {to e daleku od vistinata. 2. Bilateralni dogovori 2. Bilateralni dogovori so treti dràvi - Istite dogovori za ekonomska so treti dràvi - Potpi{uvawe bilateralni dogovori za ekonomska sorabotka so sorabotka i za zaemna za{tita na Ungarija, Romanija i so Hrvatska. investiciite bea predvideni i - Potpi{uvawe dogovor za zaemna za{tita na investiciite so so NPAA 2009. Nejasno e zo{to na Crna Gora, Obedinetoto Kralstvo, Katar i so Litvanija. Vladata i treba tolku mnogu vreme - Nema srednoro~ni prioriteti. za da podgotvi dogovor i istiot da go prosledi do Sobranieto. Da se nadevame deka i NPAA 2012 nema da gi sodrì istite dogovori.

197 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot NPAA 2011 Komentar 2010 3. Razvojna politika i 3. Razvojna politika i humanitarna pomo{ - Istite prioriteti se navedeni humanitarna pomo{ - Prifa}awe na Regulativata za humanitarna pomo{. i vo NPAA 2009, so isklu~ok na - Nedovolen - Formirawe me|uresorsko telo za nao|awe najsoodveten Strategijata za davawe razvojna pomo{ institucionalen institucionalen model za regulirawe na razvojnata pomo{. i novite vrabotuvawa. O~igledno, kapacitet za u~estvo vo - Donesuvawe Zakon za sproveduvawe na razvojnata politika. Vladata smeta deka }e ja nadmine politikite na EU, osobeno - Izgotvuvawe Strategija za davawe razvojna pomo{. zabele{kata vo Izve{tajot 2010 so vo oblasta na razvojnata - Vospostavuvawe sorabotka so nevladiniot sektor za novi vrabotuvawa. So ogled na toa deka i humanitarnata pomo{. sproveduvawe na razvojni proekti. OECD ve}e nekolku godini nanazad - Novi vrabotuvawa zaradi zgolemuvawe na administrativnite pravi revizija na svetskata razvojna kapaciteti. pomo{, potrebno be{e samo edno lice od administracijata da gi sledi novite sogleduvawa, a po`elno be{e i Makedonija da se vklu~i vo procesot na revizija. 4. Za{tita i spasuvawe Vidi Poglavje 27 - Ova ne pripa|a ovde, tuku vo Poglavjeto 27 za `ivotna sredina, {to povtorno zboruva za nestru~nosta na SEP.

198 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

POGLAVJE 31. NADVORE[NA BEZBEDNOSNA I ODBRANBENA POLITIKA Pristapno partnerstvo - Sproveduvawe na zakonodavstvoto za izvr{uvawe na zaedni~kite pozicii vo oblasta na me|unarodnite restriktivni merki. Srednoro~ni prioriteti - Usoglasuvawe na potpi{anata Spogodba so SAD za uslovite za predavawe lica na Me|unarodniot krivi~en sud, vo soglasnost so nasokite na EU, usvoeni od Evropskiot sovet vo septemvri 2002.

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Politi~ki dijalog 1. Politi~ki dijalog - RM e nedovolno aktivna ili - Unapreduvawe na bilateralniot politi~ki dijalog so EU i samo formalno prisutna, a mnogu aktivno u~estvo vo multilateralniot politi~ki dijalog. ~esto i otsutna na sostanocite vo Prifa}awe na pravnite akti na EU vo domenot na ZNBP. me|unarodnite organizacii na koi - Aktiven anga`man vo me|unarodnite organizacii (ON, se diskutiraat pra{awata od interes OBSE, Sovetot na Evropa itn.), vo pogled na terorizmot, za EU, {to e porazitelno za edna mala proliferacijata na oru`je za masovno uni{tuvawe, zemja koja treba da gradi me|unaroden organiziraniot kriminal, zagaduvaweto na `ivotnata ugled i da se zdobie so svoi sojuznici. sredina, kako i spravuvaweto so ekonomskite i so Edinstveno poradi pretsedavaweto so socijalnite problemi i nepo~ituvaweto na ~ovekovite Komitetot na ministrite so Sovetot na prava. Evropa, vo tekot na minatata godina mo`e da se konstatira ograni~en proaktiven pristap vo odnosite so SE, no toa e daleku od zadovolitelnoto nivo.

199 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Zaedni~ka nadvore{na i 2. Zaedni~ka nadvore{na i bezbednosna politika - Ne e navedeno ni{to konkretno vo vrska bezbednosna politika - Donesuvawe nov zakon za me|unarodni restriktivni merki vo so toa {to }e se prezeme vo odnos na - Potrebni se postojani napori prvata polovina na 2011 godina. potpi{anata spogodba so SAD, iako toa za da se namali brojot na - Natamo{ni aktivnosti za sklu~uvawe bilateralni e del od Pristapnoto partnerstvo i EK nelegalnoto oru`je i da se spogodbi za razmena i zaemna za{tita na klasificiranite pove}e godini nanazad ja notira ovaa obezbedi postroga kontrola informacii so dràvite-~lenki na Evropskata unija. zabele{ka. nad posreduvaweto so - Natamo{ni aktivnosti za ~lenstvo vo aran`manot „Vasenar” - Vo odnos na navedenata zabele{ka oru`jeto. i zapo~nuvawe na podgotovkite za ~lenstvo vo Avstraliskata vo Izve{tajot 2010, ne e sodràna grupa. nikakva predlog-merka za re{avawe na - Voveduvawe elektronsko delovodstvo vo registrite i vo konstatiranata situacija so oru`jeto. podregistrite na DBKI, osnovani od drugite dràvni organi. - RM dosega pokaùva{e golem stepen - DBKI }e prodolì so obuka na licata koi rabotat so na usoglasenost so ZNBP, no po klasificirani informacii i so sorabotkata so zemjite- diplomatskata komunikacija so ~lenki na EU. Zimbabve, se ~ini deka ovde sledniot - Natamo{na obuka na izvr{itelite od Oddelenieto za ZNBP i izve{taj }e ima zabele{ki (vidi od Oddelenieto za kontrola na oru`jeto vo MNR. Voved). - TAIEX regionalen seminar vo RM za implementacija na me|unarodnite restriktivni merki. - Po~etok na podgotovkite za ~lenstvo vo Grupata na nuklearnite snabduva~i (Nuclear Suppliers Group). - Kontinuirana obuka za ZNBP na izvr{itelite vo vklu~enite ministerstva i institucii. - Kontinuirana obuka na korisnicite na klasificirani informacii vo dràvnite i vo privatnite institucii. - Natamo{no izdavawe bezbednosni sertifikati na pravni lica, kako i podigawe na stepenot na klasifikacija na za{titnata vrska me|u DBKI i registrite vo misiite na RM pri NATO i EZ, vo Brisel, i vo Komandata na NATO, vo Mons, do stepen na strogo doverlivo.

200 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 3. Evropska bezbednosna i 3. Evropska bezbednosna i odbranbena politika - Republika Makedonija dosega odbranbena politika - Donesuvawe Odluka za u~estvo vo EU BG II/2012 i Odluka za nemala nikakvi zabele{ki i imala u~estvo na ve`bata European Endeavour 2012, I kvartal 2011 i relativno dobri ocenki, no zagriùva potpi{uvawe na Memorandum za razbirawe. kontinuiranoto namaluvawe na buxetot - Analiza za potrebata od donesuvawe podzakonski akt za na Ministerstvoto za odbrana, za upatuvawe policiski slu`benici vo me|unarodnite misii. koe vo pove}e navrati i mediumite - Kadrovsko doekipirawe na Oddelenieto za ZBOP vo MO. i ekspertskata javnost alarmiraa - Natamo{en pridones vo operacijata Altea vo BiH. deka moè negativno da se odrazi na - U~estvo na Prvata planira~ka konferencija od oblasta na integracijata na Makedonija vo NATO i obukata na deklariranite sili vo EU BG II/2012 vo EU. - Inicirawe bilateralna sorabotka so pove}e zemji za koristewe na iskustvoto za podgotovki za u~estvo na policiski slu`benici vo me|unarodnite misii i sklu~uvawe bilateralni dogovori i memorandumi za razbirawe. - U~estvo vo noviot ciklus na Programata za obuka za ZBOP, nameneta za dràvite od PSA. - Prezemawe aktivnosti za u~estvo vo programite za obuka na Generalniot sekretarijat na Sovetot na EU za ZBOP. - Natamo{ni obuki na policiskiot personal zaradi zajaknuvawe na kapacitetite za u~estvo vo mirovnite misii. - Natamo{en pridones vo operacijata Altea vo BiH. - Kontinuirano planirawe na deklariranite sili na Republika Makedonija za u~estvo vo EU BG II/2012. - Sertificirawe na deklariranite sili na EU BG II/2012, preku u~estvo vo me|unarodnata komandno-{tabna ve`ba European Endeavour 2012 (Vildfleken, Germanija, od 29.5.2012 do 8.6.2012). - Inicirawe bilateralna sorabotka so pove}e zemji za koristewe na iskustvoto za podgotovki za u~estvo na policiski slu`benici vo me|unarodnite misii i sklu~uvawe bilateralni dogovori i memorandumi za razbirawe. - Prezemawe aktivnosti za u~estvo na pretstavnici od Makedonija vo programite za obuka od oblasta na ZBOP.

201 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POGLAVJE 32. FINANSISKA KONTROLA Pristapno partnerstvo - Revizija na nacrt-politikata za javna vnatre{na finansiska kontrola (JVFK) i izgotvuvawe na zakoni za JVFK i za vnatre{na kontrola, za politikite i sega{noto zakonodavstvo za JVFK da bidat seopfatni i konzistentni, i aùrirawe na akciskiot plan za Srednoro~ni prioriteti - Natamo{no sproveduvawe na modelot za javna vnatre{na finansiska kontrola (decentralizirana odgovornost i sproveduvawe na srednoro~nite prioriteti povrzani so JVFK; zaokruùvawe na vospostavuvaweto oddelenija za vnatre{na revizija vo centralnite funkcionalno nezavisna vnatre{na revizija) preku koherentno zakonodavstvo i soodvetni institucionalni kapaciteti, pod vodstvo na dràvni institucii, kako i formirawe sli~ni oddelenija na op{tinsko nivo, onamu kade {to odgovara, i obezbeduvawe soodveten kadar, Ministerstvoto za finansii; natamo{no jaknewe na operativnite kapaciteti, funkcionalnosta, kako i na finansiskata nezavisnost na obuka i oprema; razvivawe efikasni sistemi za upravuvawe, sledewe, kontrola i revizija za decentralizirano sproveduvawe na programite od Dràvniot zavod za revizija; sproveduvawe na postapkite i administrativen kapacitet so cel da se obezbedi efikasna za{tita na finansiskite pretpristapnite instrumenti na EU. interesi na EZ. Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Javna vnatre{na kontrola i 1. Javna vnatre{na kontrola i nadvore{na revizija - ]e bidat vraboteni 17 novi izvr{iteli. - Glavniot vpe~atok od komparativnite analizi na relevantnite dokumenti e deka ne postoi nadvore{na revizija - MF }e izgotvi strategija za razvoj na javnata vnatre{na finansiska kontrola za 2011–2013 koja }e bide - ]e bide donesen nov Pravilnik za politi~ka volja za dizajnirawe i za dosledno sproveduvawe na konzistentna politika na - Vladata usvoi strategija za donesena od Vladata do krajot na mart 2011. vnatre{na organizacija i rabota na finansiska kontrola vo javniot sektor. Taka se nosat fali~ni strategii za razvoj na JVFK, koi razvoj na javnata vnatre{na - Do krajot na mart }e bide donesen i Zakonot za finansiska inspekcija vo javniot sektor – celi, zada~i, DZR i Pravilnik za sistematizacija na ne vklu~uvaat prioriteti vo razvojot na politikata, postojano se docni so nivnoto donesuvawe finansiska kontrola, koja principi i aktivnosti + status i funkciii na Upravata za finansiska inspekcija vo javniot sektor. rabotnite mesta vo DZR; i na toj na~in se odolùva donesuvaweto na zakonite {to treba da ja dadat pravnata ramka za ne vklu~uva srednoro~ni - Osnovawe Komitet za finansisko upravuvawe i kontrola pri MF i usvojuvawe na Delovnikot za rabota - ]e se vovedat funkcija i instrumenti implementcija na politikata. Zatoa, vo NPAA vo izminative tri godini postojano se slu~uva edni i dolgoro~ni politi~ki do juni 2011. za obezbeduvawe kvalitet na reviziite, isti aktivnosti da bidat kratkoro~ni prioriteti sekoja naredna godina. Toa verojatno najdobro prioriteti. - Obuki za Sektorot za JVFK vo ramkite na tvining- proektot. vo soglasnost so Upatstvoto za se gleda na slu~ajot so DZR i so sledeweto na izve{taite od negovite revizii na korisnicite - Implementacijata na Zakonot - Prodolùvawe na realizacijata na akciskiot plan za vrabotuvawe na 138 lica vo edinicite za obezbeduvawe kvalitet. na buxetski sredstva. Taka, sekoja godina (u{te od 2009) se konstatira deka „se opredeleni za javnata vnatre{na kontrola finansiski pra{awa na centralno nivo. ]e bidat osnovani edinici i nazna~eni rakovoditeli vo site - Razvivawe na sistem na preporaki. odgovornite lica za kontakt me|u DZR i Sobranieto”, se planira sklu~uvawe Memorandum za docni, a kaj site buxetski direktni buxetski korisnici so buxet nad 1 milijarda denari. - Donesuvawe nasoki za voveduvawe sorabotka me|u dvete institucii i formirawe na posebno sobranisko telo {to }e gi razgleduva korisnici se potrebni - Vo 2011 i 2012 }e se realizira tvining-proektot „Poddr{ka na procesot na fiskalna decentralizacija sistem za upravuvawe so procesot na izve{taite na DZR. dopolniteni napori za osnovawe preku zajaknuvawe na kapacitetite za stabilno finansisko upravuvawe i vnatre{na finansiska revizija (AMS) i sistem za upravuvawe - Za toa kolku Vladata e seriozna vo svoite nameri za izgradba na „sistem {to }e garantira edinici za finansiski raboti i kontrola”, koj e vo ramkite na IPA 2008, i }e vklu~i 25 centralni subjekti i 40 lokalni samoupravi. so dokumentite (DMS) razumno koristewe na javnite sredstva i spre~uvawe na nepravilnostite, somneìte za izmami i vnatre{na kontrola. - ]e se prezemat merki za zajaknuvawe na kapacitetite na subjektite od centralnata vlast vo koi ne se - ]e se sprovedat pove}e obuki za razni korupcija” (Programa za rabota na Vladata). - I so izmenetiot Zakon za formirani edinici za finansiski pra{awa. Isto taka, }e prodolì i tvining-proektot. aspekti na dràvnata revizija. - ûmu ni e voop{to da gi tro{ime i onaka oskudnite dano~ni pari za DZR, kogo nikoj ne go zema dràvna revizija ne postoi - So tvining-proektot „Poddr{ka na procesot na fiskalna decentralizacija preku zajaknuvawe na - Jaknewe na operativnite i na za seriozno? Deka Vladata ne go zema za seriozno DZR se potvrduva i so faktot deka od 2009 „se formalen mehanizam za kapacitetite za stabilno finansisko upravuvawe i vnatre{na finansiska kontrola” so holandski funkcionalnite kapaciteti na menuva Ustavot na RM” so cel vo nego da se vmetne DZR, zaradi zgolemuvawe na samostojnosta i razgleduvawe na godi{niot eksperti }e se zajaknat kapacitetite na subjektite i na Sektorot za JVFK. DZR, preku vrabotuvawe na novi 23 nezavisnosta na ovaa institucija. izve{taj na DZR pred - ]e se formira Revizorski komitet pri MF, koj do juni 2011 }e go donese Delovnikot za rabota. izvr{iteli vo 2012, implementacija na - Ponatamu, vo revizijata 2010 kako kratkoro~en prioritet se predviduva zaokruùvaweto na Parlamentot . - ]e prodolì realizacijata na Akcioniot plan za vrabotuvawe na 113 revizori na centralno nivo. AMS i DMS, razni obuki, unapreduvawe sistemot so vospostavuvawe na oddelenija za vnatre{na revizija na centralno i na lokalno - nieto. na sorabotkata so Sobra nivo, nivno opremuvawe, obezbeduvawe na potrebniot kadar i negova obuka. Od druga strana, - Srednoro~no, i vo 2012 i vo 2013 }e prodolì ekipiraweto na edinicite za vnatre{na revizija. aktivnostite za realizacijata na ovie „kratkoro~ni” prioriteti se protegaat do 2013. - MF }e izgotvi predlog za pristapuvawe kon izmeni na Ustavot, so cel da se definira DZR kako ustavna - Drug slu~aj e primerot so donesuvaweto na Zakonot za finansiska inspekcija vo javniot sektor, koj kategorija . se provlekuva od NPAA 2009. - ]e bide potpi{an Memorandum za sorabotka na DZR so posebno telo na Sobranieto koe redovno }e gi razgleduva i }e diskutira za site pozna~ajni revizorki izve{tai i }e donesuva soodvetni zaklu~oci.

202 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

203 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

Izve{taj za napredokot NPAA 2011 Komentar 2010 2. Za{titata na 2. Za{titata na finansiskite interesi na EU. - Donesuvaweto na Uredbata za postapkata za finansiskite - Vladata }e donese Uredba za postapkata za spre~uvawe spre~uvawe na nepravilnostite, na~inot na interesi na EU. na nepravilnostite, na~inot na me|usebnata sorabotka, me|usebnata sorabotka, formata i sodrìnata, - Treba da se formata i sodrìnata, rokovite i na~inot za rokovite i na~inot na izvestuvawe za vospostavi izvestuvawe za nepravilnostite. nepravilnostite e predvideno u{te so NPAA 2009. formalna slu`ba - Oddelenieto za koordinacija i spre~uvawe na izmami - Paragrafot {to govori za aktivnostite za za borba protiv (AFCOS) }e poddrì tela i institucii nadvor od operacionalizarawe na AFCOS e prekopiran od izmami. mati~nata institucija koi se direktno ili indirektno NPAA 2009. Glaven zaklu~ok e deka aktivnostite vklu~eni vo za{titata na finansiskite interesi na EU. se prenesuvaat od godina vo godina poradi maliot - Obuki za vrabotenite na AFCOS za za{tita na kapacitet za nivna realizacija. finansiskite interesi na EU. - So Godi{niot raboten plan za 2011 }e se sledat preporakite od Godi{niot izve{taj za revizorskite aktivnosti vo 2010 i preporakite od sprovedenite misii vo tekot na 2011 i }e se vr{at misii na sistemska revizija i misii na revizija na operaciite za IPA (II, III, IV i IV Komponenta). - Revizorskoto telo }e se obu~uva za revizija na komponentite 1 i 2 na IPA, za koi se o~ekuva prenesuvawe na ovlastuvawata za upravuvawe, a vo soglasnost so toa }e se napravat i soodvetni izmeni vo Godi{niot raboten plan za 2011. - Realizacija na godi{nata strategija 2009–2011. - Revizorskoto telo }e ja prodolì sorabotkata so Evropskiot sud na revizorite vo Luksemburg i so evropskite revizorski tela za razmena na najdobri praktiki. - ]e bide potpi{an Memorandum za razbirawe i sorabotka so DZR. - ]e se vrabotat 10 novi izvr{iteli. - ]e bidat revidirani i aùrirani prira~nicite za revizija na IPA, }e bidat izgotveni novi metodolo{ki upatstva i }e se razvie nova Strategija za revizija za periodot 2011–2013. - Vo 2012 }e se realiziraat 3 vrabotuvawa vo revizorskoto telo. 204 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot NPAA 2011 Komentar 2010 3. Falsifikuvawe na 3. Falsifikuvawe na evroto - Osnovaweto na Centralnata kancelarija se evroto - Vo MVR }e se formira Centralna kancelarija za istragi, predviduva u{te vo NPAA 2009. Vo odnos na - Istra`nite ~ii{to vraboteni }e bidat soodvetno obu~eni. za{titata na evroto od falsifikuvawe, ne se kapaciteti - Vo MVR }e se vospostavi Nacionalna razuznuva~ka postavuvaat srednoro~ni prioriteti. ostanuvaat baza, koja }e ja vklu~uva i bazata na podatoci za slabi i pokraj falsifikuvanite banknoti (evra). organiziraweto - ]e se sprovede obuka na vrabotenite vo Centralnata na odredeni kancelarija za „za{tita na evroto od falsifikuvawe”. obuki na poleto na otkrivaweto na falsifikuvani banknoti.

205 Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU

POGLAVJE 33. FINANSISKI I BUXETSKI ODREDBI Pristapno partnerstvo

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 1. Sopstveni resursi na EU 1. Sopstveni resursi na EU - Politikata {to proizleguva od - Ograni~en napredok vo - Unapreduvawe na buxetskiot proces, so cel da se podra~jeto na sopstveni sredstva institucionalniot kapacitet na zgolemi transparentnosta na Buxetot. e povrzana so nacionalnoto Carinskata uprava. - Revidirawe na internite proceduri za na~inot na zakonodavstvo za carini, danoci, - Vnatre{nata kontrola i podgotovka na buxetot i dopolnuvawe so procedurite statistika i finansiski nadzor, taka nadvore{nata revizija ne za prenos na neiskoristenite sredstva od prethodnata {to i op{tata slika za ova podra~je zadovoluvaat. vo narednata fiskalna godina, kako i procedurite proizleguva od komentarite dadeni vo - Treba da se vospostavat za efikasno iskoristuvawe na sredstvata od EU- poglavjata 16, 17, 18, 29 i 32. koordinativni strukturi i pravila fondovite. - Dopolnitelno na zabele{kite i za pravilno presmetuvawe, naplata, - Zajaknuvawe na administrativniot kapacitet na komentarite vo navedenite poglavja, pla}awe i kontrola na sopstvenite instituciite nadle`ni za pribirawe i soodvetna op{t vpe~atok za ova poglavje e deka resursi, kako i za izvestuvawe kontrola na sredstvata za finansirawe na buxetot na napredokot e baven i nezadovolitelen, na EU za sproveduvaweto na tie EU. a aktivnostite predvideni vo NPAA pravila. - Vo ramkite na IPA 2011 e predviden Proektot za nekonkretni. Na primer, primenata podgotovka na pove}egodi{en buxet, so koj }e se dobie na ESA 95 e mnogu bavna i nema tehni~ka pomo{ za primena na ESA 95. zasileni aktivnosti za zabrzuvawe - ]e se zajakne i administrativniot kapacitet na na nejzinioto usvojuvawe. Voop{to Sektorot „Buxet i fondovi” so novi vrabotuvawa ne e adresiran problemot na sivata vo oddelenijata zadol`eni za podgotovka na ekonomija, so {to dr`avata gubi pove}‌egodi{en buxet, buxetski analizi i primena na zna~ajni sumi sredstva. metodologijata ESA95

206 Aneks – komentari na nacionalnata programa za prezemawe na pravoto na Evropskata unija - Revizija 2011

Izve{taj za napredokot 2010 NPAA 2011 Komentar 2. Izmama kaj carinskite dava~ki 2. Izmama kaj carinskite dava~ki i DDV. - Pokraj gorenavedenite zabele{ki, i DDV. - Reformite vo nasoka na unificirawe na sistemot za koi podednakvo se odnesuvaat na - Kapacitetot za vnatre{na revizija pribirawe prihodi, preku zajaknuvawe na vnatre{nata ova podra~je od poglavjeto, tuka i finansiska kontrola vo kontrola i nadvore{nata revizija vo pribiraweto i mo`e da se spomene deka seriozen javnata administracija ostanuva naplatata na carinskite dava~ki i DDV, prezemawe problem koj se prenesuva so godini nezadovolitelen. antikorupciski merki vo CU i vo UJP i dopolnitelni e kapacitetot na Ministerstvoto za - Potrebni se natamo{ni napori za napori vo borbata protiv zatajuvaweto danok. finansii za srednoro~no buxetsko borba protiv dano~nite evazii. - ]e se izmeni i dopolni Pravilnikot za organizacija planirawe, {to pretstavuva seriozen - Ograni~en napredok vo praveweto i sistematizacija na rabotnite mesta na CU i }e hendikep vo planiraweto na iscrpni nacionalni smetki. se vovedat novi rabotni mesta na pofrekventnite finansiskata poddr{ka za razvojot - Ograni~en napredok vo primenata grani~ni premini, koi }e postapuvaat po razuznava~ki i implementacijata na nacionalnite na ESA95 metodologijata i kaj upatstva na Sektorot za kontrola i istragi. ekonomski politiki. podobruvaweto na procenkite na - Obuki povrzani so primenata na novi smetkovodstveni sivata ekonomija standardi, metodologijata ESA 95, koordinacija, upravuvawe, kontrola i nadzor na sopstvenite sredstva. - Do sredinata na 2011 CU celosno }e go implementira sistemot za obrabotka na carinskite deklaracii i }e gi zasili potsistemite TARIM/TARIK, upravuvaweto so naplatata i garanciite, upravuvaweto so rizik, carinskite avtorizacii itn. - MF }e se naso~i na razvoj i unapreduvawe na buxetskiot proces, vo funkcija na pove}egodi{no upravuvawe so javnite finansi, celosna harmonizacija na metodologijata za presmetuvawe na BND so ESA 95, vospostavuvawe na telo za upravuvawe, kontrola i nadzor na sopstvenite sredstva, so negovo soodvetno ekipirawe.

207