Shesavali Lgbt Jurnalistikashi.Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
1 პუბლიკაცია მომზადდა არასამთავრობო ორგანიზაცია „იდენტობას“ მიერ, პროექტის ფარგლებში „ქართველ სტუდენტთა მგრძობელობის ამაღლება ლგბტ საკითხებში“. პროექტის ფინანსური მხარდამჭერია ნიდერლანდების სამეფოს საელჩო საქართველოში. ნაშრომში გამოთქმული მოსაზრებები შესაძლოა არ ემთხვეოდეს დონორის პოზიციას. ავტორი: შორენა გაბუნია რედაქტორი: ირაკლი ვაჭარაძე განსაკუთრებული მადლობა: ნათია გვიანიშვილს ნაშრომის მომზადებაში შეტანილი წვლილისათვის. Current publication was prepared by non-governmental organization Identoba, within the frames of the project “Sensitization of Georgian Students იn LGBT Issues“. The opinions expressed in this publication may not reflect the position of the donor. პუბლიკაციის სრულად ან ნაწილობრივ გამოყენება ან გა- დაბეჭდვა „იდენტობას“ წინასწარი წერილობითი თანხმობის გარეშე დაუშვებელია. გამონაკლისს წარმოადგენს მოკლე ციტატების გამოყენება სტატიებში, წყაროს მითითებით. Partial or full reproduction of any part of this publication is not permitted without prior written consent from Identoba, with the exception of short quotations in critical articles and essays. 2 შესავალი ლგბტ ჟურნალისტიკაში თბილისი, 2013 3 განმარტებითი ლექსიკონი ა აგიტაცია (ლათ. agitation - მოძრაობაში მოყვანა) - სიტყვიერი, ბეჭდვითი ან თვალსაჩინო პოლიტიკური მოღვაწეობა, რომელიც ადამიანების ცნობიერებასა და განწყობაზე ზემოქმედებს მათი პოლიტიკური ან სხვა მოსაზრებებით დარწმუნების მიზნით. აგრესია (ლათ. aggressio - თავდასხმა) - ინდივიდუალური ან კოლექტიური ქცევა, მოქმედება, რომელიც მიმართულია სხვა ადამიანის ან ადამიანთა ჯგუფისათვის ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური ზიანის მიყენებისაკენ. ადვოკატირება (ინგლ. advocacy) - კამპანია ან ქმედება, რომელიც მიმართულია გარკვეული სოციალური ჯგუფის ინტერესთა ან უფლე- ბების დაცვისაკენ. ადვოკატირების კამპანიის ზემოქმედების ობიექტს წარმოადგენს ადამიანთა განსაზღვრული რაოდენობა - სახელმწიფო ჩინოვნიკები (გადაწყვეტილების მიმღები პირები); ზემოქმედების მიზანია გარკვეული სტრუქტურული ცვლილებების მიღწევა (მაგალითად, კანონების მიღება) იმ ჯგუფთან მიმართებაში, რომლის ინტერესებზეც მიღებული გადაწყვეტილება მოახდენს მნიშვნელოვან გავლენას. ადვოკატირების მიზანია უფლებათა დაცვა და არა შეხედულებების გავრცელება, როგორც მაგ. პროპაგანდის დროს. ადიულტერი (ფრ. adultère) - ცოლქმრული ღალატი. ამბივალენტობა(ლათ. ambo - ორივე, valentia - ძალა) - რაიმეს (ვინმეს) მიმართ გაორებული დამოკიდებულება, გაორებულობის განცდა, რომლის დროსაც ადამიანი ერთი და იგივე ობიექტის მიმართ ერთბაშად ორ ურთიერთსაპირისპირო გრძნობას განიცდის. ანდროგინი (ძვ. ბერძ ανδρεία - სიმამაცე, γένος გვარი) - კაცის სასქესო ჰორმონები (ტესტოსტერონი, ანდროსტერონი და ა.შ.), რომელიც იწვევს ორგანიზმის მასკულინიზაციას (გაკაცურებას). 4 ანდროგინია (ძვ. ბერძ. ανδρεία - კაცი, ბერძ. γυνής - ქალი) - ინდივიდისათვის დამახასიათებელი ერთდროულად კაცური და ქალური თვისებები. ანდროფილია (ძვ. ბერძ. άνδρας (andras/კაცი), φιλία - სიყვარული, მეგობრობა) - კაცური ჰომოსექსუალობის ნაირსახეობა, ლტოლვა მოზრდილი (უფროსი) კაცების მიმართ. ანდროლოგია (ძვ. ბერძ. ανδρικός - კაცი, λόγος - სიტყვა, სწავლება) - მეცნიერება, რომელიც შეისწავლის კაცის ორგანიზმის ფიზიოლოგიასა და პათოლოგიას. ანდროფობია (ძვ. ბერძ. άνδρας (andras/კაცი), φόβος (phobos/შიში) - კაცების სიძულვილი. ასექსუალობა - სექსუალური ლტოლვის არარსებობა მოზრდილ ადამიანებში. აუთინგი (ინგლ. outing) - მეორე ადამიანის სექსუალური ორიენტაციის ან გენდერული იდენტობის მისი ნებართვის გარეშე საჯაროდ გაცხადება. ლგბტ თემის წევრთა უმეტესობა აუთინგს მიუღებლად მიიჩნევს. აუთრიჩ-მუშაკი (ინგლ. outreach - გარე კონტაქტი) - სოციალური მუშაკი, რომელიც ემსახურება დახურულ (ძნელად მისაწვდომ) სოციალურ ჯგუფს მისთვის ჩვეულ გარემოში. აუთრიჩ-მუშაობა - სამიზნე ჯგუფის (როგორც წესი, სოციალურად დაუცველის) სოციალური მომსახურებებით უზრუნველყოფა მისთვის ჩვეულ გარემოში; ქუჩის სოციალური სამუშაო. აფირმატიული პრაქტიკა (ინგლ. Affirmative - პოზიტიური, დადებითი) - ქმედება, რომელიც მიმართულია რომელიმე სოციალუ- რი ჯგუფის მხარდასაჭერად. ასევე, აფირმატიულ პრაქტიკად შეიძლება ჩაითვალოს აფირმატიული თერაპია - ლგბტ ადამიანების ანტიჰომოფობიური ფსიქოთერაპია. აქტივიზმი (ლათ. activus - აქტიური) - მრავალმხრივიმუშაობა. ქართულ ენაში ამ ცნების სინონიმებად მოიაზრება „საზოგადოებრივი მოღვაწეობა“, „საზოგადოებრივი მოძრაობა“. 5 ბ ბერდაჩე (ესპ. berdache), ანუ ადამიანი ორი სულით (ინგლ. twin- spirit) - ჩრდილოეთ ამერიკის ინდიელთა სხვადასხვა ტომებში: მესამე სქესის ადამიანები, ტრანსგენდერები. ისინი ხშირად საკულტო- სარიტუალო ფუნქციებს ასრულებდნენ. ბისექსუალობა (ლათ. bi - ორი, sexus - სქესი; სიტყვასიტყვით - „ორმაგი სექსუალობა“) - ფართო მნიშვნელობით ორივე სქესისათვის დამახასიათებელი თვისებების ფლობა (ანდროგინია), ვიწრო გაგებით – სექსუალური ლტოლვა ორივე სქესის წარმომადგენელთა მიმართ. ბიფობია – ირაციონალური შიში და სიძულვილი ბისექსუალი ადამიანებისადმი, რომელიც ხშირად არის დაკავშირებული ისეთ სტერეოტიპებთან, როგორიც არის ურთიერთობებში ორგუ- ლობა/მოღალატეობა, მოუწესრიგებელი სექსუალური ცხოვრება და სექსუალური გზით გადამდები დაავადებების გავრცელება. გ გეი (ინგლ. gay - უზრუნველი, მხიარული, გამორჩეული, არტისტული) – ზედსართავი სახელი, რომელიც გამოიყენება იმ ადამიანების მიმართ, ვინც განიცდის მდგრად ფიზიკურ, რომანტიკულ და ემოციურ მიზიდულობას თავისივე სქესის ადამიანების მიმართ. ეს ტერმინი, როგორც წესი, ჰომოსექსუალი კაცებისადმი გამოიყენება, მაშინ, როცა ქალური ჰომოსექსუალობა სიტყვა „ლესბოსელით“ აღინიშნება. თანამედროვე სამყაროში გეებისა და ლესბოსელებისათვის „ჰომოსექსუალის“ დაძახება უკვე არასასურველ ტონად მიიჩნევა, რადგან ეს ტერმინი დღესდღეობით დრომოჭმული და მეტისმეტად დიდი სამედიცინო დატვირთვის მატარებელია. თუმცა, სიტყვა „ჰომოსექსუალი“ მაინც მოკლებულია ისეთ აგრესიულ მნიშვნელობას, როგორც სიტყვა „ჰომოსექსუალისტია“. გენდერი (ინგლ. gender, ლათინურიდან genus - გვარი) - სოციალური სქესი, განსხვავება კაცსა და ქალს შორის, რომელიც განპირობებულია არა ბიოლოგიური, არამედ სოციალური მოცე- 6 მულობით (სპეციფიკური სოციალური ფუნქციები საზოგადოებაში, კულტურული სტერეოტიპები და ა.შ.). ბიოლოგიური სქესისაგან განსხვავებით, გენდერი სქესის სოციალურ განზომილებას წარმოადგენს – ერთგვარ სოციოკულტურულ ფენომენს, რომელიც ასახავს კაცად და ქალად ყოფნის თავისებურებებს ამა თუ იმ საზოგადოებაში. მაგ. ამ საზოგადოებაში კაცს შეიძლება ჰქონდეს სოციალური როლი, რომელიც ტრადიციულად ქალის როლად მიიჩნევა (მაგ. ბავშვების მოვლა და დიასახლისობა), მაგრამ ეს ქცევა მას ფიზიკურად ნაკლებად კაცურს სულაც არ ხდის. კაცისა და ქალის სოციალურ როლებს თავად საზოგადოება ქმნის, მისთვის დამახასიათებელი კულტურული ნორმებითა და ფასეულობებით. გენდერული იდენტობა - ადამიანის შინაგანი, პირადი გრძნობა, რომელიც ამა თუ იმ სქესისადმი მიკუთვნებულობას ეხება. ტრანსგენდერი ადამიანების შემთხვევაში, დაბადებისას მინიჭებული სქესი და მათი შინაგანი გენდერული იდენტობა არ ემთხვევა ერთმანეთს. გენდერული იდენტობის აშლილობა - ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაციის მიერ გამოცემულ მენტალურ დაავადებათა მეოთხე დიაგნოსტიკურ და სტატისტიკურ სახელმძღვანელოში შესული საკამათო დიაგნოზი, რომელიც ტრანსგენდერ და სხვა გენდერულად ცვალებად ადამიანებს ენიჭება. იქიდან გამომდინარე, რომ ამ დიაგნოზის მიხედვით ტრანსგენდერი ადამიანების მდგომარეობა „აშლილობად“ მოიხსენიება, ტერმინი „გენდერული იდენტობის აშლილობა“ ხშირად დამამცირებლად მიიჩნევა. დიაგნოზი ხშირად ენიჭებათ ბავშვებს, რომლებიც არ ემორჩილებიან მათთვის საზოგადოების მიერ მიწერილ ჩაცმულობის, თამაშისა და ქცევის გენდერულად სტერეოტიპულ ნორმებს. ასეთ ბავშვებს ინტენსიურ ფსიქოთერაპიას უქვემდებარებენ ხოლმე, ისევე, როგორც ცდილობენ მათი ქცევის შეცვლასა და ინსტიტუციონალიზაციას. გენდერული იდენტობის აშლილობა ცვლის უფრო მოძველებულ „გენდერული დისფორიის“ ტერმინს. 7 გენდერული თვითგამოხატვა - ადამიანის გენდერული იდენტობის გარეგანი გამოხატვა, რომელიც ხშირად „ფემინურ“, „მასკულინურ“ ან გენდერულად ცვალებად ქცევაში, ჩაცმის სტილში, ვარცხნილობაში, ხმასა ან სხეულებრივ მახასიათებლებში გამოიხატება. როგორც წესი, ტრანსგენდერი ადამიანები ცდილობენ საკუთარი გენდერული თვითგამოხატვა შეუსაბამონ თავიანთ გენდერულ იდენტობას და არა თავიანთ ბიოლოგიურ სქესს. გენიტალიები - ადამიანის სასქესო ორგანოები. გენოტიპი - ორგანიზმის ყველა გენის ერთობლიობა, ორგანიზმის მემკვიდრეობითობის საფუძველი. გერონტოფილია (ბერძ. geron (gerontos) - მოხუცი, philia - სიყვა- რული, მეგობრობა), პრესბიოფილია - სექსუალური ლტოლვა, რომელიც ვლინდება ასაკოვანი, მოხუცი ადამიანების მიმართ. დ დევიაცია - ნორმიდან გადახრა. დევიაცია სექსუალური - გადახრა სექსუალური ქცევის მისაღები (მოცემული ეთნიკური კულტურის ფარგლებში) ნორმებიდან, როცა სექსუალური აღგზნება ან ორგაზმი მიიღწევა ატიპური ან არსებული კულტურით დაუშვებელი ქმედებების შედეგად. სექსუალური დევიაცია კლასიფიცირდება, როგორც გადახრა ა) ლტოლვის ობიექტთან მიმართებაში (პედო- ფილია, ეფებოფილია, გერონტოფილია, ზოოფილია, ფეტიშიზმი, ინცესტი, ნარცისიზმი, პიგმალიონიზმი, ნეკროფილია და სხვ.), და ბ) ლტოლვის გამოხატვის ფორმაში (სადიზმი, მაზოხიზმი, ექსჰიბიციონიზმი, ვუაიერიზმი და ა.შ.). დეფემინიზაცია (ლათ. de მოცილება, მოსპობა) - ბიჭებში ხასიათისა და ქცევის ქალური ფორმების გადალახვის პროცესი, რომელიც ძირითადად აღზრდის პროცესში მხოლოდ ქალების გარემოცვაში ყოფნითაა გამოწვეული. დიფამაცია (ლათ. diffamatio ხმის გავრცელება, საიდუმლოს გაცემა) - მასმედიაში გამონაგონის, მადისკრიმინირებელი ინფორმაციის გავრცელება კონკრეტული ადამიანისა თუ ადამიანთა გარკვეული 8 ჯგუფის მიმართ. ეს არის დანაშაული, რომელიც სისხლის სამართლის კვალიფიკაციით ცილისწამებას ენათესავება, მაგრამ მისგან ორი ნიშნით განსხვავდება: 1 დიფამაცია არის დამალული და ვიღაცისთვის სასირცხვილო ფაქტების გახმაურება მხოლოდ მედიაში, მაშინ, როდესაც ცილისწამება შეიძლება განხორციელდეს როგორც მედიის, ისევე ვერბალური საშუალებით, სიტყვებით, ანდა სხვა წერილობით ფორმით. 2 დიფამაციის შემთხვევაში დანაშაული მდგომარეობს ვიღაცისთვის სასირცხვილო ფაქტების გამომზეურებაში, განურჩევლად იმისა, შეესაბამება თუ არა ისინი სიმართლეს. ცილისწამება კი ყოველთვის განიხილება როგორც გამონაგონის, ცრუ ამბების განზრახ გავრცელების მცდელობა. დიფამაციის კონტექსტში ბანალური ჭორის დაყრა იგულისხმება, რომელშიც შესაძლოა, ცილისწამებისგან განსხვავებით, სიმართლის გარკვეული დოზაც ერიოს. დიფამაციას ხშირად კონსერვატული