MONUMENTENDAG Berkelland
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
13-14-15 september 2019 OPEN MONUMENTENDAG Berkelland OPENMONUMENTENDAG.NL/GEMEENTE/BERKELLAND Egbert Harkink ‘Erfgoed vraagt nu eenmaal om bijzondere kennis en kunde’ Egbert Harkink van Bouwbedrijf Harkink is gediplomeerd allround herstel- en restauratie metselaar en leermeester. Het bedrijf is gekwali ceerd voor het Kennis & Kunde programma van de Provincie Gelderland en samenwerking met Monumenten- wacht Gelderland. Naast restauratie kunt u hier terecht voor ander werk zoals bijv. badkamers, voegwerk, riool en straatwerk, maar ook voor advies over bouwtechnische oplossingen en duurzaamheid. Restauratie/Bouwbedrijf Harkink Oude Nettelhorsterweg 11 7274 ET Geesteren Tel. 0545 -272516 egbert@bouwbedrijfh arkink.nl Tijd hebben om te spelen is natuurlijk leuk. Maar het is ook heel belangrijk om je creativiteit en zelfvertrouwen te ontplooien. Steun Jantje Beton en zorg dat iedereen kan, en blijft spelen. Kijk op jantjebeton.nl heemschut-smederijxxxxxxxxxxxx oldenhave 161122.indd 1 22-11-16 13:25 NATUUR IN NEDERLAND Voorwoord Voorwoord wethouder Opening Anjo Bosman De offi ciële opening van de Open Monumentendagen is op vrijdagmid- dag 13 september a.s. om 15.00 uur en zal plaatsvinden in het gebouw van het Staring College aan de Herenlaan in Borculo, voorheen ‘school Beste bewoner, bezoeker en belangstellende, voor techniek en ambacht’ van de LEO-stichting. Hoe was het dagelijkse leven in de eerste jaren na de oorlog, de jaren 50 en Tijdens de feestelijke opening, waarvoor u hierbij van harte wordt uit- de vroege jaren 60? Eerst opkrabbelen en de draad oppakken, dan opbou- genodigd, komen we samen voor interessante sprekers, de uitreiking wen in zuinigheid en soberheid en overgaand in revolutionaire ontwikke- van de erfgoedprijs 2019, muziek, een hapje en een drankje. lingen, meer vrije tijd en nieuwe technologie. Iedereen die deze tijd heeft meegemaakt heeft een eigen verhaal. Van ver- driet over het verleden tot hoop en welvaart voor de toekomst. Van de aanvankelijk sterke sturing op vrijwel alle terreinen door de overheid om het land weer economisch gezond te maken, tot meer ruimte voor vrije tijd en de bereikbaarheid van nieuwe voorzieningen voor iedereen. Dat ken- merkt misschien wel de wederopbouwperiode tussen 1940 en 1965. Naast persoonlijke verhalen en ervaringen is er om ons heen ook nog veel te zien dat uit die periode stamt. Als gemeente brengen we op dit moment in beeld welke plekken en welke gebouwen een belangrijke rol hebben gespeeld -en nog spelen- voor de leefgemeenschappen in Berkelland. Het laat zien hoe belangrijk deze periode in onze geschiedenis is geweest en waar de basis is gelegd voor onze huidige welvaartsstaat. Deze architectuur en stedenbouw, die heel lang als wat saai, somber of trutt ig werd gevonden, heeft ook best veel moois opgeleverd. Ik denk dan aan het Openluchtt heater in Eibergen, de voormalige Rabobank in Ruurlo, de A.H. Zwartschool in Borculo en sinds kort ook de rioolwaterzuivering Kronenkamp in Neede. Maar ook sommige woningbouwcomplexen wer- den met een wijkgedachte gebouwd, waarin centraal in die wijken een speeltuin, buurtwinkel of school werd gedacht. Wijken waar het fi jn wo- nen is en waar velen zijn opgegroeid. Bijzonder daarin is ook Beltrum, een echt wederopbouwdorp. De bijzon- dere ruilverkaveling en de groei van het dorp laten heel sterk de ontwik- keling van de agrarische sector in die periode zien. Ook op andere maat- COLOFON schappelijke vlakken zijn nog kenmerken van deze periode te vinden in onze dorpen, zoals witgele-kruisgebouwen, kerken en scholen. Deze special is gemaakt in op- aan dit evenement in 2020 te wil- De Open Monumentendagen in Berkelland en in de Achterhoek, staan dit dracht van het comité Open Mo- len leveren als eigenaar, onderne- jaar in het teken van deze ‘Nieuwe Tijd’. Ook het vrijwillige organisatieco- numentendag Berkelland 2019. mer of belangstellende? Neem nu mité wil u kennis laten maken met bekende en onbekende pareltjes uit de Het comité is een samenwerking alvast contact op met ons. recente geschiedenis. In deze krant staan ze vermeld. Laten we deze parels tussen de Erfgoedkoepel Berkel- oppoetsen en gebruiken, ze aanpassen aan de huidige wensen, de verha- land, gemeente Berkelland en het U kunt ons bereiken via len die erbij horen opschrijven en doorvertellen. Cultuur- en Erfgoedpact Achter- openmonumentendagberkelland@ hoek. gmail.com of op 06-86816110. Graag wil ik de organisatie hartelijk bedanken voor het samenstellen van dit verrassende programma. Ik wens u veel plezier op deze ontdekkingsreis Het organisatiecomité bedankt Realisatie door ons mooie Berkelland! alle vrijwilligers, ondernemers, Achterhoek Nieuws b.v. gemeente Berkelland en alle be- Bleekwal 10 langstellenden voor hun mede- 7131 DB Lichtenvoorde werking, belangstelling en inzet. Oplage Comité Open Monumenten- Deze special is een uitgave van dag Berkelland 2019: Achterhoek Nieuws b.v. en ver- • Trudy Alting, Borculo, schijnt in een oplage van 25.000 • Riet Baarssen, Borculo exemplaren in de gemeente Ber- • Rina Florijn, Social media kelland. • Wim Giesbers, Rekken • Ina Hummelink, Ruurlo • Joke Pot, Borculo • Henk Sieben, Rekken • Herman Wannink, Neede • Wim Winkeldermaat, Neede Anjo Bosman Heeft u naar aanleiding van deze Wethouder kunst, krant of het evenement ook het cultuur en erfgoed gevoel een passende bijdrage Een Nieuwe Tijd voor Berkelland Grote delen van de Achterhoek, waaronder de huidige gemeente Berkelland hebben nauwelijks oorlogsschade gekend als gevolg van de Tweede Wereldoorlog. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld gemeenten in het Rivierengebied. Misschien is dat de oorzaak waarom het begrip ‘wederopbouw’ in de Achterhoek nog weinig herkenning oproept. De gemeente onderzoekt op dit moment de aanwezigheid van wederopbouwarchitectuur in deze belangrijke periode in de jonge geschiedenis. Er is ook al weer veel verdwenen, maar we willen graag weten wat er van deze periode nog herkenbaar en zichtbaar is. Door Roy Oostendorp veranderingen. Mechanisering, specialisatie en Mede door het veranderende bouwbedrijf en op- schaalvergroting in de bedrijfsvoering van de agra- drachtgeverschap wordt de architectuur verder in rische sector betekende ook consequenties voor het de jaren vijftig steeds zakelijker. In veel gebouwen landschap. Omdat dit in het hele land gebeurde, worden de traditionalistische kenmerken gecom- zag je steeds meer voorbeelden van naoorlogse bineerd met moderne constructies en materialen niet-streekeigen bebouwing, zoals de ligboxenstal. tot een nieuw architectonisch geheel, dat ook wel Ook in het landschap werkte dit door, waardoor ‘Shake Hands’ architectuur wordt genoemd. De op veel plaatsen de eeuwenoude verkaveling ver- combinatie van in zicht gelaten betonconstructies dween en werden kronkelende wegen en grenzen met baksteen en sterk ‘esthetische’ gevelonderde- recht getrokken. len of ornamenten, zoals vensteromlijstingen of een golvende afsluiting van de gevel. Een mooi voorbeeld is de voormalige Rabobank in Ruurlo. Als we het hebben over ‘wederopbouw’ in ons ge- bied, dan gaat het vooral over de uitvoering van de uitbreidingsplannen die eigenlijk al voor de oorlog opgesteld waren. Gemeenten kregen namelijk in de jaren 30 van de 20ste eeuw van de provincie de verplichting om deze uitbreidingsplannen te maken. De provin- cie wilde de alsmaar toenemende lintbebouwing langs de uitvalswegen tegengaan door meer te sturen op geconcentreerde dorps- en stadsuitbrei- De architectuur van de Wederopbouw dingen. Na de oorlog zijn de plannen voor een groot De periode van de Wederopbouw wordt bepaald deel uiteindelijk ook waargemaakt; de kernen wer- door drie architectuurstromingen: de ‘Delftse den zo wel vier tot vijf keer groter dan de omvang School’, de ‘Shake-Hands’ architectuur en het (in- voor de oorlog. ternationale) ‘Functionalisme’. Groei van het Berkellandse platteland De eerste jaren van de wederopbouw zien we voor- De wederopbouw herken je in Nederland vooral namelijk de stijl van de Delftse School. Die greep door een grote toename van de vraag naar wonin- terug op de traditionele eengezinswoning met gen. Dit komt enerzijds door het feitelijke herstel tuin. Karakteristiek voor de Delftse School is de op Rond 1955 krijgen moderne industriële opvattingen van oorlogsschade en het inhalen van de sinds juni de menselijke schaal gebaseerde architectuur, de in de architectuur langzaam maar zeker de over- 1942 stilgelegde bouwproductie en anderzijds door toepassing van streekeigen materialen, handvorm hand. Dit zogenaamde naoorlogse Functionalisme de explosieve toename van het aantal huwelijken, bakstenen en met gebakken pannen gedekte da- is herkenbaar aan de toepassing van platte daken, de geboortegolf, de daling van het sterftecijfer en ken met duidelijk gemarkeerde schoorstenen. In de in de fabriek gemaakte standaardelementen en ijle de komst van repatrianten uit Nederlands-Indië. woningbouw liet men zich vooral inspireren door betonconstructies die in de gevel of door grote rui- de ‘Oud Hollandsche’ bouwkunst uit de late 16de ten herkenbaar zijn. Ook in de Achterhoek stonden de kleine gemeenten eeuw en de 17de eeuw. Een belangrijk onderdeel voor de opgave om snel en veel woningen te bou- van de architectuur zijn de roedeverdelingen in de wen tegen beheersbare kosten. Ook in Berkelland ramen die de sobere, vaak robuuste architectuur werden de grotere kernen na de oorlog in hoog een vriendelijke en vaak zelfs elegante uitstraling tempo uitgebreid met woonwijken. Dit was voor geven. De ambachtelijke uitstraling moest voorko- die tijd een volstrekt