Trendanalyse Nederlands-Duitse Grenswateren
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Rijkshogeschool üselland RIJKSHOGESCHOOL afd. HTO-chemie opleiding Milieu-Chemie te Deventer - IJSE L LAND Trendanalyse Nederlands-Duitse grenswateren Trendanalysefysisch en chemische parameters vande Nederlands-Duitse grenswateren in hetstroomgebied van de Dinkel ende Vecht overde periode 1977-1992. Verslag van een afstudeerstage, uitgevoerd op afdeling Water van de Provincie Overijssel te Zwolle. Trendanalyse stroomgebied Vecht/Pinkel VOORWOORD Het voor u liggend verslag ishe t resultaat vanmij n afstudeeropdracht in het kader van de studie Milieuchemie aan de Rijkshogeschool IJselland te Deventer.Dez eopdrach twer duitgevoer d voore nbi jd eProvinci eOverijsse l teZwolle . Gedurende 20weke n heb ikmi j verdiept inhe t onderwerp "Trendanalyse van deNederlands-Duits e Grenswateren".Di t heb ikme t veelplezie rmoge ndoe n en de Provincie Overijssel heeft de mogelijkheid gegeven mij verder te verdiepen inmij neventuee l toekomstigwerkveld . De begeleiders dr.H.W.J .va n Dijk en drs.M.P.J.M . Kroot wil ikhierbi j bedankenvoo r demanie rwaaro p zemi jhebbe nbegelei d envoo rd ebekritise ringva nd econcep tversie sva ndi tverslag .Teven swi li kall emedewerker s van het Provinciehuis bedanken die mij tijdens het uitvoeren van mijn onderzoekhebbe nbijgestaan . Ikhoo pme t ditversla g een duidelijk beeld tegeve nva nd e stroomgebieden vand eriviere nVech t end eDinke laa nalle ndi edi tversla glezen . RobFranken , Zwolle,me i199 4 INHOUDSOPGAVE pagina VOORWOORD 1 SAMENVATTING 3 Hoofdstuk 1:Inleidin g 5 1.1Beperkinge n 7 1.2Opbou wva nhe tversla g 8 Hoofdstuk 2: Beschrijving van het stroomgebied van de Vecht en de Dinkel 10 2.1D eVech t 11 2.2D eDinke l 12 Hoofdstuk 3Waterkwaliteitsbeoordelin g 13 Hoofdstuk 4Monsterpunte n enparameter s 15 4.1Fysisch eparameter s 17 4.2Chemisch eparameter s 17 4.3Biologisch eparameter s 21 Hoofdstuk 5Bronne nva nwaterverontreinigin g 22 5.1Rioolwate r zuiveringsinstallaties 22 5.2Neersla g 27 5.3Landgebrui k 28 Hoofdstuk 6Afvoe r 30 Hoofdstuk 7Statistisch e analyses 32 7.1Trendanalys e 32 7.1.1 Jaargemiddelden 32 7.2Correlati e 33 7.2.1 Toetsing 34 Hoofdstuk8 Resultate ne ninterpretati e 35 8.1 Bovendinkel 36 8.2 Glanerbeek 38 8.3 Goorbach 40 8.4Ruenbergerbee k 41 8.5 Puntbeek 42 8.6Rammelbee k 43 8.7 Geelebee k 45 8.8 Benedendinkel 46 8.9Dinke l 48 8.10Dinkelkanaa l 50 8.11Radewi jkerbee k 52 8.12Wielene rMoorgrabe n 54 8.13 Vecht 56 Hoofdstuk 9Totaa loverzich t 58 Hoofdstuk 10Eindconclusie s 64 Hoofdstuk1 1Aanbevelinge n 65 LITERATUURLIJST 66 Trendanalyse stroomgebied Vecht/Pinkel pagina 3 SAMENVATTING Inhe tkade rva nd e "PermanenteGrenswatere nCommissi eNederland-Duitsland " (PGC) wordt in het Nederlands-Duitse grensgebied op systematische en onderlinggecoördineerd ewijz ewateranalyse suitgevoerd . Deze analysesworde nverrich ti nhe t stroomgebiedva nd eDinke le nd eVech t vanaf 1977.Aa n dehan d van een trend-analyse kan een goed inzichtworde n verkregen in de ontwikkeling van de waterkwaliteit, zodat effecten van verbetering/sanering of eventuele kwaliteitsproblemen beter beschreven en geïnterpreteerd kunnen worden. De belangrijkste doelstelling van dit verslagi sda nook : Bet vaststellen en interpreteren van de lange-termijn-trends in de afzon derlijke en geïntegreerde fysische en chemische parameters van de Neder lands/Duitse grenswateren, in het stroomgebied van de rivieren de Vecht en de Dinkel. De trendanalyse overd eperiod e 1977-1992,i suitgevoer d voor 13watergan gen in dit stroomgebied, die inhe t kader van de PGC regelmatig per jaar zijnbemonsterd .D ewatere nzijn : 1.)Bovendinke l 8.)Benedendinke l 2.)Glanerbee k 9.)Dinke l 3.)Goorbac h 10.)Dinkelkanaa l 4.)Ruenbergerbee k 11.)Radewijkerbee k 5.)Puntbee k 12.)Wielene rMoorgrabe n 6.)Rammelbee k 13.)Vech t 7.)Geel ebee k Er isgekoze nvoo rd eparameter sdi edirec te nindirec tiet szegge nove rd e waterkwaliteit in relatie tot beheersmaatregelen en eventueleverontreini gingsbronnen. De parameters zijn:temperatuur , zuurgraad, zuurstof,chloride ,ammonium- , nitraat-, nitriet-, Kjeldahl-stikstof, ortho- en totaal-fosfaat en zuur stof. Achtva n de dertienwatere nbevatte n effluentva n rioolwater zuiveringsin stallaties (r.w.z.i.). De waterkwaliteit in deze waterlopen wordt danoo k relatief sterk beïnvloed door de kwaliteit van de lozing van gezuiverd afvalwaterui td e r.w.z.i.'s. Het beoordelen van de waterkwaliteit bestaat uit het interpreteren van parameters en kwaliteitseisen. Alle oppervlaktewateren dienen echter te voldoen aan de grenswaarden volgens de "MILieukwaliteitsdoelstellingen BOdem en WAter" (MILBOWA) en zijn dus hieraan getoetst. Gezien de func tietoekenning vand e Provincie Overijssel aand e OverijsselscheVech t (op pervlaktewater voor de openbare drinkwatervoorziening)word t deparameter s aanvullend getoetst aanwaterkwaliteitsdoelstellin g de "AlgemeneMaatrege lenva nBestuur "va nd e "WetVerontreinigin g Oppervlaktewateren" (WVO). Trendanalyse stroomgebied Vecht/Pinkel pagina 4 Bij de beschouwing van de resultaten is vooral ingegaan op meerjarige trends en causale verbanden. De conclusies, betreffende trends, worden getrokkenaa nd ehan dva nhe tbeel d zoalsda t ind egrafieke nva nd ezomer en winterperioden wordt gegeven. Causale verbanden en relaties zijn o.a. bepaaldme tpartiël e correlatiematrixen. De meest noemenswaardige resultaten en conclusies zijn voor het merendeel vand ewateren : Dalende trendsvoor ;- fosfaat ; - ammonium-stikstof; -Kjeldahl-stikstof . Stijgende trendvoor ;- nitraat+nitriet-stikstof ; - zuurstof. Trendanalyse stroomgebied Vecht/Pinkel pagina 5 Hoofdstuk1 :Inleidin g Inhe tkade rva nd e "Permanente GrenswaterenCommissi e Nederland-Duitsland" (PGC) wordt in het Nederlands-Duitse grensgebied op systematische en onderling gecoördineerde wijze wateranalyses uitgevoerd. Dit wordt gedaan door waterkwaliteitsbeheerders van de grensoverschrijdende wateren. Het betreft zowel fysisch/chemische als biologische bepalingen. Deze analyses worden verricht inhe t stroomgebied van de Dinkel en deVech t vanaf1977 . De resultaten van deze analyses wordt jaarlijks in een rapport gepresen teerd. In deze rapportenword t op eenvri j arbitraire wijze dewaterkwali teitpe rwatergan gvergeleke nme tdi ei n (het)voorafgaand ejare n (jaar). De PGC is ingesteld met als doel het gezamenlijk beheren van de grenswa tereni nzowe lkwalitatie f alskwantitatie f opzichtdoor : -he t sturene nstimulere nva nwetenschappelij k onderzoeko p het gebiedva noppervlaktewater ; -he tneme nva nherstelmaatregele ne nhe thandhave nva nd e lozingsvoorschriften; -he tbescherme n tegenoverstromingen ; -he ttegengaa nva nwateronttrekkinge n enzandafgravinge ne n -he ttegengaa nva nbovenmatig e waterverontreiniging. Decommissi e bestaatui tee naanta lsubcommissie s dieiede réé no fmeerder e grensoverschrijdende wateren "onderhu nhoed ehebben" . De redenen van ontstaan van de PGC werden gevormd doordat na de tweede wereldoorlog de noodzaak bestond de grens tussen Nederland en Duitsland vast te leggen. In 1960 is deze grens van Groningen tot Vaals vastgesteld in het Grensverdrag. In 1963 is dit verdrag in werking getreden. Inhe t Grensverdrag wordt een samenwerking ingesteld tussen beide landen ten behoeve van de oppervlaktewateren die de grens tussen beide landen over schrijden dan wel vormen. Uitzonderingen hierop zijn de Rijn, Eems en Dollard. Deze ingestelde samenwerking vormt de basis voor de PGC. De PGC wordtgevorm ddoo rvertegenwoordiger s uitNederlan de nDuitsland . Bijdi tonderzoe khebbe nw et emake nme t devolgend e subcommissies: - Subcommissie VIIIA- Dinke l - SubcommissieVIII B- Vech t Sinds 1993 wordt de "subcommissie VIIIA - Dinkel"geplaats t onder denaa m "subcommissie Dinkel (Drieland)". De "subcommissie VIIIB - Vecht" wordt vanaf 1993 geplaatst onder de naam "subcommissie Vecht". Trendanalyse stroomgebied Vecht/Pinkel pagina6 Ind e tabel 1.1 worden de deelgebieden met debetrokke n instantiesweerge geven. deelgebied instanties Landesamt fürVasse run dAbfal l (LWA), Düsseldorf Nordrhein-Westfalen (D) StaatlichesAm t fürVasser -un d Abfallwirtschaft (StÄWA)Münste r Niedersachsiches Landesamtfü r Wasserwirtschaft (NLW),Hildes Niedersachsen heim (D) StÄWA Meppen WaterschapRegg e& Dinkel ,Almel o Overijssel ZuiveringschapWes tOverijssel , (NL) Zwolle ProvincieOverijssel ,Zwoll e tabel1 1.1 Na ruim 16 jaar onderzoek en jaarlijkse rapportage heeft uiteindelijk overleg plaatsgevonden inzake onderzoek en verslaglegging van waterkwali- teitsgegevens van de grenswateren, zoals dit totn u toeheef t plaatsgevon den. Hierbij is de vraag gesteld binnen welk kader dit onderzoek plaats vindt. In principe kan een onderzoek (en de bijbehorende verslaggeving) zinvolworde n opgezet indiend edoelstellin g bekend is.Eé ndoelstellin gi s ondermeero md ekwalitei tva nhe twatersystee m ind etij dt ekunne nvolgen . Hierbij is dus de behoefte ontstaan aan een trendanalyse over de gehele onderzochteperiode . Aan dehan dva n een trend-analyse kan een goed inzicht wordenverkrege ni n de ontwikkeling van de waterkwaliteit, zodat effecten vanverbetering/sa nering ofeventuel ekwaliteitsprobleme nbete rbeschreve n engeïnterpreteer d kunnen worden. De resultaten en conclusies van een trend-analyse leveren veelnuttig e informatie voorhe t opstellen van eenwaterbeheerspla n ofbi j hetvaststelle nva nd ebemonsteringsfrequentie . Trendanalyse stroomgebied Vecht/Pinkel pagina 7 Hiermee komenwe ,me tbetrekkin gto the ti ndi tversla g beschrevenonder zoek,to td evolgend estellingen : Doelstellingen: „™_____™_____ • Hetvaststelle ne ninterpretere