Clingendael Spectator
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
INTERNATIONALE pectator Europa: van Conventies naar Constitutie Behartiging van Nederlandse belangen in Brussel Het Belgisch EU-voorzitterschap: een evaluatie Europees buitenlands beleid: contactgroepen en directoriums Het democratisch gat van Europa ligt in Den Haag Hervorming Belgische krijgsmacht Elf september en het afscheid van de Duitse Sonderweg ★ Jaargang 56, nr 3, maart 2002 ★ Instituut Clingendael ★ ★ COLOFON Inhoud maart 2002 Uitgave van Koninklijke Van Gorcum BV (Assen) namens het Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen ‘Clingendael’ (Postbus 93080, 2509 AB Den Haag), dat samenwerkt met het Koninklijk Instituut voor J.Q.TH. ROOD Internationale Betrekkingen (Namensestraat 59 Brussel). Van Conventie naar Constitutie: De Euronummers (3, 6, 9 en 12) van de federale kleren van de Europese keizer 121 de Internationale Spectator komen tot stand i.s.m. de Europese Beweging B.R. BOT Nederland (EBN). Behartiging van Nederlandse belangen in Brussel 123 Verschijnt maandelijks en wordt uitgegeven op de grondslag van een redactiestatuut. EMILIE BAILLIEUL & HENDRIK VOS REDACTIEBUREAU Het Belgisch EU-Voorzitterschap en de toekomst van Europa 128 Instituut ‘Clingendael’ Redactie Internationale Spectator JAN WERTS Postbus 93080, 2509 AB Den Haag tel. 070-3245384; fax. 070-3282002 Belgisch EU-Voorzitterschap tussen idealisme en surrealisme: email-adres [email protected] of spiegel van het komend Europa? 133 [email protected] Website Clingendael www. clingendael.nl STEPHAN KEUKELEIRE KERNREDACTIE Contactgroepen en directoriums in het buitenlands beleid A. van Staden (hoofdredacteur) van de EU: gevaar of noodzaak? 139 Peter A. Schregardus (eindredacteur) Gerard J. Telkamp (eindredacteur) DENNIS HESSELING & LOUSEWIES VAN DER LAAN ALGEMENE REDACTIE Den Haag, het democratisch gat van Europa 145 C.J.M. Arts, Y. Vanden Berghe, F. Bergman, P. Hoebink, W. Hout, M. van Leeuwen, J.C. Mulder, C.W.A.M. van Paridon, H. Renner, LUC DE VOS F. Roelants (redacteur voor België) Toetsingscriteria voor de hervorming van de Belgische J.Q.Th. Rood, S. Vanhoonacker, R. de Wijk. krijgsmacht 150 ADMINISTRATIE-ADRES Koninklijke Van Gorcum BV FRITS BOTERMAN Administratie Internationale Spectator Postbus 43, 9400 AA Assen Afscheid van de Duitse Sonderweg 156 tel. 0592-379555; fax. 0592-379552 NIEUWE ABONNEMENTEN RESPONS Opgave bij Koninklijke Van Gorcum BV Abonnees ontvangen een factuur PETER VAN ELSUWEGE De uitbreiding van de Europese Unie: ABONNEMENTSPRIJS van regatta naar big bang? 163 Nederland en België: Particulier € 48,- Instelling € 55,- BOEKBESPREKINGEN Student € 39,- (max. 5 jaar) KEES VAN PARIDON OVER Studenten-startersabonnement € 22,50 (1 jaar) Buitenland: De genesis van de euro 167 € Particulier 69,- MAARTEN VAN DEN HEUVEL OVER € Instelling 78,- Afghanistan, een land dat eigenlijk niet bestaat 168 Student € 58,- Betaling via Belgisch gironummer is mogelijk. HENK DEKKER OVER Abonnementen worden automatisch verlengd, tenzij voor Nationalisme en etnisch exclusionisme 169 1 december schriftelijke opzegging heeft plaatsgehad. ANTON VAN HOOFF OVER Losse nummers € 6,- excl. portokosten Europa ontvoerd en op de koffie 172 ADVERTENTIETARIEVEN BOEKAANKONDIGINGEN 174 Op aanvraag verkrijgbaar bij Koninklijke Van Gorcum BV Hans Koorn, telefoon 0592-376933 SUMMARIES 176 Richtlijnen voor auteurs zijn verkrijgbaar op het redactie-adres. AGENDA ISSN 0020-9317 Alle in dit maandblad uitgesproken meningen en inzichten blijven geheel voor verantwoor- delijkheid van de schrijvers. Niets uit deze uitgave mag worden verveel- voudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. druk, fotocopie, microfilm, of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. s COLUMN Van Conventie naar Constitutie: de federale kleren van de Europese keizer J.Q.TH. ROOD OP 28 FEBRUARI JL. IS DE EUROPESE CONVENTIE HAAR over de vergadertafel vlogen. Maar bovenal zou de WERKzaamheden begonnen ter voorbereiding van de distantie van de dagelijkse politiek de Conventie in volgende EU-verdragsherziening, voor 2004 voorzien. staat stellen met grote verbeeldingskracht en creativi- Onder voorzitterschap van de Franse ex-president teit voorstellen te formuleren over de toekomst van de Valérie Giscard d’Estaing heeft dit breed samengesteld Europese Unie, vooral dan ter versterking van haar gezelschap tot taak opties en aanbevelingen te formu- politieke legitimiteit. Voorstellen waartoe de politieke leren voor verdere hervorming van de Europese Unie. leiders zelf niet in staat zijn, maar die zij gegeven het Een opdracht die in belangrijke mate in het teken draagvlak van de Conventie simpelweg niet kunnen staat van het door Joschka Fischer in het voorjaar van negeren. 2000 aangezwengeld finaliteitsdebat. Kortom, het Ziehier een vooruitzicht dat toch vooral de fede- vraagstuk van de verdere staatkundige inrichting van raal angehauchten zal aanspreken. Met de Conventie de Europese Unie. opent zich immers het perspectief van een waarlijk Het besluit tot bijeenroepen van een Conventie is constituerende vergadering, die los van politiek gekis- niet in de laatste plaats een reactie op het verloop van sebis en op de golven van publiek euro-enthousiasme de Intergouvernementele Conferentie over het in met gedurfde initiatieven de integratie zal voortstu- 2000 afgesloten Verdrag van Nice. Deze IGC is door wen in de richting van haar politieke finaliteit. Een velen bekritiseerd vanwege de geur van achterkamer- perspectief dat met de in Laken geformuleerde agenda tjespolitiek en koehandel, die zich vooral in de laatste – Europese grondwet, bevoegdhedenverdeling, recht- fase van de onderhandelingen over de Europese lei- streekse verkiezing van de Commissievoorzitter, enz. ders verspreidde. Plat eigenbelang ontnam hun – zo is – verder is aangezet. Inderdaad, Philadelphia 1787, de van vele kanten betoogd – het zicht op de besluiten grondwetgevende vergadering voor de Verenigde Sta- die werkelijk noodzakelijk zijn voor behoud en ver- ten van Amerika, is al ten voorbeeld gesteld aan de sterking van een uitgebreide Europese Unie. ‘Nice’ Europese Conventie, o.a. door voorzitter Giscard. heeft de Europese burgers verder vervreemd van Dergelijk gedachtegoed verdient echter enig com- ‘Europa’ en een verdrag gebaard dat een stap terug is mentaar. Of een niet-onomstreden Franse has-been de in het integratieproces. Althans, zo wil het verhaal. aangewezen persoon is om de harten van de Europe- Door nu de voorbereiding van de volgende IGC te anen te winnen?; de vraag verdient op haar minst onttrekken aan de regeringen en aan te vatten in enige aandacht. Is Giscard niet de prijs die Duitsland openheid en met betrokkenheid van alle belangheb- moet betalen voor het binnenhalen van het post-Nice- benden, parlementariërs in het bijzonder zal – zo is proces? Dat die zelfde Giscard zijn benoeming aan- de verwachting – het publieke draagvlak voor de greep voor het indienen van een exorbitante salariseis Europese integratie worden versterkt. De grotere was wellicht in overeenstemming met zijn reputatie, transparantie zal bovenal bijdragen aan het voorko- maar heeft de Conventie wel een valse start bezorgd. men van de politieke handjeklap en het kortzichtig Over koehandel gesproken. Wezenlijker is echter de geruzie over de verdeling van instellingen, posten en ambitie zelve om via de Conventie de stem des volks stemmen, waarvan wederom – zo wordt dan gesteld – sterker te laten doorklinken. Als die ambitie gemeend een gênant staaltje ten toon werd gespreid tijdens de is, kan men maar beter direct de verbouwingswerk- Europese Raad van Laken, waar wederzijdse verwijten zaamheden stilleggen. Want dat volk is, zoals de lid- over de vestigingsplaats van Europese agentschappen staten, hopeloos verdeeld over de vraag hoe het ver- INTERNATIONALEspectator Maart 2002 - LVI - nr 3 121 der moet met ‘Europa’. Sterker, gemiddeld zal het volk wordt vergeleken met de haar scheppende delen: de niet veel moeten hebben van meer ‘Europa’, laat staan lidstaten. Met een budget dat een schijntje is vergele- een federaal verband. ken met dat van de lidstaten en geen of nauwelijks Voor die zelfde gemiddelde burger zijn immers in zelfstandige bevoegdheden is de Europese Commissie eerste reflex nog immer de eigen staat, samenleving bij voorbaat veroordeeld tot een faciliterende rol bij en overheid het primaire aanknopingspunt voor het de belangenhandel tussen die zelfde lidstaten; een uiten van wensen en belangen en daarmee het eerste overigens niet te onderschatten functie. Op dit hybri- baken voor gevoelens van legitimiteit en loyaliteit; de verband, waarbij het merendeel van de besluitvor- d.w.z. voor zover bij het electoraat die beleving hoe ming plaatsvindt in een grijs schemergebied tussen dan ook nog aanwezig is. De keerzijde hiervan is dat lidstaten en communautaire instellingen, zijn begrip- de Unie noodzakelijkerwijs een strijdperk is voor pen als grondwet en Kompetenz-Katalog niet van toe- nationale belangenbehartiging, waaruit politici slechts passing. Het zijn de kleren van de federale keizer. te voorschijn kunnen komen als zij iets voor het eigen Kortom, mocht men besluiten de voorzitter van de land uit de strijd gesleept hebben: een instelling, sub- Europese Commissie rechtstreeks te laten verkiezen, sidie of wat dan ook. Geen land kan zich daaraan ont- dan moet de burger wel beseffen dan men stemt op de trekken. Ook, zo hebben we de laatste jaren gemerkt, burgemeester van een Potemkin-dorp. Nederland niet. Anders gezegd, het verwijt aan Nice De Unie heeft verdere hervorming nodig. Laat van koehandel