cover Marwijk_01 29-08-13 13:24 Pagina 1

Bert van Marwijk

www.devoetbaltrainer.nl

‘De absolute perfectie kwam nooit in zicht’

‘Graag nog iets meer Barcelona’

‘Ook op het WK probeerde ik mezelf te blijven’

‘Missie niet geslaagd, vakmanschap onbetwist’

Duitsland adoreert een Nederlandse trainer

De omschakeling

Meer georganiseerde chaos, a.u.b.! 26-31_Oranje_26-31 12-07-12 16:08 Pagina 26

EK 2012 Tekst: Ruud Doevendans en Paul Geerars

Oranje snel weg op EK 2012 De ‘absolute perfectie’ kwam nooit in zicht

Het Nederlands elftal vertrok als een van de favorieten naar het EK in Polen en de Oekraïne, maar keerde met de staart tussen de benen en nul punten terug. In 2010 was ‘missie’ het kernwoord. In 2012 ging het vooral over de noodzaak van het opzij zetten van ego’s. De selectie die twee jaar eerder nog uitblonk door eensgezindheid op het veld, kon dit

nu niet meer opbrengen. De Voetbaltrainer kijkt terug én vooruit. Shots Pro Foto:

“Een simpele pass- en trapoefening. De door gepredikte abso- ene, heilige doel. De spelers gingen er We hebben het al talloze keren ge- lute perfectie kwam daarmee uitein- gaandeweg in geloven. Dat mocht bij- daan. Maar vanaf nu eis ik absolute delijk nooit in zicht. Wat restte, was zonder genoemd worden. Zelfs in de perfectie!” Assistent-bondscoach Er- een smeulend hoopje Oranje op een succesjaren 1974 en 1988 werden re- nest Faber riep het een gedecimeerde ondergrond die ooit zo vruchtbaar sultaten eerder door een samenloop groep spelers toe bij de start van de was. van omstandigheden bereikt, dan eerste training in Hoenderloo, tijdens door een vooraf uitgesproken doel- de voorbereiding op het EK in Polen Duidelijke lijn stelling en een daarop afgestemde en de Oekraïne. Dat was heldere taal. Bij zijn aantreden in 2008 zette Bert werkwijze. Om over 1978 maar niet te Synchroon aan elkaar speelden twee van Marwijk een duidelijke lijn uit. spreken. groepen spelers elkaar strak de bal in Die behelsde een vaststaand spelcon- In dat opzicht verrichtte Van Marwijk de voeten. Het zag er goed uit. Maar cept en een slechts weinig wijzigende baanbrekend werk. Het leek een stevi- na die veelbelovende start kwam er basisopstelling. Het werden de pijlers ge fundering onder een eveneens suc- zand in de motor. De grote namen onder een succesvolle campagne cesvol EK te zijn. Maar tijdens het van het Nederlands elftal namen ook richting het WK 2010. Probleemloos toernooi in Polen en de Oekraïne ble- hun eisenpakket mee. De resultaten kwalificeerde Nederland zich voor het ken oude waarden weinig kracht bleven uit. Keuzes van de bondscoach toernooi in Zuid-Afrika en Van Mar- meer te hebben. Niet alleen resulta- leidden naar verluidt tot onderlinge wijk en zijn selectie benoemden een ten uit het verleden waren geen ga- fricties. Spelers onttrokken zich aan duidelijke missie: wereldkampioen rantie voor succes in de toekomst, dat hun opdrachten ín en búiten het veld. worden. Alles moest wijken voor dat gold ook voor de werkwijze. Het op-

www.devoetbaltrainer.nl 26-31_Oranje_26-31 12-07-12 16:08 Pagina 27

Na Nederland­Denemarken

Bert van Marwijk: “We hebben heel aanvallend, misschien wel te aanvallend gespeeld. De eerste 25 minuten hebben we zo veel kansen gehad. We hebben Denemarken heel vroeg onder druk gezet, waardoor zij uiteindelijk lange ballen gingen spelen. Zeker nadat zij gescoord hadden, moeilijk om je ploeg duidelijk te maken dat je juist bij zo’n kwamen wij steeds meer uit elkaar te spelen. Na de 0-1 achterstand terug moet. Ik heb dan ook begrip voor de moeten we eigenlijk wat meer ‘terug’ voetballen. Je voelt spelers. Je hebt te maken met mensen en emoties. Ik kan namelijk dat wij voetballend beter zijn en dat wij daardoor bijvoorbeeld niet bekritiseren die keihard veel kansen creëren. Bij 0-1 willen spelers nu eenmaal gewerkt heeft, de beste man van het veld was en diverse graag forceren en dan gaan ze nog meer drukzetten en nog medespelers voor de keeper heeft gezet. Ik kan dan meer naar voren spelen. Dat kost heel veel kracht en dat moeilijk zeggen dat hij twintig meter achteruit moet voet- zag je in het verloop van de wedstrijd. Als coach is het ballen.”

Nederland-Denemarken, de wedstrijd van de gemiste vergeleken met de andere EK-deelnemers. De achterhoede kansen. Opvallend was dat Nederland in de drie EK-wed- maakte echter ook niet zo’n sterke en onaantastbare strijden gemiddeld 11,5 keer per wedstrijd ‘off-target’ mikte, indruk als twee jaren geleden tijdens het WK. dus niet op het doel maar over of naast. Een negatief record Een voorbeeld:

1 3

Ingooi voor Denemarken. gooit. Krohn­Dehli kaatst op Poulsen en Denemarken maakt een driehoekje waarbij de bal via Christian Eriksen weer bij Krohn­Dehli terecht komt.

2 4

Poulsen gooit de bal naar Michael Krohn­Dehli. Krohn­Dehli is weggelopen uit de rug van en schiet op doel. kan net redden.

26 27 De Voetbaltrainer 187 2012 26-31_Oranje_26-31 12-07-12 16:08 Pagina 28

EK 2012

vallende was dat Van Marwijk op de elementen die hij tot instemming van velen in het Nederlands elftal had ge- bracht, nu juist werd afgerekend. Waar het eerst nog de grote kracht van de bondscoach was dat hij zich door niets of niemand van de wijs liet brengen, werd hij nu in zichzelf ge- keerd bevonden. Doordacht werd roe- keloos, duidelijk werd star, de people manager kon de kikkers niet meer in de kruiwagen houden. En dat alle- maal in twee weken tijd. Reputatie komt te voet en gaat te paard.

Hypotheek Shots Pro Foto: Het Nederlands elftal legde zichzelf Nederland­Noord­Ierland: 6­0. De vraag blijft of het verstandiger zou zijn geweest met de tweede plaats op het WK 2010 om tegenstanders te strikken van een niveau dat vergelijkbaar is met wat een ploeg natuurlijk een enorme hypotheek op. op een EK tegenkomt. De eerste plaats op de FIFA-ranking, die in Nederland veel publiciteit oogstte, deed de rest. Succes werd de derland geen genoegen meer geno- een totaal ander kaliber dan Japan en maatstaf, met minder wordt in Ne- men. Kameroen, twee ploegen die Neder- Misschien was het Nederlands elftal land op het WK 2010 trof en die wel niet helemaal zo goed als de slechts met moeite en de nodige mee- tweede plaats van Johannesburg wil- val werden verslagen. Het is, ook als Uitlooptraining: de doen geloven. Immers, met een we de geschiedenis erop nazien, niet wisselspelers belasten gunstig uitvallende loting, minimale vanzelfsprekend dat een Nederlands De dag na de verloren wedstrijd uitslagen, af en toe een helft uitste- elftal ‘zo maar even’ van internatio- tegen Duitsland: net als na de kend voetbal en een imponerende nale topploegen als Duitsland en Por- wedstrijden tijdens het WK in saamhorigheid behaalde Nederland tugal wint. Dan moet in het team echt Zuid-Afrika werden de wisselspe- bijna de wereldtitel. Maar was het alles kloppen: de tactiek, de uitvoe- lers op dezelfde manier als toen daarmee nu ook echt beter geweest ring, de fysieke fitheid, de onderlinge flink belast. Na een warming-up op dit toernooi dan Duitsland, Uru- verhoudingen en, zoals Van Marwijk volgde onder leiding van de guay of Argentinië? Dan Portugal, dat noemde, dus ook de ‘gunfactor’. bondscoach een passen/trappen- Ghana of Brazilië? En kwam die top- En juist op dat vlak kon zonder om- oefening over relatief korte af- positie op de FIFA-lijst misschien ook haal worden vastgesteld dat er een standen. Daarna werd aan het niet deels door de relatief geringe te- hoop aan ontbrak. Al tijdens de oefen- sprintvermogen gewerkt door genstand in de EK-kwalificatiegroep? wedstrijden zag het spel van Neder- middel van de bekende vorm aan land tegen matige tegenstanders er de zijkant van het zestienmeter- Evenzeer mag men zijn vraagtekens niet veelbelovend uit. De vraag blijft of gebied. De training werd vervol- plaatsen bij de enorme kritiek die het het verstandiger zou zijn geweest om gens afgesloten met een partij in spel van Nederland op het afgelopen tegenstanders te strikken van een ni- de dubbele zestienmeter en wat EK oogstte. Tegen dezelfde Denen veau dat vergelijkbaar is met wat een afronden op het doel. waarvan Nederland nu verloor, werd ploeg op een EK tegenkomt. Je eigen in Zuid-Afrika weliswaar met 2-0 ge- sterke en zwakke punten worden dan wonnen maar creëerde Nederland toch meer uitvergroot. In de aanloop nog niet de helft van de kansen die naar het WK oefende Nederland onder het in Charkov bij elkaar speelde. Hoe meer tegen Mexico en Ghana, twee was het EK-toernooi verlopen als er WK-deelnemers en daarom een meer minimaal twee waren benut in die betrouwbare maatstaf. Evenals de lo- http://iturl.nl/snmz2 belangrijke eerste wedstrijd? Portugal catie Krakau die door Nederland in en Duitsland zijn tegenstanders van Polen gekozen werd met bijbehorend

www.devoetbaltrainer.nl 26-31_Oranje_26-31 12-07-12 16:08 Pagina 29

Na Nederland­Duitsland

Bert van Marwijk: “Ik vond dat wij de eerste twintig minu- ten goed speelden. Het eerste doelpunt van Duitsland kwam uit het niets, hoewel er bij ons wel fouten aan voor- afgingen. Zowel op het middenveld als in de achterhoede lieten we in de as te veel ruimte. We hebben hier eindeloos spelen. Tegen Duitsland hebben we bewust minder gretig op getraind. Waarom gebeurt het dan toch? Het heeft ook gespeeld. We hebben hen niet bij hun zestienmeter al wil- te maken met lef. Lef om vooruit te verdedigen of door te len vastzetten, hetgeen zij overigens bij ons ook niet deden. dekken. Zeker toen naast Klaas-Jan Hun- We wilden dus iets meer gegroepeerd komen te spelen. Dat telaar kwam te spelen in de spits, kom je op het midden- moet je van vooruit naar achteren doen, maar dus ook van veld een man te kort en zul je achterin 1:1 moeten gaan achteren naar voren. Dat laatste gebeurde niet goed.”

Volgens bondscoach Bert van Marwijk werd er tegen Duits- de andere niet. In het oefenduel tegen Slowakije (2-0) was land in de as niet goed doorgedekt. De ene tegenstander is dit juist een opvallend gegeven in positieve zin geweest:

1

John Heitinga speelt achterin als rechter centrale verdediger.

2

Terwijl Slowakije opbouwt op eigen helft, dekt Heitinga door. Hij laat zijn eigen man, die nu buiten­ spel komt te staan, vrij. De andere verdedigers van Oranje lijken het te zien.

3

De verdedigende middenvelders en komen (even) achter Heitinga te spelen.

28 29 De Voetbaltrainer 187 2012 26-31_Oranje_26-31 12-07-12 16:08 Pagina 30

EK 2012

reisschema, zijn dat zeker beslissin- veranderingen had hij overigens al laatste jaren veelvuldig in dit vakblad gen van praktische aard geweest vaker toegepast. Tijdens de afwezig- aan de orde is geweest. waarvan te leren is. heid van Nigel de Jong in Oranje speelde bijvoorbeeld Rafael van der Toekomst Vasthoudend Vaart al vaker als een creatieve defen- Toon Gerbrands zei in VT 186: “Het Het is merkwaardig wanneer een sieve middenvelder naast Mark van gaat er niet om wat je overkomt, het alom gerespecteerde trainer door een Bommel. En met Dirk Kuijt speelde al gaat erom hoe je ermee omgaat.” Die paar tegenvallende resultaten opeens eerder een buitenspeler in Oranje, die vraag dringt zich nu met betrekking tot op een totaal andere wijze wordt be- – net als Wesley Sneijder tegen Portu- Oranje natuurlijk op. Hoe nu verder? naderd. Dan dreigt emotie de over- gal – niet geacht werd vaak de achter- Kunnen Oranje en de KNVB de juiste hand te krijgen. Al vele malen werd lijn te halen. Zo rigoureus was de om- conclusies trekken uit het debacle dat ook in dit vakblad door trainers van mezwaai voor die laatste wedstrijd te- het EK 2012 voor Nederland was? naam en faam beklemtoond dat het gen Portugal nu ook weer niet. Ook De nieuwe staf onder leiding van doorgaans de beste resultaten ople- toen bleef Van Marwijk nadrukkelijk zal eerst werk moeten vert wanneer je goed nadenkt over vasthouden aan zijn uitgangspunten. maken van de eensgezindheid. Wie een strijdwijze en daar te allen tijde Hoe vasthoudend een coach ook is, weet, wordt er binnenkort weer over aan vasthoudt. Als Barcelona ook in een team blijft wel een dynamisch ge- een missie in 2014 gesproken. Ieder- de laatste minuten tegen Chelsea, als heel. Het EK 2012 zal voor Oranje toch een moet daarbij zijn rol kennen en uitschakeling voor de Champions vooral de boeken in gaan als het toer- respecteren. Daar horen ook wissel- League dreigt, tóch het combinatie- nooi waarbij het op z’n zachtst uitge- spelers bij. Immers, een verzoek van voetbal blijft spelen dat de ploeg groot drukt, niet helemaal lekker zat in de de KNVB aan de FIFA of Oranje voor- heeft gemaakt, dan krijgt het daarop onderlinge verhoudingen tussen spe- taan met zestien spelers mag spelen, veelal lovende kritieken. Immers, de lers en/of staf. Daarom zal de KNVB lijkt op voorhand niet erg kansrijk. ploeg blijft dát doen waarin zij ge- in de nabije toekomst ongetwijfeld Het EK 2012 hoeft geen einde te zijn, looft. Van Marwijk heeft een soortge- expliciete aandacht gaan hebben voor maar kan ook het begin zijn van iets lijke keuze gemaakt, en alleen op de- factoren als ‘teamontwikkeling’ en nieuws. In dat kader herhalen we tails wijzigingen aangebracht. Die ‘groepsdynamiek’. Een thema dat de graag een uitspraak van voormalig topdoelman en Europees kampioen , die na zijn loop- baan meermaals verkondigd heeft: “Ik kon pas succesvol worden, toen ik echt de bodem had gezien.” Als dit ook voor de huidige generatie topspe- lers geldt, dan kan het echec van Po- len/Oekraïne de stap achteruit zijn geweest die dringend nodig is om het Nederlands elftal weer succesvol te maken.

In het stadion ziet de toeschou- wer veel meer dan voor de tv. Dat komt omdat men ‘live’ alle linies ziet, terwijl op tv vaak wordt ingezoomd rondom de bal. De Voetbaltrainer selecteer- de voor de lezers van dit vak- blad van alle drie de Oranjewed- strijden interessante wedstrijd- fragmenten. Te vinden op het YouTube-kanaal van De Voetbal-

Foto: Pro Shots Pro Foto: trainer. Groepsdynamiek speelt zich ook af op de bank.

www.devoetbaltrainer.nl 26-31_Oranje_26-31 12-07-12 16:08 Pagina 31

Na Portugal­Nederland

Bert van Marwijk: “We wisten dat we met twee doelpun- ten verschil moesten winnen. Daarom hebben we aanval- lend gezien risico genomen door bijvoorbeeld op de plek van Mark van Bommel te zetten. Te- houden. En als je dan achterin onzeker bent maar je gen Portugal begonnen we wederom goed aan de wed- scoort voorin twee doelpunten, dan wordt het vanzelf strijd hetgeen nu ook resulteerde in het doelpunt van Van weer wat zekerder. Het gevoel van onzekerheid is ont- der Vaart. Na de verkeerde terugspeelbal van Gregory van staan in de wedstrijd tegen Denemarken. Ik denk dat we der Wiel sloop er toch weer onzekerheid in de ploeg. Wij een ander toernooi hadden gespeeld als we er tegen De- blijken dit toernooi niet de juiste vorm te hebben om nemarken vijf hadden in geschoten, hetgeen toen goed voorin de kansen af te maken en om achterin de nul te had gekund.”

Nederland speelt al enige jaren in een herkenbare 1:4:2:3:1 formatie. Speelt er een rechtsbenige speler op links en een Trendsetter of trendvolger? linksbenige speler op rechts, dan is het idee dat de vleugel- Hij liet de gelouterde plaatsmaken voor verdedigers zo goed mogelijk opkomen om een voorzet te . Hij liet de piepjonge Xavi debuteren. Hij geven (zie ook de vaak terugkerende trainingsvorm bij haalde Bastian Schweinsteiger een linie terug en de Oranje op pagina 77).. aanvallende middenvelder werd een spelbepaler. Louis van Gaal, de nieuwe bondscoach van het Nederlands elftal, koos zijn hele trainerscarrière lang voor een tech- nisch sterke speler met opbouwende kwaliteiten in het hart van zijn elftallen.

Volgens analist Jeroen Visscher werd tijdens het afgelopen EK de spelverdeler in ere hersteld (zie ook pagina 8). And- rea Pirlo bevestigde zijn wederopstanding op het hoogste podium. Steven Gerrard nam Engeland bij de hand. Xavi en Schweinsteiger waren een prominent aanspeelpunt bij de opbouw van de aanvallen van Spanje en Duitsland.

Tijdens het EK speelde als linksback. Hij Het Nederlandse voetbal stond in het verleden er eer- trof vóór zich aan: de rechtsbenige of der om bekend trendsetter te zijn dan trendvolger. Met Wesley Sneijder, die overigens ook beiden met links Mark van Bommel en Nigel de Jong koos Bert van Mar- een voorzet in huis hebben. Schijnbaar niet gehinderd wijk centraal op het middenveld meestal voor puur door enige terughoudendheid probeerde Willems te­ controlerende spelers. Een creatieve speler die in een gen Portugal mee te doen met de aanval. Hij werd ech­ vroegtijdig stadium in de opbouw van de aanvallen ter in de zone opgevangen. wordt betrokken, is op zijn minst een prikkelende ge- dachte. Gelet op zijn beslissingen in het verleden zou Louis van Van der Wiel Willems Gaal zo maar Wes- Ned-Den 21 (4) 11 (1) ley Sneij- Ned-Dui 15 (2) 12 (3) der in de Por-Ned 17 (1) 11 (2) punt naar achteren Aantal keer dat Gregory van der Wiel en Jetro Willems per kunnen EK­wedstrijd konden ‘opkomen’, meestal aan de zijlijn. Tus­ opstellen.

sen haakjes staat het aantal voorzetten op medespelers dat Shots Pro Foto: daaruit volgde. Niet één voorzet leidde tot een doelpunt.

(Bron: Langsdelat)

30 31 De Voetbaltrainer 187 2012 04-15_Marwijk:04-15 10-02-11 17:04 Pagina 4

Tekst/ Paul Geerars en Tjeu Seeverens

‘Graag nog ie

In dit openingsverhaal legt bondscoach Bert van Marwijk uit hoe hij op basis van intuïtie en ervaring vaak beslissingen neemt. Als jour- nalist ga je ook vaak op je intuïtie af. Die zegt deze keer dat we een bondscoach aan het woord laten met een vakinhoudelijk zo sterk ver- haal, dat elke voetbaltrainer zal smullen bij het lezen er- van. Van Marwijk over com- municatie, de ontwikkeling van de speelwijze van Oran- je, zijn aanpak en normen. Foto: Pro Shots Pro Foto: www.devoetbaltrainer.nl 04-15_Marwijk:04-15 10-02-11 17:04 Pagina 5

P R O F V O E T B A L

Bert van Marwijk over Oranje g iets meer Barcelona’

Op 16 februari kreeg Bert van Marwijk mee moeten lopen. Als bondscoach nal denkt: ‘Met de klacht die ik nu er weer een prijs bij. Het gaat deze ben je bijna elk moment van de dag heb, hoef ik niet bij de trainer aan te keer om de prestigieuze Machiavelli- met communicatie bezig en steeds komen’, weet hij dat hij ook niet naar prijs voor zijn verdiensten op het ge- vraagt elke situatie om een andere, de andere coaches hoeft te gaan. Ster- bied van communicatie. We citeren specifieke aanpak. Niet volgens een ker nog, Cocu draait zich waarschijn- uit het juryrapport: ‘De bondscoach theoretisch model, maar juist vaak op lijk al om als hij zo’n speler ziet ko- van Oranje let er volgens de jury op basis van intuïtie en ervaring en voor- men. Die aanpak dragen we samen dat hij 'naast onnavolgbare techni- al op mijn eigen manier.” uit. Dat is ook teambuilding, want sche aspecten van het voetbal ook de zeurende spelers kunnen een behoor- waarden van de sport uitdraagt zoals Ontspannen discipline lijk negatieve stempel op een spelers- fair play en teamgeest. Saamhorig- Bert van Marwijk: “In mijn manier groep drukken.” heid, daar draaide het om, zowel bij van leidinggeven zit altijd een bepaal- winst als verlies. Sport als bindend de wijze van ontspannen discipline Geen vrienden middel oversteeg daarmee de relevan- opgesloten. Ik hou heel erg van disci- Bert van Marwijk: “Daarmee wil ik tie van de uitslag van de wedstrijden pline tijdens een training en in een niet beweren dat een spelersgroep al- op het WK. Van Marwijk slaagde erin wedstrijd, maar ook van lachen, van leen maar uit vrienden moet bestaan. een hechte eenheid te creëren en te samen plezier hebben. Mijn manier Sterker nog, in de top kan dat dodelijk bewaren'. van leidinggeven is in elk geval niet zijn. In de aanloop naar het WK heb het uitdelen van een pak papier met ik de groep het verhaal verteld van de Communicatie regels. Voor mijn regels richting twee roeisters Van der Kolk en Van De startvraag: studeert de bonds- spelersgroep heb ik nog geen A4-tje Eupen die op de Olympische spelen in coach op moderne communicatietech- nodig. Peking goed voor goud waren. Op z’n nieken? Een speler komt te laat? Dan is mijn zachtst gezegd: die twee mochten el- Bert van Marwijk: “Nee, hoe ik met aanpak dat ik die speler een vraag kaar privé absoluut niet. Maar ze zijn spelers en in de media communiceer, stel. ‘Te laat komen, waarom doe je tegenover elkaar gaan zitten, hebben haal ik niet uit boeken of cursusmate- dat nou?’ In dat zinnetje, in die vraag elkaar recht in de ogen gekeken en riaal. Ik weet zeker dat ik dan heel zit alles opgesloten. Dat heeft meer uitgesproken: ‘Als we voor Olympisch onnatuurlijk zou overkomen. Topspe- effect dan een boete. Het probleem goud willen gaan, telt niet wat we van lers zijn allergisch voor coaches die blijft waar het thuishoort: bij de spe- elkaar buiten het water vinden, maar zich anders voordoen dan ze zijn. Ze ler. Die moet na wat we samen zijn zo boerenslim, dat ze het meteen mijn vraag gaan op die roeibaan in de gaten hebben als je op een ge- nadenken over ‘Teambuilding is presteren.’ kunstelde manier met hen omgaat. zijn gedrag. Teambuilding Wat dat betreft, is elke topvoetballer De spelers van eigenlijk een te is eigenlijk een op zijn manier ook een kleine psycho- het Nederlands te vriendelijk loog. Ik probeer in elk geval onder alle elftal weten ook vriendelijk woord woord in de omstandigheden mezelf te zijn. dat ik een bloed- sportwereld ge- Uiteraard heb ik een beeld over hoe ik hekel heb aan in de sportwereld worden. Te veel graag overkom. Ik wil beoordeeld wor- spelers die over- wordt dat be- den op mijn kwaliteiten als coach, op al over zeuren. geworden’ grip geasso- de wijze waarop ik mijn vak uitoefen. Daar heb ik geen cieerd met al- De rest vind ik volstrekte bijzaak. Het betoog over ge- lerlei leuke is ook moeilijk om uit te leggen hoe ik houden. Nee, dat voelen spelers aan dingen met het team doen, zodat spe- precies met spelers communiceer. Om door de manier waarop ik, maar ook lers elkaar goed leren kennen en de dat goed te kunnen inschatten en be- de andere leden van de staf op zulke sfeer binnen de spelersgroep vooral oordelen, zou je maanden met me spelers reageren. Als een internatio - vriendschappelijk is. Dat botst met

4 5 De Voetbaltrainer nr.175 2011 04-15_Marwijk:04-15 10-02-11 17:04 Pagina 6

een echt topsportklimaat. Teambuil- dan erg veel respect heeft voor zijn ding is voor mij de bereidheid van medespeler, die de tegenstander heeft spelers om elkaars kwaliteiten te res - opgevangen die hij in zijn rug heeft pecteren en daarmee in de wedstrijd laten weglopen. En dat vervolgens die hun voordeel te doen. De internatio- andere speler heel bewust de bal nals hoeven van mij geen vrienden te speelt naar een medespeler van wie zijn. Kliekjes binnen de groep? Dat in- hij weet dat die in deze situatie beter teresseert me helemaal niet. Ik heb is in het geven van een beslissende gemerkt dat spelers elkaar juist eer- steekpass. Dan ontstaat er uiteinde- der opzoeken als je als coach niet al- lijk een echt topteam dat ook veel be- lerlei geforceerde trucs uithaalt om ter met weerstand kan omgaan dan spelers buiten het veld verplicht met een elftal dat uitsluitend uit vrienden elkaar te laten optrekken. Een voorge- bestaat, die elkaar nauwelijks de schreven tafelindeling bij het ontbijt? waarheid durven te vertellen.” Ik geloof er niet in. Net als in het be- drijfsleven een weekendje Ardennen Begeleidingsteam plannen en spelers die elkaar minder Bert van Marwijk: “Belangrijk vind ik goed liggen wat gevaarlijke opdrach- dat het hele begeleidingsteam op de- ten laten uitvoeren? Het werkt in het zelfde lijn als de coach zit. Dat bena- topvoetbal niet. Als de spelers die druk ik elke keer opnieuw. Als we geen vrienden van elkaar zijn maar voor een interland bij elkaar komen, ‘Teambuilding is voor mij dat de ene gearmd na de wedstrijd het veld aflo- neem ik eerst de tijd met alle begelei- speler een knal achter zich hoort en pen, omdat ze op basis van dat res- ders. Iedereen is dan aanwezig: de dan erg veel respect heeft voor zijn pect voor elkaars kwaliteiten samen technische staf, de medische staf, de medespeler, die de tegenstander een wereldprestatie hebben geleverd. kok, de materiaalmensen, de team- heeft opgevangen die hij in zijn rug Karakters mogen buiten het veld van managers, de persvoorlichters en de heeft laten weglopen.’ mij best botsen. Sterker nog: ik vertel videoploeg. Zij moeten ook weten de groep dat dit me niet interesseert. waar het om gaat en vanuit hun eigen Als het in het veld maar klopt en je specialiteit dezelfde boodschap uit- leiden, dan is het angst. Ik moet dus het niet in je hoofd haalt om een spe- dragen. Het verhaal aan die groep ver- durven dingen uit handen te geven, ler minder in het spel te betrekken, schilt nauwelijks met dat wat ik een waardoor de mensen om me heen omdat hij niet je vriend is. Als je het uur later aan de spelers vertel. Die zich kunnen ontplooien. Daar krijg ik individuele belang boven het teambe- krijgen er alleen nog een als coach zoveel voor terug! Ik heb dat lang stelt, grijp ik altijd en overal me- technisch/tactisch deel bij. ook in interviews met stafleden én teen in. spelers teruggelezen en dan weet ik Als ik merk dat er iemand in die bege- dat mijn boodschap is aangekomen.” Ik kan heel goed samenwerken met leidingsgroep is, die er met de pet iemand die ik niet mag. Voor mij telt naar gooit of uitstraalt dat hij niet Mentaliteit of ik die persoon kan vertrouwen. Dat gelooft in wat mijn ambitie en bood- Onder jouw bewind worden ook de op is overigens mijn waarheid en niet de schap zijn, dan grijp ik in en is het het oog minder belangrijke interlands waarheid. Er lopen in de topsport heel voor die persoon einde oefening. Van gewonnen. Dat was in het verleden wat mensen rond, die daar anders de andere kant geef ik ook heel veel anders. Hoe is die mentaliteitsveran- over denken. Die komen ook regelma- vrijheid aan diezelfde mensen en wil dering bereikt? tig in De Voetbaltrainer aan het woord. hen vooral in hun waarde laten. Tot Bert van Marwijk: “We zijn in Neder- Ik heb respect voor hun mening, voor het tegendeel bewezen is, wil ik te land altijd kritisch als we onderweg hun theorieën zijn naar het en weten- bereiken van schappelijke ‘De coaches en leiders die alle touwtjes een gemeen- modellen, maar schappelijk bij mij werkt in handen willen hebben, zijn in mijn doel. Zo ben ik het anders. Aan zelf ook opge- de top heeft ogen vaak de angstleiders’ voed: wees een coach veel nooit te snel eerder in de gaten wat er binnen zijn goeder trouw handelen en deze stafle- tevreden. Maar als dat doel ook een- groep speelt dan de wetenschapper den het gevoel geven dat zij zich bij maal is bereikt, volgt al snel de euforie die een half jaar al zijn modellen toe- Oranje ook kunnen doorontwikkelen. en lopen we meteen in de polonaise. past om achter datzelfde teamproces De coaches en leiders die alle touwtjes En juist dat bleken in het verleden te komen. Zo kijk ik ernaar. in handen willen hebben, zijn in mijn voor het Nederlands Elftal de gevaar- Teambuilding is voor mij dat de ene ogen vaak de angstleiders. En als er lijke momenten. In de aanloop naar speler een knal achter zich hoort en iets is waardoor ik me niet wil laten het WK heb ik aan dat facet steeds op-

www.devoetbaltrainer.nl 04-15_Marwijk:04-15 10-02-11 17:04 Pagina 7

P R O F V O E T B A L

ten we elke wedstrijd opnieuw het al- lerbeste uit onszelf halen en elke te- genstander serieus nemen. Vóór en tijdens het WK.”

Bondscoach We hebben voor De Voetbaltrainer met elkaar aan tafel gezeten toen je trainer was van Meerssen, , , Borussia Dort- mund en het Nederlands elftal. Heb je in de afgelopen periode als bonds- coach veel nieuwe dingen bijgeleerd? Bert van Marwijk: “Natuurlijk leer ik steeds van nieuwe ervaringen en ont- moetingen. Dat geldt voor iedere coach. Als amateurtrainer gedroeg ik me langs de kant als een soort radio- verslaggever. Ik wilde alles onder con- trole hebben. Als speler had ik een hekel aan trainers, die langs de kant stonden te schreeuwen. Dat deed ik dus ook niet, maar ik was wel voort- durend bezig om allerlei instructies te geven, die ervoor moesten zorgen dat de spelers de gemaakte afspraken ook

Foto: Pro Shots Pro Foto: nakwamen. Door ervaring leer je dat die aanpak niet werkt. Je bereikt nieuw aandacht besteed door elke als een feestwedstrijd benaderen. Wij meestal alleen dat je spelers onrusti- keer weer te benadrukken dat je op hebben dat als groep in elk geval niet ger in het veld worden. Zelfs in mijn dit niveau nooit een wedstrijd mag la- gedaan. Vóór de wedstrijd in Glasgow Feyenoord-tijd ben ik daar nog door ten lopen, of het nu een vriendschap- was er een sfeer in dat stadion, die ik spelers op aangesproken. Vooral toen pelijke wedstrijd, een kwalificatie- of nog nooit had meegemaakt. Zo intens ik wat meer cynisme in mijn coaching een EK- of WK-duel betreft. We won- en ongelooflijk mooi. De rillingen lie- stopte, omdat ik het gevoel had dat ik nen in de kwartfinale van Brazilië en pen over mijn lijf toen het Schotse sommige spelers steeds weer op het- heel Nederland stond op z’n kop. De volkslied werd gespeeld. Je voelde in zelfde moest wijzen. Nu slik ik vaker spelersgroep en de staf hebben echter elke vezel van je lichaam dat heel een opmerking in en laat ik heel be- na de wedstrijd uit zichzelf met de Schotland die avond maar één ding wust een coachmoment lopen. Door rem op gefeest. Er was bij hen abso- zeker wist: we verliezen niet van Ne- ervaring heb ik geleerd wat de mo- luut geen sprake van ongekende eufo- derland. In die ongekende ambiance menten zijn die er echt toe doen om rie, omdat ze wisten dat het slechts en met de natuurlijke sympathie voor langs de lijn actiever te coachen. een tussenstap was naar het einddoel: de Schotten in het achterhoofd kun je wereldkampioen worden. En dus kon- in principe als team vrij snel tevreden Zo heb ik ook geleerd dat ik wat meer den we ons ook helemaal focussen op zijn met bijvoorbeeld een gelijkspel. rekening moet houden met de ver- de halve finale tegen Uruguay. We wa- Die uitslag bood voor Schotland ook schillende culturen binnen de spe- ren toen ook niet al bezig met de fina- nog mogelijkheden om aan het WK lersgroep. Daar ben ik wat milder in le. Dat heeft alles te maken met deel te nemen. Maar toen zat al in dit geworden. Ook dat heeft weer alles steeds het benadrukken van het be- Oranje het gevoel: ‘Wij willen alles met respect voor elkaar te maken. lang van elke afzonderlijke interland. winnen. Punt.’ We wonnen ook door Van de andere kant moet elke speler dat doelpunt van Elia. Na afloop had wel begrijpen dat er in het veld maar Nadat we ons al vroeg voor het WK ik een heel goed gevoel, wist ik dat één speelwijze geldt. Ik kan niet op hadden gekwalificeerd, dook in de Ne- we op het WK zouden kunnen terug- z’n Marokkaans, Surinaams, Neder- derlandse pers opeens de term ‘feest- grijpen op wat we met z’n allen op lands, Spaans en Duits tegelijk spe- wedstrijden’ op voor de resterende die septemberdag in Schotland had- len. Ik kijk naar de kwaliteiten van de duels in de WK-kwalificatie-poule. Zo den gepresteerd. Daarom was ik ook spelers in mijn team en bij de tegen- moesten we nog tegen Noorwegen en niet bang dat we op het WK na de stander en leid daar de meest ideale uit in Schotland spelen. poulefase teams als Slowakije en Uru- speelwijze vanaf. Daaraan dient elke guay in de halve finale zouden onder- speler zich ondergeschikt te maken, Als je géén wereldkampioen wilt wor- schatten. Wij wilden hoe dan ook we- ook al zou hij in z’n hart misschien den, moet je vooral zulke interlands reldkampioen worden en dus moes- graag anders willen spelen.

6 7 De Voetbaltrainer nr.175 2011 04-15_Marwijk:04-15 10-02-11 17:04 Pagina 8

Wat ik als bondscoach ook heb ge- indrukken en gesprekken zien en ho- bij die andere drie heb ik een goed ge- leerd, is dat je nieuwe ontwikkelingen ren. Volgens mij hebben de interna- voel. Dus heb ik de deur geopend en niet moet forceren. Ik ben echt over- tionals dat gevoel ook.” hun gevraagd om mee te denken en te tuigd geraakt van het groeimodel. Ik praten over die selectie. Ook van hun herinner me de eerste dag in Zeist Lekken inzichten en ervaring kan ik altijd wat nog. Ik zat aan mijn bureau en keek Wat ook opvalt, is dat onder jouw opsteken. Over dat gesprek is nooit rond. Er was niemand, er lag geen leiding nooit de minder leuke momen- iets uitgelekt naar de pers, maar dat plan op tafel en dus stelde ik me de ten binnen de groep zijn uitgelekt. wist ik ook toen ik hun vroeg om aan vraag: ‘En nu Van Marwijk, wat ga je Hoe is je dat gelukt? te schuiven. nu doen?’ Even later kwamen de staf- Bert van Marwijk: “Ook dat heeft met Tegen mijn spelers heb ik het volgen- leden binnen, die ik vooral op basis vertrouwen te maken. We waren bij- de gezegd: “Realiseer je dat tijdens van intuïtie had uitgezocht. Frank de voorbeeld een keer in Zeist bezig met zo’n WK alles onder een vergrootglas Boer, Phillip het samenstel- wordt gelegd. En ik realiseer me als Cocu, mijn len van de se- coach heel goed dat jullie allemaal klankbord Dick ‘Als amateurtrainer lectie van het lijntjes naar de pers hebben lopen. Voorn, keepers- Nederlands Daar is niets mis mee, want dat hoort trainer Ruud gedroeg ik me Elftal. Opeens bij je vak. Lek dus vooral naar jouw Hesp en scout hoor ik in de bevriende journalisten, maar haal het Ronald Spel- langs de kant gang de stem niet in je hoofd om belangrijke zaken bos. Er was van Johan door te spelen. Jullie zijn slim genoeg geen agenda. als een soort Neeskens, die om aan te voelen wat ik daarmee pre- We zijn alle- op dat mo- cies bedoel: alles wat het teambelang maal blanco radioverslaggever’ ment tegen kan schaden. Voor de rest interesseert aan de klus be- Bergkamp, Nu- het me echt niet welke ‘nieuwtjes’ gonnen, maar vervolgens ontstond er man en Van Zwam aan het praten rond Oranje jij de wereld in helpt. Doe al snel en vooral op een heel natuur- was. Ik ken Johan al heel lang en ook er vooral je voordeel mee.” lijke wijze een heel heldere structuur van overlegmomenten en werkafspra- ken. Niet gekopieerd uit een boek, maar wel helemaal afgestemd op de kennis, de ervaring en de behoeften van deze technische staf. En steeds pas je dan tijdens het hele proces op dezelfde manier dingen aan. Tijdens het WK sliepen bijvoor- beeld de scouts Spelbos, Schrijver, Metgod en Numan in het spelersho- tel. Dat hadden ze nog nooit meege- maakt. Maar ik vond het prettiger om hen er live bij te hebben als we de ko- mende tegenstander gingen analyse- ren. Door die combinatie van eigen indrukken, wedstrijdbeelden en de mening van de scouts ontging ons nooit iets. Wat die eigen indruk be- treft, ook daarin is spontaan een ge- degen aanpak ontstaan. Frank en ik zagen vanuit de dug-out en de rand van het veld alles op ooghoogte, Dick en Phillip vanaf de tribune. Maar ook hoe de pers tegen de wedstrijd aan- keek of de analisten namen we mee. Op basis daarvan keek iedereen nog eens naar de wedstrijdbeelden en als je dan al die indrukken bundelt en met elkaar bespreekt, kan je niets

ontgaan. Dat houdt ook automatisch Shots Pro Foto: in dat de spelers altijd goed voorbe- ‘FC Barcelona speelt geregeld met maar liefst zes man op het midden- reid zijn als ze uiteindelijk in een veld, die voortdurend van positie wisselen en tussen de linies spelen. kwartier de samenvatting van al die Dat is niet te verdedigen.’

www.devoetbaltrainer.nl 04-15_Marwijk:04-15 10-02-11 17:04 Pagina 9

P R O F V O E T B A L

Ook dit is geen aanpak of afspraak die op papier staat, maar wel helemaal in het verlengde past van ’te laat ko- men, dat doe je toch niet?’ ‘Lekken over belangrijke zaken, dat doe je toch niet?’ Zo creëer je een ‘natuurlij- ke’ norm en blijft er voldoende ruimte voor spontaniteit binnen de groep over.”

Oranje We laten Van Marwijk wat specifieke beelden zien van de in oktober 2010 gespeelde kwalificatiewedstrijd Ne- ‘In balbezit tijdens het opbouwen en aanvallen willen wij graag op het derland-Zweden (4-1). Al snel blijkt middenveld tussen de linies voetballen en wisselen van positie.’ waar de bondscoach naar toe wil met het spel van Oranje. ‘Graag iets meer Barcelona’. Bert van Marwijk: “In balbezit tijdens het opbouwen en aanvallen willen wij graag op het middenveld tussen de li- nies voetballen en wisselen van posi- tie. Dat is voor onze spelers ook een kwestie van dúrven. Zij moeten dan voortdurend naar elkaar kijken. Wij willen graag dat alle spelers, maar vooral zij die tussen de linies spelen, in één aanname wegdraaien naar de ruimte. Vooral tegen tegenstanders die compact spelen, moeten we dan in staat zijn om het spel snel te ver- plaatsen van de ene naar de andere kant. In dit fragment loopt Mark van ‘In dit fragment loopt Mark van Bommel bewust diep, zodat achter hem Bommel bewust diep, zodat achter een gat ontstaat waardoor de inspeelpass naar Wesley Sneijder mogelijk hem een gat ontstaat waardoor de in- wordt.’ speelpass naar Wesley Sneijder moge- lijk wordt. Die laatste komt uit de dekking. Dat is top. Ik heb hem later dit moment nog eens terug laten zien. Wesley speelt hier zelfs de bal in één keer door naar de diepgaande Ra- fael van der Vaart, die voorgeeft op Klaas Jan Huntelaar die de 1-0 scoort.”

Zie videobeeld op www.devoetbal- trainer.nl

Barcelona Bert van Marwijk: “Wij kijken met ‘Ik heb Sneijder later dit moment nog eens terug laten zien.’ veel belangstelling naar het positie- spel van FC Barcelona. In de opbouw dan de linker centrale verdediger dat schuin in, richting het middenveld. spelen de twee centrale verdedigers - naar links doet. De rechtsback posi- Belangrijk: hij gaat niet schuin naar vaak zijn dat Carlos Puyol en Gerard tioneert zich behoorlijk diep en wordt voren, maar schuin naar achteren, Piqué/Eric Abidal - ver uit elkaar, eigenlijk middenvelder. De aanvallen- weg van de centrale verdediger. An- waarbij de rechter centrale verdediger de speler aan de rechterflank, bijvoor- ders maak je het de tegenpartij te nog wat verder naar rechts uitwaaiert beeld Pedro of , zakt makkelijk.

8 9 De Voetbaltrainer nr.175 2011 04-15_Marwijk:04-15 10-02-11 17:04 Pagina 10

Aan de linkerkant gebeurt bij Barcelo- na hetzelfde: de back stelt zich diep op en de flankaanvaller (David Villa)

komt schuin naar binnen. De verdedi- A gende middenvelder Sergio Busquets B C komt tijdens de opbouw uit de dek- king en vaak als eerste in balbezit. Of Piqué, als die vrijgelaten wordt (zie te- kening 1). Dat laatste deden wij trou- wens in de WK-finale bewust niet: we wilden niet dat de Spaanse opbouw via hem zou verlopen. 1 2

Terug naar FC Barcelona: dit team speelt geregeld met maar liefst zes Speelwijze FC Barcelona tijdens Wanneer de buitenste aanvaller man op het middenveld, die voortdu- de opbouw. van FC Barcelona schuin (terug) rend van positie wisselen en tussen inzakt, heeft zijn directe tegen- de linies spelen. Dat is niet te verde- stander een aantal keuzes. Wil je digen. Als tegenstander ben je in dat dat de back méégaat (optie A)? geval voortdurend bezig met de keu- ruimte voor de opkomende back van Moet je de buitenspeler overgeven zes voor je eigen backs: wat doe je als Barcelona (zie tekening 2). aan een middenvelder (optie B/C)? de buitenspelers van Barcelona naar Het grote verschil met de Nederland- binnen spelen? Wil je dat de back se competitie is dat bij Barcelona ie- méégaat? Dat is vaak gevaarlijk als hij dere speler in staat is een goede in- kunnen wij fantastisch passen en dan in het middenveld eindigt. Moet speelpass te versturen. Zij hebben de aannemen. je de buitenspeler overgeven aan een techniek. Ook bij Oranje besteden we middenvelder? In dat geval moet die vaak tijd aan de techniek van de pas- De volgende stap is dat we meer be- laatste zijn eigen man vaak loslaten, sing en de aanname. Over het alge- zetting krijgen op het middenveld. die ook weer moet worden overgeno- meen zie je bij veel spelers in Neder- Het gevaar daarvan is echter dat je te men. Dat zou natuurlijk kunnen ge- land dat ze één, twee of drie aanna- weinig diepte in het spel krijgt. Daar beuren door de eigen back, maar als mes te veel nodig hebben. Barcelona moeten we dus voor waken. Je moet er slim wordt gelopen, ontstaat er dan spant de kroon, maar ook bij Oranje niet allemaal ‘in de bal’ willen komen.

‘Del Bosque vond dat de twee beste teams van het WK in de finale hebben gestaan en dat we beide ons topniveau niet behaald hebben.’ Foto: VI Foto: Images

www.devoetbaltrainer.nl 04-15_Marwijk:04-15 10-02-11 17:04 Pagina 11

P R O F V O E T B A L

Kiesouw Na het WK stopt inspanningsfysioloog Luc van Agt bij Dat respecteer ik en dan kies ik voor de persoon in wie ik Oranje. Waarom kies je dan voor Egid Kiesouw als opvol- op basis van eigen ervaringen veel vertrouwen heb. Daar- ger en niet voor Raymond Verheijen, die internationaal zijn mee zeg ik niets over de kwaliteiten van Verheijen. sporen heeft verdiend als het om het voorkomen van bles- sures bij topspelers gaat? Uiteraard doe ik een beroep op de vakkennis van de inspan- Bert van Marwijk: “Ik wil eerst kwijt dat ik het heel jammer ningsfysioloog. In ons overleg stel ik natuurlijk de vraag: vond dat Luc van Agt besloot om zijn werkzaamheden voor welke trainingsbelasting kunnen de spelers aan? Maar ik ga Oranje na zoveel jaren te beëindigen en zich alleen nog te ook af op wat ik zie. Als Sneijder ’s nachts om half twee na concentreren op zijn werk voor PSV. Maar ik begrijp het wel een doodvermoeiende reis in het spelershotel arriveert, en respecteer ook zijn keuze. Ook dat heeft alles met hoeft niemand me te vertellen dat ik hem de volgende dag (over)belasting te maken. Ik heb voor Egid Kiesouw gekozen, met rust moet laten. En de dag daarna weet ik ook hoever ik omdat ik al eerder met hem heb gewerkt bij Feyenoord en kan gaan als ik hem in de ogen heb gekeken. Een inspan- . En bij de KNVB was hij in dezelfde ningsfysioloog vind ik vooral belangrijk in het meedenken functie al actief bij Nederland B en Jong Oranje. Ook Luc van over een verantwoorde voorbereiding op en de nasleep van Agt en Egid werkten veel samen. Tijdens het WK heeft hij een groot toernooi. Op dat gebied heeft ook Verheijen hele bijvoorbeeld de taken van Luc bij PSV overgenomen. Dus zinnige discussies op gang gebracht: moet je een speler na voor mij was het een hele logische keuze. Wat Raymond een WK of EK in de voorbereiding extra belasten als hij zich Verheijen betreft: net als in de medische wereld heeft ook wat later bij de groep meldt of juist nog steeds extra rust in het topvoetbal elke specialist zijn eigen mening en visie. geven?”

Egid Kiesouw voor een training van Oranje. Foto: Orange Pictures Orange Foto:

Kijk naar Barcelona: met spelers als ry van der Wiel moet dan eigenlijk op team wel de momenten herkennen Villa, Xavi, Iniesta, Messi en Pedro de plaats van komen, en om druk te zetten. Speel je de bal veel zorgen ze altijd voor diepte door loop- Kuyt komt dan schuin ingezakt wat te ver achter de verdediging, dan is acties van minimaal één van die (of naar binnen. Ook willen we sneller de het soms beter om eerst terug in de andere) spelers. Ze spelen soms bijna spits inspelen door middel van een eigen organisatie te komen.” zonder echte spits. En omdat de te- goede inspeelpass. Daarnaast moet je genpartij zelden tot nooit zal door- eens naar Barcelona kijken op het Attractief dekken op de inzakkende spits, heeft moment dat ze de bal verliezen. Dan Bert van Marwijk: “Op het WK in Barcelona bijna altijd mensen over op zie je dat al hun kleine creatieve spe- Zuid-Afrika hebben wij met Spanje het middenveld. Dat overtal op het lers vrijwel altijd direct druk op de bal het best drukgezet van alle landen, zo middenveld, samen met het goed be- uitoefenen. Dat willen en doen we bleek uit de statistieken. In balbezit is spelen van de diepte, maakt je zeer met Oranje ook veelvuldig. We heb- Spanje tijdens het WK nog iets ‘vas- moeilijk te bespelen! ben daar de afgelopen jaren ook veel ter’ aan de bal geweest. Zeg maar zo- tijd aan besteed. De dichtstbijzijnde als wij in deze kwalificatiereeks tegen Deze kant willen wij ook wel een speler moet druk op de bal uitoefenen Zweden speelden. Omdat we vier keer beetje op met Oranje, vooral als wij en de rest van de spelers moet daarop scoorden in die wedstrijd, werd op- opbouwen over de rechterkant. Grego- anticiperen. Natuurlijk moet je als eens de term ‘attractief spel’ weer ge-

10 11 De Voetbaltrainer nr.175 2011 04-15_Marwijk:04-15 10-02-11 17:04 Pagina 12

gestaan en dat we beide ons topni- veau niet behaald hebben. De teams hadden wel groot respect voor elkaar en waren ook bang voor elkaar, omdat de spanning zo groot was. Verder ver- telde Del Bosque dat hij in de tweede helft van de finale had gehoopt dat het 0-0 zou blijven en dat Spanje dus ‘Als we zeggen dat Ibrahim Afellay bijvoorbeeld voorin moet blijven als de verlenging zou halen. Nadat ik de wij een hoekschop tegen krijgen, dan kan hij links, centraal of rechts wedstrijd in alle rust nog eens in zijn gaan staan.’ geheel heb teruggezien, kan ik me dat goed voorstellen. We zijn zó dichtbij geweest! Dat gevoel van teleurstelling was direct bij veel spelers aanwezig. Logisch ook. Bij mij voelde het direct na de finale iets anders: ik was zó be- zig met die wedstrijd dat bij mij het gevoel overheerste dat ik ‘gewoon’ een wedstrijd had verloren. Ik reali- seerde me wel dat de echte teleurstel- ‘Bij een hoekschop tegen moeten we eerst een tegendoelpunt voor- ling later zou komen.” komen.’ Omschakeling Bert van Marwijk: “Elk voetbalteam heeft bepaalde ‘wapens’ om de strijd te winnen. Dan kunnen we het bij- voorbeeld hebben over lengte, snel- heid, kracht, creativiteit of liever nog een combinatie van deze factoren. Vooral snelheid is een belangrijk wa- Afellay scoort de 4-0 tegen Zweden binnen 13 seconden na balverove- pen als het gaat om een gevaarlijke ring in het eigen zestienmetergebied. uitvoering van de omschakeling na balverovering. En snelheid, dat heeft bruikt. Dat is wel belangrijk om te tuurlijk door de uitslag, ongehoorde Nederland! noemen: in het hedendaagse voetbal kritiek gekregen in Spanje. Vanzelfsprekend hebben we bij hoek- kun je bijna alleen nog maar je cre- schoppen tegen de verdedigende or- atieve, mooie spel laten zien op het Na het WK heb ik met Vincent del ganisatie in detail doorgenomen. Toch moment dat je de tegenstander op de Bosque gesproken. Ook Spanje was laten we wel ruimte voor het gevoel knieën hebt. Tegenwoordig moet het tijdens het WK niet in topvorm en van de spelers. Als we zeggen dat spel in een kleinere ruimte en sneller hun spelers hebben een enorme Ibrahim Afellay bijvoorbeeld voorin gespeeld worden. Dat gaat ten koste spanning ervaren, ondanks de erva- moet blijven als wij een hoekschop van de creativiteit. Teams als Arsenal, ring van de meeste spelers bij hun tegen krijgen, dan kan hij links, cen- Milan of Madrid tonen hun creativi- club of dankzij de EK-finale twee jaar traal of rechts gaan staan. Hij zal so- teit vooral vanaf het moment dat de eerder. Zijn team zette in Zuid-Afrika wieso minimaal twee tegenstanders tegenstander ‘gebroken’ is. Dat is veelvuldig druk, maar hij vertelde mij achterin houden. meestal niet in het eerste half uur. Ik dat hij zich weldegelijk zorgen heeft Bij een hoekschop tegen moeten we denk dat slechts één team, FC Barce- gemaakt over dit onderdeel. Hij vond eerst een tegendoelpunt voorkomen. lona, in staat is om in vrijwel de ge- zijn middenvelders goed drukzetten, Als dat is gelukt, kunnen we proberen hele wedstrijd creatief voetbal te la- maar af en toe ‘vergaten’ ze het ook. door middel van een goede snelle om- ten zien. Dan hebben we het dus over En dat kunnen in internationale top- schakeling zelf tot een kans of doel- de absolute top. wedstrijden wel de momenten zijn punt te komen. Terwijl Oranje’s om- waarop je een wedstrijd verliest. Hij schakeling over het algemeen nog wel We moeten de veelbesproken termen was daarom zeer alert op de restver- kan worden verbeterd, ging dit onder- creatief en attractief voetbal dus wel dediging in de achterste linie van deel in de kwalificatiewedstrijd tegen in juist perspectief blijven plaatsen. Spanje. Hij had daarbij het duidelijke Zweden juist erg goed. Bijvoorbeeld bij Persoonlijk heb ik enorm genoten van voordeel zes spelers van Barcelona te de 4-0, die volgde na onze counter na de WK-wedstrijd Zwitserland-Spanje kunnen opstellen. Die zijn per defini- een hoekschop van Zweden. (1-0), waarin de Spanjaarden zeer at- tie meer ingespeeld op elkaar. tractief voetbal hebben laten zien. Del Bosque vond dat de twee beste In de omschakeling na balverovering Toch hebben ze na die wedstrijd, na- teams van het WK in de finale hebben kun je drie dingen doen. Optie 1: de-

www.devoetbaltrainer.nl 04-15_Marwijk:04-15 10-02-11 17:05 Pagina 13

P R O F V O E T B A L

gene die de bal verovert, kan direct diep spelen op een van onze aanval- lers. Hij moet de mogelijkheid dan wel gezien hebben én hij moet de techniek hebben om de pass te ver- zenden. (zie tekening 3) Optie 2 is het aanspelen van een spe- ler die het vermogen heeft na zijn aanname diep te spelen, vaak is dat een middenvelder. Wij hebben veel aandacht besteed aan het inspelen door de achterhoede richting de mid- denvelders en vervolgens het antici- peren van de spitsen om diepte te creëren. We laten nu nog steeds mo- menten voorbijgaan om bijvoorbeeld onze balvaste middenvelder Sneijder aan te spelen. Dankzij zijn tweebenig-

‘Als technische staf moeten we prioriteiten stellen. Je kunt niet op 20 dingen tegelijk trainen.’ Foto: Orange Pictures Orange Foto:

heid kan hij altijd twee kanten op wordt dan toch beloond voor het feit draaien. Op het moment dat Sneijder dat je de bal hebt veroverd, want je de bal gaat aannemen, moeten onze ploeg houdt balbezit. (zie tekening 5) lopende spelers zoals Afellay, Lens of Aanvallers moeten, op het moment Robben het moment herkennen om dat hun ploeg aan het verdedigen is, uit de rug van hun tegenstander te altijd actief zijn. Als ze niet direct komen. Dan ben je nauwelijks te dek- kunnen helpen met het verdedigen, ken. Sneijder is immers in staat zeer dan moeten zij op zijn minst ‘loeren’ vlug te draaien. Ook heeft hij oog voor naar hun directe omgeving op het de diepte- en steekpass en de tech- veld. We kunnen wat dat betreft veel 3 niek om het uit te voeren. Maar ook leren van spitsen van Uruguay of Bra- spelers als Afellay, Van Persie of Van zilië: het is niet voor niets dat juist Omschakeling. Optie 1: degene der Vaart kun je moeiteloos (half) in deze spitsen na een omschakelmo- die de bal verovert, kan direct de dekking aanspelen. (zie tekening 4) ment levensgevaarlijk zijn. Zo’n spits diep spelen op een van onze aan- De derde optie na balverovering is het loopt namelijk tijdens het verdedigen vallers. ‘uithalen’ van de bal. Optie 1 en 2 kun- achter zijn tegenstander aan, maar nen niet en dan moet je niet gaan for- stopt op een gegeven moment. Hij ceren. Dan moet je geduld hebben. Je gokt dan op het moment dat zijn ei- gen ploeg de bal verovert. Types als Diego Forlan of Kaká staan meestal vrij na de omschakeling (balverove- ring) van hun team. Dat is niet toeval- lig meer. Hun gok van positioneren is dan ook meer een keuze die ze ma- ken op basis van inzicht, ervaring en gevoel. Daarom waren wij op het WK enorm gefocust op onze restverdedi- ging op het moment dat wij zelf aan het opbouwen waren. Spelers hebben dan de neiging om verder van zo’n te- 4 genstander weg te lopen, maar juist dan moet je alert zijn. Omgedraaid Omschakeling. Optie 2 is het aan- weten onze aanvallers wat ons strijd- 5 spelen van een speler die het ver- plan is bij drukzetten. Als je als aan- mogen heeft na zijn aanname valler weet dat de kans groot is dat je diep te spelen, vaak is dat een De derde optie na balverovering is team ergens op het veld de bal gaat middenvelder. het ‘uithalen’ van de bal. veroveren, dan kun je daar op antici-

12 13 De Voetbaltrainer nr.175 2011 04-15_Marwijk:04-15 10-02-11 17:05 Pagina 14

peren. In dat aspect kunnen wij bij men en dus zorgvuldig met onze in dit vakblad dat het topvoetbal zich Oranje nog wel beter worden in de (trainings)tijd moeten omgaan bij steeds meer in de richting van 1:4:6:0 uitvoering. Oranje. Als technische staf moeten we zal evalueren. Vier verdedigers en zes dus ook prioriteiten stellen. Je kunt middenvelders die van alle kanten Een clubcoach heeft veel meer tijd om niet op 20 dingen tegelijk trainen. door elkaar bewegen. Barcelona laat, de uitvoering van de speelwijze te Daar raakt een team van in de war. zeker sinds het vertrek van een diepe perfectioneren. Voor een interland heb Sommige elementen hebben we dus spits als Ibrahimovic, zien dat dit ze- ik meestal twee trainingen waarin ik juist aandacht gegeven in de aanloop ker een optie is. Maar dat hangt na- echt inhoudelijk ergens aandacht aan naar het WK. Toen hadden we immers tuurlijk ook weer allemaal samen met kan besteden. Dat is niet iedere keer relatief veel trainingstijd met elkaar. de kwaliteiten van je spelers. Vitesse iets nieuws. Je moet als trainer ook Ik kan er gelukkig wel vanuit gaan speelde met dat systeem onlangs een herhalen. Dat passen en trappen, het dat ik met topvoetballers te maken hele ongelukkige wedstrijd. Rinus Mi- spelen tussen de linies, het agressieve heb die dingen snel oppikken. Het is chels benadrukte al: “Je moet als trai- denken en handelen in de omschake- tenslotte hun vak, ze moeten er dage- ner altijd een systeem kiezen waar je ling na zowel balverovering als balver- lijks mee bezig zijn.” spelers achter staan en dat ze vooral lies: allemaal aspecten die altijd te- kunnen uitvoeren. Je moet je spelers rugkomen in onze trainingen. niet iets laten doen wat ze niet kun- Naast deze ‘vaste thema’s’ wil ik ook Zie videobeeld nen. Bij Barcelona heb je het over ex- nog een aantal extra verbeteringen op treme kwaliteiten en dus is de kans aanbrengen, want het kan en moet www.devoetbal- op een perfecte uitvoering ook groot. altijd beter. Ik noem bijvoorbeeld de trainer.nl Maar elk systeem kun je slim aanpas- snelle omschakeling via het juiste sen aan je eigen kwaliteiten. Dat is tussenstation, maar ook de iets ande- juist de kunst en de uitdaging voor re veldbezetting tijdens de opbouw, Internationale trends een trainer. En wat ook belangrijk is: vergelijkbaar met die van Barcelona. Je hebt op het WK bewezen een mon- welk systeem je ook speelt, je moet Centraal staat dan, ik heb het eerder diale topcoach te zijn en je coacht een eerst zorgen dat je ruimte voor jezelf gezegd, het positiespel op het mid- wereldteam. Dus heb je ook een goe- creëert en daarop goed anticipeert.” denveld en het behouden van ons de kijk op de ontwikkelingen in het dieptespel. En nu noem ik echt nog internationale voetbal. Welke trends Belasting maar een paar van de dingen die on- signaleer je? Louis van Gaal heeft voorgesteld om ze aandacht hebben. Het mag duide- Bert van Marwijk: “Al een tijdje gele- de kwalificatiewedstrijden in een lijk zijn dat we altijd tijd te kort ko- den voorspelde een bekende trainer soort toernooivorm aan het einde van het seizoen te spelen om zo de belas- ting van de topspelers wat te vermin- deren. Wat is jouw mening? iPad niets missen van wat er op het veld Bert van Marwijk: “Elk idee en elk De trainer, die in de dug-out met wed- gebeurt en vraag liever aan m’n as- voorstel dat ertoe leidt dat de interna- strijdbeelden op zijn iPad wisselspe- sistent om een bepaalde situatie te tionals na een seizoen langer de tijd lers instrueert en de techniek ook in- noteren. Maar een assistent met een krijgen om te herstellen en weer top- zet om in de rust zijn spelers al beel- iPad met geselecteerde beelden voor fit te worden, juich ik toe. Zelf heb ik den van de eerste helft te laten zien… de wisselspelers of voor een snel gesteld: laten we maar eerst eens be- Zou je van die optie gebruikmaken? overlegmoment met mij vind ik een ginnen met alle internationale com- Bert van Marwijk: “Als hoofdcoach wil ander verhaal, al weet ik niet of dat petities op hetzelfde moment te laten ik niet met een iPad in de dug-out zit- volgens de regels mag. beginnen en eindigen. Dan heb je al ten. Er zijn ook trainers die voortdu- Met beelden in het meer mogelijkheden om een voorstel rend aan het schrijven zijn. kleedlokaal moet je als dat van Van Gaal of een ander Volgens mij mis je dan voorzichtig zijn. Spelers initiatief in praktijk te brengen. Wat ik te veel. Ik kan het nog luisteren dan onvol- in elk geval zeker weet: zoals het nu herinnen van mijn eer- doende naar het ver- gaat, kan het niet langer meer. Het ste wedstrijdanalyse tij- haal van de trainer. Dan topvoetbal gaat eraan ten onder. De dens een trainerscur- zou ik ervoor kiezen om druk op de topspelers is nu onmense- sus. Ik was nog een eerst snel de beelden te lijk groot, zowel fysiek als geestelijk. half mislukte corner laten zien, dan het Ik heb dat nu zelf in de afgelopen aan het uittekenen scherm uit te zetten en maanden ondervonden als coach en toen aan de andere vervolgens pas aan dan hoefde ik nog geen wedstrijden kant een belangrijk mijn korte bespreking te spelen. Al die topvoetballers spelen doelpunt viel… Daar- te beginnen. Ik wijs in in teams, die meestal tot aan het ein- om zie je mij zelden elk geval zulke ontwik- de van het seizoen op meerdere fron- iets opschrijven, ik wil kelingen zeker niet af.” ten voor de prijzen gaan. Daarnaast zijn ze ook nog international en

www.devoetbaltrainer.nl 04-15_Marwijk:04-15 10-02-11 17:05 Pagina 15

P R O F V O E T B A L Foto: Pro Shots Pro Foto:

Wesley Sneijder scoort de 1-0 tegen Oostenrijk. 'Iets meer Barcelona', kondigt Bert van Marwijk in deze editie van De Voetbaltrainer aan. Op sommige momenten werd de bondscoach tegen Oostenrijk op zijn wenken bediend.

wacht hen na elk tweede seizoen een zijn, als ze na het seizoen ook echt de optimaal gefocust waren op winst en loodzwaar EK of WK, waarna een aan- tijd kregen om bij te tanken. Liefst zes de nieuwe uitdaging, het EK.” tal zich alweer na 10 dagen bij hun weken. Nu dat niet gebeurt, zijn we club moet melden, omdat de voorron- bezig om die topspelers kapot te ma- Samenvatting: des van de Champions League zo be- ken, fysiek en mentaal. Ik denk dat • Voor zijn regels richting spe- langrijk zijn voor de club. Dat is dit ooit een keer helemaal misloopt. lersgroep heeft Bert van Mar- moordend, kan niet en moet fout wijk nog geen A4-tje nodig. gaan. Ik word er al moe van als ik er Zelf had ik dat als coach na het WK • Teambuilding is voor Van Mar- nu over praat. Daarom heb ik na het ook. Ik heb misschien wat ongelukkig wijk de bereidheid van spelers WK ook geweigerd om met het WK- geformuleerd dat ik helemaal leeg om elkaars kwaliteiten te team in de Oekraïne te spelen. was, maar ik had wel het gevoel dat respecteren en daarmee in de de hele wereld me een week of drie wedstrijd hun voordeel te doen. Je moet niet vergeten dat die spelers met rust moest laten. Maar dat ging • De bondscoach wil niets weten ook steeds meer status krijgen. Ik niet, want tussen de huldigingen en van het begrip ‘feestwedstrijd’. merk het aan mezelf. Waar ik ook de nasleep van het WK en de voorbe- • Van Marwijk heeft tijdens zijn kom, wat ik ook doe, de wereld kijkt reiding op de wedstrijd tegen Oekraï- carrière geleerd wat meer over mijn schouders mee. Ik kan ner- ne zat maar anderhalve week. Dat rekening te houden met de ver- gens meer komen of mensen spreken bleek onvoldoende. Het duel tegen schillende culturen binnen de me aan. Dan moeten die spelers ook Oekraïne kwam veel te vroeg, ik kon spelersgroep. nog voortdurend van het ene naar het het eigenlijk niet opbrengen en dat zal • Op belangrijke details wil hij andere stadion in het buitenland rei- zeker ook wel zichtbaar zijn geweest. het spel van Oranje spiegelen zen en ook dat kost enorm veel Maar tegen Moldavië in oktober zag je aan het huidige FC Barcelona. kracht. Dat zou nog allemaal te doen opeens weer dat het team en ik weer

14 15 De Voetbaltrainer nr.175 2011 28-32_Oranje:28-32 29-07-10 12:09 Pagina 28

Tekst/ Paul Geerars Missie niet geslaagd, v

Oranje voor en tijdens WK 2010 ‘We focussen ons maar op één doel: we willen wereldkampioen worden’. Die gedurfde missie van het Nederlands Elftal zal voor altijd gekoppeld zijn aan het WK 2010 in Zuid-Afrika. Nog nooit was een Nederlandse bondscoach voor dit mondiale toernooi zo uitgesproken ambitieus als Bert van Marwijk. Nog nooit liet een selectie van Oranje zo nadrukkelijk in woord en daad zien achter die doelstelling te staan. Uiteindelijk gaapte er slechts een kloof van een paar minuten, mede veroorzaakt door een plotselinge dis- balans in zijn team, om in een zinderende finale die droom te realiseren. Van Moskou tot Johannesburg

Start van Oranje, trainden de toen beschik- voor de fysieke gesteldheid van de se- De eerste interland onder leiding van bare spelers in Hoenderloo. Bert van lectie. In de twee weken voorafgaand Bert van Marwijk werd gespeeld in en Marwijk riep een brede groep van aan het vertrek naar Zuid-Afrika tegen Rusland, op 20 augustus 2008. spelers op, waarin nog doorgeselec- speelde Oranje drie oefenwedstrijden, Wanneer we de opstelling van die teerd diende te worden. Omdat wed- tegen Mexico, Ghana en Hongarije. De wedstrijd leggen naast de basiself die strijden zoals de Champions League- contouren van het basisteam van Bert in de WK-finale tegen Spanje aantrad, finale nog gespeeld moesten worden, van Marwijk werden steeds duidelij- zien we alleen de volgende verschil- was de latere basiself nog niet com- ker. De keuze voor 1:4:2:3:1 werd her- len: Gregory van der Wiel in plaats pleet aanwezig. kenbaar voor iedereen. van André Ooijer, Wesley Sneijder voor Rafael van der Vaart en Dirk Kuyt Om zich voor te bereiden op het ver- voor Klaas-Jan Huntelaar. Typisch Van blijven en spelen op hoogte werkte Marwijk, weten we nu. het Nederlands Elftal vervolgens een trainingsstage af in Oostenrijk. In die Vanaf maandag 10 mei, precies vijf week is er volgens de spelers hard ge- weken voor de eerste WK-wedstrijd traind en is de grootste basis gelegd

www.devoetbaltrainer.nl 28-32_Oranje:28-32 29-07-10 12:09 Pagina 29

N E D E R L A N D S E L F TA L

, vakmanschap onbetwist

Hard trainen en oefenwedstrijden

Ghana af minuut 1 de wedstrijd helemaal zorgde Hongarije misschien niet voor Bert van Marwijk zag na afloop van controleren en vanuit ons eigen spel de optimale weerstand, zes keer sco- de tweede oefenwedstrijd tegen het kansen creëren. We hebben deze wed- ren in een interland blijft opvallend. WK-team van Ghana zowel positieve strijd het geduld gehad om toch voet- Dit resultaat en het optimisme over ontwikkelingen binnen het spelcon- ballend onder de druk uit te komen het vertoonde spel werden echter vol- cept als verbeterpunten: “Het is prima en de wedstrijd steeds meer te con- ledig overschaduwd door de ham- als we met veel creatieve spelers spe- troleren. De opbouw gebeurde soms stringblessure van . Op len, maar als ze allemaal tegelijk in in een te laag tempo. Dat kon beter. dat moment werd gevreesd voor zijn de bal komen, komen we niet zo Aan de andere kant gingen wij in het WK-deelname. Zijn revalidatie werd makkelijk bij het doel van de tegen- verleden in dit soort wedstrijden te vervolgens een breed uitgemeten me- stander. We moeten voldoende diepte geforceerd voetballen en kwam daar- dia-hype. in ons spel houden. Rafael van der door het initiatief vaak bij de tegen- Vaart heeft dat tegen Ghana prima in- stander te liggen. Dat hebben we te- Bert van Marwijk over Nederland- gevuld. In de tweede helft heb je ook gen Ghana bewust niet gedaan en we Hongarije, de wedstrijd waarin Oranje kunnen zien dat we op de flanken de hebben ons zelf hiermee in de wed- al snel een doelpunt tegen kreeg: “Na posities weer anders invulden, met strijd gespeeld. de 0-1 heb ik goed gekeken naar de meer snelheid. Zo probeer ik duide- Het onderdeel ‘omschakeling na bal- reactie van het team. Tegen Hongarije lijkheid te krijgen in alle combinaties. verlies’ beheersen we al wat langer. bleven we rustig en hebben we uitein- Deze selectie beschikt over verschil- We hebben daar vanaf mijn beginpe- delijk zes keer gescoord. We hebben lende ‘wapens’ om op de juiste mo- riode ook veel op getraind. Na balver- goed voetbal laten zien. Vanaf de eer- menten in te zetten. Onze creatieve lies moet de eerste man in de buurt ste dag heb ik deze groep gezegd dat spelers zoals Sneijder, Van Persie, Af- van de balbezittende tegenspeler di- we dan niet moeten doorslaan in te ellay en Van der Vaart kunnen uitste- rect drukzetten. En nu zie je dat we op frivool voetbal. Als je met een bewe- kend in de kleine ruimte spelen, bij- die momenten, in goede en zelfs ook gende spits speelt, krijg je vanzelf voorbeeld tegen een tegenstander die in minder goede wedstrijden, de bal meer beweging daar omheen. Daar is inzakt op eigen helft. Snelle spelers snel weer veroveren. Soms moeten we niets mis mee. Veel beweging is goed als Elia en Babel zijn spelers die van het drukzetten als team iets beter ge- en we spelen met positieve arrogan- pas komen tegen tegenstanders die organiseerd doen, bijvoorbeeld als de tie. Als je het echter overdrijft, gaat met ruimte achter hun verdediging eerste man niet goed oplet.” het tegen je werken. Je motiveert de spelen, bijvoorbeeld omdat ze achter tegenstander dan des te meer. Dat staan tegen ons en moeten aanvallen. Hongarije kan een nadeel zijn, maar ook een In de laatste oefenwedstrijd voor het voordeel zodra de tegenstander op die Ghana wilde onze opbouw onder druk vertrek naar Zuid-Afrika scoorde momenten fouten gaat maken. Het is zetten. Daardoor konden we niet van- Oranje maar liefst zes keer. Ook al maar hoe je het bekijkt.”

28 29 De Voetbaltrainer nr.171 2010 28-32_Oranje:28-32 29-07-10 12:10 Pagina 30

NEDERLANDS ELFTAL

Vertrouwen

Voetballen op hoogte

Zuid-Afrika Daarnaast heeft Nederland geen spelers en dat er in Zuid-Afrika In Johannesburg logeerde Oranje in penalty-serie hoeven nemen; een slechts één keer sprake is geweest het Hilton, een paar minuten ver- voetbalonderdeel dat elke trainer van een dusdanige blessure dat wijderd van de trainingsaccommo- ook liever achter gesloten deuren een basisspeler niet kon worden datie van de Wits University. Dit traint. opgesteld ( bij Ne- complex was reeds anderhalf jaar derland-Brazilië). Aan de andere van tevoren vastgelegd. We kunnen Hoogte kant moesten spelbepalende spe- hier dus spreken van een bewuste Oranjes eerste poulewedstrijd, te- lers als Robin van Persie en Wesley keuze. Het trainingsveld lag er tij- gen Denemarken (2-0 winst), vond Sneijder in sommige wedstrijden dens het toernooi prima bij. De tus- plaats in Johannesburg, de thuisha- gewisseld worden. Zeker op basis sentijdse controlebezoekjes van de ven van het Nederlands Elftal. Het van de wedstrijden van Oranje die bondscoaches zijn niet voor niets trainingsveld van Oranje lag op een de redactie van De Voetbaltrainer geweest. Opvallend was dat er hoogte van ruim 1700 meter boven in het stadion heeft bijgewoond nooit écht besloten kon worden ge- zeeniveau. Daaraan is voor het kunnen we ons niet aan de indruk traind. Rondom deze trainingsloca- toernooi in de media veel aandacht onttrekken dat zij op die momen- tie staan namelijk flats met een geschonken. Men stelde de vraag of ten onvoldoende energie hadden uitstekend uitzicht op het veld. deze hoogte wel ideaal was. Ray- om in de slotfases van die duels Oranje had daar dus nooit de ga- mond Verheijen, op het WK werk- hun niveau te halen. Dat was voor- rantie dat er geen pottenkijkers, al zaam voor Zuid-Korea, geeft in de- al zichtbaar in de omschakeling na dan niet in opdracht van een vol- ze editie aan dat de ‘ideale’ hoogte balverlies rond de middenlijn. Der- gende tegenstander, aanwezig wa- in Rustenburg was te vinden: onge- gelijke wissels kun je ook positief ren. Dit was niet het geval bij de veer 1100 meter. Of Nederland nu uitleggen en dat deed Bert van trainingslocaties van de meeste an- dankzij de keuze voor het basis- Marwijk dan ook: met frisse krach- dere WK-landen, die wel herme- kamp in Johannesburg de finale ten in het team (meestal Elia, Afel- tisch voor de buitenwereld konden heeft gehaald of daardoor juist de lay of Van der Vaart) kon Oranje worden afgesloten. Omdat de basi- finale heeft verloren, of geen van voorin voor hernieuwd gevaar zor- self van Oranje nooit een groot ge- beide, is moeilijk vast te stellen. gen. heim was of verrassingen oplever- Feit blijft wel dat Bert van Marwijk de, hechtte de staf wellicht wat in de laatste wedstrijd een beroep minder waarde aan de privacy. heeft kunnen doen op alle 23 WK-

www.devoetbaltrainer.nl 28-32_Oranje:28-32 29-07-10 12:10 Pagina 31

N E D E R L A N D S E L F TA L

Duidelijkheid

Tegenstanders krijgen machteloos gevoel

Resultaat telt de tegenstander goed van ons doel nen aan hun manier van spelen. De tweede poulewedstrijd van weg te houden. Dat is voor het re- Met negen uit drie kwalificeerde Oranje vond plaats in Durban, op sultaat een belangrijke eigen- Oranje zich voor de achtste finale. zeeniveau en direct aan de kust. schap. Japan werd met 1-0 verslagen, Voor het publiek was het tegen Ja- dankzij een schot van Wesley Sne- pan misschien niet zo’n attractie- ijder dat niet goed werd verwerkt ve wedstrijd, maar het is niet zo door de Japanse keeper. eenvoudig om tegen goed georga- Bert van Marwijk: “Ik vond dat Ja- niseerde ploegen te voetballen. In pan veel respect voor ons had. Ze Nederland wil men het liefst bij zetten ons niet direct onder druk rust met 5-0 voor staan, maar we bij de opbouw. Tegen deze goed hebben het hier wel over een WK. georganiseerde tegenstander was Als we zonder rem zouden gaan het zaak om vooral geduld te heb- aanvallen, kun je tegen Japan ook ben, zonder dat dit mocht beteke- zo maar met 0-2 achter komen.” nen dat het speltempo omlaag zou gaan. Dat is namelijk de valkuil De wedstrijd een paar dagen later van ‘geduld hebben’. In de eerste tegen het al uitgespeelde Kame-

helft tegen Japan hebben we wel roen, stond in het teken van fitter Op de website van De Voetbaltrainer plaatsen geduld gehad, maar te weinig de worden (Arjen Robben en Robin wij een aantal extra videobeelden behorend diepte gezocht. In de tweede helft van Persie) en als team beter wor- bij deze special. De meeste beelden lij- ging dat beter. Na de 1-0 hadden den. Bert van Marwijk voerde ook ken ons fantastisch we weliswaar onze slechtste fase, in deze wedstrijd weinig wissels instructiemateriaal. maar positief was dat we ook toen door. De wedstrijd werd met 2-1 geen grote kansen hebben wegge- gewonnen. De bondscoach vertelde Log in op de website in de artikelen-database geven. Ik begrijp daarom goed dat na afloop dat de tegenstander in en zoek op rubriek ‘VT171’. coaches van de tegenpartij na af- aanloop naar deze wedstrijd in Video 1: Corner verdedigend en loop zeggen dat ze een machteloos verschillende organisaties en sa- omschakeling Oranje gevoel hebben als ze tegen ons menstellingen had gespeeld. Oran- spelen. We zijn uitstekend in staat je moest een minuut of tien wen-

30 31 De Voetbaltrainer nr.171 2010 28-32_Oranje:28-32 29-07-10 12:11 Pagina 32

N E D E R L A N D S E L F TA L

Teambuilding

Knock-out wedstrijden: andere soort spanning

Eenheid de gekozen strategie. Met de team- toe was. Dat leverde voor het eerst Met drie overwinningen in de poule- building leek het, in ieder geval voor sinds 1978 een plek in de WK-finale fase kende Oranje een goede start. In de buitenwereld, ook goed te zitten. op. Daarvoor moest wel eerst Brazilië de achtste finale wachtte Slowakije. Het enige scheurtje dat we in het in de kwartfinale en Uruguay in de Nu kwam er een heel andere span- groepsproces van Oranje hebben kun- halve finale worden verslagen. Er ning op de wedstrijd te staan: die van nen ontdekken, was de wissel van Ro- werd steeds slechts één wedstrijd knock-out. Arjen Robben startte deze bin van Persie tegen Slowakije. Daar- vooruit gedacht. De staf zal er bijna wedstrijd voor het eerst in de basis en na beweerden liplezers dat de spits dagelijks werk aan gehad hebben om scoorde de belangrijke 1-0. Bij die liever had gezien dat zijn collega Wes- de spelers hiervan te doordringen. stand maakte keeper Maarten Steke- ley Sneijder was gewisseld. Van Mar- lenburg enkele cruciale reddingen, wijk drukte dit incident professioneel Nederland trof uiteindelijk Spanje in waarna Wesley Sneijder de 2-0 aante- de kop in en loste een en ander intern de finale. Deze tegenstander had in kende. Uiteindelijk werd het nog 2-1 snel op. Hij stond niet toe dat het de knockout-fase respectievelijk Por- door een penalty in de laatste secon- teambuildingsproces door één indivi- tugal, Paraguay en Duitsland versla- de van de wedstrijd. du kon worden ondermijnd. Ook zijn gen. Drie keer met 1-0 en die uitslag assistenten waren doordrongen van zetten de Spanjaarden ook neer tegen Juist in het land dat van oudsher be- het belang van de teambuilding. We Oranje, zij het nu na verlenging. Tij- kend staat door verdeeldheid blonk zagen bijvoorbeeld tijdens een trai- dens en na deze wedstrijd liepen de het Oranje van Bert van Marwijk ook ning in Johannesburg dat Frank de emoties hoog op. Nederland pakte in de wedstrijd tegen Slowakije uit in Boer kordaat optrad op het moment een record aantal kaarten en maakte eenheid. De trainer heeft voor en tij- dat Klaas-Jan Huntelaar in een partij- veel overtredingen. Soms leek het wel dens het WK in Zuid-Afrika de begrip- spel geblesseerd op de grond bleef lig- alsof de wil om te winnen (ten koste pen vertrouwen, teambuilding en dui- gen: ‘Stop! Sámen, jongens!’ was zijn van alles) groter was dan het vermo- delijkheid hoog op zijn lijstje gezet. reactie. gen om goed te voetballen. Aan de Nu kun je dat als trainer makkelijk andere kant liet Spanje zien hoe goed zeggen, lastiger is het om het ook En dan het thema ‘duidelijkheid’. De het onder druk het positiespel kon waar te maken. We kunnen gerust Nederlandse bondscoach is vanaf het spelen. Het zou gaan om details. Het stellen dat de bondscoach er inder- begin af aan zeer duidelijk geweest. verschil tussen winnen en verliezen daad in is geslaagd om zijn team met Duidelijk naar zijn spelers en naar de zat misschien wel in de drie centime- vertrouwen te laten spelen. Dat kwam media. Het was dan allemaal niet zo ter voetbalschoen van Iker Casillas bij niet in de laatste plaats door zijn spannend als menigeen zou willen, de cruciale redding op de inzet van vasthoudendheid aan de basiself en maar iedereen wist wel waar hij aan Arjen Robben.

www.devoetbaltrainer.nl 38-41_Bert van Marwijk:38-41 29-07-10 12:34 Pagina 38

BERT VAN MARWIJK

Bondscoach Bert van Marwijk: Foto: Pro Shots Pro Foto:

www.devoetbaltrainer.nl 38-41_Bert van Marwijk:38-41 29-07-10 12:34 Pagina 39

B E R T VA N M A R W I J K

‘Ook op het WK probeerde ik mezelf te blijven’

Tekst/ Het WK 2010 zal dankzij de finaleplaats van Oranje voor altijd ge- Tjeu Seeverens koppeld zijn aan de naam van een Nederlandse (bonds)coach. Daar- mee hoort Bert van Marwijk in ons land meteen thuis in het uitzon- derlijke rijtje van Nederlandse toptrainers.

In juli 1997 koos Van Marwijk De Voet- Je moet ook het moment herkennen Als een steeds terugkerende uitdaging baltrainer uit voor zijn eerste vakin- waarop je iets van je principes kunt ervaar ik: hoe los je binnen het geko- houdelijke interview, toen nog als trai- loslaten. Maar tegelijkertijd betekent zen spelconcept de voetbalproblemen ner van hoofdklasser s.v. Meerssen. In in mijn ogen geloofwaardigheid ook op zonder dat je je eigen organisatie de gelijknamige woonplaats werd hij dat je in grote lijnen vasthoudt aan je voortdurend moet aanpassen of na het WK in Zuid-Afrika ereburger. spelidee. Spelers voelen het meteen steeds met andere spelers in het veld Ook op cruciale momenten in zijn suc- aan als je onzeker wordt. staat? Als spelers die oplossingen cesvolle carrière nam Van Marwijk Geloofwaardigheid heeft volgens mij kennen en vooral ondersteunen, zorgt steeds de tijd voor een uitgebreid en niets met geluk te maken. Alles op dat voor houvast. Elk mens heeft daar exclusief interview in dit vakblad: na dat gebied heeft alleen te maken met in zijn leven en werk behoefte aan. de bekerfinale met Fortuna Sittard je manier van werken en hoe die Dat geldt dus zeker voor de hectische, (april 2000), na het winnen van de aanslaat bij je spelersgroep. zeer snel wisselende situaties waar- UEFA-cup met Feyenoord (juni 2002), mee voetballers in topwedstrijden te na de wederopstanding met Borussia Er zijn trainers die in de war raken als maken krijgen. Het is mijn taak als Dortmund (mei 2005) en bij zijn benoe- het slecht of juist heel goed gaat. Ik coach het team dat gevoel van hou- ming tot bondscoach van het Neder- probeer onder alle omstandigheden vast te geven. Ik moet de spelers iets lands Elftal (zomer 2008). Nu schrijven mezelf te blijven en volgens mijn visie aanreiken waar ze in een wedstrijd al- we juli 2010. Een nieuwe en tot nu be- te werken. Daarin zal ik ook nooit ver- tijd op kunnen terugvallen. Daar zijn langrijkste mijlpaal in de loopbaan van anderen. Ooit hoop ik in de keuken van we veel mee bezig geweest Rinus Mi- Bert van Marwijk is een feit: als coach een absolute topclub te kunnen kijken. chels waarschuwde al: ‘Je kunt als heeft hij zijn Oranje in Zuid-Afrika Ik denk dat ik onafhankelijk genoeg in trainer je team wel op een bepaalde naar de Moeder aller Finales geleid. mijn denken ben om ook in zo’n omge- manier willen laten spelen, maar jouw ving mijn eigen weg te blijven volgen, tactische keuzes moeten wel voor je Geloofwaardigheid zelfs als ontslag dreigt. Natuurlijk houd spelers uit te voeren zijn. En ze moe- Wat zijn de belangrijkste eigenschappen ik bij elke nieuwe uitdaging rekening ten er vooral ook het nut van inzien.’ van de bondscoach én toptrainer Bert van met de eigen cultuur en de kwaliteiten Ik heb het idee dat ik me daarover bij Marwijk? van de groep, maar ik zal overal werken Oranje geen zorgen hoef te maken.” Bert van Marwijk: “Geloofwaardigheid volgens mijn voetbalvisie. Daar doe ik vind ik erg belangrijk. Je mag fouten geen concessies aan. Onder stroom maken, geef die rustig toe. Maar blijf Ook komt er bij mij extra energie vrij Laten we, wat de WK betreft, beginnen bij geloofwaardig. Een keer een verkeerde als het wat minder gaat. Ik krijg dan de finale. Bij de analyse na de wedstrijd naam noemen bij een wedstrijdbe- zoiets over me als: ‘Dat zal en moet deelde de bondscoach met de hele wereld spreking kan, maar voorkom dat de me lukken en ik zal het voor elkaar het gevoel dat hij tijdens de eerste helft spelers de indruk hebben dat je zo’n krijgen.’ Natuurlijk heb ik soms ook had: ‘Het lijkt wel of het hele elftal onder bespreking niet hebt voorbereid. Je mijn twijfels, maar dat laat ik nooit stroom staat.’ moet in het teamproces ook niets wil- blijken als ik voor de groep sta. In een Bert van Marwijk: “Publiek, gedrag len forceren, bijvoorbeeld door heel team herken je het karakter van een van de tegenstander, de spanning die precies de tafelindeling te organiseren. trainer. Straal je als bondscoach onze- op een wedstrijd zit, een foutieve be- Ook uitingen van teambuilding mag je kerheid uit, dan draag je dat op je slissing van de scheidsrechter mogen in mijn ogen nooit opleggen, die moe- spelers over. Gelukkig heb ik daar zel- je eigenlijk niet uit het evenwicht ten uit de spelersgroep komen. den last van. brengen. Het zijn namelijk die mo-

38 39 De Voetbaltrainer nr.171 2010 38-41_Bert van Marwijk:38-41 29-07-10 12:34 Pagina 40

menten die een wedstrijd kunnen grijpen. Dat hoeft niet per se al na trale verdediger de bal krijgt aange- kantelen. Ze komen in elk duel voor. zes tig minuten om de wedstrijd als- speeld. Dat geldt ook voor de pass van Belangrijk is hoe je dan reageert. Ik nog te laten kantelen. Overigens geldt de controlerende middenvelder op de coach veel op het leren herkennen hier: uitzonderingen bevestigen de re- nummer 10 of de inzakkende spits. van die momenten. Als je als ploeg gel, want ik heb ook al eens spelers in Betrouwbaar betekent ook dat je je in een stoïcijnse houding uitstraalt van de eerste helft gewisseld. het belang van het team precies aan ‘we blijven onder alle omstandighe- Ja, ik ben een trainer die graag vast- je basistaken houdt. Niet voor de trai- den voetballen’ heb je een voorsprong houdt aan een vast team. Alleen dan ner, maar voor je medespelers, die er- op de tegenstander. Ik ben ervan over- kun je als team groeien. Bovendien op moeten kunnen rekenen dat jij tuigd dat door die houding de kans op moet je bij wissels bijna altijd conces- doet wat is afgesproken. Op eigen winst het grootst is. Voldoe je daar sies doen. Het komt zelden voor dat helft wil ik geen eigenzinnige oplos- niet aan, dan vergroot je meteen de je over een dusdanig kwalitatief ster- singen zien waarmee je vooral je ei- kans op een achterstand of verlies.” ke selectie in de breedte beschikt dat gen spelers verrast. Dat bleek tijdens die eerste 45 minuten wissels niet noodzakelijk tot aanpas- van de WK-finale maar al te goed. In dat singen leiden.” opzicht kan het Nederlands Elftal zeker nog groeien. Op z’n Duits Bert van Marwijk: “Dat is één kant van Euforie was er over de resultaten van de zaak. Elke trainer worstelt ook met Oranje, kritischer werd er gesproken over de vraag: hoe krijg ik mijn team weer de uitvoering van het spelconcept. ‘Oranje aan het spelen als de wedstrijd op slot speelt op z’n Duits’ luidde het al snel. zit? Vroeger zei ik altijd: ‘Jongens, ga Bert van Marwijk: “Al vrij snel nadat nou gewoon op je positie staan en doe ik als bondscoach was aangesteld, vooral niet wat je niet moet doen.’ In- heb ik de wens uitgesproken dat we middels weet ik dat die aanpak onvol- iets meer van die Duitse mentaliteit doende is. Het is wel het vertrekpunt, bij het Nederlands Elftal zouden mo- maar daarnaast zal er ergens op het gen terugzien. Dat werd toen meteen veld iets moeten gebeuren wat in die uitgelegd alsof ik meer inzet van de fase van een wedstrijd het vuur weer internationals eiste. Onzin. Ik bedoel- aanwakkert. Je moet spelers in je team de daarmee dat we, net als de Duit- hebben die dat aanvoelen.” sers, mentaal in staat moeten zijn om Iedereen kent de namen van die spe- in elk geval niet te verliezen als het in lers bij Oranje. een wedstrijd een keer niet loopt. En dat we daar na afloop binnen de Brazilië groep ook tevreden over durven te Alle ‘deskundigen’ wisten het tijdens de zijn. We moeten niet meer in de war rust van het duel tegen Brazilië zeker: raken als het resultaat goed is en de wilde Nederland een afgang bespaard uitvoering een keer iets minder is.” blijven, dan moest de coach ingrijpen door Daarin is het Nederlands Elftal tijdens zijn team op diverse posities te wijzigen. het WK zeker gegroeid. Dat gebeurde niet. Na afloop werd louter positief over dat besluit geschreven… Betrouwbaarheid Bert van Marwijk: “Ik ben van nature Welk positief kenmerk is er tijdens de pe- voorzichtig met wissels, denk er eerst riode Van Marwijk en dus ook gedurende goed over na. Het is namelijk nog dit WK aan de Nederlandse voetbalschool nooit bewezen dat het zonder die wis- toegevoegd? ‘Betrouwbaar’ krijgt een andere di- sels slechter zou zijn gegaan. Door Bert van Marwijk: “Ik hoop betrouw- mensie in de buurt van het doel van wissels is niet alleen de kans van des- baarheid! Dat is een belangrijke suc- de tegenstander. Dan moeten mede- organisatie bij de tegenstander groter, cesfactor in het internationale top- spelers er juist op kunnen vertrouwen maar ook in je eigen team. Het toeval voetbal. Spelers moeten precies van dat je je creativiteit benut en bij voor- speelt daarbij een te grote rol. Daar- elkaar weten wat ze in een bepaalde keur iets onvoorspelbaars doet, zeker om ben ik niet zo’n voorstander van situatie wel en niet kunnen verwach- voor de tegenstander. Meestal weten de zaak forceren door allerlei wissels. ten. Hoe dichter je bij je eigen doel je medespelers dan toch wat je van De term ‘forceren’ houdt het al in: het speelt, hoe belangrijker dat is. Voor plan bent, al vragen ook zulke situ- kan ook makkelijk verkeerd uitpak- een keeper, een verdediger en een aties om een goede onderlinge com- ken. Meestal wacht ik wat langer tot- controlerende middenvelder is be- municatie. dat mijn intuïtie zegt dat het echt tijd trouwbaarheid misschien wel de be- Ik zei het al: betrouwbaarheid is ook voor een wissel wordt. Ook de laatste langrijkste eigenschap. De back moet het nakomen van en het helemaal fo- tien of vijftien minuten kan er name- erop kunnen vertrouwen dat hij op cussen op de tactische afspraken. Je lijk nog veel veranderen door jouw in- een afgesproken manier van de cen- gaat niet in je eentje naar oplossingen

www.devoetbaltrainer.nl 38-41_Bert van Marwijk:38-41 29-07-10 12:34 Pagina 41

B E R T VA N M A R W I J K

zoeken tegen die afspraken in. Daar ne karakter is de drempel voor spe- mij niet te laat.’ Naar die vanzelfsprekend- moeten je medespelers honderd pro- lers laag om met mij te communice- heid in discipline streef ik ook. Ik accepteer cent op kunnen rekenen. Een voorwaar- ren en dus weet ik eerder wat er in overigens ook niet dat er vanuit het team de om betrouwbaar te kunnen zijn, is de groep leeft.” iets negatiefs naar buiten komt. Of het nu dat je als spelersgroep goed geïnfor- goed of slecht is, of je het nu wel of niet er- meerd bent over de komende tegen- gens mee eens bent, naar buiten toe zul je stander en dat alle tactische afspraken Tijdens het WK straalden Frank de Boer en als eenheid moeten optreden. Het gaat pas voor iedereen duidelijk zijn. Dat is weer bondscoach Bert van Marwijk op de bank echt werken als je als trainer elke dag in een taak van de technische staf.” uit dat zij heel erg close zijn. Dat uitte zich welke vorm dan ook benadrukt: ‘We doen in dezelfde lichaamstaal, de gedeelde erger- deze klus met z’n allen.’ Persoonlijkheden nis over een nonchalante pass, de subtiele Het heeft ook alles te maken met je voor- Dit Nederlands Elftal kende heel wat per- aanrakingen aan de rand van het veld. Dit beeldfunctie. Als je als trainer allerlei soonlijkheden. Dat maakt het voor de coach was niet de bondscoach, die z’n assistent gekke uitspraken in de pers doet of in de alleen inschakelt als hij dat nodig vindt. media voortdurend kritiek uitoefent op We zagen een opvallende twee-eenheid. spelers, is het heel voorspelbaar dat er Bert van Marwijk: “Frank ontmoette ik een dag komt dat ook een speler uitpakt. in 2005 de eerste keer wat langer tij- Wanneer je het goede voorbeeld geeft en dens het Beachsoccer-toernooi in de rest van de begeleiders ook, zullen de Moomba Beach op Aruba. Voordat we spelers zich veel minder snel tot ongenu- het beseften, waren we elkaar met vil- anceerde uitspraken laten verleiden.” tjes en glazen allerlei voetbalsituaties aan het uitleggen. We hadden niet 26e jaargang, november 2o08 nummer 157 veel tijd nodig om erachter te komen www. devoetbaltrainer.nl Belangrijke noot dat we dezelfde voetbalvisie hebben. van de redactie: Daarin werd ik steeds bevestigd als ik Als lezer heeft u waar- Trainer

Frank op de tv wedstrijden zag analy- Trainer schijnlijk bij het lezen seren. Het kwam maar zelden voor van bovenstaande tekst dat ik dingen anders had gezien. Dat de indruk gekregen dat geldt overigens ook voor . we meteen na het WK Bert van Marwijk Uiteraard heb ik de eindverantwoorde- het team houvast geven met Bert van Marwijk Voetbal Toon Gerbrands lijkheid, hak ik zo nodig knopen door. elke speler heeft zijn eigen voorkeurssysteem geëvalueerd hebben, Raymond Schuurman De Dat neemt niet weg dat het heel posi- De oefenstof moet je regelmatig oppimpen zoals we dat sinds tief is dat het zo goed klikt tussen ons. 1988 na elk EK of WK De internationals hebben erg veel re- met een bondscoach deden. Dat is niet het geval. spect voor het tweetal. Het is ook niet De vragen en stellingen onder ieder kopje waren zo vreemd dat je snel iets aanneemt bewust WK-gerelateerd. De antwoorden van Bert van een duo dat 213 interlands achter van Marwijk zijn… letterlijke citaten uit de inter- z’n naam heeft staan.” views die in de inleiding worden genoemd! Dus uit de periodes dat Van Marwijk trainer was bij s.v. Discipline Meerssen, Fortuna Sittard, Feyenoord, Borussia Iedereen is laaiend enthousiast over het feit Dortmund en uit zijn beginperiode als bonds- dat tijdens de hele voorbereiding en het WK coach. Die aanpak heeft twee oorzaken: Van Mar- uit de selectie en de begeleidingsgroep geen wijk was direct na het WK niet in de gelegenheid enkele wanklank naar buiten is gekomen. de gebruikelijke uitgebreide evaluatie voor zijn Toch kan het niet anders zijn dat in die pe- collega-trainers in dit vakblad te geven, omdat hij makkelijker om de spelers bij de wedstrijd- riode het intern toch vaak tot conflicten is na die slopende acht weken en de hectiek rondom tactiek te betrekken. gekomen. Hoe is het gelukt om dat binnen- alle huldigingen ‘he-le-maal niets meer wil dan Bert van Marwijk: “De invloed van kamers te houden? alleen op vakantie gaan.’ Maar vooral omdat we spelers moet groot zijn als het om het Bert van Marwijk: “Discipline heeft niets hiermee willen aantonen dat de beste verklaring oplossen van voetbalsituaties gaat, met regeltjes te maken, maar wel met de voor het ongekende 28e jaargang, augustus 2o10 nummer 171 niet bij het bepalen van de algemene wijze waarop je dagelijks voor de groep www. devoetbaltrainer.nl succes van deze wedstrijdtactiek. Dat is de taak van de staat. Als de spelers op het veld precies bondscoach is dat hij trainer. weten waar ze aan toe zijn, gaat het ook ook op dit allerhoogste Trainer Ik communiceer niet op vaste mo- buiten het veld niet zo snel mis. Spelers Trainer niveau onder alle om- menten met spelers. Dat gebeurt hebben ook op dat gebied behoefte aan standigheden zichzelf vooral spontaan. De ene keer op de een houvast. Ik denk dat ze bij mij precies is gebleven en heeft gang of op m’n kamer, de andere keer weten wat wel en niet kan. Ik heb ooit aan vastgehouden aan zijn

op het veld. Soms met een individuele Ton Boot de vraag gesteld: ‘Wat doe je als Voetbal voetbalvisie. Een beter speler en dan weer met twee, drie spelers te laat komen?’ Zijn antwoord: ‘Ik bewijs voor zijn vak- De De WK 2010 spelers of een linie. Door het sponta- zou het niet weten, want spelers komen bij manschap is er niet.

40 41 De Voetbaltrainer nr.171 2010 3.Marwijk 26-04-2005 15:00 Pagina 2

Duitsland adoreert ee

Tekst/ Henny Kormelink Tjeu Seeverens

‘Wat ik in zes maanden bij Borussia Dortmund heb meegemaakt, daar doet een andere trainer mis- schien 60 seizoenen over.’ Bert van Marwijk zei het tijdens de winterstop gekscherend, maar de uitspraak geeft wel aan hoe turbulent de eerste seizoenshelft voor hem ver- liep. Natuurlijk wist hij bij het tekenen van het contract dat het beursgenoteerde Dortmund er financieel slecht voor stond. Maar pas in de eerste maanden van dit seizoen bleek hoe dramatisch het was: een schuld van bijna 120 miljoen en een schandaal rondom voorzitter Dr. Gerd Niebaum die als Dr. Lügenbaum door de beruchte Bild werd neergezet. De toekomst van de club stond op het spel en tot overmaat van ramp bleven in eerste instantie ook de resultaten nog uit. De geelzwarten kwamen in de degradatiezone terecht. Volgens traditionele voetbalwetten is de kans groot dat in zo’n situatie een nieuw bestuur de oude trainer op straat zet. Niet in Dortmund. De woede van de sup- porters richtte zich op de vedetten, het respect voor de aanpak van Bert van Marwijk bleef. De club en de gigantische achterban werden voor dat vertrouwen beloond. Zou er sinds de winterstop een nieuwe ranglijst zijn opgemaakt, dan zouden de Borussen weer in de top drie van de staan. Het ver- haal van de Nederlandse trainer die bij de buren het onmogelijke toch mogelijk lijkt te maken. Dat heeft al- les met geloofwaardigheid te maken. www.devoetbaltrainer.nl 3.Marwijk 26-04-2005 15:00 Pagina 3

P R O F V O E T B A L een Nederlandse trainer Van Marwijk combineert idealisme en realisme

Bert van Marwijk: “De eerste helft konden maken. Als het 0-0 was, was bleek dat het ongelooflijk veel erger was echt dramatisch. We beginnen deze groep niet in staat om te den- was dan iedereen had gedacht, inclu- het seizoen met de Intertoto. De halve ken: ‘Wacht maar, die goal valt wel’. sief de clubleiding. Die straalde altijd selectie was op dat moment door het En ook niet: ‘Als het 0-0 blijft, hebben nog iets uit van: ‘Dit komt wel goed, EK nog niet beschikbaar. Toen ze zich we in elk geval een punt.’ Er gebeurde ook hier redden we ons uit’. Een grote meldden, bleken heel wat internatio- elke wedstrijd wel ergens iets in het misvatting. Elke dag vielen nieuwe lij- nals nog oververmoeid te zijn of ze veld waardoor het directe wedstrijd- ken uit de kast. De confrontatie tus- hadden te kampen met behoorlijke resultaat gevaar liep. Daardoor won- sen voorzitter Niebaum en de Duitse blessures, zoals bepalende spelers als nen we in die eerste fase niet met media was wekenlang hèt nieuwsi- Addo, Metzelder, Wörns, Koller en Ro- vier doelpunten verschil van VFL tem. Iedereen binnen de club schrok sicky. Van een serieuze voorbereiding Wolfsburg, maar verloren we dat duel zich rot. Dan kun je als trainer maar op het Intertoto-duel tegen Racing met 2-1. Vervolgens speelden we in één ding doen: rustig blijven en vol- Genk kon geen sprake zijn. Toch won- blessuretijd volstrekt onnodig gelijk gens je eigen visie blijven werken. Ik nen we tot mijn verbazing het uitdu- el, maar thuis werden we terecht uit- geschakeld. Ik wil altijd ten koste van alles winnen, dus ik baalde wel, maar voor de verdere voorbereiding was die uitschakeling niet zo ongunstig. We konden wat specifieker trainen, wat meer onze eigen accenten al leggen. Bij mijn start heb ik duidelijk gesteld dat ik niet de arrogantie wil uitstralen dat we in Nederland het voetballen hebben uitgevonden. Als je naar het buitenland gaat, moet je rekening houden met de daar heersende cul- tuur. Al snel bleek dat ik me in Dort- mund niet hoefde aan te passen en volgens mijn vertrouwde aanpak kon werken. Een mengeling van idealisme en realisme. De idealist in mij vindt het belangrijkste dat ik als trainer in staat ben van mijn spelers betere voetballers te maken. De realist in mij wil dat ik zoveel mogelijk punten pak. Het gaat om de combinatie, het vin- den van een balans. Ebi Smolarek: ‘Het niveau van het positiespel is in Duitsland hoger dan in Nederland’ De eerste zes competitiewedstrijden speelden we uitstekend. De kritieken tegen Hannover en gaven we in de weet hoe het in de voetbalwereld in waren lovend, de 75.000 supporters laatste drie minuten tegen Bayern elkaar steekt: als voetballers op het bij thuiswedstrijden enthousiast. München een 2-0 voorsprong uit han- veld staan, interesseert hen de finan- ‘Dortmund voetbalt weer’, hoorde je den. Dat waren zeven punten die we ciële problemen van een club niets, overal. Zelf was ik ook verrast door in de belangrijke beginfase van een zeker als ze zelf hun salaris wel nog het niveau. Dat is ook in positiespelen competitie onnodig verkwanselden. Je netjes op tijd krijgen. hoger dan in Nederland. Vraag het Ebi kunt dan nog zo mooi voetballen, Toch liep het deze keer bij Dortmund Smolarek maar, die het niveauverschil toch loopt het zelfvertrouwen van je anders. Dat kwam door de interne on- tussen Feyenoord en Dortmund ook team een deukje op. Precies op dat zekerheid. Bijvoorbeeld bij de tien kan beoordelen. De uitvoering is snel- moment, na zes weken, kwam de hele mensen die dagelijks bezig zijn met ler, beter en dus het basisniveau. financiële ellende op straat te liggen. de trainingsaccommodatie of bij de Het probleem van dit elftal was, zeker Als beursgenoteerde club moet je met werknemers van het eigen Dort- in het begin, dat we het verschil niet alle cijfers naar buiten treden. Toen mund-hotel waar ik zelf ook een ap-

2 3 De Voetbaltrainer nr.129 2005 3.Marwijk 26-04-2005 15:00 Pagina 4

partement heb. Iedereen binnen de sche staf of scouts een keer per pen en die training heeft dus vooral club liep met het hoofd naar beneden maand bij elkaar gaan zitten om te een mentale doelstelling. Nu we weer omdat hun toekomst gevaar liep. Ik overleggen, notulen maken en vervol- veel punten pakken, schrijven diezelf- had in die fase te maken met een gens de afspraken controleren? Gaat de journalisten dat we de fitste ploeg ploeg die sportief gezien niet beloond dat echt gebeuren, trainer? Ja, dat in de Bundesliga zijn. Ik kan je verze- werd voor het goede voetballen en die ging gebeuren. Mogen we zelf optre- keren dat we conditioneel precies dagelijks moest presteren in een om- den als geblesseerde spelers zich niet hetzelfde trainen als in de eerste sei- geving met louter onzekere, hevig te- aan de afspraken houden? Nee, dat zoenshelft…” leurgestelde medewerkers en suppor- mag je niet, dat moet je, dat eis ik van ters. Vlak voor de winterstop heb ik je! De jeugdtrainers wisten niet wat Tijd verdienen gezegd dat we ondanks al die immens hen overkwam toen ik aangaf zelf ook Het blijft opmerkelijk dat je ondanks grote problemen toch nog 18 punten bij het maandelijks overleg te willen de tegenvallende prestaties in de eer- hadden gepakt. zijn. De hoofdtrainer die tijd nam om ste seizoenshelft nooit ter discussie De situatie in Duitsland voor een top- met hen over voetballen te praten… hebt gestaan… club in problemen is anders dan in In het begin durfden ze me nauwe- Bert van Marwijk: “Dit seizoen heeft Nederland. Als Feyenoord, PSV of Ajax lijks aan te kijken. Na de verwonde- me nog eens bevestigd in mijn opvat- het een seizoen moeilijk hebben, pak- ring kwam de waardering. Nu is ie- ting dat je je eigen weg moet volgen ken ze altijd op zeker nog punten te- dereen aan die nieuwe structuur ge- gen clubs als Den Bosch, De Graaf- wend en vinden ze het prachtig.” schap of Groningen. Maar zelfs als hier Bayern München in topvorm is, Winterstop kan het de volgende zaterdag kans- Bert van Marwijk: “Ik was heel blij loos bij Hansa Rostock of SC Freiburg met die winterstop, daar heb ik echt verliezen. Dat betekent dat je hier ook naar uitgekeken. Die periode werkt sneller als club zomaar kunt degrade- altijd verfrissend als je een slechte ren. Dat gevaar dreigde voor de win- eerste seizoenshelft achter de rug terstop. Toch raakte ik niet in paniek, hebt. Ik vergelijk dat met een jeugd- mede omdat we nooit drie keer ach- speler die heel gedreven en goed ter elkaar verloren. We pakten steeds presterend aan een seizoen begint. weer punten, ook in moeilijke duels. Daarna komt de voorspelbare terug- Daarom kon ik rustig blijven. Was dat val en ook bij hem zie je dan dat een niet gebeurd, dan was de hele club in paar weken vakantie en rust hem er elkaar gedonderd. Spelers kijken in weer bovenop helpen. Dat gold deze zo’n situatie in de ogen van een trai- keer voor mijn hele selectie. Gebles- ner en moeten dan zien dat jij wel seerde spelers kwamen hersteld te- nog vertrouwen in de toekomst hebt. rug. We hadden met z’n allen een ge- Anders haal je geen punt meer, daar voel van: ‘We kunnen in die tweede zijn genoeg voorbeelden van. seizoenshelft niet meer verrast wor- Iedereen binnen Borussia Dortmund den, want we hebben nu zo veel erva- keek ook naar mij: ‘Trainer, zeg maar ring met problemen… Wij raken niet hoe het moet gebeuren’. Dat had óók snel meer in de war, kom maar op Bert van Marwijk feliciteert keeper Weidenfeller na de o te maken met de structuur in de club buitenwereld.’ We wisten nu ook pre- in de periode-Niebaum. Op alle ni- cies wat we aan elkaar hadden. Ik veaus binnen de club werd steeds kende alle kwaliteiten en tekortko- als het moeilijk gaat, maar ook als het maar één vraag gesteld: wat zal de mingen van elke speler en zij waren daarna weer goed gaat. Er zijn trai- voorzitter hiervan vinden? Of het nu gewend aan mijn andere aanpak. ners die in de war raken als het slecht de medische staf, de scouts, de admi- Sommige regels heb ik op dat mo- gaat of juist als het heel goed gaat. Ik nistratie of de jeugdopleiding was. Hij ment bewust wat aangescherpt en ik probeer onder alle omstandigheden was dominant aanwezig en heeft ook ben ook op zondag gaan trainen. Ik mezelf te blijven en volgens mijn vi- veel goede dingen voor de club ge- zei al dat we in de eerste seizoens- sie te werken. Daar verandert de daan. Maar een logisch gevolg was helft een aantal wedstrijden in de al- stand op een ranglijst niets aan. Op dat er binnen de club nauwelijks lerlaatste minuten verloren. Dat had dit moment word ik in Duitsland overlegstructuren waren. Na het ver- met voetbaltactische tekortkomingen, overladen met complimenten. Vanwe- trek van Niebaum heb ik die overleg- met het ontbreken van voetbalgogme ge onze speelwijze, onze fitheid, om- momenten wel kunnen invoeren. De te maken. Maar enkele journalisten dat we de enige ploeg in Duitsland winterstop was voor die nieuwe start koppelden het aan een gebrekkige zijn met zeven Duitse spelers in de een heel gunstig moment. In novem- conditie. Grote onzin, maar dat begint basis, omdat we nu deze resultaten ber ben ik daarmee bewust nog niet dan een eigen leven te leiden. Daar- behalen met de jongste ploeg in de begonnen, heb ik nog even gewacht. om heb ik die zondagochtendtraining Bundesliga, vanwege het inpassen Eerst was er verwondering. Als medi- ingelast. Er wordt alleen wat uitgelo- van liefst drie grote talenten en zo

www.devoetbaltrainer.nl 3.Marwijk 26-04-2005 15:01 Pagina 5

P R O F V O E T B A L

kan ik nog even doorgaan. Maar dat is Analyse viermansverdediging. Italiaanse niet alleen voor een spelersgroep een Dit is je eerste seizoen in Duitsland. coaches denken daar vaak pragma- gevaarlijk moment. Een trainer be- De tegenstanders zijn dus redelijk tisch over: ‘Die speler speelt zo ver hoort juist dan een voorbeeldfunctie onbekend. Hoe vang je dat op? van ons eigen doel af, laat die maar te hebben door heel normaal te blij- Bert van Marwijk: “Mijn assistent rustig in die zone in balbezit komen. ven doen. De bal kan zo weer een Coocky Voorn is een specialist in het Er staat nog een blok van zes of spe- paar keer aan de verkeerde kant van analyseren van tegenstanders. Hij lers tussen, dat is voldoende.’ de paal vallen… heeft elke tegenstander meestal al Ik denk dan eerst na hoe ik mijn drie- Alle trainers roepen: ‘Als trainer heb een paar keer gezien, soms ga ik zelf tal in balbezit zo kan laten spelen, dat ik tijd nodig’. Dat is zo, zeker op een kijken. Coocky noteert bij zijn analy- het probleem vervolgens bij de tegen- hoger niveau, maar het is me wel iets ses alleen de belangrijkste zaken. partij komt te liggen. In feite moet het te gemakkelijk. ‘Een trainer moet die Analisten die heel veel opschrijven, zo zijn dat de tegenpartij zelf die vrije tijd ook verdienen’. Dan word je uit- zijn onzeker. Coocky heeft zo’n goede man weer opoffert om ons overwicht eindelijk ook niet alleen op het direc- kijk op voetbal, dat hij alleen dat voor bij balbezit te kunnen bestrijden. Dat te wedstrijdresultaat afgerekend. Het mij opschrijft wat echt van belang is. is een andere manier van denken. Als belangrijkste is dat je spelers echt ge- Eerst de opstellingen, daarna beide wij het initiatief op het middenveld loven in jouw aanpak. Dat ziet een formaties tegenover elkaar. Ik wil we- hebben, moet de tegenstander keuzes ten wat een team doet als de tegen- maken! Zo kijk ik vanuit de dug-out stander de bal heeft: hoe staan ze, ook naar een wedstrijd. Mijn assistent waar wordt druk gezet en vooral hoe zet meteen op papier hoe de tegen- lang doen ze dat? Veel teams spelen stander staat, maar ik concentreer me in het begin van de wedstrijd behoor- bijna volledig op mijn eigen ploeg. lijk pressie, maar na een half uur ziet In de voorbereiding op een wedstrijd dat plaatje er al heel anders uit. Ver- ga ik dus eerst van balbezit uit. Daar- volgens wil ik weten hoe ze opbou- na denk ik pas na over wat er moet wen en wie de beste opbouwers zijn. gebeuren als de tegenpartij dominan- Tot slot krijg ik nog een overzicht van ter is. Wie moet dan doorschuiven om de standaardsituaties en de specifieke toch vroegtijdig druk te kunnen zet- kwaliteiten of tekortkomingen van ten? Als bij de tegenstander de rech- bepaalde spelers. Dan gaat het vooral ter- of linkermiddenvelder wat meer om dingen die steeds terugkomen. naar buiten speelt, kan een van onze Bijvoorbeeld de spits die altijd in de backs doorschuiven als een van onze rug van de centrale verdediger weg- buitenste middenvelders zijn man lo- loopt of een buitenspeler die vaak slaat om druk naar voren te kunnen zonder bal naar binnenkomt. uitoefenen. Dat wordt moeilijker als het middenveld van de tegenstander Ik wil maximaal op een wedstrijd centraler speelt. Dan wordt de afstand voorbereid zijn. Dat wil echter niet voor een back te groot om door te zeggen dat ik me tot in de kleinste dekken. Hij laat dan ook een te grote details in die tegenstander verdiep. ruimte achter. Ik zoek de oplossing in nfeller na de overwinning op Bayer Leverkusen Dan dreigt namelijk het gevaar dat je zo’n situatie eerder bij de looplijnen te weinig van je eigen kracht uitgaat. van de drie aanvallers.” Nogal wat trainers houden zich te bestuur en geloof me: ook supporters veel bezig met het onderdeel balbezit Coocky Voorn hebben dat snel door. Dat zien ze op van de tegenpartij. Je ziet dat terug in Je assistent Coocky Voorn heeft een trainingen, tijdens wedstrijden en ook hun trainingen. De oefenvormen die belangrijke inbreng bij de analyses in de media. Die volgen je elke dag zo ze geven zijn voor een groot deel af- van de tegenstander. Welke kwalitei- intens, dat supporters snel in de ga- gestemd op balbezit tegenstander. Ik ten heeft hij nog meer die voor jou ten hebben met welke type trainer ze train vooral op situaties als wij balbe- als hoofdtrainer belangrijk zijn? te maken hebben. Als jouw voetbalvi- zit hebben. Veel oplossingen voor tac- Bert van Marwijk: “Ik denk dat ik sie, maar ook de manier waarop je tische problemen die je verwacht met Coocky een van de beste assis- overkomt, aanslaan bij spelers en pu- door het spel van de tegenstander tent-trainers uit Nederland heb. Hij bliek, dan ‘verdien’ je die tijd die je zo zijn te vinden door goed na te denken ziet het spelletje. Daarnaast is hij een graag wilt krijgen om een ploeg naar over wat jouw ploeg moet doen als ze ongelooflijke liefhebber en altijd en- je hand te zetten. En geloof me nu balbezit heeft. Een voorbeeld. Als je, thousiast. Daar gebruik ik hem ook in maar: als ik ooit ontslagen word, dan zoals wij, met een driemansmidden- naar de groep toe, dat weet hij ook. zeg ik hetzelfde: ‘Ik heb te weinig tijd veld speelt met de punt naar achter, Coocky kent me als geen andere col- gehad om een winnend team te for- dan kun je in de problemen komen lega, is bereid om hard te werken en meren, maar die tijd heb ik bij deze als je moet spelen tegen een tegen- komt altijd zijn afspraken na. Dat club blijkbaar niet verdiend’. stander met een vrije man voor de laatste vind ik heel belangrijk. Men-

4 5 De Voetbaltrainer nr.129 2005 3.Marwijk 26-04-2005 15:01 Pagina 6

sen die dat niet doen, verspelen bij Bert van Marwijk: “Zo’n keuze heeft het daar, denk ik, wat moeilijker mee, mij onmiddellijk hun krediet. Laatst altijd te maken met de kwaliteiten en dan zie je dat het systeem meteen heb ik een aantal stagiaires gehad. We van je spelersgroep. Ik heb in eerste wat kwetsbaarder wordt. Maar eigen- hebben alles voor hen geregeld en instantie de kwaliteiten van Rosicky lijk kan ik daar niet zo over oordelen. zijn heel open geweest. Na afloop be- verkeerd ingeschat. Hij oogt als een zei het al: bij elk sys- loofde een van hen dat we het verslag nummer 10, maar is dat niet. Hij moet teem blijf je als trainer afhankelijk zouden krijgen voordat het ingeleverd in een ruimte kunnen komen, het van de specifieke kwaliteiten van je zou worden. Dat is nooit gebeurd. spel voor zich hebben. Bovendien viel spelers.” Voor mij heeft dat dan consequenties. de tweede controlerende middenvel- Daar ben ik principieel in. Coocky der in de persoon van Oliseh weg. Wissels Voorn doet altijd wat hij belooft. Dan ga je naar alternatieven zoeken. Ben je gelukkig in je wisselbeleid? Belangrijk is ook zijn positie binnen Wil je 4:3:3 met de punt naar achter Bert van Marwijk: “Ik ben voorzich- de spelersgroep. Die weet natuurlijk kunnen spelen, dan moet je spelers- tig met wissels, denk er eerst goed dat we bevriend zijn, maar de spelers groep aan een aantal kwaliteiten vol- over na. Het is namelijk nog nooit be- weten inmiddels ook dat ze Coocky doen. De twee middenvelders aan de wezen dat het zonder die wissels slechter zou zijn gegaan. Door wissels is niet alleen de kans van desorgani- satie bij de tegenstander groter, maar ook in je eigen team. Het toeval speelt daarbij een te grote rol. Ik wisselde bij Feyenoord een keer tegen PSV twaalf minuten voor tijd bij een kleine voor- sprong een aanvaller in voor . Die had maar één opdracht: opruimen die bal, desnoods uit het stadion schieten. We hielden stand en na afloop hadden de media het over een geweldige wissel van Van Mar- wijk. Twee weken later deed zich uit bij NAC een soortgelijke situatie voor. Even voor tijd stonden we met 0-1 voor. Toch zei mijn gevoel dat ik lan- ger moest wachten met het inbren- gen van Glenn, omdat anders de druk te groot zou worden. Zes minuten voor tijd besloot ik hem met dezelfde opdracht het veld in te sturen. Een minuut later schopte hij iemand op de rand van het zestienmetergebied onnodig onderuit en Fehér krulde voor NAC de vrije trap in de driehoek: 1-1. ‘Hoe kan die Van Marwijk nu zo’n domme wissel toepassen?’ stond een kunnen vertrouwen als ze iets kwijt buitenkant moeten allebei het loop- dag later in de kranten. Ik bedoel willen. Ik wil niet alles weten. Hij vermogen voor de overlap hebben en maar… moet me vanuit de spelersgroep al- ook het moment herkennen waarop Ik ben niet zo’n voorstander van de leen die dingen vertellen die ik als ze moeten bijsluiten. Daarnaast moet zaak forceren door allerlei wissels. De hoofdtrainer per se moet weten, de je een spits hebben die een groot deel term ‘forceren’ houdt het al in: het rest niet. En dan nog moet Coocky van het veld kan bestrijken en oog kan ook makkelijk verkeerd uitpak- weten dat ik die informatie nooit zo heeft voor komende mensen. Het ken. Meestal wacht ik wat langer tot- zal gebruiken dat daardoor zijn posi- drietal Kringe, Rosicky en Koller vol- dat mijn intuïtie zegt dat het tijd voor tie bij de spelers gevaar loopt. Zo ho- doet heel aardig aan die eisen. Hele- een wissel is. Ook de laatste tien of ren in mijn optiek een hoofdtrainer maal ideaal in dat systeem is een vijftien minuten kan er namelijk nog en een assistent met elkaar om te gaan.” spits als Ibrahimovic. Die voldoet aan veel veranderen door jouw wissel. Dat die eis, maar kan ook nog eens op- hoeft niet per se al na zestig minuten 4:3:3 eens opendraaien en met het gezicht om de wedstrijd alsnog te laten kan- Je begon het seizoen met 4:3:3 met de naar het doel van de tegenstander telen. Overigens geldt ook hier: uit- punt naar voren. Nu speel je 4:3:3 een 1:1-situatie in zijn voordeel be- zonderingen bevestigen de regel, met de punt naar achter. Waarom die slissen. Kuyt zou dat bij Feyenoord want ik heb ook al eens spelers in de wijziging? ook kunnen. Charisteas bij Ajax heeft eerste helft gewisseld.”

www.devoetbaltrainer.nl 3.Marwijk 26-04-2005 15:01 Pagina 7

P R O F V O E T B A L

Hoekschoppen Bert van Marwijk: “Ik ben absoluut selen. Ik kijk richting die wisselspe- Er wordt steeds vaker uit spelhervat- niet bang om jonge spelers een kans lers en zie tot mijn verbazing dat die tingen gescoord. Wat zijn jouw te geven. Je moet het wel relativeren. Kruska ongevraagd zijn trainingsjack ideeën? Het heeft ook met de omstandighe- al uitdoet. Hij had zelf geschakeld: Bert van Marwijk: “Ik geloof niet in den te maken. Als je minder of niet ‘Dede zal nu linksback gaan spelen en zoneverdediging bij hoekschoppen. kunt investeren, dan krijgt de jeugd dan ben ik op de bank de enige kan- Komende spelers zijn namelijk niet af eerder een kans. Het uitgangspunt didaat om links op het middenveld te te stoppen. Van de andere kant geloof blijft wel dat ze iets extra’s moeten spelen. Dit wordt mijn debuut…’ Daar ik ook niet in een soort handbaldek- hebben. Kringe is daar een goed voor- hou ik van. Ook aan hem merk je dat king, waarbij spelers alleen naar hun beeld van. Geloof me maar: hij is een hij wil leren. Dat zie ik bijvoorbeeld directe tegenstander kijken. Laatst potentiële international. In het begin aan zijn interesse tijdens wedstrijdbe- heb ik iemand iets heel zinnigs hier- van het seizoen speelde hij niet. Na sprekingen, ook als hij niet speelt. In- over horen zeggen: ‘We moeten bij de eerste week in de voorbereiding middels heeft hij al 14 wedstrijden in corners leren te verdedigen op twee heb ik hem bij me geroepen. Op dat het eerste elftal achter zijn naam meter.’ Dan kun je veel beter anticipe- moment bestond het middenveld uit staan.” ren op wat je tegenstander doet. Sta de twee controlerende middenvelders je te dicht op een tegenstander, dan is Oliseh en Kehl en Rosicky op de 10- Trainer of coach één goede, snelle vooractie voldoende positie. Toen heb ik tegen Florian Je stelt dat je steeds overal volgens je om in je rug weg te lopen en je kans- Kringe gezegd: ‘Je hebt alles om op eigen visie wilt en zult werken. Maar loos te maken. Ik vind ook dat je als vrij korte termijn een basisplaats af te het maakt toch verschil uit of je trai- verdediger altijd oog moet hebben dwingen, ondanks die gevestigde na- ner van Fortuna Sittard, Feyenoord en voor de man én de bal. Vervolgens men. Maar namen zeggen me niets, misschien ooit Real Madrid bent. moet je er maar voor zorgen dat je fy- de beste speelt. Je hoeft maar één Bert van Marwijk: “Natuurlijk. Bij siek niet wordt overklast. ding te doen: de komende tijd goed een club als Fortuna Sittard werkte ik Aanvallend is het allerbelangrijkste naar me luisteren en proberen op te met jonge spelers die heel open ston- de manier waarop de corner wordt pikken wat ik van je vraag. Je min- den voor mijn coaching, omdat ze genomen, dus de traptechniek van de punt is: je bent nog een ‘dooie’, zult graag betere voetballers wilden wor- nemer. Besteed daar maar meer aan- veel meer lef moeten tonen.’ Hij heeft den. Bij een club als Feyenoord heb je dacht aan dan aan de organisatie het opgepikt en speelt nu al maanden te maken met een deel van de selec- voor het doel. Die hoeft eigenlijk in de basis. Hij heeft dat zelf afge- tie die ook jong en leergierig is, maar maar vrij simpel te zijn: een komende dwongen door goed naar me te luiste- een ander deel heeft al heel wat in de speler, iemand die een blok zet en ie- ren. Kringe is een fantastische voet- voetballerij meegemaakt en met die mand die een tegenstander zo nodig baller: op een natuurlijke wijze links- gelouterde spelers moet je toch op omver loopt… Bij PSV regelen de spe- en rechtsbenig, een mooie, elegante een andere manier omgaan. En bij lers dit vaak zelf in het veld. Dan ben en toch functionele techniek en ook Real Madrid heeft de trainer te maken je als trainer spekkoper. nog eens fysiek beresterk. Florian ver- met spelers die denken dat ze niet Bij een vrije trap verdedigend is bepa- vult zijn controlerende taken even beter kunnen worden, omdat ze in lend wat de keeper vindt. Hij moet goed als zijn opbouwende/aanvallen- hun ogen alles al hebben bereikt wat zich veilig en dus prettig bij de geko- de taken. Hij komt op tijd in de buurt er in de voetbalwereld als speler be- zen organisatie voelen. Dat geldt voor van de spitsen, voelt het moment van reikt kan worden. Bij Fortuna Sittard de muur, de bezetting bij de palen, de de overlap heel goed aan. Kortom, een ben je dus een echte voetbaltrainer, organisatie voor het doel: steeds is de groot talent dat alleen nog wat vaker bij Feyenoord moet je voor een deel mening van keeper het vertrekpunt. moet scoren. van de selectie toch al meer een soort Zelf train ik de spelhervattingen Marc-André Kruska kan het als 17-ja- voetbalpsycholoog zijn en bij Real meestal tijdens de partijvormen op rige niet alleen fysiek, maar ook men- Madrid ben je eigenlijk geen trainer in donderdag.” taal al aan. Zijn debuut, uit tegen 1. de oorspronkelijke betekenis meer. FC Kaiserslautern, zal ik niet snel ver- Dan ben je bijna uitsluitend met Jeugd geten. Dat zegt alles over hoe hij in mentale aspecten en het teambuil- Bij Feyenoord bracht je al vroeg ta- elkaar steekt. In die bewuste wed- dingsproces bezig, ja zelfs eigenlijk al- lenten als Kalou, Leonardo en Van strijd speelde links in de verdediging leen maar met het de spelers naar Persie. Bij Borussia Dortmund ge- Patrick Kohlmann, een speler uit de hun zin te maken. Dus met het creë- beurt dat ook weer: in de verdediging amateurafdeling voor de geblesseerde ren van voorwaarden waardoor hun speelt regelmatig de 20-jarige Brens- Deense international Niclas Jensen. uitzonderlijke talenten het beste tot ka, die eerst nog bij de amateurtak Links op het middenveld speelde De- hun recht komen. Ik zei in het begin van Dortmund speelde. Het 17-jarige de van wie bekend is dat hij ook van dit interview al: ik ben ook een supertalent Kruska heeft al diverse linksback kan spelen. De wisselspe- idealist, iemand die graag als een ech- keren in de basis gespeeld en op het lers liepen achter het doel warm. Dat te trainer met zijn spelers aan de slag middenveld wordt Kringe, afkomstig is een hele afstand vanaf de dug-out. gaat om hen beter te maken. Dus past uit de eigen jeugd, steeds belangrij- Die Kohlmann raakt op een gegeven zo’n mix als bij Feyenoord en Borus- ker… moment geblesseerd en ik moet wis- sia Dortmund op dit moment nog be-

6 7 De Voetbaltrainer nr.129 2005 3.Marwijk 26-04-2005 15:01 Pagina 8

ter bij mij. Van de andere kant kan dat weet ik zeker, maar in wedstrij- het ook voor mij een uitdaging zijn den zie je dat nog te weinig terug. om ooit in de keuken van die absolute Ook bij Borussia Dortmund. Dus be- top te kijken. Dan krijg je als coach te steed ik hier nu weken achter elkaar maken met veel invloedrijke span- aandacht aan. Steeds opnieuw. Eerst ningsvelden. Jij wilt als trainer speler in een pass- en trapvorm, waarin spe- A en een van de vijf vice-voorzitters lers gedwongen worden elkaar hard blijkt al invloedrijk genoeg om ervoor in te spelen. Vervolgens eis ik van hen te zorgen dat op hetzelfde moment dat ze in één aanname snel inge- speler X aan de media wordt gepre- draaid staan, zodat ze links of rechts senteerd die helemaal niet binnen je kunnen openen en die wisselpass ook concept past. Toch denk ik dat ik dan daadwerkelijk versturen. Daarna geef onafhankelijk genoeg in mijn denken ik bijvoorbeeld een partijspel met vier zou zijn om mijn eigen weg te blijven doeltjes, waarbij ik hen dwing de wis- volgen, ook al zou ontslag dreigen. selpass te geven door die ook te belo- Dat bedoel ik met het werken volgens nen met een punt. een eigen visie. Natuurlijk houd ik bij Die oefenvormen geef ik niet één elke nieuwe club rekening met de ei- keer, maar soms een hele week of gen cultuur en de kwaliteiten van de zelfs drie weken achter elkaar met groep, maar ik werk overal volgens slechts enige varianten. Het is in mijn mijn voetbalvisie en daar doe ik geen ogen een misvatting dat trainingen concessies aan.” gevarieerd moeten zijn. Als je beter wilt worden, zul je moeten herhalen. Herhaling Alleen in die herhaling kun je varië- Bert van Marwijk: “In Duits- ren, dat is nog beter. Ik heb het zelf land accepteren de ervaren als voetballer meegemaakt: ik stapte spelers dat eerder dan in naar de trainer toe en vroeg hem iets Nederland. Bij Borussia te doen aan de samenwerking tussen Dortmund zijn ve- mij en de linksback. Hij vond dat een detten als Rosicky, goed idee en vervolgens werd daar Koller en Wörns één keer op getraind. Dat heeft geen nog heel leer- enkel effect. gierig, meer Als ik in mijn elftal een probleem sig- dan de ge- naleer, dan train ik daar zo lang op arriveerde dat het probleem zich in elk geval spelers bij veel minder manifesteert. Daarom ge- Feye- loof ik ook niet in pure wedstrijdge- noord. richte trainingen. Je signaleert een Spelers zijn probleem in een wedstrijd, bedenkt hier ook volgzamer. daar een oefenvorm bij, geeft die één Dat is prettig voor een trainer, maar ik keer en het probleem moet opgelost ben toch elke dag bezig met hen zijn. De volgende wedstrijd dienen mondiger te maken. Ik leg meestal zich immers nieuwe voetbalproble- voor een training uit waarom ik een men aan. Zo werkt het niet. Je moet bepaalde oefening doe en dwing hen vooral steeds opnieuw met de belang- daardoor in feite om mee te denken. rijkste aandachtspunten voor je ploeg Vervolgens komt zo’n oefening gedu- bezig zijn. Bij profclubs heb je dan als rende een periode voortdurend terug. trainer ook nog tijd om aandacht te We zijn nu bijvoorbeeld bezig met het besteden aan de komende tegenstan- inschatten van het juiste moment der. Heb je minder tijd beschikbaar, voor een wisselpass. Er is een ontwik- dan wordt het principe van herhalen keling dat alle topclubs extreem knij- en het aanbieden van aantrekkelijke pen aan de kant van de bal. De oplos- varianten op dat ene thema alleen sing is het hard en snel inspelen van maar belangrijker. Het vooruit verde- de vrije man bij balbezit en die moet digen is een voorbeeld van zo’n the- meteen kunnen inschatten naar wel- ma. Dat bouw ik heel methodisch op. ke kant moet worden geopend. Dat Eerst coach ik de verdedigers in een onderdeel van het voetbalspel wordt 2:2-vorm binnen het strafschopgebied meestal vrij matig beheerst. Er wordt waarin ik aan de zijkanten iets van de overal veel op wisselpasses getraind, ruimte wegneem (zie tekening 1). Een

www.devoetbaltrainer.nl 3.Marwijk 26-04-2005 15:01 Pagina 9

P R O F V O E T B A L

trainer speelt vanaf de zijkanten steeds een bal richting de aanvallers 1 in. De verdedigers moeten dan me- teen voor grote weerstand zorgen, an- ders worden ze helemaal zoek ge- speeld. Bij druk zetten mag je niet te laat komen, dat is essentieel. Bij deze vorm betekent scoren wisselen. Maxi- male duur: 45 seconden. De volgende stap is 3:3, weer aanval- lers tegen verdedigers. Ik coach de verdedigers dat ze niet achteruit mo- gen lopen bij balverlies. Je bent na- tuurlijk kwetsbaar als je meteen druk op de bal zet, maar in het veld heb je nog genoeg spelers achter je als je druk op de balbezittende speler uitoe- fent. Bij 3:3 leer je ook al vanuit de positie te verdedigen: dus dat je bij kruisende spitsen moet blijven staan. A-toernooi in jouw regio kijken. Je Voorbereiding Dan 4:4 en 4:5, waarbij ik ze dwing zult versteld staan van de snelheid Bert van Marwijk: “In de voorberei- door te dekken bij een man extra. De waarmee de ballen worden geslagen. ding train ik altijd in drie blokken. Het achterblijvers moeten knijpen en rug- Je hebt dan het gevoel dat je naar de eerste blok noem ik ‘algemeen’. Daar- dekking geven. Daarna train ik pas in wereldtop zit te kijken. Diezelfde jon- in wordt de conditionele basis gelegd. formaties, bijvoorbeeld 7:8. De volgen- gens worden met 6-0, 6-0 van het veld Dan coach ik op de gewenste arbeid. de stap is de methodische opbouw geslagen als ze tegen een speler uit In dit blok zitten nogal wat pass- en voor het druk zetten door de aanval- de top honderd zouden moeten ten- trapvormen in hele grote ruimtes. lers. Weer eerst 3:3, dan komt het nissen. Zo groot is het verschil ook in middenveld erbij en tenslotte weer de eerste aanname van een gemiddel- Het tweede blok noem ik ‘algemeen- het hele elftal. Die methodische aan- de eredivisiespeler en de echte top- specifiek’. Dan ga ik de onderdelen pak van dit thema komt in de voorbe- pers bij bijvoorbeeld Chelsea of Barce- van het voetbalspel na: balbezit te- reiding altijd terug, soms twee weken lona. Daarom valt die eerste aanname genpartij, eigen balbezit, de omscha- lang. Tijdens het seizoen komt het ook altijd nog te verbeteren. Dat ver- keling en bijvoorbeeld het afronden. vooruit verdedigen zeker één keer in schil is bijvoorbeeld ook heel goed Dat laatste doe ik niet zo graag, want de twee maanden terug.” (Zie ook De merkbaar als bij de amateurs dat zo- zeker in de voorbereiding is daarbij de Voetbaltrainer 106, juni 2002, waarin genaamde grote talent uit de derde kans op blessures behoorlijk groot. deze methodische opbouw van het klasse gaat trainen bij een hoofdklas- vooruit verdedigen tot in details is ser. Zo’n jongen wordt in het begin bij Een oefenvorm uit dit blok is 6:6 + 2 uitgewerkt). de positiespelen helemaal zoek ge- keepers + 2 grote doelen, al kan het speeld, omdat hij bij die eerste aan- ook met meer spelers (zie tekening 2). Eerste aanname name veel te veel tijd nodig heeft.” In elk doel liggen vijf ballen en de Bert van Marwijk: “Ook train ik heel vaak op de eerste aanname. Dat heb ik wel eens een hele week, ja zelfs 2 twee weken gedaan. Die eerste aan- name is zo belangrijk. Die stelt de verdediger in staat om meteen een pass te geven, de middenvelder om die beslissende steekpass te versturen en bij de spits is die eerste aanname vaak beslissend of hij wel of niet scoort. De kwaliteit van de eerste aanname maakt vaak het niveauver- schil uit, ook in de Champions League. Op tv oogt het allemaal van- zelfsprekend, maar in het veld is die eerste aanname onder die maximale weerstand zo razend moeilijk! Verge- lijk het met tennissen. Ga als buiten- staander voor de eerste keer naar een

8 9 De Voetbaltrainer nr.129 2005 3.Marwijk 26-04-2005 15:01 Pagina 10

meeste ballen liggen bij mijn assis- Geloofwaardigheid ken of laten merken dat ze nog vrijge- tent Coocky Voorn. Rood mag scoren Wat is de belangrijkste eigenschap zel zijn… Daarom gaat mijn voorkeur op beide grote doelen en heeft vrij van een goede trainer? naar middagtrainingen uit. In de win- spel. Dit zestal ontvangt van Coocky Bert van Marwijk: “Alles heeft te ma- terstop kwam uit de groep het ver- steeds de bal. Blauw mag de bal twee ken met je geloofwaardigheid. Dat be- zoek om toch één middag in de week keer raken en als dat zestal in balbe- gint al bij je eerste presentatie. Als je vrij te mogen hebben. Daarin heb ik zit is, mag het ook beide keepers in- bij de eerste training je broek wat te toegestemd, omdat ik op andere ge- schakelen. Op dat moment wordt er hoog hebt opgetrokken, spierwitte be- bieden de regels net aangescherpt in feite 8:6 gespeeld. Blauw krijgt al- nen hebt en de verkeerde voetbal- had en ik ook die zondagochtendtrai- tijd de bal van een van de keepers. schoenen draagt, ben je al verkocht. ning wilde invoeren. Gaat de bal aan de ene kant uit, Zo is het. Fouten mag je als trainer speelt keeper A de bal steeds naar maken. Geef die rustig toe. Maar blijf Geloofwaardig zijn betekent in mijn een blauwe speler. Gebeurt dat aan de geloofwaardig. Je mag best bij een ogen ook in grote lijnen vasthouden andere kant, dan is dat de taak van wedstrijdbespreking één keer een aan je spelidee. Spelers voelen het keeper B. Heeft rood recht op de bal, naam van een speler bij de tegenpar- meteen aan als je onzeker wordt. Dat dan speelt de assistent-trainer hen tij verkeerd hebben, maar spelers mo- is bijvoorbeeld het geval als je voort- snel een bal toe. gen niet merken dat je een bespre- durend van concept wisselt. Je wint Deze vorm kun je voor verschillende king niet hebt voorbereid. Je moet ook een wedstrijd en vervolgens verlies je doelstellingen gebruiken. Je kunt bij- niets willen forceren. Bijvoorbeeld twee keer. De onzekere trainer laat voorbeeld het accent leggen op het door heel precies de tafelindeling te zich dan al een beetje beïnvloeden, balbezit van blauw onder maximale organiseren. Hier een Braziliaan, dan sleutelt aan zijn concept en wint de weerstand van rood. twee Duitsers, hier weer een Brazili- volgende wedstrijd. Maar vervolgens Maar dezelfde vorm kun je gebruiken aan, dan twee Deense spelers. Zo verliest de ploeg weer twee keer en om het scoren door rood te accentu- werkt dat in de voetbalwereld niet. verandert het concept opnieuw. En eren. Of de snelle omschakeling door Dat geldt ook voor geforceerde team- aan het einde van de derde win-en- beide zestallen en het gelijk weer building. Op commando bij elkaar in verliescyclus weet de trainer het niet druk durven zetten op de balbezitten- de handen klappen voor een wed- meer en dat voelen de spelers me- de speler. strijd of een verplichte, door de trai- teen. Weg geloofwaardigheid. Wat Voor dat laatste doel gebruik ik deze ner verzonnen yell. Zoiets moet uit de moet hij zijn spelers ook vertellen? Er vorm het liefst. En als het zestal van spelersgroep komen, maar mag je als is verloren met drie spitsen, met twee zwart niet sterk genoeg is om het po- trainer niet opleggen. Zolang je wint, spitsen, met terugzakken en met sitiespel goed te spelen, voeg je er bij- wordt dat geaccepteerd. Als je twee pressie spelen… Welk perspectief kun voorbeeld nog een neutrale speler aan keer verliest, gaan zulke dingen al- je je spelersgroep dan nog bieden? toe. Er is altijd wel een speler in je se- leen maar tegen je werken. Spelers lectie die een extra oefening in twee moeten bewust omgaan met hun voe- Geloofwaardigheid heeft in mijn ogen keer raken kan gebruiken. ding, maar daarin moet je ook weer overigens niets ‘met geluk hebben’ te niet doorslaan door panisch te reage- maken. Een trainer is niet afhankelijk Het derde blok noem ik ‘specifiek’. ren als je een keer een speler een van geluk. Ik lees de laatste tijd vaker Dan train ik louter vanuit formaties. frietje ziet eten. dat een goede coach ook geluk af- Weer heel structureel: eerst balbezit Je eigen vaardigheid speelt bij geloof- dwingt. Dat vind ik te makkelijk. De tegenstander, dan eigen balbezit en waardigheid een rol. Kun je niet zo eerste helft haalde ik met Borussia vervolgens de snelle omschakeling. goed voetballen, laat dan als trainer Dortmund slechts achttien punten. Ik Tijdens het seizoen kan ik soms heel die bal liggen als de spelers een rond- was vanuit die optiek toen dus blijk- specifiek trainen. Als ik bijvoorbeeld je lopen. Geloof me nu maar dat ze baar een slechte coach. Ik stel dat het ontevreden ben over mijn drie mid- juist op zo’n moment naar je kijken niets te maken had met een gebrek denvelders, kan ik een hele training hoe je die bal raakt. Als je wel een aan geluk. Nu ik weer veel punten en soms nog een training op dat drie- goede traptechniek hebt, kun je dat met Dortmund pak, is dat ook geen tal afstemmen. Dat zeg ik dan ook te- moment weer optimaal benutten kwestie van geluk. Alles heeft alleen gen de andere spelers: ‘Als jullie pech door de bal over een grote afstand op te maken met je manier van werken hebben en het duurt even voordat de de lat te leggen… en hoe die aanslaat bij je spelers- drie het begrijpen, dan is de kans Geloofwaardigheid heeft ook te ma- groep.” aanwezig dat jullie deze hele training ken met het moment herkennen moeten figureren. Dat is niet leuk, waarop je iets van je principes moet Van Basten maar het moet toch zo.’ loslaten. Zo vind ik dat het voor een Ga je ook mee in de bijna blinde ado- Bij amateurs ligt dat natuurlijk veel prof beter is als die ’s middags traint. ratie van de bondscoach in Neder- gevoeliger. Die moet je niet na een Dan slaapt die ’s ochtends wat langer land? dag hard werken alleen als figuranten uit en blijft daarna meestal ook nog Bert van Marwijk: “Dit interview tijdens een van de twee trainings- thuis. Hebben de spelers ’s middags gaat, zoals is afgesproken, over mijn avonden laten optreden.” vrij, dan gaan die jonge gasten slente- aanpak. Ik vind het niet gepast om ren door de stad, misschien wat gok- uitgebreid over een andere trainer te

www.devoetbaltrainer.nl 3.Marwijk 26-04-2005 15:01 Pagina 11

P R O F V O E T B A L

praten. Als mij zou vragen wat ik van zijn aanpak vind, zou dat in elk geval een interessante discussie opleveren. Zo’n discussie zou ik ook niet uit de weg gaan, maar ik vind niet dat je die via de media moet voeren.”

Jeugdtrainer Heb je nog een tip voor Zeist? Bert van Marwijk: “Ik wil niet als bij- dehand overkomen, maar ik zou toch alles proberen om de positie van de jeugdtrainer op te waarderen. Dat is op de eerste plaats een financiële kwestie. Stel daar als KNVB maar ei- sen aan. Als eenmaal in het wereldje van oud-voetballers bekend is dat je een aardige cent kunt verdienen met het trainen van jeugd, dan zul je zien hoe snel zij het een uitdaging vinden om met jeugd te werken… De geloof- waardigheid van een oud-voetballer is nu eenmaal groter dan die van de CIOS’er die roept dat hij 80 uur per week werkt, dat alles binnen de club zo goed georganiseerd is en dat ook de kleedkamers weer netjes geverfd zijn. Hij delft toch het onderspit als hij bij de jeugd moet opboksen tegen een oud-prof die alles perfect kan voordoen. Ik heb overigens veel res- pect voor trainers die op een hoog ni- veau resultaten met hun teams boe- ken zonder dat ze zelf in de top heb- ben gevoetbald. Zij missen die voor- sprong, die kennis over wat er op dat niveau in de kleedkamer allemaal ge- beurt, maar weten hun spelers blijk- baar toch te raken. Daar heb ik diepe bewondering voor. Ik werk overigens zelf hard, maar geen 80 uur per week. Je hebt op tijd ontspanning nodig om op andere momenten optimaal te kunnen functioneren.”

Twee dagen na dit interview wint Bo- russia Dortmund voor de eerste keer in 14 jaar de uitwedstrijd tegen Bayer Leverkusen. ’s Avonds zendt het ZDF de minutenlange ovatie van de Dort- mund-fans na afloop uit. Er wordt maar één naam gescandeerd: ‘Bert van Marwijk’ klinkt uit duizenden Duitse kelen. Over blinde adoratie ge- sproken…

10 11 De Voetbaltrainer nr.129 2005 11. Marwijk 12-06-2003 17:13 Pagina 2

Bert van Marwijk: tactiektraining

Tekst/ Schakelmomenten worden volgens insiders in het moderne voetbal Hans Nijboer steeds belangrijker. Het team dat het snelst of het slimst omscha- kelt van balbezit naar balverlies en omgekeerd, heeft een grote kans om een wedstrijd met succes af te sluiten. Bert van Marwijk doceer- de daarom tijdens het trainerscongres in Tilburg het thema ‘om- schakeling’. “De beide momenten van omschakeling worden in de top van het internationale voetbal steeds doorslaggevender,” doceert de Feyenoord-coach. De omschakeling

www.devoetbaltrainer.nl 11. Marwijk 12-06-2003 17:13 Pagina 3

T R A I N E R S C O N G R E S

Tussen de drukke bedrijven door, zijn muur… Om de voor spelers wat saaie diepte zoekt bij speler drie. Vervol- ploeg zat midden in de voorbereiding vormen te doorbreken werd door een gens sluit de tweede speler bij en ont- op de Amstelcupfinale, had Van Mar- tikspel in een kleine ruimte voor veel vangt de bal en passt naar speler vier. wijk toch even tijd gevonden om zijn beleving gezorgd. De warming-up Bij al deze vormen is het belangrijk ideeën rond de omschakeling aan zijn werd afgesloten met sprintvormen, dat de bal ontvangende speler een collega’s te vertellen. Helaas zag de waarbij het wenden extra aandacht vooractie maakt om vrij te komen van immer principiële en standvastige kreeg. een verdediger. Net als Van Marwijk het gebruik van een mi- benadrukte ook Van Marwijk het in- crofoon niet zitten, zodat een aantal Stroomvormen spelen aan de ‘blinde kant’, zodat een zinvolle coachmomenten aan het Als eerste oefening na de warming-up verdediger niet aan de bal kan ko- twaalfhonderd koppige publiek voor- koos Van Marwijk voor passen en men. bij ging. In dit artikel probeert De trappen in een stroomvorm (zie de te- Voetbaltrainer Van Marwijks waarde- keningen 1a, 1b, 1c en 1d). De eerste Positiespel volle aanwijzingen toch aan het trai- speler speelt de tweede speler in, die Als tweede vorm demonstreerde Van nersgilde te presenteren. vervolgens doordraait en de derde Marwijk een positiespel 7:8, waarbij Bert van Marwijk: “De echte toptrai- speler inpasst. De derde speler draait het achttal de bal maar tweemaal ners in Europa geven aan dat er in het door en verlegt de bal naar de andere mocht raken en het zevental een on- moderne voetbal wellicht nog winst kant, waarna de oefening aan de an- beperkt aantal balcontacten mocht te boeken is bij de momenten van dere kant wordt herhaald. Belangrijke hebben (zie tekening 2). Als de bal omschakelen. Ik geloof daar ook in. aandachtspunten daarbij zijn het op buiten het vierkant van 30 bij 30 me- Daarom schenk ik op mijn trainingen een juiste snelheid inspelen van de ter kwam, bracht assistent-trainer veel aandacht aan deze schakelmo- bal en de aanname met het buitenste een andere bal razend- menten. We trainen bij Feyenoord been. Hierbij loopt iedere speler de snel weer in het spel, waarbij hij veel op zowel de omschakeling van bal achterna en oefent dus de ver- steeds een vrijstaande speler van het balbezit naar balverlies als op het schillende traptechnieken. Bij de zevental aanspeelde. schakelmoment tussen balverlies en tweede pass- en trapvorm ligt het ac- In de afsluitende partijvorm op een balbezit.” cent veel meer op de kaats. De eerste veld van 30 bij 40 meter met twee man speelt de naar buiten trekkende keepers werd deze oefenvorm verder Warming-up tweede man in, die de bal neerlegt uitgebouwd (zie tekening 3). Om het Bert van Marwijk had bij zijn sessie (‘Met gevoel, geen harde kaatsbal in doel van de oefenvorm (de snelle om- niet de beschikking over het beloofde de voeten!’ coachte Van Marwijk schakeling) te bereiken, werden de tweede elftal van Willem II. Ook hij voortdurend) voor de opkomende eer- spelregels aangepast. De eerste regel trainde de selectie van Nuenen. Het ste man. Die speelt vervolgens diep betreft de situatie waarbij een bal team van oud-PSV’er op de derde speler. Deze draait open over de achterlijn gaat. Om de om- promoveerde dit seizoen naar de en speelt de bal door naar de vierde schakeling echt te trainen dient een hoofdklasse. Voor de aanwezige trai- speler aan de andere kant. andere bal weer in het spel te worden ners uit het amateurvoetbal werd het Van Marwijk gaf in zijn coaching een gebracht door de keeper aan de over- daardoor misschien wel interessanter. aantal heldere aandachtspunten aan. kant. Gaat de bal over de zijlijn dan Het is zeker zinvol op één dag het Spelers moeten elkaar kort en duide- speelt de assistent-trainer de bal weer grote niveauverschil tussen de top lijk coachen. Ze dienen goed contact naar één van de zeven spelers in on- van het betaald en het amateurvoet- met elkaar te houden en na een voor- dertal. Het inspelen van de bal met bal te ervaren. actie uit de dekking te komen. Ook een juiste snelheid was voor Van Mar- besteedde hij veel aandacht aan de wijk een heel belangrijk aandachts- Voordat Van Marwijk zelf aan de slag explosiviteit, omdat je op die manier punt. ging, verzorgde Toine van de Goolberg de spelers onder druk zet en de de warming-up (zie het kader op scherpte traint, zodat de trainings- Omschakeling bladzijde 54). De oefenstof was geen vorm wedstrijdecht wordt. Na afloop van de demonstratietrai- echte verrassing meer na de verhalen Bij de derde vorm, in dezelfde organi- ning was Van Marwijk bereid zijn van Van de Goolberg in dit vakblad. satie, speelt de eerste speler de twee- keuzes en coachingsaccenten voor de De gedreven looptrainer had de war- de speler aan, die nadat hij openge- lezers van dit vakblad wat uitvoeri- ming-up in vier onderdelen opge- draaid staat, de bal doorspeelt naar ger toe te lichten. splitst. Eerst kwamen allerlei loopvor- de derde speler. Deze derde speler Bert van Marwijk: “Je kunt omscha- men aan bod, vervolgens werd met laat de bal zacht vallen op de tweede kelen op heel veel mogelijke manie- behulp van een liggende touwladder speler die vervolgens de derde speler ren trainen. Ik heb het vandaag rede- en loopstokken het korte voetenwerk in de diepte stuurt. lijk algemeen gehouden. Het heeft getraind. Een trainer op de tribune die Als laatste van de pass- en trapoefe- niet alleen te maken met omschake- zelf liever al bij de warming-up alles ningen in stroomvorm speelt de eer- len van balbezit naar balverlies, maar met de bal doet, merkte op dat mo- ste speler weer de tweede speler in, ook andersom. Deze keer heb ik dus ment op dat er maar één plek voor die onmiddellijk de bal laat vallen op bewust gekozen voor een oefenvorm een ladder is, namelijk tegen een de afzender, waarna deze speler de waarin heel veel omschakelmomen-

52 53 De Voetbaltrainer nr.114 2003 11. Marwijk 12-06-2003 17:13 Pagina 4

ten zitten. Je moet dat belangrijke on- aties moeten ze zelf het juiste mo- derdeel bij voorkeur in een wedstrijd- ment leren kiezen. Dat vergt denk- Warming-up door vorm aanbieden. Bij deze vorm moet werk van spelers. In overtalsituaties is Toine van de Goolberg het achttal echt bij de les zijn, want het allemaal een stuk makkelijker. Als als het even niet oplet en niet snel je dan druk gaat zetten, is het mo- omschakelt, vliegen de tegendoelpun- ment minder belangrijk. Je hoeft niet ten hen om de oren. Dat komt door na te denken, want je hebt een man de regel dat het zevental vrij spel meer. Als er dan iemand niet mee- heeft en mag scoren op twee doelen. doet, kun je hem er op aanspreken Door dit wedstrijdelement bevorder je dat hij verzaakt. Iedereen kan dan het snelle omschakelen. druk zetten, omdat je een man over Ook voor het achttal zijn er voldoen- hebt.” de omschakelmomenten, maar an- ders van aard. Zij moeten rustig aan Vertrouwen de bal zijn, want anders lijden ze Bert van Marwijk: “Ik streef ernaar A. Loopvormen weer heel snel balverlies. Zij moeten om het voetballen zo simpel mogelijk 1. rustig loslopen (groepsverband) het veld groot maken en zorgen dat te houden. Als je met een juiste in- 2. rustige hielaanslag de uitvoering perfect is. Het is niet al- stelling en een goede concentratie 3. lichte kniehef leen een kwestie van omschakelen, aan een wedstrijd begint, moet je op 4. pendelloop maar ook de consequentie daarvan. Ik topniveau in staat zijn de bal met de 5. skipping denk dat deze jongens er veel aan ge- goede snelheid rond te spelen. Een of 6. trippling had hebben. Als je deze vorm op een twee keer raken moet geen probleem 7. kaatsen voor/ kaatsen zijwaarts hoger niveau zou aanbieden, zou het opleveren. Dat is natuurlijk niet hele- 8. liezen binnen naar buiten principe van de snelle omschakeling maal reëel, want er komen in wed- 9. liezen buiten naar binnen nog beter tot z’n recht komen.” strijden altijd situaties voor waarbij je 10. gestrekte uithaal niet één of twee keer kunt raken. 11. gestrekte uithaal diagonaal Druk zetten Maar dan moet je vertrouwen in je ei- 12. dynamische rekoefeningen Bert van Marwijk: “Deze jongens gen lichaam hebben om een bal af te hebben in ieder geval gemerkt dat er schermen of vast te houden. Daarbij De vormen 2 tot en met 11 worden altijd momenten zijn dat je in je een- is een juiste coaching heel belangrijk. over een afstand van 15 tot 20 me- tje druk kunt zetten op de balbezit- Spelers moeten elkaar helpen. Als ter uitgevoerd. tende speler van de tegenpartij. Ook team word je dan sterker.” al speel je vijf tegen tien, op dit ni- veau blijven er toch momenten dat je Vereenvoudigen individueel druk kunt zetten. Op een Wat zou je kunnen doen om de om- hoger niveau is dat volstrekt zinloos, schakeling op lager niveau toch want dan word je helemaal weggetikt. trainbaar te maken? Dus normaal eis ik van m’n spelers in Bert van Marwijk: “Als ik kijk wat ik ondertal dat ze eerst op het juiste vandaag aan de eerste selectie van moment moeten wachten om druk te Nuenen als pass- en trapvormen heb zetten. gegeven, vond ik dat de eerste vorm Je wilt als trainer vaak te snel iets al erg lastig was voor hen. Ze hebben duidelijk maken aan je spelers. Dat de oefenstof met veel enthousiasme B. Kort voetenwerk met het accent gevoel had ik vandaag ook wel een uitgevoerd en ze begrepen ook de be- op acceleratie en pasfrequentie beetje. Je kunt in een training als van- doelingen van die vorm, maar het stokkenloop met omschakeling daag niet alles kwijt. Voor dit moeilij- was niet eenvoudig voor deze hoofd- naar sprint ke, maar wezenlijke onderdeel van klassespelers. touwladderloop met snelle over- het voetbalspel heb je meer trainin- Om het makkelijker te maken kun je stap voorwaarts gen nodig. Je leert niet in een uur hoe de afstanden wat groter maken en er touwladderloop met snelle zij- je druk moet zetten. Ik heb alleen een station tussenuit halen. Hetzelfde waartse overstap vandaag proberen aan te geven dat je geldt voor het afsluitende partijspel. in ondertal geduld moet hebben en Je kunt bijvoorbeeld bewust toestaan C. Tikspel het goede moment moet afwachten dat de spelers de bal drie in plaats kruistikkertje in rechthoek, om op de bal te jagen. Daarbij is een van twee keer mogen raken. Op die waarbij spelers elkaar kunnen goede onderlinge coaching een be- manier komen ze wat meer aan het helpen door tussen de jager en langrijke voorwaarde voor succes. Dat voetballen toe. En misschien moet je de prooi heen te sprinten heb ik ook bij de pass- en trapvorm bij het positiespel en de afsluitende aangegeven. Ook daar moeten spelers partijvorm in plaats van 7:8 wel 7:9 D. Korte sprintvormen van 10 tot het goede moment kiezen om weg te gaan spelen. Dat maakt het in de uit- 15 meter met wenden blijven of in te lopen. Bij ondertalsitu- voering een stuk makkelijker.”

www.devoetbaltrainer.nl 11. Marwijk 12-06-2003 17:13 Pagina 5

T R A I N E R S C O N G R E S

Passen/trappen

Doel het verbeteren van het passen en trappen 1

Organisatie stroomvorm minimaal 10 spelers 3 1 speelveld van 30 x 40 meter iedere speler loopt de bal achterna 2 2 2 Inhoud speler 1 speelt speler 2 in speler 2 draait open en speelt speler 3 in 3 1 speler 3 draait open, neemt de bal aan en dribbelt naar 1 de andere kant, waar de oefening opnieuw begint

Methodiek 2 eerst op lage snelheid uitvoeren, daarna tempo verhogen vrij spel, daarna aantal balcontacten verminderen, bij- voorbeeld tweemaal raken eerst grotere afstanden, daarna afstanden verkleinen 3 beginnen met één station, daarna een tweede toevoegen 1

Coaching 3 2 Techniek 2 2 ‘Bal inspelen op juiste been’ ‘Aanname buitenste been’ 3 1 ‘Sta je in de dekking, eis de bal dan aan de blinde kant’ 1 ‘Balsnelheid aanpassen aan de situatie’ ‘Ballen met gevoel geven’ ‘Pass strak over de grond in’ ‘Bij de kaats de bal zacht neerleggen, met gevoel’ 3

Tactiek ‘Altijd contact houden met de bal’ ‘Coach dwingend: ’KAATS!’ 3 1 ‘Alles explosief uitvoeren’ 3 4 ‘Kom uit de dekking’ ‘Maak vooractie’ 2 2 2 ‘Zorg dat je tijdig ingedraaid staat’ 1 Variaties 3 Oefenvorm 2 1 Speler 1 speelt speler 2 in, speler 2 kaatst op speler 1, speler 1 passt op speler 3, speler 3 draait open, neemt de bal aan en dribbelt door naar de pylon, waar de oefening opnieuw begint. 4 Oefenvorm 3 Speler 1 speelt speler 2 in, speler 2 draait open en speelt speler 3 in, speler 3 laat de bal vallen op speler 2 die vervol- gens speler 3 wegstuurt, speler 3 dribbelt naar de andere 3 1 5 4 kant.

2 Oefenvorm 4 2 3 Speler 1 speelt speler 2 in, speler 2 laat de bal vallen op spe- 2 ler 1, speler 1 zoekt diepte bij speler 3 en speler 2 sluit bij, 1 vervolgens wordt speler 2 weer aangespeeld die weer naar 3 de andere kant dribbelt. 1

54 55 De Voetbaltrainer nr.114 2003 11. Marwijk 12-06-2003 17:14 Pagina 6

Omschakelen van balbezit balbezit tegenstander

Doel het verbeteren van de omschakeling

Organisatie in vierkant van 30 x 30 meter 15 spelers

Inhoud positiespel 7:8 als bal uit is, speelt de hulptrainer on- middellijk een nieuwe bal in de trainer speelt altijd een vrijstaande speler van het zevental aan zevental heeft vrij spel achttal mag de bal maar tweemaal ra- ken

Methodiek beginnen met positiespel 7:9 daarna positiespel 7:8 achttal mag de bal 3 maal raken, daarna omschakelen naar tweemaal raken op lager niveau ruimtes wat groter ma- ken op hoger niveau ruimtes kleiner maken

Coaching Techniek ‘Let op het inspelen van de bal met de juiste snelheid’ ‘Pas als aanbiedende speler je snelheid aan aan je techniek’ ‘Speel de ballen over de grond ‘Raak de bal in het hart’ ‘Kaats met gevoel’

Tactiek ‘Maak bij balbezit het veld groot’ ‘Maak bij balverlies het veld klein’ ‘Help elkaar door middel van heldere coaching’ ‘Probeer de bal af en toe vast te houden, zorg voor rust in je spel’ ‘Haal de bal uit de drukte door naar de andere kant te openen’ ‘Spelers in de dekking aanspelen op de blinde kant’ ‘Het zevental moet geduld hebben en het juiste moment om druk te zetten’ ‘In sommige gevallen, na bijvoorbeeld een slechte pass van de tegenpartij, kun je ook individueel druk zetten’

Variatie positiespel met dezelfde regels, maar dan 7:9

www.devoetbaltrainer.nl 11. Marwijk 12-06-2003 17:14 Pagina 7

T R A I N E R S C O N G R E S

Omschakelen van balbezit balbezit tegenstander

Doel het verbeteren van zowel de omschakeling van balbezit naar balverlies als van balverlies naar balbezit

Organisatie speelveld 30 x 40 meter twee grote doelen 15 spelers en 2 keepers

Inhoud partijspel 7 : 8 met 2 keepers gaat de bal over de achterlijn dan wordt een andere bal door de tegenovergestelde keeper weer in het spel gebracht gaat de bal over de zijlijn, dan brengt de trainer weer snel een andere bal in het spel trainer speelt altijd een vrijstaande speler van het zevental in tweemaal vijf minuten spelen, spelers wisselen van taak

Methodiek eventueel eerst beginnen met partijspel 7:9 achttal mag de bal maar twee keer raken achttal moet bij balbezit starten bij de keeper zowel het achttal als het zevental mogen op beide doelen scoren bij balverovering op eigen helft dient op tegengestelde doel afgewerkt te worden scorende partij houdt balbezit, keeper aan tegengestelde kant brengt bal weer in het spel

Coaching Techniek ‘Speel de bal met juiste snelheid in: hard als het kan, zacht als het moet’ ‘Aanbiedende spelers moeten hun snelheid aanpassen aan hun techniek’ ‘Speel de ballen over de grond’ ‘Raak de bal in het hart’ ‘Kaats met gevoel’

Tactiek ‘Maak bij balbezit het veld groot’ ‘Maak bij balverlies het veld klein’ ‘Help elkaar door middel van heldere coaching’ ‘Probeer de bal af en toe vast te houden, zorg voor rust in je spel’ ‘Haal de bal uit de drukte door naar de andere kant te ope- nen’ ‘Spelers in de dekking aanspelen op de blinde kant’ ‘Het zevental moet geduld hebben en het juiste moment om druk te zetten’ ‘In sommige gevallen, na bijvoorbeeld een slechte pass van de tegenpartij, kun je ook individueel druk zetten’ ‘Houd het spel simpel’ ‘Straal vertrouwen in je eigen kwaliteiten uit’

56 57 De Voetbaltrainer nr.114 2003 Marwijk/kleur 29-05-2002 14:01 Pagina 2

De les van een seizoen Europees voetbal

Tekst/ Henny Kormelink De winst van Feyenoord in de finale van de UEFA Cup be- Tjeu Seeverens zorgde het hele Nederlandse voetbal weer meer aanzien. Het succes was vooraf niet voor mogelijk gehouden. Internationa- le topteams als Glasgow Rangers, en Borussia Dortmund moesten namelijk eerst worden verslagen. De Voetbaltrainer zocht de verantwoordelijke coach Bert van Marwijk op. De visie van een evenwichtige coach, die door het onverwachte succes plotseling de status van Europese topcoach heeft. Het gaat snel met Van Marwijk, heel snel. Meer georganiseerde

Niets leek de voorbereiding op de legd worden. Het leefde in de groep, geen kampioen van Spanje. Dan heb UEFA Cup-finale in de eigen Kuip te maar dat gold ook voor de finale. Uit- ik het over clubs met gigantische bud- kunnen verstoren… eindelijk zijn de spelers er heel goed getten vergeleken met Feyenoord. Bert van Marwijk: “Het hele team en professioneel mee omgegaan. Ook Daarom vind ik het een buitengewone leefde uiterst geconcentreerd naar dat heeft alles te maken met de een- prestatie dat we ons via de competitie woensdag 8 mei toe. De sfeer in de heid die deze groep vormt. toch nog voor de Champions League aanloop naar die finale was met geen Na afloop kon de huldiging heel te- wisten te plaatsen en de UEFA Beker enkele andere voorbereiding te verge- recht niet op de Coolsingel plaatsvin- hebben gewonnen. lijken. Er is bijvoorbeeld onder mijn den. Toch ontbrak daardoor iets aan Natuurlijk moet je kritisch blijven en leiding nog nooit zo geconcentreerd deze historische zege. ‘Op de Coolsin- analyseren waarom je in een bepaal- getraind. In alles proefde je de sfeer gel staan, is iets wat je nooit meer de fase van de competitie ogenschijn- van: ‘dit laten we ons niet meer af- vergeet,’ heeft collega-trainer Mario lijk onnodig punten hebt verspeeld. pakken.’ In een vroeg stadium wisten Been me steeds voorgehouden. We Van de andere kant moet je zo realis- we tegen SC Heerenveen de kwalifica- hebben dus nog iets om in de komen- tisch zijn dat in de top de belasting tie voor de Champions League af te de tijd naar toe te werken…” voor spelers te hoog is om op alle dwingen. Daardoor konden we tegen fronten te oogsten. De belasting is Willem II met een veredeld B-team Onnederlands enorm, niet alleen fysiek maar vooral spelen. En dan komt aan de voor- Wel de UEFA Cup, niet het landskam- ook mentaal. avond het bericht van de moord op pioenschap of de beker… De situatie bij Feyenoord was het af- Pim Fortuyn. Een tijdbom, want je Bert van Marwijk: “Het is ondoenlijk gelopen seizoen zelfs een beetje on- weet meteen dat je de gevolgen niet om tegenwoordig op alle fronten te nederlands. De topclubs in dit land kunt inschatten. Ik wist het niet scoren. Dat lukt zelfs de absolute top- zijn al jaren gewend aan een ritme meer. M’n verstand zei dat een voet- clubs niet. Bayer Leverkusen verspeelt waarin ze in de eerste helft van het balwedstrijd niet meer belangrijk is dit seizoen in de eindfase alle hoofd- seizoen en bij uitzondering een enke- als in jouw land iemand vanwege z’n prijzen. Borussia Dortmund de UEFA le wedstrijd na de winterstop in Euro- mening wordt doodgeschoten. Je re- Cup, Manchester United de landstitel pees verband wedstrijden moeten aliseert je natuurlijk je status als trai- en de Engelsen staan ook niet in de spelen. Vervolgens kunnen ze zich ner van Feyenoord bij een voorval finale van de Champions League. In- door de uitschakeling weer concen- met een dusdanige impact voor Rot- ter Milan moet op het ultieme mo- treren op de competitie en de beker. terdam. Elk woord kan verkeerd uitge- ment afhaken en Real Madrid wordt Tw ee hele competities naast elkaar Marwijk/kleur 29-05-2002 14:01 Pagina 3

P R O F V O E T B A L

spelen zijn we niet meer gewend. Dat mee eens bent, naar buiten toe zul je ter staat. Van die unieke positie moet zorgt voor een enorme spannings- altijd als een eenheid moeten optre- je je heel bewust zijn, anders kun je boog. den. Dat is zo belangrijk. Het gaat pas problemen verwachten.” Je leert er ontzettend veel van, zowel echt werken als je dat als trainer elke de technische staf als de spelers- dag opnieuw weer benadrukt. We Als trainer moet je dus voorwaarden groep. Vooral het omgaan met alles doen het met z’n allen. creëren om dat hele team optimaal te wat om je heen gebeurt. Mijn belang- Rinus Michels heeft ooit geconsta- laten functioneren. En voor de spe- rijkste opdracht is geweest om onder teerd dat coaches de neiging hebben lersgroep geldt hetzelfde. Het team is die nieuwe omstandigheden het team allerlei gekke dingen te gaan doen als sterk, maar het individu maakt het toch steeds overeind te houden. Dat het goed gaat of juist heel slecht. Zo verschil. Vertaald naar Feyenoord: het probeer ik te bereiken door het team denken sommige trainers, zeker als team moet bijvoorbeeld zo functione- af te schermen voor eventuele nega- het goed gaat, dat ze binnen de hiër- ren dat maxi- tieve invloeden van buitenaf. En dan archie van de club helemaal boven- maal wordt benut. Die acceptatie was bedoel ik met ‘team’ niet alleen de aan staan. Dat is onzin. Voor het tech- er in het begin van het seizoen nog spelersgroep, maar ook alle mensen nisch gedeelte is de trainer de hoog- onvoldoende. Dat was de belangrijk- rondom dat team. Van Norma van het ste baas. Maar binnen de hele club sta ste reden waarom we toen nog niet spelershome, materiaalman Carlo de je misschien op de vijfde of zelfs tien- zo goed speelden. Pierre scoort overal, Leeuw tot en met , de medi- de plaats. Dan krijg je het gekke ver- is een enorme persoonlijkheid met sche staf, het management en de schijnsel dat een trainer binnen het een uitgesproken mening over voet- voorzitter. Ik accepteer niet dat er eerdergenoemde team van spelers en bal. Daar hou ik van, want die heb ik vanuit dat team iets negatiefs naar begeleiding boven de voorzitter staat, ook. buiten komt. Of het nu goed of slecht terwijl binnen de hele club de trainer Maar de komst van zo’n dominante gaat, of je het nu wel of niet ergens qua rangorde ver beneden de voorzit- speler heeft vergaande consequenties chaos, a.u.b.!

2 3 De Voetbaltrainer nr.106 2002 Marwijk/kleur 29-05-2002 14:01 Pagina 4

voor de verhoudingen binnen een de situatie herkennen waarin een an- het team achter staat en tot slot moet spelersgroep. In het vorige seizoen dere keuze, die van een snelle voor- het team de kwaliteiten hebben om waren er namelijk spelers die op ba- zet, noodzakelijk is. Dan creëer je de die gewenste speelwijze ook daadwer- sis van hun creativiteit het verschil voorwaarden waarin het individu het kelijk uit te kunnen voeren. Binnen maakten. Zij moesten door de komst verschil kan maken. En daar gaat het dat kader kun je dan met de spelers van Pierre diezelfde creativiteit op om. Wie dat niet inziet of kan opbren- in discussie gaan. Een voorbeeld: vo- een andere manier gaan gebruiken. gen, haakt af. En dan kun je bijvoor- rig seizoen werden we tegen PSV in Zo’n proces kost tijd. De ene speler beeld kiezen voor meer een midden- de eerste tien minuten overlopen aan accepteert die nieuwe rol wat sneller velder dan een specifieke vleugelspits onze linkerkant. Ooijer ging steeds dan de andere. Daar ben je elke dag aan de zijkant, omdat zo’n type speler over Smolarek heen en scoorde al in mee bezig. eerder geneigd is een snelle en dus een vroeg stadium. Achteraf nam ik Kijk naar het vorige seizoen. Toen verrassende voorzet te geven. Om zul- mezelf kwalijk dat we PSV niet me- speelden we vaak met centraal voorin ke details gaat het in de top. Dat heeft teen onder druk hadden gezet, want het duo Tomasson/ Korneev en op de alles te maken met het voortdurend dan is die ploeg het kwetsbaarst. Dat vleugels meestal Leonardo en Kalou. bewaken van een juiste balans.” heb ik in de nabespreking ingebracht Bij balbezit vertrok Korneev vanuit de en uitvoerig met de spelers bespro- rug van Tomasson en kwam dan in de Beïnvloeden bal. Igor heeft als een van de weinige In de media is gesuggereerd dat na FC spelers het vermogen om na de eerste Tw ente spelers een grotere invloed aanname al direct ingedraaid te staan hebben gekregen op de speelwijze met het gezicht naar de tegenstander. van Feyenoord. Klopt dat beeld? Op dat moment bediende hij meteen Bert van Marwijk:: “Onzin. Er leef- Tomasson in de diepte of de spelers den toen door tegenvallende resulta- aan de zijkanten. De vleugelspitsen ten kleine irritaties binnen de groep. moesten dan een actie maken om uit- Dat gebeurt overal. Dan ga je bij el- eindelijk tot een scoringskans te ko- kaar zitten en probeer je er samen uit men. Ze hadden daarvoor door het te komen. Dat is toen ook gebeurd, snelle handelen van Korneev meestal niet meer en niet minder. We zijn na ook de tijd en de ruimte. die sessie beslist niet anders gaan Met de komst van Pierre van Hooij- spelen. Maar ik begrijp die commotie donk veranderde dat automatisme. Je wel. Bij een club als Feyenoord wordt moet de specifieke kwaliteiten im- alles onder een vergrootglas gelegd. mers zo optimaal mogelijk benutten. Elke dag komen uit het hele land sup- Bij balbezit wordt nu meestal meteen porters naar onze trainingen kijken. Van Hooijdonk of Tomasson inge- Ik zou op sommige momenten graag speeld. Vanuit de kaats wordt er zo in alle rust met de groep willen trai- snel mogelijk geopend op een vleu- nen, maar dat kan bij deze volksclub gelspits. Die hoeft dan vaak de actie nu eenmaal niet. Dus moet je accep- niet te maken, omdat meestal een teren dat een ‘doodschop’ op een trai- snelle voorzet door de aanwezigheid ning bij een andere club niet opvalt, van Pierre veel gevaarlijker is: de ver- maar bij Feyenoord meteen voor een dediging van de tegenstander is dan overbezet sms-net zorgt. Je hebt als nog niet zo goed georganiseerd. Die coach rekening te houden met de ken. creatieve buitenspelers moeten dus clubcultuur en dus train je niet achter Een ander voorbeeld is het moment accepteren dat ze niet altijd die actie gesloten deuren. Maar dat heeft van dat je iets wezenlijk in je concept ver- kunnen maken. Als ze het goed doen, de andere kant ook zijn charme. andert. Ik probeer altijd een dusdanig hoeven ze bij balverlies minder te lo- concept met een elftal te ontwikkelen pen, maar ze moeten door de komst Mijn stelling is: een coach moet kun- dat we ons niet hoeven aan te passen van Pierre bij balbezit en de omscha- nen beïnvloeden, maar mag zich niet aan de tegenstander. Maar met die keling wel sneller denken. laten beïnvloeden. Je moet goed naar speelwijze moeten we wel altijd een Ik neem die spelers hun creativiteit iedereen luisteren, want daar word je antwoord hebben op welk systeem zeker niet af. Er doen zich in een alleen maar beter van. Maar je moet van de tegenstander dan ook. De or- wedstrijd meer dan voldoende situ- wel je eigen lijn blijven volgen. Zo ganisatie, het geraamte, moet steeds aties voor waarin ze wel die actie hanteer ik drie basisprincipes waar- in tact kunnen blijven. Daarbinnen kunnen maken, nee, zelfs moéten van ik niet afwijk. Zoveel mogelijk kun je dan wat variëren, bijvoorbeeld maken en dan mag die nog misluk- spelers moeten op een positie staan door een speler vijf meter naar voren ken ook. Een volgende keer zullen ze waarop ze het beste tot hun recht ko- of naar achter, naar links of rechts te in diezelfde situatie weer die actie men. Dat is lang niet altijd makkelijk positioneren. In internationale top- moeten maken. Daar trainen we ook te realiseren. Op de tweede plaats wedstrijden gelden soms andere wet- heel bewust op. Maar ik eis dat ze ook moet je op een manier spelen waar ten en moet je bijvoorbeeld je mid- Marwijk/kleur 29-05-2002 14:01 Pagina 5

P R O F V O E T B A L

denveld versterken. Dat heb ik bij- bij wissels bijna altijd concessies beperkte. Door omstandigheden is hij voorbeeld uit bij Spartak Moskou ge- doen. Het komt zelden voor dat je later in het seizoen op de positie van daan. Toen heb ik Van Gastel als extra over een dusdanig kwalitatief sterke Paauwe terechtgekomen. Als linker middenvelder ingebracht ten koste selectie beschikt dat wissels niet middenvelder bleek hij tot veel meer van de linker vleugelspits. Bij balver- noodzakelijk tot aanpassingen leiden. in staat dan iedereen voor mogelijk lies moesten Van Hooijdonk en To- Voor een club met een begroting als had gehouden, ook verdedigend. Je masson afwisselend de linkerkant af- die van Feyenoord is dat een utopie. kunt als trainer soms een hele tijd schermen. Een keuze die mede was Bij zo’n club kan alleen een team dat met zo’n probleem worstelen en uit gebaseerd op het vormgebrek van een ‘staat’ beter worden. Dus laat ik mijn noodzaak geboren dient zich dan vleugelspits. Zo’n ingrijpende veran- basisteam zo lang mogelijk in tact. plotseling de oplossing aan. dering bespreek je eerst met je spe- Maar door schorsingen, blessures, Je hebt niet altijd alles in de hand. Vo- lers, je luistert goed en hakt dan de vormgebrek of noodzakelijke aanpas- rig seizoen had ik bijvoorbeeld steeds knoop door. Helaas werd die bespre- singen van het concept moet je soms met langdurige blessures te maken. king in de media uitgelegd dat de je basiself veranderen. Zo heb ik heel Bosvelt, Van Wonderen en Kalou wa- spelers voor Van Gastel hadden geko- lang Kalou en Leonardo het vertrou- ren maanden geblesseerd. Hun ver- zen. Nonsens. Luisteren naar spelers wen gegeven. Maar als ze dan na een vangers kregen dus een langere tijd de kans om in het team te groeien. Dit jaar heb ik veel meer te maken gehad met allerlei kleine blessures, die er voor zorgden dat ik vooral in de eerste helft van het seizoen geen wedstrijd met dezelfde elf kon star- ten. Dat wreekt zich. Overigens komt bij mij extra energie vrij op momenten dat het wat minder gaat. Dat is niet alleen bij het voetbal- len het geval. Ik heb een sportzaak gehad en als zakenman ken je net als trainer pieken en dalen. Zo’n zaak vreet energie. Op een gegeven mo- ment stelde m’n vrouw voor met die zaak te stoppen. Dat vertik ik. Ik krijg dan zoiets over me van: dat zal en moet me lukken, ik zal het voor el- kaar krijgen. Die karaktereigenschap komt me als trainer van pas. Elk mens kent z’n moeilijke momenten. Ook ik heb soms m’n twijfels, maar dat laat ik nooit blijken als ik voor de groep sta. In een team herken je het karakter van een trainer. Straal je als coach onzekerheid uit, dan draag je wil niet zeggen dat je precies doet hele serie wedstrijden hun nieuwe rol dat op je speler over. Gelukkig heb ik wat je spelers zeggen. Als ze dat ge- niet oppikken, ontkom je niet aan an- daar zelden last van.” voel wel hebben, ben je als coach dere spelers op die posities. Eerst het kansloos. duo Smolarek en Elmander, maar ook Verdediging Ik communiceer ook niet op vaste hun vorm ebde na een goede periode Als verklaring van het succes van momenten met spelers. Dat gebeurt weg en toen was het de beurt aan Feyenoord wordt vooral naar het mid- heel spontaan. De ene keer op de combinatie Kalou/Van Persie (Leonar- denveld en de voorhoede gewezen. gang of in m’n kamer, de andere keer do). Daar ontkom je niet aan. Hoe schat je de kracht van de verde- op het veld. Soms met een individu- Een ander discussiepunt is de positie diging in? ele speler en dan weer met twee, drie van Ono geweest. In het Japans elftal Bert van Marwijk: “Drie van de vier spelers of een linie. Door het sponta- mag hij bij balbezit, vanaf de linker- basisspelers zijn geen echte verdedi- ne karakter is de drempel voor spe- kant komende zoals Zidane in het gers en toch ben ik tevreden over m’n lers laag om met mij te communice- Franse team, zijn eigen rol invullen. laatste linie. Brett Emerton is als ren en dus weet ik eerder wat er in Die rol heb ik hem bij Feyenoord in rechtsback heel aanvallend ingesteld. een groep leeft. eerste instantie ook willen geven. Bij Hij vindt zichzelf ook meer een mid- Ik ben een trainer die graag vasthoudt ons bleek Ono echter zo gediscipli- denvelder. Ik vind hem op de backpo- aan een vast team. Alleen dan kun je neerd dat hij niet van zijn positie op sitie van meer waarde voor het team als team groeien. Bovendien moet je links afweek, waardoor hij zichzelf en dat telt. Emerton heeft meer moei-

4 5 De Voetbaltrainer nr.106 2002 Marwijk/kleur 29-05-2002 14:01 Pagina 6

te met verdedigend denken dan een verdediging hebt staan, want dat kost Vervolgens is van belang hoe de te- pure verdediger. Daardoor hebben we altijd tijd in de opbouw. Je ziet bij- genstander de flanken bezet. Staan soms onnodig tegengoals moeten in- voorbeeld bij twee rechtsbenige cen- daar ‘hangende’ middenvelders, dan casseren. In het duel tegen SC Heer- trale verdedigers vaak een eenzijdige moeten de backs eerder doordekken. enveen profiteerde Lurling daar uit- opbouw via de linkervleugelkverdedi- Maar als het spel snel wordt ver- stekend van door een aantal keren in ger. Dat heeft alles te maken met hoe plaatst, sta je misschien 20 meter zijn rug weg te lopen. Dat heeft niets zij van nature staan ingedraaid. voor je centrale duo. Dus zul je bij een met de verdedigende kwaliteiten van Er is wel kritiek op Paauwe geweest, snelle verplaatsing van het spel me- Brett te maken, maar met een gebrek maar ik ben zeer tevreden over hem. teen moeten reageren en knijpen. aan verdedigende discipline. Daar Hij is fysiek ongelooflijk sterk, snel, Speelt de tegenstander met twee cen- werken we dus hard aan. heeft een uitstekende pass, schuift trale spitsen en twee specifieke vleu- Het centrale duo Kees van Wonde- makkelijk door en kan koppen als de gelspitsen, dan speel je als verdedi- ren/Patrick Paauwe vind ik het sterk- beste. Ik heb hem bijvoorbeeld kopdu- ging bijna vanzelf op één lijn. Dan ste centrale verdedigingsduo van ons els van Jan Vennegoor of Hesselink moet je als back bij balbezit van de land. Het eerste grote voordeel is dat zien winnen. tegenstander extreem knijpen, anders de een rechtsbenig en de ander links- Thomas Rzasa weet dat ik bewust kom je in het centrum een man te-

benig is. Dat scheelt enorm in de naar een alternatief voor hem heb ge- kort. snelheid waarmee je kunt opbouwen. zocht. Dan ben je een echte prof als je Speelt de tegenstander met drie spit- Paauwe kan met z’n linkerbeen heel zonder zeuren zo’n seizoen speelt. sen – een centrale spits en twee vleu- makkelijk openen op rechts, daar zou Van de andere kant wist hij dat ik gelspitsen – dan hoef je als back min- een rechtsbenige speler veel meer tijd hem niet zomaar zou wisselen. Wie der snel te knijpen, want er is een voor nodig hebben. En hoe sneller je speelt, krijgt een lange tijd m’n ver- speler in het centrum over. kunt inspelen, hoe meer tijd de speler trouwen, zonder uitzondering. De wijze van knijpen heeft ook te ma- heeft die de bal ontvangt. En tech- ken met de noodzakelijke rugdekking nisch gezien is het makkelijker om Het knijpen bij balbezit van de tegen- door een centrale verdediger. Als een zo’n strakke inspeelpass van Paauwe stander kan door onze verdediging back met een sterke tegenstander te controleren dan zo’n halve ‘hobbel- beter worden verzorgd. Het is geen wordt geconfronteerd, is die rugdek- bal’ van een verdediger met een ge- gemakkelijke materie. Als je tegen king vaker en nadrukkelijker nodig. ringe traptechniek. Een linksbenige een tegenstander met drie aanvallers Dan moet de andere back meer knij- centrale verdediger loopt als de keep- moet knijpen, is dat wat anders dan pen om zo de rugdekking in het cen- er de bal heeft anders weg dan een wanneer je met twee of vier aanval- trum te verzorgen. Is de back z’n di- rechtsbenige. Ze staan anders inge- lers wordt geconfronteerd: recte tegenstander de baas, dan is die draaid. Daarom is het zo belangrijk Speelt de tegenstander met twee cen- rugdekking wat minder noodzakelijk dat je niet twee rechtsbenige of links- trale spitsen, dan houdt dat in het en hoeft de andere back ook veel benige spelers in het centrum van je centrum steeds een 1:1-situatie in. minder te knijpen.” Marwijk/kleur 29-05-2002 14:01 Pagina 7

P R O F V O E T B A L

Voorbereiding achteruit, totdat Koller vrij is. Die Hoe heb je je ploeg op de beslissende wordt ingespeeld en dan gebeurt het. wedstrijd tegen Dortmund voorbe- Kaatst Koller op Rosick dan is Amoro- reid? so meestal de derde man. Heeft Ro- Bert van Marwijk: “In de eindfase sick de bal en zoekt hij Koller op, dan van zo’n slopend seizoen zoek je loopt hij meestal door voor een 1-2- vooral naar momenten van rust. Twee combinatie. Zulke wezenlijke details weken voor zo’n finale zijn juist de geef je aan en natuurlijk de oplossin- tijdstippen van belang waarop je de gen. Bijvoorbeeld knijpen totdat een spelers vrij kunt geven. Dan wil ik ze centrale verdediger je coacht en aan- niet op het stadion zien. Lekker ont- geeft dat de verdediging positioneel spannen thuis, even weg van al die blijft staan. Dus eerst meegaan met supporters en journalisten. De menta- lopende spelers en wachten totdat je le druk is toch al enorm. wordt gecoacht. Datzelfde geldt voor Het trainingskamp week niet af van buitenspelsituaties: eerst meelopen, andere keren. Spelers willen dat ook dan gecoacht worden en vervolgens niet. Op de dag voor de wedstrijd ageren. Niet eerst ageren en blijven wordt er eerst nog bij het stadion ge- staan, want dan ben je vaak te laat. traind. Daarna gaan we naar het be- Zo’n voorbereiding op de belangrijk- kende hotel, pakken de sleutel en ste wedstrijd van het seizoen is dus duiken in bed. Om 17.00 uur is er de niets bijzonders, maar de spelers voe- traditionele koffie met cake. Aanslui- len zich daar het prettigst bij.” tend laat ik wat videobeelden van de tegenstander zien. Meestal is dat een Dortmund hele fase uit een wedstrijd en zijn het In de finale tegen Borussia Dortmund geen geselecteerde beelden. Het gaat kreeg je verdediging te maken met erom dat spelers een bepaalde indruk een wel heel onorthodoxe en dus on- krijgen. Om 19.30 uur wordt er gedi- voorspelbare speelwijze van de tegen- neerd. stander. Had je dat voorzien? Op de wedstrijddag worden de spelers Bert van Marwijk: “Als je Borussia om 9.30 uur gewekt, om 10.00 uur is Dortmund de eerste keer ziet spelen, er ontbijt en een uur later gaan we al- weet je niet wat je ziet. John Metgod tijd wandelen. Na weer wat video- en ik hebben Dortmund tegen Werder beelden of een korte bespreking lun- Bremen gezien. We wisten niet wat chen we om 13.00 uur. Vervolgens ons overkwam. Slechts vier posities gaan de spelers weer naar hun kamer. waren vast bezet: de keeper, de spits, Om 17.00 uur krijgen ze nog een lich- de verdedigende en de ‘hangende’ te sportmaaltijd. middenvelder. De rest liep bij balbezit Om 18.00 uur vertrekken we naar het allemaal door elkaar. John en ik wa- stadion, waar ik altijd in de kleedka- ren niet in staat om bij balbezit een mer de wedstrijdbespreking hou. Je formatie op papier te zetten! Ricken praat dan niet te veel over een tegen- startte links voorin, maar die heb ik stander, want je moet je spelers het in die wedstrijd ook op de positie van gevoel geven dat ze steeds van hun de rechtsback, rechterspits en centra- eigen kracht dienen uit te gaan. Het is le verdediger gezien! Voor Heinrich wel zaak je in de mogelijke opstelling gold precies hetzelfde. Amoroso van de tegenstander te verdiepen. Als speelde linksbuiten, rechtsbuiten, in je als technische staf negen van de de spits en op het middenveld. Rosick tien keer de opstelling goed hebt, we- liep overal. Het spel van Dortmund ten spelers dat je je optimaal voorbe- lijkt ongelooflijk ongeorganiseerd, reidt. En de specifieke sterke en maar het is juist georganiseerde cha- zwakke punten zijn natuurlijk heel os. belangrijk. Hoe en waar zetten ze De vier spelers voorin lopen bij balbe- druk, tot welk gedeelte van het veld zit waar ze willen lopen. Daar moeten zakken ze terug en wat zijn bijvoor- we van leren, want door die vele posi- beeld hun opbouwende kwaliteiten? tiewisselingen zijn de aanvallend in- Geen lange verhalen, maar zo snel gestelde spelers van Dortmund heel mogelijk de essentie. Vertaald naar moeilijk te verdedigen. In het spel van Dortmund: in de eerste fase kiest Bo- Bayer Leverkusen zie je dat ook terug. russia voor een trage opbouw van We mogen die ontwikkeling bij Duitse

6 7 De Voetbaltrainer nr.106 2002 Marwijk/kleur 29-05-2002 14:01 Pagina 8

topploegen best eens goed analyse- en prompt sloop de twijfel in het elf- minuten heb ik Ono gewisseld voor ren, want het voorspelbare karakter tal. Beetje bij beetje gaven we vervol- Ferry de Haan. Een verdediger voor van het Nederlands voetbal is niet gens het initiatief uit handen. Bij on- een middenvelder. Een oplossing die ons sterkste wapen. Wij moeten ons verwachte tegenslag gaan voetballers niet past bij het principe van vroegtij- afvragen of we onze aanvallers niet helaas van nature achteruit lopen, het dig druk zetten. Toch koos ik daar op meer vrijheid moeten geven als we in zijn ook maar mensen. Maar tegen dat moment voor, omdat enkele spe- balbezit zijn. Borussia Dortmund is dat de gevaar- lers fysiek en mentaal niet meer in Dat is niet te trainen, niet in automa- lijkste ontwikkeling, want dan maken staat waren pressie te spelen. Dus tismen vast te leggen, want dat botst de lopende mensen – de vier voorin kon je verwachten dat het in de slot- met het uitgangspunt. Afspraken en de twee vleugelverdedigers – het fase heel hectisch zou worden en maak je met hen over de omschake- verschil in het voordeel van de Duit- Dortmund nog meer de lange bal zou ling en balbezit tegenstander. Op het sers. Op het moment dat jezelf het hanteren. Door de aanwezigheid van moment dat ze de bal kwijt zijn, zie je de vier aanvallers van Dortmund ook altijd een bepaalde positie innemen. Koller die de linkerkant en Amoroso die de rechterkant afschermt, Rosick die de twee voorstoppers voor zich houdt en die naar het mid- denveld doorschuift. Dan is er wel een lijn te ontdekken, maar in balbe- zit heeft het viertal de vrijheid om vooral op intuïtie te handelen. Een groot voordeel daarbij is dat ze hun spits Koller altijd aanspeelbaar is. Hij is groot, sterk en kan beter voetballen dan menigeen denkt. Kol- ler wordt altijd als eerste aanspeel- punt gebruikt. Op dat moment gaan Amoroso, Ewerthon en Rosick lopen. Dan is het vooral voor de backs van de tegenstander moeilijk de juiste keuze te maken. Loop je mee, dan be- nutten de zeer aanvallend ingestelde vleugelverdedigers Evanilson en Dede onmiddellijk de vrijgekomen ruimte. Dat was in de finale na rust een be- hoorlijk probleem toen Kalou en Van Persie steeds minder in staat waren om Dede en Evanilson af te stoppen. Daarom moest ik ze wel wisselen. De oplossing ligt namelijk niet zozeer bij de verdediging, maar vooral bij je aanvallers. Die moeten meteen druk initiatief hebt en vooral over de flan- Koller, die nog niet eens hoeft te zetten opdat de pass in de diepte op ken aanvalt, komt Dormund in de springen om een bal door te koppen, Koller zoveel mogelijk wordt voorko- problemen, want dat zijn ze niet ge- was de kans op een ‘klutsbal’ die pre- men. Toen centrale verdediger Kohler wend. cies goed zou vallen, te groot. Daarom rood kreeg en middenvelder Reuter We maakten 3-1 en op de bank had je kies je in die laatste minuten voor terugzakte naar de verdediging, kreeg het gevoel dat de buit binnen was. een andere oplossing in de sfeer van Tomasson meteen de opdracht op Toch maakte Koller acht minuten la- die wedstrijdfase: mandekking op Reuter door te schuiven. ter alweer 3-2. Dan voelen spelers de Koller door een speler die ook kop- De principes van het vroegtijdig druk enorme spanning die in het uitver- sterk is (De Haan). Waarom voor Ono? zetten komen heel vaak tijdens trai- kochte stadion sluipt. Vanaf dat mo- Hij oogde niet meer fit en had een ningen aan bod en dat leek ook tegen ment handelt een voetballer nog aantal keren achter elkaar balverlies Dortmund z’n vruchten af te werpen. maar vanuit één principe: overleven! geleden. Natuurlijk is het een risico, In de rust gaven de spelers aan dat ze Als coach heb je daar nauwelijks in- maar als coach moet je ook op zulke zich beresterk voelden bij die tacti- vloed op, ook al is er nog een half uur ongelooflijk hectische momenten in sche keuze. Maar amper twee minu- te spelen. Je kunt een wissel toepas- staat zijn heel snel en vooral rationeel ten na rust benutte Amoroso een sen, maar dat gevoel haal je niet meer de voor- en nadelen op een rijtje te strafschop. Iedereen schrok zich rot bij je spelers weg. In de laatste zes zetten. Je mag niet toelaten dat door Marwijk/pag 9-13 29-05-2002 14:36 Pagina 9

P R O F V O E T B A L

die enorme spanning ook bij jou de langrijk. Herkent hij die situatie pas Als je twintig duels aangaat, kun je er gevoelens gaan overheersen.” na de balaanname, dan is het te laat vijf verliezen. Maar het mogen niet en is het moment voorbij. Tegelijker- die vijf zijn die de wedstrijd laten Doordekken tijd moet Bosvelt de balbaan vrijhou- kantelen. Die duels moet je per se In de tweede helft hadden de verdedi- den door naar binnen of helemaal winnen en types als Bosvelt herken- gers van Feyenoord ook steeds meer naar buiten te lopen. Dat luistert heel nen die momenten. Creatievere spe- moeite om het moment van doordek- nauw. lers hebben daar vaak moeite mee. ken te bepalen. Daardoor kon Dort- Datzelfde geldt voor het aanspelen Ergeren zich over een verkeerde be- mund nogal eens gevaarlijk worden van Kalou. Hij staat steeds met de rug slissing en schakelen dan niet om, in de ruimte tussen de verdediging en naar de tegenstander als hij wordt gooien de bal bij een inworp naar een het middenveld bij Feyenoord… aangespeeld. Dan neemt hij de bal tegenstander, spelen op eigen helft Bert van Marwijk: “Doordekken is met buitenkant rechts mee en mees- een breedtepass in de voeten van de een moeilijke materie. Als je voor tal komt hij er dan ook uit. Maar als tegenstander of proberen op de ver- doordekken kiest, moet je op tijd zijn. hij half ingedraaid zou staan, zou hij keerde plaats een bal door de benen Anders ben je heel kwetsbaar. Ben je veel meer opties hebben. Hij ziet dan van de tegenstander te spelen. Door te laat, dan word je uitgespeeld en waar Van Hooijdonk staat. Je mag als zulke acties kan een wedstrijd een kom je achter je een man tekort. In vleugelspeler in de opbouw nooit heel andere wending krijgen. zo’n spannende slotfase waarin je de voorbij Van Hooijdonk staan, maar je Elke trainer worstelt met de vraag: kleinst mogelijke voorsprong moet moet dan in een schuine lijn achter hoe krijg ik m’n team weer aan het verdedigen, zullen spelers veel min- hem staan opgesteld. Kalou kan ook spelen als de wedstrijd op slot zit? der snel voor doordekken kiezen. Het variëren in de vooractie als hij anders Vroeger zei ik altijd: ‘Jongens, ga nou is een kwestie van gevoel. Op het staat ingedraaid. Dan kan hij veel gewoon op je positie staan en doe al- moment dat je doordekt, laat je in je makkelijker worden aangespeeld of leen wat je moet doen en doe vooral rug een 1:1-situatie achter. Ik kan me juist in de ruimte achter z’n tegen- niet wat je niet moet doen.’ Nu weet heel goed voorstellen dat Paauwe en stander sprinten. Maar Kalou is daar ik dat die aanpak niet voldoende is. Van Wonderen gezien het wedstrijd- tot nu toe nauwelijks in te coachen. Ik Het is wel het vertrekpunt, maar beeld niet wilden dat Amoroso of Ro- ben er al zo vaak mee bezig geweest, daarnaast zal er ergens op het veld sick voor de goal in een 1:1-situatie doch op dat gebied zie ik nog te wei- iets moeten gebeuren wat het vuur terechtkwamen. Daarom vind ik het nig progressie. Jammer. Positief is dat weer aanwakkert. Je moet spelers in logisch dat ze voor een andere oplos- hij wel sneller omschakelt dan vorig je team hebben die dat aanvoelen.” sing kozen.” seizoen. Hij denkt beter mee over wat voor het team belangrijk is. Talenten Ontwikkeling Het is ook het seizoen geweest waar- Welke andere lessen dan de vele po- Ook zie je internationaal wel eens een in je talenten uit de eigen opleiding sitiewisselingen heeft een heel sei- aanvaller bewust niet meeverdedigen. een kans hebt gegeven. De belang- zoen internationaal voetbal opgele- Wij worden kwaad als een speler bij rijkste: Robin van Persie. Welke verd? balbezit van de tegenstander blijft ‘strijd’ voer je met hem? Bert van Marwijk: “Bij veel Europese staan. Internationaal zie je dat verde- Bert van Marwijk: “Elke dag dienen teams zie je weinig spelers aan de zij- digers ook niet van een overtalsitu- zich voor hem leermomenten aan om kanten. De as is overbezet. Soms denk atie in paniek raken. En komen ze in aan z’n mentale weerbaarheid te wer- ik wel eens: hoe willen ze fatsoenlijk balbezit, zijn ze in staat om razend- ken. Dat is namelijk bepalend voor kunnen opbouwen met zo weinig snel die vrije man voorin te vinden. z’n toekomst. Dat is niet makkelijk. mensen op de vleugels? Wij willen via Dan heb je als tegenstander een pro- Toen ik bij speelde, de opbouw de buitenspelers aanspe- bleem en kun je het initiatief kwijtra- kwam je alleen op de televisie als je len. Internationaal zie je vaak een en- ken. Want als die vrije man één keer tegen Ajax of Feyenoord speelde. En kele bezetting aan de zijkanten. Heeft voordeel haalt uit z’n rol, schrikt de dan moest je je vader aanwijzen waar zo’n speler de bal, dan wijkt een spits tegenstander en heeft dan meestal de je op dat zwart-wit scherm ergens vanuit het centrum uit naar de zij- neiging om zich aan te passen. liep. Als je tegenwoordig als jonge kant. Dat is een wezenlijk verschil. Al eerder heb ik gezegd dat ook inter- gast tegen Ajax vijf minuten in een Het is niet zo voorspelbaar, maar nationaal door een enkel moment volle Kuip mag invallen, krijg je na af- heeft wel als consequentie dat je een wedstrijd helemaal kan kantelen. loop zes tv-stations achter je aan en minder snel voor de goal van de te- Toen Van Hooijdonk in de finale de de dag erna liggen er vijftien aanvra- genstander komt. Een buitenspeler in eerste vrije trap tegen de paal schoot, gen voor een interview. Je bent in één onze speelwijze kan namelijk eerder gebeurde er wat in het stadion en de klap een bekende Nederlander, krijgt een snelle voorzet geven. spelers voelen dat: ‘we kunnen zo- meteen een dure auto en een vet con- Als Emerton op rechts de bal krijgt in- maar scoren’. Je kunt het initiatief tract. Ga daar maar eens goed mee gespeeld, moet hij vlak voordat hij de door zulke momenten naar je toe om. Er komt zoveel op hen af dat je bal aanneemt al gezien hebben dat trekken en een andere keer juist weg- als trainer vooral de taak hebt om Van Hooijdonk zich heeft vrijge- geven. Een type speler als Bosvelt is zo’n speler met beide benen op de maakt. Dat is in ons systeem heel be- daarom zo belangrijk voor een ploeg. grond te houden.

8 9 De Voetbaltrainer nr.106 2002 Marwijk/pag 9-13 29-05-2002 14:36 Pagina 10

Van Hooijdonk scoort uit vrije trap 2-0

afloop door de groep gecorrigeerd en Glasgow Rangers was dat zelfs twee ik heb er nog een schepje bovenop ge- keer het geval vanwege de wat naïeve daan, in de kleedkamer en bij de na- opstelling van de keeper. bespreking. Dat kan niet. Van de an- Het grote voordeel van Pierre is dat dere kant is het voordeel van Robin hij de bal niet alleen naar de gewens- dat hij zo brutaal is dat hij wel wat te plek kan dirigeren, maar ook nog kritiek kan verdragen. Je hoeft niet eens met de juiste snelheid. Een voorzichtig met hem te zijn. Dat keeper kan bij andere spelers aan de maakt het ook weer wat eenvoudi- aanloop zien hoe hij moet handelen. ger.” Staat de nemer dicht bij de bal, dan wil hij de bal zo zuiver mogelijk in Van Hooijdonk een hoek plaatsen, meestal bij de eer- Heel beslissend voor het succes van ste paal. Zo’n bal kan nooit veel snel- Feyenoord is de vrije trap van Van heid hebben. Een geplaatste bal in de Hooijdonk geweest. Heb je daar als korte hoek met een lange aanloop coach ook een aandeel in gehad? lukt motorisch bijna niet. Pierre heeft Van de andere kant mag je zo’n type Bert van Marwijk:: “Nee, alle credits de gave om precies de juiste aanloop het spontane, brutale niet ontnemen. zijn voor Pierre. Hij is er elke dag mee te nemen, de bal op de juiste manier Ik hou van mondige, lastige spelers, bezig. Soms in z’n eentje met een te raken, waardoor die toch voldoen- maar wel op het juiste moment. Ga muur, dan weer met assistent-trainer de snelheid heeft èn in de gewenste het gevecht op de training maar aan, Mario Been, ook een specialist. En een hoek komt. Maar die techniek moet ook met mij als coach. Maar gezonde andere keer zet hij spelers in een hij wel elke dag onderhouden. Zo’n brutaliteit heeft niets te maken met muur. Het is een specialiteit die hij specialisme moet daarom uit jezelf te laat komen of een rol opeisen die zelf helemaal heeft ontwikkeld. Het komen. Je moet er aanleg voor heb- niet bij je past. Cruijff was ook bru- lijkt net alsof hij de bal twee keer ben en vervolgens ontelbare trai- taal, maar was nooit te laat. En wat raakt, eerst met de hak en dan met de ningsuren in steken. helemaal niet kon, was dat hij vervol- binnenkant. Uniek. Hij legt de bal pre- Ik was vroeger een tenger jongetje en gens Van Hooijdonk bij een vrije trap cies waar hij hem hebben wil en dus kreeg die bal maar niet hoog genoeg wegstuurt. Ik wist niet wat ik zag, afhankelijk van de positie van de voor de goal. Dus oefende ik einde- dacht eerst nog dat ze het hadden in- keeper. Soms weten we op de bank loos. Dat zie ik te weinig bij de jeugd gestudeerd. Robin is meteen ook na ook zeker dat de bal erin gaat. Tegen gebeuren. Zo wordt er niet voldoende Marwijk/pag 9-13 29-05-2002 14:37 Pagina 11

P R O F V O E T B A L

op een goede eindpass getraind. Het op het trainingsveld zijn verschenen. spelers moeten dan wat grotere af- is een kwestie van herhalen en nog Weet de ‘president’ niet wie dat zijn, standen afleggen. Bijvoorbeeld pass- eens herhalen. Helaas is tegenwoor- moet hijzelf in het midden. En bij alle en trapvormen en partij- en positie- dig niet iedereen van dat belang over- twijfelgevallen neemt hij de beslis- spelen in een grote ruimte. Of 4-mi- tuigd. Niet-functionele trucjes en sing. Let hij niet op, moet hij steeds nutenlopen waarbij ik steeds van lang hoogstandjes willen ze wel oefenen, zelf in het midden. Er komen zoveel naar kort werk (zie ook de bijdrage maar geen vijftig voorzetten of pas- zaken in zo’n eenvoudig rondootje van Toine van de Goolberg, conditie- ses. Dat is een verkeerde trend. Er zou naar voren, bijvoorbeeld over de hiër- en hersteltrainer bij Feyenoord, elders ook meer aandacht voor de mentale archie in de groep. Het is ook altijd la- in deze uitgave- red.). weerbaarheid mogen zijn. Het straat- chen, zeker als de trainer door de be- In het tweede blok werk ik specifie- voetbal was een veel hardere leer- nen wordt gespeeld. Je creëert de ker. Dan staan de afspraken bij balbe- school. Dat begon al met het samen- voorwaarden voor een plezierig begin zit van de tegenstander centraal. In stellen van de partijtjes. De zwaksten van de training. Ik begon ook bij sv algemene zin coach ik dan bij partij- bleven over en als er elf spelers wa- ren, werd er 5:5 gespeeld en moest één speler maar een tijdje wachten. Je speelde niet alleen tegen leeftijdgeno- ten, maar ook tegen of met veel oude- re spelers. Daardoor kreeg je ook fy- siek veel meer voor je kiezen. Of het nu regende, sneeuwde of ijzelde, er moest gevoetbald worden. Als er een verdwaalde auto naderde, moest je snel omschakelen. En als de bal in de verkeerde tuin viel, moest je als een speer die bal uit de tuin halen. Verge- lijk dat eens met de huidige overgeor- ganiseerde opleiding. Dus zul je in trainers moeten investe- ren, die de gave hebben om op andere manieren aan die mentale weerbaar- heid te werken. Dan kom je toch vooral bij oud-spelers uit met een voorbeeldfunctie, die alles zelf al eens een keer hebben meegemaakt. Spe- lers begrijpen dan beter dat jij hen begrijpt. Dat is belangrijk. Een aantal jaren geleden heb ik in de zomer een groep Amerikaanse jeugdspelers van 15 en 16 jaar getraind. Die hadden toch een kapsones… Toen heb ik eerst een partijtje gespeeld, een paar Ame- rikaanse jochies omver gekegeld en daarna enkele spelers door de benen Meerssen en Fortuna Sittard met die- en positiespelen op balverlies, de gespeeld. Het werd even stil en vanaf zelfde rondo. Er werd voorspeld dat snelle omschakeling en het aanslui- toen was er geen enkel gebrek aan dit bij de vedetten van Feyenoord niet ten. Dat gebeurt nog niet vanuit de respect meer. Wie de jeugd traint, moet zou lukken. Nu vragen ze regelmatig posities. de spelers iets voor kunnen doen. of ze niet wat langer kunnen door- In het derde blok wordt het nog speci- gaan. De regels zijn steeds hetzelfde: fieker en werk ik wel vanuit de posi- Bij Feyenoord beginnen we elke trai- je moet in het midden blijven staan ties, geënt op de wedstrijd. Van daar- ning met een soort rondo met de hele als de rest de bal 20 x kan overspelen uit coach ik op balbezit, balverlies en groep. Ik doe altijd mee, maar ik ben of als de bal door je benen wordt ge- de omschakeling. niet de baas en stel me dus bewust speeld.” Alles wat ik doe, heb ik zelf ontwik- kwetsbaar op. Er wordt een speler keld. Helaas heb ik vroeger nooit oe- aangewezen die het voor het zeggen Nieuw seizoen fenvormen van andere trainers opge- heeft, de ‘president’. Je weet dat er al- Hoe ziet de voorbereiding op een schreven. Ook heb ik nooit toptrainers tijd bonje is over wie in het midden nieuw seizoen eruit? aan het werk gezien. Dat is misschien moet als je 22 tegen 2 speelt. Als eer- Bert van Marwijk: “Ik werk in drie een gemis. Van de andere kant sta ik ste moeten de twee spelers in het blokken. In het eerste blok staat de al- achter de visie van Michels dat je als midden die als laatsten van de groep gemene basisconditie centraal. De trainer niet de doelstelling moet heb-

10 11 De Voetbaltrainer nr.106 2002 Marwijk/pag 9-13 29-05-2002 14:37 Pagina 12

tal mag op beide doelen scoren en 1 heeft vrij spel. Het andere achttal moet daardoor razendsnel omschake- len. Want als er wordt gescoord, wordt er meteen weer van de zijkan- ten een andere bal ingespeeld naar het achttal dat mag scoren. Als het achttal dat niet mag scoren de bal verovert, moet het op balbezit spelen. Daarbij mogen ze gebruik maken van de twee keepers. Als de uitvoering te moeilijk is, maak je het veld wat gro- ter en/of je voegt een extra speler toe ben dat je zo gevarieerd mogelijk lers moeten aan de zijkanten vooruit aan de partij die niet mag scoren. Het dient te trainen. Het is een kwestie kunnen verdedigen. is in elk geval een oefening die voor van herhalen en nog eens herhalen In een van de volgende trainingen veel beleving zorgt. en binnen die herhalingen moet je de kan ik diezelfde vorm als 3:3 aanbie- De gewenste doelstelling halen heeft oefenvormen soms wat aanpassen den, maar dan in het hele zestienme- ook alles te maken met de wijze van omdat anders de beleving wat minder tergebied. Dan komen er al wat meer coaching en de spelregels. Als je bij- wordt. Dat lijkt heel logisch, maar hoe tactische zaken om de hoek kijken. voorbeeld wilt trainen op balbezit, vaak komt het niet voor dat een trai- Wanneer knijp je, wanneer moet je je stel je de eis dat een doelpunt pas telt ner een bepaald accent uit een wed- schuin achter je medeverdediger op- als een ploeg na het scoren de bal een strijd licht, dat verwerkt in de oefen- stellen? De keeper kan al meer minuut kan rondspelen. Als de ande- stof van één training, maar er vervol- coachen. En een week daarna kun je re partij dan slim is, gebruikt ze de ei- gens niet meer op terugkomt? Het is het uitbouwen naar 4:4 in een wat gen keeper als extra man om druk uit niet gemakkelijk om daar heel conse- groter gebied en met buitenspel. Uit- te oefenen, want er kan toch niet quent in te zijn. Je hebt snel de nei- eindelijk probeer je dezelfde doelstel- worden gescoord door de tegenpar- ging weer iets anders centraal te stel- ling te bereiken door vanuit de forma- tij… len. tie te spelen: bijvoorbeeld op een half Ook bij conditionele doelstellingen Zo heb ik een hele tijd op het vooruit speelveld de keeper, vier verdedigers moet je met de regels ‘spelen’. Als het verdedigen getraind. Dat begint met en twee verdedigende middenvelders wat zwaar wordt en je wilt wat extra een oefenvorm waarbij de verdedigers tegen zeven aanvallers, weer met bui- rustmomenten creëren, dan laat je in twee groepen naast het grote doel tenspel. En als dat niet goed gaat, een speler bij een positie- of partij- staan opgesteld. De aanvallers staan schakel je terug naar 6:6. Zo train je spel zelf de bal halen als die uit is. Wil op de rand van het zestienmeterge- in een aantal weken in verschillende je minder rustmomenten, dan zorg je bied tussen twee doeltjes opgesteld vormen met steeds nieuwe accenten voor voldoende ballen aan de rand (zie tekening 1). De twee verdedigers hetzelfde principe, in dit geval het van het speelveld en een trainer die aan de beurt zijn, gaan op de vijf- vooruit verdedigen. speelt een andere bal meteen in, zo- meterlijn klaar staan. Ik maak het Een aardige vorm voor het trainen dat het spel nooit stilligt. Het gaat om speelgebied wat kleiner door aan de van een snelle omschakeling is 8:8 de uitvoering en de accenten!” zijkanten iets van het strafschopge- met twee keepers en twee grote doe- bied af te nemen. Mario Been speelt len in een gebied van 2 x het zestien- Cursus dan vanaf de zijkant de bal in op een metergebied (tekening 2). Er wordt ge- Bert van Marwijk: “Tijdens een trai- van de aanvallers. De verdediger moet speeld in de formatie 3:2:3. Een acht- nerscursus zie je trainers altijd bij el- dan ‘blind’ doorlopen op de aanvaller met de bal. Zo ontwikkel je het gevoel om vooruit te durven lopen. In deze 2:2-vorm train je twee dingen: je ont- wikkelt het gevoel van vooruit verde- 2 digen èn de daarmee samenhangende kwetsbaarheid. Als je niet voor enor- me weerstand zorgt, word je helemaal uitgespeeld als tweetal. Een paar re- gels: als de bal uit gaat, speelt de trai- ner aan de andere kant de bal in en altijd richting aanvallers. Je moet dus heel snel omschakelen. Scoren is wis- selen. Maximaal 45 seconden. Daarna wisselen de verdedigers en de aanval- lers van positie, want ook de aanval- Marwijk/pag 9-13 29-05-2002 14:37 Pagina 13

P R O F V O E T B A L

kaar zitten als ze een wedstrijd moe- neemt John de verdedigers voor z’n Feyenoord. ‘Van Marwijk is niet te be- ten analyseren. Dat zou ik anders rekening en Mario de middenvelders nijden met zo’n selectie’ kopte een aanpakken. Elke cursist zou een eigen en aanvallers. Het komt ook voor dat landelijke krant na m’n presentatie plek in het stadion krijgen en na af- ze tijdens een partijvorm elk een aan de pers. Na het behalen van de loop zouden ze hun analyse direct in team coachen en ik wat meer op af- UEFA Cup heb ik weer gelezen hoe een gesloten envelop moeten inleve- stand analyseer wat er allemaal ge- sterk het huidig spelersmateriaal van ren. Als je dan de conclusies kunt ver- beurt. Een andere keer coacht een van Feyenoord is… gelijken, wordt het pas interessant. Zo beiden een individuele speler op be- Wat ik zeker weet, is dat ik als per- krijg je ook vijf verschillende trainin- paalde aandachtspunten. soon niet wil veranderen. Ik ga niets gen als je vijf trainers onafhankelijk In de wedstrijd wil ik niet steeds ie- plannen. Je werkt bij een topclub en van elkaar met dezelfde groep aan mand anders naast me. Zelf ben ik tij- dus weet je dat je in elk geval moet hetzelfde voetbalprobleem laat wer- dens een wedstrijd geen schrijver. vertrekken als het publiek je niet ken. Zou je die trainingen opnemen, Daarom noteert John Metgod alles. Ik meer ziet zitten. Daar moet je niet dan zou je geweldig cursusmateriaal geef ook aan wat ik belangrijk vind hebben.” om op te schrijven, zeker met het oog op de bespreking tijdens de rust of na Rolverdeling de wedstrijd. Als een komende tegen- De technische staf van Feyenoord stander geanalyseerd moet worden oogt als een hecht team. Wat is de en die speelt op hetzelfde moment rolverdeling? als wij dan gaat Mario Been altijd Bert van Marwijk: “In het eerste ge- naar die wedstrijd. Zo zijn er meer sprek met heb ik me- vaste afspraken. Internationaal analy- teen aangegeven dat ik me niet met seert John Metgod Engelse tegenstan- de inhoud van de keeperstraining be- ders en Mario Been de Italiaanse op- moei. Pim weet veel meer van het ponenten. En in Duitsland of België keepersvak af, kent de technische ei- wisselen ze elkaar af. sen die aan een topkeeper worden ge- Wat de wissels betreft, is er geen vas- steld veel beter dan ik. Ik wil alleen te afspraak. De ene keer hak ik zon- kunnen corrigeren als het gaat om de der overleg de knoop door, de andere rol van de keeper binnen het team, keer overleg ik eerst.” bijvoorbeeld als we het hebben over de positie van de meevoetballende Toekomst keeper. Die samenwerking verloopt Door het winnen van de UEFA Cup perfect. Als we met een training be- ben je in één klap een internationale ginnen, staat Pim al met twee, drie toptrainer. Welke gevolgen heeft die keepers op het veld. Ik bereid m’n positie voor je toekomst? trainingen altijd gedetailleerd voor. Bert van Marwijk: “Mijn loopbaan Pim weet dus wanneer ik de keepers als trainer heb ik nooit zo gepland. nodig heb en dan staan ze er al. Toen ik een paar jaar geleden bij de John Metgod en Mario Been analyse- jeugd en de amateurs trainden, zei- ren de tegenstanders, ook internatio- den ze in Zeist dat ik zeker ook het naal. Ikzelf wil nooit een training mis- hoogste trainersdiploma moest halen. sen. Tijdens de bespreking beant- Ik kwam thuis met dat papiertje en moeilijk over doen, ook al is dat nooit woorden zij de vragen over de tegen- zei tegen mijn vrouw: ‘Leg het maar prettig. Het hoort erbij. Wat een ge- stander. in de kast, want ik zou niet weten ruststellende gedachte is dat ik in elk Zelf bereid ik m’n trainingen thuis welke profclub op Van Marwijk zit te geval bij een club met een langeter- voor. Op het stadion bespreek ik elke wachten. Even later stond AZ al voor mijnvisie werk. Er worden geen ad training met John en Mario en als ik de deur, maar uiteindelijk kreeg in hoc-beslissingen genomen. En wat er dan op het trainingsveld kom, zijn ze Alkmaar Van Hanegem de voorkeur. na Feyenoord met mij gebeurt, zien al bezig met het uitzetten van de or- Weer terug in Meerssen, kon ik me- we dan wel weer.” ganisatie. Ik vind het heel belangrijk teen voor Fortuna Sittard tekenen. Die dat een training vloeiend verloopt uitdaging trok me, al hoorde ik overal qua organisatie. Voetballers moet je dat ik het heel moeilijk zou krijgen niet stil laten staan. Tussen twee vor- omdat die selectie geen kwaliteit zou men lopen ze meestal een rondje uit hebben. We presteerden optimaal en en als ze weer terug zijn, moet de or- plotseling hoorde je dat het ook wel ganisatie voor de volgende vorm klaar voorspelbaar was met zo’n kwalitatief zijn. sterke selectie… John en Mario krijgen van mij veel Voordat ik het goed en wel besefte, ruimte om mee te coachen. Meestal werd ik trainer van een topclub als

12 13 De Voetbaltrainer nr.106 2002