SSttrraatteeggiiaa rroozzwwoojjuu GGmmiinnyy SSttrrzzeellccee WWiieellkkiiee nnaa llaattaa 22000077 22001133
Strzelce Wielkie 2006
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013
Przygotowano na zlecenie Urzędu Gminy Strzelce Wielkie przez: Agencja Wspierania Inicjatyw Lokalnych S.A. ul. Polska 14 60 595 Poznań
- 2 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 Spis treści Spis treści ...... - 2 - 1. Wprowadzenie ...... - 5 - 2. Metodyka planowania strategicznego ...... - 6 - 2.1. Struktura strategii ...... - 6 - 2.2. Charakterystyka planowania strategicznego ...... - 7 - 3. Diagnoza sytuacji społeczno gospodarczej gminy ...... - 9 - 3.1. Analiza połoŜenia geograficznego gminy ...... - 9 - 3.2. Charakterystyka potencjału demograficznego ...... - 9 - 3.3. Potencjał przyrodniczy i środowiskowy gminy ...... - 13 - 3.4. Działalność gospodarcza oraz diagnoza sytuacji w rolnictwie ...... - 15 - 3.5. Stan infrastruktury techniczno ekonomicznej ...... - 20 - 3.5.1. Wodociągi ...... - 20 - 3.5.2. Kanalizacja sanitarna i oczyszczanie ścieków ...... - 20 - 3.5.3. Gospodarka odpadami ...... - 21 - 3.5.4. Stan dróg gminnych oraz system komunikacji ...... - 21 - 3.5.5. Energetyka i ciepłownictwo ...... - 24 - 3.5.6. Telekomunikacja ...... - 25 - 3.5.7. Mienie komunalne oraz budownictwo mieszkaniowe ...... - 26 - 3.6. Stan infrastruktury społecznej ...... - 28 - 3.6.1. Oświata i wychowanie ...... - 28 - 3.6.2. SłuŜba zdrowia i opieka społeczna ...... - 30 - 3.6.3. Sport i turystyka ...... - 32 - 3.6.4. Kultura ...... - 32 - 3.7. Analiza finansów gminy Strzelce Wielkie ...... - 33 - 4. Analiza SWOT poszczególnych obszarów problemowych ...... - 37 - 4.1. ZałoŜenia metodologiczne analizy ...... - 37 - 4.2. Analiza SWOT – główne obszary problemowe ...... - 38 - 4.2.1. Gospodarka ...... - 38 - 4.2.2. Sfera społeczna ...... - 39 - 4.2.3. Infrastruktura techniczna i społeczna ...... - 40 - 4.2.4. Środowisko przyrodnicze i turystyka ...... - 41 - 5. Analiza strategiczna rozwoju gminy Strzelce Wielkie ...... - 42 - 5.1. Misja i wizja gminy Strzelce Wielkie ...... - 43 - 5.2. Cele strategiczne rozwoju gminy ...... - 44 - 6. Cele operacyjne strategii rozwoju gminy ...... - 45 - 6.1. Cel nr I - Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej oraz jego cele operacyjne ...... - 46 - 6.2. Cel nr II Poprawa warunków gospodarowania oraz wsparcie podmiotów gospodarczych ...... - 47 - 6.3. Cel nr III – Wzrost poziomu Ŝycia mieszkańców ...... - 50 - 6.4. Cel nr IV – Zwiększenie absorpcji środków finansowych UE oraz innych grantów - 52 - 7. WdraŜanie strategii oraz monitoring realizacji celów ...... - 54 -
- 3 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013
7.1. Monitorowanie realizacji strategii ...... - 54 - 7.2. Ocena efektywności wdraŜania oraz aktualizacja strategii ...... - 58 - 8. Podsumowanie ...... - 62 -
- 4 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 1. Wprowadzenie
Przygotowanie podstawowego dokumentu strategicznego jednostki terytorialnej, Strategii rozwoju gminy, jest procesem długotrwałym i skomplikowanym. Otwarty charakter dokumentu oraz jego forma (wyra Ŝenie zbioru potrzeb) powoduje konieczno ść szerokiego zaanga Ŝowania społecznego oraz pozyskania opinii na temat oczekiwa ń rozwojowych. Gmina Strzelce Wielkie zmierzy ć si ę musi w latach 2007-2013 z szeregiem istotnych problemów społecznych i technicznych, w śród których wymienia si ę m.in.: migracj ę ludno ści z obszaru gminy, problemy rolnictwa i przetwórstwa rolno-spo Ŝywczego słabo rozwini ętą infrastruktur ę techniczn ą i społeczn ą. Strategia rozwoju formułuje te problemy oraz proponuje spoby zmiany istniej ącego stanu rzeczy. Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 2007-2013 wskazuje podstawowe cele strategiczne, planowane do realizacji w zało Ŝonym okresie oraz sposoby ich wdra Ŝania. Niezb ędne jest współdziałanie władz samorz ądowych oraz społeczno ści lokalnej dla efektywnej wprowadzenia w zycie przyj ętych zapisów. Strategia, jako dokument „ Ŝywy” i podlegaj ący aktualizacji w pewnych odcinkach czasu ulega ć b ędzie z pewno ści ą korektom dostosowuj ącym j ą do zmieniaj ących si ę warunków otoczenia. Korekty te nie b ędą jednak wykracza ć poza zakres zało Ŝonych celów strategicznych. Misja gminy Strzelce Wielkie, któr ą jest poprawa komfortu Ŝycia mieszka ńców, determinuje działania wpływaj ące na wdra Ŝanie Strategii. Konkretne działania (projekty) realizowane w powi ązaniu z poszczególnymi celami operacyjnymi wł ączone zostały do dokumentu jako zał ącznik. W obliczu nowego okresu programowania funduszy strukturalnych UE (lata 2007- 2013) konieczno ści ą staje si ę lepsze wykorzystanie dost ępnych środków. Strategia wskazuje sposoby realizacji celu, jakim jest poprawa absorpcji funduszy unijnych. Dokument formułuje ponadto podstawowe obszary wymagaj ące zmiany stanu istniej ącego, w śród nich s ą działania na rzecz poprawy infrastruktury technicznej i społecznej, rozwoju gospodarczego gminy oraz podniesienia poziomu Ŝycia mieszka ńców. Wdro Ŝenie strategii, wła ściwe monitorowanie jej realizacji (zwłaszcza pod k ątem efektywno ści działa ń) oraz pozytywne zako ńczenie planowanych przedsi ęwzi ęć przyczyni si ę do poprawy komfortu Ŝycia mieszka ńców.
- 5 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 2. Metodyka planowania strategicznego 2.1. Struktura strategii
Strategia powinna okre śla ć cel, jakim jest rozwi ązanie okre ślonych problemów społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych, niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze wybranych obszarów Ŝycia społecznego np. mieszkalnictwa) oraz sposób, w jaki mo Ŝna go osi ągn ąć . Bardzo wa Ŝne jest okre ślenie wska źników, według których oceniamy zmiany. Podstawowe zasady strategii to: ekonomia sił i środków (ocena ilo ści i jako ści zasobów ludzkich, materialnych i finansowych oraz rezerw na wypadek przedłu Ŝania si ę działa ń lub konieczno ści ich intensyfikacji) zespolenie wysiłków (ludzi, środków, pieni ędzy) zachowanie swobody działa ń w sytuacjach krytycznych inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych. Na strategi ę składa si ę: diagnoza, cel strategiczny (ogólny), cele szczegółowe (operacyjne), metody realizacji celu (zadania i projekty) oraz harmonogram. Diagnozy nale Ŝy dokona ć dwukrotnie. Najpierw szukaj ąc uzasadnienia ideowego dla dokonywanej czy zamierzonej zmiany. Potem kiedy formułuje si ę cele strategii, szczególnie cele szczegółowe. Wówczas opracowanie diagnozy wymaga: danych statystycznych z wiarygodnych źródeł, rozkładu tych danych w czasie, aby zaobserwowa ć tendencje danego zjawiska. Brak bazy informacyjnej uniemo Ŝliwia podejmowanie trafnych decyzji. Ustalenie priorytetów nie mo Ŝe opiera ć si ę na intuicji władz lokalnych lub danej społeczno ści, ani by ć skutkiem presji partii politycznych. Najlepszy dostęp do danych maj ą z reguły departamenty polityki regionalnej odpowiedniego województwa.
Cechy diagnozy:
1. Diagnoza musi uwzgl ędnia ć cały kontekst społeczny i gospodarczy, w jakim funkcjonuje społeczno ść lokalna. Wa Ŝna jest nie tylko sytuacja materialna, ale te Ŝ warunki i rynek pracy, stan środowiska naturalnego, bezpiecze ństwo, opieka zdrowotna, edukacja, kultura, komunikacja i obiekty turystyczne oraz infrastruktura handlowa, mieszkaniowa, a tak Ŝe porównanie sytuacji danego województwa, powiatu i gminy z pozostałymi. Powinna powsta ć problemowa „mapa” województwa, powiatu i gminy, ukazuj ąca ich silne i słabe strony.
- 6 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 2. Diagnoza musi uwzgl ędnia ć i wskazywa ć zasoby zarówno materialne, jak ludzkie, a tak Ŝe organizacyjne. Te ju Ŝ istniej ące i potencjalne. 3. Diagnoza musi uwzgl ędnia ć tendencje, kontekst czasowy. 4. Istotnym jest utrzymanie aktualno ści diagnozy i strategii. Cele strategiczne (ogólne) . Nale Ŝy d ąŜ yć do tego, aby był jeden, główny cel strategii i stanowił dla danej społeczno ści istotny element ładu społecznego. W przypadku Strategii Gminy wskazane jest wyznaczenie kilku równorz ędnych celów strategicznych. Cele szczegółowe (operacyjne) . Stanowi ą one konkretyzacj ę celów szczegółowych oraz ich rozwini ęcie w kierunku większego stopnia szczegółowo ści. Realizacja poszczególnych celów operacyjnych jest mo Ŝliwa poprzez wyznaczenie wła ściwych zada ń i projektów. Metody realizacji celów. W uj ęciu strategicznym cele s ą realizowane poprzez wyznaczenie zada ń dla ka Ŝdego z celów oraz przypisanych im projektów. Realizacja zada ń wpływa na wdra Ŝanie celów, z których zadania i projekty wynikaj ą. Harmonogram. Harmonogram musi uwzgl ędnia ć preferencje partnerów oraz wszystkie bariery, których pokonanie mo Ŝe odwleka ć zako ńczenie działa ń. pierwszy etap przygotowawczy – mobilizacja sił i środków, operacjonalizacja celów, ustalenie zasad współpracy z partnerami, ustalenie liderów i osób odpowiedzialnych, drugi etap działanie – bezpo średnia realizacja celu, trzeci etap – porównanie działania i jego celu z osi ągni ętymi rezultatami według wcze śniej przewidzianych i przyj ętych wska źników.
2.2. Charakterystyka planowania strategicznego
Proces strategicznego planowania Gminy Strzelce Wielkie przeprowadzono według metodyki uwzgl ędniaj ącej szeroki współudział społeczno ści lokalnej w tworzeniu wieloletniego planu rozwoju gminy. Przy opracowaniu strategii rozwoju Gminy Strzelce Wielkie oparto si ę na kilku fundamentalnych zasadach. Pierwsz ą z nich jest zasada planowania partnerskiego opartego na osi ąganiu konsensusu przy podejmowanych decyzjach. Jednocze śnie zachowana była zasada otwarto ści przygotowywanych kierunków rozwojowych , co zwi ększyło społeczn ą akceptacj ę decyzji. Kolejn ą zasad ą przestrzegan ą przy opracowaniu strategii rozwoju była zasada kreatywno ści i innowacyjno ści spojrzenia na uwarunkowania. Kreatywne podej ście oparte na znajomo ści istniej ących uwarunkowa ń
- 7 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 formalno-prawnych daje mo Ŝliwo ść okre ślenia własnej drogi rozwoju dostosowanej do specyficznych uwarunkowa ń rozwoju gminy. Opracowana strategia rozwoju zawiera cele strategiczne pierwszego rz ędu, które zostały rozwini ęte w celach bardziej szczegółowych drugiego rz ędu. Zadania zawarte w strategii rozwoju słu Ŝą realizacji zakre ślonych celów strategicznych. Cele strategiczne wraz z zadaniami stanowi ą podstaw ę do sformułowania programów rozwojowych na poziomie gminy. Tworz ąc strategi ę przestrzegano zasady, aby władzom gminy nie przypisa ć roli centralnego planisty w warunkach samodzielno ści i niezale Ŝno ści ró Ŝnych podmiotów działaj ących na terenie jednostki. Przy funkcjonuj ącym systemie politycznym opartym na demokracji i mechanizmach gospodarki rynkowej rozwój sytuacji na poziomie gminy jest wypadkow ą oddziaływania wielu niezale Ŝnych czynników. Czynniki te s ą w uwarunkowaniach zewn ętrznych kształtowane przez podmioty regionalnej i krajowej sceny społeczno-politycznej. Nieodzown ą zasad ą jest te Ŝ zachowanie konsensusu wokół misji i celów rozwoju . Przestrzeganie tej zasady b ędzie owocowało na poziomie gminy zgodno ści ą działa ń. Przy opracowaniu strategii przyj ęto zało Ŝenie, Ŝe głównym celem władz gminy jest organizowanie współpracy i stwarzanie warunków dla wspólnego realizowania strategii rozwoju. Przy formułowaniu celów strategii rozwoju i zada ń realizacyjnych wzi ęto pod uwag ę funkcjonuj ące uwarunkowania prawne, które okre ślaj ą ogólne ramy mo Ŝliwych rozwi ąza ń zaproponowanych w strategii rozwoju. Opracowana strategia jest dokumentem otwartym . Oznacza to, i Ŝ nie jest to dokument dany raz na zawsze, ale wraz z upływem czasu b ędzie wymagał uaktualnienia i adaptacji do zmieniaj ących si ę warunków.
- 8 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 3. Diagnoza sytuacji społeczno gospodarczej gminy
3.1. Analiza połoŜenia geograficznego gminy
Gmina Strzelce Wielkie poło Ŝona jest w południowej cz ęś ci województwa łódzkiego, wchodz ąc w skład powiatu Paj ęczno. Gmina graniczy z nast ępuj ącymi gminami: od wschodu - Lgota Wielka w powiecie radomszcza ńskim, od zachodu – Paj ęczno, od północy – Sulmierzyce, od południa – Nowa W ąbrze źnica. W skład gminy Strzelce Wielkie wchodzi 14 sołectw, s ą to w kolejno ści sołectwa: Antonina, Dębowiec Mały, D ębowiec Wielki, Górki, Marz ęcice, Pomiary, Sk ąpa, Strzelce Wielkie, Wiewiec, Wistka, Wola Jankowska, Wola Wiewiecka, Zamo ście Kolonia i Zamo ście Wie ś. Łączna liczba miejscowo ści przyporz ądkowanych do poszczególnych sołectw wynosi 20. Obszar gminy przecinaj ą nast ępuj ące trasy komunikacyjne: droga wojewódzka Łask– Cz ęstochowa o stosunkowo du Ŝym nat ęŜ eniu ruchu oraz drogi powiatowe: Paj ęczno- Radomsko przez Strzelce Wielkie i Wol ę Wiewieck ą, Strzelce Wielkie-Janki, Strzelce Wielkie-Zamo ście-Dębowiec, Wistka-Marz ęcice-Ładzin. W rejonie wsi Wistka, Marz ęcice, Strzelce Wielkie biegnie linia kolejowa Cz ęstochowa-Siemkowice z poł ączeniem z magistral ą Śląsk-Porty. Gmina zajmuje obszar 77 km² (7760 ha).
3.2. Charakterystyka potencjału demograficznego
Gmina Strzelce Wielkie nale Ŝy do grupy niewielkich gmin wiejskich. Obszar gminy Strzelce Wielkie zamieszkuje 5 001 osób (stan z dnia 31.12.2006 r.). Spo śród ogółu mieszka ńców wi ększo ść stanowi ą kobiety – 2 551 osób (przy 2450 mieszka ńcach płci m ęskiej). Analiza stanu ludno ści z lat 1996-2005 wskazuje na wyra źny trend spadkowy. Tendencje demo- graficzne wyst ępuj ące w gminie Strzelce Wielkie obrazuje poni Ŝszy wykres.
- 9 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013
Liczba mieszka ńców gminy Strzelce Wielkie w latach 1996-2005 5300 5250 5200 5150 5100 5050 5000 4950 4900 4850 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Liczba mieszka ńców
Wyk.1 Liczba mieszka ńców gminy Strzelece Wielkie w latach 1996-2005, wg GUS - Bank Danych Regional- nych
Tendencja spadkowa liczby ludno ści jest wynikiem migracji mieszka ńców gminy, przenosz ących si ę do wi ększych miast, zwłaszcza migruj ących do stolicy stolicy województwa, Łodzi i miejscowo ści le Ŝą cych w obszarze metropolii oraz ujemnego przyrostu naturalnego. Warto zauwa Ŝyć pewne złagodzenie omawianego trendu spadkowego w ostatnich czterech latach, co mogłoby wskazywa ć na jego stopniowe wyhamowanie. Gł ębsza analiza przyczyn spadku liczby ludno ści w ostatnim dziesi ęcioleciu, poparta badaniem przyrostu naturalnego w okresie dekady oraz trendów migracyjnych pozwala unaoczni ć omówion ą powy Ŝej tendencj ę. Poni Ŝej zestawiono wykresy obrazuj ące zjawiska migracyjne oraz przyrost naturalny w latach 1996-2005. Analiza przyrostu naturalnego w gminie w latach 1996-2005 wskazuje na ujemny przyrost naturalny w calym badanym okresie. Najwi ększe nasilenie tendencji zaobserwowa ć mo Ŝna w latach 1999-2002. Koniec tego okresu cechuje si ę najwy Ŝszym wska źnikiem ujemnego przyrostu naturalnego (przyrost na poziomie -41 osób). Od 2003 obserwuje si ę stopniowe łagodnienie trendu spadkowego, mog ące wskazywa ć na odwrócenie negatywnej tendencji. Rok 2005 cechuje si ę stosunkowo niewielkim, ale jednak ujemnym przyrostem naturalnym (-5).
- 10 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013
80
70
60
50
40
30
20
10
0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
ogółem 51 71 55 65 44 29 38 50 40 51 męŜ czy źni 28 37 25 30 25 18 17 31 21 21 kobiety 23 34 30 35 19 11 21 19 19 30
Wyk.2 Zameldowania na pobyt stały w gminie Strzelce Wielkie w latach 1996-2005, wg GUS - Bank Danych Regionalnych
90
80 70
60
50 40
30
20 10
0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
ogółem 79 68 72 65 70 38 40 48 57 50 m ęŜ czy źni 37 34 31 31 42 15 24 20 22 25 kobiety 42 34 41 34 28 23 16 28 35 25
Wyk.3 Wymeldowania w gminie Strzelce Wielkie w latach 1996-2005, wg GUS - Bank Danych Regionalnych
10
0
-10
-20
-30
-40
-50 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
ogółem -32 -5 -11 -14 -23 -29 -41 -13 -26 -5 m ęŜ czy źni -19 -4 -8 -19 -14 -14 -29 -11 -10 -9 kobiety -13 -1 -3 5 -9 -15 -12 -2 -16 4
Wyk.4 Przyrost naturalny w gminie Strzelce Wielkie w latach 1996-2005, wg GUS - Bank Danych Regional- nych
- 11 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 Badanie struktury wieku mieszka ńców gminy Strzelce Wielkie wskazuje, i Ŝ najliczniejsz ą grup ę wiekow ą stanowi ą osoby w wieku produkcyjnym – 60%. Zdecydowanie mniej liczne s ą grupy wiekowe ludno ści w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym.
19% 21%
60%
w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym
Wyk. 5 Struktura wieku ludno ści gminy Strzelce Wielkie w roku 2005, w uj ęciu produkcyjnym
Powy Ŝszy wykres wskazuje procentowy rozdział ludno ści w uj ęciu produkcyjnym. Pozytywnym czynnikiem jest lekka przewaga ludno ściowa osób w wieku przedprodukcyjnym nad osobami w wieku poprodukcyjnym.
Wska źnik obci ąŜ enia demograficznego ludno ść w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 66,2 ludno ść w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym 92,2 ludno ść w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 31,8
Tab. 1 Wska źnik obci ąŜ enia demograficznego ludno ści gminy Strzelce Wielkie w roku 2005.
Analiza statystyczna obci ąŜ enia demograficznego ludności pozwala okre śli ć wska źnik procentowy liczby ludno ści w wieku produkcyjnym w stosunku do liczby osób w wieku nieprodukcyjnym. Wska źnik otrzymany dla gminy Strzelce Wielkie wskazuje, i Ŝ na 100 pracuj ących mieszka ńców gminy przypada statystycznie ponad 66 osób w wieku nie- produkcyjnym (spo śród nich ponad 31 osób to osoby w wieku emerytalnym).
W poni Ŝszej tabeli zestawione zostały dane statystyczne obrazuj ące sytuacj ę demograficzn ą gminy strzelce Wielkie w roku 2005.
- 12 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013
Ludno ść wska źniki modułu gminnego ludno ść na 1 km2 osoba 63 kobiety na 100 m ęŜ czyzn osoba 104 mał Ŝeństwa na 1000 ludno ści para 4,4 urodzenia Ŝywe na 1000 ludno ści osoba 11 zgony na 1000 ludno ści osoba 12 przyrost naturalny na 1000 ludno ści osoba -1
Tab. 2. Wska źniki modułu gminnego w gminie Strzelce Wielkie, dane z roku 2005
Powy Ŝsz ą tabel ę uzupełni ć nale Ŝy o informacje odno śnie liczby zawartych zwi ązków mał Ŝeńskich, odnotowanych przez Urz ąd Stanu Cywilnego w Strzelcach Wielkich – w roku 2005 zwi ązek mał Ŝeński zawarły 22 pary.
3.3. Potencjał przyrodniczy i środowiskowy gminy
Gmina Strzelce Wielkie le Ŝy w obszarze Monokliny Śląsko - Krakowskiej i Niecki Miechowskiej - to dwie jednostki strukturalne w obrębie, których usytuowany jest teren gminy. Obszar gminy jest stanowi ą obszary równinne. Pod wzgl ędem budowy geologicznej przewa Ŝaj ą, w kolejno ści stratygraficznej utwory geologiczne 4 - rz ędowe kredowe i jurajskie. Utwory 4 - rz ędowe pokrywaj ące cały obszar gminy, maj ą mi ąŜ szo ść od 37 do 60 m i wytworzone zostały w okresie plejstoce ńskim (piaski i Ŝwiry wodno lodowcowe, piaski, Ŝwiry i głazy lodowcowe oraz gliny zwałowe) i holoceńskim (piaski, mułki i Ŝwiry rzeczne, namuły i torfy). Utwory jurajskie stanowi ą - w kredzie górnej wapienie, wapienie margliste i margle ilaste wyst ępuj ące w zachodniej cz ęś ci gminy, za ś w kredzie dolnej - postacie margli i wapieni glonkonitowych, wyst ępuj ące we wschodniej cz ęś ci gminy i tworz ące fragmentaryczne wychodnie koło Sk ąpej. Obszar gminy charakteryzuje si ę brakiem udokumentowanych pokładów złó Ŝ surowców mineralnych: Teren gminy obj ęty jest badaniami geologicznymi w kierunku poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania złó Ŝ ropy naftowej i gazu. Warunki klimatyczne na obszarze gminy wykazuj ą zasadnicze podobie ństwo do klimatu całego rejonu Polski środkowej. Przewa Ŝaj ą wiatry z sektorów zachodnich, o niskich pr ędkościach. Najmniejszy udział maj ą wiatry z kierunków północnego i północno - wschodniego.
- 13 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 Roczna suma opadów atmosferycznych w gminie Strzelce Wielkie waha si ę w przedziale 550 - 600 mm. Średnioroczna temperatura powietrza przyjmuje wielkości zbli Ŝone do temperatur Polski środkowej, najni Ŝsza temperatura wyst ępuje w styczniu, najwy Ŝsza za ś w lipcu. Wska źnik lesisto ści w gminie na podstawie spisu rolnego z 2002 roku jest niski i wynosi 9,5%. Powierzchnia lasów prywatnych obejmuje 147 ha, lasy pa ństwowe - 600 ha. Gatunkiem dominuj ącym w lasach jest sosna, wyst ępuje równie Ŝ świerk, jodła i d ąb. Tereny le śne s ą przesuszone w nast ępstwie skutków oddziaływania odkrywki KWB Bełchatów oraz niedoboru opadów atmosferycznych. Na terenie gminy ochronie prawnej podlegaj ą: Wolskie Bagno o powierzchni 0,79 ha jako u Ŝytek ekologiczny oraz 2 drzewa (wi ąz szypułkowy) jako pomniki przyrody przy drodze Pomiary - Wiewiec.
Stan wód powierzchniowych
Gmina Strzelce Wielkie poło Ŝona jest w obszarze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP), z którego zaopatrywane jest gminne uj ęcie wody „D ębowiec" dla odbiorców z terenu gmin Strzelce Wielkie i Nowa Brze źnica. Zło Ŝa tych wód s ą udokumentowane, natomiast szacowane zasoby są wystarczaj ące w stosunku do wieloletnich potrzeb gminy. Jednocze śnie zauwa Ŝalny jest istotny wpływ prac odkrywkowych prowadzonych przez Kopalni ę W ęgla Bru- natnego w Bełchatowie na poziom wód podziemnych na obszarze jednostki terytorialnej – prace te spowodowały obni Ŝenie poziomu wodono śnego. Przez obszar gminy tj. Wistk ę i Strzelce Wielkie przebiega rzeka Pisia stanowi ąca dopływ Warty. Dolina rzeki Pisia stanowi lokalny korytarz ekologiczny decyduj ący o powi ązaniach przyrodniczych gminy i wymaga ochrony. Na terenie gminy znajduj ą si ę niewielkie obszary wód powierzchniowych: stawy rybackie O. Z. W ędkarskiego Cz ęstochowa - usytuowane w Strzelcach Wielkich o powierzchni 20,53 ha; zbiorniki małej retencji o powierzchni 0,585 ha i 0,1725 ha poło Ŝone w Woli Wiewieckiej; Powierzchniowe obiekty wodne s ą w dobrym stanie technicznym, wymagana jest dbało ść ich wła ścicieli o utrzymanie czysto ści wód. Istotnym problemem w obszarze gospodarki wodnej jest niewystarczaj ący poziom czysto ści wód rzeki Pisia. Neutralizacja problemu jest mo Ŝliwa poprzez aktywne działania pro środowiskowe oraz popraw ę sytuacji w ramach gospodarki wodno-ściekowej, jako istotnie wpływaj ącej na czysto ść wód powierzchniowych.
- 14 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013
Stan gleb
Gleby wytworzone z margli kredowych (r ędziny)zajmuj ą powierzchni ę 1% ogólnej powierzchni gruntów ornych, s ą to gleby klasy Ula i Illb, wyst ępuj ą w Sk ąpej, nale Ŝą do kompleksu 2 pszenny dobry. Kompleks 4 Ŝytni bardzo dobry obejmuje klasy Ula, Illb, IVa wyst ępuje w Sk ąpej i Woli Jankowskiej. Stanowi 14,2 % ogółu powierzchni gruntów ornych. Kompleks 5 Ŝytni dobry stanowi 45,6% ogólnej powierzchni gruntów ornych, s ą to gleby klasy IVa i IVb, przewa Ŝa w zwartym kompleksie w gminie. Kompleks 8 zbo Ŝowo - pastewny mocny zajmuje 2,1% ogółu powierzchni gruntów i w większo ści wyst ępuje w Wistce Kolonii i Woli Jankowskiej. Pozostałe obszary gruntów ornych tj. kompleks 6,7,8 razem zajmuj ą 37,1% ogólnej powierzchni gruntów ornych. Wyst ępuj ą na obszarze całej gminy. Kompleksy u Ŝytków zielonych na obszarze gminy zajmuj ą, powierzchni ę 1334 ha i w wi ększych ilo ściach wyst ępuj ą w Wiewcu, Woli Wiewieckiej, Pomiarach. Du Ŝe powierzchniowo kompleksy gleb średniej i wysokiej przydatno ści dla produkcji rolnej wymagaj ą ochrony, wył ączenia z inwestowania. Zagro Ŝeniem dla gleb, a w nast ępstwie dla wód powierzchniowych i podziemnych stanowi usuwanie nieczysto ści ciekłych (szamb) wprost na ł ąki i pola. Zatem skanalizowanie gminy z sieci ą oczyszczalni ścieków staje si ę problemem pilnym do rozwi ązania. Grunty o najni Ŝszych klasach bonitacyjnych powinny by ć zagospodarowane przez ich zalesienie z uwagi na brak opłacalno ści produkcji rolniczej i niski wska źnik lesisto ści w gminie.
3.4. Działalność gospodarcza oraz diagnoza sytuacji w rolnictwie
Działalno ść gospodarcza w gminie Strzelce Wielkie prowadzona jest przez stosunkowo niewielk ą liczb ę podmiotów. Ilo ść zarejestrowanych podmiotów w perspektywie pi ęcioletniej obrazuje wykres zamieszczony poni Ŝej. Analiza wykresu wskazuje wyra źnie na wzrostow ą tendencj ę liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej. W uj ęciu bezwzgl ędnym wzrost zmierzony w latach 2001 – 2005 wyniósł 49 nowych jednostek gospodarczych., przy czym najwi ększa dynamika wzrostu przypada na lata 2001-2002. Wzrost odnotowany w roku 2005 jest stosunkowo niewielki – 5 nowych podmiotów zarejestrowanych.
- 15 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013
250 213 218 202 200 188 169
150 liczba podmiotów gospodarczych 100
50
0 2001 2002 2003 2004 2005
Wyk. 6. Liczba podmiotów gospodarczych w gminie Strzelce Wielkie w latach 2001-2005.
Analiza strukturalna formy działalno ści podmiotów gospodarczych działaj ących w gminie roku 2005 prowadzi do interesuj ących wniosków. W śród 218 podmiotów gospodarczych funkcjonuj ących w gminie najwi ększ ą liczb ę stanowi ą firmy działaj ące w formie jednoosobowych jednostek prowadzonych przez osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą (177 jednostek). Ł ączna liczba podmiotów prywatnych działaj ących w gminie wynosiła w 2005 roku 207 samodzielnych jednostek gospodarczych. Przewaga liczebna sektora prywatnego nad publicznym jest bardzo wyra źna – funkcjonuje 11 jednostek sektora publicznego, co stanowi zaledwie 5% ogółu podmiotów.
pa ństw ow e i samorz ądow e jednostki praw a bud Ŝetow ego 10 9 10 2 inne podmioty sektora 4 publicznego 6 osoby fizyczne prow adz ące działalno ść gospodarcz ą
spółki handlow e
spółdzielnie
stow arzyszenia i organizacje 177 społeczne
inne podmioty sektora pryw atnego
Wyk. 7 Struktura podmiotów gospodarczych w gminie Strzelce Wielkie wg formy prawnej
Obok dominuj ących firm jednoosobowych funkcjonuje ponadto 6 spółek prawa handlowego, 4 spółdzielnie (zwi ązane z przetwórstwem rolno-spo Ŝywczym) oraz 10 jednostek tzw.
- 16 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 trzeciego sektora (stowarzyszenia i organizacje pozarz ądowe). W gminie funkcjonuj ące kilkadziesi ąt obiektów handlowych. Dane z roku 2003 okre ślaj ą ich ł ączn ą liczb ę na 53 podmioty, z czego 51 to niewielkie sklepy wielobranŜowe i inne punkty handlowe. W gminie działaj ą 2 stacje paliw, zatrudniaj ące 3 pracowników.
54 53 52 2 1 51 50 49 48 51 1 51 47 46 47 45 44 2001 2002 2003
sklepy stacje paliw
Wyk. 8 Liczba punktów handlowych w gminie Strzelce Wielkie w latach 2001-2003.
Analiza przedmiotowa charakteru działalno ści podmiotów gospodarczych gminy Strzelce Wielkie w roku 2005, przeprowadzona wg sekcji PKD wskazuje, i Ŝ najliczniej reprezentowan ą grup ę stanowi ą podmioty działaj ące w obszarze handlu oraz usług naprawczych (99 jednostek). Kolejne grupy podmiotów, uszeregowane wg liczebno ści, to firmy działaj ące w obszarze przetwórstwa przemysłowego (34 jednostki), w obszarze pozostałej działalno ści usługowej (13 jednostek) oraz podmioty sektora administracji publicznej (11 jednostek).
10 4 4
9 6 99 13
37 7
5 11 16 34
Rolnictw o, łow iectw o i le śnictw o Przetw órstw o przemysłow e Budow nictw o Handel hurtow y i detaliczny; napraw a Hotele i restauracje Transport, gospodarka magazynow a i ł ączno ść Po średnictw o finansow e Obsługa nieruchomo ści Administracja publiczna i obrona narodow a Edukacja Ochrona zdrow ia i pomoc społeczna Działalno ść usługow a pozostała
Wyk. 9 Struktura podmiotów gospodarczych wg sekcji PKD, dane z roku 2005
- 17 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013
Z problematyk ą działalno ści gospodarczej w gminie Strzelce Wielkie ści śle wi ąŜą si ę kwestia zatrudnienia oraz tematyka bezrobocia. Dane statystyczne z lat 2003-2005 wskazuj ą na systematyczny spadek liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych. Krótki odcinek czasu dost ępny dla celów badawczych nie pozwala na jednoznaczne stwierdzenie trwało ści trendu, aczkolwiek unaocznia tendencje. Ł ączna liczba zarejestrowanych bezrobotnych na koniec roku 2005 wyniosła 327 osób. Spo śród osób bezrobotnych wi ększo ść stanowi ą m ęŜ czy źni, co jest trwałym zjawiskiem obserwowanym od lat.
500 450 400 217 350 300 166 147 kobiety 250 m ęŜ czy źni 200 150 244 206 100 180 50 0 2003 2004 2005
Wyk. 10. Zarejestrowani bezrobotni wg płci w latach 2003-2005
Najwi ększa liczba osób pracuj ących w gminie Strzelce Wielkie zatrudniona jest w sektorze usług (60% osób zatrudnionych ogółem). Sektor rolniczy daje zatrudnienie dla 31% osób w wieku produkcyjnym, co wskazuje na istotn ą rol ę sektora rolnego w kształtowaniu sytuacji gospodarczej gminy. Istniej ące w gminie 4 ubojnie - masarnie, przetwórnia owoców i warzyw, spółdzielnie daj ą zatrudnienie stałej liczbie osób. Znikomy odsetek osób zatrudnionych w przemy śle wskazuje na stosunkowo niewielk ą rol ę gospodarcz ą tego sektora w omawianej jednostce.
31%
sektor rolniczy sektor przemysłow y sektor usługow y 60% 9%
Wyk. 11 Struktura zatrudnienia w gminie Strzelce Wielkie, wg sektorów gospodarki
- 18 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 Powierzchnia rolna w gminie Strzelce Wielkie zajmuje obszar 6 400 ha, co stanowi ponad 82% całego obszaru gminy. Wszkazuje to po średnio na rolniczy charakter gminy. Zdecydowan ą wi ększo ść uzytków rolnych stanowi ą grunty orne 5 055 ha (informacje o stanie gleb wskazane zostały wcze śniej). Analiza powierzchni sadowniczej wskazuje na niewielkie znaczenie tego rodzaju wytwórczo ści rolno-spo Ŝywczej dla mieszak ńców gminy (zaledwie 21 ha - 0,32% ogółu u Ŝytków rolnych dost ępnych w gminie). Poni Ŝszy wykres obrazuje rodzaje u Ŝytków rolnych wg zajmowanej przez nie powierzchni. Najwi ększy obszar powierzchniowy, spo śród spotykanych na terenie gminy upraw ro ślinnych zajmuje produkcja zbó Ŝ. Obserwuje si ę tendencj ę spadkow ą areału upraw ziemniaków. Produkcja zwierz ęca w gminie obejmuje głównie trzod ę chlewn ą, bydło, a tak Ŝe liczne fermy hodowli drobiu. Rolnicz ą obsług ę ludno ści prowadz ą: Spółdzielnia Kółek Rolniczych i Gminna Spółdzielnia SAMOPOMOC CHŁOPSKA. Cz ęść płodów rolnych z terenu gminy zagospodarowuje te Ŝ miejscowe przetwórstwo rolno-spo Ŝywcze, które prowadzi równie Ŝ sprzeda Ŝ eksportow ą.
330 7 000 994 6 000 21 pastw iska 5 000 łąki 5 055 4 000 sady 3 000 grunty orne 2 000 1 000 0 2005
Wyk. 12. Powierzchnia u Ŝytków rolnych w gminie Strzelce Wielkie w roku 2005
Powy Ŝsze analizy wskazuj ą, Ŝe gospodarka gminy Strzelce Wielkie opiera si ę głównie na indywidualnej przedsi ębiorczo ści mieszka ńców, działaj ącej w wi ększo ści w formie jednosobowych jednostek gospodarczych lub gospodarstw rolnych. Obserwuje się niewielkie znaczenie przemysłu, co umacnia rolniczy charakter gminy. Znikoma liczba firm zatrudniaj ących wi ęcej ni Ŝ 9 pracowników powoduje ponadto konieczno ść poszukiwania pracy poza terytorium gminy, zwłaszcza w obszarze aglomeracji łódzkiej. Diagnoza sytuacji gospodarczej gminy nie wskazuje jednoznacznych recept rozwojowych, a tak Ŝe daje podstaw do dłu Ŝszych prognoz.. Z punktu widzenia redukcji wyst ępuj ącego bezrobocia istotna wydaje si ę potrzeba przyci ągni ęcia inwestorów zewn ętrznych, mog ących stworzy ć miejsca pracy, przy
- 19 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 czym warunkiem koniecznym do spełnienia przez gmin ę jest poprawa warunków inwestowania (zwłaszcza je śli chodzi o stan infrastruktury technicznej).
3.5. Stan infrastruktury techniczno ekonomicznej
3.5.1. Wodociągi
Gmina Strzelce Wielkie jest w 100% zwodoci ągowania. Długo ść sieci wodoci ągowej na terenie gminy wynosi 110,5 km. Gmina jest zaopatrywana w wod ę ze źródeł znajduj ących si ę na jej terenie. S ą to uj ęcia: S1 o wydajno ści Q = 90 m³/h, S3 o wydajno ści Q = 90 m³/h, S4 o wydajno ści Q = 55 m³/h oraz uj ęcie awaryjne P1 o wydajno ści Q = 65 m³/h. Strefy ochrony sanitarnej bezpo średniej s ą wyznaczone. Sposób zagospodarowania tych stref określaj ą odpowiednie decyzje administracyjne. Strefy ochrony po średniej wymagaj ą wyznaczenia lub stwierdzenia braku potrzeby. Zaopatrzenie w wod ę terenów inwestycyjnych wymaga jedynie rozbudowy wodo- ci ągowych sieci rozdzielczych.
3.5.2. Kanalizacja sanitarna i oczyszczanie ścieków
Jedn ą z najistotniejszych kwestii gminnych, wymagaj ących mo Ŝliwie szybkiej poprawy s ą problemy wynikaj ące z gospodarki wodno-ściekowej. Poło Ŝenie gminy w obszarze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) inklinuje konieczno ść trwałego i dostosowanego do potrzeb rozwi ązania problemów zwi ązanych z oczyszczaniem ścieków komunalnych. Niezb ędna jest poprawa stanu wód powierzchniowych, co wpłynie po średnio na czysto ść wód podziemnych. Na terenie gminy znajduje si ę obecnie mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków tzw. „EKOBLOK" o przepustowo ści 60 m³/dob ę, której stan techniczny uniemo Ŝliwia modernizacj ę. Planuje si ę likwidacj ę wspomnianej oczyszczalni. Przyjmuje ona ścieki z północno-zachodniej cz ęś ci miejscowo ści Strzelce Wielkie, za po średnictwem wybudowanej w 2005 roku sieci kanalizacyjnej (o długo ści 2 932 mb) oraz ścieki wytwarzane w centrum handlowo-usługowym Strzelce Wielkie (za po średnictwem sieci kanalizacyjnej byłego Pa ństwowego O środka Maszynowego w Strzelcach Wielkich – dł. około 400 m).
- 20 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 Funkcjonuj ąca w chwili obecnej oczyszczalnia ścieków zbudowana została w latach 1980-82, z my ślą o odbiorze ścieków z budowanego obiektu szkoły. W chwili obecnej oczyszczalnia nie spełnia wymaga ń technicznych dla tego typu obiektów, w zwi ązku z czym planowana jest budowa nowej oczyszczalni gminnej w Strzelcach Wielkich. Projektowana liczba uŜytkowników oczyszczalni w I etapie szacowana jest na 2750 RLM (275 m³/d), natomiast docelowo na 5500 RLM (550 m³/d).
3.5.3. Gospodarka odpadami
Prowadzona w gminie gospodarka odpadami oparta jest na wykorzystaniu kontenerów na odpady stałe. Poszczególne miejscowo ści wyposa Ŝone zostały równomiernie w pojemnki przystosowane do obsługi odbiorców indywidualnych. Odbiór odpadów z gospodarstw indywidualnych i zakładów poło Ŝonych na terenie gminy zlecony został wyspecjalizowanym firmom prywatnym, obsługuj ącym cały obszar gminy. Odpady s ą transportowane do wysypiska w Judwinówce i tam składowane. W chwili obecnej nie s ą planowane Ŝadne prace maj ące na celu przygotowanie koncepcji składowania odpadów na terenie gminy. Prognoza potrzeb mieszka ńców w zakresie odbioru śmieci nie ujawnia konieczno ści takiej inwestycji. Na podstawie dost ępnych wska źników (dostosowanych do specyfiki terenów wiejskich) przewiduje si ę utrzymanie lub nawet niewielki spadek rocznej emisji odpadów w przeliczeniu na mieszka ńca. Przyjmuje si ę, Ŝe roczna ilo ść odpadów wytwarzanych przez mieszka ńców nie przekroczy 3500 m³/rok (przy zało Ŝeniu utrzymania liczby mieszka ńców zamieszkałych w gminie w roku 2005 oraz ilo ści odpadów na mieszka ńca okre ślonej na 0,7 m³/rok). Gospodarka odpadami przemysłowymi jest aktualnie prowadzona na podstawie Ustawy z 27 czerwca 1997 r. o odpadach i nie stanowi przedmiotu kompetencji władz gminy, przy czym prognozuje si ę stałe zmniejszanie ilo ści odpadów przemysłowych, dzi ęki zastosowaniu nowoczesnych technologii oraz poprawie stanu świadomo ści ekologicznej mieszka ńców.
3.5.4. Stan dróg gminnych oraz system komunikacji
Sie ć dróg gminnych jest stosunkowo dobrze rozwini ęta. Komunikacj ę drogow ą stanowi ą droga wojewódzka, drogi powiatowe oraz drogi gminne. Obszar gminy przecina droga wojewódzka nr 483 relacji Łask-Cz ęstochowa przebiegaj ąca przez Strzelce Wielkie. Sie ć dróg powiatowych stanowi ą drogi wskazane w poni Ŝszej tabeli.
- 21 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013
L.p. NAZWA DROGI 1. Strzelce Wielkie - Paj ęczno 2. Strzelce Wielkie – Wola Jankowska (do granicy gminy) 3. Strzelce Wielkie – Zamo ście - Wiewiec 4. Zamo ście – D ębowiec Mały 5. Dębowiec Mały – D ębowiec Wielki 6. Wiewiec – Kontrewers – D ębowiec Mały 7. Wola Wiewiecka - Dubidze
Sie ć dróg gminnych pokrywa swoim zasi ęgiem cały obszar gminy Strzelce Wielkie, stanowi ą ją drogi o nawierzchni bitumicznej, utwardzane tłuczniem, ŜuŜlem, Ŝwirem oraz drogi gruntowe. Łączna długo ść dróg gminnych wynosi 46,66 km, z czego drogi asfaltowe maj ą długo ść 21,280 km. Du Ŝy odsetek dróg gminnych stanowi ą trakty gruntowe, cz ęsto spotykane na terenach wiejskich (42% ogółu dróg gminnych). Tak du Ŝy odsetek dróg gruntowych wskazuje na potrzeb ę poprawy stanu i jako ści sieci drogowej, co wydatnie zwi ększyłoby komfort podró Ŝy dla mieszka ńców gminy oraz mo Ŝliwo ść dotarcia do miejscowo ści poło Ŝonych z dala od centralnych traktów.
19,405 21,28
1,05 3,925
bitumiczne utwardzane tłuczniem utwardzane ŜuŜlem, Ŝwirem gruntowe
Wyk. 13. Drogi gminne w gminie Strzelce Wielkie, wg rodzaju nawierzchni
Pełny wykaz dróg gminnych gminy Strzelce Wielkie zawarty jest w poni Ŝszej tabeli: Długo ść L.P. Nr drogi Nazwa drogi ogółem [m] 1. 109256E Strzelce Wlk. – gr Gm. Sulmierzyce 4 300
- 22 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013
2. 109253E /D ąbrowa/ - gr. Gm. Sulmierzyce – 5 300 Zamo ście, Zamo ście - Janów 3. 109301E Wiewiec – gr. gm. Nowa Brze źnica - 2 160 /Dubidzie/ 4. 109302E Strzelce Wielkie - Marz ęcice 3 200 5. 109303E Marz ęcice – Andrzejów 5 700 Marz ęcice – gr. gm. Paj ęczno – Wola Jankowska 6. 109305E Wistka – gr. gm. Sulmierzyce – Antonina 750 7. 109217E /Dworszowice Pak./ - gr. gm. Sulmierzyce - 2 800 Antonina 8. 109306E Wiewiec – D ębowiec Mały 2 000 9. 109257E /Krzywanice/ - gr. gm. Lgota Wielka - 2 100 Wiewiec 10. 109307E Madera - Janów 3 000 11. 109308E Pie ńki D ębowieckie – D ębowiec mały – 3 550 Dębowiec Wielki - Magdalenka 12. 109309E Adamów – gr. gm. Nowa Brze źnica - /Kol. 800 Dubidzie/ 13. 109310E Droga przez Michałów 1 500 14. 109311E Zamo ście – Strzelce Wielkie 2 100 15. 109312E Strzelce Wielkie – Zamo ście do drogi 483 2 800 16. 109313E Strzelce Wielkie – Górki 2 500 17. 109304E Zamo ście - Górki 1 100 Ogółem 45 660
Tab. 3 Wykaz sieci dróg gminnych w granicach gminy Strzelce Wielkie, dane Urz ędu Gminy
Potrzeba dodatkowych powi ąza ń komunikacyjnych powstanie w wyniku rozbudowy ofertowych terenów dla działalno ści gospodarczej oraz osiedlowych terenów mieszkaniowych w cz ęś ci płn. zainwestowanych terenów Strzelec Wielkich. Obok sieci drgowej przeznaczonej dla ruchu kołowego, rozwoju wymaga niewystarczaj ąco rozwini ęta sie ć ście Ŝek rowerowych. Obecnie funkcjonuj ący system ście Ŝek składa si ę z nast ępuj ących ci ągów wytyczonych na terenie gminy :
- 23 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 Sk ąpa - Strzelce - Wola Jankowska Folwark - Strzelce - Zamo ście - Wola Wiewiecka. Gminna komunikacja zbiorowa jest realizowana za po średnictwem PPKS Cz ęstochowa i Bełchatów oraz PKP ze stacj ą Dubidze. Uzupełnieniem poł ącze ń realizowanych przez PKS oraz PKP s ą przewozy pracownicze KWB Bełchatów oraz autobus szkolny Urz ędu Gminy. Sie ć poł ącze ń zewn ętrznych jest wystarczaj ąca, umo Ŝliwiaj ąc mieszka ńcom gminy stosunkowo dogodne przejazdy.
3.5.5. Energetyka i ciepłownictwo
Gmina zaopatrywana jest w energi ę elektryczn ą z Głównego Punktu Zasilaj ącego 110/15kV Wistka oraz Dworszowice. Zasilanie odbywa si ę magistralnymi liniami napowietrznymi 15kV z powy Ŝszych punktów. Energia do odbiorców dostarczana jest poprzez stacje trafo 15/0,4kV, głównie typu napowietrznego (ł ącznie 20 sztuk). Przez obszar gminy przebiega tranzytowa linia WN 110kV relacji Dworszowice -Wistka. Linia ta posiada stref ę oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego i jest ograniczeniem dla u Ŝytkowania terenu. Zapewnienie ciągło ści obsługi odbiorców oraz stworzenie warunków rozwoju wymaga reelektryfikacji istniej ącej sieci elektroenergetycznej SN i NN oraz budowy nowych stacji trafo. Obecnie sie ć energetyczna na obszarze gminy obsługiwana jest przez Zakład Energetyczny Cz ęstochowa Rejon Kłobuck i Zakład Energetyczny Łód ź Rejon Bełchatów.
Ilo ść Ilo ść L.P. Miejscowo ść L.P. Miejscowo ść stacji stacji
1. Sk ąpa 1 11. Górki 1
2. Antonina 1 12. Huby 1
3. Kolonia Wistka 2 13. Błota Krupli ńskie 1
4. Wistka 1 14. Mrowisko 1
5. Marz ęcice 3 15. Pomiary 1
6. Wola Jankowska 1 16. Wiewiec 3
7. Strzelce Wielkie 6 17. Wola Wiewiecka 2
8. Michałów 2 18. Praca 1
9. Kolonia Zamo ście 1 19. Dębowiec Wielki 2 10. Zamo ście 3 20. D ębowiec Mały 2
- 24 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013
Tab. 5 Rozmieszczenie stacji transformatorowych w gminie Strzelce Wielkie
Kwestia ciepłownicza nie jest rozwi ązywana systemowo. W gminie nie funkcjonuj ą centralne źródła zasilania w ciepło, a budynki mieszkalne ogrzewane s ą kotłami w ęglowymi znajduj ącymi si ę w indywidualnych kotłowniach.
3.5.6. Telekomunikacja
Istniej ąca sie ć telekomunikacyjna w gminie Strzelce Wielkie stanowi własno ść Telekomunikacji Polskiej. Sie ć telefoniczna TP S.A funkcjonuje w oparciu o technologi ę dost ępu radiowego. Ł ączno ść zapewnia system masztów, z których główny o wys. 60 m zlokalizowany jest na działce gminnej w Strzelcach Wielkich. W gminie przypada aktualnie 14 numerów stacjonarnych / 100 mieszka ńców, co odpowiada średnim statystykom ogólnopolskim i jest wska źnikiem wystarczaj ącym. Sie ć telefoniczna wymaga stałego dozoru i okresowych modernizacji, tym niemniej nie planuje si ę znacz ącego jej rozwoju. Obszar gminy obj ęty jest zasi ęgiem operatorów telefonii komórkowej, posiadaj ących własne nadajniki umiejscowione na głównym maszcie TP S.A. w Strzelcach Wielkich. W siedzibie gminy, Strzelcach Wielkich umiejscowiony jest urz ąd pocztowy obsługuj ący klientów z terenu całej gminy. Gmina dysponuje średnio rozwini ętą infrastruktur ą dost ępu do Internetu. Mo Ŝliwo ści dost ępu do stałych ł ącz szerokopasmowych stanowi infrastruktura działaj ąca w technologii bezprzewodowej oraz wykorzystuj ąca tradycyjne linie przesyłu kablowego (ADSL – usługa Neostrada). Poni Ŝszy wykres ilustruje struktur ę u Ŝytkow ą istniej ącej sieci telefonii stacjonarnej.
- 25 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013
700 622 600
500
400
300
200 100 51 0 7 standardow e łącza standardow e aparaty mieszkaniow e łącza w firmach ogólnodost ępne
Wyk. 14. Liczba ł ączy telefonii stacjonarnej w gminie Strzelce Wielkie
3.5.7. Mienie komunalne oraz budownictwo mieszkaniowe
Gmina Strzelce Wielkie posiada 159 ha nieruchomo ści mienia komunalnego, w tym 111 ha dróg gminnych licz ąc z dojazdowymi. Własno ści ą gminy s ą budynki: Urz ędu Gminy w Strzelcach Wielkich, szkół w - Strzelcach Wielkich, Wistce, Zamo ściu, Wiewcu, przedszkola Wola Wiewiecka. Do gminy nale Ŝą tak Ŝe budynki po szkołach w D ębowcu, Woli Wiewieckiej. Z budynków u Ŝytkowanych przez Ochotnicz ą Stra Ŝ Po Ŝarn ą własno ści ą gminy są budynki w Marz ęcicach, Strzelcach Wielkich. Własno ści ą gminy jest uj ęcie wody podziemnej „D ębowiec" z sieci ą wodoci ągow ą, oczyszczalnia ścieków w Strzelcach Wielkich. Gmina jest wła ścicielem mienia komunalnego o du Ŝej warto ści historycznej i u Ŝytkowej, wymagaj ącego jednak zagospodarowania oraz gruntownej renowacji i adaptacji – budynku podworskiego w Strzelcach Wielkich. Planuje si ę przeznaczenie obiektu na cele oświatowe i kulturalne. Budynek mógłby stanowi ć w przyszło ści istotny element poltyki kulturalno-oświatowej gminy oraz centrum lokalnych inicjatyw społecznych. Poza wspomnianymi obiektami gmina posiada stadion sportowy w Strzelcach Wielkich, wymagający budowy zaplecza socjalnego. Jednostka jest ponadto u Ŝytkownikiem wieczystym nieruchomo ści nabytych od Syndyka Masy Upadło ści POM o pow. 5027 m , poło Ŝonych w Strzelcach Wielkich oraz gruntów o pow. 1,1295 ha, poło Ŝonych we wsiach Strzelce Wielkie i Wistka (nabyte w roku 2006, grunty o charakterze rolnym jak i nierolniczym).
- 26 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013
1 600 1 476 1 490 1 494 1 495
1 400
1 200
1 000
800
600
400
200 23 17 23 17 23 17 23 17 0 2002 2003 2004 2005
w łasno ść zakładów pracy w łasno ść osób fizycznych w łasno ść gminy
Wyk. 15. Zasoby mieszkaniowe w gminie Strzelce Wielkie wg rodzaju własno ści w latach 2002 - 2004
Zdecydowana wi ększo ść lokali mieszkalnych usytuowanych na obszarze gminy Strzelce Wielkie stanowi własno ść osób fizycznych. Gmina jest w posiadaniu 17 lokali, składaj ących si ę ł ącznie z 49 izb mieszkalnych. 23 mieszkania stanowi ą własno ść zakładów pracy poło Ŝonych na terenie gminy. Mieszkania s ą w wi ększo ści wyposa Ŝone w podstawow ą infrastruktur ę techniczn ą (wodoci ąg, łazienk ę oraz ogrzewanie kotłowe).
52,5 centralne ogrzew anie
62,9 łazienka
84,5 w odoci ąg
0 20 40 60 80 100
Wyk. 16 Wyposa Ŝenie mieszka ń w podstawow ą infrastruktur ę techniczn ą w roku 2005 [% ogółu mieszka ń]
- 27 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 3.6. Stan infrastruktury społecznej
3.6.1. Oświata i wychowanie
Sytuacja gminnej o światy publicznej odpowiada ogólnej sytuacji sektora w skali kraju. W gminie Strzelce Wielkie funkcjonuj ą: Gimnazjum w Strzelcach Wielkich, Szkoły Podstawowe w: Strzelcach Wielkich, Wistce, Zamo ściu, Wiewcu oraz przedszkola - w Strzelcach Wielkich i Woli Wiewieckiej. Wydatki oświatowe stanowi ą najwi ększ ą cz ęść spo śród całkowitych wydatków gminy. Wzrost wydatków na o świat ę ukazuje wykres dotycz ący lat 2003-2005.
3 700 000 3 542 915 3 647 668 3 600 000 3 500 000 3 400 000 3 300 000 3 078 423 3 200 000 3 100 000 3 000 000 2 900 000 2 800 000 2 700 000 2003 2004 2005
Wydatki na o św iat ę i w ychow anie
Wyk. 16 Wydatki na cele o światowe w gminie Strzelce Wielkie w latach 2003-2005
W 2005 roku w szkołach podstawowych gminy kształciło si ę 375 uczniów, w 25 klasach. W tym Ŝe roku nauk ę na poziomie podstawowym uko ńczyło 61 osób. Struktura płci uczniów szkół podstawowych wskazuje na równ ą liczb ę uczniów i uczennic – 189 chłopców i 186 dziewczynek. W jedynym funkcjonuj ącym w gminie gimnazjum uczyło si ę w roku 2005 215 uczniów, wśród których wi ększo ść stanowi ą chłopcy – 118 uczniów. W analizowanym roku gimnazjum uko ńczyło 64 uczniów. Absolwenci gimnazjum w Strzelcach Wielkich mog ą kontynuowa ć nauk ę w licznych szkołach średnich i zawodowych powiatu paj ęcza ńskiego i powiatów s ąsiednich, w gminie brak jest placówek nauczania na poziomie
- 28 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 ponadgimnazjalnym. Dla cz ęś ci absolwentów stanowi to niedogodno ść , z uwagi na konieczno ść zapewnienia transportu oraz środków na jego realizacj ę.
400 350 300 250 375 200 150 100 215 50 0
uczniow ie szkół podstaw ow ych uczniow ie gimnazjum
Wyk. 17 Liczba uczniów szkół podstawowych oraz gimnazjum w gminie Strzelce Wielkie w roku 2005
Szkoły umiejscowione w gminie Strzelce Wielkie s ą skomputeryzowane. Funkcjonuje 5 pracowni komputerowych, umiejscowionych w ka Ŝdej z dział ących placówek. Łączna liczba komputerów dost ępnych dla celów kształceniowych wynosi 41, przy czym na gimnazjum przypada 11 jednostek komputerowych. Dane z roku 2005 wskazuj ą, Ŝe nie wszystkie sale komputerowe posiadaj ą dost ęp do Internetu – dotyczy to pracowni w szkołach podstawowych.
Wyposa Ŝenie w sal ę Placówka szkolna gimnastyczn ą S.P. Strzelce Wielkie Tak S. P. Wistka Nie S.P. Zamo ście Nie S.P. Wiewiec Nie Gimnazjum Strzelce Wielkie Tak
Tab. 6 Wyposa Ŝenie placówek szkolnych gminy Strzelce Wielkie w sale gimnastyczne
Spo śród szkół funkcjonuj ących w gminie jedynie szkoła w Strzelcach Wielkich posiada sal ę gimnastyczn ą. Pozostałe jednostki oświatowe, w zwi ązku z mał ą liczb ą uczniów, niewystarczaj ącą liczb ą dost ępnych pomieszcze ń oraz małym zasobem środków pieni ęŜ nych, nie dysponuj ą funkcjonalnymi salami gimnastycznymi. Efektem bezpo średnim wspomnianej
- 29 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 sytuacji jest brak mo Ŝliwo ści prowadzenia zaj ęć wychowania fizycznego, po średnim natomiast mo Ŝe by ć pogarszaj ący si ę stan sprawno ści fizycznej uczniów szkół. W gminie Strzelce Wielkie działaj ą dwa przedszkola: w Strzelcach Wielkich oraz w Woli Wiewieckiej. Zapewniaj ą one opiek ę nad ł ączn ą liczb ą 67 dzieci (w 2005 roku). Oddziały przedszkolne funkcjonuj ące przy szkołach podstawowych (popularne „zerówki”) kształc ą 42 dzieci, w 3 oddziałach.
80 67 70 60 50 42 40 30 20 10 0 Dzieci w przedszkolach Dzieci w oddziałach przedszkolnych przy szkołach podstaw ow ych w g płci
Wyk. 18 Liczba dzieci ucz ęszczaj ących do przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w 2005 r.
3.6.2. SłuŜba zdrowia i opieka społeczna
Podstawow ą opiek ę zdrowotn ą w gminie Strzelce Wi elkie zapewnia funkcjonuj ący w jednostce Gminny O środek Zdrowia, cz ęść SP ZOZ w Paj ęcznie. Placówka udziela rocznie ponad 16 tys. porad ogólnodost ępnych, przy czym liczba porad wykazuje tendencj ę spadkow ą. Przyczyn ą tego stanu rzeczy s ą zmniejszaj ące si ę środki przyznawane przez NFZ. Niewielki, ale jednak wyra źny spadek liczby porad lekarskich obrazuje poni Ŝszy wykres.
16 500 16 442 16 450 16 400 16 330 16 350 16 300 16 250 16 199 16 200 16 150 16 100 16 050 2003 2004 2005
Porady ogólnodost ępne
Wyk. 19 Liczba porad ogólnodost ępnych udzielonych w Gminnym O środku Zdrowia w Strzelcach Wielkich w latach 2003-2005
- 30 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 Zdecydowan ą wi ększo ść spo śród udzielanych porad stanowi ą konsultacje lekarzy tzw. pierwszego kontaktu. W 2005 roku udzielili oni 13 490 konsultacji (wzrost o 1 190 w stosunku do roku 2004). Ponadto w latach 2003-2004 udzielone zostało średnio ok. 1640 porad stomatologicznych (w tym równie Ŝ przeprowadzone zabiegi). Działaj ąca w Strzelcach Wielkich apteka obsługuje obszar całej gminy. Punkt zatrudnia 2 dyplomowanych farmaceutów. Kwestie pomocy społecznej, b ędące zadaniem zleconym i własnym gminy, stanowi ą obszar kompetencji działaj ącego przy Urz ędzie Gminy Gminnego O środka Pomocy Społecznej. Dofinansowaniu podlegaj ą takie potrzeby mieszka ńców, jak dopłaty do posiłków dzieci i młodzie Ŝy, usługi opieku ńcze oraz zasiłki celowe i specjalne (zadania własne gminy). Oprócz wymienionych gmina realizuje ponadto zadania zlecone, w oparciu o funkcjonuj ące prawo. Zalicza si ę do nich: zasiłki stałe, okresowe gwarantowane, renty socjalne, zasiłki okresowe, okresowe zasiłki macierzy ńskie i jednorazowe, zasiłki rodzinne, zasiłki piel ęgnacyjne.
Pomoc społeczna z. stałe 70 świadcze ń 26 108 zł z. okresowe 74 świadcze ń 12 728 zł posiłki dla dzieci 24 715 świadcze ń 23 508 zł zasiłki celowe 211 świadcze ń 38 363 zł pobyt w DPS 12 świadcze ń 14 753 zł Razem: 25 082 świadcze ń 115 460 zł Świadczenia rodzinne Zasiłki rodzinne 5646 świadcze ń 266 569 zł Dodatki do zas. rodzinnych 3253 świadcze ń 387 493 zł z. piel ęgnacyjne 359 świadcze ń 51 696 zł świadczenia piel ęgnacyjne 103 świadcze ń 42 742 zł zaliczka alimentacyjna 120 świadcze ń 26 000 zł Razem: 9 481 świadcze ń 774 500 zł
Tab. 7 Ilo ść świadcze ń udzielonych przez Gminny O środek Pomocy Społecznej w Strzelcach Wielkich w roku 2005
- 31 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 W roku 2005 udzielono ł ącznie 34 653 świadcze ń socjalnych, na ogóln ą kwot ę 889 960 zł.
3.6.3. Sport i turystyka
Gmina Strzelce Wielkie dysponuje stadionem sportowym, nie posiadającym jednak jakiegokolwiek zaplecza socjalnego dla zawodników bądź innych u Ŝytkowników tego obiektu. Planowana budowa zaplecza pozwoli w pełniejszym stopniu wykorzysta ć potencjał stadionu. Obiekt jest wykorzystywany przez szkoł ę podstawow ą w Strzelcach Wielkich. Gmina Strzelce Wielkie posiada interesuj ące zabytki historyczne. Nale Ŝą do nich: Zespół podworski, spichlerz i młyn poło Ŝone w Strzelcach Wielkich, Pozostało ści zespołów dworskich w Sk ąpej i Marz ęcicach, Licznie wyst ępuj ące stanowiska archeologiczne. Gmin ę Strzelce Wielkie charakteryzuj ą dobre warunki rozwoju turystyki ekologicznej. Warte zwiedzenia tereny obejmuj ą u Ŝytek ekologiczny „Wolskie Bagno” w Le śnictwie Kruplin oraz ochronne lasy pierwszej grupy w rejonie Marz ęcic. Gmina Strzelce Wielkie stanowi ą atrakcyjny teren do uprawiania sportów w ędkarskich, dzi ęki stawom rybnym poło Ŝonym w Strzelcach Wielkich.
3.6.4. Kultura
Funkcje kulturalne w gminie Strzelce Wielkie s ą realizowane dzi ęki staraniom gminnej biblioteki publicznej (wraz z działaj ącą fili ą jednostki). Instytucja zatrudnia 2 osoby, pełni ące funkcje administracyjne oraz obsługi czytelniczej. Ksi ęgozbiór biblioteki, ulokowanej przej ściowo w obiekcie remizy stra Ŝackiej liczył na koniec roku 2005 18 451 woluminów. W 2005 roku z biblioteki gminnej oraz jej filii korzystało 601 czytelników, którzy ł ącznie wypo Ŝyczyli 9 304 pozycje ksi ąŜ kowe. W gminie odczuwalny jest brak gminnego o środka kultury. Planuje si ę renowacj ę obiektów podworskich, które pełni ć maj ą funkcje centrum kulturalnego gminy. W chwili obecnej wspomniane obiekty s ą w złym stanie technicznym, uniemo Ŝliwiaj ącym ich potencjalne u Ŝytkowanie w projektowanym charakterze.
- 32 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 3.7. Analiza finansów gminy Strzelce Wielkie
Dla potrzeb niniejszej strategii dokonano analizy dochodów i wydatków bud Ŝetowych w latach 2003-2005. Szczegółowe tabele docgodow i wydatków za rok 2005 stanowi ą zał ącznik do Strategii. Analiza dokumentów budŜetowych gminy w latach 2003-2005 wskazuje na wyra źny wzrost wydatków (ponad 1 mln PLN w roku 2005, w stosunku do roku 2003). Poni Ŝszy wykres obrazuje faktyczne wykonanie planu bud Ŝetowego w poszczególnych latach. Odnotowane w roku 2005 dochody s ą ni Ŝsze od planowanych w bud Ŝecie jednostki (wykonanie dochodów i plan dochodów odpowiednio: 7 219 751 PLN i 7 420 971 PLN). Ni Ŝsze od planowanych dochody zrównowa Ŝone zostały cz ęś ciowo ni Ŝszymi faktycznymi wydatkami (planowane: 7 743 533, wykonane: 7 474 275), dzi ęki czemu deficyt na koniec roku wyniósł 254 524 PLN (niszy od planowanego: 322 562 PLN). Obni Ŝenie deficytu mo Ŝliwe było głównie dzi ęki obni Ŝeniu wydatków bie Ŝą cych jednostki. W analizowanym okresie jednostka dwukrotnie odnotowała deficyt bud Ŝetowy: w roku 2004 i 2005, przy czym szczególnie wyra źny był deficyt za rok bud Ŝetowy 2004, wyniósł on wówczas ponad 500 tys. PLN. W 2003 roku jednostka odnotowała niewielk ą nadwy Ŝkę bud Ŝetow ą – ok. 23 tys. PLN.
7 474 275 2005 7 219 751
7 083 186 2004 6 508 086
6 086 032 2003 6 109 094
0 1 000 000 2 000 000 3 000 000 4 000 000 5 000 000 6 000 000 7 000 000 8 000 000
Dochody bud Ŝetów gmin Wydatki z bud Ŝetu ogółem
Wyk. 20 Dochody i wydatki bud Ŝetu gminy Strzelce Wielkie w latach 2003-2005
Szczegółowa analiza wydatków wskazuje, Ŝe dominuj ącą pozycj ę w strukturze wydatków stanowi ą wydatki o światowe – ponad 50 %, przy czym odnotowa ć mo Ŝna lekk ą tendencje spadkow ą (55,1% cało ści wydatków w roku 2003, 51,6% w roku 2004 oraz 51,3% w roku 2005). Zauwa Ŝalny jest niewielki spadek wydatków (w uj ęciu procentowym, a nie
- 33 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 bezwzgl ędnym) na cele administracyjne, spowodowane jest to przeprowadzon ą racjonalizacj ą kosztow ą.
2003
Wydatki na rolnictw o i łow iectw o
55,1% 1,4% Wydatki na transport i ł ączno ść 1,5%
8,9% Wydatki na gospodark ę komunaln ą i ochron ę środow iska 0,5% Wydatki na gospodark ę mieszkaniow ą
Wydatki na o św iat ę i w ychow anie
Wydatki na kultur ę i ochron ę dziedzictw a 20,1% narodow ego Wydatki na ochron ę zdrow ia
0,2% Wydatki na pomoc społeczn ą i pozostałe 7,2% zadania w zakresie polityki społecznej 5,1% 0,1% Wydatki na kultur ę fizyczn ą i sport
Wydatki na administracj ę publiczn ą
Wyk. 21 Wydatki bud Ŝetowe w gminie Strzelce Wielkie w roku 2003
2004
Wydatki na rolnictw o i łow iectw o 1,0% 51,6% Wydatki na transport i ł ączno ść 1,0% 10,3% Wydatki na gospodark ę komunaln ą i ochron ę środow iska 0,4% Wydatki na gospodark ę mieszkaniow ą
Wydatki na o św iat ę i w ychow anie
Wydatki na kultur ę i ochron ę dziedzictw a 17,6% narodow ego Wydatki na ochron ę zdrow ia 0,4% 0,2% Wydatki na pomoc społeczn ą i pozostałe 13,8% zadania w zakresie polityki społecznej 3,8% Wydatki na kultur ę fizyczn ą i sport
Wydatki na administracj ę publiczn ą
Wyk. 22 Wydatki bud Ŝetowe w gminie Strzelce Wielkie w roku 2004
- 34 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013
2005
Wydatki na rolnictw o i łow iectw o
51,3% 1,1% Wydatki na transport i ł ączno ść 0,9%
14,9% Wydatki na gospodark ę komunaln ą i ochron ę środow iska Wydatki na gospodark ę mieszkaniow ą 0,6% Wydatki na o św iat ę i w ychow anie
Wydatki na kultur ę i ochron ę dziedzictw a 14,4% narodow ego Wydatki na ochron ę zdrow ia
0,2% 0,0% Wydatki na pomoc społeczn ą i pozostałe 2,8% zadania w zakresie polityki społecznej 13,8% Wydatki na kultur ę fizyczn ą i sport
Wydatki na administracj ę publiczn ą
Wyk. 23 Wydatki bud Ŝetowe w gminie Strzelce Wielkie w roku 2005
W roku 2005 odnotowany został znacz ący wzrost wydatków na cele zwi ązane z gospodark ą komunaln ą i ochron ą środowiska. Zwi ązane jest to w znacznej mierze ze sporymi wydatkami inwestycyjnymi w obszarze gospodarki ściekowej i ochrony wód (wydatki te wyniosły 746 872 PLN). Zauwa Ŝalny jest ponadto coroczny wzrost wydatków na cele społeczne, które w roku 2005 wyniosły 1 062 068 PLN. Poni Ŝsza tabela ukazuje zbiorcze zestawienie dochodów gminy Strzelce Wielkie w latach 2003-2005.
5 000 000 4 500 000 4 000 000 3 500 000 3 000 000 2003 2 500 000 2004 2 000 000 2005 1 500 000 1 000 000 500 000 0 Dochody Dotacje Dotacje z Środki na Subw encje w łasne celow e z funduszy dofinansow a ogólne bud Ŝetów bud Ŝetu celow ych nie w łasnych
2003 1 267 295 4 271 859 458 935 5 727 105 278 2004 1 335 194 4 366 081 680 756 119 300 6 755 2005 1 415 722 4 407 701 1 077 827 8 772 309 729
Wyk. 24 Dochody gminy Strzelce Wielkie w latach 2003-2005
- 35 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 Znacz ącym źródłem dochodów gminy jest subwencja ogólna z bud Ŝetu pa ństwa. Odnotowuje si ę coroczny wzrost kwoty otrzymywanej subwencji, która w roku 2005 wyniosła 4 407 701 PLN. Równolegle zauwa Ŝyć mo Ŝna wzrost dochodów własnych gminy, w śród których najistotniejsze pozycje to: udział w podatkach stanowi ących dochody bud Ŝetu pa ństwa (przy czym udział w podatkach od osób prawnych w roku 2005 wyniósł tylko 12 853 PLN – 2,36% ogółu dochodów z tego tytułu), dochody z podatku rolnego oraz dochody z podatku od nieruchomo ści). W latach 2003-2005 dostrzegalne s ą ponadto rosn ące dochody z tytułu dotacji celowych z bud Ŝetu pa ństwa.
6 000 000 5 500 000 5 000 000 4 500 000 4 000 000 3 500 000 3 000 000 2 500 000 2 000 000 1 500 000 1 000 000 500 000 0 Dochody w łasne bud Ŝetów gmin Subw encje i dotacje
2003 1 372 573 4 736 521 2004 1 341 949 5 166 137 2005 1 725 451 5 494 300
Wyk. 25 Dochody gminy Strzelce Wielkie w latach 2003-2005, wg źródła dochodów
Zauwa Ŝalna jest znacz ąca ró Ŝnica kwotowa na niekorzy ść dochodów własnych gminy, które stanowiły w latach 2003-2005 nie wi ęcej ni Ŝ 31,4% cało ści dochodów (w roku 2005). W podsumowaniu analizy finansowej bud Ŝetów gminy Strzelce Wielkie w latach 2003-2005 warto zaznaczy ć stosunkowo niewielki poziom dochodów i wydatków gminy, zwi ązany z niewielk ą skal ą obszaru oraz mał ą liczb ą mieszkańców jednostki. Znaczn ą cz ęść wydatków gminnych stanowi ą wydatki sztywne, których wydatkowanie jest konieczno ści ą prawn ą regulowan ą przez wła ściwe ustawy i rozporz ądzenia. Analiza wydatków bud Ŝetowych wskazuje na stosunkowo niski odsetek wydatków inwestycyjnych. Gmina Strzelce Wielkie nie realizuje w chwili obecnej projektów, których przygotowanie odbywa si ę z udziałem środków pochodz ących z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójno ści UE. Niskie dochody własne oraz wielo ść wydatków sztywnych powoduje, Ŝe konieczno ści ą staje si ę poszukiwanie zewn ętrznych źródeł finansowania projektów inwestycyjnych i społecznych. Programy operacyjne (krajowe i regionalne) planowane w Polsce na lata 2007-2013, stwarzaj ą szanse pozyskania znacz ących środków unijnych, mog ących posłu Ŝyć rozwojowi gminy.
- 36 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013
4. Analiza SWOT poszczególnych obszarów problemowych
4.1. ZałoŜenia metodologiczne analizy
Analiza obszarów potrzeb rozwojowych oraz zagro Ŝeń dla realizacji strategii opiera si ę na wykorzystaniu techniki analizy SWOT. Analiza SWOT jest jedn ą z najpopularniejszych heurystycznych technik analitycznych, słu Ŝą cych do porz ądkowania informacji. Technika jest stosowana we wszystkich obszarach planowania strategicznego jako uniwersalne narz ędzie pierwszego etapu analizy strategicznej. Technika analityczna SWOT polega na posegregowaniu posiadanej informacji o danej sprawie na cztery grupy (cztery kategorie czynników strategicznych):
S ( Strengths ) – mocne strony: wszystko to co stanowi atut, przewag ę, zalet ę analizowanego obiektu, W ( Weaknesses ) – słabe strony: wszystko to co stanowi słabość , barier ę, wad ę analizowanego obiektu, O (Opportunities ) – szanse: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu szans ę korzystnej zmiany, T (Threats ) – zagro Ŝenia: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu niebezpiecze ństwo zmiany niekorzystnej.
Wreszcie - informacja, która nie mo Ŝe by ć poprawnie zakwalifikowana do Ŝadnej z wymienionych grup, jest w dalszej analizie pomijana jako nieistotna strategicznie. Informacja strategiczna, posegregowana według opisanych kryteriów na cztery grupy, jest nast ępnie zapisywana w czterodzielnej macierzy strategicznej, w której lewa połowa zawiera dwie kategorie czynników pozytywnych a prawa - dwie kategorie czynników negatywnych. W popularnych uj ęciach ekonomicznych i strategicznych dwa pierwsze obszary odnosz ą si ę najcz ęś ciej do środowiska wewn ętrznego i zawieraj ą najistotniejsze w jednostce elementy, np. silna marka ( S), czy słabe zaplecze kapitałowe ( W). Natomiast dwa ostatnie obszary odnosz ą si ę analogicznie do środowiska zewn ętrznego.
- 37 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 4.2. Analiza SWOT – główne obszary problemowe
4.2.1. Gospodarka
ANALIZA SWOT – GOSPODARKA Silne strony Słabe strony
+ wysoka aktywno ść gospodarcza - niewielka liczba firm zatrudniaj ących mieszka ńców wi ęcej ni Ŝ 9 pracowników, + stosunkowe dobrze rozwini ęte i - stosunkowo wysokie bezrobocie, nowoczesne rolnictwo - brak znacz ących inwestycji zewn ętrznych, + niewielki udział firm sektora publicznego - niewielki bud Ŝet jednostki samorz ądu + malej ąca liczba zarejestrowanych terytorialnego bezrobotnych + dobrze rozwini ęte przetwórstwo rolno- spo Ŝywcze i masarstwo
Szanse ZagroŜenia
+ wzmocnienie kooperacji mi ędzy rolnikami - zła sytuacja w rolnictwie i niska jego i powstawanie grup producenckich, dochodowo ść , + wykorzystanie potencjału aktywno ści - uzale Ŝnienie dochodów znacznej liczby gospodarczej do tworzenia nowych mieszka ńców od warunków pogodowych i podmiotów gospodarczych wysoko ści plonów, + rozwój przedsi ębiorstw sektora rolno- - post ępuj ąca migracja mieszka ńców spo Ŝywczego + pozyskanie inwestorów zewn ętrznych
- 38 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 4.2.2. Sfera społeczna
ANALIZA SWOT – SFERA SPOŁECZNA Silne strony Słabe strony
+ stosunkowo młode społecze ństwo Gminy - stosunkowo wysoki poziom bezrobocia Strzelce Wielkie rejestrowanego + wska źnik obci ąŜ enia demograficznego na - post ępuj ące procesy migracyjne do obszaru bezpiecznym poziomie gmin s ąsiednich oraz metropolii łódzkiej + znaczna cz ęść ludno ści pozyskuj ąca - ujemny przyrost liczby mieszka ńców dochody ze stabilnych źródeł
Szanse ZagroŜenia
+ remigracja ludno ści (zwłaszcza powrót z - dalej postepuj ąca migracja ludno ści zagranicy) - rosn ący koszt pomocy społecznej oraz + zmiana negatywnej tendencji przyrostu opieki nad osobami starszymi naturalnego - odpływ ludno ści młodej oraz mieszka ńców w wieku produkcyjnym
- 39 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 4.2.3. Infrastruktura techniczna i społeczna
ANALIZA SWOT – INFRASTRUKTURA TECHNICZNA I SPOŁECZNA Silne strony Słabe strony
+ dobrze rozwini ęta sie ć wodoci ągowa - niewystarczaj ący rozwój sieci kanalizacji + wysoki stopie ń telefonizacji gminy sanitarnej + dobrze wykształcona sie ć dróg gminnych - przestarzała technologicznie oczyszczalnia ścieków, wymagaj ąca likwidacji - konieczno ść modernizacji infrastruktury drogowej - słabo rozwini ęta infrastruktura społeczna i oświatowa (konieczno śc modernizacji placówek o światowych)
Szanse ZagroŜenia
+ wykorzystanie środków finansowych - niewystarczaj ące wykorzystanie dost ępnych w ramach funduszy dost ępnych środków finansowych strukturalnych UE - post ępuj ące zu Ŝycie elementów sieci + wykorzystanie innych środków infrastruktury technicznej finansowych
- 40 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 4.2.4. Środowisko przyrodnicze i turystyka
ANALIZA SWOT – ŚRODOWISKO I TURYSTYKA Silne strony Słabe strony
+ stosunkowo czyste środowisko naturalne - niewielka ilo ść zabytków dost ępnych w + atrakcyjne zabytki dziedzictwa gminie kulturalnego (zwłaszcza obiekty podworskie) - słabo rozwini ęta infrastruktura sektora + walory przyrodnicze pozwalaj ące na obsługi ruchu turystycznego rozwój agroturystyki oraz turystyki aktywnej + brak degradacji środowiska spowodowanej przez przemysł
Szanse ZagroŜenia
+ renowacja zabytków poło Ŝonych na - brak inwestycji w zakresie infrastruktury terytorium gminy obsługi ruchu turystycznego + rozwój oferty agroturystycznej oraz - ska Ŝenie wód podziemnych nale Ŝą cych do turystyki aktywnej Głównego Zbiornika Wód Podziemnych
- 41 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 5. Analiza strategiczna rozwoju gminy Strzelce Wielkie
Planowanie strategiczne jest przemy ślanym, metodycznym sposobem zarz ądzania, prowadz ącym w dłu Ŝszej perspektywie do rozwi ązania najwa Ŝniejszych problemów oraz wykorzystania najwa Ŝniejszych atutów, przy uwzgl ędnie ń szans i zagro Ŝeń. Planowanie strategiczne oparte zostało o przeprowadzon ą uprzednio technik ę analizy SWOT, co pozwoliło dostrzec mocne i słabe strony gminy, a tak Ŝe rozpatrzy ć szanse i zagro Ŝenia stoj ące przed jednostk ą. Wynik analizy ma odzwierciedlenie w takim, a nie innym uło Ŝeniu celów strategicznych dokumentu. Uznano przy tym, Ŝe cele strategiczne pomagaj ą gminie skoncentrowa ć wysiłki na kwestiach wpływaj ących w najwi ększym stopniu na rozwój Strzelc Wielkich. Cele strategiczne wskazuj ą, w jaki sposób gmina ma funkcjonowa ć i rozwija ć si ę, aby zaspokoi ć potrzeby mieszka ńców oraz osi ągna ć zamierzone cele rozwojowe. Sformułowane cele strategiczne s ą metodycznym zaadaptowaniem wizji rozwojowych, b ędących wynikiem przemy śle ń mieszka ńców i władz jednostki. Du Ŝy stopie ń ogólno ści wizji, wyraz pragnienia obywateli oraz chęci d ąŜ enia do stanu zamierzonego, przybrał na etapie hierarchizacji celów form ę celów strategicznych (ogólnych). Konkretyzacj ą celów strategicznych s ą cele szczegółowe (operacyjne), powstałe w kolejnym etapie procesu przygotowania strategii. Cele stanowi ą przekładnik dla misji rozwoju gminy. Wyra Ŝane s ą ogólnie, jako funkcje definiuj ące potrzeby , które powinny by ć zrealizowane w okre ślonym czasie. Cele opisuj ą kierunek, w jakim powinien dokonywa ć si ę rozwój Strzelc Wielkich oraz spełniaj ą dwa podstawowe warunki: są osadzone w realiach funkcjonowania gminy, wyznaczaj ą tylko te działania, które rzeczywi ście mog ą zosta ć spełnione. Cele strategiczne zostały wyznaczone w oparciu o: diagnoz ę stanu istniej ącego, analiz ę mocnych i słabych stron oraz szans i zagro Ŝeń (SWOT). Ka Ŝdej z analizowanych kwestii przypisano odpowiadaj ące im uwarunkowania zewn ętrzne – kluczowe szanse i zagro Ŝenia tkwi ące w otoczeniu gminy, mog ące mie ć pozytywny lub negatywny wpływ na tempo dalszego rozwoju jednostki. Niezwykle istotnym elementem strategii jest wyznaczenie misji, jako swego rodzaju drogowskazu o najwy Ŝszym stopniu ogólno ści. Misja strategiczna jest odzwierciedleniem
- 42 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 dąŜ enia do warto ści nadrz ędnych, a cele strategiczne s ą narz ędziami umo Ŝliwiaj ącymi zbli Ŝanie si ę do zało Ŝnego ideału. Misja jest okre ślana najogólniej jako: posłannictwo pełnione przez osob ę lub organizacj ę, które dotyczy wykonania specjalnego zadania, charakterystyczna rola do spełnienia przez firm ę wyra Ŝaj ąca jej odr ębno ść (to Ŝsamo ść organizacji, sens istnienia ). W odró Ŝnieniu od misji, wizja jest opisem wizerunku instytucji w stosunku do odległej przyszło ści , okre ślaj ącym wynik rozwoju tej instytucji przy zało Ŝeniu mo Ŝliwie najlepszych uwarunkowa ń. Wizja to ponadto: wyobra Ŝenie przedstawiaj ące obraz rzeczywisto ści w bli Ŝszej lub dalszej perspektywie czasowej, koncepcja modelowa przyszłej organizacji, funkcjonowania i po Ŝą danego rozwoju firmy okre ślona przez aspiracj ę i twórcz ą wyobra źni ę firmy (tak Ŝe kierownictwa, członków organizacji). Wobec ograniczonych środków finansowych b ędących w dyspozycji mieszka ńców i władz gminy, liczba celów szczegółowych została ograniczona do najbardziej mo Ŝliwych do zrealizowania. Celom szczegółowym przyporządkowane zostały mierniki ich realizacji, pozwalaj ące na monitorowanie oraz nadzór nad realizacji Strategii.
5.1. Misja i wizja gminy Strzelce Wielkie
Przedstawiona w dokumencie misja gminy Strzelce Wielkie stanowi odzwierciedlenie opinii mieszka ńców gminy oraz władz gminnych, b ędąc wynikiem pewnego kompromisu i przeniesienia wyra Ŝanych potrzeb na mo Ŝliwie najwy Ŝszy stopie ń ogólno ści.
Misją Gminy Strzelce Wielkie jest stworzenie warunków mających wpływ na podniesienie komfortu Ŝycia mieszkańców, poprzez wykorzystanie potencjału intelektualnego, ludzkiego i gospodarczego, a takŜe dąŜenie do maksymalizacji tegoŜ komfortu.
Wizja Gminy Strzelce Wielkie jest zbiorem haseł wskazuj ących po Ŝą dane kierunki rozwoju jednostki. Wymienia si ę w kolejno ści nast ępuj ące wizje cz ąstkowe:
- 43 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 1. Pełna dost ępno ść do rozwini ętej infrastruktury technicznej dla mieszka ńców Gminy Strzelce Wielkie (sie ć kanalizacji sanitarnej, wodoci ągowej, systemu gospodarki odpadami). Wsie gminne wyposa Ŝone w bezpieczny i wygodny dla CEL 1 mieszka ńców system drogowy. 2. Czyste środowisko naturalne. 3. Placówki o światowe wyposa Ŝone w potrzebny, nowoczesny sprz ęt oraz zmodernizowane. 4. Nowoczesne, dobrze rozwini ęte rolnictwo oraz przetwórstwo rolno- spo Ŝywcze. CEL 5. Gmina przyjazna inwestorom zewn ętrznym oraz wspieraj ąca przedsi ębiorców 2 ju Ŝ działaj ących na jej terenie. 6. Turystyka jako wa Ŝny element promocyjny jednostki – wi ększa liczba turystów odwiedzaj ących obszar gminy. 7. Gmina komfortowa i przyjazna mieszka ńcom – b ędąca nie tylko miejscem CEL zamieszkania, lecz równie Ŝ zapewniaj ąca ludno ści mo Ŝliwo ść interesuj ącego 3 sp ędzenia czasu wolnego. 8. Mo Ŝliwie najwi ększe wykorzystanie dost ępnych dla gminy funduszy UE i CEL 4 innych środków zewn ętrznych.
Wskazane wizje rozwojowe zostały pogrupowane według wła ściwego zaszeregowania do obszarów problemowych, wskutek czego wyznaczono 4 cele strategiczne .
5.2. Cele strategiczne rozwoju gminy
Wskutek przeprowadzonej analizy problemowej wyznaczono cele strategiczne, wskazuj ące ogólne kierunki rozwoju gminy Strzelce Wielkie. Przytoczona kolejno ść celów nie jest wynikiem przeprowadzonej hierarchizacji, ka Ŝdy z nich traktowa ć nale Ŝy na równi z innymi, bez warto ściowania wa Ŝno ści. Dokładne okre ślenie celów pozwoli na odpowiedni ą koordynacj ę działa ń przez osoby i instytucje, które b ędą miały wpływ na realizacj ę strategii, wytyczaj ącej długofalowe kierunki zrównowa Ŝonego rozwoju gminy. Działania obj ęte strategi ą pozwalaj ą na kompleksowe uj ęcie zrównowa Ŝonego rozwoju gminy w dziedzinie infrastruktury technicznej i społecznej, gospodarki oraz środowiska przyrodniczego.
- 44 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 Cele strategiczne Gminy Strzelce Wielkie, których realizacja mie ć b ędzie miejsce w latach 2007-2013 s ą nast ępuj ące: I. Cel I. Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej, II. Cel II. Poprawa warunków gospodarowania oraz wsparcie podmiotów gospodarczych, III. Cel III. Wzrost poziomu Ŝycia mieszka ńców gminy, IV. Cel IV. Zwi ększenie absorpcji środków finansowych UE oraz innych grantów
Wydzielenie kwestii zwi ązanych z pozyskiwaniem przez Gmin ę środków finansowych z funduszy UE (oraz innych źródeł) jako odr ębnego celu strategicznego podyktowane jest niewystarczaj ącym poziomem absorpcji w latach 2004-2006. W obliczu szans rozwojowych, jakie stwarza polskim gminom nowy okres programowania funduszy UE (2007-2013), konieczne wydaje si ę wzmo Ŝenie wysiłków w celu mo Ŝliwie najlepszego wykorzystania dost ępnych środków. Poni Ŝej przedstawiono schemat ukazuj ący wzajemne korelacje pomi ędzy poszczególnymi celami strategicznymi.
Cel I. Cel II. Cel III. Cel IV. Poprawa stanu Poprawa warunków Wzrost Zwi ększenie infrastruktury gospodarowania oraz poziomu Ŝycia absorpcji środków technicznej wsparcie podmiotów mieszka ńców finansowych UE i społecznej gospodarczych gminy oraz innych
grantów
Schemat 2. Powi ązania logiczne pomi ędzy celami strategicznymi
Uszczegółowieniem celów strategicznych s ą odpowiadaj ące im cele operacyjne, przedstawione w kolejnych podrozdziałach Strategii. Ka Ŝdy z celów strategicznych został ponadto scharakteryzowany, w oparciu o przeprowadzon ą wcze śniej diagnoz ę oraz wyniki analizy SWOT.
6. Cele operacyjne strategii rozwoju gminy
Cele operacyjne stanowi ą rozwini ęcie celów strategicznych i charakteryzuj ą si ę bli Ŝszym od nich horyzontem czasowym. Realizacja celów operacyjnych warunkuje osi ągni ęcie strategicznych celów rozwoju. Powinny one zostać sformułowane w taki sposób,
- 45 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 aby były osi ągalne i mierzalne. Do ka Ŝdego z celów operacyjnych przypisano konkretne zadania , których realizacja planowana jest w latach 2007-2013. Zadania to konkretne zamierzenia i przedsi ęwzi ęcia, które w cało ści lub w cz ęś ci realizuj ą jeden lub wi ęcej celów operacyjnych.
6.1. Cel nr I - Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej oraz jego cele operacyjne Stan infrastruktury technicznej i społecznej w gminie Strzelce Wielkie wymaga poprawy, a istniej ące ju Ŝ elementy wymagaj ą rozbudowy i polepszenia ich funkcjonalno ści. Cz ęść sieci wymaga koniecznej modernizacji i dostosowania do potrzeb obecnych – projektowane niejednokrotnie kilkadziesi ąt lat temu nie spełniaj ą wymaganych standardów. Stan infrastruktury stanowi jeden z podstawowych elementów wpływaj ących na odczuwany przez ludno ść komfort Ŝycia w jednostce. Stopie ń wyposa Ŝenia w podstawowe media (wodoci ąg, kanalizacja, sie ć gazowa, sie ć elektryczna) oraz stan dróg gminnych, powiatowych i wojewódzkich jest ponadto jednym z decyduj ących czynników warunkuj ących zdolno ść jednostki do przyci ągania inwestorów zewn ętrznych. Równie istotne, jak poprawa stanu infrastruktury technicznej, jest polepszenie jako ści funkcjonuj ącej infrastruktury społecznej. Analiza potrzeb w tym obszarze wskazuje wyra źnie na konieczno ść rozbudowy i modernizacji bazy o światowej oraz stworzenie warunków do zaspokajania potrzeb kulturalnych mieszka ńców gminy. Realizacja zada ń w zakresie poprawy stanu infrastruktury jest skorelowana ści śle z wdra Ŝaniem pozostałych celów strategicznych, zwłaszcza Celu IV.
Cel strategiczny nr I. Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej
Cele operacyjne: 1. Inwestycje w infrastruktur ę techniczn ą
Zadania: 1.1. Rozbudowa kanalizacji sanitarnej obszarów wiejskich, 1.2. Budowa oczyszczalni ścieków w Strzelcach Wielkich,
- 46 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 1.3. Modernizacja dróg i ci ągów komunikacyjnych pieszych i jezdnych - poprawa nawierzchni dróg gminnych, budowa dróg osiedlowych, chodników pieszych i ście Ŝek rowerowych,
Wska źniki: Liczba gospodarstw podł ączonych do sieci kanalizacyjnej w ci ągu roku, Ilo ść ścieków odprowadzonych i oczyszczonych w ci ągu roku, Długo ść wybudowanych / zmodernizowanych dróg w ci ągu roku, Długo ść wybudowanych / zmodernizowanych chodników / ście Ŝek rowerowych w ci ągu roku
2. Inwestycje w infrastruktur ę społeczn ą
Zadania: 2.1. Wyposa Ŝenie szkół w pracownie komputerowe i sprz ęt sportowy, 2.2. Budowa i modernizacja sal gimnastycznych w placówkach o światowych, 2.3. Adaptacja i renowacja obiektów podworskich na cele kulturalne, 2.4. Budowa zaplecza socjalnego przy stadionie sportowym.
Wska źniki: Liczba szkół wyposa Ŝonych w pracownie komputerowe w czasie realizacji strategii, Liczba zbudowanych / zmodernizowanych sal gimnastycznych w czasie realizacji strategii Zaadaptowane obiekty podworskie, Zbudowane zaplecze socjalne przy stadionie sportowym
6.2. Cel nr II Poprawa warunków gospodarowania oraz wsparcie podmiotów gospodarczych
Dobrze rozwini ęta struktura działalno ści gospodarczej stanowi istotny czynnik rozwojowy ka Ŝdej jednostki terytorialnej. Nale Ŝy d ąŜ yć do wykorzystania potencjału aktywno ści gospodarczej mieszka ńców gminy Strzelce Wielkie, poprzez stworzenie dogodnych warunków funkcjonowania przedsi ębiorczo ści. Proponuje si ę wzmocnienie i aktywizacj ę trzech obszarów gospodarowania, jako podstaw gospodarczego rozwoju gminy:
- 47 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 rolnictwo indywidualne i spółdzielcze oraz przetwórstwo rolno-spo Ŝywcze, przedsi ębiorstwa prywatne – prowadzone przez mieszka ńców gminy oraz potencjalni inwestorzy zewn ętrzni, turystyka – turystyka aktywna i agroturystyka. Zwi ększenie liczby działaj ących przedsi ębiorstw oraz podniesienie stopia ich dochodowo ści pozwoli zwi ększy ć dochody Gminy z tytułu podatku od osób prawnych. Du Ŝą wag ę przykłada si ę do wzmocnienia sektora rolnego, jako naturalnego źródła dochodów mieska ńców gminy. Poprawa sytuacji w rolnictwie gminy Strzelce Wielkie nie jest mo Ŝliwa w obecnym stanie rozwoju przetwórstwa rolno-spo Ŝywczego oraz niewystarczaj ącej dochodowo ści działalno ści rolnej. Proponuje si ę ponadto wykorzystanie potencjału turystycznego gminy, poprzez rozwój działalno ści agroturystycznej oraz coraz popularniejszej turystyki aktywnej (w ędkarstwo, je ździectwo itp.). W perspektywie okresu realizacji strategii planuje si ę zwi ększenie rocznej liczby turystów odwiedzaj ących obszar gminy. Omawiana forma turystyki jest odzwierciedleniem naturalnego potencjału gminy Strzelce Wielkie w tym zakresie. Przychody z działalno ści agroturystycznej stanowi ć maj ą w zamy śle dodatkowe, wa Ŝne źródło dochodu rolników indywidualnych oraz po średnio wpływa ć na zwi ększenie obrotów funkcjonuj ącyh punktów handlowych. Rozwój turystyki nie jest mo Ŝliwy bez wła ściwej, dobrze zaplanowanej polityki promocyjnej. Działania w zakresie informacji i promocji Gminy Strzelce Wielkie stanowi ą jeden z poni Ŝszych celów operacyjnych.
Cel strategiczny nr II. Poprawa warunków gospodarowania oraz wsparcie podmiotów gospodarczych
Cele operacyjne: 1. Tworzenie warunków do rozwoju przedsi ębiorczo ści
Zadania: 1.1. Stworzenie Centrum Wspierania Przedsi ębiorczo ści – wykorzystanie mo Ŝliwo ści Gminnego Centrum Informacji, poprzezdoradztwo w zakresie zarz ądzania, ułatwianie dost ępu do informacji, kształcenie i dokształcanie, 1.2. Opracowanie przyjaznej polityki podatkowej dla inwestuj ących,
- 48 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 1.3. Współpraca z instytucjami i organizacjami w gminie, regionie, kraju i zagranic ą, działaj ącymi na rzecz rozwoju gospodarczego.
Wska źniki: Liczba osób korzystaj ących z usług Centrum Wspierania Przedsi ębiorczo ści oraz liczba osób bior ących udział w organizowanych szkoleniach, w skali roku, Liczba nowoutworzonych przedsi ębiorstw w okresie realizacji strategii, Liczba umów partnerstwa z organizacjami działaj ącymi na rzecz rozwoju gospodarczego, podpisanych w okresie realizacji strategii.
2. Restrukturyzacja i modernizacja rolnictwa oraz rozwój przetwórstwa rolno – spo Ŝywczego
Zadania: 2.1. Wsparcie specjalizacji produkcji rolnej, 2.2. Podnoszenie kwalifikacji rolników poprzez programy szkoleniowe, 2.3. Wsparcie gospodarstw, produkuj ących Ŝywno ść ekologiczn ą, 2.4. Tworzenie warunków do rozwoju firm przetwórstwa rolno – spo Ŝywczego, 2.5. Wspieranie tworzenia grup producenckich.
Wska źniki: Liczba rolników bior ących udział w specjalistycznych szkoleniach rocznie, Liczba gospodarstw ekologicznych, powstałych w czasie realizacji strategii, Ilo ść grup producenckich, powstałych w czasie realizacji strategii.
3. Rozwój turystyki, agroturystyki i turystyki aktywnej
Zadania: 3.1. Wsparcie tworzenia gospodarstw agroturystycznych, 3.2. Przygotowanie i oznaczenie szlaków turystycznych, rowerowych i pieszych oraz tworzenie warunków dla turystyki aktywnej, 3.3. Poprawa stanu obiektów stanowi ących atrakcje turystyczne gminy, 3.4. Opracowanie kompleksowej oferty turystycznej gminy.
- 49 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 Wska źniki: Liczba turystów odwiedzaj ących Gmin ę Strzelce Wielkie rocznie, Liczba gospodarstw agroturystycznych, powstałych w czasie realizacji strategii, Długo ść oznakowanych szlaków pieszych i rowerowych rocznie.
4. Promocja gminy Strzelce Wielkie
Zadania: 4.1. Opracowanie i realizacja strategii promocji gminy, 4.2. Rozwój idei partnerstw mi ędzynarodowych, poprzez poszukiwanie jednostek samorz ądu terytorialnego poza granicami kraju i podpisywanie umów partnerstwa.
Wska źniki: Opracowana strategia promocji gminy, Ilo ść nowych umów partnerstwa podpisanych z gminami zagranicznymi, w okresie realizacji strategii (co najmniej 2 nowe umowy).
6.3. Cel nr III – Wzrost poziomu Ŝycia mieszkańców
Wzrost poziomu Ŝycia mieszka ńców jest warto ści ą trudnomierzaln ą. Na odczuwanie komfortu b ądź dyskomfortu Ŝycia wpływ maj ą czynniki obiektywne i subiektywne. Do czynników obiektywnych zaliczy ć mo Ŝna łatwy dost ęp do urz ądze ń infrastruktury technicznej i społecznej, poziom zamo Ŝno ści jednostek, mo Ŝliwo ści kształcenia stworzone dla mieszka ńców. Czynniki subiektywne s ą trudniej namaca lne i wi ąŜą si ę najcz ęś ciej z zaspokajaniem potrzeb wy Ŝszego rz ędu – potrzeb kulturalnych, edukacyjnych, atrakcyjnym wykorzystaniem czasu wolnego itp. Nie jest mo Ŝliwe analityczne wydzielenie celów maj ących wył ączny wpływ na poczucie wzrostu poziomu Ŝycia mieszka ńców, bez cz ęś ciowego przynajmniej odniesienia do pozostałych celów strategicznych. Realizacja zada ń w ramach Celów I i II ma istotny wpływ na odczuwanie komfortu Ŝycia, a komfort jest cz ęś ciowo pochodn ą odczu ć płyn ących z realizowanych przedsi ęwzi ęć . Cele operacyjne przedstawione w ramach tego celu strategicznego odnosz ą si ę głównie do zagadnie ń dot ąd nieporuszonych, jak walka z ubóstwem, zapewnienie bezpiecze ństwa publicznego i inne.
- 50 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013
Cel strategiczny nr III. Wzrost poziomu Ŝycia mieszka ńców
Cele operacyjne: 1. Działalno ść na rzecz zwi ększenia dochodów mieszka ńców gminy i ograniczania obszarów biedy
Zadania: 1.1. Pobudzenie aktywno ści zawodowej mieszka ńców, 1.2. Pomoc grupom ludno ści wymagaj ącym opieki – starsi, niepełnosprawni, rodziny wielodzietne, matki samotnie wychowuj ące dzieci, 1.3. Wsparcie powstawania i rozwoju małych przedsi ębiorstw lokalnych.
Wska źniki: Stopa bezrobocia w gminie na koniec ka Ŝdego roku realizacji strategii, Liczba odbiorców świadcze ń pomocowych na koniec ka Ŝdego roku realizacji strategii, Liczba firm powstałych w gminie w okresie realizacji strategii.
2. Stworzenie warunków rozwoju działalno ści kulturalnej
Zadania: 2.1. Opracowanie strategii działa ń prokulturalnych w gminie oraz kalendarza imprez kulturalnych 2.2. Organizacja imprez kulturalnych, w tym przy potencjalnym wykorzystaniu centrum kulturalnego ulokowanego w obiektach podworskich 2.3. Promocja kultury lokalnej i regionalnej, 2.4. Wspieranie zespołów artystycznych, twórców kultury.
Wska źniki: Liczba imprez kulturalnych organizowanych w ci ągu roku, Opracowana strategia działa ń prokulturalnych oraz strategia promocji kultury miejscowej.
3. Działalno ść na rzecz ochrony zdrowia, sportu i rekreacji
- 51 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 Zadania: 3.1. Wsparcie programów z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia, 3.2. Wyposa Ŝenie szkół w niezb ędny sprz ęt i urz ądzenia sportowe 3.3. Dbało ść o stan boisk, w tym stadionu sportowego. 3.4. Opracowanie programu imprez sportowo-rekreacyjnych, w celu zaanga Ŝowania mieszka ńców Gminy w czynne uprawianie sportu.
Wska źniki: Liczba imprez sportowo-rekreacyjnych organizowanych w ci ągu roku, Liczba osób uczestnicz ących w badaniach profilaktycznych organizowanych w gminie w ci ągu roku.
4. Poprawa bezpiecze ństwa publicznego
Zadania: 4.1. Wsparcie słu Ŝb mundurowych funkcjonuj ących w gminie (policja, stra Ŝ po Ŝarna), 4.2. Promocja programu ochrony s ąsiedzkiej.
Wska źniki: Ilo ść sprz ętu zakupionego ze środków gminnych dla miejscowych słu Ŝb mundurowych (głównie dla stra Ŝy po Ŝarnej) w okresie realizacji strategii, Liczba rodzin uczestnicz ących w programie ochrony s ąsiedzkiej w ci ągu roku.
6.4. Cel nr IV – Zwiększenie absorpcji środków finansowych UE oraz innych grantów
Okres programowania funduszy strukturalnych i Funduszu Spójno ści UE na lata 2007- 2013 stwarza jednostkom samorz ądu terytorialnego niepowtarzaln ą szans ę finansowania projektów rozwojowych, których realizacja byłaby niemo Ŝliwa (lub bardzo utrudniona), przy wykorzystaniu wył ącznie środków własnych. Naczelnym celem Gminy Strzelce Wielkie w latach 2007-2013 jest poprawa stopnia absorpcji zewn ętrznych środków dotacyjnych i grantowych (w tym zwłaszcza funduszy unijnych). W tym celu konieczne jest stworzenie wła ściwych warunków, pozwalaj ących efektywnie pozyskiwa ć, a nast ępnie wykorzystywa ć dost ępne środki. Niezb ędne jest podniesienie poziomu wiedzy na temat środków unijnych
- 52 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 oraz nabycie umiej ętno ści zarz ądzania projektami ju Ŝ realizowanymi. Co wa Ŝne, realizacja zada ń przyporz ądkowanych do pozostałych celów strategicznych zale Ŝy w du Ŝej mierze od umiej ętno ści zdobycia zewn ętrznego dofinansowania przygotowywanych przedsi ęwzi ęć .
Cel strategiczny nr IV. Zwi ększenie absorpcji środków finansowych UE oraz innych grantów
Cele operacyjne: 1. Stworzenie warunków zwi ększaj ących absorpcj ę grantów unijnych oraz innych środków dotacyjnych
Zadania: 1.1. Opracowanie strategii pozyskiwania środków unijnych oraz innych grantów, 1.2. Podniesienie kwalifikacji pracowników, 1.3. Stworzenie referatu gminnego odpowiedzialnego za pozyskiwanie środków i zarz ądzanie nimi.
Wska źniki: Opracowana strategia pozyskiwania środków unijnych oraz innych grantów, Liczba godzin szkoleniowych (w zakresie pozyskiwania funduszy) przypadaj ąca na jednego pracownika urz ędu gminy, Wielko ść pozyskanych środków.
2. Efektywne zarz ądzanie realizowanymi projektami
Zadania: 2.1. Przeszkolenie pracowników odpowiedzialnych w zakresie zarz ądzania projektami (wg metodyki PRINCE2 lub PCM), 2.2. Koordynacja działa ń referatów urz ędowych w celu efektywnego zarz ądzania środkami.
Wska źniki: Liczba godzin szkoleniowych (w zakresie zarz ądzania projektami) przypadaj ąca na jednego pracownika urz ędu gminy,
- 53 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 Wdro Ŝony system zarz ądzania projektami unijnymi.
7. WdraŜanie strategii oraz monitoring realizacji celów
W realizacj ę Strategii zostan ą zaanga Ŝowane władze samorz ądowe gminy, gminne jednostki organizacyjne, organizacje pozarz ądowe, lokalni przedsi ębiorcy oraz mieszka ńcy gminy. Korzy ści wynikaj ące z osi ągni ęcia celów strategicznych b ędą bowiem udziałem wszystkich. Aby Strategia osi ągn ęła zakładane efekty władze Gminy i koordynatorzy strategii powinni czuwa ć nad: skutecznym wdro Ŝeniem Strategii, wyszukiwaniem nowatorskich rozwi ąza ń w otoczeniu rynkowym, modyfikowaniem długofalowych zało Ŝeń i planów, pobudzaniem prorozwojowych inicjatyw społecznych, wykorzystywaniem dla gminy szans jakie stwarza wolny rynek, niwelowaniem zagro Ŝeń hamuj ących rozwój gminy, pozyskiwaniem środków finansowych na realizacj ę Strategii ze źródeł bud Ŝetowych, pozabud Ŝetowych krajowych i zagranicznych, w tym z Unii Europejskiej, promocj ą poszczególnych działa ń realizowanych w ramach Strategii. Instytucje, organizacje pozarzadowe, liderzy, mieszka ńcy gminy b ądź osoby z ni ą zwi ązane mog ą by ć animatorami rozwoju społeczno – gospodarczego gminy. Eksperci zewn ętrzni spełniaj ą tylko funkcj ę katalizatora proponowanych zmian.
7.1. Monitorowanie realizacji strategii
Kluczowe znaczenie w monitorowaniu i stymulowaniu realizacji Strategii posiada Wójt Gminy. Dodatkowo w monitorowaniu uczestniczył b ędzie horyzontalny zespół zadaniowy do spraw realizacji Strategii. Główn ą jego rol ą b ędzie monitorowanie przebiegu realizacji zada ń zawartych w dokumencie oraz ewentualne interweniowanie w przypadku stwierdzenia opó źnie ń lub nieuzasadnionej rezygnacji z realizacji zadania i w razie potrzeby aktualizowanie Programu w zakresie dostosowania go do zmieniaj ących si ę uwarunkowa ń.
- 54 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 Do monitorowania, oceny realizacji programu jego aktualizacji słu Ŝyć b ędzie system współpracy pomi ędzy podmiotami Strategii oraz osi ągane wska źniki produktów. W celu monitorowania wdra Ŝania Strategii i oceny jego efektywno ści w stosunku do ustalonych celów, konieczne jest ustalenie zestawu wska źników. Decyzje w tej sprawie powinny by ć podejmowane jeszcze przed rozpocz ęciem wdra Ŝania Strategii lub we wczesnej fazie jego realizacji tak, aby odpowiednie dane mogły zosta ć zebrane. W wi ększo ści przypadków mo Ŝna im przypisa ć poziomy celów, które ogólnie odpowiadaj ą celom dokumentu. Mo Ŝemy wyró Ŝni ć nast ępuj ące poziomy wska źników: wska źniki wkładu dotycz ą przyznanego bud Ŝetu na ka Ŝdym poziomie pomocy. Wska źniki finansowe s ą wykorzystywane do monitorowania post ępów w ramach (rocznych) zobowi ąza ń i wypłat funduszy dost ępnych dla danego działania w stosunku do jego dopuszczalnych kosztów.
Wska źniki wyników odnosz ą si ę do działalno ści. S ą one mierzalne w jednostkach fizycznych lub monetarnych (np. długo ść zbudowanej drogi, liczba przedsi ębiorstw, które otrzymały wsparcie finansowe).
Wska źniki rezultatu odnosz ą si ę do bezpo średniego efektu spowodowanego przez działanie. Dostarczaj ą one informacji o zmianach np. w zachowaniu, zdolności i efektywno ści bezpo średnich beneficjentów. Wska źniki te mog ą by ć wyra Ŝane w jednostkach fizycznych (np. skrócenie czasu podróŜy, liczba uczestników, którzy uko ńczyli szkolenie, liczba wypadków drogowych, etc.) lub finansowych (wzrost zasobów sektora prywatnego, obni Ŝenie kosztów transportu).
Wska źniki wpływu odnosz ą si ę od konsekwencji Strategii wykraczaj ących poza jej bezpo średnich beneficjentów. Mo Ŝna zdefiniowa ć dwa typy wpływu: wpływ bezpo średni, to te efekty, które wyst ępuj ą po upływie pewnego czasu, ale bezpo średnio wi ąŜą si ę z podj ętymi działaniami; wpływ globalny to efekty w długim okresie, oddziałuj ące na szersz ą populacj ę. Badanie tego wpływu jest zło Ŝone, a okre ślenie przejrzystych relacji przyczynowo-skutkowych cz ęsto bardzo trudne.
- 55 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 Wska źniki skuteczno ści, efektywno ści i wykonania
W ogólnym zarysie, aby działanie mogło by ć przedmiotem szczegółowej oceny, ewaluacja musi dotyczy ć całego zespołu specyficznych kwestii. Rysunek przedstawia jak te zagadnienia sytuuj ą si ę w ramach danego Planowania.
Zestawienie: Zagadnienia specyficzne dla ewaluacji - Odpowiednio ść (adekwatno ść ): Do jakiego stopnia cele Strategii s ą odpowiednie do zmieniaj ących si ę potrzeb i priorytetów na poziomie krajowym i ewolucyjnym?
- Efektywno ść : W jaki sposób zasoby (wkład) zostały przetworzone na wyniki i rezultaty? - Skuteczno ść : Do jakiego stopnia Strategia przyczynia si ę do osi ągni ęcia jego szczegółowych i ogólnych celów?
- UŜyteczno ść : Czy Startegia przyczyniła si ę do zaspokojenia potrzeb grup docelowych lub społecznych?
- Trwało ść : Jakie s ą szanse, Ŝe zmiany (lub wytworzone dobra) będą trwały po zako ńczeniu realizacji Strategii?
Przy u Ŝyciu wska źników zdefiniowanych wy Ŝej mo Ŝemy zmierzy ć takie zagadnienia jak skuteczno ść i efektywno ść .
Skuteczno ść porównuje co zostało zrobione z tym co pocz ątkowo zostało zaplanowane, tzn. porównuje wyniki, rezultaty i/lub wpływ rzeczywisty z oczekiwanym.
Efektywno ść okre śla relacj ę pomi ędzy wynikami, rezultatami i/lub wpływem a wkładem (zwłaszcza środkami finansowymi) wykorzystanym do ich osi ągni ęcia.
Wielko ści efektywno ści i skuteczno ści mog ą wi ęc by ć wyliczone dla ka Ŝdego etapu Strategii lub działania, tzn. dla wyników, rezultatów i wpływu. Te wielko ści pozwalaj ą porówna ć to co zostało osi ągni ęte z tym, co było zaplanowane (skuteczno ść ) oraz ze środkami, które zostały wykorzystane (efektywno ść ). Te wska źniki dostarczaj ą u Ŝytecznych informacji dla zarz ądzaj ących Strategi ą oraz dla przeprowadzaj ących ewaluacj ę, pomagaj ąc w podejmowaniu lepszych decyzji dotycz ących Planowania lub jego kolejnej edycji.
Dane „wej ściowe” odnosz ą si ę do wielko ści pocz ątkowych, w stosunku do których mierzone nast ępnie s ą wska źniki wpływu. Powinny one by ć ustalane w odniesieniu do celów dokumentu i mog ą zawiera ć, mi ędzy innymi, pocz ątkow ą liczb ę miejsc pracy w przemy śle
- 56 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 w regionie lub aktualn ą liczb ę prywatnych inwestycji w danym sektorze lub przemy śle. W praktyce, cz ęsto spotyka si ę spore braki w dost ępno ści danych dotycz ących niektórych istotnych obszarów, zwłaszcza dla małych i średnich przedsi ębiorstw (MSP). Dane wej ściowe s ą niezb ędne je śli wska źniki dokumetu maj ą mie ć jakiekolwiek znaczenie. Dla przykładu, je śli celem danego działania jest wzrost liczby MSP w regionie, najbardziej odpowiedni ą dan ą wyj ściow ą b ędzie liczba MSP w tym regionie w momencie rozpocz ęcia Planu. Gdy dysponujemy t ą informacj ą, b ędzie mo Ŝliwe obliczenie, bardzo precyzyjne, Ŝe np. 20% przedsi ębiorstw działaj ących w danym regionie kwalifikuj ącym si ę do pomocy skorzystało ze wsparcia w ramach funduszy strukturalnych. W miar ę realizacji Strategii istnieje mo Ŝliwo ść pogł ębienie i uzupełnienia tych informacji. Ustalanie danych wej ściowych powinno by ć przeprowadzane w taki sposób, by odpowiednio odzwierciedli ć cele zawarte w danym Planie. W niektórych przypadkach mo Ŝe by ć u Ŝyteczne zebranie specyficznych danych dotycz ących beneficjentów Strategii, np. MSP. Bardziej szczegółowe wska źniki, dotycz ące przemysłu, wielko ści lub płci mog ą dostarczy ć pełniejszego opisu beneficjentów i pozwoli ć na porównanie ich z efektami wcze śniejszych działa ń lub z działaniami podejmowanymi w innych regionach. Głównym źródłem dla wi ększo ści danych wej ściowych s ą oficjalne statystyki. Czasem jednak te źródła mog ą powodowa ć pewne problemy, takie jak: niedost ępno ść danych na odpowiednim poziomie geograficznym; opó źnienia w publikowaniu danych (dla przykładu, Eurostat, dane dotycz ące PKB na osob ę s ą publikowane dwu/trzyletnim opó źnieniem); braki w oficjalnych statystykach w odniesieniu do potrzeb Planu (dla przykładu, w oficjalnych statystykach mo Ŝe nie znajdowa ć si ę rozró Ŝnienie na pracowników zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze pracy); brak danych dostatecznie szczegółowo rozbitych na poszczególne sektory. Obowi ązkiem instytucji odpowiedzialnej za zadanie monitorowania, czyli władz zarz ądzaj ących, jest okre ślenie, na podstawie istniej ących priorytetów i zdolno ści, struktury systemu monitorowania i takiego poziomu szczegółowo ści , który zapewni przeprowadzanie monitorowania zgodnego z potrzebami ró Ŝnych grup u Ŝytkowników. Nale Ŝy zapewni ć regularne monitorowanie postępów rzeczowych i finansowych podejmowanych działa ń i, o ile to mo Ŝliwe, równie Ŝ rezultatów. Pomimo Ŝe środki administracyjne i zarz ądcze stanowi ą wa Ŝnych czynnik, równie Ŝ rezultaty powinny by ć monitorowane, przynajmniej dla najbardziej istotnych dla Strategii działa ń.
- 57 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 Ocena szczegółowego wpływu (w kategoriach celów szczegółowych) mo Ŝe si ę rozpocz ąć dopiero, gdy system monitorowania dostarczy odpowiednich informacji na temat post ępów w realizacji oraz odpowiadaj ących im rezultatów (efekty natychmiastowe oraz po średnie wobec zatrudnienia, bezpo średnie zatrudnienie uczestników po zako ńczeniu szkolenia). Działanie systemu monitorowania powinno wyra Ŝać to stopniowe podej ście, bior ąc pod uwag ę zarówno specyficzne okoliczno ści i potrzeby, jak równie Ŝ poziom zasobów dost ępnych do podj ęcia tych działa ń.
7.2. Ocena efektywności wdraŜania oraz aktualizacja strategii
Zaleca si ę skwantyfikowanie celów i zwi ązanych z nimi wska źników odpowiadaj ących Planom, priorytetom i działaniom. W przeciwnym razie niemo Ŝliwe b ędzie okre ślenie do jakiego stopnia osi ągane s ą pocz ątkowe cele. Dane pozwalaj ące na skwantyfikowanie celów Planu zazwyczaj s ą dost ępne. Nieuchronnie, jak we wszystkich zadaniach zwi ązanych z przewidywaniem, b ędzie w tej sytuacji wymagany, oprócz przetwarzania danych, element oceny. Kwantyfikacja powinna opiera ć si ę na danych wyj ściowych i odnosi ć si ę do warto ści miernika (benchmarku) uzyskanych z wcze śniejszego monitorowania i ewaluacji, na przykład koszt utworzenia lub utrzymania jednego miejsca pracy w danym sektorze. Zadanie ewaluacji ka Ŝdego Planu mo Ŝe by ć podzielone na trzy etapy: ewaluacj ę ex- ante, w połowie okresu i ex post. Na ka Ŝdym z tych etapów ewaluacja musi odnie ść si ę do specyficznych zagadnie ń zwi ązanych z wykonywaniem Planu. Wska źniki stanowi ą wi ęc główne źródło informacji, na których opiera si ę ewaluacja, ale jednocze śnie same s ą przedmiotem specyficznej oceny na ró Ŝnych etapach. Ewaluacja ex-ante powinna odnosi ć si ę do nast ępuj ących elementów: Powi ązania i spójno ści pomi ędzy celami ogólnymi, celami szczegółowymi i działaniami, które powinny by ć zawarte w uzupełniaj ącym dokumencie Planowym; Istnienia i odpowiednio ści wska źników wyników, rezultatów i wpływu na ka Ŝdym poziomie pomocy; Wiarygodno ści poziomu kwantyfikacji celów. Przeprowadzaj ący ewaluacj ę powinni odgrywa ć aktywn ą rol ę w podnoszeniu jako ści systemu wska źników.
- 58 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 Ewaluacja w połowie okresu powinna bada ć stopie ń osi ągni ętej skuteczno ści na podstawie wska źników zebranych w toku monitorowania oraz oceni ć jako ść i odpowiednio ść tych wska źników. Ewaluacja ex post pozwala, na podstawie ko ńcowych danych uzyskanych poprzez monitorowanie, na porównanie celów oczekiwanych z celami rzeczywi ście osi ągni ętymi (wł ącznie z wpływem). Bior ąc pod uwag ę, Ŝe prawdopodobnie nie jest mo Ŝliwe uzgodnienie jednej definicji „ewaluacji”, która cieszyłaby si ę powszechn ą aprobat ą, identyfikuje si ę pewne kluczowe elementy, które powinny charakteryzowa ć ewaluacj ę: ewaluacja powinna by ć analityczna – powinna opiera ć si ę na uznawanych technikach badawczych; ewaluacja powinna by ć systematyczna – wymaga dokładnego zaplanowania i spójnego wykorzystywania wybranych technik; ewaluacja powinna by ć rzetelna – ustalenia ewaluacji powinny by ć podobne w przypadku przeprowadzania jej przez ró Ŝnych ewaluatorów maj ących dost ęp do tych samych danych i wykorzystuj ących te same metody analizy danych; ewaluacja powinna by ć skoncentrowana na problemach – ewaluacja powinna odnosi ć si ę do istotnych problemów dotycz ących Planu, mianowicie jego trafno ści, efektywno ści i skuteczno ści; ewaluacja powinna być przydatna dla u Ŝytkowników – oznacza to po prostu, Ŝe ewaluacja powinna by ć zaprojektowana i wdra Ŝana w taki sposób, który zapewni dostarczenie u Ŝytecznych informacji dla osób podejmuj ących decyzje, w zale Ŝno ści od okoliczno ści politycznych, ogranicze ń projektu oraz dost ępnych zasobów. Głównym celem przeprowadzania ewaluacji Planów jest oczywi ście ich ulepszenie . Ewaluacj ę mo Ŝna tak Ŝe przeprowadzi ć z zamiarem okre ślenia efektów Planu dla społecze ństwa lub wsparcia osób podejmuj ących decyzj ę w wyrobieniu sobie opinii na temat warto ści Planu. Rozró Ŝnia si ę trzy podstawowe przyczyny ewaluacji: usprawnienie zarz ądzania; dla celów odpowiedzialno ści; wsparcie alokacji zasobów finansowych. Ewaluacja ex-post i w połowie okresu cz ęsto podejmowana jest dla celów zarz ądzania , np. w celu ocenienia i usprawnienia wdra Ŝania Planu. Z zasady osoby zaanga Ŝowane w zarz ądzanie Planem powinny wiedzie ć jakie s ą jego silne i słabe strony, jak mo Ŝe on by ć usprawniony, jakie aspekty Planu funkcjonuj ą prawidłowo, a jakie nie i jaki jest
- 59 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 stosunek klientów, pracowników i innych osób do realizowanego Planu. Mo Ŝe to doprowadzi ć osoby odpowiedzialne za zarz ądzanie Planem i podejmowanie decyzji do powtórnego przemy ślenia problemów, które le Ŝą u podło Ŝa Planu. Odpowiedzialno ść jest kolejnym wa Ŝnym powodem przeprowadzania ewaluacji, zwłaszcza w kontek ście UE, gdzie staje si ę ona coraz cz ęś ciej obowi ązkiem wynikaj ącym z przepisów prawa. Przeprowadzeniem ewaluacji zainteresowani s ą zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy Planu, a tak Ŝe przeci ętni obywatele. Ewaluacja przeprowadzana dla celów odpowiedzialno ści koncentruje si ę najcz ęś ciej na oddziaływaniu Planu (stopniu w jakim przyczynia si ę on do osi ągni ęcia zakładanych efektów) oraz na relacji jego efektów do kosztów ( value for money ) i ma na celu popraw ę przejrzysto ści. Ewaluacja mo Ŝe by ć wreszcie wykorzystywana w celu poprawy alokacji zasobów finansowych w ramach danej organizacji. W kontek ście UE, powód ten jest ści śle zwi ązany z zagadnieniem odpowiedzialno ści.
Ocena (ewaluacja) ex-ante, w połowie okresu Planowania oraz ex-post Planów a cykl zarz ądzania Planami
EA MT1 EP1 1
EA MT EP2 2 2
EA MT3 EP3 3
PLAN 1 PLAN 2 PLAN 3
Wdra Ŝanie Planu
Ocena (ewaluacja) ex-ante (EA), w połowie okresu Planowania (MT) oraz ex-post (EP)
Główne cele ewaluacji charakteryzuje si ę w sposób nast ępuj ący: Cel poznawczy - głównym celem oceny (ewaluacji) w takim podej ściu jest zwi ększenie wiedzy zamawiaj ącego oraz zainteresowanych partnerów na temat zasad działania Planu lub projektu, poznanie wewn ętrznych i zewn ętrznych mechanizmów
- 60 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 działaj ących w Planach, uzyskanie informacji dotycz ącej efektów Planu, jego sukcesów i niepowodze ń itp. Wiedza uzyskana w trakcie oceny (ewaluacji) poznawczej ma pomóc w wypracowywaniu polityki i Planów w danej dziedzinie. Ocena (ewaluacja), której głównym celem jest cel poznawczy jest tak Ŝe wykorzystywana w badaniach naukowych prowadzonych w dziedzinie, której dotyczy Plan b ędący przedmiotem oceny (ewaluacji); Cel instrumentalny - głównym celem oceny (ewaluacji) w podej ściu instrumentalnym jest wykorzystanie jej wyników i rezultatów do podejmowania decyzji zwi ązanych z realizowanymi Planami. Cel instrumentalny wyra Ŝa si ę w dwojakiego rodzaju podej ściu do oceny (ewaluacji). Przeprowadzenie oceny (ewaluacji) Prac ę zespołu ewaluacyjnego mo Ŝna podzieli ć na cztery etapy: Strukturyzacja - etap ten nie zawsze wyst ępuje przy realizacji zadania ewaluacyjnego. Je śli cele oceny (ewaluacji) s ą zdefiniowane w precyzyjny i jednoznaczny sposób, członkowie zespołu ewaluacyjnego mog ą od razu przyst ąpi ć do drugiego etapu realizacji oceny - obserwacji. Je śli jednak zakres zada ń jest niejasny lub pewne kwestie zwi ązane z ocenianym Planem wymagaj ą sprecyzowania, w pocz ątkowej fazie realizacji zadania ewaluacyjnego, konieczne jest mi ędzy innymi okre ślenie (ewaluacja ex-ante) lub przywrócenie logicznej struktury ocenianego Planu. Obserwacja - na etapie tym dokonuje si ę okre ślenia zakresu przedmiotowego i podmiotowego bada ń (np. z jakimi osobami nale Ŝy przeprowadzi ć wywiad i na jaki temat) i na tej podstawie przyst ępuje do zbierania danych i faktów zwi ązanych z ocenianym Planem. Analiza - po zebraniu odpowiednich danych zespół ewaluacyjny wykorzystuje odpowiednie techniki w celu interpretacji danych, ich porównania oraz szacowania efektów Planu. Ocenianie (ang. judgement) - w ostatnim etapie ewaluacji dokonuje si ę oceny efektów Planu w stosunku do okre ślonych kryteriów (pyta ń ewaluacyjnych) oraz formułuje si ę syntetyczne wnioski i rekomendacje. Na tym etapie procesu ewaluacyjnego eksperci winni stwierdzi ć faktyczn ą jako ść ocenianego Planu. W fazie oceniania okre śla si ę przykładowo, czy stworzon ą w ramach ocenianego Planu liczb ę miejsc pracy nale Ŝy uzna ć za sukces Planu czy te Ŝ bior ąc pod uwag ę ró Ŝne czynniki, mogła by ć ona znacznie wy Ŝsza
- 61 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 Aktualizacja Strategii jest wa Ŝnym wymogiem aktywnej jej realizacji, umo Ŝliwia bowiem stwierdzenie, czy Strategia realizowana jest prawidłowo, a jej zało Ŝenia nadal s ą aktualne. Uaktualnianie Strategii powinno polega ć na : analizowaniu raportów o sytuacji gospodarczej i społecznej gminy w sposób cykliczny, stałej kontroli i ocenie stanu środowiska przyrodniczego gminy i jej s ąsiedztwa, sporz ądzaniu ekspertyz dla władz gminy dotycz ących perspektyw rozwoju gminy, bie Ŝą cej kontroli stopnia realizacji Strategii i informacji o efektach podejmowanych działa ń, utworzeniu i aktualizacji danych gminnego banku danych o firmach, ofercie turystycznej, rekreacyjnej, ofertach pracy, osobach bezrobotnych, formach pomocy, mo Ŝliwo ściach edukacji, źródłach finansowania rozwoju i promocji gminy, stworzeniu systemu wczesnego ostrzegania o nieprawidłowo ściach w rozwoju gminy
Oceny skuteczno ści realizacji Strategii dokonywa ć winien raz do roku zespół ekspertów powołany przez Gmin ę Strzelce Wielkie. Zapisy Strategii mog ą być modyfikowane w trybie wła ściwym dla jej uchwalenia.
8. Podsumowanie
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie wskazuje podstawowe kierunki rozwoju jednostki samorz ądu terytorialnego. Wśród podatwowycjh problemów, z jakimi gmina musi si ę zmierzy ć w okresie realizacji Strategii na I-wszy plan wysuwaj ą si ę kwestie migracji ludno ści zamieszkuj ącej ten obszar i wynikaj ąca z tego malej ąca liczba mieszka ńców gminy oraz konieczno ść poprawy stanu gminnej infrastruktury technicznej. Niewielka skala jednostki oraz stosunkowo mały bud Ŝet wpływaj ą na potrzeb ę poszukiwania zewn ętrznych źródeł finansowania projektowanych przedsi ęwzi ęć , zwłaszcza w ramach funduszy strukturalnych UE. Konieczna jest poprawa stopnia absorcji środków unijnych, z uwagi na niewystarczaj ące wykorzystanie funduszy w latach 2004-2006. Istotno ść tej kwestii podkre ślona została poprzez wyznaczenie wła ściwego, odr ębnego celu strategicznego. Korzystne zmiany, których wprowadzenie zakłada niniejsza strategia, mo Ŝliwe s ą do zrealizowania przy aktywnym zaanga Ŝowaniu społecznym ze strony ludno ści i przy wykorzystaniu istniej ącego potencjału ludno ściowego. Zakłada si ę popraw ę atrakcyjno ści
- 62 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013 turystycznej gminy, poprzez wykorzystanie walorów przyrodniczych oraz rozwój oferty agroturystycznej i dotycz ącej turystyki aktywnej. Realizacja Strategii pozwoli znacz ąco podnie ść komfort Ŝycia mieszka ńców Gminy Strzelce Wielkie, co wpłynie bezpo średnio na pozytywn ą realizacj ę misji jednostki, wskazanej w dokumencie.
- 63 -
Strategia rozwoju gminy Strzelce Wielkie na lata 20 07 2013
- 64 -