Ghaqda- Muzikali. Vittorja, Naxxar - Festa 2008 Warm Atmosphere Good selection of wine Open for Breakfast, Lunch & Dinner Everyday of the week and also Home Delivery Service And PARTY BOOKINGS for Large Groups werrej
Kumitat G˙aqda MuΩikali Vittorja – Naxxar 2007-2009 ...... 3 Messa©© mill-President ...... 5 Kelmtejn mill-President Emeritus ...... 7 Messa©© mis-Sindku tan-Naxxar ...... 9 G˙aaqdaqda MuMuΩikaliikali Messa©© mill-Arçipriet ...... 13 Messa©© mill-Viçi President ...... 16 VVittorjaittorja - NaxxarNaxxar Messa©© mis-Segretarju ...... 21 Festa 2008 Kelmtejn mill-Kaxxier ...... 25 Messa©© mis-Surmast Direttur ...... 29 Messa©© mill-Assistent Surmast ...... 33 Messa©© mill-Konsulent tal-Banda ...... 35 Mill-Pinna tal-Arkivista ...... 37 Le˙en il-Kummissjoni Banda ...... 38 Bandisti ©odda mal-Banda Vittorja ...... 39 Messa©© mill-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ ...... 41 Messsa©© mill-Arçisqof ta’ Malta ...... 49 Programm Vokali u Strumentali mis-Soçjetà MuΩikali Vittorja – 2007 ...... 52 Ìurnata Memorabbli g˙an-Naxxarin ...... 56 Attività Speçjali Organizzata mill-Kummissjoni Banda ...... 60 Programm tal-Festa 2008 ...... 66 Programm tan-Nar 2008 ...... 69 Cover Design Il-Kappella ta’ Santa Luçija ...... 73 Conrad Axisa Inkomplu nsebb˙u l-kaΩin ...... 82 Editur Lista ta’ Marçi ...... 85 Vince DeBono Servizzi mill-Banda Vittorja tan-Naxxar ...... 87 Ìbir ta’ Reklami Programm Vokali u Strumentali tal-Banda Vittorja ...... 89 Jurgen Attard Aktar dwar l-attivitajiet li saru matul din is-sena ...... 93 Clinton Galea Clint Muscat Mro. Vittorio Scerri (1858 – 1942) ...... 107 Anthony Muscat Il-Knisja tal-Vitorja ©ewwa Óal Qormi ...... 117 Lawrence Azzopardi Jamie Sciriha L-Ewwel Elezzjonijiet Ìenerali tal-1849 u n-Naxxarin ...... 123 Prosit u Kura©© ...... 127 Lir-Rebbie˙a Nazzarena ...... 131 Kappelli Maltin ...... 135 Design & Printing: Jikteb Edward Calleja ...... 139 IΩ-Ωjara tal-Gvernatur fi n-Naxxar ...... 143 L-Iscouts f’Malta…Storja ta’ Mitt Sena… ...... 145 Tislima lil Kalçidon Agius ...... 147 Ûurrieq Road, Qrendi Ag˙tihom Mulej il-mistrie˙ ta’ dejjem ...... 151 Tel: 21680789 • Mob: 99259084 E‐mail: [email protected] Min irreklama...... 152
1 2 KUMITAT G˙aqda MuΩikali Vittorja – Naxxar 2007-2009
Patrun Angelo Xuereb
President Emeritus Anthony Catania
President Tabib Michael Farrugia M.D.
Viçi President Vincent DeBono
Segretarju Kaxxier Clifford Galea John Muscat
Arkivista Charles Cachia
Assistent Segretarju Direttur Assistent Kaxxier Daniel Vella Carmel Cortis Jurgen Attard
Delegati tal-Banda Daniel Vella, Charles Cachia, Anthony Muscat
Delegati g˙all-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ Jurgen Attard, Clint Muscat, Clinton Galea
RappreΩentanti g˙all-M.B.C.A. Charles Cachia, Carmel Cortis
Membri fi l-Kumitat Carmel Cortis, Anthony Muscat, Charles Cachia, Jurgen Attard, Raymond Borg, Clint Muscat, Daniel Vella, Jamie Sciriha, Clinton Galea
Direttur Spiritwali Rev. Dun Karm Catania
Awdituri Joseph Zammit, Anthony Catania
Surmastrijiet Onorarji Mro. Joseph Fenech, Mro. Raymond Sciberras F.L.C.M.
Surmast Direttur Assistent Surmast Mro. Roderick Bugeja F.L.C.M. Christine Vella F.L.C.M.
3 4 Messa©© mill- President Dr Michael Farrugia M.D., M.P.
G˙addiet sena o˙ra u l-©urnata ddedikata lil Marija Bambina re©g˙et mag˙na. Kienet sena li fi ha l-kumitat tas-Soçjetà Filarmonika Vittorja tan-Naxxar ˙adem u mexxa bl-ikbar serjetà. Il-kumitat tieg˙i kien impenjat bla heda biex ikompli bit-tisbi˙ u r-restawr tal-kaΩin. Fost l-o˙rajn sar xog˙ol estensiv fuq il- bar. Biss l-ikbar pro©ett kien ir-restawr tal-faççata u l-©enb tal-kaΩin. Matul il-medda taΩ-Ωmien, il-faççata tal-kaΩin kienet inΩebg˙at kemm-il darba. Barra minn hekk,. biççiet tal-©ebel kienu waqg˙u min˙abba li partijiet tal-faççata ddeterjoraw maΩ-Ωmien. Kull min illum jg˙addi minn quddiem il-kaΩin jista’ jara b’g˙ajnejh ix-xog˙ol kbir li sar. Dan ix-xog˙ol kien jinvolvi nefqa konsiderevoli. RiΩultat ta’ hekk is-soçjetà tag˙na kellha tissellef ming˙and diversi membri u ming˙and il-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ tas-Soçjetà tag˙na ˙alli tkun tista’ tag˙mel il-˙lasijiet relatati max-xog˙ol ta’ restawr. Sfortunatament sal-lum, minkejja diversi weg˙diet, ftit li xejn kienet l-g˙ajnuna ming˙and dawk li jifta˙ru li g˙andhom g˙al qalbhom ir-restawr ta’ postijiet li g˙andhom l-istorja ta’ Malta marbuta mag˙hom. Fl-istess ˙in irrid nirringrazzja lill-Kunsill Lokali tan-Naxxar, lil Libjan Arab Holding u diversi sostenituri o˙rajn li b’mod jew ie˙or taw l-g˙ajnuna tag˙hom. Irrid nirringrazzja lil dawk kollha g˙all-˙idma tag˙hom li g˙amlu b’mod volontarju fuq il-bar u fuq l-aperturi tal- kaΩin. Lejn l-a˙˙ar tas-sena li g˙addiet, il-kumitat tieg˙i kellu jibni banka tal-lottu o˙ra wara li l-awtoritajiet tilfu l-kawΩa li kellhom mas-sid tal-art li fuqha kienet mibnija l-banka tal-lottu l-antika. Hawnhekk nixtieq nirringrazzja lil Attard Bros. g˙ax-xog˙ol b’xejn tal-infrastruttura fuq din il-banka. Nirringrazzja wkoll lill-President Onorarju s-Sur Toni Catania tal-g˙ajnuna tieg˙u biex stajna naslu fl -inqas Ωmien g˙al soluzzjoni mal-awtoritajiet. Matul din is-sena kellna Ωjara mill-President tar-Repubblika ta’ Malta Dr. Edward Fenech Adami u l-mexxej il-©did Laburista Dr Joseph Muscat meta dawn it-tnejn separatament g˙amlu Ωjara fi l-lokalità tan-Naxxar. It-tnejn kellhom kliem ta’ tif˙ir g˙ax-xog˙ol li sar s’issa fi l-kaΩin u l-impenn u l-˙idma biex il-muΩika tkun aççessibli g˙al aktar u aktar Ωg˙aΩag˙. Fis-27 ta’ Lulju 2008 kellna l-unur li s-surmast tal-banda tag˙na Mro Roderick Bugeja dderie©a b’suççess l-Orkestra Filarmonika Nazzjonali fi l-preΩentazzjoni tal-kunçert Pop Fever. Kienet lejla mill-isba˙ u li Ωgur li Mro Bugeja jibqa’ jiftakar. Nie˙du l-opportunità wkoll biex nirringrazzja lil membri kollha tas-soçjetà, lill-Kummissjoni Banda u lill- Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ tal-attivitajiet li ji©u organizzati, tal-parteçipazzjoni attiva tag˙hom u tal-g˙ajnuna kull meta u kull fejn kien hemm bΩonn. Fuq kollox nirringrazzjahom tas-serjetà li wrew f’kull ˙in u f’kull mument anke meta kienu pprovokati. Nirringrazzja wkoll lid-dilettanti tan-nar fi ˙dan is-Soçjetà li ja˙dmu qatig˙ ˙alli kull sena jkollna festa kompluta kif jixraq lill-Bambina. Grazzi g˙all-g˙aqda, il-˙idma u s-serjetà nistg˙u nifta˙ru b’sena o˙ra ta’ suççessi li bdew matul il-festa ta’ Marija Bambina tas-sena li g˙addiet u li komplew matul l-a˙˙ar sena. Sfortunatament f’Marzu li g˙adda l-lokalità tan-Naxxar intlaqg˙tet minn tra©edja fejn mhux biss mietet persuna innoçenti imma diversi familji spiççaw bla dar jew bi ˙sarat fi l-propjetà tag˙hom. Is-Soçjetà tag˙na kienet solidali ma’ dawn il-familji. Barra minn hekk is-soçjetà minn rajna offrejna li g˙al din is-sena jsir tnaqqis fi ç-çelebrazzjonijiet ta’ barra, speçjalment f’dak li hu ˙ruq tan-nar. Qbilna mal-Kumitat tal-festa li nar tal-ajru jin˙arraq fl -a˙˙ar jumejn tal-festa fi lwaqt li dak tal-art jin˙araq darba biss, ji©ifi eri fi s-6 ta’ Settembru. Sfortunatament çertu su©©erimenti o˙ra li saru ma ©ewx milqug˙a. Nittama li fi l-©ranet li ©ejjin l-affarijiet jitmexxew bl-akbar serjetà ˙alli jkollna festa mill-isba˙ kif tixraq lil Marija Bambina. Fl-istess ˙in importanti li s-sapporters tas-soçjetà tag˙na jobdu d-diretturi tal-uffi çjali tas-soçjetà ˙alli bl- aktar mod çivili nifi r˙u u nferr˙u b˙alma dejjem g˙amilna. In˙e©©e© lil kul˙add biex jipparteçipa fl -attivitajiet ta’ divertiment u/jew orkestrali organizzati mis-soçjetà muΩikali Vittorja. Nawgura lin-Naxxarin kollha festa mill-isba˙. Viva Marija Bambina.
5 CONFECTIONERY Prop. Mario Riviera 21st September Ave., Naxxar
Accepts orders for Parties, Baptisms, Engagements, Weddings, etc. VISIT US FOR OUR SELECTION OF DAILY FRESH PASTRIES, CHEESECAKES, FRUIT CAKES, GATEAUX AND ALL TYPES OF SWEETS
We also supply a variety of pastries and cakes for Restaurants, Bars, etc. Tel: 21 413958
Paul Farrugia (Ta’ Çfuf) Óaddied 29, Triq il‐Parsott, Mosta Tel: 2143 0756 Mob: 9986 6325
6 Kelmtejn mill- President Emeritus Toni Catania
Óbieb, B˙al snin o˙ra re©a’ g˙andi çans li nwasslilkom il-˙sibijiet tieg˙i dwar il-festa ideali li nixtiequ li jkollna. Naturalment ix-xewqa tal-komunità kollha, partikolarment tas-soçjetajiet tar-ra˙al, hija li lkoll ingawdu bis-serjetà festa dejjem akbar mis-snin ta’ qabel. Biex dan jirnexxi rridu nΩommu quddiem g˙ajnejna li waqt li g˙andna ç-çans li nifi r˙u bil-kbir, g˙andna wkoll l-obbligu li nferr˙u. Ma jistax jonqos ukoll li rridu nfa˙˙ru b’mod aktar mis-soltu lill-Patruna tag˙na, Marija Bambina. Biex dan kollu jse˙˙ hemm bΩonn ta’ ˙afna preparamenti li ma jistg˙ux isiru biss fl -a˙˙ar jiem qabel il-festa. L-esperjenza g˙allmitna bosta. Is-suççess jiddependi minn pjanar, xog˙ol u ˙sieb matul is-sena kollha. Is- sorveljanza tad-diri©enti trid tkun eΩerçitata kontinwament fuq kull ma jkun qed isir. Jekk ma jsirx kollox bil- g˙aqal jintilef kollox meta lanqas li nkunu nistennew. Id-diri©enti g˙andhom responsabiltà kbira lejn il-komunità kollha iΩda b’mod partikolari lejn kull imsie˙eb tas-soçjetà. L-imse˙bin kollha g˙andhom l-istess drittijiet. Il- kapijiet jiΩbaljaw jekk joqog˙du lura milli jiddixxiplinaw lil kull min jikser ir-regoli jew b’xi mod jipperikola ˙ajja paçifi ka u pjaçevoli tal-imsi˙bien s˙abu. Il-kariga ta’ kap hija ta’ responsabiltà kbira u ma g˙andhiex tkun okkupata b˙ala xi unur partikolari. Dawk li ma jag˙mlux is-sewwa g˙andhom jittie˙du passi kontra tag˙hom qabel ikun tard wisq. Il-kapijiet ma g˙andhom qatt jibΩg˙u li jitilfu l-appo©© tal-ftit jew anke tal-˙afna jekk u meta s-serjetà tirrikjedi li jieqfu b’˙ilithom lil xi w˙ud. Il-membri tal-kumitati kollha qeg˙din hemm biex ikunu leali lejn ir-responsabbiltà li da˙lu g˙aliha. L-ewwel dmir tag˙hom huwa li jg˙inu l-kapijiet. G˙andhom ikunu konxji tax-xewqat tal-imse˙bin, iΩda ghandhom jaraw ukoll li kull ma isir, qed isir sewwa u fl -interess tas-soçjetà u tal-komunità kollha. Nazzarda ng˙id li min qed f’kumitat g˙an-numru biss, a˙jar iwarrab g˙ax ikun ta’ tfi xkil g˙ad-dire©ija u ta’ ˙sara g˙as- soçjetà. Matul iΩ-Ωmien irnexxielna nag˙mlu mil-lokalitajiet tag˙na palazzi li fi hom il-komunità tista’ tapprezza rikkezzi ta’ arti u kultura ta’ livell g˙oli. Qed jirnexxielna nxerrdu l-kultura muΩikali, ng˙allmu lit-tfal tag˙na u nipprovdu kunçerti ta’ muΩika ta’ livell li bih g˙andna biex nifta˙ru. Dejjem ˙loqna briju meraviljuΩ u Ωammejna atmosfera tassew ferri˙ija. Tkun ˙asra kbira jekk b’xi g˙emil xejn g˙aqli ta’ w˙ud, nitilfu jew innaqqsu dan kollu. Il-komunità tistenna li s-soçjetajiet jag˙tu l-kontribut kbir tag˙hom u mhux b’xi mod ikunu ka©un li jça˙˙du dan il-gost partikolarment fi l-jiem tal-festa. G˙alhekk ejjew nifi r˙u bil-kbir. N˙allu Ω-Ωg˙aΩag˙ tag˙na jisfogaw l-entuΩjaΩmu tag˙hom. No˙olqu briju iΩda ma neççedux il-limitu. Ejjew nfer˙˙u billi nΩidu attivitajiet kulturali u folkloristiçi. Ejjew nag˙mlu kollox li jista jkun apprezzat u ammirat minn kul˙add. Ejjew ma ninsewx lil dik li l-festa tag˙ha qeg˙din niççelebraw. Ejjew nfa˙˙ru lil Marija billi nag˙mlu kollox li jog˙©obha u na˙arbu dak li ma jog˙©obhiex. Ejjew g˙al darb’o˙ra nsej˙u lil Marija Bambina u ng˙idulha:– Kristu, ibnek tana rigal kbir Meta g˙amel li int ommna ssir. A˙na g˙andna ra©un nifta˙ru U lilek ma niqfux infa˙˙ru. G˙ax nemmnu li int tisma’ talbna G˙andek ni©u u nift˙u qalbna. Int il-vera refu©ju tag˙na Qatt ma tiç˙ad li tieqaf mag˙na
Viva Marija Bambina. Awguri lil Kul˙add
7 L‐Iklin Road, Lija Tel: 21 435537, 21 435491 Fax: 21 435475 FASHION TEXTILES HABERDASHERY LADIES’ WEAR CHILDREN’S WEAR GENTS’ WEAR SHOES HANDBAGS & LUGGAGE UNDERWEAR & LINGERIE CURTAINS HOME TEXTILES BED LINEN TOWELS CARPETS CURTAIN RAILS LAMPSHADES
8 Messa©© mis- Sindku tan-Naxxar Maria Deguara
Wasal Settembru ie˙or u mieg˙u re©g˙et waslet il-festa tal-Vitorja. Óafna qeg˙din jistennew, anzi konvinti, li din id-darba ma hix ser tkun festa b˙al tas-soltu. Jg˙idu li festa ming˙ajr log˙ob tan-nar jew ming˙ajr banda ma tkun festa xejn. Ji©ri x’ji©ri, irridu jew ma rridux, il-fer˙ u l-briju li ja˙kmuna lkoll fl - a˙˙ar ©img˙at ta’ stennija u antiçipazzjoni ser ikunu mtappna b’dak li ©ara ftit tax-xhur ilu. Din is-sena hemm il-possibiltà li l-avvenimenti jew in-nuqqas tag˙hom jistg˙u jwasslu biex m’a˙niex sejrin naraw dik il-kompetizzjoni ˙ajja ta’ kull darba bejn il-kaΩini li twassal g˙al tkattir tal-entuΩjaΩmu kif ukoll l-istinkar biex sena wara l-o˙ra ntejbu dawk l-elementi li jag˙mlu festa kif imdorrijin niççelebraw. Il-kunsill kollu jittama, anzi konvint, li Ω-Ωew© soçjetajiet tant vitali g˙as-suççess tal-festa juru mhux biss l-istess livell ta’ maturità li sal-lum kompliet tiΩgura festa esterna mill-aqwa, imma g˙al darb’o˙ra juru li a˙na n-Naxxarin mag˙qudin u lesti ng˙inu lil xulxin g˙all-©id tar-ra˙al. Jien nemmen li minkejja kollox hekk ser jer©a’ ji©ri. Il-popolazzjoni ©ewwa n-Naxxar kompliet tikber u toktor sena wara l-o˙ra. Irnexxielna nattiraw aktar nies b˙ala residenti ©ewwa n-Naxxar mhux biss min˙abba s-sbu˙ija tal-post imma l-aktar g˙ax in-Naxxar kiseb fama ta’ ra˙al kwiet fejn minkejja opinjonijiet differenti, it-tolleranza g˙adha ˙ajja, qawwija u pprattikata. Anke ma’ dawk li jog˙©obhom iΩuruna waqt il-perijodu qasir tal-festa. Irnexxielna sena wara l-o˙ra ni©bdu lejna aktar nies matul il-©img˙a tal-festa; l-aktar g˙ax in-Naxxarin kapaçi juru livell ta’ maturità g˙olja speçjalment waqt il-festa meta kul˙add jistenna li f’çertu mumenti jistg˙u jis˙nu l-irjus. Lanqas huwa xieraq li nikkonçentraw iΩΩejjed fuq il-festa esterna a skapitu ta’ dik reli©juΩa. Fl-a˙˙ar mill- a˙˙ar il-festa ti©i mhux biex tfakkarna la fi l-marçi brijuΩi u lanqas fi l-log˙ob tan-nar. Ti©i biex tkakkarna fi t-twelid ta’ Omm Ìesù. Tfakkarna fi l-˙niena li l-Madonna dejjem uriet mag˙na l-Maltin tul iΩ-Ωminijiet tal- img˙oddi f’ çirkostanzi fejn kollox kien jidher mitluf g˙al dawk li ©ew qabilna. G˙alina l-Maltin il-Vitorja hija simbolu ta’ reb˙a: fuq il-˙aΩen, fuq dawk li pprovaw jimponu l-fi di u t-twemmin tag˙hom fuqna, fuq dak li pprovaw ja˙kmuna u jag˙mluna lsiera tag˙hom. Insomma g˙andna g˙alxiex inkunu grati lejn il-Madonna. B˙ala Maltin dejjem sibnieha meta konna daharna mal-˙ajt. Ejja nuruha li a˙na grati u jist˙oqqilna dak kollu li g˙amlet mag˙na. F’ismi u f’isem il-kunsill kollu nawgura l-festa t-tajba lill kul˙add.
28, St. George’s Str., Naxxar, Malta. Tel: 2141 7417 • Mob: 9987 2555 (Opposite cemetery)
9
D&S Maintenance 21st September Avenue, Naxxar
Tel: (+356) 2141 3490, 27413490 Fax: (+356) 2141 3490 Mob: 7949 8994, 7933 6601, 7945 5074 e-mail: [email protected] Maintenance Agreement starting from €233 excl. VAT
D&S Lifts Maintenance 12 Messa©© mill- Arçipriet Kan. Evan Caruana
X’ji©i l-ewwel Fil-˙ajja hemm dawk li nsej˙ulhom prijoritajiet, ji©ifi eri x’ji©i l-ewwel u xi jsegwi wara. Meta a˙na ma nfasslux il-prijoritajiet tag˙na u nibdew nag˙mlu kollox x’˙in ifettlilna, ˙afna drabi nispiççaw diΩorganizzati u x’aktarx infallu f’˙ajjitna. Illum qed ninsistu li fi l-lista ta’ prijoritajiet, il-Familja g˙andha ti©i l-ewwel – qabel ix-xog˙ol, qabel id- divertiment, qabel il-passatemp u qabel kull ˙a©a o˙ra g˙al qalbna. Issib u˙ud li min˙abba ç-çirkostanzi li jsibu ru˙hom fi hom, jag˙tu aktar importanza lill-karriera, jew ix-xog˙ol, jew il-business bi skapitu tal-familja tag˙hom. Meta nag˙mlu hekk, bil-mod il-mod nibdew innaqqsu s-sbu˙ija tal-familja. Kull membru tal-familja mhux robot u g˙alhekk g˙andu bΩonn l-attenzjoni me˙tie©a. Ir-relazzjonijiet bejn il-membri tal-familja, jew jinbnew ftit ftit kuljum, inkella jibdew imorru lura! Hawn min jag˙mel il-Festa l-ewwel prijorità fi l-˙ajja tieg˙u. Meta nag˙mlu hekk, ˙afna drabi niffi ssaw u nibdew nitilfu kull sens ta’ proporzjon. Il-festa, g˙all-anqas dik esterna, g˙andna niddedikaw g˙aliha çertu ammont ta’ ˙in iΩda m’g˙andhiex issir l-ewwel g˙an f’˙ajjitna. Óafna mill-gwaj li g˙andna fi l-festi tag˙na ©ej mill-fatt li, u˙ud minn dawk li jorganizzawhom jag˙mlu b˙al g˙amad quddiem g˙ajnejhom b’tali mod li ma jarawx is-sabi˙ u l-kapaçitajiet ta’ ˙addie˙or. Ja˙sbu li tag˙hom biss huwa l-a˙jar u l-aqwa, anzi, dak li jag˙mel ˙addie˙or g˙andu ji©i mmaqdar u mwarrab. A˙na g˙andna nirsistu u nag˙mlu opri ©odda g˙all-festa mhux biex nimpikaw ma’ xi ˙add, iΩda g˙ax hekk hu xieraq. Jekk dak li nag˙mlu, nag˙mluh biex nimpikaw, ˙afna drabi ma jkollniex riΩultati sodisfaçernti. Marija Bambina tg˙allimna kemm hi sabi˙a l-koperazzjoni bejn kull min hu nvolut; kemm hu sabi˙ li napprezzaw ix-xog˙ol ta’ xulxin; kemm hi sabi˙a l-moderazzjoni f’dak kollu li nag˙mlu; kemm hi sabi˙a l-g˙aqda bejn il-membri tal-komunità. Na˙seb li l-prijorità ewlenija tal-festa tag˙na g˙andha tkun, mhux kemm se nie˙u gost jew kemm se nkun kuntent jien, iΩda kemm se nag˙mel lil ˙addie˙or kuntent b’dak li se nag˙mel jien! Jalla dawk kollha nvoluti fl -organizzazzjoni tal-festa tag˙na, barra li jie˙du gost huma, jag˙tu gost lill- komunità tag˙na. Dan iwassalna biex wara li tg˙addi, ng˙idu li din kienet festa li g˙aqqditna fl imkien mhux li fi rditna; li nisslet fi na fer˙ ©enwin mhux fer˙ tal-mument li meta jg˙addi, i©ib aktar dwejjaq. Nawgura dan kollu lill-membri u l-partitarji tal-kaΩini tag˙na fi l-festa li ©ejja.
13 EST. CHARLES BUTCHER NAXXAR LIMITED
Specialising in: HHome-Madeome-Made BBBQBQ SSausagesausages PPureure BBeefeef aandnd CChickenhicken BBurgersurgers MMarinatedarinated MMeateat
23 Victory Square, Naxxar. Mon – Wed : 7.00am – 1.00pm 3.00pm – 6.45pm Tel: 21 410 535 Thu – Fri : 7.00am – 6.45pm (ALL DAY) Fax: 21 423 914 Sat : 7.00am – 1.00pm
Messa©© mill- Viçi President Vince DeBono BA Educ (Hons); Dip in Educ (Adm. & Mangt)
Er©ajna ltqajna permezz ta’ dan il-ktieb. Dan ifi sser li g˙addiet sena o˙ra. Lanqas tinduna kif din ittir. Tirrealizza biss meta tinduna bil-bΩonn li ter©a’ tikteb artiklu g˙ax tkun waslet il-festa. Dan forsi tista’ tie˙du b˙ala aspett poΩittiv, g˙ax tant ikollok x’tag˙mel li Ω-Ωmien ma tarahx g˙addej. Din is-sena li g˙addiet tista’ tg˙id li kienet wa˙da partikolari g˙alina. L-ewwel nett, a˙na tal-kumitat ˙adna ˙sieb li nkomplu nibnu fuq il-pedamenti li konna bnejna fi s-snin ta’ qabel. Dan ix-xog˙ol jie˙u forma ta’ ˙afna aspetti. Peress li din hija Soçjetà muΩikali, l-ewwel u qabel kollox ˙adna ˙sieb li nkomplu nsa˙˙u dak li g˙andu x’jaqsam mal-banda. Inxtraw aktar strumenti ˙alli komplejna kabbarna l-istrumentatura tas- Soçjetà skond il-bΩonn. Komplejna nipprovdu lezzjonijiet lill-allievi u lill-bandisti tal-post tag˙na li dejjem qed jiΩdiedu fi n-numru u g˙aldaqstant nixtieq nirrignrazzja lill-©enituri ta’ dawn li qed jibag˙tuhom jitg˙allmu l-muΩika g˙andna. Grazzi tal-fi duçja li urejtu fi na. A˙na min-na˙a tag˙na nweg˙dukom l-akbar impenn biex ng˙addu lill- uliedkom l-a˙jar tag˙lim. Komplejna na˙dmu bis-s˙i˙ biex inkomplu nkabbru l-akkwisti ta’ siltiet ta’ muΩika tag˙na. G˙al dan il-g˙an dejjem ja˙dem ˙afna l-President Emeritus tag˙na s-Sur Tony Catania, meg˙jun ukoll mill-arkivista tal-post is-Sur Charles Cachia. Xhieda tal-livell g˙oli ta’ muΩika li qed ti©i akkwistata huwa l-livell g˙oli li qed ji©i mil˙uq waqt il- kunçerti li qed intellg˙u kull sena. Dawn issa saru mistennija bil-˙erqa mill-membri tag˙na u dan jidher biç-çar mill-attendenza li kull sena qed tiΩdied. Is-siltiet muΩikali li s-Surmast Direttur tag˙na Mro Roderick Bugeja qed jag˙Ωel qed ikunu milqug˙a tajjeb ˙afna mill-udjenza li qed tkun preΩenti. Kummenti sbie˙ qed jakkumpanjaw dawn il-kunçerti, speçjalment dak ta’ qabel il-festa fi t-2 ta’ Settembru. Ma rridx ninsa nsemmi li din is-sena prova o˙ra tal-kapaçità tag˙na f’dan il-qasam ing˙atat meta g˙all-ewwel darba ©ejna mistednin biex nie˙du sehem fi l-festa ta’ San Filep f’ÓaΩ-Ûebbu© b’kunçert fuq il-plançier fi l-pjazza. Din l-opportunità setg˙et issir biss bl-g˙ajnuna tal-Kumitat tal-Festa tag˙na li ˙adem biex ikun hemm dan it-tibdil mal-Banda 12th May ta’ ÓaΩ-Ûebbu©. Il-Kummissjoni Banda tidher li qed tiffunzjona sew. Tie˙u ˙sieb sewwa l-bΩonnijiet li jinqalg˙u mil-lat muΩikali imma aktar minn hekk, jidher li hemm g˙aqda sabi˙a bejn il-bandisti tal-post. Dan forsi jo˙ro© mill-fatt li din il-Kummissjoni torganizza anke attivitajiet fejn il-bandisti jiltaqg˙u soçjalment mhux biss biex idoqqu fl imkien. Ìiet organizzata ikla fi l-Milied u riçentament ©iet organizzata ©urnata mimlija attivitajiet avventuruΩi. F’okkaΩjonijiet b˙al dawn, il-bandisti jsiru jafu aktar lil xulxin u Ωgur li jkun hemm aktar bonding bejniethom. Inizjattiva ©dida li ©iet introdottta din is-sena kienet jum il-premjazzjoni. G˙al din l-attività ©ew mistiedna l-©enituri tal-allievi u l-bandisti u ©ew imqassma xi premjijiet g˙al dawk l-allievi li ddistingwew ru˙hom matul is-sena li g˙addiet, kemm g˙all-attandenza kif ukoll g˙all-impenn muri. Kummissjoni o˙ra li qed ta˙dem bis-s˙i˙ fi ˙dan din is-Soçjetà hija dik taΩ-Ûg˙aΩag˙. Din ti©bor fi ha numru sabi˙ ta’ membri u dan juri l-entuΩjaΩmu li b˙alissa qed ja˙kem lil din is-sezzjoni. Minn Ωmien g˙al Ωmien dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ jorganizzaw numru ta’ attivitajiet ferm divertenti u varji. Ma jonqsux ukoll dawk sportivi u anke kulturali. L-g˙an prinçipali ta’ dawn l-attivitajiet huma li jkomplu jo˙olqu ambjent xieraq fejn Ωg˙aΩag˙ o˙ra jkunu jistg˙u jiltaqg˙u bog˙od minn vizzji koroh u perikli o˙rajn. B’dawn l-attivitajiet huma jkomplu ji©bdu dejjem Ωg˙aΩag˙ o˙ra lejn is-Soçjetà tag˙na biex din tkompli dejjem tikber u tisseddaq g˙ax Soçjetà mhux il-bini jag˙milha b’sa˙˙itha imma l-membri li jkunu jappartjenu fi ha. Matul din is-sena sar xog˙ol kbir ta’ manutenzjoni li verament kien hemm bΩonnu. Kif kull min jg˙addi
16 minn quddiem il-KaΩin jista’ jara, sar xog˙ol estensiv fuq il-faççati tal-lokal tag˙na. Il-faççata tal-©enb fi Triq il-Óabs kien fi ha ˙sara kbira min˙abba l-elementi. Il-biçça t’isfel tag˙ha kienet kollha mittiekla u fi stat ta’ deterjorazzjoni kbira. Biex tran©at kellna nibdlu l-qoxra ta’ barra u nibnulha qoxra ©dida. Rigward il-façcata prinçipali din ukoll kien jirrikjedilha ˙afna xog˙ol. Kif jaf kul˙add, il-parti t’isfel kienet dejjem miΩbug˙a. Minn dejjem kienet ix-xewqa tag˙na li nne˙˙u Ω-Ωebg˙a u nikxfu l-©ebla ta’ ta˙tha. Il-biΩa’ kien li ma konniex nafu l-˙sara li kien hemm fi l-©ebla ta˙t iΩ-Ωebg˙a. Madanakollu meta nkixfet mill-ewwel stajna naraw li l-˙sara fi l-©ebla kienet minima u g˙alhekk seta’ jsir restawr kif jixraq. Issa qeg˙din fi l-faΩi li nwa˙˙lu l-ir˙am fi d-da˙la tal-KaΩin biex b’hekk ix-xog˙ol fuq il-faççata jkun komplut. Ma rridx ninsa nsemmi li sabiex inkunu nistg˙u na˙dmu a˙jar u biex anke tag˙ti dehra isba˙ lill-faççata, tne˙hew il-wires tad-dawl kollha u wires o˙ra li qabel kienu mwa˙˙la mal-faççata. Ìewwa ©ol-KaΩin tkompla x-xog˙ol ta’ r˙amar fi l-bar. Inbidlet kompletament is-sitema elettrika kollha tal-lokal biex inbidlet f’wa˙da three phase biex tkun tista’ tla˙˙aq mad-domanda dejjem tikber ta’ konsum ta’ elettriku. Kif tistg˙u tobsru, biex dan ix-xog˙ol kollu seta’ jsir, kien jirrekjedi ammonti kbar ta’ fl us. Il-˙las tela’ fl -eluf. L-g˙ajnuna mis-sostenituri ma waqfi tx u ta’ dan nirringrazzjahom, iΩda din l-g˙ajnuna ma kinitx biΩΩejjed biex nibdew nifdu dak li nfaqna. Filwaqt li ner©a’ nirrignrazzja lil kull min g˙enna, minn hawn nag˙mel appell biex min jista’ jg˙in u g˙adu ma g˙amilx hekk, ma joqg˙odx lura g˙ax kull naqra tg˙odd. Din is-sena kienet impenjattiva minn lat ie˙or. Inqalg˙etilna problema kbira fuq il-banka tal-lottu li kellna fi Triq il-21 ta’ Settembru ma’ Triq Óal Dg˙ejf. IrriΩulta li l-art li fuqha kienet mibnija ma kinitx tal-gvern u s-sid reb˙itha lura f’kawΩa li hija g˙amlet lill-gvern. G˙aldaqstant is-Soçjetà tag˙na ©iet fi l-periklu li tispiçça ming˙ajr banka tal-lottu. Din kienet tkun verament daqqa kbira lis-Soçjetà g˙ax dan huwa l-unika d˙ul fi ss li g˙andha. Kienu ˙afna l-laqg˙at li kellna ma’ diversi nies u g˙aqdiet biex din is-sitwazzjoni titran©a u fl -a˙˙ar ©iet offruta biçça art o˙ra tal-gvern biex tinbena banka tal-lottu alternattiva. Id-diffi kultà kienet li l-bini ta’ din il-banka kellu jsir minna. Anke hawn sibna g˙ajnuna kbira, kemm mis-Sur Tony Catania li ˙adem bis-s˙i˙ biex din il-biçça art alternattiva ti©i assenjata g˙all-banka kif ukoll is-Sur Sander Attard li ˙a f’idejh il-bini ta’ din il-banka ming˙ajr ma ried jit˙allas. Grazzi mill-qalb. Na˙seb ktibt biΩΩejjed avolja kienet sena mimlija u Ωgur li jekk inkompli nsemmi kull ma sar insib ˙afna aktar x’ng˙idilkom. Madanakollu Ωgur ma nistax nag˙laq ming˙ajr ma nsemmi fatt li ˙alla lir-ra˙al tag˙na mkexkex u li ˙a jkollu effett Ωgur fuq il-festa ta’ din is-sena. Na˙seb fhitmu li qed nirreferi g˙at-tra©edja li ©rat f’Marzu li g˙adda meta nar li kien qed jin˙adem f’dar privata sploda u ˙alla warajh omm Ωag˙Ωug˙a mejta u familji o˙ra wkoll ming˙ajr saqaf fuq rashom. Ûgur li ebda kliem ta’ kondoljanzi min-na˙a tag˙na ma jista’ jtaffi mit-telfa li sofriet il-familja ta’ Sina Sammut, Ωgur li ebda kliem ma jista’ jsabbar lil Ωew©ha, uliedha u lill-qraba tag˙ha. B˙ala solidarjetà mal-familja Sammut, sar qbil, bejn id-delettanti tan-nar fi ˙dan is-Soçjetà u bejn il- Kumitat tal-Festi Esterni, li bejniethom ma jin˙araq ebda nar tal-ajru ˙lief g˙all-a˙˙ar jumejn tal-festa. Ma hu ˙a jin˙araq ebda nar, la tal-ajru u lanqas tal-art fi l-©ranet tradizzjonali qabel is-6 ta’ Settembru ji©ifi eri, la dakinhar tal-Kunçert Sinfoniku fi t-2 ta’ Settembru u lanqas waqt il-març tal-4 ta’ Settembru. Jekk hux se nie˙du sehem b˙ala banda fi l-©ranet kollha tal-festa, sa issa li qed nikteb dan l-artiklu g˙ad ma g˙andna ebda konferma mill-Kumitat tal-Festa. Ikunu kemm ikunu l-©ranet tal-festa, jalla jkollna festa li tag˙ti ©ie˙ lil Marija Bambina li tag˙na hi l-Patruna. Kun fer˙an u kuntent bla droga Id‐droga perikoluΩa Id‐droga toqtlok Id‐droga a˙rabha
17
Kotba g˙all‐Bejg˙ dwar in‐Naxxar In‐Naxxar Titwiliet fl‐Istorja Naxxar: A village and its People
Offerta Speçjali Min jixtri Ω-Ωew© kotba jing˙ata b’xejn il-pubblikazzjoni ‘B˙alissa Xi Óadd Qed Imut Fuq l‐G˙olja’
Kull min hu interessat g˙andu jçempel 9924 1279
VICTORY BUTCHER
The location for a vast assortment of superior quality meat, including renowned home-made items & BBQ specialities guaranteed effi cient services, enhanced by several years of experience
12, Victory Square, Naxxar Tel: 2141 0292 / 2742 0819 Fax: 2142 0819 FFREEREE DDELIVERYELIVERY
20 Messa©© mis- Segretarju Sq. Clifford Galea O.S.J. B.A.(Hons.) PGCE, Dip LCM
Insellmilkom g˙al darb’o˙ra f’dan il-ktejjeb li jo˙ro© ta’ kull sena b˙ala tifkira g˙all-festa ta’ Marija Bambina. G˙addiet sena o˙ra u wasalna biex ner©g˙u nag˙tu ©ie˙ kif dejjem nag˙mlu iΩda b’mod aktar çelebri lil Sidtna Marija g˙ax ninsabu fi Ωmien ta’ festa. Nibda billi nsellem u nirringrazzja lil ˙afna u ˙afna benefatturi tas-Soçjetà tag˙na u lil dawk kollha li jag˙tu l-g˙ajnuna tag˙hom b’xi mod jew ie˙or. Kif dejjem sostnejt, hija l-g˙ajnuna kbira u imprezzabbli tag˙kom li ΩΩomm ˙aj soçjetà b˙alma hi s-Soçjetà Vittorja. In˙ossni onorat li meta n˙ares lura nara storja ta’ suççess u ˙idma kontinwa li wasslet lis-Soçjetà tag˙na fejn hi llum il-©urnata. Soçjetà b’sa˙˙itha, dinamika u li dejjem kienet lesta tilqa’ l-isfi di ©odda. Insellem lil s˙abi kollha tal-kumitat li na˙dmu id f’id b˙ala katina u li nemmen li din l-g˙aqda ta’ bejnietna twassal g˙al aktar suççessi fi l-futur. Kif wie˙ed jista’ jara b’g˙ajnejh sebba˙na lis-sede tas-Soçjetà tag˙na, din id-darba billi rrestawrjana l-faççata li g˙andha tant storja. G˙andna biex inkunu kburin li llum il-©urnata s-sede tag˙na hija wa˙da mill-aqwa palazzi f’pajjizna. Komplejna nΩejnu s-soçjetà tag˙na mhux biss 0minn barra jew minn ©ewwa permezz ta’ affarijiet materjali iΩda wkoll b’okkaΩjonijiet speçjali, kulturali u li lilna jag˙tuna ©ie˙. Kellna diversi viΩti uffi çjali fosthom mill-eççellenza tieg˙u l-President ta’ Malta Dr Eddie Fenech Adami u anke mill-Onorevoli Dr Joseph Muscat. Kellna ambaxxaturi barranin li ©ew u ammiraw ix- xog˙lijiet tag˙na, li a˙na wkoll nifta˙ru li ˙afna minnu jsir minn ©ewwa; i.e. mill-membri tal-kumitat, soçji u membri. Nista’ ng˙id li mΩejnin fl -aspett muΩikali wkoll permezz ta’ Ωew© surmastrijiet kapaçissimi Christine Vella u Roderick Bugeja li din is-sena mexxa wkoll b’tant mistier u eleganza muΩikali lill-orkestra Nazzjoni fi s-sala ta’ Dar il-Mediterran g˙all-konferenzi fl -avveniment annwali: National Orchestra goes Pop. Ma rridx intawwal ˙afna. Grazzi lil kull min b’mod jew ie˙or huwa leali lejn is-Soçjetà tag˙na. Insellem lin-Naxxarin kollha, liç-çittadini li ©ew joqog˙du f’dan ir-ra˙al ©awhra tag˙na, lill-Kleru u l-Arçipriet, lis-Sindku u l-Kunsill u lis-Soçjetajiet kollha li jinsabu fi n-Naxxar. In˙e©©i©kom biex tissie˙bu mag˙na ˙a nkomplu nkabbru l-familja Vittorjana, ovvjament dejjem f’mo˙˙na tkun, Sidtna Marija li lilha a˙na wara kollox niççelebraw b’tant qima, il-festa. Viva s-Soçjetà Vittorja u Viva Marija Bambina. S.S. STORE Food Discount Store Free Delivery Triq l-Imraden, Naxxar • Mob: 9989 5204
21
QORMI Road, Hamrun Tel: 21 242494, 21 239534
Agents & Importers of Postform and Softform, Kitchen Sinks, Furniture Knobs and Handles
L-G˙onnella Souvenir Shop
Xog˙ol ta’ Bizzilla u Ganutell Lezzjonijiet ta’ Bizzilla u Ganutell Bozoz, Frames, VaΩuni, Materjal Naççetta ordnijiet ta’ Head-dresses u Bukketti tal-Praçett.
Rose Marie Falzon, 35, Bridge Str., Mosta Tel: 2141 1207 - 2141 1828
24 Kelmtejn mill- Kaxxier John Muscat
Sena Partikolari Meta joqrob Settembru kul˙add jibda ja˙seb fi l-festa li tant in˙obbu u Ωgur li kul˙add jixtieq li tkun dejjem akbar u a˙jar minn tas-sena ta’ qabel. Biex dan jitwettaq ikun me˙tie© impenn min-numru kbir ta’ nies. Din is-sena kienet sena partikolari f’kull sens. Bilfors trid tissemma t-tra©edja li ©rat fi r-ra˙al fi t-12 ta’ Marzu li g˙adda li ˙alliet lil kul˙add ixxukkjat u f’luttu kbir. Barra li numru ta’ nies intlaqtu u sofrew danni kbar Ωgur li ˙alliet effett negattiv fuq il-moral ta’ kul˙add u kien me˙tie© sforz akbar mis- solti biex nikkonçentraw fuq il-festa ta’ din is-sena. Il-banda tag˙na din is-sena g˙amlet sitt servizzi barra mir-ra˙al u g˙all-ewwel darba ˙adna sehem fi l- festa ta’ San Filep f’ÓaΩ Ûebbu© b’març u programm fuq il-plançier tal-KaΩin 12th May. Sena partikolari wkoll kienet g˙al kaΩin tag˙na g˙ax-xog˙ol u l-pro©etti li b’piΩ fi nanzjarju kbir twettqu matul din is- sena. Hija d-determinazzjoni tal-kumitat li anke b’sagrifi ççji kbar qeg˙din inkomplu g˙addejin g˙ax l-ispejjeΩ huma kbar imma g˙andna numru ta’ benefatturi u partitarji li dejjem jag˙tu sehemhom kemm b’mod manwali u kemm fi nanzjarju. Kieku ma tkunx il-©eneroΩità u l-qalb kbira ta’ nies li j˙obbu l-kaΩin Ωgur ma jistg˙ux isiru pro©etti b˙al dawn. Çert li kul˙add japprezza x-xog˙ol li qieg˙ed isir. Nappella biex kul˙add jag˙ti sehmu kif u kemm wie˙ed jista ˙alli nkomplu bix-xog˙ol ˙alli nsebb˙u l-kaΩin dejjem aktar. Ma ninsewx dak li sar minn ta’ qabilna, forsi anke b’sagrifi ççju u b’impenn akbar minn tag˙na, g˙ax a˙na qeg˙din inkomplu fuq dak li g˙amlu huma. Nirringrazzjaw lil kul˙add ta’ kull g˙otja li tag˙tu b’risq il-kaΩin u l-banda tag˙na. Ma ninsewx li anke bl-attendenza tag˙na fl -attivitajiet li jsiru matul is-sena mis-Sezzjonijiet taΩ-Ûg˙aΩag˙, tal-Banda u tan-Nar inkunu qeg˙din ng˙inu ukoll lil kaΩin li b˙al ma kul˙add jaf jag˙ti sehem kbir fi l-festa titulari tar-ra˙al li hi l-akbar avveniment ta’ matul is-sena. Hawn numru ta’ nies li ja˙dmu s-sena kollha b’g˙an wie˙ed, dak li nkabbru l-festa bis-sehem tal-kaΩin tag˙na. Nuru apprezzament bl-appo©© tag˙na ta’ din il-˙idma. Nappella biex nifi r˙u u niffeste©©jaw b’im©iba korretta bla ma noffendu lil ˙add. Fl-istess ˙in niftakru u nuru solidarjetà ma’ min min˙abba ç-çirkustanzi ma jistax jifra˙ u jie˙u gost. Jalla jkollna festa kbira ad unur Marija Bambina, l-omm tag˙na fi s-sena u l-patruna tar-ra˙al g˙aΩiΩ tag˙na uliedha lkoll. Viva l-KaΩin t’Isfel.
25
Aluminium Works Ltd. For all aluminium works
Mdina Road, Ûebbu© – Malta Tel: 21 468366
28 Messa©© mis- Surmast Direttur Mro Roderick Bugeja F.L.C.M.
G˙eΩieΩ ˙bieb Naxxarin, re©g˙et qorbot festa o˙ra u b˙al kull sena ni©i avviçinat mill-kumitat sabiex nikteb kelmtejn ta’ tag˙rif. Din is-sena, g˙all-kurΩità ta’ ˙afna nies li jitkellmu mieg˙i, se nikteb dwar ir-rwol tieg˙i b˙ala surmst direttur mal-Banda Vittorja. Xi w˙ud ja˙sbu li s-surmast jitpo©©a fi ç-çentru tal-plançier jew palk, sabiex iferfer ftit idu u b’hekk il-banda tidher isba˙ fi d-dehra tag˙na. IΩda l-iskop huwa oltre minn hekk. Ha nispjega xi dmirijiet li s-surmast g˙andu. Mela, ˙a©a importanti ˙afna hi, li, is-surmast huwa responsabbli mit-tag˙lim tal-muΩika. Dan jitla’ l-kaΩin darba fi l-©img˙a u jie˙u ˙sieb it-tag˙lim tas-sezzjoni ta’ strumenti li huwa speçjalizzat fuqhom. Jien fi l-kas tieg˙i huma l-istrumenti tar-ramm, g˙alhekk f’dan il-kaΩ, il-kumitat ja˙tar assistent li jkun speçjalizzat fi s-sezzjoni tal-injam sabiex ikun responsabbli tat-tag˙lim. Din is-sitwazzjoni tista’ tkun opposta, surmast jg˙allem strumenti tal-injam u assistent li jg˙allem strumenti tar-ramm. Fil-kaΩ tieg˙i jien nie˙u ˙sieb li ng˙allem l-istrumenti tal-perkussjoni wkoll. It-tag˙lim tal-muΩika huwa l-qofol tas- soçjetà muΩikali, sabiex il-banda jkollha l-bandisti ng˙idulhom tal-post, ji©ifi eri mg˙allma mill-kaΩin bla ˙las, sabiex tkun tista’ tag˙mel is-servizzi tag˙ha bl-inqas spejjeΩ possibbli. Matul is-sena, is-surmast ikun mg˙ajjat mill-kummissjoni banda jew anke mill-kumitat Çentrali sabiex ji©i diskussi xi punti importanti li jirrigwardjaw il-Banda u l-muΩika, fejn f’dak il-kaΩ ikun hemm il-bΩonn ta’ parir professjonali. Is-surmast g˙andu dmir li meta jkun hemm bΩonn, jikkomponi xi març biex jiΩΩanΩan f’xi festa meta jkun se jsir xi sett ta’ marçi ©odda. Mhux biss, isiru wkoll kompoΩizzjonijiet ta’ marçi funebri jew marçi reli©juΩi u anke ©ieli xi biçça muΩika serja. Dan isir bla ˙las g˙aliex il-kaΩin tal-banda jsir kollox b’volontarjat. Is-surmast ma jkollux paga b˙al xog˙ol ie˙or iΩda jing˙ata xi noll Ωg˙ir ta’ kull xahar sabiex jag˙mel tajjeb g˙all-ispejjeΩ li jirrikorri fi l-qadi ta’ dmirijietu. Is-surmast g˙andu d-dmir li jag˙Ωel il-muΩika u jifforma programm g˙al kull meta l-banda tkun se ddoqq bil-qieg˙da fuq xi plançier jew ©o xi sala. Hawnhekk is-surmast jibda bil-preparazzjonijiet ta’ provi mal-bandisti tal-post. Dawn isiru darba fi l-©img˙a u meta joqrob iΩ-Ωmien anke darbtejn u tliet darbiet il-©img˙a. F’dan il-kaΩ g˙alija, is-surmast g˙andu rwol importanti ˙afna g˙aliex ikun qieg˙ed jisma’ l-banda kollha u jikkore©i u jg˙allem dawk il-biççiet li ma jkunux qed jindaqqu sew. Meta joqrob iΩ-Ωmien tal- attività, jing˙aqdu dawk il-bandisti minn ir˙ula o˙ra sabiex jg˙inu lil dawk tal-post sabiex jintla˙aq il- livell mist˙oqq fi s-sezzjoni li tkun xi ftit jew wisq batuta, speçjalment strumenti mhux daqshekk komuni mag˙Ωula, sabiex wie˙ed jitg˙allem. Hawnhekk is-surmast juΩa çertu teknika ta’ direzzjoni sabiex jikkontrolla l-banda kollha u skond l-espressjonijiet li jag˙mel b’idu l-banda ddoqq b’ritmu ugwali g˙al kul˙add, ˙oss ikkontrollat unit skond dak li xtaq il-kompoΩitur u anke jag˙ti d˙ul lil xi sezzjoni li tkun waqfet g˙al ftit sekondi g˙ax il-kompoΩitur ikun pprefera xi sezzjoni o˙ra. Nag˙laq billi ng˙id li s-surmast g˙andu ji©i rrispettat mill-kumitat, mill-bandisti u mill-udjenza g˙ax wara kull programm hemm sig˙at ta’ xog˙ol volontarju u impenn sabiex dik is-serata tkun la˙qet il-livell mist˙oqq u l-isem tal-banda jitla’ fi l-quççata.
29 if space available Sqaq is‐Sriedaq, San Pawl tal‐Qlejja, Mosta, Malta Tel/|Fax: 2143 3388 Mobile: 9948 9403 e.mail: [email protected]
Prop. John Fenech Specialist in Diesel Fuel Injections
(Gatt Bros. Ltd) General Building Contractors & Suppliers of Ready Mixed Concrete
Gatt House, Triq in‐Na©©ar Mosta MST 03, Malta
Tel: (+356) 21410411, 21410176, 21419373 Fax: (+356) 21433028 E‐mail: [email protected] ...IS WELL KNOWN FOR ITS SUCCESS IN BRINGING THE EUROPEAN CHILD OUT OF THE MIDDLE EAST BACK TO HER HOME LAND
Malta – Gozo & Overseas www.privateinvestigationmalta.com
• Engagement / Marriage / Cohabitation Etc. • Cases on Abducted Children FFreeree QQuotationsuotations • Business & Company Surveillance • Adoption & Tracing of Children & Family Issues • Property Surveillance E.G. Rightful Owners • Intensive Investigations Are Carried Out On Any Court Cases • Forensic Tests E.G. DNA, Signature Analysis Etc. • Service Of Lawyers, Notary & Other Advisors On Demand
All forms of investigation works are undertaken by experienced male or female personnel
24hr service Tel. 00356 79 590 000 www.privateinvestigationmalta.com
32 Messa©© mill- Assistent Surmast Christine Vella Msc. FLCM
Óbieb, Re©a’ wasal iΩ-Ωmien sabi˙ li nibdew nippreparaw g˙all-festa tant g˙aΩiΩa g˙alina ta’ Marija Bambina u b˙al kull sena qieg˙da nikteb dan il-messa©© g˙all-ktejjeb annwali li din is-soçjetà to˙ro© g˙al din l-okkaΩjoni. Din is-sena nixtieq nibda billi nirringrazzja lil s˙abi tal-Kummissjoni Banda u lis-Surmast Roderick Bugeja tas-sena ˙idma li g˙amilna fl imkien. Kienu diversi attivitajiet u inizzjattivi li ˙adna, bl-g˙an ewlieni li ntejbu l-banda. Ir-riΩultat tal-˙idma jidher çar, din is-sena qeg˙din nintroduçu sitt bandisti ©odda, kif ukoll ˙ames allievi ©odda ˙a jiddebuttaw fi t-Talent Ûag˙Ωug˙. Minn hawn nawguralhom suççess fi l-karriera muΩikali tag˙hom. Ladarba qieg˙ed insemmi t-Talent Ûag˙Ωug˙, ta’ min jg˙id li minn din is-Sena, dan il-kunçert tant mistenni beda jsir f’Novembru u minfl oku f’Marzu ttellg˙et Jum il-Premazzjoni. Din is-serata kienet introdotta biex nawguraw b’mod aktar xieraq dawk il-bandisti u l-allievi li matul is-sena ˙admu u studjaw l-muΩika b’impenn kbir. Din l-inizzjattiva tat ukoll opportunità o˙ra biex u˙ud mill-istudenti tag˙na juru l-abiltà meta daqqew xi siltiet we˙idhom akkumpanjati mill-pjanista Yvette Maria Galea f’siltiet kemmxejn impenjattivi. Ma nistax ma nsemmix ukoll il-wirja sabi˙a li ta Clifford Galea kemm fi l-preΩentazzjoni tieg˙u waqt is-serata kif ukoll fi l-vuçi sabi˙a tieg˙u li b’mod devot feta˙ il-kunçert bl-innu sabi˙ tal-Ave Marija. Xi ng˙idu ukoll g˙all-Euphoria Brass Quintet li g˙alqu s-serata bl-aktar mod professjonali u divertenti. Nie˙du l-okkaΩjoni biex nawgura u nifra˙ lill-parteçipanti kollha u lir- rebbie˙a ta’ din is-sena. Il-Kummissjoni Banda organizzat ˙afna aktar attivitajiet, fosthom ©urnata mill-iktar avventuruΩa mal- Cadettes ta’ Malta, lotteriji u o˙rajn. Sfortunatament mhux kollha kienu ta’ suççess peress li l-attendenza kienet ftit wisq. Dan qieg˙ed ifi xkel ˙afna milli nil˙qu l-miri u l-pjanijiet tag˙na. Madanakollu s˙abi tal-Kummissjoni Banda ma qatg˙ux qalbhom u lesti jkomplu ja˙dmu bis-s˙i˙ biex il-livell tal-muΩika tag˙na jkompli jikber kif jixraq lil din is-soçjetà. Ta˙t il-gwida tas-Surmast, il-Kummissjoni Banda tkun impenjattiva wkoll fi s-servizzi u programmi li tag˙mel il-Banda. Taqblu mieg˙i meta ng˙id li l-Banda tag˙na ta˙t dan is-Surmast Ûag˙Ωug˙ g˙olliet il- livell tag˙ha. Nie˙u l-okkaΩjoni biex nifra˙lu tas-suççess kbir li kellu nhar is-27 ta’ Lulju meta dderie©a l-Orkestra Filarmonika ta’ Malta fi l-kunçert Pop Fever. Tassew g˙andna g˙al xiex nkunu kburin b’dan is-Surmast – il-kapaçità tieg˙i mhi xejn ˙lief awgurju g˙al suççessi kbar, kemm g˙alih personali kif ukoll g˙all-banda tag˙na. Nag˙laq dan il-messa©© b’appell t’g˙ajnuna: Huwa inutli li l-Kumitat u l-Kummissjoni Banda jippjanaw u jag˙mlu viΩjonijiet jekk ma jkunx hemm g˙ajnuna u sapport, fi nanzjarju kif ukoll f’parteçipazzjoni, ming˙andkom partitarji, membri, ©enituri u studenti tas-soçjetà tag˙na. A˙na lesti li na˙dmu biex inkomplu nkabbru l-isem tal-Banda Vittorja. Intom lesti li tg˙inuna? Nawgura l-festa t-Tajba lil kul˙add!
33 34 Messa©© mill- Konsulent tal-Banda Saviour Spiteri
Er©ajt sibt ru˙i nikteb dawn l-erba’ kelmiet u g˙aldaqstant nixtieq nirringrazzja lid-diri©enti ta’ din l-G˙aqda MuΩikali talli tawni din l-opportunità biex naqsam ftit il-˙sibijiet tieg˙i mag˙kom li qed taqraw dan il-ktejjeb. Issa ili numru sabi˙ ta’ snin naqdi d-dmir ta’ konsulent ma’ din l-G˙aqda. Tista tg˙id li kont involut ftit wara t-twelid tag˙ha ghax jekk toqg˙od tqis, is-Soçjetà Vittorja hija relattivament banda Ωag˙Ωug˙a. G˙adha lanqas tag˙laq l-g˙oxrin sena mit-twaqqif tag˙ha, iΩda f’dan iΩ-Ωmien daqshekk qasir g˙amlet passi kbar f’dik li hi amministrazzjoni u f’dak li hu impenn. Nie˙u pjaçir nersaq lejn il-KaΩin li hu s-sede ta’ din is-Soçjetà g˙ax dejjem tara li saru affarijiet ©odda, affarijiet li jsebb˙u u jag˙mlu ©ie˙ lil din is- Soçjetà tant ˙abbrieka. Madanakollu, jien aktar g˙andi x’naqsam ma’ l-aspett muΩikali milli minn ˙a©a o˙ra. Huwa bi pjaçir nara li s-servizzi li qeg˙din nag˙tu minn sena g˙all-o˙ra qeg˙din kull ma jmur jiΩdiedu. JiΩdiedu wkoll qeg˙din mhux biss fi n-numru, iΩda wkoll fi l-kwalità. Ta’ min isemmi li din is-sena tellajna ukoll kunçert sinfoniku fi l-festa ta’ San Filep. Meta tg˙aqqad dawn in-numru ta’ servizzi ma’ dawk li din is-Soçjetà tag˙ti fi r-ra˙al tag˙ha stess, dak tan-Naxxar, tirrealizza li l-impenn muΩikali ta’ din is-Soçjetà huwa wie˙ed konsiderevoli. U ma tridx tinsa wkoll li huwa ta’ livell g˙oli wkoll. Kif di©à g˙idt, ili numru ta’ snin naqdi d-dmir ta’ konsulent ma’ din is-Soçjetà. Aktar ma s-snin qed jg˙addu, aktar qed in˙oss li xog˙li qed je˙fi ef. Qed je˙fi ef g˙all-fatt li n-numru ta’ bandisti tal-post qed dejjem jiΩdied minn sena g˙all-o˙ra. Min˙abba f’hekk dejjem qed jonqos in-numru ta’ bandisti barranin li qed ikollna nsej˙u biex ng˙aqqdu l-banda g˙al dawn is-servizzi. Sabi˙ ukoll u nkora©©anti huwa n-numru ta’ allievi li qed jattendu g˙al-lezzjonijiet biex xi darba huma wkoll jifformaw parti minn din il- banda. Minkejja dan, minn hawn nag˙mel appell biex il-©enituri jkomplu jibag˙tu lil uliedhom jitg˙allmu l-muΩika u n˙ajjar lil min g˙adu ma jag˙milx hekk biex jibda huwa wkoll i˙ajjar lil uliedu biex jaqbdu din il-kultura tal-muΩika li hija kultura tant sabi˙a u tant tag˙mel ©id lill-uliedhom. Nassigurahom li fi s- Soçjetà Vittorja jsibu ambjent ferm serju u pjaçevoli u g˙alliema veru tajbin u li jaraw il-bΩonnijiet ta’ dawn it-tfal qabel kollox. In-numru ta’ bandisti dejjem qed jiΩdied imma irrid ukoll issa nindirizza lilhom f’dawn l-erba’ kelmiet li qed nikteb. Óudu dejjem aktar bis-serjetà is-servizzi li g˙alihom intom tkunu msej˙a. Huwa importanti li tattendu bi ˙©arkom meta jkun hemm xi servizz ˙alli kif di©à g˙edna tonqos l-ispiΩa ta’ bandisti barranin. Ftakru xi nvestimenti g˙amlet fi kom is-Soçjetà meta g˙allmitkom il-muΩika u tatkom l-istrument. Bl-attendenza tag˙kom intom tistg˙u turu l-grattitudni tag˙kom. In˙e©©i©kom g˙alhekk tattendu bi ˙©arkom u uru impenn serju u s˙i˙ g˙ax g˙andkom tkunu kburin li tag˙mlu parti minn din il-Banda serja. Nixtieq nispiçça dan il-messa©© tieg˙i billi nirringrazzja lill-kumitat çentrali tal-appo©© u s-sapport tieg˙u mhux biss fi s-sena li g˙addiet imma kemm ili na˙dem mag˙hom. Nixtieq nirringrazzja ukoll lill-Kummissjoni Banda tal-g˙ajnuna serja li dejjem sibt minn g˙andha kull meta kellna xi servizz. Fl- a˙˙arnett nixtieq nirrignrazzja ukoll lis-Surmast Direttur Roderick Bugeja tal-ko-operazzjoni li dejjem wera kull meta ˙dimna fl imkien. Ma rridx ninsa wkoll lil dawk id-dilettanti kollha li jakkumpanjaw lill- banda kull meta din tmur iddoqq barra r-ra˙al. Grazzi lil kul˙add. Viva Marija Bambina
35 Tag˙lim tal-MuΩika In˙e©©u lill-©enituri biex jibag˙tu lil uliedhom biex jitg˙allmu l-muΩika fi l-KaΩin Vittorja. Ûgur li ssibu g˙alliema ddedikati, strumenti u ambjent ideali. TONQSUX! Silvio Brincat G˙al xog˙ol fuq plumbing u elettriku (L-Electrician tal-KaΩin) 7961 8437 Nawgura l-Festa t-Tajba lin-Naxxarin kollha
36 Mill-Pinna tal- Arkivista Carmel Cachia
Re©g˙et waslet sena o˙ra u g˙al darb’o˙ra kelli l-opportunità li nikteb kelmtejn fuq il-kompoΩitur Giacomo Puccini fejn din is-sena jag˙laq mija u ˙amsin sena mit-twelid tieg˙u. Giacomo Puccini twieled f’Luccia, belt ©ewwa l-istat ta’ Toscana l-Italja nhar it-22 ta’ Diçembru 1858. Puccini kien ©ej minn ˙ames ©enerazzjonijiet ta’ familja mda˙˙la fi x-xena muΩikali. B’˙asra tilef lil missieru ta’ ˙ames snin biss u ˙a ˙sieb it-tag˙lim tieg˙u zijuh. F’Ωog˙Ωitu Puccini beda jdoqq l-orgni u kien inkarigat mill-Kor tal-Knisja. Puccini ©ie spirat li jkompli jistudja u jsir kompoΩitur meta darba mar f’Pisa u sema’ l-Aida ta’ Verdi. Huwa kompla l-istudji tieg˙u fi l-konservatorju ta’ Milan u ta’ 21 sena kkompona l-Messa di Gloria li hija imqassma fuq l-quddiesa kattolika u tirreferi g˙all-ewwel talba u g˙at-tieni, il-Kyrie u tal-Gloria. Il-Messa di Gloria hija mqabbla mar-Requiem ta’ Verdi. Fl-1891 iΩΩewwe© u mar jg˙ix f’Torre del Lago fejn fl -1900 xtara dar kbira li semmieha Villa MuΩew Puccini fejn kompla jg˙ix tul ˙ajtu kollha. F’dan ir-ra˙al çkejken pittoresk ˙dejn Lucca qrib l-G˙adira Massaciuccoli kien jispira ru˙u g˙al diversi opri, fost dawn hemm – La Boheme – li nkitbet fl -1896 u li hi wa˙da mill-isba˙ xog˙lijiet tieg˙u u l-iktar wa˙da romantika li qatt kiteb. Tosca nkitbet fl -1900. Din l-opra g˙andha sinjali sinjifi kanti fuq il-fatti tal-˙ajja regolari li jinkludu kummiedja u vjolenza. Madame Butterfl y li nkitbet fl -1904 hija wkoll wa˙da mill-preferut tal-udjenzi tad-dinja kollha. Wara l-1904 Puccini beda jnaqqas mix-xog˙ol tal-muΩika u beda jsuq b˙ala delizzju l-karozzi tal-©iri fejn kellu nçident li kwaΩi kien fatali. Puccini waqaf mix-xena muΩikali fl -1912 mal-mewt ta’ Giulio Ricordi li kien l-editur u produttur tieg˙u; g˙alkemm fl -1917 kien lesta l-a˙˙ar biçça xog˙ol ta’ ˙ajtu La Rondine. Fl-1923 beda j˙oss u©ig˙ fi griΩmejh u da˙˙luh malajr g˙at-tratament tal-kançer imma kien kollu g˙al xejn g˙ax fi d-29 ta’ Novembru, 1924 miet. Puccini qieg˙ed midfun ma’ martu u mat-tifel fi d-dar tieg˙u Villa MuΩew Puccini gol-Kappella b˙alma hi n-neputija tieg˙u Smanetta Puccini. Kelmtejn rigward il-festa. Nibdew fi t-2 ta’ Settembru billi s-Soçjetà ttella’ programm li jkun immexxi minn Mro Roderick Bugeja FLCM. Wara nibdew il-marçi madwar it-toroq tar-ra˙al. Kul˙add huwa mistieden biex jiççelebra dawn l-attivitajiet bil-g˙aqal. F’ismi u f’isem s˙abi tal-kumitat nawguraw lin-Naxxarin kollha l-festa t-tajba. Viva Marija Bambina, itlob g˙alina. T-Shirts G˙all-Bejg˙ mill-KaΩin fi Ωmien il-Festa Sizes 7‐ 8, 9‐ 11, Small, Medium, Large, XLarge u XXLarge
37 Le˙en il- Kummissjoni Banda …fi l-˙ames sena mit-twaqqif tag˙ha
G˙eΩieΩ partitarji u Naxxarin, Re©g˙et g˙addiet sena u waslet festa o˙ra. Ix-xog˙ol tal-banda ma jibdiex u jieqaf bejn dawk is-sebat ijiem tal-festa imma jibqa’ g˙addej matul is-sena kollha. Ftit wara li tkun g˙addiet il-festa jibdew il-preparamenti g˙all-kunçert tal-Milied, li b˙as-soltu sar b’mod professjonali, fejn ta’ min insemmg˙u li fi h kellna d-debut b˙ala solista, it-trumbunist tal-post Karl Borg, li bl-interpretazzjoni li ta kienet ta’ unur g˙all-banda tag˙na. Minn hawnhekk prosit g˙al darb’o˙ra Karl. G˙at-tielet sena kosekuttiva re©a’ sar il-party tal-Karnival g˙at-tfal, fejn bi pjaçir ng˙idu li minn sena g˙al sena dan qed jiΩdied konsiderevolment. Is-soltu f’Marzu ikun hemm il-mistenni ‘Talent Ûag˙Ωug˙’, programm li sar attività importanti ˙afna kemm g˙as-soçjetà, imma l-iktar g˙all-bandisti u l-allievi tag˙na, imma din is-sena, wara deçiΩjoni bejn il-kummissjoni u l-assistent surmast Christine Vella, dan se jibda ssir f’Novembru biex l-allievi ma jkunux impenjati min˙abba l-eΩamijiet u l-preparamenti g˙alih isiru fi s-sajf. Fil-˙ames sena tal-Kummissjoni banda, din ma setg˙etx tkun wieqfa u t˙alli xahar jg˙addi ming˙ajr ma jsir xejn, g˙aldaqstant, in˙olqot attività o˙ra, il-Prize day. Din l-attività tat l-opportunità lill-allievi u lill-bandisti tag˙na biex min irid ikollu ç-çans idoqq solo fl imkien mal-pjanista. Hawnhekk nixtiequ nirringrazzjaw minn qalbna lill-pjanista brava Yvette Marie Galea talli dejjem taççetta l-istedina tag˙na u tag˙tina servizz professjonali. Kull min xtaq jie˙u sehem kellu jag˙mel awdizzjoni imma sfortunatament ma nkitbux biΩΩejjed allievi u bandisti. Dawk kollha li nkitbu kollha ˙adu sehem. Nisperaw li s-sena d-die˙la jkollna iktar konkorenza ˙alli din l-attività tikbar iktar. F’din is-serata ©ew ippremjati dawk l-allievi u bandisti kollha li jew g˙amlu xi eΩami tal-muΩika kif ukoll ing˙ataw il-premjijiet g˙all-a˙jar attendenza. Din tal-a˙˙ar kienet maqsuma fi tliet kategoriji: L-ewwel wa˙da hija dik tal-allievi li ˙adu sehem fi t-talent Ωag˙Ωug˙ li jkun sar is-sena ta’ qabel imma jkunu g˙adhom ma ng˙aqdux mal-banda. Il-punti tag˙hom jiddependu mill-attendenza fi l-lezzjonijiet u fi l-kunçerti tat-talent Ωag˙Ωug˙. Ir-rebbie˙a ta’ din il-kategorija kienet Samantha Scicluna. It-tieni kategorija hija dik tal-allievi li jkunu g˙adhom kemm bdew jitg˙allmu t-teorija jew ikunu g˙adhom kemm ˙adu l-istrument. Il-punti f’din il-kategorija jiddependu fuq l-attendenza fi l-lezzjonijiet. Ir-rebbie˙a tag˙ha kienet Charmaine Galea. Fit-tielet kategorija nsibu l-bandisti fejn il-punti f’din il-kategorija jing˙ataw g˙all- attendenzza fi s-servizzi, kunçerti u jing˙ata bonus ta’ mhux aktar minn 15-il punt lil min jibqa’ jistudja u jattendi l-lezzjonijiet anke b’mod privat. Ir-rebbie˙ f’din il- kategorija kien Charlie Cachia. Din is-sena kienet wa˙da speçjali g˙all-banda tag˙na dan g˙aliex
38 g˙all-ewwel darba esegwiet programm muΩikali barra r-ra˙al tag˙na, propju ©ewwa wa˙da mill-akbar festi ta’ Malta, dik ta’ San Filep ©ewwa ÓaΩ-Ûebbu©, fejn daqqet fuq il-plançier maestuΩ tas-Soçjetà MuΩikali 12th May. Ma nistg˙ux ma nsemmux l-attività g˙all-familja li ©iet organizzata b’suççess f’Lulju li g˙adda. Allievi, bandisti u ©enituri ng˙aqdu mag˙na u qatajna ©urnata fl imkien mal-Malta Sea Cadetes, fejn fl imkien g˙addejna minn avventuri sbie˙ u li kul˙add ˙a pjaçir jag˙milhom, insemmi fosthom, canoeing, abseiling u shooting, fost o˙rajn. Din is-sena kienet sena speçjali ˙afna muΩikaliment g˙as-surmast ma˙bub tag˙na Mro Roderick Bugeja, fejn la˙aq Surmast tal-banda stabbilità KarkariΩa dik tal-G˙aqda MuΩikali Duke of Connaught Banda Sant’Elena, kif ukoll idderie©a f’Ωew© okkaΩjonijiet lill-Orkestra Filarmonika Nazzjonali ta’ Malta; l-ewwel darba tkun f’rekording ta’ CD u video tal-grupp hip hop Malti Sixth Sinfoni, kif ukoll idderie©a l-kunçert bl-isem ta’ Pop Fever ©ewwa d-Dar il-Mediterran. Nixtiequ ng˙idu prosit mill-qalb u grazzi tax-xog˙ol siewi li fl imkien ma’ l-assistenza tieg˙u Mro Christine Vella tag˙mlu lil din is- soçjetà. Nixtieq nag˙lqu dawn il-kelmtejn billi n˙e©©u lill-©enituri kif ukoll lit-tfal stess biex ji©u u jitg˙allmu l-muΩika, il-lingwa universali, fejn ti©u mg˙allma min-nies professjonali u ta’ m˙abba kbira lejn il- muΩika. Minn hawn nixtieq nistiednu lil kul˙add g˙all-programm annwali tag˙na tat-2 ta’ Settembru li b˙as- soltu jkun tal-awqa livell, kif ukll l-attivitajiet lis-soçjetà tag˙na torganizza g˙all-festa tal-patruna tag˙na Maria Bambina. Nawguralkom il-festa t-tajba Viva Maria Bambina Bandisti ©odda mal-Banda Vittorja
Fuq wara mix‐xellug: Ayrton Azzopardi (Kurunetta), Michelle Sammut (Sax Sopran), John Paul Muscat (Sax Alto), Marilyn Grech (Kwartin), Jessica Gherxi (Kwartin). Quddiem Mro Roderick Bugeja Surmast Direttur, Christine Vella Assistent Direttur Nieqsa(insert) Shirley Cini (Sax Tenur)
39 MÌARR Free Appetizers Tel: 2701 6147 Upstairs with lift Mob: 7927 6147
Mini Excavation Works & Rubble Walls
Tel: 7946 5655
40 Messa©© mill- Kummissjoni Ûg˙aΩag˙
G˙eΩieΩ ˙bieb, Re©g˙et g˙addiet sena o˙ra u er©ajna wasalna biex naqsmu dawn il-kelmiet mag˙kom. L-ewwel u qabel kollox nixtiequ nsellmu lill-vittmi kollha u lill-qraba tag˙hom b’mod speçjali lill-familja Sammut u lil dawk li b’xi mod jew ie˙or soffrew fi t-tra©edja li se˙˙et nhar it-12 ta’ Marzu, 2008 li ˙asdet lin- Naxxar kollu. Nibdew billi nsemmu l-festa tas-sena l-o˙ra. G˙al darb’o˙ra s-Soçjetà tag˙na re©g˙et kellha festa ta’ suççess minn kull aspett. Ma nistg˙ux ma nsemmux il-BBQ li ta’ kull sena jsir fi Triq Santa Luçija. Sena wara sena jkun mistenni minn dawk kollha li jag˙mlu parti minn din is-Soçjetà u kul˙add jattendi bi ˙©aru g˙al dan l-avveniment li jifta˙ iç- çelebrazzjonijiet tas-Soçjetà tag˙na g˙all- ©img˙a tal-festa. Fit-2 ta’ Settembru jsir il-programm Vokali u Strumentali li ta’ kull sena qieg˙ed jil˙aq livell g˙oli mill-bandisti tal-Banda Vittorja. Pre©ju ta’ dan imur lis- Surmast Direttur Roderick Bugeja FLCM u lill-Assistenta tieg˙u Christine Vella FLCM li b’kapaçità u paçenzja kbira g˙al sena s˙i˙a jg˙allmu lill-bandisti u lill-allievi tas- Soçjetà Vittorja biex ta’ kull sena jag˙tu wirja eççezzjonali. Grazzi lill-Kummissjoni Banda li b’dedikazzjoni ta˙dem sabiex il- banda timxi ’l quddiem u tibqa’ tag˙mel suççess kif ilha tag˙mel matul dawn l-a˙˙ar 19-il sena. Prosti o˙ra tmur lid-dilettanti tan-nar fi ˙dan is-Soçjetà Vittorja li ta’ kull sena qeg˙din jag˙tuna spettaklu ta’ log˙ob tan-nar tal-art u dak tal-arju. G˙all-ewwel darba fi n-Naxxar ©iet uΩata s-sistema Fire One li ta’ min ng˙idu attendew g˙aliha ˙afna nies fosthom g˙add kbir ta’ barranin u nistg˙u ng˙idu li ntg˙o©bot minn kull min attenda. Ta’ kull sena l-partitarji tas-Soçjetà tag˙na jag˙mlu briju mill-aqwa fl -4, fi s-6 u fi t-8 ta’ Settembru g˙all-març Tradizzjonali ta’ fi l-g˙odu. Fis-6 ta’ Settembru partitarji minn kull rokna tan-Naxxar jo˙onqu l-Pjazza fejn jispikka l-kulur a˙mar ma’ kullimkien, bil-fl okkijiet, bnadar u bΩieΩaq li ta’ kull sena din il-folla ˙amra qieg˙da dejjem tikber. G˙al din il-©urnata jattendu ˙afna barranin avolja l-g˙ada jista’ jkun illi tkun ©urnata ta’ xog˙ol. Kul˙add ji©i biex jara dan l-ispettaklu kbir ta’ briju u marçi illi wara jing˙alaq b’wirja kbira ta’ nar tal- art mekkanizzat akkumpanjat mal-muΩika fejn ta’ kull sena d-dilettanti tan-nar tag˙na qeg˙din juru l-kapaçità kbira tag˙hom. Dan kollu jsir b’dedikazzjoni, ˙ila, sagrifi ççju u speçjalment responsabbiltà. Minn qalbna nixtiequ nirringrazzjawhom g˙al dak kollu li 41
Specialists in Gold & Silver Jewellery Wide selection of Diamond Items We will produce and reproduce any design M. Fenech Jewellery
179, Naxxar Road, San Ìwann (Opposite HSBC)
Tel & Fax: 2137 8379
Lord Byron Street, Óamrun G˙al ikla fniek jew la˙am taΩ‐Ωiemel ©enwina bejn il‐˙bieb irrikorru g˙and Treasers Café Bar
44 jag˙mlu biex ikomplu jkabbru isem in-Naxxar u isem is-Soçjetà Vittorja. Fit-8 ta’ Settembru l-partitarji numeruΩi tag˙na jer©g˙u jag˙tu spettaklu ta’ briju meraviljuΩ. Il-març ta’ fi l-g˙odu li jsir biss mis- Soçjetà tag˙na jkun mistenni min-Naxxarin kollha fejn jispikka l-aqwa tal-briju x’˙in il-banda tispiçça quddiem il-KaΩin Vittorja. Wara l-festa, il-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ tibda ta˙seb g˙all-festa tas-sena ta’ wara. Matul is-sena l-kummissjoni torganizza ˙afna attivitajiet biex tlaqqa’ lill-membri fl imkien u fl -istess ˙in tkun qieg˙da ti©bor fondi li jintuΩaw g˙all-attivitajiet ta’ matul il-festa. Il-Kumitat serju tas-Soçjetà tag˙na da˙al g˙al ˙afna pro©etti matul din is-sena. Insemmu fost o˙rajn l-ir˙am li twa˙˙al fi l-bar u r-restawr tal- façata li miexi b’ritmu mg˙a©©el. Il-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ tat sehemha fi nanzjarjament g˙al dawn il- pro©etti kbar. Inxtraw ukoll zew© airconditions kbar li se jitwa˙˙lu fi l-bar tal-kaΩin. Wie˙ed minn dawn l-airconditions ukoll ©ie mixtri mill-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙. Grazzi tmur lilkom illi tag˙tus sehemkom billi tattendu g˙all-attivitajiet kollha li norganizzaw a˙na kemm matul is-sena u anke fi l-©img˙a tal- festa. G˙at-tielet sena konsekuttiva er©ajna organizzajna b’suççess it-tqassim tar-rigali lit-tfal fi Ωmien il-Milied. Father Chrismas, fuq slitta akkumpanjat ukoll bil-Christmas Carols qassam rigali lit-tfal Naxxarin li jkunu qeg˙din jistennewh b’˙erqa kbira. Nistg˙u ng˙idu illi mat-toroq tan-Naxxar ˙loqna atmosfera pjaçevoli. Tie˙u pjaçir tara l-fer˙ tat-tfal f’dan iΩ-Ωmien sabi˙ tas- sena. Matul is-sena ji©u organizzati diversi attivitajiet fosthom ikliet illi jkun hemm attendenza numeruΩa. G˙aΩ-Ωmien tas-sajf ma jonqsux ukoll il-barbeques ta’ quddiem il-kaΩin u ta’ fejn il-ba˙ar li ta’ kull sena jkunu mistennija. Nixtiequ nirringrazzjaw lil kull min jg˙inna speçjalment lill-kumitat serju tag˙na u lill-kummissjonijiet kollha fi ˙dan is-Soçjetà, lill-Kunsill Lokali kif ukoll lill-pulizija. Grazzi wkoll tmur lil dawk kollha li wrew fi duçja fi l-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙. Qabel nag˙lqu nixtiequ nistiednu lil kul˙add ji©i jiççelebra mag˙na g˙al din il-festa ad unur Marija Bambina li tant hi g˙aΩiΩa g˙alina. G˙andna noqog˙du attenti illi ma naqg˙ux g˙all-provokazzjonijiet ta’ min kellu interess illi din is-sena ma ssirx il-festa min˙abba l-irresponsabbiltà ta’ xi w˙ud. Nisimg˙u u noqog˙du attenti g˙all-istruzzjonijiet tal-kumitat serju tag˙na u tal-pulizija. Ma n˙allu lil ˙add itellfi lna l-pjaçir kbir li nie˙du a˙na matul il-©img˙a tal-festa. Nawguraw il-festa t-tajba lin-Naxxarin kollha speçjalment lill-membri tas-Soçjetà Vittorja. Viva Marija Bambina Viva s-Soçjetà li ©©ib isimha. Yum Yum’s Confectionery 3, Zenqa Street, Naxxar Tel:2141 3865 (Opposite Local Council)
For your daily bread, milk, delicatessen, cakes, sweets, ice‐cream, frozen food, wines, beers, minerals, preserves, ravioli & home made pies. We accept orders for cakes, gateux and any type of parties.
Open from Monday to Sunday. Granola Ice-cream Available
45 € 25.04 € 16.18
€ 18.63 € 10.48
€ 10.48 € 5.82
€ 9.31 € 4.65
€ 34.94 € 18.63
Corinne Turner Privat Dance Classes Malti: Livell Ordinarju, Intermedju u Avvanzat; In Mellie˙a and Naxxar
Taljan: Livell Ordinarju. Jazz
GÓALLIEM GRADWAT Contemporary U BL-ESPERJENZA Hip Hop Çemplu: 2141 0021 / 2143 5543 / 9986 1716 Modern
Ronald Borg for all ages 26, Charron, Triq il-Ìnien, Naxxar Also Belly Dancing Classes (Ódejn l-iskola sekondarja for Adults u l-higher secondary)
N.B. Attenzjoni Individwali Garantita Phone: 27523607, 27210888
48 Messa©© mill- Arçisqof ta’ Malta Mons. Arçisqof Pawlu Cremona OP
Lil dawk li jag˙tu sehemhom fl -organizzazzjoni tal-Festi tal- Qaddisin waqt Qudiesa li saret g˙alihom nhar is-17 ta’ Jannar 2008 fi l-Knisja Parrokkjali San Pubbliju, Floriana G˙aqda u m˙abba f’Mixja fl imkien lejn Kristu Nixtieq nirringrazzja lilkom li ©ejtu hawn biex il-bidu tal-festi li niççelebraw fi l-pajjiΩ tag˙na jkun immarkat ukoll b’din il-Quddiesa fl imkien u b’din it-talba. Nixtieq nirringrazzja wkoll minn qalbi lis- soçjetajiet li l-lum ©ew. Nixtieq nirringrazzja wkoll, f’isem il-baned kollha, lill-Banda Nicolò Isouard, li ©iet tanimalna din il-Quddiesa fl imkien. G˙addiet sena minn mindu l-Papa ˙atarni biex inkun l-Isoqf ta’ dan il-pajjiΩ. Jiena xtaqt li f’g˙eluq din is-sena naqsam xi ˙sibijiet proprju fuq din ir-realtà tant importanti, mag˙quda mal-Knisja f’Malta, tal-festi f’pajjiΩna.
Fer˙ Nibda biex ng˙id li din is-sena kien hemm ˙afna fer˙ li ©ie ©ewwa qalbi mir-realtà tal-festi li hawn f’Malta. Kelli l-fer˙ f’qalbi meta dort kaΩini tal-baned f’diversi r˙ula u rajt li kien hemm sforzi kbar u sbie˙ biex ikun hemm l-g˙aqda bejn il-kaΩini u l-g˙aqda dehret g˙aliex mort fi Ω-Ωew© kaΩini fejn kien ikun hemm u wkoll kien hemm il-baned idoqqu fl imkien. Fra˙t tul din is-sena, meta xi mumenti qabel il-festa, jiena kont immur nie˙u sehem u nqaddes fi l- knisja ta’ fejn kien ikun hemm il-festa u rajt kemm kien ikun hemm nies, anke dawk li jie˙du sehem attiv fi l-festa, li jie˙du l-motivazzjoni proprju mill-Quddiesa, minn dak li niççelebraw: jersqu lejn il- Mulej biex il-festi jkollhom it-tog˙ma tal-preΩenza tieg˙u f’qalbhom. Fra˙t ukoll meta mort fi d-diversi kaΩini u stag˙©ibt – u g˙idt li stag˙©ibt – b’dik il-qawwa kbira ta’ ©eneroΩità u ta’ volontarjat li sibt fi l-membri ta’ dawn is-soçjetajiet, kif ukoll is-sehem g˙all-kultura ta’ pajjiΩna li huma qeg˙din jag˙tu.
Dieqa Ma nistax ma naqsamx mag˙kom ukoll – g˙ax na˙seb li huwa tag˙na lkoll – il-mumenti ta’ dieqa li kien hemm ©ewwa qalbi. Kien hemm mument ta’ dieqa li l-pajjiΩ kollu ˙assu, meta kien hemm ˙utna dilettanti tan-nar li sfortunatament tilfu ˙ajjithom. Kelli dieqa meta ltqajt ma’ persuni li huma membri tas-soçjetajiet li ©ew jitkellmu mieg˙i u jiena ndunajt li fi l-qalb tal-persuna hemm çertu we©g˙a, hemm çertu kultant anke qrusa, fejn is-sitwazzjoni
49 kienet li jekk jien ng˙in lil xi ˙add jew ng˙id ‘iva’, xi ˙add ie˙or iwe©©a’ u ma ssibx triq, g˙ax tkun tixtieq li t˙obb u tog˙©ob lil kul˙add. Na˙seb li lkoll ikollna dieqa, a˙na li n˙obbu l-qaddisin li g˙alihom niççelebraw il-festi, meta nisimg˙u dwar im©iba mhux xierqa u mhux Kristjana li kultant issir fi l-marçi – u naf li mhux dejjem hija responsabbiltà tag˙kom – imma li ttappan is-sens reli©juΩ tal-festi tag˙na. Fil-fatt, ma stajniex ma n˙ossux ilkoll din id-dieqa, g˙aliex jiena nemmen li kull wie˙ed u wa˙da minna li qeg˙din hawnhekk, f’qalbna g˙andu verament li permezz tal-festi a˙na rridu nag˙tu glorja lil Alla; m’g˙andix dubju, kull wie˙ed u wa˙da minna. Lanqas m’g˙andi dubju li permezz tal-festi, kull wie˙ed u wa˙da minna jixtieq li jag˙ti ©ie˙ lill-qaddis jew qaddisa li nkunu niççelebraw. Imma li forsi li jonqos b˙ala rifl essjoni hija li a˙na, meta nicçelebraw xi ˙a©a, ma nistg˙ux ma niftakrux li dan kollu li nicçelebraw, niççelebrawh bit-tog˙ma li tana Sidna Ìesù Kristu; tog˙ma li fi ha bilfors irid ikun hemm l-im˙abba u mhux il-fi rda; bilfors, anke fi d-diskors tag˙na, ikun hemm rispett lejn Alla u lejn il-bnedmin. Inkella mhijiex it-triq ta’ Sidna Ìesù Kristu. Ix-xewqa tieg˙i hija li proprju ng˙aqqdu dawn iΩ-Ωew© affarijiet fl imkien. Din ix-xewqa hija li nag˙tu glorja lil Alla anke permezz tal-festi, li ˙afna drabi ©ejja minn mijiet ta’ snin, u nippruvaw nipparagunawhom ma’ dak li g˙allimna Sidna Ìesù Kristu u li allura jag˙ti tog˙ma nisranija.
San Ìor© Preca Ma nafx jekk tindunaw, imma s-salib li jiena fuqi tawhuli l-membri tal-MUSEUM proprju biex niftakar f’San Ìor© Preca, li kien tant g˙alliem ta’ x’inhu li jog˙©ob lil Alla u li ma jog˙©bux. Jiena çert li ˙afna minnkom di©à ˙adu t-tag˙lim, meta kienu Ωg˙ar, ta’ dak li kien jg˙allem San Ìor©. Dan it-tag˙lim irridu napplikawh: il-manswetudni, l-im˙abba lejn xulxin, l-g˙aqda, it-talb, li tersaq lejn Alla. Din hija l-missjoni li a˙na rridu nag˙mlu fl imkien. G˙alija huwa fer˙ u unur li qieg˙ed fostkom il-lum. Nifra˙ jekk inkunu nistg˙u nag˙mlu din il- mixja lejn Kristu fl imkien. Il-Knisja dejjem esprimiet il-fi di tag˙ha permezz tal-litur©ija, permezz tal-kant, permezz tal-festi. Imma nixtieq infakkar li fi l-bidu tal-Knisja ma kien hemm xejn minn dawn u l-Knisja baqg˙et ˙ajja, g˙aliex dak li Ωammha ˙ajja kien proprju l-Ispirtu tal-Mulej f’kull wie˙ed u wa˙da minna. Qieg˙ed ng˙id dan g˙aliex hu importanti li ma nifi rduhomx; alla˙ares. Jekk a˙na ma nag˙tux kaΩ tal-wirt nisrani, nibnu ˙afna affarijiet sbie˙ u dawn iservu ta’ muΩewijiet. Naraw, f’diversi postijiet tad-dinja, li knejjes sbie˙ hemm; knejjes li huma verament xi ˙a©a tal-g˙a©eb, imma huma mejta g˙aliex baqa’ dak li hu estern u forsi ma tawx kaΩ ta’ dak li huwa l-wirt. Dwar ir-realtà tal-wirt nisrani tag˙na, ftit ilu g˙amilt ir-rifl essjoni li l-ebda Knisja fi d-dinja ma ilha elfejn sena. Il-fi di nisranija biss, g˙ax g˙addiet minn ©enerazzjoni g˙all-o˙ra, li dejjem ˙addnuha, taw kaΩha u kabbruha li g˙adha ˙ajja l-lum. Hija responsabbiltà tag˙na lkoll – tag˙na l-Isqfi jiet, saçerdoti u anke tas-soçjetajiet tag˙kom – li naraw li din il-fi di tibqa’ ˙ajja fostna l-lum.
Proposti X’qieg˙ed nipproponi l-lum b˙ala ˙sieb li a˙na naqsmu fl imkien? Wa˙da mill-affarijiet li ˙adt gost bihom meta kont fosthom hija li rajt ˙afna Ωg˙aΩag˙, li xi darba suppost li se niltaqa’ mag˙hom ˙alli nitkellmu fl imkien – Ωg˙aΩag˙ li qeg˙din mag˙kom u rawwimtuhom. Jiena na˙seb li hija ˙a©a sabi˙a li niftakru li meta wie˙ed jid˙ol f’xi post jew ie˙or, f’xi g˙aqda jew o˙ra, irid jibda mill-fatt li huwa jixtieq jimxi wara l-Mulej Ìesù. Nixtieq li din tkun ukoll ir-rifl essjoni tag˙kom. Óa npo©©iha f’dan id-dawl: Kif jista’ wie˙ed jie˙u sehem f’˙a©a daqshekk sabi˙a b˙alma hija l-festa, jekk hu ma jkunx g˙amel g˙aΩla g˙al Kristu biex jimxi warajh. Fl-assoçjazzjonijiet u l-movimenti kollha jsir hekk; wie˙ed imur wara l-Mulej Ìesù u jsib il-moviment – anke fi l-kaΩ taΩ-Ωg˙aΩag˙ li qeg˙din jimxu proprju f’dawn is-soçjetajiet. Óa©a o˙ra hija li wie˙ed jid˙ol f’moviment, hu x’inhu, g˙aliex hu jistenna li dan il-moviment jg˙inu biex jg˙ix il-˙ajja nisranija tieg˙u. Kemm hu sabi˙ – u nixtieq li s-soçjetajiet kollha ja˙dmu fuqha –
50 li meta jkollkom Ω-Ωg˙aΩag˙, u wkoll il-kbar, li jid˙lu f’dawn is-soçjetajiet isibu post fejn anke l-fi di nisranija tag˙kom li jimxu wara Kristu titkattar u titkabbar. Jiena na˙seb li lill-qaddisin, l-isba˙ unur li nistg˙u nag˙tuhom huwa jekk anke s-soçjetajiet tag˙na, ma’ l-affarijiet sbie˙ li nag˙mlu, inda˙˙lu dan ukoll b˙ala prijorità g˙alina. Darba kont qieg˙ed il-BraΩil, fejn mort nara l-patrijiet tag˙na. Kien hemm soru li qaltli storja. Qaltli li kienet g˙adha Ωg˙ira u kien hemm manifestazzjoni – xi dehra. Hija qalet lil ommha biex imorru. Ìara li fi l-©urnata li kellhom imorru, minfl ok ma marru fejn kien hemm il-kowç li kienet sejra fi l-post (tad-dehra), ommha ˙aditha f’post ie˙or. It-tifl a qalet lil ommha li l-kowç ma kinitx hemm, imma f’post ie˙or. L-omm qaltilha biex tmur mag˙na. Óaditha l-Knisja – tal-Madonna kienet – u qaltilha dan il-kliem: ‘Jekk int ma tarax lill-Madonna hawnhekk, lanqas taraha f’dik il-manifestazzjoni’. Kif nista’ nifred il-manifestazzjoni tal-Madonna, tal-qaddis ming˙ajr ma nara din l-istess Madonna jew qaddis anke meta ng˙aqqadha mal-prattika tieg˙i fi l-Knisja. Nixtieq u nipproponilkom li a˙na lkoll, anke fostkom, ikun hemm din il-kwalità ta’ – biex ng˙id hekk – azzjoni missjunarja. Jekk ikun hemm xi ˙add jew xi w˙ud minnkom li jindunaw u jaraw li dan li g˙idt il-lum jag˙mel is-sens, anke sens nisrani, kunu missjunarji u ejjew nibdew inkattruh fi s- soçjetajiet tag˙na. Nixtieq u nipproponilkom ukoll li s-soçjetajiet jippruvaw kemm jista’ jkun li jda˙˙lu dan l-aspett spiritwali dejjem iktar biex kull membru jkun jista’ jersaq lejn il-Mulej billi jimxi wara Kristu.
Il-©lieda ta’ Ωmienna Fl-ewwel lezzjoni tal-lum rajna l-istorja: anke l-poplu Lhudi kellu sinjal estern – l-arka, li ng˙idulha ‘tal-Patt’. Kellhom ©lieda ma’ dawk li kienu qed jippruvaw jeqirduhom. Daru madwar l-Arka, sabu l-g˙aqda u rnexxielhom ikunu qawwijin kontra l-g˙adu komuni. Ósieb: A˙na qeg˙din ng˙ixu f’dinja fejn a˙na wkoll g˙andna ©lieda. Tafu lkoll – g˙andna l-©lieda tas-sekulariΩmu, il-©lieda tal-ateiΩmu, il-©lieda kontra l-Knisja u dak li tg˙allem. A˙na rridu nkunu ˙a©a wa˙da, biex din il-©lieda nag˙mluha fl imkien. Huwa ta’ we©g˙a meta a˙na l-©lied ikun ©ewwa fi na minfl ok ma jkun fl imkien kontra dawk li qed jippruvaw ine˙˙u l-fi di mill-pajjiΩ tag˙na. Kien hemm ukoll it-talba tal-Van©elu tal-lum, fejn xi ˙add mar g˙and il-Mulej Ìesù jitolbu li jitfejjaq. Jiena nixtieq li din tkun it-talba tieg˙i: Nixtieq, Mulej, li tfejjaq dak kollu li fi l-festi tag˙na g˙andu bΩonn fejqan. Nitolbok ukoll Mulej, li wara li ssaffi l-festi tag˙na uΩahom Mulej, uΩahom ˙alli anke dawk li ma jemmnux jindunaw bil-fi di tag˙na anke permezz tal-festi. Jalla l-Mulej ibierek il-˙idma ta’ kull wie˙ed u wa˙da minnkom, il-˙idma li ssir g˙all-festi f’kull pajjiΩ biex verament Kristu j˙ossu komdu u j˙ossu verament venerat fi l-festi li a˙na nag˙mlu.
Knisja Parrokkjali tal-Furjana 17 ta’ Jannar 2008
Tel: 2149 9188 Rokky Snack Food Producer Joe Mob: 7927 1588 /Sweets & Nuts Silvan Mob: 9946 2434 Frankie Mob: 9948 6700 ‘Rokky Garage’, Robert Mob: 9940 6479 St. Edward Street, Qormi
51 Programm Vokali u Strumentali mis-Soçjetà MuΩikali Vittorja (Il-Óadd, 2 ta’ Settembru, 2007) minn Anthony Sammut
Fl-okkaΩjoni tal-Festa ta’ Marija Bambina, nhar il-Óadd, 2 ta’ Settembru 2007, kelli x-xorti li g˙al darb’o˙ra nattendi l-kunçert annwali Vokali u Strumentali ppreΩentat mis-Soçjetà MuΩikali Vittorja tan-Naxxar – avveniment li ta’ kull sena nag˙mel minn kollox biex ma nitilfux. Il-programm ta’ din is-sena kien mimli b’muΩika u varjeta, fejn il- banda Vittorja tan-Naxxar ta˙t it-tmexxija professjonali tas-Surmast Roderick Bugeja, assistit mill-Assistenta Surmast Christine Vella, mexxew b’mod g˙aqli ’l-Banda Vittorja tan-Naxxar. B˙al okkaΩjonijiet o˙ra, il-Banda Vittorja kienet armata sa sniena b’muΩiçisti ta’ kwalità. Il-kunçert, li kien itmella’ fi Triq Santa Luçija, attendew g˙alih numru kbir ta’ nies – il-pubbliku ©enerali, delegati u membri tal- G˙aqda MuΩikali Vittorja Naxxar u diversi mistiedna distinti. Is-serata muΩikali bdiet b’kompoΩizzjoni li nkitbet fl -1976 minn Bill Conti (1942 – ) bl-isem ta’ Gonna fl y now, li hi t-tema prinçipali mill- iscore tal-fi lm çinematografi ku Rocky. Dan ix-xog˙ol kien nnominat g˙al 49th Academy Award. Bill Conti, kompoΩitur, direttur tal-orkestra u muΩiçist famuΩ, ikkompona numru kbir ta’ muΩika g˙all- programmi tat-TV u g˙all-fi lms – fosthom g˙al Dynasty (g˙at-TV) u g˙all-famuΩ fi lm g˙aç-çinema For Your Eyes Only. L-arran©ament g˙all-banda sar minn Mro. Dominic Darmanin. G˙all-ftu˙ tal- programm idderi©iet l-Assistent Surmast tal-banda Christine Vella. L-adattament g˙all-banda kien tajjeb ˙afna u fuq stil modern. Ix-xog˙ol kien esegwit b’ritmu sod u ferrie˙i bl-involviment tal-batterija. Roses from the South miktub mir-Re tal-Valzi Johann Strauss (1825 – 1899) kien it-tieni xog˙ol ta’ din is-serata. Din is-silta tikkonsisti f’sett ta’ 5 Valzi (temi) mix-xog˙ol prinçipali Das Spitzentuch den Königin (The Queen’s Lace Handekerchief). Din il-kompoΩizzjoni hija xog˙ol meraviljuΩ u sal-lum g˙adu ji©i esegwit regolarment mill-Vienna Philharmonic Orchestra. Fuq arran©ament ta’ W.J. Duthoit,
52 il-Banda Vittorja esegwit il-Valzi bl-istil adattat u rikjest – bi preΩentazzjoni ta’ melodiji indimentikabbli ta’ mumenti melankoliçi u waqtiet o˙ra ferrie˙a. G˙aΩla tali g˙al okkaΩjoni b˙al din ma jistax ma jkunx apprezzat. L-interpretazzjoni mog˙tija mis-Surmast Bugeja kienet leali u ˙ajja b’rallentandi delikati eΩatti li rabtu valz wara l-ie˙or b’mod elokwenti. Is-sezzjonijiet kollha tal-banda Vittorja, min-na˙a tag˙hom urew dixxiplina muΩikali stretta. Wara Strauss smajna Grandfather’s Clock, kompoΩizzjoni ta’ Henry Clay Work (1832 – 1884), fuq arran©ament ori©inali g˙al Solista u Banda ta’ George Doughty, b’arran©ament speçjali g˙all- Banda Vittorja minn Mro Paul Borg. Dan ix-xog˙ol jikkonsisti f’Tema u Varjazzjoni u kien esegwit brillantement mis-Solista Daniel Vella (Trumpet). F’dawn it-tipi ta’ xog˙lijiet is-solist jag˙ti spettaklu permezz tat-teknika li jipposjedi bl-uΩu ta’ varjazzjonijiet li fi hom l-istrumentalist jisfi da l-kapaçitajiet tieg˙u waqt serje ta’ diffi kultajiet tekniçi. Sussegwentement, it-tema, matul l-iΩvilupp tax- xog˙ol, tikkomplika ru˙ha b’aktar noti g˙as-solist. Il-Banda Vittorja, min-na˙a l-o˙ra, fl imkien mal-bravu Daniel Vella u d-direzzjoni soda tas-Surmast Bugeja tat rendiment tajjeb ˙afna b’sinkronizzar perfett bejn is-Solista u l-banda li takkumpanja. Il-programm imbag˙ad kompla bil-Medley Eighties Flashback billi fuq arran©ament ta’ Paul Murtha il-Banda tat rendiment ta’ serje ta’ suççessi muΩikali tat-tmenijiet. Il-medley kienet interessanti, divertenti u reminixxenti ta’ dik l-era indimentikabbli. Dawn kienu mumenti li qanqlu memorji sentimentali sbie˙ liΩ-Ωg˙aΩag˙ ta’ dak iΩ-Ωmien però Ωgur li kienu apprezzati ˙afna wkoll mid-dilettanti tal- arran©amenti muΩikali g˙all-banda – arran©amenti li jag˙tu xejra aktar moderna lill-banda tradizzjonali Maltija fejn ir-ram jeççella. Ix- xog˙ol beda bi Thriller ta’ Michael Jackson bir-ritmu uniku tag˙ha, kompla bit-tema Time after Time ta’ Cyndi Lauper u Rob Hyman kantata dak iΩ-Ωmien minn Cyndi Lauper. Eye of the Tiger kienet is-silta li jmiss. Suççess tal-grupp Survivor intuΩat fi l-fi lm Rocky III. Suççess ie˙or li brilla f’din is-serata kienet is-silta ta’ suççess g˙al Joe Cocker Up Where We Belong. Il-medley spiçça bil-kanzunetta You Give Love a Bad Name komposta u kantata minn Jon Bon Jovi. Is-silta kienet trasformata tant tajjeb g˙all-Banda minn Muriat. Il-programm imbag˙ad ˙a svolta o˙ra bil-preΩentazzjoni tal-parti Vokali tal-programm, fejn kien inrodott it-tenur Charles Vincenti. Quanto è bella, quanto è cara mill-Opra Komika l-Elisir d’Amor ta’ Gaetano Donizetti (1797 – 1848) kienet interpretata bl-aktar mod romantiku minn Vincenti li kein akkumpanjat ugwalment tant tajjeb mill-banda Vittorja. L-arran©ament ta’ Mro Roderick Bugeja g˙en ˙afna biex dan jirnexxi biex b’hekk is-Solista Charles Vincenti (Tenur) seta’ jixxala fi l-parti ta’ Nemorino, waqt li l-Banda ssegwi b’mod preçiΩ. Vincenti hu kantant stabbilit u b’futur sabi˙ fi x-xena lokali. Din l-arja popolari kienet milqug˙a b’applaws inkora©©anti ˙afna min-na˙a tal-udjenza. It-tieni silta vokali kienet Musica Proibita tal-kompoΩitur Stanislao Gastaldon (1861–1939). L-arran©ament ta’ din is-silta me˙uda mill-Opra Mala Pasqua kienet f’idejn Mro Roderick Bugeja. G˙al darb’o˙ra it-Tenur Charles Vincenti kanta din is-silta popolari b’sentimentaliΩmu adattat. Din hi silta popolari ˙afna fost kantanti kbar b˙al Boccelli u o˙rajn. Charles Vincenti, f’din is-serata, seta’, bl-g˙ajnuna tal-arran©ament sottili ta’ Bugeja, jesprimi l-melodija tant sabi˙a b’çertu libertà u kunfi denza.
53 Waqt intervall qasir, il-President tas-Soçjetà Dr Michael Farrugia g˙amel l-Indirizz tieg˙u fejn elenka l-programm tas-Soçjetà matul is-sena li kienet g˙addiet u awgura aktar progress u suççessi g˙all-futur. Wara kien hemm preΩentazzjonijiet ta’ donazzjonijiet minn diversi persuni u g˙aqdiet u kif ukoll g˙oti ta’ premijiet lil diversi Studenti tal-Banda. Fit-tieni parti tal-programm Strumentali u Vokali, l-ewwel silta offruta kienet il- Fantasija Çentinarja ‘1982’ tal-kompoΩitur ta’ muΩika serja l-Malti Paul Schembri – xog˙ol li jist˙oqlu kull tif˙ir g˙as- suççess li g˙amel barra xtutna. Fil-kunçert tal-lum, il-Fantasija ©iet interpretata b’mod mill-aqwa u xieraq mill-Banda Vittorja. Dan ix-xog˙ol huwa serje ta’ diskrizzjonijiet tat-tlug˙ u l-inΩul ta’ Soçjetà tipika Maltija fejn ikunu espressi sentimenti varji. Il-muΩika tesprimi moods ta’ sagrifi ççji u o˙rajn ta’ sodisfazzjon - insomma kif ji©ri fi l-˙ajja vera. Peress li x-xog˙ol ikopri Ωminijiet ta’ perjodi ta’ gwerra, l-element patrijottiku jo˙ro© çar fi t-temi ppreΩentati li fuq stil sinfoniku klassiku jpaxxi il-widna b’armonija rikka u interessanti. Ma jonqosx l-anqas li jkun hemm elementi mill-folk Malti. Dan kollu ma setax ikun espress ming˙ajr il-komplimentarità tal-Banda Vittorja li g˙al dan ix-xog˙ol kienet ottima mill-aspetti u l-elementi kollha biex wasslet is-silta g˙al Gran Finale li jqanqal sentimenti kbar fost dawk li jkunu qed jisimg˙u. Wara l-Fantasija, il-programm qaleb l-istil kompletament billi tana l-kanzunetta Come What May mill-fi lm Moulin Rouge. Din il-kompoΩizzjoni ta’ David Baerweld kienet irran©ata g˙all-banda minn Sigmund Mifsud fuq adattament ta’ Paul Borg. Il-protagonisti g˙al din is-song kienu l-kantanti Martina Borg u Neville Refalo. Id-duo kienu affjatati ˙afna. L-esperjenza ta’ Neville Refalo dehret çara bil-mod tant espressiv li dan Ωewwaq din il-melodija. Fl-istess ˙in il-vuçi soda u sentimentali ta’ Martina Borg, meta wie˙ed jikkunsidra l-età tag˙ha, uriet indikazzjonijiet ta’ futur sabi˙ f’dan il-kamp. Óasra li s-setting tal-awdjo ma kienx dak li wie˙ed jixtieq. F’xi mumenti kien jin˙ass li l-effetti ta’ reverberation tant mixtieqa f’sitwazzjonijiet b˙al dawn ma kinux preΩenti. L-arran©ament tal- banda kien adattat ˙afna u mag˙mul b’mod li jg˙in lill-kantanti jid˙lu fl -atmosfera tal-kanzunetta. Il-Banda esegwiet ix-xog˙ol ta’ akkumpanjament bl-a˙jar mod. Meta l-programm beda jersaq lejn it-tmiem, il-Banda Vittorja offritilna Pomp and Circumstances March No. 1 – parti minn Serje ta’ Óames Marçi ori©narjament g˙all- orkestra ta’ Edward Elgar (1857 – 1934). Il-Banda Vittorja g˙amlet festa b’din is-silta. L-effett muΩikali, mg˙ejjun mill-briju, ma˙luq bl-effetti tan-nar u l-koreografi ja (tas-Sinjura Bugeja) interpretata mit- tfal g˙all-okkaΩjoni g˙enu biex il-preΩentazzjoni tas-silta til˙aq il-climax g˙al serata b˙al din. Il-programm spiçça bil-preΩentazzjoni tal-Ave Marija, kompoΩizzjoni ta’ Raymond Sciberras,
bis-sehem tat-Tenur Charles Vincenti. Ix-xog˙ol hu bbaΩat fuq melodija tradizzjonali sagra – l-Ave Marija – imΩewqa bi bridges armonjuΩi u kontrastanti bejn kull tema prinçipali. Vinceti da˙al sew fl -ispirtu ta’ din is-silta u b’hekk kien milqug˙ b’akkoljiment ferventi mill-udjenza. 54 Kif titlob it-tradizzjoni il-Banda Vittorja temmet il-programm bl-Innu popolari u ma˙bub mill-partitarji: l-Innu Març Banda Vittorja tas-Surmast John Ivan Borg. L-udjenza preΩenti ing˙aqdet mal- Banda b’çapçip u kant, f’mumenti ta’ fer˙ u çelebrazzjoni wisq importanti g˙al serata b˙al din. Kelma ta’ apprezzament lill-organizzaturi ta’ din l-okkaΩjoni: il-preΩentaturi, tas-sound, l-artisti kollha, is-Surmast Roderick Bugeja
u l-assistenta tieg˙u, il-muΩiçisti u l-a˙˙ar u mhux l-inqas il-Kumitati tat-tmexxija kollha tas-Soçjetà MuΩikali Vittorja (Naxxar). F’dan il-Kunçert Strumentali, il-Badna Vittorja g˙al darba o˙ra wriet professjonalità u mpenn totali li wasslu g˙al avveniment annwali ie˙or ta’ divertiment u ta’ suççess. Prosit g˙al darb’o˙ra lill-President u d-diri©enti tas-Soçjetà MuΩikali Vittorja, u lil dawk kollha li taw sehemhom biex din is- serata tkun ta’ suççess u ta’ kontribut g˙al promozzjoni tal-kultura artistika muΩikali. Il-preΩentaturi g˙al dan il-programm kienu: Marbeck Spiteri u Clifford Galea.
OPEN ALL DAY FROM MON – SUN
55 Ìurnata Memorabbli g˙an-Naxxarin minn Paul Catania
Il-Ìimg˙a 15 ta’ Frar 2008 ser tibqa’ mfakkra fl -istorja tan-Naxxar b˙ala ©urnata tassew kbira. Fil-Kon Katidral ta’ San Ìwann fi l-Belt Valletta ttellg˙at serata muΩikali ad unur s-surmast ÌuΩeppi Fenech, kompoΩitur Naxxari li ddedika kwaΩi ˙ajtu kollha g˙all-muΩika sagra b’mod partikolari fi l- knsija tag˙na. ÌuΩeppi g˙alaq 90 sena f’Ottubru li g˙addda u kien xieraq li tittalla’ serata b˙al din biex jonorawh. Il-kunçert kien ta˙t id-driezzjoni tas-Surmarst Chris Muscat li huwa ukoll d-direttur tal-Kor Jubilate Deo tan-Naxxar. L-orkestra kienet il-Filarmonika Nazzjonali ta’ Malta bis-sehem tal-Korijiet Jubilate Deo u l-Collegium Musicum, li huwa l-kor residenti tal-Katidral ta˙t is-surmast Dione Buhagiar. Óadu sehem is-solisti Andrew Sapiano, Charles Vincenti, Joseph Aquilina, Albert Buttigieg, Alfred Camilleri, Kevin Caruana u Anthony Montebello. Kif kien jixraq, il-biççiet kollha li tkantaw kienu kompoΩizzjonijiet tas-surmast Fenech. Is-solisti kantaw Tantum Ergo; Salve Regina; Ave Verum; Ave Maria; Post Partum Virgo; f’xi biççiet akkompanjati mill-kor. Imbag˙ad tkantat ukoll l-antifona Gloriosae Virginis. Kienu tassew mumenti eççitanti meta konna qed inkantaw l-antifona tal-festa tag˙na ©ewwa l-Katidral. Personalment ma nafx kif komplejt inkanta wara g˙ax kellna emozzjoni qawwija wisq. Na˙seb l-ebda antifona o˙ra ˙ief dik ta’ San Ìwann ma qatt tkantat fi l-Katidral! IΩda l-qofol tas-serata kienet il-quddiesa solenni Sancte Joseph. Il-kor tag˙na kien ippreparat ˙afna u ried jag˙ti ˙ajr lil ÌuΩeppi ta’ dak kollu li huwa g˙amel g˙an-Naxxar. Flimkien mal-kor Collegium Musicum li taw is-sehem tag˙hom bis-s˙i˙, iΩ-Ωew© korijiet mag˙qudin taw esekuzzjoni mill-aqwa ta’ din il-quddiesa kbira. L-atmosfera ©o San Ìwann kienet qawwija. Il- knisja kienet mimlija nies, ˙afna minnhom Naxxarin, li bil-preΩenza tag˙hom riedu jag˙tu ©ie˙ lis-surmast Fenech. L-applaws kbir hekk kif spiçça l-kant tal- quddiesa kien xhieda qawwija ta’ kemm kienu ˙adu gost. Kul˙add bil-wieqfa, iç-çapçip bil-kemm seta’ jieqaf. Kienet veru serata Naxxarija, bil-kor tal-parroçça, muΩika ta’ surmast Naxxari u udjenza l-biçça l-kbira Naxxarija. Direttur min-Naxxar. Óasra biss li mhux kul˙add g˙araf jag˙ti ©ie˙ lil wie˙ed Naxxari li kien it-tieni persuna©© li kien ©ie mog˙ti l-unur ta’ Ìie˙ in-Naxxar. Biss min ma kienx hemm kien it-tellief! Il-kritiçi tal-gazzetti ma kellhomx ˙lief tif˙ir g˙al dan il-kunçert. Fis-Sunday Times tal-24 ta’ Frar inkiteb hekk, “kunçert li ©abar fl imkien u˙ud mill-a˙jar kantanti tal-gΩira fl imkien ma’ tnejn mill-akbar
56 korijiet”; “l-esekuzzjoni tax-xog˙lijiet kienet mill-aqwa b’kant kunfi denti kemm mis-solisti kif ukoll mill- korijiet”; “ta˙t id-direzzjoni mexxejja ta’ Christopher Muscat is-solisti u aktar u aktar il-kor wera varjetà wiesg˙a ta’ dynamix u espressjoni.”
Minbarra dan il-kunçert, din is-sena, membri tal-Kor Jubilate Deo ˙adu sehem fi l-Kunçert tar- Requiem ta’ Anton Nani fl -istess Katidral, fi l-15 ta’ April. Sena u nofs qabel, il-Kor kien ha sehem fi l-quddiesa kbira Requiem ta’ Paolino Vassallo. Il-kor tag˙na issa g˙amel passi kbar ’l quddiem u bi ˙siebu jkompli jimxi ’l quddiem. A˙na dejjem nlaqqg˙u membri ©odda u nistieden ’il kull min jixtieq li jkun parti minn dan il-kor jing˙aqad mag˙na. Çert li g˙ad hawn ˙afna fi r-ra˙al li jistg˙u jag˙tu sehemhom fi l-kant. Titilfux il-kant fi l-knisja fi l-jiem tal-festa fejn ikollkom xalata ta’ muΩika sagra ta’ livell g˙oli nkluΩa l-quddiesa tas-surmast Fenech. ROBBIE PULLICINO Excavation Work, Demolition & Transport
‘Boomerang’ Excelsior Street, G˙arg˙ur Tel: 2141 3088 Mobile: 9949 6614
TaΩ-Ûiffa No. 2 St. Lucy Street Naxxar Tel: 2141 3051 Mini Bus Service For all your daily needs Detergents ‐ Delicatessen Groceries ‐ Wines Milk & Bread – Frozen Foods 24 Hr Service Home made Ravioli Beverages ‐ Beers
Mob. 7959 3776 Free Delivery
57
JJMAMA AAluminiumluminium wworksorks Joseph Mizzi Aluminium works & soffi t ceilings 40A, Industrial Estate, Luqa Tel/Fax: 2180 7851 Mob: 9944 5686 E-mail: [email protected] For aluminium products with competitive prices and professionally done with years of experience in aluminium works
We fabricate aluminium apertures, like doors & windows with new profi les and a large range of colours. We cater for customer made structures, as greenhouses, verandas, skylights, facades and more. Call for free quotation for: Louvers fixed & adjustable Double glazed apertures (with Argon Gas) Showers & partitions Insect screens & roller nets Hinged, sliding & revolving apertures Maltese balconies, stairs & handrails Security main doors Arched apertures & folding doors
We do also soffitt ceilings in mineral fibre & gypsum in various models
Bar tal‐KaΩin Banda Vittorja Joffri xorb ©enwin bi prezzijiet moderati. Inservu appetizers u live sports fuq big screen u Lcd. Il-Óadd fi lg˙odu spirti u birra g˙all- prezz ta’ 1 Euro Attività Speçjali Organizzata mill-Kummissjoni Banda
B˙al kull sena, il-Kummissjoni Banda torganizza attivitajiet g˙all-bandisti u l-allievi tas-soçjetà. F’g˙eluq il-˙ames snin mit-twaqqif tag˙ha, il-Kummissjoni xtaqet torganizza attività b’differenza fejn barra li jie˙du sehem il-bandisti u l-allievi, ˙asbet ukoll g˙all- ©enituri tag˙hom! G˙aldaqstant, il-Kummissjoni ˙asbet biex to˙loq attività fejn fi ha jkun hemm atmosfera sportiva, g˙all-famija kollha, kif ukoll ta’ divertiment u g˙ala le, xi naqra dixxiplina! B’hekk ikkuntatjajna lil Malta Sea Cadets Corps ©ewwa l-Kalkara, biex fl imkien Ωewwaqna ©urnata li ma tintesa qatt. Il-Malta Sea Cadets Corps hija organizzazzjoni volontarja li bdiet l-Ingilterra bl-g˙an li ti©bor it-tfal li spiççaw ltima mill-gwerra tal- Krimea, lura fl -1854. F’Malta din l-organizzazzjoni twaqqfet fl -1962 u bdiet ittella’ attivitajiet g˙al tfal bejn l-10 u t-18-il sena ta˙t il- gwida ta’ nies adulti. Fost attivitajiet li jag˙mlu nsibu sailing, power boating, canoeing, swimming, rock climbing, abseiling, physical training, engineering, meteorology, IT communications, muΩika u tisjir. (G˙al aktar informazzjoni Ωur is-sit www.maltaseacadets.com). Wara ˙afna ftehim u preparazzjoni, grupp sabi˙ ta’ allievi, bandisti u ©enituri sabu ru˙hom ©ol- kwartieri tal-Malta Sea Cadets Corps. Malli wasalna ©ejna milqug˙in min-numru ta’ Ωg˙aΩag˙ li kienu ppreparaw ©urnata mimlija daqs bajda g˙alina. Ìejna mog˙tija ftit informazzjoni kif ukol xi struzzjonijiet li kellna n˙arsu matul il-©urnata mag˙hom. Wara nqsamna fi gruppi u ng˙atajna l-kmamar fejn kellna nbiddlu u nippreparaw g˙all-ewwel attività. L-attivitajiet kienu ˙afna! Waqt il-canoeing u sailing fi l-ba˙ar sabi˙ tal-Kalkara, ma naqasx min spiçça rasu ’l isfel ©ol-ba˙ar, imma ˙add ma nkwieta g˙ax bl-ekwipa©© li l-Malta Sea Cadets g˙andha, kif ukoll bin- nies kapaçi u liçenzjati, kul˙add kien attrezzat biex ˙add ma jwe©©a’ jew ji©rilu xi saram, g˙alhekk id-da˙q ma waqafx. Fl-abseiling kien hemm ˙afna biΩa’ speçjalment min dawk li jibΩg˙u mill-g˙oli; madankollu wara li niΩlu l-ewwel darba kul˙add re©a’ tela’ g˙at-tieni darba! Attività o˙ra interessanti kienet il-Communication
60 Skills. Ta˙t il-gwida ta’ kaptan professjonali, kul˙add kellu ç-çans jitg˙allem jikteb ismu bil-Morse Code. Ma naqasx ukoll l-entuΩjaΩmu fi s-Shooting – kul˙add ˙a pjaçir speçjalment jekk tal-grupp tieg˙u ma kien laqg˙at xejn! Fl-a˙˙ar imma Ωgur mhux l-inqas l-attività tal- Assault Coarse: Din kienet attività simili g˙al dik li jag˙mlu s-suldati, fejn joqog˙du ji©ru u jaqbΩu ç-çnut, jg˙addu ta˙t it-tankijiet u ˙afna minn dawn l-affarijiet. Ovvjament, f’din l-attività g˙at-tfal kienet xi ˙a©a ta’ suççess u pjaçir kbir. Mhux l-istess nistg˙u ng˙idu g˙al dawk li qabΩu l-età tat-tfal! Wara dan kollu kien fadal l-a˙˙ar ˙a©a ppjanata g˙alina: dik li nibnu çattra minn palettes tal-injam u erba’ tankijiet tal-plastik. B’mod ironiku, tal-kbar kien l-ewwel wie˙ed li ΩΩarma x’˙in ©ie mitfug˙ il-ba˙ar, forsi min˙abba l-piΩ jew forsi b’nuqqas ta’ ˙sieb? B˙al kull ˙a©a, g˙al kull bidu hemm it-tmiem, imma meta tkun qed tie˙u pjaçir it-tmiem jasal iktar malajr. L-istess din l-attività, kellha tispiçça wkoll. Wara li kul˙add biddel u sellimna lil xulxin, ˙adna ritratt tal-grupp, u tlaqna lura lejn in-Naxxar. Konna g˙ajjenin imma Ωgur fer˙anin u iktar mag˙qudin fl imkien! Ûur is‐Sit Uffiçjali ta’ l‐G˙aqda MuΩikali Vittorja, Naxxar www.bandavittorjanaxxar.net
Charles Azzopardi G˙al kull xog˙ol ta’ ©ebel
124 Dar tal-Karmnu Triq ix-Xog˙ol, Naxxar
Tel: 9980 2742
61 The Melita Gardens, situated directly next door to San Anton Gardens, is a rare gem of a property in the heart of Attard. Recently re-opened under new management, the house has been completely restored to its original splendour, retaining all of its world classical features. Entering the Melita is an experience in itself. Walking through the doors somehow shuts out the hectic world outside and allows you to completely relax in the serenity of our gardens.
Melita offers different outlets that appeal to both young and old alike. The Restaurant and Pizzeria are enclosed in a tremendous glass atrium, so be it summer of winter, rain or shine, you always feel like you are dining outside. Melita is quickly earning a strong reputation for its high standards of food and services at very reasonable prices. The restaurant offers a vast menu of starters, pasta. pizza, main courses and fresh fi sh… you name it we’ve got it! All of our dishes are prepared a la minute using the freshest of ingredients to ensure that every plate being served is of highest possible standards. And for those wishing to stay in, our entire menu is available for take away…we’re a phone call away. After a scrumptious meal, why not opt for a drink at the Mezzanin Wine Bar, where out large selection of local and foreign wines appeal to even the most discerning of wine lovers. The vibe at the Mezzanin is calm, relaxed and soothing. The ultimate place to meet your friends and chill out while nibbling away at an array of delicious appetisers. While at the wine bar one cannot help but marvel at the lavish surroundings and massive trees which have soared over the premises for centuries, giving this wine bar character and charm like none other on the island. The Melita Gardens also boasts a cafeteria that is open all throughout the day. Come and try a cup of our delicious Miscela d’Oro coffee together with an endless display of all your favourite treats. Savoury or sweet, we know we can satisfy your craving! All of our outlets each accommodate indoor and outdoor seating, making the Melita the new haven for all smokers. The gardens are also the perfect setting for private parties, functions, conferences and even weddings with each garden having its own private entrance.
So come and indulge yourself at the Melita. You’ll love it so much you just won’t want to leave. Melita Gardens Complex, Triq l-Idmejda, Balzan Malta Telephone: 21470663/4 Facsimile: 21470346 e-mail: [email protected]
RICHIE’S Ironmongery & DIY 21st September Avenue, Naxxar Tel: 27 422892 Fax: 21 422892 e-mail: [email protected]
Visit our new shop & get 5% discount on presentation of this advert
Paints and paint mixing, INDEX water proofi ng products, wood, electrical & plumbing, hand & power tools, gardening equipment, car care products, DIY products, safety wear & equipment, and many other household requirements. POWER TOOLS FOR HIRE
VVallettaalletta RRoad,oad, CCaterersaterers forfor MMostaosta aallll ooccasionsccasions TTel:el: 22143143 11960960 MMob:ob: 79207920 00427427
IIl-Festal-Festa tt-Tajba-Tajba llin-Naxxarinin-Naxxarin KKollhaollha
64 111, Labour Avenue Naxxar – Malta Tel: + 356 21 579810, Fax: +356 21 579823 e-mail: [email protected] Noffru konsultazzjoni b’xejn g˙al kull tip ta’ trattament b˙al Facials, Make up for all occasions, Manicures, Waxing, Pedicures, Dermal fi llers Botox, Massages, Slimming & Spa treatments, Ectrolysis, Microdermabrassion treatments, Eyebrow shaping, Bust treatments Is‐Sibt 30 ta’ Awissu 7.30pm Barbecue u Divertiment bejn il-˙bieb fi Triq Santa Luçija, quddiem il-KaΩin.
It‐Tlieta 2 ta’ Settembru 7.30pm Kunçert Sinfoniku fi Triq Santa Luçija. Isiru preΩentazzjonijiet ta’ g˙otjiet lis-Soçjetà. Inawgurazzjoni tal-faççata tal-kaΩin wara li sar restawr estensiv fuqha. Wara jsir riçeviment g˙all-membri u ˙bieb tag˙na.
Il‐Óamis 4 ta’ Settembru 8.00pm Il-Banda Vittorja ddoqq marçi brijuΩi minn Triq l-G˙enieq, madwar il-Bini tal- Gvern u s-Sg˙ajtar, 21 ta’ Settembru, l-Ifran, Sta. Luçija u l-Pjazza.
Is‐Sibt 6 ta’ Settembru 8.30pm Il-Banda Vittorja ddoqq il-març il-kbir tradizzjonali tag˙ha fost il-briju spettakolari tal-partitarji matul it-Toroq San Ìwann u Sta. Luçija fejn imbag˙ad jispiçça fi l-Pjazza. Il‐Óadd 7 ta’ Settembru 7.30pm Il-Banda Vittorja ddoqq marçi brijuΩi matul it-Toroq ÌuΩeppi Stivala, Sejjie˙, Leli Falzon, Nutar Emmanuel Debono, Parroçça, Pjazza Toni Bajada u Pjazza Vittorja. Wara dawn, il-banda akkumpanjata mill-istatwa maestuΩa ta’ Marija Bambina tkompli ddoqq fi t-Toroq Labour, 21 ta’ Settembru, Zenqa u Santa Luçija fejn nispiççaw quddiem il-kaΩin bl-Ave Maria.
It‐Tnejn 8 ta’ Settembru 10.30am Nhar il-festa fi lg˙odu, il-Banda Vittorja tallegra lill-folla li takkumpanjaha matul it-toroq Santa Luçija, Fran, 21 ta’ Settembru, Labour, Ìdida, Salib, Mdina, Kbira u Pjazza. Jispiçça wara li jitgawda l-aqwa tal-briju mill-partitarji entuΩjasti tag˙na ˙dejn il-KaΩin.
Il-Banda tkun dejjem ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast Direttur, Mro. Roderick Bugeja F.L.C.M. Programm tan-Nar 2008 Is-Sibt 6 ta’ Settembru – L-a˙˙ar Jum tat-Tridu 12.00am Esebizzjoni kbira ta’ nar tal-art mekkanizzat u artistiku (Issir minuta silenzju b’turija ta’ rispett lill-vittmi tat-tra©edja tat-12 ta’ Marzu).
Il-Óadd 7 ta’ Settembru – Lejlet il-Festa 11.45am Óruq ta’ murtaletti. 6.30pm Translazzjoni: Óruq ta’ salut, kaxxa infernali u murtaletti. 9.45pm Óruq ta’ murtali, murtali tal-beraq u murtali tal-kulur u wara kaxxa infernali tradizzjonali li tinkludi spanjola, baraxxijiet u blalen.
It-Tnejn 8 ta’ Settembru – Jum il-Festa Sanctus: Óruq ta’ murtaletti 9.15pm Óruq ta’ Lampjun, sfejjer, blalen, murtali tal-beraq ikkulurit, beraq pront u murtali tal-kulur. Fid-d˙ul tal-purçissjoni tin˙araq kaxxa infernali tal-kulur.
NB Bi ftehim mal-kumitat tal-festa u b’turija ta’ rispett lill-vittmi tat-tra©edja tat-12 ta’ Marzu, in-nar li kien se jin˙araq fi l-˙ru© min-niçça tal-vara u fl -ewwel jum u t-tielet jum tat-tridu, se jin˙araq kollu fi l- ©ranet ta’ lejlet u nhar il-festa.
In-Nar kollu ©ie ma˙dum mid-dilettanti tan-Nar tal-KaΩin Vittorja. Ringrazzjament imur lil Jamie Sciriha u Mattew Galea li kienu nkarigati mill-©bir.
Viva Mariija Bambina.
Lavish BS Buildings Mosta Road Lija Tel : 27424398 (Next door to Soap & Sponge)
Join us in launching our new fabulous Ultimate Collection of fashion accessories from the 2nd till the 5th of September.
Nails By Amanda Tel: 27424398 Mob: 99498024 Full set (Acrilic or Gel)/ Refill/ Temporary Nail Exstations overlays/ Nail Art/ Exstations and Nail Art on Toes
Complrxions By Claire Tel: 27422844 Mob: 99476498 Email: [email protected] Facials/ Slimming Treatments/ Manicure & Pedicure/ Body Treatments/ Electrolysis/ Make-up For All Occasions
Tresses By Tracy Tel: 27017066 Mob: 99236753 Email: [email protected] Consultation/ Treatments/ Haircuts/ Colour and Hi-Lights/ Perm/ Straightening/ Up styles Ta’ Marku Kafé & Wine Bar 5, Alley 6 St. Lucy Street Naxxar Tel: 2141 5889 Mob: 9942 1361
PPARAMOUNTARAMOUNT GGARAGESARAGES
Malta’s largest Bus Hire Fleet including Mini Buses & MOVIE WORLD Chauffeur Driven Cars Triq iz-Zenqa, Naxxar 257, Constitution Street Mosta Tel: +356 2142 1508 Tel: 21410220, 21411193, 21432 001 Mob: +356 7944 0424 Mob: 9949 2360 – Fax: 21 412 187 www.movieworld.com e‐mail: [email protected] Il-Kappella ta’ Santa Luçija
Paul Catania
Id-devozzjoni lejn din il-qaddisa da˙let kmieni fi l-gΩejjer tag˙na, x’aktarx qabel in-nofs tas-seklu erbatax.i Dan naturalment min˙abba li pajjiΩna hu tant qrib ta’ Sqallija fejn id-devozzjoni tal-qaddisa hi kbira ˙afna. Hija fi l-fatt il-patruna tal-belt ta’ SirakuΩa. Il-kappella ta’ Santa Luçija fi n-Naxxar hija wa˙da mill-ewwel erbg˙a ddedikati lil din il-qaddisa qabel is-seklu ˙mistax. G˙alhekk nistg˙u ng˙idu li hi wa˙da mill-eqdem kappelli li kienu jeΩistu f’dawn l-in˙awi. Dan jixhdu wkoll Mons Duzzina li fi r-rapport tieg˙u fi l-Vista Pastorali ta importanza mhux ˙aΩin lil din il-kappella. Huwa jikteb li kienet mibnija mal-©enb tal-kappella l-o˙ra tal-Assunzjoni, dik li llum hija tal- Vitorja. Kellha altar imma kienet nieqsa minn affarijiet neçessarji. Imbag˙ad huwa jsemmi numru ta’ obligazzjonijiet fuq djar jew artijiet li xi nies kellhom lejn il-kappella. Jissemmew Tumas Schembri li nannuh Bertu kein ˙alla post fl -istess na˙at tal-kappella u li fi h kien jg˙ix Tumas b’obbligu ta’ quddies fi l-jum tal-festa; Andrea Cauchi kellu obbligu Il‐kappella ta’ Santa Luçija armata g˙all‐festa simili fuq id-dar tieg˙u, l-eredi ta’ Laurentius Ciappara kellhom l-obbligu li jitqaddsu tliet quddisiet fi l-jum tal-festa; obbligu ie˙or fuq post qrib il-kappella kien tal-eredi ta’ Joannes Schembri; Paulu Fenec kellu obbligu ta’ quddiesa fi l-jiem tal-festa fuq g˙alqa Ωg˙ira u d-dar; Josef Oglia l-istess fuq g˙alqa mag˙rufa ta Meseluti (ta’ Misluti). Huwa jikteb ukoll li l-poplu kien ji©i bi ˙©aru g˙al dawn il-quddies u b’devozzjoni kbira.ii Dan kollu huwa prova qawwija li l-kappella kien ila mwaqqfa ˙afna snin qabel l-1575. Ftit snin wara, fl -1579 l-isqof Royas jag˙ti l-ewwel deskrizzjoni tal-pittura fuq l-altar tat-titular. Kienet turi lill-qaddisa mdawra bil-mirakli u l-martirju tag˙ha. L-isqof innota ukoll li fl -istess kappella kien hemm altar ie˙or ddedikat lill-qaddisin Cosma u Damjan. Il-pittura fuq dan l-altar keinet turi lil dawn il-qaddisin fl imkien ma’ Santa Agata.iii L-Isqof Cagliares fl -1615 ddeskriva l-pittura ta’ fuq l-altar b˙ala wa˙da tirrapreΩenta lil Santa Luçija fl imkien ma’ San Pietru u San Duminku. Hekk baqa’ ji©i deskritt sal-1644. Wara l-1650, il-kappella, b˙al kappelli o˙rajn fi n-Naxxar, re©g˙et inbniet mill-©did. L-isqof Balaguer fl -1659 jg˙id li kienet g˙adha kemm inbniet mill-©did b’g˙otjiet mill-poplu. Issa l-pittura ta’ fuq l-altar kienet turi biss lil Santa Luçija mdawra bil-mirakli tag˙ha, xog˙ol fuq it-tila.iv Deskrizzjoni s˙i˙a tal- kappella l-©dida jag˙tihielna l-Kappillan Dun Giacomo Azzopardi meta huwa kiteb lista u deskrizzjoni tal-kappelli kollha fi r-ra˙al fl -1661.v Dun Giacomo itenni li l-kappella kienet inbniet mill-©did b’g˙otjiet mid-devoti. Jg˙id li kienet twila erba’ canni u wiesg˙a Ωew© canni u Ωew© palmi. L-g˙oli kien ta’ tliet
73 ❝ Nawguraw Festa Kbira
kif jixraq lin-Naxxarin u lil Marija Bambina ❝
Roderick Grocery Fruit & Vegetables
You fi nd fruit, vegetables, cooking goods, frozen foods and meat
Stationer FREE DELIVERY
21st September Avenue, Nutar Debono Str., Naxxar Naxxar Tel: 21 423982 Tel: 21 411321 Mob: 7941 1288
74 canni u sitt palmi. Huwa jg˙id li l-eredi ta’ Duminku Schembri, il-prokuratur tal-kappella fi Ωmien li re©g˙et inbniet, kellhom l-obbligu li jixeg˙lu l-lampier kull nhar ta’ Sibt u li jitkanta l-G˙asar u quddiesa kantanta nhar il-festa. Kien hemm l-obbligu wkoll li titqaddes quddiesa kull l-ewwel jum tax-xahar. Dan l-obbligu kien twaqqaf mill-Prokuratur fl -a˙˙ar vista pastorali.vi Huwa jg˙id ukoll li kienet issir proçissjoni kull nhar ta’ Ìimg˙a fi x-xahar ta’ Marzu. Il-kappella kienet devota ˙afna u kellha d˙ul ta’ Ωew© skudi minn fl us imsellfa. Minn dawn iΩ-Ωminijiet nistg˙u ng˙idu li g˙andna kollox dokumentat. Fil-fatt il-kotba tal-kontijiet ta’ din il-kappella huma l-aktar antiki u je˙duna sal-1676 meta kien prokuratur Matheolo Schembri. Nafu wkoll li qabel dan Matheolo kien prokuratur tal-kappella Dun Dimink Cauchi. U mil-lista tal-konsenja mag˙mula minn Dun Dumink lil Matheolo, il-prokuratur il-©did, wie˙ed mal-ewwel jinnota kemm il- kappella issa kienet mg˙ammra tajjeb b’dak kollu li kein me˙tie©, wirja wkoll tad-devozzjoni kbira li l-poplu kellu lejn din il-kappella. Sal-Gran Mastru kien g˙amel g˙otja lill-kappella. Fil-lista tissemma’ pjaneta ta’ damask a˙mar fl imkien ma’ ventartal tal-istess materjal “fatti da S. Altezaa Serenissima”, allura mill-Gran Mastru.vii Fost affarijiet o˙ra li kellha l-kappella kien hemm ventartal ie˙or irrakmat bid-deheb u fi dda; stola antika; tvalja g˙all-altar b’bizzilla kbira u o˙ra b’bizzilla Ωg˙ira; 4 tvalji o˙rajn g˙al kuljum; altar Ωg˙ir tal-ir˙am; par g˙ajnejn tal-fi dda mi©juba mid-devoti; tliet settijiet kandlieri tal-injam wie˙ed minnhom indurat. Din hija lista tassew impressjonanti g˙al kappella Ωg˙ira. F’dawn is-snin, il-prokuratur kien jonfoq ftit anqas minn tliet skudi fi l-jum tal-festa. Fost dawn l-ispejjeΩ kien hemm ˙las g˙all-©ewΩ li kien jitqassam lit-tfal. Waqt il-priedka tal-festa kienet issir ©abra li rari kienet til˙aq l-iskud iΩda din ma kinetx l-uniku d˙ul. Matul is-sitt snin tal-prokuratur Mattheolo Schembri kienu ntefqu 16-il skud iΩda kien da˙˙al 19-il skud.viii Dun Fran©isk Cauchi kompla fejn ˙allew ta’ qablu. Ommu kienet devota ˙afna tal-qaddisa u kemm-il darba g˙addiet onza b˙ala donazzjoni lill-kappella. F’Ottubru tal-1686 Dun Fran©isk irçieva onza minn g˙and Dun Eugenio Azzopardi. Din kien ˙alliha lill-kappella l-kappillan Dun Giacomo li kien g˙adu kif miet. F’dan iΩ-Ωmien ukoll insibu xi devoti li kienu j˙allu xi somma fl us b’testment. B’din is-sigurta fi nanzjarja, il-prokuratur seta’ jag˙mel aktar xog˙ol. Hekk f’Ottubru 1683 saru l-g˙ajnejn tal-qaddisa, xog˙ol li sar minn Mastro Clemente Bezzina minn ˙©ie© mi©bur mid-devoti. F’Marzu tal-1684 sar armarju ©did. Fis-sena 1689 in˙admu sett kandlieri ©odda li sa Jannar 1691 kienu ©ew indurati g˙al spiΩa ta’ 8 skudi.ix Fl-1691 sar skannel ©did li wara ©ie misbug˙ u ndurat.x F’Ìunju tal-1692 imbag˙ad in˙admet kaxxa g˙all-ventartali. Fis-sena ta’ qabel kien sar wie˙ed ©did. L-g˙otjiet lill-kappella ma naqsu xejn. Omm Dun Fran©isk kienet tag˙tu alba bil-lazz iswed; mart Mattheolo Schembri, il-prokuratur ta’ qablu, tat bizzilla g˙all-altar kif ukoll kalçi ‘di mezzi tarzanello verde’, Catherina Sammut tat Ωew© korporali; is-Sinjura Maria Sciberras mill-Belt Valletta kienet tat tvalja bil-bizzilla kbira; mara minn Birkirkara ukoll tat tvalja tal-˙arir; l-eredi ta’ Dun Dumink Cauchi irregalaw missal. Dawn l-g˙otjiet minn persuni mhux biss min-Naxxar juru kemm kienet imxerrda d-devozzjoni lejn din il-qaddisa. Wara Dun Fran©isk, il-kappella kellha b˙ala prokuraturi lil Gio Paolo Frendo (1693 – 1709), in-Nutar Tomas Cauchi (1709 – 1713) u lil Alessio Sammut (1713 – 1723). Kollox baqa’ g˙addej b’ritmu normali bl-obbligi tal-festa u tal-quddies matul is-sena u manutenzjoni tal-kappella. Ta’ min isemmi li fl -1717 jidher g˙all-ewwel darba ˙las g˙all-kiri ta’ tapezzerija biex tiΩΩejjen il-kappella. F’din l-istess sena kien sar lampier ©did u gwarniç g˙all-altar li kien ©ie indurat ukoll.xi Fl-1720 jidher ˙las lill-organista, allura kienu bdew jikru orgni fi l-©ranet tal-festa. F’din l-istess sena, wara l-vista pastorali tal-isqof kien inxtara lampier ©did g˙al spiΩa ta’ 14-il skud. Interessanti l-kaΩ ta’ çertu Paolo Cuscheri li g˙al xi snin kien g˙ex f’din il-kappella. KaΩijiet b˙al dawn kienu ji©ru meta wie˙ed kien ikun imfi ttex mill-pulizija u biex ja˙rab minnhom kien jistkenn ©o wa˙da mill-kappelli. Óafna drabi kienet tkun xi kappella fi l-kampanja mhux b˙al dan il-kaΩ f’nofs ta’ ra˙al. Jidher li dan Paolo irrnexxielu ja˙rab lejn Sqallija. Minn Licata fejn kien qed jg˙ix kien bag˙at qampiena Ωg˙ira tal-bronΩ. Din kienet twa˙˙let mal-˙ajt li hemm bejn iΩ-Ωew© kappelli biex tkun tista’ tintuΩa mit-tnejn. Il-prokuratur tal-kappella tal-Vitorja kien qabad u ˙a din il-qampiena u ma riedx li tintuΩa g˙all-festa ta’ Santa Luçija billi Ωammha mo˙bija. Il-prokuratur ta’ Santa Luçija kiteb lill-
75 76 awtoritajiet tal-knisja biex jirraporta dan l-abbuΩ u jitlob il-qanpiena lura. Ma’ l-ittra huwa bag˙at xhieda ta’ tliet persuni li jg˙idu li dik il-qanpiena kienet tassew propjetà tal-kappella ta’ Santa Luçija. Dan kienu g˙amluh ta˙t ©urament g˙and nutar.xii Dan kien ©ara fl -1780 meta kien prokuratur tal-Vitorja Dun Salv Sammut li kien ˙adha bil-mo˙bi u Ωammha g˙al sitt snin s˙a˙. Fir-re©istru tal-kontijiet jidher ˙las ta’ 6 tari lin-Nutar Cremona g˙all-memmorjal u depoΩizzjoni tal-4 xhieda fuq din l-affari. F’Diçembru tal-1780 il-pittur Guzeppe Pace kien lesta kwadru ©did Ωg˙ir li juri t-Trinità Mqaddsa, bil-Madonna tal-Óniena, l-Erwie˙ tal-Purgatorju u San Fran©isk D’Assisi.xiii Is-sena ta’ wara, in- nutar Francesco Magri, li qabel kien prokuratur tal-kappella, g˙adda nkwadru tat-Trinità Mqaddsa bl- istess deskrizzjoni lil Dun ÌuΩepp Sant, il-prokuratur. Huwa ta b’donazzjoni ukoll 50 skud li kellhom jitpo©©ew fi l-Massa Frumentaria biex mill-interessi ji©i ççelebrat kull sena fi l-festa tat-Trinità Primi Vespri, quddiesa kantata u jinxteg˙el il-lampier ©urnata qabel il-festa tat-Trinità kif ukoll fi l-festa tal-Kunçizzjoni, San Fran©isk u fi l-kommemorazzjoni tal-mejtin. Din il-fondazzjoni twaqqfet fi l-vista pastorali tal-isqof Labini fi t-22 ta’ Mejju tal-1781.xiv F’dawn iΩ-Ωminijiet, il-kappella kienet tassew komda fi nanzjarjament u mill-bΩonnijiet g˙as-servizzi reli©juΩi. Kellha mal-105 skud b˙ala kapital misluf lil persuni diversi li minnhom kienu jid˙lu l-interessi. U kellha kapital ie˙or ta’ 42 skud. Inventarju tas-sena 1781 juri biç-çar li l-kappella ma kien jonqosha xejn. Minbarra l-˙afna apparat normali g˙as-servizzi fi l-kappella, wie˙ed ta’ min isemmi 8 pari g˙ajnejn tal-fi dda; 10 pari fjuretti; 10 sandlijiet, 4 tad-deheb u 6 tal-fi dda; sett kandlieri indurati; 2 inkwadri antiki. Sa l-a˙˙ar tas-seklu 18 servew b˙ala prokuraturi tal-kappella minbarra min-Nutar Francesco Magri u Dun ÌuΩepp Sant li ©a semmejna, Pietro Decelis, ÌuΩeppi Deguara, GioAndrea Magro, Michael Calleja, Dun ÌuΩepp Ciappara. Intant fl -1797 jissemma ˙las g˙all-bandiera u arbu, allura kienu armaw arblu fuq il-bejt tal- kappella. Mal-bidu tas-seklu 19 beda jitqassam il-lewΩ f’jum il-festa. Jidher ukoll li fi l-©ranet tal-festa kienu jitfg˙u l-˙axix u l-weraq ma’ l-art tal-kappella. Fl-1819 saret pjaneta ©dida li qamet 23 skud. Mal-1830 kienu dawk il-persuni li kellhom l-obbligi mal-kappella li bdew i©ibi l-lewΩ biex jitqassam lill-poplu. Bejn is-sena 1830 u ta’ wara, meta kien la˙aq prokuratur Dun ÌuΩepp Camilleri, daru dawra sew mal-kappella: Ωebg˙a, armarji, serraturi ©odda, issewwa l-bieb il-kbir, inxtraw xi bΩonnijiet fosthom sitt xemg˙at ©odda. Fis-sena 1831 kienet saret ukoll id-dawra tal-altar li ©iet impittra bl-akwarella u fi s-sagristija g˙amlu funtana Ωg˙ira g˙all-˙asil tal-idejn. Ódejn il-bibien saru 4 reçipjenti g˙all- ilma mbierek. F’dawn is-snin kienu servew b˙ala prokuraturi Dun Fran©isk Decelis, Mastru Saver Agius, il- kjeriku Giuseppe Sant, Dun ÌuΩepp Camilleri (li wara la˙aq kappillan), is-sud-djaknu Giovanni Ciappara u bejn l-1851 – 1867 Dun Salv Vella. L‐altar ta’ Santa Luçija armat kif jixraq g˙all‐festa Ûviluppi importanti f’dawn is-snin kienu l-irran©ar ta’ 7 kandlieri li ©ew ukoll indurati bil-fi dda g˙al spiΩa ta’ 25 skud; inxtraw sitt torçi g˙al spiΩa ta’ 19-il skud. Fl-1852 sar altar ©did tal-©ebel minn Mastru ÌuΩeppi Zammit. L-iskultur kien Paolo Gandia. Dan kien qam 30 skud. Fis-sena ta’ wara, 1853, inxtraw 6 kandlieri u salib bil-bukkini u plattini u 6 xemg˙at tal-injam. Óadhimhom Mastru Salv Stivala u qamu 17-il skud. Dawn ©ew indurati s-sena ta’ wara minn Mastru Giuseppi Bartoli. Fis-sena 1856 l-altar il- ©did ©ie indurat fl imkien mal-prospettiva minn Mastru Salvatore Pirotta g˙al spiΩa ta’ 66 skud.xv Intefqu wkoll 8 skudi o˙ra biex ©ie irran©at l-inkwadru tat-titular. 77 J & S. Hardware Store Prop: John Chetcuti Labour Avenue, Naxxar Tel: 2701 4104
Suppliers of Timber, Water Fittings and Water Tanks, Electrical Fittings, Power Tools and Hand Tools Garden Equipment and many other household goods
BAR & RESTAURANT Triq il-Mulett, Qawra
Fully Air-conditioned
Set Menu Snacks A la Carte Take-Away
Tel: No. 21 574598, 21 412965, 21 412950, 21 410671, 21 414611
78 Ta’ min jinnota Ωviluppi o˙rajn interessanti. Sa mill-1850 fi l-kappella beda jintrema altar fi Ωmien il-festa ta’ Corpus. Aktar tard lejn l-1878 bdiet tinxteg˙el il-faççata fi l-festa tal-Vitorja. Fi Ωmien il-festa ta’ Santa Luçija kienu jitfg˙u ˙axix ma’ l-art, kien jin©ab pulptu u anke qniepen. Ma tantx damu wisq jag˙mlu hekk g˙aliex fl -1882 sar pupltu ©did li ©ie mpitter aktarx minn Vittorio Scerri li di©à fi s-sena ta’ qabel kien t˙allas g˙al xog˙ol ta’ pittura fi l-kappella. F’din l-istess sena kienet inxtrat qanpiena ©dida. xvi Sa mis-sena 1890 jidher ˙las g˙al kiri u transport ta’ armonju fi Ωmien il-festa li kien ji©i mill-Belt Valletta. Aktar tard imbag˙ad, mill-1899, beda jinkera minn g˙and Dun Ìwann Debono. Mill-1900 bdiet issir ©abra mir-ra˙al kollu mill-prokuratur il-Óadd ta’ qabel il-festa ta’ Santa Luçija. Fl-1904 tran©at is- sagristija u nbniet il-kamra ta’ fuqha b’donazzjonijiet minn diversi persuni. Fl-1906 ©ew ristawrati 6 kandlieri u ng˙ataw il-fi dda. Fis-sena ta’ wara sar ventartal ©did. F’din is-sena 1907 il-kappella ˙adet dehra ©dida. Kienu bdew ji©bru g˙al qanpiena ©dida o˙ra u biex jakkomodawha bnew kampnar ©did fi n-nofs ta’ bejn iΩ-Ωew© kappelli. Ix-xog˙ol kien sar mill-bennej Fran©isk Bezzina u kien sar ˙afna xog˙ol bla ˙las. Il-qanpiena l-©dida kienet in˙admet minn Mastru Carlo Pace g˙as-somma ta’ 5 Liri u 12-il xelin.xvii Sa mill-1909 beda jsir Tridu bil-muΩika li kienet titmexxa minn Dun Karm Camilleri. F’dawn l-a˙˙ar snin tas-seklu 19 kien serva b˙ala prokuratur Maestro Giovanni Mercieca li kien g˙amel mat-30 sena jie˙u ˙sieb il-kappella. Warajh beda Dun ÌuΩepp Attard li serva sal-1926. Ftit li xejn sar tibdil ie˙or fi s-snin ta’ wara. Kellha ti©i l-gwerra biex saret xi ˙a©a ©dida. G˙alkemm ta’ min jg˙id li mill-1930 beda jintrema Sepulkru fi Ω-Ωmien il-Ìimg˙a l-Kbira. U sa mill-1934 kienu jit˙allsu fl us lil Filletti tal-Belt u g˙all-armar tal-elettriku fi l-festa ta’ S. Luçija. Mill-1934 beda jie˙u ˙sieb il-kappela Salvu Cortis. Dan kompla b˙al ta’ qablu isebba˙ il-kappella. Fl-ewwel snin tal-gwerra saret l-istatwa ta’ Sant Agata (1940) u wara sett ta’ sitt statwetti ta’ qaddisin nisa martri li bdew jintramaw fuq l-altar fi l-jiem tal-festa.xviii Fis-snin ta’ wara l-gwerra saru s-slaleb tal-Via Sagra. Salvu ma kienx bniedem tal-iskola u allura forsi ma ˙allhielniex wisq informazzjoni bil- kitba iΩda kull min hu dilettant jiftakar sewwa l-interess kbir li kellu biex iΩejjen il-kappella. Kien ji©bor il-fl us u meta jkollu biΩΩejjed biex jixtri dak li jkolli f’mo˙˙u, allura kien jixtrie˙.xix Fi Ωmien Salvu kien sar ukoll il-madum tal-art taΩ-Ωew© kappelli.xx Dan kien sar fuq disinn ta’ Salvu Borg. Fis-sena 1959 ittran©at is-sistema tad-dawl, allura meta saret il-konverΩjoni tad-dawl tar-ra˙al kollu, dan ix-xog˙ol sar mid-ditta ta’ Antonio Filletti. Mill-1961 beda jie˙u ˙sieb il-kappella Dun Karm Catania kif g˙adu sal-lum. Min jiftakar il-kappella daqs 50 sena ilu jista jg˙id kif inbidlet. Dun Karm wettaq ˙afna tibdil anke fl -istruttura ta’ ©ewwa u fi t-tiΩjin tal-kappella. Fl-1963 saret id-dekorazzjoni tas-saqaf g˙al spiΩa ta’ 50 lira b’numru ta’ ruΩuni tal-©ibs li taw dehra ©dida lis-saqaf. Óafna mix-xog˙ol kien g˙amlu huwa stess. Fl-1965 kienu tran©aw il-pilastri tal-prospettiva tal-altar kif ukoll is-sistema tal-ilma. Fl-1967 sar altar ©did tal-ir˙amxxi u fl -1970 inxtrat Via Sagra ©dida. Fl-1972 imbag˙ad inxtara tapit ©did (29 Lira), Ωew© brackets tal-kristall (24 lira) u sar konfessjonarju ©did (15-il lira). IΩda l-akbar biçça xog˙ol saret bejn l-1971 u 72. Dun Karm ©ietu l-idea li jibni gallerija fuq il-bieb tal-kappella. L-ewwel iΩda beda biex mill-kamra ta’ wara l-Vitorja, allura s-sagristija, huwa tella’ tara© u fi l-kamra Ω-Ωg˙ira ta’ fuq sar toilet. Wara, minn din il-kamra nbena kuritur passa©© tul il-kappella li kien jo˙ro© g˙al fuq gallerija Ωg˙ira minn fejn seta’ ssir il-kant f’jum il-festa. Inbena wkoll tara© Ωg˙ir g˙al fuq il-bejt. Kienet biçça xog˙ol kbira li ma kenitx issir ming˙ajr l-˙afna g˙ajuna ta’ voluntiera u l-konvinzjoni ta’ Dun Karm. Biex wie˙ed jifhem a˙jar kemm dan ix-xog˙ol kien qed jiswa, ta’ min jg˙id li bejn l-1962 sal-1970 intefqu aktar minn 229 Lira Maltin. IΩda l-©eneroΩità tal-poplu kienet akbar g˙ax kienu n©abru ’il fuq minn 333 Lira Maltin. Minn dak iΩ-Ωmien baqa’ dejjem isir ix-xog˙ol ta’ manutenzjoni u tiΩjin. Fl-1975 saret l-induratura tal-gandlieri li swiet Lm120.00. Fl-1977 sar damask ©did. Fl-1995 inxtraw erba’ linef ©odda. Fis-sena ta’ wara sar il-waterproofi ng tal-bjut biex ji©i protett is-saqaf. F’dawn l-a˙˙ar snin inxtara loudpseaker, sar ir-restawr tal-inkwadru tad-Duluri bil-prospettiva,xxii ©ie restawrat il-bieb il-kbir tal-kappella u s-sena l-o˙ra ©iet miΩbug˙a l-kappella minn ©ewwa g˙al spiΩa ta’ Lm216. Tajjeb li wie˙ed jg˙id li l-benefatturi qatt ma kienu nieqsa. Fl-1972 kienet twaqqfet fundazzjoni ta’ Lm200 li tpo©©iet fi l-Casse Pie Anime tal-Kurja. Mill-interessi kellhom isiru 5 quddisiet fi l-©ranet tal- 79 VASSALLO CONCRETE SUPPLIES LTD.
SUPPLIERS OF: Ready Mixed Concrete – Precast Components Hollow Concrete – Building Blocks – Sand and Spalls Roofi ng Beams and Blocks – Torba Land and Estate Developers, Wied il-G˙asel, Burmarrad SPB 08
Tel: 21 430744, 21 577399 – Fax: 21 437111
80 festa ta’ Santa Luçija. Din kienet forsi wa˙da mill-a˙˙ar fundazzjonijiet ta’ din ix-xorta. Meta s-sena l-o˙ra tbajdet il-kappella kien hemm donazzjoni ta’ Lm150 mill-MarkiΩ Buttigieg de Piro. Il-festa ta’ Santa Luçija g˙adha ti©i ççelebrata b’quddiesa kantata bl-omelija u G˙asar kantat. Ta’ kull sena tkun mimlija daqs bajda mid-devoti tag˙ha. Quddies fi l-kappella g˙adu jsir kull nahr ta’ Óadd u fi l-festi kmandati. Óafna drabi ikun hemm quddiesa wkoll matul il-©img˙a imma mhux regolari.
i Ara Vincent Borg, Melita Sagra 1. p.657 ii Ara G. Aquilina u Stanley Fiorini. Documentary Sources of Maltese History, Part IV, No 1, p. 62 iii Ara R. Friggieri, Naxxar – A Village And Its People, edit. P. Catania u L. Scerri, p. 220 iv Ibid, p.220 v Dan huwa l-hekk imsejja˙ Ragguaglio li jinsab f’wie˙ed mir-Re©istri tal-mag˙mudijiet fuq wara, Ara Liber Baptizarum I, f.172 vi Ara Arkivji Notarili, Valletta, atti-tan-Nutar Joannis Pauli Fenech, 15 ta’ Novembru 1658. vii Ara Arkivju Parrokkjali, Kaxxa Nru 74, Kappella Santa Luçija, Ktieb tal-Kontijiet, f.60 viii AP, Kaxxa Nru.74, Ktieb tal-Kontijiet ix Din l-informazzjoni ©bartha mill-ktieb tal-kontijiet. L-induratura kienet saret il-Belt Valletta u allura kien sar ˙las ukoll ta’ skud lil dak li ©arrhom mill-Belt san-Naxxar. x AP, Kaxxa Nru 74, Ktieb tal-Kontijiet, f.39v, ‘ho speso in fattura et igname di un scannello novo scudi tre et taru sei’, ‘piu per l’oro et colori et manufattura did to scannello scudi tre.’ xi AP Kaxxa Nru 74, Libro Conti Chiesa Figliale Santa Lucia, F. 48, ‘affi to di tapezzeria per adornare la chiesa’ f.49 ‘lampiere di ottone’ xii AP, Kaxxa Nro 74, Dokument sfuz xiii Kienu t˙allas g˙alih 7 skudi. Dan il-pittur kien pen©a it-13-il stazzjon tal-Via Crucis li kienet qed issir fi l-knisja parrokkjali f’dawn is- snin. xiv AP, Kaxxa Nru 74, Kappella Santa Luçija, Dokument Sfuz ta˙t il-fi rma tal-Kançellier Ignatio Saverio Bonavia. xv Fl-istess Ωmien kien sar ukoll altar ©did tal-©ebel fi l-kappella tal-Vitorja. xvi Çertu Fedele Sant kien ˙allas 6 Liri 8 xelini u 4 soldi g˙aliha. xvii Anke l-qanpeina l-o˙ra kien ˙adimha l-istess Carlo Pace. Dawn huma it-tnejn il-kbar. It-tielet qanpiena fi l-kampnar kienet in©abet mill- kappella ta’ San Ìwann u l-a˙˙ar wa˙da hija dik li kienet ©iet mog˙tija lill-kappella mat-300 sena ilu minn wie˙ed li kien ˙arab lejn Sqallija. xviii Dawn kienu n˙admu minn Wistin Camilleri, l-G˙awdxi u jirrapreΩentaw lill-Martri Agata, Luçija, Filomena, Katerina, Cecilia u Agnese. Kienu saru fl -1942. Wistin kien ˙adem ukoll l-istatwa ta’ Sant’Agata. xix Meta kont tifel niftakar li konna ni©bru sold minn kull familja fi Triq Santa Luçija nhar ta’ Óadd fi lg˙odu. Kienet titla g˙al nofs lira jew ˙dax-il xelin fi fl us ta’ dak iΩ-Ωmien. Dun Karm qalli li dik il-©abra kienu bdewha hu u Karmnu Fenech meta kienu tfal. xx Issa kien hemm prokuratur wie˙ed g˙aΩ-Ωew© kappelli. xxi Dan l-ir˙am kien in©ab mill-kappella ta’ San Pawl tat-Tar©a fejn kien g˙adu kemm sar altar ©did forma ta’ mejda u allura inqala’ l-antik. xxii Din hija pittura sabi˙a ta’ Guzeppe Calì li tinsab fi l-kapppella tal-Vittorja. Ixtru ming˙and min irreklama f’dan il-ktieb. G˙inu lil min g˙en lilkom...
81 Inkomplu nsebb˙u l-kaΩin
Din is-sena sar xog˙ol kbir fi l-kaΩin. Bdejna f’Ottubru bit-tne˙˙ija tal-wires minn mal-faççata. Óajr lil Carm Vella & Sons li g˙amlulna l-kanal g˙al cable. Sar ˙afna xog˙ol b’konnesjoni ma’ dan il-pro©ett minn numru ta’ partitarji g˙ax wara saret ukoll il-bankina li fi ha wkoll sar id-dawl biex tinxteg˙el il- faççata. Hawn ta’ min isemmi lil Brizio Muscat, Joe Azzopardi, Silvan u Renzo Azzopardi, Jurgen Attard, Clint Muscat, Jamie Scriha, Vince Debono u Clinton Galea u o˙rajn li meddew idejhom g˙al li kien hemm bΩonn. Wara nbeda x-xog˙ol ta’ restawr minn ˙addiema tas-seng˙a f’dan ix-xog˙ol. Joseph Spiteri bidel il-©ebel li kien hemm bΩonn fi l-©enb in-na˙a ta’ Triq il-Óabs u ˙adem ukoll il- gallarija tal-faççata. Joe Cutajar ˙a ˙sieb l-iscaffolding u l-invjar fi lwaqt li l-a˙wa Carmelo u ÌuΩeppi Muscat komplew bil-brix tal-lavur u t-tik˙il tal- faççata kollha. Nistg˙u ng˙idu li b’dan ix-xog˙ol il-faççata ©iet eΩatt b˙al meta nbniet ftit aktar minn mitt sena ilu. Biex ix-xog˙ol ikun komplut sar ukoll l-ir˙am mal-pilastri u l-paviment bit-tar©iet tal-entratura. Charlie Cahia ˙a ˙sieb u kkordina x-xog˙ol tal- ir˙am. Nisperaw li ngawduha f’din id-dehra ©dida g˙al ˙afna snin. Is-sena l-o˙ra kien sar il-bank tal-bar tal-ir˙am imma dak kien il-bidu g˙ax din is-sena tkompla dan il-pro©ett bl-armatura u l-faççata kollha tal-bar, pari©© il- bank. Hawn ukoll kien, Charles Cachia li mexxa x-xog˙ol tal-ir˙am. David Attard ˙adem u tena l-˙adid dekorattiv biex hekk issa l-bar hu komplut. Joseph Pirotta ˙a ˙sieb l-ispray ta’ dan il- ˙adid. is-suffett bil-covering sar minn Rueben Agius u Aldo Borg meg˙juna minn Aldo Bajada. Ejjew u araw dan ix-xog˙ol ta’ lussu
82 li qieg˙ed isir fi l-kaΩin g˙as-sodisfazzjon ta’ kul˙add. Tifkira li dan kollu sewa somma konsiderevoli u nirringrazzjaw lis-Sur An©lu Xuereb u Tony Galea li bl-g˙otjiet tag˙hom b’risq dan ix-xog˙ol kien possibli li jse˙˙. Sar ©bir ukoll u diversi membri u nies o˙rajn ikkontribwew. Nirringrazzjaw lil kul˙add. Din is-sena wkoll tkompla x-xog˙ol fuq l-armar tal-faççata l-©dida. Nisperaw li din is- sena titnrama l-ewwel parti minnha. Meta tkun trid minn artisti professjonali wie˙ed jifhem li ma jirnexxilekx tasal daqs u kemm tkun tixtieq imma Ωgur li meta titlesta tkun opra o˙ra ma’ li di©à ngawdu. Il-ku©in tieg˙i Stefan Agius immudella bust tal-mibki u qatt minsi Papa Ìwanni Pawlu t-tieni li qieg˙ed isir fi l-bronΩ u g˙andu jkun lest sal-festa fejn be˙siebu jirregalah lil kaΩin komplut bil-kolonna tal-ir˙am biex ikompli jΩejjen is-swali ta’ fuq. Ûgur li tifhmu li qieg˙ed isir xog˙ol kbir mis-sezzjonijiet kollha (banda u Ωg˙aΩag˙) u mid-dilettanti tan-nar tal-kaΩin li ˙aqqhom kull tif˙ir. Attivitajiet g˙adejjin is-sena kollha xhieda ta’ kaΩin ˙aj u dinamiku. Óidma kontinwa g˙al skop wie˙ed. Inkabbru l-festa u nkomplu nsebb˙u l-kaΩin.
Tutti Gusti Confectionery & Pastizzeria
4, Toni Bajada Square, Naxxar (Behind Parish Church) Tel: 21 412111
For Variety of bread, cakes, sweets, ice-creams, hot snacks, frozen food, wines, liqueurs, beers and minerals. Fresh Bread in the morning & afternoon We accept orders of food and gateaux for any type of parties. Open from Monday to Sunday Free home deliveries
83 Cafeteria Internet Cafè Telephone Centre Games Room
Prop: Manuel Bugeja
Tourist Street, Qawra (Near Police Station) Tel: 2158 6091, 2158 6263
84 Lista ta’ Marçi li se ji©u esegwiti mill-Banda Vittorja – Naxxar
Isem KompoΩitur Sponsor
Red Power Mor. Roderick Bugeja Red Gold Mro. Roderick Bugeja Clint Muscat Victorous Days Daniel Vella Aldo Bajada Lin-Neputi Aiden Mro. Raymond Sciberras Jurgen Attard Mariavi Mro. John Ivan Borg Tony Galea 90th Anniversary Mro. Alfred Farrugia Bruce Cortis Ta’ l-Inkwina Mro. Roderick Bugeja Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ Jour de Fete Mro. Giuseppe Stivala Kumitat Enriketta Mro. Archibald Mizzi Charles Spiteri Matthias Mro. Edwin Pace Silvan Azzopardi Innu Març Vittorja Mro. John Ivan Borg Arkivju Innu lil Marija Bambina – Patruna tan-Naxxar Mro. Raymond Sciberras Arkivju Innu Re©ina ta’ Qlubna Mro. Roderick Bugeja Arkivju Ta’ Peppina Mro. Roderick Bugeja Arkivju Golden Jubilee Mro. Emmanuel Bugeja Arkivji B’Óajr lis-Soçjetà Elton Lee Abela Philip Zahra Isaac Mro. Michael Bugelli Charles Cachia Tar-Romblu Mro. J. Zammit Keith Chetcuti Randich Elton Lee Abela Clinton Galea 6 ta’ Settembru Mro. David Caruana Keith Chetcuti Triple Knockout Mro. Raymond Fenech Arkivji Al Pacino Mro. David Agius Arkivji Censino Mro. David Agius Clinton Galea Calinda Mro. Herbert Pace Matthew Galea Juvecentus Mro. Raymond Sciberras Arkivji Il-FamuΩa Koppla Mro. Willie Attard Godwin Gauci Coronation Mro. J. Azzopardi Arkivji Doctor Gentium Mro. Emmanuel Bugeja Arkivji Wenzinos Maj. Anthony Aquilina Arkivji Victory Mro. Vincenzo Ciappara Arkivji Aswero Mro. H.H. Dalli Arkivji Granada Maj. Anthony Aquilina Arkivji ÌuΩeppini Mro. Lawrence Borg Arkivji Tal-Qalba Mro. Jos Busuttil Arkivji Ayrton u Maria Mro. Raymond Sciberras Joseph Azzopardi Apethoise Mro. Giuseppe Stivala Arkivji
85 NICKY’S BUTCHER
For Fresh & Frozen Meat & Poultry Also Frozen Fish & Vegetables Home made products Italian Style Sausages
Triq il‐Minfa˙, Naxxar (Near Primary School) Tel: 21 417114
For all your requirements in: Hardwood and Softwood Timber Beams, Plans & Scantlings Plywood, Chipboard, Hardboard, MDF, etc. Postform Semi‐finished furniture, components like internal doors, table legs, kitchen doors and drawers Mouldings Furniture accessories such as hinges, locks, knobs and handles Firewood Sawmilling and Kiln‐drying available Your Success, is our Aim Ûebbu©: Old Attard Road Tel: 214 6521, 2146 4118 Fax: 2146 5894 Gudja: Tarxien Road Tel: 2169 7726 E‐mail: [email protected] url:http:// www.cortisgroup.com/cortistimber/
86 Servizzi mill-Banda Vittorja tan-Naxxar
Data Lokalità OkkaΩjoni
21 ta’ Marzu 2008 Naxxar Ìimg˙a l-Kbira 15 ta’ Mejju 2008 Marsa Santissima Trinità 18 ta’ Mejju 2008 Marsa Santissima Trinità 7 ta’ Ìunju 2008 ÓaΩ-Ûebbu© San Filep 13 ta’ Lulju 2008 Kalkara San ÌuΩepp 14 ta’ Lulju 2008 Valletta Tal-Kamnu 20 ta’ Lulju 2008 Óal Qormi San Sebastjan 2 ta’ Settembru 2008 Naxxar Programm Festa 4 ta’ Settembru 2008 Naxxar Festa 6 ta’ Settembru 2008 Naxxar Festa 7 ta’ Settembru 2008 Naxxar Festa 8 ta’ Settembru 2008 Naxxar Festa 29 ta’ Settembru 2008 Naxxar Çelebrazzjoni Kxif ta’ Bust lil Kalçidojn Agius 21 ta’ Diçembru 2008 Naxxar Programm tal-Milied 24 ta’ Diçembru 2008 Naxxar Purçissjoni tal-Bambin
87 Clifford singer for all occasions, especially weddings
mobile: +356 7904 8856
email: [email protected]
website: www.clifford.com.mt Frans Butcher Fresh & Frozen Meat Traditional Maltese Sausages Poultry, Fish & Vegetables FREE DELIVERY 210, 21st September Avenue, Naxxar Tel: 21 419066
88 Programm Vokali u Strumentali tal-Banda Vittorja It-Tlieta 2 ta’ Settembru fi s-7.30pm • Quddiem il-KaΩin
Banda Fever Jeff Penders
Dance of the Goblins Mro Raymond Sciberras
Concertino Mro Lawrence Borg Dwett g˙al Tuba u Ewfonju. Solisti Carl Pullicino u Carmel Cachia
Charlie Chaplin Arr. Marcel Peeters
There you’ll Be Dianne Warren Kantanta: Gloriana Arpa
Voce di Donne Arr. Donald Furlano Messa©© mill-President
Elegy Mro Christopher Muscat
Marcia Slava P. Tchaikowsky
G˙anja mill-Qalb Mro Raymond Sciberras Kantanti: Gloriano Arpa u Clifford Galea
Innu Marcia Vittorja Mro John Ivan Borg
Grazzi lil kull min g˙en fil-kisba tas-suççessi ta’ l-G˙aqda MuΩikali Vittorja.
89 21 September Avenue Naxxar TTel:el: 22701701 77270270
Opening hours
MMondayonday toto FridayFriday 9.00am9.00am‐12.30pm12.30pm 44.00.00‐7.30pm7.30pm SSaturdayaturday 99.00.00‐1pm,1pm, 4.004.00‐7.00pm7.00pm Jackson
Mob: 7900 5333am Mob: 7997 9131pm
• Free appetizers • Fully air‐conditioned • Vast selection of wines and cocktail menu • Moderate prices and a friendly atmosphere • Live sports on big screen and plasma TVs • Booking for parties and traditional Maltese meals accepted.
25, Triq il‐Ìifen, Bugibba SPB 2841 Tel: 2749 2849 Email: [email protected] Mark – Mob: 9949 2849 92 Aktar dwar l-attivitajiet li saru matul din is-sena
Meta er©ajt ©ejt biex nag˙ti ˙arsa lura lejn l-attivitajiet kollha li kellna matul is-sena li g˙addiet, ji©ifi eri mill-festa l-o˙ra ’l hawn, rajt kemm kienu vasti u varji dawn l-attivitajiet. L-impenn ta’ din is-Soçjetà qed dejjem jikber u jiΩdied. Din minnha nnifi sha hi ˙a©a poΩittiva u ta’ min jinkora©©iha. Madankollu biex dawn l-attivitajiet setg˙u jse˙˙u kien jirrikjedi ammont kbir ta’ xog˙ol min-na˙a tag˙na. Ûgur li seta’ jsir g˙ax insibu min imidd idu u jag˙ti daqqa t’id, iΩda minn hawn nag˙mel appell biex dawk kollha li j˙ossu li g˙andhom x’joffru ma joqog˙dux lura imma jersqu u joffru s-servizzi tag˙hom ˙alli din is- Soçjetà tkompli tisseddaq, tikber u tissa˙˙a˙. Kien g˙aldaqstant xieraq li b˙alma dejjem g˙amilna fi snin o˙ra qabel il-festa, nibdew iç-çelebrazzjonijiet b’ikla g˙all-˙bieb. Dan il- BBQ fi Triq Santa Luçija qed ikun mistenni ferm. In- nies qed turi li qed tiddeverti bis-s˙i˙ u g˙aldaqstant din l-attività qed ti©bed lejha numru sabi˙ kemm ta’ parteçipanti, li bil-wirjiet tag˙hom allegraw lil dawk preΩenti u anke ta’ membri li f’ambjent pjaçevoli ji©u jqattg˙u ftit sig˙at ta’ misrie˙. Il-jum tat-2 ta’ Settembru issa da˙al sew fi l-kalendarju tan-Naxxarin li huma dilettanti tal-muΩika. Mijiet huma n-nies li jattendu g˙all-kunçert annwali li s-Soçjetà tag˙ti fi t-triq quddiem il-KaΩin ˙dejn il-Kappella ta’ Santa Luçija. F’dan il-kunçert tindaqq muΩika klassika, semi-klassika u anke moderna biex b’hekk tattira nies ta’ kull età u ta’ gosti differenti. Ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast Direttur Roderick Bugeja, il-Banda kienet impekkabbli meta esegwiet g˙ad ta’ siltiet li paxxew lil kull min kien preΩenti. Iç-çapçip ma naqasx speçjalment g˙all-bravuri li wrew is-solisti meta kien imiss il-biççiet tag˙hom. Tajjeb ukoll kienu l-kantanti li b’melodija liema b˙ala kantaw fl imkien Come What May mill-Moulin Rouge. B˙al dejjem dan il-kunçert ikun imΩewwaq minn kollox g˙ax imbag˙ad kien imiss ukoll jag˙ti l-interpretazzjoni tieg˙u t-tenur Charles Vinçenti li sa˙˙ar lill-udjenza bil-vuçi impressjonanti tieg˙u. B˙alma dejjem ji©ri wkoll f’din is-serata, il-President tas-Soçjetà t-Tabib Michael Farrugia jindirizza lil dawk preΩenti. Huwa qal li g˙alkemm kien relattivament ©did f’din il-kariga li jokkupa ma’ din is-Soçjetà, huwa qal li kien xorta integra ˙afna. Qal ukoll li kien impressjonat bl-ammont kbir ta’ xog˙ol li jirrikkjedi biex ji©u attwati dawk l-attivitajiet kollha. Waqt li rringrazzja lil kull min b’xi mod
93
kien g˙en huwa sejja˙ lill-membru anzjan Carmel Mula li ftit qabel kien g˙adu kif irriΩenja mill-kumitat wara aktar minn erbg˙in sena attiv. Huwa rringrazzjah tal-˙idma kollha li kien wettaq fi ˙dan din is-Soçjetà u rregalalu tifkira tal-okkaΩjoni. Min- na˙a tieg˙u, is-Sur Mula, fi lwaqt li rringrazzja lill-President, wieg˙du li se jibqa’ jag˙ti l-g˙ajnuna tieg˙u kull meta u fejn jista’. Wara dan kien imiss il-parti fejn allievi u bandisti tal-post ji©u ppremjati g˙all-impenn f’dak li hu tag˙lim tal-muΩika u g˙all-attendenza tag˙hom fi l-lezzjonijiet fi s-sena li g˙addiet. Kien hawnhekk fejn is-Surmast Direttur Mro Roderick Bugeja u l-Assistenta Surmast Christine Vella ppreΩentaw plakek ta’ tifkira lil Karl Borg, Frankie Galea, Samantha Scicluna u lil Bernice Mercieca. Prosit tassew lil dawn it-tfal u n˙e©©uhom jibqg˙u jie˙du t-tag˙lim bis-serjetà. PreΩentazzjonijiet o˙ra, b˙alma issa saret drawwa f’din l-okkaΩjoni saru mis- sostenituri tas-Soçjetà. Is-Sur Angelo Xuereb, benefattur u patrun tas-Soçjetà beda biex g˙amel g˙otja ta’ fl us. Warajh tela’ s-Sur Vince Debono biex f’isem is- Sindku tan-Naxxar Dr Maria Deguara u r-ra©el tag˙ha, l-Onorevoli Dr Louis Deguara g˙amel g˙otja ta’ fl us. Dawn kellhom jitilqu ftit qabel min˙abba mpenji o˙ra. G˙otja fl us ukoll g˙amel id-dentist Dr Kenneth Spiteri. Is- Sur Martin Sultana f’isem il-kumpanija Horizon 2000 g˙o©bu jirregala lis-Soçjetà kompjuter ©did biex jaqdi l-˙ti©ijiet ta’ ˙ajja moderna. Wara, f’isem il-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ resaq Daniel Farrugia. Huwa f’isem il-membri l-o˙ra kollha g˙adda g˙otja fl us lill-President. Kummissjoni o˙ra fi ˙dan din is-Soçjetà li b˙al dik ta’ qabilha ta˙dem ˙afna biex l-g˙anijiet ta’ din is-Soçjetà ˙abbrieka jirnexxu, hija l-Kummissjoni Banda. Dawn
96 jie˙du bis-serjetà u ja˙dmu bis-s˙i˙ biex l-aspett muΩikali jkompli jmur dejjem ’il quddiem u b’hekk l-g˙an prinçipali ta’ din is-Soçjetà jintla˙aq. Issa kien imiss lill-Barman tal-KaΩin is-Sur Aldo Bajada. L-ewwelnett huwa g˙adda g˙otja ta’ fl us lill-President. Wara dan huwa personalment ried juri apprezzament lis-Sur John Muscat. Is- Sur Muscat huwa membru fi l-kumitat li ja˙dem ˙afna fuq dak li hu qasam artistiku. Il-kontribut tieg˙u huwa wie˙ed konsiderevoli u imprezzabbli. B’turija ferm sabi˙a ta’ solidarjetà, il- President Emeritus, is-Sur Toni Catania wkoll dehrlu li ma jistax jonqos li jie˙u sehem huwa wkoll. G˙aldaqstant huwa wkoll g˙amel g˙otja ta’ fl us lis- Soçjetà. Membru ie˙or anzjan li jie˙u interess sew fi s-Soçjetà tag˙na huwa s-Sur Joseph Zammit. Is-Sur Zammit ukoll irregala g˙otja fl us. Wara dawn kien imiss lis-Sur Reno Bugeja. Is-Sur Bugeja ta pittura artistika ta’ San Ìor© Preca ma˙duma mill-artist G˙awdxi Adonai Camilleri Cauchi. B’din l-g˙otja, is-Sur Bugeja kompla Ωied mar-rikkezzi artistiçi li tipposjedi s-Soçjetà. Min-na˙a tieg˙u John Paul Muscat kompla Ωied fl -akkwisti tal-muΩika meta f’isem is-Sur John Muscat irregala l-partitura tal-muΩika ori©inali Ave Marija tal-kompoΩitur Mro Raymond Sciberras. Aktar muΩika g˙as-Soçjetà ©ie ippreΩentata mill-arkivista s-Sur Charles Cachia. Din kienet tikkonsisti f’sett libretti ©odda li l-Kummissjoni Banda kienet g˙adha kif ˙ejjiet g˙all-festa li kien g˙adu kif ing˙ata l-bidu tag˙ha. G˙otja o˙ra din id-darba lill-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ ing˙atat minn Alexia Camilleri lis-Sur Daniel Farrugia b˙ala rappreΩentant tal-Kummissjoni. Din l-g˙otja ng˙atat f’isem il-familja Camilleri. Turija o˙ra ta’ apprezzament intweriet mid-dilettanti tan-nar fi ˙dan is- Soçjetà Vittorja, din id-darba lejn se˙ibhom Silvan Azzopardi. Dawn riedu jirrikonoxxu l-˙idma
97 YYORKDALEORKDALE
Dine alfresco with candles kept safely from the wind in these contemporary glass lanterns, Jeskerst uniquely crafted in stainless steel. These lanterns are part Unisex Hair Dressing Salon of a range of new, stylish and innovative creations now Antoinette available at Licensed high quality Betty Triq l-Alfi er, Boop Painted Resin Naxxar Statues. This statue has Betty giving a saucy wink Telephone: and a cool little love garter 21 438 756 belt. Labour Avenue, Naxxar e‐mail: [email protected] Mobile: Tel: 2141 0549 9922 1090
FRESH AND FROZEN MEAT, POULTRY, FISH & VEGETABLES, SPECIALIZING IN MARINATED CHICKEN, MEAT, RIBS. ALSO AVAILABLE ARE HOME-MADE BEEF BURGERS, MEAT BALLS, BRAÌJOLI, KEBAB & B-B-Q SAUSAGES
63, Triq San Tumas 95, Triq il-Musbie˙ Floriana Naxxar Tel: 21 221 028 Tel: 21 413 800 FREE DELIVERIES 98 kontinwa ta’ Silvan biex kull sena ji©i miksub is-suççess li qed jintla˙aq f’dak li g˙andu x’jaqsam man-nar, speçjalment man-nar tal-art. Silvan ja˙dem bla heda biex kull sena, speçjalment fi s-6 ta’ Settembru jin˙araq nar tal-art li sar i˙abbatha mat-tajbin li hawn f’Malta. L-a˙˙ar g˙otja imbag˙ad saret lis- Sinjura Jacobeth Bugeja, li ti©i l-mara tas-Surmast Direttur g˙all-g˙ajnuna li tat biex setg˙et tittellg˙a l-parti fejn ˙adu sehem it-tfal f’dan il-kunçert. Matul il-festa li g˙addiet, b˙alma ji©ri dejjem, is-Soçjetà kienet ferm impenjata. B˙alma issa huwa stabbilit f’dawn il-jiem ferrie˙a ddedikati lill-ma˙buba Bambina tag˙na, il- Banda ddoqq g˙add ta’ marçi brijuΩi matul it-toroq tan-Naxxar. L-akkumpanjament tal-partitarji ferrie˙a qieg˙ed kull ma jmur jiΩdied speçjalment fl -4, fi s-6 u fi t-8 ta’ Settembru. Dawn qeg˙din jipparteçipaw b’tali mod li l-briju qed ikun kbir u qed ji©bed g˙ad kbir ta’ spettaturi. L-istess qed jag˙mel il-log˙ob tan-nar tal- art. Dan in˙araq fl -4 u fi s-6 ta’ Settembru wara li jispiççaw il- marçi rispettivi. Is- seng˙a li qed tintwera mid-dilettanti tag˙na hija Ωgur wa˙da tal-g˙a©eb. Wie˙ed jista’ biss jimma©ina l-ammont ta’ ˙sieb, xog˙ol u seng˙a li dan in-nar jirrikjedi imma xhieda ta’ dan kollu huma l-kwantitajiet kbar ta’ spettaturi li dan qed ji©bed, mhux mir-ra˙al biss imma minn Malta kollha.
99 OPUS 33 Lilies Garden and Leisure Centre Art & Craft Shop Parish Street, Naxxar NXR 03, Malta Tel: 21413106 Mob: 9924 6559 Picture/Tapestry Offers: Fresh and Artificial Plants, Frame Maker Fresh and Dried Flower Arrangements. for any occasion Glassware and a large selection of: Tel: 21 413802 Candles, Flower rings, Insect Repellants, Bamboo Flares, Scented Floaters, Glass Floating 21st September Avenue, candle bowls, Candle gift packs, Naxxar and many, many more. Opening Hours: We also Deliver Monday to Friday Open Daily from: 9.00am to 12.00pm & 4.00pm to 7.00pm 8.30am to 1.00pm & 4.00pm to 7.00pm Saturday Saturday from: 9.00am to 12.30pm 8.30am to 1.00pm (Winter all day)
Joseph Pace
Aluminium Works
“Mer˙ba”, Mdina Road Ûebbu© – Malta Tel: 21 462 812 Mob: 99 450 918
100 Ma damx ma g˙adda Ωmien wisq li s-Soçjetà, permezz tal- banda tag˙ha re©g˙et kienet involuta g˙al darba o˙ra f’attività fi n-Naxxar. Dan ©ara is-Sibt 29 ta’ Settembru. F’din il-©urnata kienet saret l-inawgurazzjoni tal-mafkar ta’ Kalçidon Agius li kien miet fl -2006. G˙al din l-okkaΩjoni, il-Banda ˙adet sehem billi daqqet marçi minn ˙dejn il-bandli fejn tpo©©a l-mafkar, sa ˙dejn il-kaΩin. Hemmhekk, il-President it-Tabib Michael Farrugia inawgura wirja dwar Kalçi mtellg˙a mis-Sur Paul Catania. Din il-wirja damet ©img˙a miftu˙a g˙all-pubbliku. Meta l-festa g˙addiet u tista’ tg˙id li l-affarijiet re©g˙u ©ew g˙an-normalità ng˙ata bidu g˙al xog˙ol li kien ilu ji©i ppreparat. Kien Ottubru meta beda jsir ix-xog˙ol fuq tne˙˙ija ta’ wires minn mal-faççata. Ing˙atat bankina ©dida u ftit wara beda xog˙ol ta’ restawr fuq iΩ-Ωew© faççati tal-KaΩin. Dan kien sarilhom ˙sara kbira bl-elementi u riedu ji©u rrestawrati. Waqt dan kollu kompla x-xog˙ol ta’ tqeg˙id ta’ r˙am fi l-bar biex b’hekk ©ie jixraq lil-lokal tag˙na. Wara dan kollu kien re©a’ mag˙na Diçembru, ix-xahar tant sabi˙ g˙ax mieg˙u hemm involuta l-festa tant mistennija tal-Milied. Ma jistax jonqos g˙alhekk li dan ix-xahar i©ib mieg˙u ammont ta’ xog˙ol u preparamenti. Filwaqt li baqa’ jsir xog˙ol ta’ manutenzjoni u restawr fi l-KaΩin, bdew ukoll il-preparamenti g˙all-kunçert annwali tal-Milied. Dan il-kunçert qed ikun mistenni ˙afna g˙ax fi h tindaqq muΩika ta’ livell g˙oli u anke ta’ gosti differenti. Programmi b˙al dawn ikomplu juru kemm imxiet ’il quddiem il- kultura tal-muΩika fi s-Soçjetà tag˙na ta˙t it-tre©ija g˙aqlija tas-Surmast Direttur Mro Roderick Bugeja u l-assistent surmast is-Sinjorina Christine Vella. Indaqqu siltiet adattati g˙aΩ-Ωmien ferrie˙i tal-Milied. Fl- a˙˙ar tal-programm, il- bandisti u l-allievi wrew l-apprezzament tag˙hom g˙all- g˙ajnuna u l-attenzjoni kontinwa li jie˙du ming˙and l-g˙alliema tal-muΩika. Huwa ppreΩentaw rigali liΩ-Ωew© g˙alliema tag˙hom. Fit-22 ta’ Diçembru, il-membri u l-˙bieb tag˙na gawdejna lejla fl imkien fi l-Plaza Hotel f’Tas-Sliema. Kellna Dinner Dance. Kilna u Ωfi nna mal-muΩika
101 BAR – RESTAURANT – PIZZERIA TRIQ IT-TURISTI, BUÌIBBA
Private Lessons in Naxxar
Maths (Forms 1, 2, 3, 4) P. R. Physics (Ordinary Level) Aluminium Works
For all types of Small Groups Guaranteed Aluminium, Insect Screens Balconies, Doors, Windows CONTACT etc…… Tel: 2149 8952 (after 4.30 pm) 79010885 Mob: 9945 0920
102 pprovduta. Id-divertiment ma naqasx. Óadna pjaçir u sirna nafu aktar lil xulxin mill-qrib. Is-27 ta’ Diçembru kienet il-©urnata riservata g˙at-tfal tag˙na u tal- ˙bieb tag˙na. Fis-sala 8 ta’ Settembru ©ie organizzat g˙al darba o˙ra Christmas Party g˙alihom. It-tfal ˙adu pjaçir, iddivertew u kantaw u anke kielu. Tpaxxew bil-magician u fl -a˙˙ar ing˙ataw rigali biex jibqg˙ulhom tifkira ta’ din l-okkaΩjoni sabi˙a. Diversi kienu l-attivitajiet li l-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ torganizza matul is-sena. Tag˙mel dan biex tkompli ti©bor fondi ˙alli tkun tista’ torganizza briju kif jixraq lis-Soçjetà tag˙na matul il-jiem tal-festa. Barra minn hekk hija minn Ωmien g˙al Ωmien tag˙mel donazzjonijiet lis-Soçjetà li jkunu ferm utli. G˙aldaqstant, din is-sena re©a’ kellna numru ta’ ikliet li saru fi l-lokal tag˙na. Ìiet organizzata wkoll sparatura fuq plattini u kien hemm ukoll anke kompetizzjoni ta’ billiards. Prosit g˙ax dan kollu jkompli jg˙aqqad l-element Ωg˙aΩug˙ fi ˙dan is-Soçjetà tag˙na. Attività ©dida li saret l-ewwel darba din is-sena kienet il- Prize Day tal-allievi tag˙na li saret il-Ìimg˙a, 28 ta’ Marzu. In-numru ta’ allievi u bandisti tag˙na issa kiber ©mielu u sar progress konsiderevoli. L-impenn li dawn it-tfal u Ωg˙aΩag˙ qed jag˙mlu huwa kbir u g˙alhekk ta’ min japprezzah. Kienet din ir-ra©uni li Kummissjoni Banda ˙ar©et bl-idea li g˙all-ewwel darba nag˙mlu serata ddedikata g˙al dawn it-tfal fejn min iddistingwa ru˙u ji©i ppremjat g˙all-isforz li jkun g˙amel. Kienu mistednin il-©enituri tag˙hom ukoll. Dawn ˙adu ©ost jaraw l-abbiltà u l-progress li sar minn uliedhom. Kienet serata pjaçevoli li tat gost lil kul˙add. Prosti tal-idea u tax-xog˙ol li sar. G˙at-tieni sena konsekuttiva f’April, id-dilettant tan-nar fi ˙dan is-Soçjetà re©g˙u ˙adu sehem fi l-Festival tan-Nar li sar il-Furjana g˙all-festa ta’ San Publiju. IΩ-Ωew© entraturi li bihom ˙adu sehem ©ibdu l-ammirazzjoni ta’ dawk preΩenti. Prosit g˙ax-xog˙ol u dedikazzjoni li dawn juru minn sena g˙al o˙ra u grazzi kbira g˙as-sostenituri.
Ûew© Ωjajjar importanti u ta’ min isemmihom saru fi l-lokal tag˙na matul din is-sena. Kien il-Óadd, 25 ta’ Mejju meta l-Eççellenza Tieg˙u Dr Edward Fenech Adami g˙o©bu jonorana bil-preΩenza
103 Labour Avenue, Naxxar NXR 04 Tel. 2141 2061, 2141 2469 Fax. 2143 7067 GENERAL CONTRACTORS • CIVIL ENGINEERING WORKS • READY MIX CONCRETE BUILDING COMPONENTS MANUFACTURERS • SAND • SPALLS • SOIL • TORBA • HOT/COLD ASPHALT
104 tieg˙u. Din kienet parti minn Ωjara estensiva ta’ ©img˙a li kien qed jag˙mel fi r-ra˙al tag˙na tan-Naxxar. Huwa Ωar diversi g˙aqdiet u persuni o˙ra. Huwa ©ie milqug˙ mill-President tas- Soçjetà Dr Michael Farrugia fejn imbag˙ad kompla jdur il-kaΩin. Ûjara o˙ra ta’ min isemmiha kienet dik mill-Onor. Dr Joseph Muscat, il-Kap il-©did tal-oppoΩizzjoni. Dr Muscat ukoll wera x-xewqa li jiltaqa’ mag˙na waqt Ωjara li kien qed jag˙mel fi r- ra˙al tan-Naxxar u a˙na lqajna x-xewqa tieg˙u bil-fer˙a. Ûjarat min-nies distingwi b˙al dawn jag˙mlu unur lis-Soçjetà tag˙na. Attività o˙ra ©dida li saret din is-sena kienet ©urnata mimlija avventura li ©iet imtellg˙a mill-Kummissjoni Banda. Fis-6 ta’ Lulju grupp imdaqqas mag˙mul minn allievi, ©enituri u membri o˙ra ddeçidew li jqattg˙u ©urnata fl imkien. Jie˙du ˙siebhom kien hemm membri tal-Malta Sea Cadettes. Flimkien dawn ipparteçipaw f’attivitajiet mimlija avventura. Huwa xxabbtu u niΩlu ma’ blat g˙oli, marru canoeing, sparaw fuq targets u numru ta’ attivitajiet o˙ra li Ωgur qatt ma kienu ppruvaw qabel. Kien hemm kliem ta’ tif˙ir g˙al din l-avventura. Ûgur li mhux sikwit se jkollhom çans jag˙mlu dawn l-affarijiet fi l-˙ajja tag˙hom. Matul ix-xhur tas-sajf, il-banda kompliet b˙al snin o˙ra tag˙ti s-servizzi tag˙ha fi l-festi ta’ r˙ula u bliet o˙ra. Dawn kull sena qed jiΩdiedu u dan lilna jag˙tina pjaçir. G˙alina jfi sser li min qed jisteddina qed jie˙du pjaçir bis-servizz li qeg˙din nag˙tu li dejjem qed ikun ta’ livell tajjeb. Ta’ min isemmi li din is-sena, kellna wkoll nag˙tu programm strumentali f’wie˙ed mis-servizzi tag˙na. Dan ukoll ikompli jkabbar l-isem tas-Soçjetà u jag˙ti ©ie˙ lil kull min qed ja˙dem biex l-G˙aqda MuΩikali Vittorja titqawwa u ssir dejjem a˙jar.
105 FUNERALI Joe Falzon (Undertaker tal‐Mosta)
G˙al servizz ta’ funerali bi prezzijiet moderati morru g˙and Anna Falzon ‘Rosemarie’, 35, Bridge Street, Mosta Tel: 21 411207, 21 411828 Mobile: 9949 0142, 9949 8056 — Fax: 21 420877
Issibu wkoll Taxi Service Night & Day Servizz u karrozzi suwed g˙all-okkaΩjoni Mini Bus Service
106 Naxxarin B˙alna Mro. Vittorio Scerri (1858 – 1942) MuΩiçista, Disinjatur, Dekoratur, Pittur u Poeta Naxxari F’g˙eluq il-Mija u Óamsin sena mit-Twelid tieg˙u minn John Magro
Fl-annwal ta’ din is-soçjetà tas-sena l-o˙ra, (2007), bdejt din is-sensiela ta’ artikli fuq Naxxarin b˙alna bil-kitba fuq in-Nobbli Markiz John Scicluna. L-iskop ta’ din il-kitba huwa li, fi lwaqt li nsiru nafu aktar fuq dawn il-Persona©©i, li b’g˙emilhom ˙allew din id-dinja a˙jar milli sabuha, nag˙tuhom ©ie˙ u nimitawhom fi t-tajjeb tag˙hom. Din is-sena g˙aΩilt lil Mro Vittorio Scerri, billi ta˙bat il-150 sena mit-twelid tieg˙u. Dan qed isir bil-permess ©entili u l-g˙ajnuna tan-neputi tieg˙u, Mro Joseph Fenech. Is-Surmast Vittorio Scerri twieled in-Naxxar fi s-7 ta’ Settembru tas- sena 1858, miΩ-Ωwie© ta’ Giovanni Scerri u Saveria xebba Debono. Ìie mg˙ammed fl -istess jum fi l-Knisja tan-Naxxar mir-Rev. D. Giuseppe Camilleri S. Th. D, (1849–65), l-ewwel Kappillan Naxxari. L-ismijiet li ng˙atawlu kienu Vittorio, Francesco u Josef. Parrinijiet kienu Luca Debono u Maria Fenech.1 Huwa kien imΩejjen b’dak kollu li huwa me˙tie© biex wie˙ed seta’ jissejja˙ “bniedem b’vina artistika”. Barra milli kien muΩiçista bravu, Ritratt ta’ Mro Vittorio Scerri, (1858‐1942). (Ritratt circa 1922) u jaf tajjeb il-lingwa Taljana, kien ukoll disinjatur, dekoratur, u pittur kapaçi. Huwa innamra wkoll mal-poeΩija. F’kull wa˙da minn dawn il-ferg˙at artistiçi, dejjem ˙adem u la˙aq livelli professjonali u ˙alla ˙afna xog˙olijiet biex jistg˙u jitgawdew u ji©i ammirati. Vittorio ˙a l-ewwel lezzjonijiet tal-muΩika meta kien g˙ad kellu tanx-il sena, g˙and wie˙ed qassis. Dan kien fi s-sena 1870. Baqa’ jistudja sakemm beda jikkomponi ˙afna g˙amliet ta’ muΩika Sagra u profana skont ma kien ikollu bΩonn. Fit-22 ta’ Ottubru, Vittorio Scerri ΩΩewwe© lil Maria Concetta Vella, fi l- Knisja tan-Naxxar.2 Minn dan iΩ-Ωwie© huma kellhom seba’ ulied; Giovanna, (1888–1967),3 Maria (1890),4 Antonio (1894-1975), Saverina,5 Giuseppe, (1889–1975),6 Emmanuele (1901–1982) u Carmelo (1905–1981), (Dun Karm).7 Wara l-1905, il-familja Scerri, marret toqg˙od f’dar akbar f’Nru 31 fi Strada San Giorgio (Triq San Ìor©), in-Naxxar. Prova tat-talent muΩikali tieg˙u huma l-bosta snin li g˙amel, b˙ala organista u Il‐Familja Scerri. Ritratt me˙ud fl‐1918. (Misluf mill‐familja Fenech)
107 Prop: Daniel Zammit THE ORIGINAL FREE DELIVERY Mobile: 99823745, 99811973, 79200589 Lm Euros Washing Powder x 4kg (for automatic) 3.40 7.91 Mayfield Laundry Liquid x 5 Lts 2.05 4.78 Mayfield Fabric Softener x 5Lts 1.50 3.49 Mayfield Dishwashing Liquid x 5Lts 1.50 3.49 Mayfield Handwash Detergent x 5Lts 1.70 3.96 Mayfield Sapone di Marsiglia x 5Lts 2.05 4.78 Andre Floor Disinfectants x 5Lts 0.85 1.98 Andre Dishwashing Liquid x 5Lts 1.00 2.33 Andre Bleach x 5Lts 0.75 1.75 Stain Away Powder 1.60 3.73 Laundry Gel x 4Lts 1.25 2.91 Block 12A, Manuel Borg Gauci Str., Sapone di Marsiglia x 4Lts 1.25 2.91 Óandaq, Qormi, Malta. Fabric Softener x 4Lts 1.00 2.33 Dettol x 2Lts 2.00 4.66 Tel/Fax: 2149 5212, 2149 7200 Shower Gel 1Lts 0.70 1.63 Mob: 9949 5610 special offer 2 for 1.00 2.33 Toilet paper 1pkt. x 4 maxi rolls 0.60 1.40 Toilet paper 1 pkt x 24 rolls 2.00 4.66 1.50 3.49 De Greaser Spray 1.50 3.49 Thick Bleach 0.40 0.93 special offer 3 for 1.00 2.33
STG 1183, No 4, Luqa Briffa Str., Naxxar Tel: 21 410552 • Mob: 9947 4358 Nag˙mlu kull xog˙ol ta’ injam… aperturi, g˙amara, kçejjen, eçç… kollox bi prezzijiet mill-aqwa Naççettaw ukoll “Turnkey Projects”
108 Maestro di Cappella, f’diversi r˙ula ta’ Malta, fosthom f’Óal Balzan (1888–1905), il-Mosta, (1904–29), u madwar g˙axar snin o˙ra n-Naxxar. KwaΩi ˙amsin sena ta’ ˙idma f’dan il-qasam. Kien ukoll surmast tal-Banda ‘La Pace’, tan-Naxxar fi l-bidu tas-Seklu G˙oxrin, (1902–04), u anke qabel, (1894),8 kif ukoll g˙al tliet snin o˙ra bejn, 1914–17, fi Ω-Ωmien l-ewwel Gwerra Dinjija.9 B˙ala kompoΩitur kiteb g˙add kbir ta’ Sinfoniji, Valzi, Marçi, Melodiji u xog˙lijiet o˙ra, g˙all-banda u g˙all-orkestra. Kiteb ukoll ˙afna muΩika Sagra fosthom: g˙add ©mielu ta’ quddies, vespri, motetti sagri, u repertorju s˙i˙ ta’ muΩika litur©ika g˙al dak iΩ-Ωmien. Fost din il-muΩika hemm 27 responsorju g˙al vuçijiet u orkestra.10 It-talent muΩikali tieg˙u g˙addieh lill-membri tal-familja tieg˙u, lill-uliedu Prof. Emmanuele Scerri b˙ala Surmat direttur tal-orkestra u strumentali solisti fi t-Teatru Muniçipali ta’ Tunis.11 Lil ibnu Dun Karm (t.25.1.1905–m.5.iii.81), wara Monsinjur, li kompla l-istudju tieg˙u fi Franza, fejn kien l-organista tal-Katidral ta’ Lucon fi l-provinçja ta’ Vendeé bejn 1935–40, u g˙al xi tletin sena organista fi l-Kon Katidral ta’ San Ìwann f’Malta. Óafna organisti tg˙allmu g˙andu. Dun Karm huwa wkoll awtur ta’ tant quddies, responsorji, muΩika polifonika u innijiet. Vittorio g˙allem ukoll lin-neputi tieg˙u Naxxari, Mro Joseph Fenech, illi huwa rispettat u ammirat minn muΩiçisti professjonali Maltin. Xog˙lijiet tieg˙u rebb˙u˙ premjijiet u fama barra minn pajjiΩna f’konkorsi ta’ kompoΩizzjonijiet muΩikali. Huwa ikkompona wkoll ˙afna muΩika sagra, fosthom quddiesa mill-isba˙.13 Il-familja ta’ Vittorio Scerri ma kinitx xi wa˙da sinjura. B˙all-biçça l-kbira tal-familji Maltin f’dawk iΩ-Ωminijiet il-familja Scerri kienet fi nanzjarment instabbli. Vittorio, b˙ala l-kap ta’ familja numeruΩa, kien ja˙dem ukoll b˙ala disinjatur u dekoratur ma’ grupp ta’ artisti Taljani li kienu jin©iebu Malta apposta g˙all-pittura, skultura, dekorazzjoni u restawr. Peress li Vittorio Scerri kien jaf jitkellem bit- Taljan, qabbduh ja˙dem mag˙hom. Huwa akkwista esperjenza fi l-lingwa u iΩjed u iΩjed fi x-xog˙ol artistiku li issa kien sar ˙a©a wa˙da mieg˙u. Kien jispeçjalizza ˙afna fl -imitazzjoni tal-ir˙am, (pittura tal-ir˙am marmorea). F’din l-epoka, bejn l-1900 u l-1920, Vittorio ˙adem fi l-Palazz maestuΩ, tal-MarkiΩ Giuseppe Scicluna, Palazzo Parisio fi n-Naxxar,14 fi l-Palazz Ma©isterjali, illum il-Palazz tal-President fi l-Belt u f’San Anton, fi l-Kappella. Óadem ukoll f’Kastilja, u diversi bere© o˙ra fi l-belt Valletta, sewwa b˙ala pittur kif ukoll b˙ala dekoratur. Vittorio, jew Vittorju Ta’ Severja,15 kif kienu jsibuh in-Naxxar, kien wie˙ed mid-dekoraturi u pitturi ewlenin tal-armar il-©did tal-Pjazza tan-Naxxar li ntrama l-ewwel darba lest minn kollox fi l-festa titulari tal-Vitorja fl -1928.16 G˙al dan l-armar maestuΩ, Vitor pitter it-temi mil-litanija tal-Madonna fuq tnax-il arma tat- trofej, kif ukoll induratura, ir˙amar u Ωebg˙a.17 Hu kien jispeçjalizza fi l-kulur a˙dar, iswed, abjad u l-muΩajk ta’ lewn differenti, fi lwaqt li Mikiel Fenech, Tal-Orbu, Naxxari wkoll, kien mitfug˙ fuq tip ta’ kuluri marmorji o˙rajn.18 Jien kelli x-xorti li nara ©abra ta’ disinji minn tieg˙u, iffi rmati V. Scerri, kif ukoll kollezzjoni sabi˙a ta’ stemmi mpittrin fuq karti tad-disinn ta’ dik l-eopka, bl-akkwarella. Din il-kollezzjoni ©©ib l-isem “Raccolta Pa©na mill‐kollezzjoni tal‐armi tal‐Gvernaturi ta’ Malta mpin©ija minn V. Scerri Pa©na Nru di Stemmi Delle Famiglie Maltesi 114, li turi l‐armi tal‐Gvernaturi IngliΩi; Compresi Anche Delle Citta’, Villagi, VI (1836) Sir Henry Frederick Bouveries; VII (1843) Onor. Parick Stuart; VIII (1847) Vescovi e Gran Maestri di Malta”, li Onor. Sir Richard More O’Ferrall; IX (1851) Ritratt ta’ wa˙da mill‐armi tat‐ ©©ib l-annu 1922. Sir William Reid; u X, (1858) Sir John Gaspard trofej, pittura ta’ Vittorio Scerri. Le Marchant.
109 Victory Pharmacy For Cosmetics and Photographic Materials Victory Square, Naxxar Tel: 21 412454
Prop.BBunny Silvio Borg • uMob: 79n 419 n312 y ttoysoys
110 F’din il-kollezzjoni nsibu l-istemmi tal- kunjomijiet Maltin u xi o˙rajn minn postijiet o˙ra, mqassmin disg˙a f’kull pa©na; stemmi ta’ bliet u r˙ula Maltin, (5 kull pa©na), bil-‘Motto’ tag˙hom; isqfi jiet ta’ Malta, (4 kull pa©na), mill-1253 sa l-Isqof Dom Maurus Caruana O.S.B.; Granmastri tal-Ordni ta’ San Gwann, (1530 – 1798), (4 kull pa©na); Gvernaturi ta’ Malti sal-1884, (5 kull pa©na) u ordnijiet reli©juΩi Konventwali, (4 kull pa©na). B’kollox, ’il fuq minn mitt pa©na ta’ pittura u dekorazzjoni mill-isba˙. Dan ix-xog˙ol, li sar aktar b˙ala passatempt, tlesta minn Vittorio Scerri fl -1922, u kien ˙a ˙afna snin ta’ riçerka biex setg˙u jin©abru kollha. L-Arma ta’ Malta Disinn ta’ Vittorio Scerri, mag˙mul bil‐linka Indjana u akkwarella bil-kliem “Undique Melitae Fulgent”, qieg˙da fuq karta tad‐disinn ta’ dik l‐epoka. fl -ewwel faççata tal-ktieb jew kollezzjoni.19 Fost xog˙olijiet o˙rajn minn tieg˙u li nafu bihom, minbarra diversi kwadri mpittrin, insibu d-disinn taΩ-Ωew© arki trijonfali li kienu jintramaw, g˙all-festa tal-Vitorja, wie˙ed fi l- bidu ta’ Strada Reale,(illum Triq il-Kbira), u l-ie˙or fi l-bidu ta’ Strada Santa Lucia.20 Vittorio irrestawra wkoll l-istatwi ta’ Santa Luçija, li kienu in˙admu minn Vincenzo Cremona, (1851 – 1912). Dawn kienet saritilhom ˙afna ˙sara bix- xita u l-maltemp li kien g˙amel g˙all-festa tal- Vitorja fi s-sena çentenarja 1936.21 Disinn ie˙or tieg˙u huwa dak tal-grada tal- ma©©ur.22 Dan hu xog˙ol ta’ Carmelo Calleja, L‐Armar tal‐Pjazza g˙all‐festa tal‐Vitorja n‐Naxxar. Dan l‐armar kien impitter minn Vittorio Scerri u Michele Fenech. Fir‐ritratt 23 (1870 – 1942), ˙addied bravu Naxxari. Disinji jidher ukoll l‐Ark Trijonfali fil‐bidu ta’ Strada Reale, disinn ta’ o˙ra qeg˙din fi l-knisja tan-Naxxar b˙al ma hu l‐istess Vittorio Scerri. (Ritratt circa 1928). disinn, b˙ala ornament ta’ kitba, fuq il-ktieb tal- Konfraternità ta’ San ÌuΩepp. Tieg˙u wkoll hija l-A˙˙ar Çena, xog˙ol tal-kartapesta, mag˙luqa ©o kaxxar tal-˙©ie© dekorat. Fil-knisja, pitter erba’ tabelli jew skrizzjonijiet, li jintramaw mal-pilastri ma©©uri fi Ω-Ωmien tal-Ìimg˙a Mqaddsa, kif ukoll g˙amel il- kitba ta˙t l-istazzjonijiet tal-Via Sacra, dak iΩ- Ωmien bit-Taljan u li g˙adhom hekk sal-lum. Xog˙ol ie˙or tieg˙u hi pittura bl-akkwarell tal- knisja tan-Naxxar kif kienet qabel saru n-navi u d-dekorazzjoni tan-‘Nome di Maria’ fuq il- bankun il-qadim tal-istatwa titulari.24 Ritratt ta’ wa˙da mill‐armi li jintramaw mal‐pilastri ma©©uri fi Ωmien il‐Ìimg˙a Mqaddsa fil‐Knisja tan‐Naxxar. Vittorio Scerri kien jaf it-Taljan tajjeb u b˙alma g˙idna qabel kellu vina poetika. Kien jittraduçi minn kotba Taljani g˙all-Malti b’˙effa kbira. Fost ˙afna xog˙lijiet li huwa kiteb ittraduça g˙al Malti ‘Il-Óajja tal-Arkitett Giacomo Barozzi’ minn Vignola, (qrib Modena fl -Italja), kif ukoll kiteb jismu “Il-Galateo”, ktieb li jg˙allem id-drawwiet tajba, xierqa u çivili, biex wie˙ed ikun jista j©ib ru˙u tajjeb mas-soçjetà skond ir-regoli taç-çiviltà u tal-edukazzjoni. Kiteb ukoll fuq fi rxa wiesg˙a ta’ su©©etti fosthom: knejjes parrokkjali ta’ Malta; is-Santu Sepulklu; il-Patrijiet Fran©iskani u l-pesta fi t-‘Terra Santa’. Kiteb fuq l-istorja ta’ Ruma, dettalji, knejjes, vilel u tant ©miel
111 ie˙or fuq din il-Belt Eterna. G˙andu wkoll kitba ta’ ˙rejjef u çajt g˙all-mog˙dija taΩ-Ωmien. Fost kitbiet o˙rajn insibu poema twila fuq ‘Il-Vittorja ta’ Ìuditta fuq il-Prinçep Oloferne’, jisimha ‘Ìuditta’, poeΩija miktuba fl -1183. Fuq l-istess su©©ett kiteb ukoll dramm fi tliet atti, kitba tal-1913. Kiteb ©abra ta’ proverbji G˙arbin, poeΩija fuq il-Passjoni ta’ Sidna Ìesù Kristu, kif ukoll ˙afna sunetti g˙all-festa tal-Bambina. Vittorio romol fl -1933. Il-mewt ta’ martu Concetta ˙assha ˙afna u ma setax isib sabar. Fid-dar kien waqa’ skiet u dak il-vojt li ma seta’ jimtela b’xejn. Fost dan in-niket kbir bi sforz akbar kiteb ‘Marcia Funebri’ li ˙asilha bid-dmug˙ u semmieha ‘Ultimi Sospiri’ (l-a˙˙ar nifsijiet). Qabel kien kiteb muΩika o˙ra ddedikata lil martu Concetta, b˙all-valzi; “A te o Cara” (1915) u “O mio Tesoro”. Nistg˙u ng˙idu li minn hawn beda l-bidu tat-tmiem g˙as-surmast Vittorio Scerri. F’wa˙da mill-ittri mqanqla li bag˙at lil ibnu Dun Karm, hu kiteb hekk: ‘Dik li jien kont na˙seb li kellha tkun il-bastun fi xju˙iti, Óallietni. Issa ma baqag˙lix skop fi l-˙ajja’. Kliem li kwaΩi juri li kien qata’ qalbu mill-˙ajja. Mill-bqija baqa’ jg˙ix fi s-sabar, fi n-niket. Dan g˙amlu b’dinjità u b’kura©© ta’ nisrani konvint, sakemm waslet is-sieg˙a tieg˙u wkoll. Is-Surmast Vittorio Scerri miet in-Naxxar nhar il-Ìimg˙a, 20 ta’ Marzu 1942, fl -eqqel tat-tieni Gwerra Dinjija, fl -g˙omor ta’ 83 sena, mdawwar bil-familja u n-neputijiet tieg˙u. Ìie midfun fi ç-çimiterju ta’ San Ìor© fi n-Naxxar. Nhar it-Tnejn, 20 ta’ April 1942, saret quddiesa kantata bil-vuçijiet g˙al ru˙ il-kbir muΩiçista u pittur Vittorio Scerri, g˙eluq ix-xahar mill-mewt tieg˙u. Daqq l-orgni n-neputi tal-mejjet, ÌuΩeppi Fenech, u akkumpanjaw seba’ vuçijiet fi l-quddiesa ‘De Requiem’, li kien ikkompona l-istess V. Scerri. Dun Anton Sciberras li kien preΩenti g˙al din il-quddiesa kiteb hekk fi d-djarju tieg˙u,25 “Il-kant kien maestuΩ ˙afna, sewwa l-introjtu li jid˙ol fuqek f’daqqa kif f’daqqa tid˙ol il-mewt u ta˙sdek, kemm fi d- ‘Dies Irae’26, li fi ha tassew imfi sser l-g˙afsa tal-qalb u niket li seta’ jo˙ro© biss mill-qalb sentimentali u kbira ta’ dan il-kbir Naxxari”. Vittorio ˙alla vojt kbir u n-Naxxar g˙andu g˙aliex ikun kburi g˙all-kontribut li dan is-surmast ta lil ra˙al twelidu, li tieg˙u huwa kabbar il-©ie˙ ma’ Malta kollha. G˙alhekk kien xieraq li, l-Kunsill Lokali tan-Naxxar, ˙aseb biex tissemma Triq (Triq Victor Scerri), g˙al dan il-kbir patrijott Naxxari.27
N.B. Forsi, min jaf, xi darba tittella’ wirja fuq dan l-artist Naxxari u ji©u murija xi xog˙lijiet li huwa ˙adem u kiteb.
Óajr: Nixtieq minn qalbi nirringrazzja lil Mro. Joseph Fenech g˙all-g˙ajnuna li tani biex stajt ni©bor dan it-tag˙rif.
1 Arkivju (A) Parrokkjali (P) Naxxar(N), Kaxxa XIV, Mag˙mudija, Vol VI. 2 APN, Kaxxa Nur.10, Ûwie© Vol VI, Ûewwi©hom il-Kapillan, Dun Fran©isk Galea li kien mir-Rabat. 3 Giovanna, (jew Giannina), bint Vittorio, iΩΩew©et lil Benedetto Fenech, (1884 – 1924), li kien miΩ-Ûurrieq. Kellhom erbat itfal: Giuseppe, (Mro. Joseph Fenech), Carmelo, Maria Concetta u Pawlinu. Benedetto kien dekoratur u ˙adem fi d-dekorazzjoni tas-saqaf tal-Knisja tan-Naxxar qabel ma siefer lejn l-Awstralja ma’ xi Naxxarin o˙ra fi l-bidu tal-1924 min˙abba nuqqas ta’ xog˙ol. Benedetto miet b’disgrazzja ftit xhur biss wara li wasal l-Awstralja fl -1924. 4 Maria, soru fl -Ordni Karmelitan, siefret lejn Franza fl -1919. 5 Saverina, bint Vittorio Scerri ΩΩew©et lil Leone Scicluna u ti©i omm Dun Sav Scicluna, (1920 – 1996). Mietet f’salt f’Marzu tal-1928, meta missierha Vittorio, kien g˙addej bid-dekorazzjoni tal-armar tal-Pjazza. 6 ÌuΩeppi Scerri, Ta’ Vitor l-Organista, kien mastrudaxxa u bandist mal-banda ‘La Pace’. Óadem b’seng˙a kbira l-kruççetti forma ta’ salib, bi tmien ponot, tal-kavallieri, mil-landa, ta’ fuq l-antarjoli tat-trofej tal-Pjazza. Dan ix-xog˙ol kien ma˙dum f’dar Nru. 14, Pjazza Vittorja, Biçça xog˙ol kbira li g˙amel ÌuΩeppi kienet li fetaq il-linef tal-knisja, (li jintramaw fi l-festa, imsej˙in, xkora, g˙all-fatt li min- nofs ’l isfel jispiççaw fi speçi ta’ borΩa li qisha xkora), u sensilhom mill-©did, akbar fi d-daqs, b’Ωieda fl -ornamenti u fi d-dawl. Dawn kienu nxtraw fl -1890. L-iskultura fl -injam tal-ventartal tal-Festa, fi l-Kappella ta’ San ÌuΩepp, hi tieg˙u wkoll. 7 Monsinjur Kav. Dun Karm Scerri, (1905 – 1981): Ara Anton Camilleri, Programm Festa Marija Bambina 1997. 8 V. Scerri li kien Soçju, tas-Societa Filarmonica La Pace, tan-Naxxar, idderie©a din il-banda bejn Jannar u Mejju tas-sena 1894. 9 V. Scerri kien l-ewwel surmast Naxxari tas-‘Società Filarmonica La Pace’, (illum Peace Band), tan-Naxxar. Meta kien jidderie©i l-banda bejn, 1914 – 17, hu kien jit˙allas 6 xelini fi x-xahar. Barra li kien imexxi l-banda kwaΩi bla ˙las, ˙allielna wkoll xi pitturi li g˙adhom jeΩistu f’dan il-kaΩin. Ara P. Catania, L-Istorja tal-Banda fi r-Ra˙al, fi ‘Il-125 Anniversarju, 1862 – 1987’. 10 Xi Responsorji li kien kiteb Mro. Vittorio Scerri, fosthom; ‘O Vos Omnes (Tenore Solo) (1900), Vexilla Regis Prodeunt (1904), Ecce Quomodo (1919), li kienu ji©u esegwiti fi l-jiem tal-Ìimg˙a Mqaddsa, dan l-a˙˙ar ©ew addatti g˙all-Banda min-neputi tieg˙u Mro Joseph Fenech. Ara G˙aqda MuΩikali Vittorja Programm Festa 2007, pa©na 117.
112 11 Prof Emmanuele Scerri ma tantx kien mag˙ruf fostna g˙ax g˙ex barra minn xtutna. Fl-1922 mar Tripli fi l-Libja li kienet g˙adha kolonja Taljana fejn g˙amel isem tajjeb ˙afna g˙alih innifsu. Minn Tripli fi s-sena 1928 mar TuneΩ fejn dam sa ma rtira fi s-sena 1978. Wara mar jg˙ix fi Franza fejn miet fl -1982. 12 Wa˙da mill-akbar kompoΩizzjonijiet tieg˙u hija l-Oratorju ‘San Gregorio Magno’. 13 ‘Missa Sancte Joseph’ (1980), ©iet esegwita waqt kunçert, (Tribute Concert), memorabbli ta’ muΩika Sagra ta’ Maestro Joseph Fenech, Naxxari, mill-Orkestra Filarmonika Nazzjonali, mmexxija minn Mro Christopher Muscat, fi l-Kon Katidral ta’ San Ìwann, nhar il-15 ta’ Frar 2008. Óadu sehem ukoll il-korijiet ‘Jubilate Deo’, u ‘Collegium Musicum’. Jien kont hemm fost ˙afna Naxxarin o˙rajn. 14 Barra minn dawn id-dekoraturi Naxxarin li ˙admu fi t-tisbi˙ ta’ ‘Palazzo Parisio’ fl imkien ma’ Mro Vincenzo Cardona, skultur minn Reggio Calabria, kien hemm Filippo Venuti, pittur minn Ruma; Giuseppe Valenti, skultur Palermitan; u l-arkitett Carlo Sada, (1849 – 1924). Dan kien arkitett famuΩ minn Milan, li kellu sehem fi l-bini u d-dekorazzjoni tat-‘Teatro Massimo Bellini’, f’Katanja fi Sqallija. 15 Vittorio Scerri kienu jsibuh ukoll b˙ala Vittorju l-Organista. 16 Din is-sena dan l-armar jag˙laq 80 sena. Meta g˙amel id-dekorazzjoni tal-armar Vittorio Scerri kellu mas-70 sena. 17 Dan l-armar jikkonsisti fi 12-il kolonna tat-trofej, 8 pilandri Ωg˙ar u 2 kbar ta’ maz-zuntier, u 9 pedestalli bl-An©li fuqhom. 18 Dawn kienu l-kulur isfar, a˙mar u kannella. Komunikazzjoni verbali minn Mro Joseph Fenech. 19 Din il-kollezzjoni privata, kienet ©iet illegata mill-Patrijiet ÌiΩwiti. 20 Dawn kienu mag˙mulin minn xog˙ol fl -injam u ferrobattuto u saru lejn l-a˙˙ar tas-seklu dsatax, (1896 – 97). 21 F’dan ix-xog˙ol hu kien mg˙ejjun minn Mikiel Fenech, Tal-Orbu, dekoratur ie˙or Naxxari, g˙aliex dawn it-tnejn kienu jiftehmu ˙afna bejniethom u kienu ˙bieb kbar. Sabu tarf isewwuhom kollha, hekk li fi s-sena ta’ wara fl -1937, intramaw b˙as-soltu. 22 Din il-grada li ori©inarjament kienet ma˙suba biex titpo©©a mad-dar tal-˙addied Karmenu Calleja, tlestiet fl -1934. Karmenu Calleja, ˙addied kapaçi, ˙adem din il-grada fuq medda twila tas-snin. G˙al din il-biçça xog˙ol meraviljuΩa, Karmnu reba˙ medalja tal-BronΩ mis-Soçjetà tal-Arti, Manifattura u l-Kummerç fl -1935. 23 Vitor Scerri Ta’ Saverja u Karmnu Calleja, Ta’ Pietru Pawl, kienu ˙bieb. Karmnu ta’ sikwit kien iqabbad lil Vitor i˙aΩΩiΩlu disinn g˙al xi grada jew xi biçça xog˙ol li hu kien jag˙mel. Kommunikazzjoni verbali minn Mro. ÌuΩeppi Fenech. 24 Din sabha Paul Catania. Dan il-bankun jinsab fi l-MuΩew tal-Parroçça. 25 Meta Dun Anton kiteb dawn is-siltiet, kien g˙adu kemm g˙alaq l-g˙oxrin sena u kien g˙adu qed jistudja g˙all-qassis. Huwa ©ie ordnat saçerdot fi t-3 ta’ Awwissu 1947. 26 Dies Irae. Din hija ‘Sequentia’, li kienet ting˙ad jew titkanta fi l-quddies tal-mejtin u fi l-festa tal-Erwie˙ (2 ta’ Novembru). L-ewwel kliem ifi ssru ‘Jum il-Korla’, (A˙jar ng˙idu Jum il-Óaqq), meta fl -a˙˙ar jum , l-Iben t’Alla jer©a’ ji©i biex ji©©udika lill-˙ajjin u lill-mejtin, jikkastiga bin-nar etern tal-infern lill-˙Ωiena, u jippremja lit-tajbin u lil dawk li nidmu bil-glorja tal-Ìenna. Din kitibha probbabilemt S. Tumas ‘Ta’ Celano’ fi s-seklu Tlettax (fi l-Medjuevu). (Tag˙rif mid-Dizzjunarju tal-Bibbja Kattolika, Pa©na 71). 27 Catania. P., ‘Siltiet mid-djarju ta’ Dun Anton Sciberras’ Programm tal-Festa 2007, G˙aqda MuΩikali Vittorja, pa©na 97.
• Toasted Ftira • Assorted • Desserts • Bread Rolls • Drinks • Pasta • Hot Beverages • Hot Snacks
Gelateria Frutteria Allo Yogurt
21st September Avenue, Naxxar (Next to Yorkdale Stationers) Tel: 2142 2996
113
DDiscoveriscover PPremiumremium DDeliciouselicious MMonsteronster MMuffinsuffins wwee ddareare yyou…onceou…once yyouou ttryry tthem,hem, youy won’t share them! Availableilable at CConfectioners,onf Coffee Shops, SupermarketsSupermarkets & GGrocers
Bake ‘Wicked Cakes’ Trade Enq. Hi Trading Importers & Distributors of Foodstuffs. Tel: 2141 2882 Mobile: 9946 4932, 7944 9727 Email: [email protected]
Black Forest Ikla tal‐ Festa (barbecue)
Is-Sibt, 30 ta’ Awissu, fi s-7.30pm fi Triq Santa Luçija (quddiem il-KaΩin) LEJLA TA’ DIVERTIMENT MAL-KAÛIN TAL-BANDA VITTORJA bil-parteçipazzjoni ta’ Joe Demicoli TONQSUX Tgawdu ikel ‐ xorb ‐ muΩika ‐ kant u allegrija Ejjew u tie˙ du gost Ω gur
116 Il-Knisja tal-Vitorja Ìewwa Óal Qormi 351 sena mit-twaqqif tag˙ha Sq. Clifford Galea O.S.J. B.A.(Hons.) PGCE, Dip LCM
Wa˙da mill-˙afna knejjes li wie˙ed isib f’Óal Qormi hi l-knisja ddedikata lil Marija Bambina mag˙rufa fostna b˙ala l-Vittorja u g˙al xi Ωmien kienet mag˙rufa b˙ala tal-Fuqqanija. Inbniet mill-©did fi s-sena 1657. Qabilha kien hemm o˙ra iΩg˙ar imma li kienet ©iet ipprofonata fi s-sena 1652 fi l-viΩta pastorali tal-Isqof Fra Ìwann Balaguer Camarasa. L-istess xorti messet lil numru ta’ knejjes o˙ra li kienu fi l-viçin fosthom dawk ta’ San Leonardu, Santu Rokku, San Pawl Appostlu u Santa Marija Assunta. Dawn kienu ©ew ipprofonati min˙abba li kienu f’kundizzjoni ˙aΩina. Min˙abba li d-devozzjoni lejn Marija Bambina kienet ˙afna g˙al qalb in-nies speçjalment wara l-Assedju l-Kbir tas-sena 1565 meta bl-interçessjoni tal-Madonna l-Maltin reb˙u fuq il-Mislem, din il-Knisja re©g˙et inbniet u fi ha, barra l-artal ma©©ur inbnew erba’ artali o˙ra li ©ew imΩejna bl-ifjen skultura u ©ew iddedikati lil San Leonardu, Santu Rokku, San Pawl Appostlu u Santa Marija b’tifkira tal-knejjes lil kellhom iddedikati lilhom f’dawn l-in˙awi u li ©ew ipprofonati f’dan iΩ-Ωmien. B’tifkira ta’ dawn sar ukoll Salib kommemorattiv fi l-pjazza tal-Vittorja li fuqu hemm minqux is-sena 1688. Is-Sagristija nbniet fi s-sena 1700. Fiha kampnar b’erba’ qniepen u çuqlajta kif ukoll arlo©© li jdoqq is-sig˙at u l-kwarti tal-arlu©©ar mag˙ruf, Michelangelo Sapiano fi s-sena 1886. Il- Qniepen huma ta’ Ìulju Gauci u saru fl -istess Ωmien tal-arlo©©. Il-kwadru titulari preΩenti sar fi s-sena 1890 u li hu attribwit lil ÌuΩepp Calì u t˙allas b’weg˙da minn Indrì Abela ta’ Feliça. It-Titular l-antik li hu xog˙ol il-FrançiΩ Fra Luqa Garnier, illum fadal biss fdalijiet Ωg˙ar. Biswit l-artal ma©©ur nilm˙u sottokwadru ta’ San Sebastjan Martri. B’xi mod dan ukoll ifakkar li fl -img˙oddi kien hawn knisja ddedikata lilu f’dawn l-in˙awi imma li kienet ©iet ipprofonata fi s-sena 1575 mill-Isqof Dusina. Fuq il-bieb li jag˙ti g˙as-sagristija nsibu sottokwadru tal-Madonna tal-Bon Kunsill u li fl -img˙oddi lejha kien hawn devozzjoni kbira. Il-Qriema dejjem ˙abbew din il-knisja u ma naqsux li jΩejnuha b’dak kollu li kien jixirqilha. Fis-sena 1811 sar lampier tal-fi dda u fuqu hemm minquxa d-data ta’ meta sar u li n©abar mill-poplu li jisma’ l-quddiesa ©ewwa din il-knisja.
117
Joseph’s Crane Hire (Tel-Beqqi) 85, St. George’s Street, Naxxar. Tel. 2148 5973 • Mob. 9988 1836 Lifting of construction and other materials with competitive prices.
MAMMAPIZZA • PASTA • GRILL MIA
TA’ XBIEX SEAFRONT (Ex Manhattan) Tel: 21 337 248
120 Insibu wkoll orgni (pipe organ) li hu antik ˙afna. Fis-sena 1942 sabet postha f’din il-knisja l-istatwa titulari ta’ Marija Bambina fi Ωmien il- prokuratur Ìor© Cachia. F’pajjiΩna hija unika fl - istil u d-daqs u Ωgur li tisraq qalb kull min jitfa’ ˙arstu fuqha. Hi ˙elwa tassew u turina ’l-Madonna tarbija fi l-fi sqija stil Maltija. Ìo Ωew© niçeç Ωg˙ar insibu l-istatwi tal-Ecce Homo u l-istatwa tad- Duluri u li hi xog˙ol ÌuΩeppi Cilia. Insibu wkoll l-istatwa tal-Qalb ta’ Ìesù li ©iet mog˙tija lil din il-knisja min Marija Gerita u Kelina Baldacchino fi s-sena 1995 u li kienu joqog˙du biswit din il- knisja. Fis-snin 1994-1995 dil-knisja ˙adet xejra o˙ra billi ©iet irrestawrata u n©abet fuq il-©ebla. Sar ukoll artal mejda, gradenzina u Ambone tal-kewba.
Avvenimenti matul iΩ-Ωmien L-eqdem avveniment li nsibu marbut ma’ din il-knisja hu wie˙ed mill-purçissjonijiet li kienu jsiru fi s- seklu 18 mill-Knisja Parrokkjali matul il-˙ames Ódud tar-Randan lejn xi knisja fi ljali b’xi wa˙da mill-vari tal-passjoni tal-Mulej. Il-Óames Ódud tar-Randan mag˙ruf b˙ala ÓadLazzru din il-purçissjoni kienet titla’ lejn il-knisja tal-Vittorja bil-Vara l-Kbira u fuq iz-zuntier kienet issir priedka dwar dan il-misteru Qaddis. Fis-sena 1965 il-festa tal-Vittorja kienet saret bil-kbir aktar mis-soltu g˙ax kien ©ie mfakkar l-400 sena mill-Assedju l-Kbir. Ta’ min jg˙id li sa Ωmien il-prokuratur Ìor© Casha l-festa tal-Bambina kienet issir bil- kbir bit-tridijiet u l-pani©ierku, bil-pjazza mΩejna kif ukoll bis-sehem tal-baned kemm dik ta’ San Ìor© u kemm dik ta’ San Bastjan. Ma kienx jonqos ukoll in-nar tal-art kif ukoll il-bejg˙ tradizzjonali tal-qubbajt. Nhar it-13 ta’ Ìunju 1969 fi Ωmien il-prokuratur Dun Karn Cachia din il-knisja saret Knisja Sagramentali mill-Eçç. Tieg˙u Mons. Mikiel Gonzi waqt viΩta pastorali li kien qed jag˙mel fi l-parroçça Matriçi f’dawk il-jiem. B’tifkira ta’ din il-©rajja kien inxtara pissidi tal-Fidda mmartellata u li fuqu hemm minquxa din il-©rajja sabi˙a. Nhar il-15 ta’ Settembru 1985 waqt li f’dil-knisja kienet qed ti©i ççelebrata s-Solennità tal-festa tal- Vittorja (min˙abba li qatt ma ti©i ççelebrata fi l- ©urnata tag˙ha) fi l-5.00am fi d-dar tieg˙u fi t-triq Santa Katerina, ˙alla dan il-wied tad-dmug˙ il-Prokuratur Dun Karm Casha fl -g˙omor ta’ 58 sena. L-g˙ada t-Tnejn 16 ta’ Settembru l-©isem tieg˙u ©ie ttrasportat lejn din il-knisja fejn imbag˙ad sar korteo lejn il- Knsija Arçipretali fejn saret il-quddiesa presente cadavare mmexxija mill-Arçisqof innifsu Monsinjur ÌuΩeppi Mercieca li tieg˙u Dun Karm kien kappillan. Fit-testment tieg˙u ma naqasx li jiftakar f’din il-knisja li qatta’ ˙ajtu fi ha. Hu ˙alla l-abiti sagri kollha li kien juΩa fosthom 3 kalçijiet fi dda. Ta’ min isemmi li wara l-mewt ta’ Dun Karm din il-knisja ma baqg˙atx titmexxa minn prokuratur, imma jsir rettur tag˙ha min ikun Arçipriet fi l-Parroçça. Sa ftit snin ilu nhar il-festa tal-Qalb ta’ Ìesù, x’˙in il-purçissjoni tkun g˙addejja mit-toroq tal-Parroçça kienet ting˙ata l-Barka Sagramentali fuq iz-zuntier ta’ din il-knisja. Din saret l-a˙˙ar fi s-sena 1995. Sa dan iΩ-Ωmien ukoll kien isir it-tag˙lim tal-katekiΩmu lit-tfal. Imma mbag˙ad dan it-tag˙lim ©ie ttrasferit fi l-lokal tal-MuΩew fi Triq Santa Katerina. Fis-sena 2003 ˙abat is-17-il Çentinarju ta’ San Ìor© Megalomartri. Din il-knisja ©iet mag˙Ωula biex minna ssir it-translazzjoni Solenni tar-Relikwija Insinji ta’ San Ìor© lejlet il-festa. Illum din il-knisja g˙adha tag˙ti s-servizzi litur©içi tag˙ha matul is-sena kollha. Ta’ kull jum issir fi ha l-quddiesa g˙an-nies ta’ dawn l-in˙awi. Ma jonqosx ukoll li f’Settembru ti©i ççelebrata kif jixraq il-festa ta’ Marija Bambina fl -ewwel Óadd li ji©i fuq it-8 ta’ Settembru.
Referenzi Is-Sur Ìor© Micallef
121 LILIAN BAZAAR Stockist of: Ladies’, Gent’s & Children’s Wear, Baby Wear, 33,, SStamfordtamford BBridge,ridge, TTriqriq iin-Narçisn-Narçis Haberdashery, BBlokklokk GG,, MMtarfa,tarfa, Footwear, Lingerie, MMaltaalta Giftwear & Stationery TTel:el: 22145145 66502502 Naxxar Primary School Uniforms MMob:ob: 77926926 22163163 Main Street, Naxxar Tel: 21 431356 Mobile: 7906 4469
21st September Avenue, Naxxar
Tel: 2142 2114 Mob: 7973 3816, 7994 1358
122 L-Ewwel Elezzjonijiet Ìenerali tal-1849 u n-Naxxarin
Mark Mangani B.A. (Hons.)
G˙alkemm il-forza IngliΩa kienet ©a tinsab f’Malta sa mill-bidu tas-seklu dsatax, il-gΩejjer Maltin g˙addew uffi çjalment u legalment ta˙t il-kuruna IngliΩa bit-Trattat ta’ Pari©i tal-1814 u b’hekk saru parti mill-Imperu Brittaniku. Malta kienet saret kolonja tal-kuruna u l-ewwel gvernatur kien Sir Thomas Maitland mag˙ruf a˙jar b˙ala ‘King Tom’ speçjalment g˙all-mod dispotiku li bih kien imexxi. Kien wara ˙afna ta˙bit minn politiçi u patrijotti Maltin, li Malta ing˙atat l-ewwel kostituzzjoni tag˙ha f’Mejju tal-1835. Skond din il-kostituzzjoni, il-kunsill tal-gvern, ji©ifi eri n-nukleu li jamministra l-pajjiΩ kellu jkun kostitwit minn seba’ membri li kellhom biss id-dmir li jassistu u jag˙tu pariri lill-Gvernatur. Il-poter kien kollu f’idejn il-Gvernatur li kellu l-jedd li jinjora u jmur kontra l-pariri mog˙tija. Mhux ta’ b’xejn li ˙afna Maltin kienu ˙assewhom offi Ωi b’din il-kostituzzjoni g˙ax dejjem xtaqu li jkollhom sehem iktar konkret fi t-tmexxija ta’ pajjiΩhom. Il-folja bdiet tinqaleb f’Ìunju tal-1849, meta Malta rçiviet it-tieni kostituzzjoni tag˙ha li kienet ferm iktar liberali. Din ing˙atat b’mod speçjali min˙abba r-Risorgimento Taljan u t-taqlib politiku li ©era mal- Ewropa kollha fl -1948. Ta˙t il-kostituzzjoni tal-1849, il-kunsill tal-gvern kellu jkun mag˙mul minn 18-il membru, g˙axra ex-uffi cio: ji©ifi eri mag˙Ωula min˙abba l-kariga importanti li kellhom, b˙all-isqof u l-avukat tal-kuruna, fi lwaqt li t-tmienja l-o˙ra kellhum ikunu eletti. L-iktar importanti kien dan l-element elettiv, fejn fl -Imperu IngliΩ kien jeΩisti biss fi New South Wales u wara ©ie implimentat f’Malta. Dan ifi sser li l-Maltin, g˙all-ewwel darba, kellhom id-dritt li jele©u tmien membri biex jirrappreΩentawhom fi l-kunsill tal-gvern. Ta’ min jg˙id iΩda, li l-elettorat kien ristrett ˙afna. Biex wie˙ed jikkwalifi ka g˙al vot ried ikun ra©el ta’ iktar minn 21 sena li kein sid ta’ propjetà li tirrendi 100 skud (£8.32), jew inkella, i˙allas 50 skud renta fi s-sena, jew ikun imsie˙eb f’negozju ma’ min kellu wa˙da minn dawn ta’ qabel. Apparti, il-vutant ried ikun ta’ reputazzjoni tajba u kompetenti fi l-lingwa IngliΩa jew Taljana. Fi ftit kliem kienu l-istess kwalifi ki neçessarji biex til˙aq ©urat fi l-qorti, ji©ifi eri setg˙u biss jivvutaw nies g˙onja u ta’ skola. Infatti 3, 767 ra©el biss kellhom id-dritt g˙all-vot fi l-gΩejjer Maltin fi lwaqt li fi n-Naxxar setg˙u jivvutaw biss 26 ru˙ minn 708 ra©el ta’ iktar minn 21 sena. Dawn kienu:
L-elettorat Naxxari g˙all-elezzjoni tal-1849 No. Isem Residenza No. Isem Residenza 1 Bezzina, Don Gio. Piazza 14 Decelis, Don Piazza Andrea Vittoria Francesco Vittoria 2 Bonavia, Dr Pietro Strada Celsi 15 Decelis, Don Piazza Paolo Michele Vittoria
123 3 Bonavia, Don Strada Castro 16 Decelis, Francesco Piazza Salvatore Vittoria 4 Bonavia, Don Gio Strada Celsi 17 Ellul Bonnici, Strada Maria Giuseppe S. Lucia 5 Bonavia, Don Strada Celsi 18 Flazon, Not. Pietro Strada Celsi Giuseppe Paolo 6 Bonavia, Don Strada Celsi 19 Gatt, Giuseppe Piazza Michel’Angelo Vittoria 7 Bonavia, Giovanni Piazza 20 Gravagna, Dr. F. Strada Reale Vittoria Leone 8 Bonavia, Onorato Strada S. 21 Grech, Salvatore Piazza Lucia Vittoria 9 Borg, Vincenzo Strada Notabile 22 Sant, Not. Giuseppe Strada S.Lucia 10 Camilleri, Dr. Don Strada Reale 23 Schembri, Don Gio. Strada Celsi Giuseppe Battista 11 Debono, Not. Ignazio Piazza 24 Trapani, Dr. Strada Celsi Vittoria Carmelo 12 Debono. Don Enrico Strada Reale 25 Zammit, Fortunato Strada Reale 13 Debono, Dr. Gio Piazza 26 Zammit, Antonio Piazza Andrea Vittoria Vittoria
Fl-10 ta’ Awwissu 1849 tqassmu l-biljetti tal-voti g˙and ir-residenti kkonçernati u l-ovtant seta’ jew jitfa’ il-vot ©o kaxxa ssi©ilata fi l-g˙assa tal-pulzija personalment jew inkella jistennew il-persuni inkarigati ji©u bil-kaxxa tal-vot wara l-bieb tad-dar nhar it-Tlieta 14 tax-xahar. Filwaqt li l-proçess elettorali sar bejn is-16 u l-20 ta’ Awwissu 1849. Il-vot kien biljett fejn kien ikun hemm miktub l-isem tal-votant u ta’ wie˙ed mill-kummissarji elettorali, fejn il-votant kien jikteb l-erba’ ismijiet tal-kandidati li g˙aΩel u sakemm jintefa’ fi l-kaxxa, dan kien jinΩamm sigriet. In-Naxxar kien jinsab fl -g˙axar distrett elettorali fl imkien mal-Mosta, Óal G˙arg˙ur u l-Mellie˙a li fl imkien kienu jiffurmaw ir-raba’ Sindikat tal-Kampanja fejn kien responsabbli g˙at-tqassim u l-©bir tal-voti, is-Sur©ent G. Grassi. Ta’ min jg˙id li ˙arsa ˙afi fa lejn in-numru ta’ min ikkwalifi ka biex jivvota ©o dan id-distrett juri biç-çar li n-Naxxar kien l-iktar ra˙al prominenti u prosperjuΩ minnhom kollha. Interessanti wkoll, li minn sitta u g˙oxrin votant Naxxari, g˙axra, ji©ifi eri inqas minn nofs, kienu qassisin. Dan juri biç-çar li b˙all-iktar nies stabbli u noti fi r-ra˙al, il-qassisin kellhom post importanti ˙afna fi l- komunità ta’ dak iΩ-Ωmien. L-interess g˙al din l-elezzjoni ma tantx naqas g˙ax ikkontestaw l-elezzjoni xejn inqas minn 384 kandidat, fejn riedu jitilg˙u biss seba’ kandidati g˙al Malta u wie˙ed g˙al G˙awdex. Minn 3,767 vot, kienu ntefg˙u 3,315: ji©ifi eri 88% u r-riΩultat ˙are© fi t-22 t’Awwissu. Il-membri li ©ew eletti biex jirrappreΩentaw lill-Maltin kienu: Giuseppe Pulis Montibelli b’716 vot, in-Naxxari Dr Don Filippo Amato li ©ab 619-il vot, Michelangelo Scerri li ©ab 607 voti, Monsignor Dr Don Leopaldo Fiteni li telg˙a b’512-il vot, Dr Arcangelo Pullicino li renxxielu jikseb 511-il vot, Giovanni Battista Vella b’425 vot u Dr. Adriano Dingli li tela’ fuq G˙awdex b’117-il vot. Ir-riΩultat juri mill-©did is-sehem li l-qassisin kellhom fi l-politika. Il-kostituzzjoni tal-1849 serviet g˙al kwaΩi erbg˙in sena u apparti ta’ dik is-sena stess, saru ukoll seba’ elezzjonijiet o˙ra ta˙tha. Fl-elezzjoni tal-1854 kienu vvutaw 28 persuna min-Naxxar, f’dik tal-1860 ivvutaw 25 Naxxari, fl -elezzjoni tal-1865 ivvutaw 23 ra©el Naxxari fi lwaqt li fl -1870 ivvutaw 33 ru˙ min-Naxxar. Fl-elezzjoni tal-1875 ikkwalifi kaw g˙all-vot 29 ra©el min-Naxxar waqt li fl -1880 ivvutaw 30 ru˙. Biss importanti li wie˙ed jinnota li l-ewwel partiti politiçi f’Malta iffurmaw fl -1879 wara l-pubblikazzjoni tat-tliet rapporti tal-Kummissjonijiet Irjali li wasslu g˙all-kwistjoni tal-lingwa, fi lwaqt li fl -elezzjoni tal-1883, il-kriterja ta’ min seta’ jivvota kienet inbidlet xi ftit u g˙alhekk l-elettorat ©ie estiΩ b’mod konsiderevoli. Fil-fatt, ©ewwa n-Naxxar kellhom id-dritt g˙all-vot 227 ra©el. Filwaqt li qabel ma ffurmaw il-partiti politiçi, l-elettorat kien iktar jivvota g˙all-fi guri politiçi u ideat individwali, issa seta’ jibda jivvota g˙al
124 partit politiku u manifest. Fl-1887, Malta ©iet mog˙tija l-kostituzzjoni Knutsford li kienet ferm a˙jar minn dik tal-1849 fejn il-membri eletti kienu f’ma©©oranza fi l-kunsill tal-gvern. Ftit japprezzaw li l-prinçipju elettiv modern f’Malta jaf il-bidu tieg˙u fl -1849 u baqa jevolvi kultant anki b’sospensjonijiet u rigressi biex fl -a˙˙ar sar dritt fundamentali ta’ kull çittadin Malti ’l fuq minn 18-il sena.
The Malta Blue Book 1848; 1880 Me˙ud mill-eqreb çensiment uffi çjali ji©ifi eri dak tal-1851 The Malta Government Gazette, 31st July 1849 The Malta Government Gazette, 10th August 1849 The Malta Government Gazette, 23rd August 1849 Ibid The Malta Government Gazette, 13th October 1854; The Malta Government Gazette, 14th January 1860; The Malta Government Gazette, 17th December 1864; The Malta Government Gazette, 28th May 1870. The Malta Government Gazette, 11th November 1875; The Malta Government Gazette, 22nd September 1880 The Malta Blue Book 1883, Section F; The Malta Government Gazette, 10th August 1883.
Textiles & Household Goods Fantastic Prices on: Convection Ovens, Steamers, Cookware Sets, Steam & Dry Irons, Electric Kettles, Toasters & Sandwich Makers, Food Processors & Liquidizers, Vacuum Cleaners, Towels, Sheets & much, much more. 21st September Avenue, Naxxar • Tel: 21 412736
Domino Stationery
Offering a wide range of Gifts, Stationery, Handbags, Costume Jewellery, Cards & Toys
Back to School Discount
15/17 Triq il-Missjunarji, Naxxar Tel/Fax: 21 417644 • Mob: 9947 0677 Tel/Fax: 21 417644 • Mob: 9947 0677
125 Charles Mini‐ Market (Prop. Ivan Camilleri) Triq Leli Falzon, Naxxar
Fresh Fruit and Vegetables Daily FFreeree DDeliveryelivery Tel: 2740 4406 Mob: 7940 4406
HARLEY’S STORE Large Variety of Albums, Frames, Cameras, Flashguns, Films, Batteries, Etc... PHOTO STUDIO Studio for portraits Passport photos High Quality Developing, Printing Reproductions Free Film Service Toni Bajjada Square, Naxxar Lots of special offers and free deliveries all over Naxxar Special Occasions Photography Weddings Engagements Baptisms Parties
Tel: 2731 7511 Tel: 2141 0700, 2143 6200 • Mob: 79410700 Triq il‐Greçja, Naxxar
126 Prosit u Kura©©
Nifi r˙u u nawguraw lil Mro Roderick Bugeja. F’Novembru tal-2000, meta huwa ng˙aqad mag˙na b˙ala s-Surmast Direttur tag˙na kien g˙adu Ωg˙ir u fi l-bidu tal-karriera tieg˙u. Din kienet l-ewwel opportunità li kellu biex imexxi banda b˙ala d-Direttur tag˙ha. Dan hu g˙amlu b’kapaçità kbira iΩda l-ewwel prova li ta kienet meta fl -2004 huwa dderie©a b’abbiltà kbira l-Kantata Bi Twelidek Rebba˙tna fi t-teatru tal-Universtià. Minn dak iΩ- Ωmien ma ˙ares qatt lura u fi l-fatt, din is-sena, l-2008 kienet wa˙da mimlija suççessi personali g˙alih. Kien biss ftit xhur ilu li ˙abbrilna li kien se jin˙atar Surmast Direttur ma’ Banda o˙ra prominenti. Dan il-fatt juri li x-xog˙ol ta’ ˙ila li kien qed jag˙mel ma˙na kien qed ji©i apprezzat ukoll min o˙rajn. Ta’ dan prosit. Madanakollu, nhar il-Óadd 27 ta’ Lulju, 2008 Ωgur li nkitbet pa©na ©dida u memorabbli fl -istorja tieg˙u. Kien appuntu dak inhar li huwa dderie©a b’suççess lill-Orkestra Filarmonika Nazzjonali ta’ Malta f’kunçert li jdum ma jintesa minn kull min kien preΩenti g˙alih. Dan il-kunçert li kien jismu Pop Fever. Kif juri l-isem stess, fi h kien jinkorpora muΩika pop li kienet mag˙Ωula g˙all-okkaΩjoni minn Mro Bugeja nnfi su. Dan il- kunçert innovattiv g˙andu g˙an doppju. L-ewwel g˙an huwa li jag˙ti opportunità lill-artisti Ωg˙aΩag˙ promettenti li jesponu t-talenti tag˙hom. It-tieni g˙an huwa li jwassal lill-pubbliku muΩika li tappella lill-etajiet kollha. Din kienet tvarja minn muΩika popolari ta’ Madonna sa Zucchero u sar-Rolling Stones b’xi siltiet ta’ Brian Adams ma jonqsux ukoll. Tant kienet tajba l-g˙aΩla tas-siltiet li ndaqqu u tant kienet tappella lil dawk preΩenti din il-muΩika, li l-udjenza numeruΩa preΩenti li ˙onqot it-teatru ta’ Dar il-Mediterran, Çentru ta’ Konferenzi, bdiet il- ˙in kollu tinfexx f’çapçip kbir ma’ kull silta. Biç-çapçip ukoll l-udjenza bdiet tie˙u sehem billi bdiet takkumpanja lill-orkestra waqt dawk is-siltiet li kienu daqshekk familjari. L-esekuzzjoni Poster Uffiççjali tal‐Kunçert tal-muΩika mill-bandisti esperti tal-Orkestra Nazzjonali ta˙t it- tmexxija tant abbli tas-Surmast Direttur tag˙ha kienet hekk suççess li fl -a˙˙ar ˙add ma ried is-serata tispiçça. Prosit tal-a˙˙ar Mro Roderick Bugeja.
Fuq gΩira li hi mag˙rufa li tabbonda b’talent wara ie˙or, it-telg˙a ta’ DJ Ryan sal-quççata fejn jg˙ixu l-elite tad- Dj’s Maltin jista’ jinstema’ u jinqara b˙ala xi ˙a©a ta’ftit importanza, però dan sakemm tinteb˙u li DJ Ryan g˙ad g˙andu biss 23 sena. It-talent prekoçi tieg˙u g˙all-muΩika konsistenti, perfezzjoni f’selezzjoni ta’diski u folla akkanita kull fejn idoqq, kellu bidu eΩattament fl -ewwel ©ranet li beda jattendi il-kors ta’ DJ ta˙t it-tutela tan-numru 1 fi l-qasam discografi ku (aktar l’quddiem konsulent u ˙abib tieg˙u), DJ RUBY. Waqt li RUBY kien mag˙ruf g˙al l-istandards g˙oljin li kien qed jottjieni permezz ta’ l-avvenimenti tieg˙u Pure Promotions, hu inteba˙ mill-ewwel bil-kapaçitajiet fenomenali
127 (BONNICI TEXTILES LTD.)
Wholesalers, Retailers of: Curtain Fabrics Curtain Rails Shaggy Carpets Naxxar Road, B’Kara BKR 07 - Malta Tel: (offi ce) 2144 4782, (shop) 2144 5051 & many more Fax: 2144 0598
Quality, Service & Best Prices
128 ta’ dan iz-Ωag˙Ωug˙ u g˙alhekk ma qg˙adx ja˙sibha darbtejn biex jitfa’ lil RYAN fi l qofol tal-˙ajja discografi ka f’Malta. G˙alhekk esponieh b’effett immedjat quddiem folol kbar ta’ nies – f’avvenimenti b˙al Ruby & Friends u Sunset Sundays – fejn RYAN qatt ma ddiΩapunta; wa˙da mill-karatteristiçi tieg˙u li g˙adu j˙addan sal-lum. Mal-mixja taΩ-Ωmien , RYAN issolidifi ka l-posizzjoni tieg˙u b˙ala membru vitali f’Ωew© g˙aqdiet diskografi çi kbar – Pure Promotions u Fresh Music Agency. Barra dan, ir-ritmu progressiv ta’ DJ Ryan, waslu biex jiddebutta f’avventimenti Ewropej, fosthom Space Ibiza, MissMoneyPennys u Renaissance Events. DJ Ryan, irnexxielu ukoll jdoqq ma’ Dj’s renomati internazzjonalment b˙al Desyn Masiello, DJ Chus, NIC Fanciulli, Dr. Kucho u b’suççess irnexxielu j˙alli l-marka tieg˙u anke f’pajjiΩi barra minn xtutna – Sqallija, Ukrajna u Bulgaria. B’passat b˙al dan, u aktar x’jinkiseb, il-qabΩa imminenti li DJ Ryan be˙siebu jag˙mel hi dik li jo˙loq produzzjoni ta˙t ismu stess. Dan il-pass li jmiss, Ωgur ˙a jitfa lil RYAN qalb il-krema tal-krema minkejja l-età tenera tieg˙u. Fi Ωmien qasir ta’ seba’ Snin, DJ RYAN irnexxielu jikseb dak li ˙afna Ωag˙Ωag˙ jo˙olmu u g˙alhekk fi d-dinja discografi ka kul˙add g˙andu jΩomm f’mo˙˙u dan l-isem: DJ RYAN!
129 MERINO POULTRY BUTCHER
JOHN TALIANA
152, Triq Leli Falzon, Naxxar
Tel: 21 430 701 Mob: 9942 4896
We sell frozen vegetables, meat and fresh chicken daily We do deliveries TELESAT ENTERPRISES St. Paul Street, Naxxar Tel/Fax: 21 417248 • Mob: 9949 9972
Year 2000 Compatible Digital Satellite Systems
• Educational Channels • Italian Football League • Children’s Channels • English Premier League • Family Channels • Formula 1 Car Racing • Movie Channels • Horse Racing
Why pay for it instantly when you can have it for just Lm10 Monthly
130 Lir-Rebbie˙a Nazzarena Etiennenne SSchembrichembri
O Ver©niVer©ni VVittorjuΩa,ittorjuΩa, ma’ma’ wliedekwliedek int ˙anina˙anina:: f’da’l-jumf’da’l-jum iddedikat llilek:ilek: O ˙elwa˙elwa Madonnina.Madonnina.
O SafjaSafja sa minn ©u©uff ommok, imwieΩna minn ÌÌwakkin;wakkin; eΩempjueΩempju tatal-familja,l-familja, IntInt l-omml-omm tag˙na ll-Maltin.-Maltin.
Kif seta’ qatt jitwemmen llii ’’ll bog˙od minn hawn; ©o ra˙ara˙all çkeçkejkenjken ˙afna di’ dindinjaja bkiet u dwiet iil-l- bikja ta’ tarbija çkejkna li minnhannha ssawwar SaSalvaturlvatur id-dinid-dinja;ja; ir-ra˙air-ra˙all Ωg˙ir llii ll-anqas-anqas iil-kotbal-kotba tatal-Qedeml-Qedem ma jsemmu. Ir-Ra˙al çkejkenn fi l-Galilea;l-Galilea; art imsawra minn medda franka fufuqq ir-ri˙ tatal-Libanu,l-Libanu, imwarrab minn kul˙add, minsi b˙al g˙adda˙adda Ωmien minn fuqu u tferrxu ll-antenati-antenati tieg˙u u nsewh fi il-koboril-kobor tal-tal- kontinent, ra˙al pajjiΩ iç-çedrudru g˙ag˙all-bennall-benna ta’ da’ ll-frott,-frott, art tatal-fwie˙al-fwie˙a tatal-balzmul-balzmu llii ser˙an tag˙ti llilil mi©ru˙, lill-mag˙tub u lil minin mixtieq mill-kwietmill-kwiet u l-fwejjea˙l-fwejjea˙ lili jift˙ujift˙u l-im˙u˙l-im˙u˙ g˙all-meditazzjoni.g˙all-meditazzjoni. Ir-Ir- ra˙al minsi minn kul˙add, ankeanke mill-merkantieramill-merkantiera llii kienu jg˙addujg˙addu ’’ll bog˙od minn din il-meddail-medda art; qas biex jistrie˙u ma kien jieqfueqfu – ir-ra˙air-ra˙all minsi minn kul˙addkul˙add sa˙ansitra anke mill-Feniçimill-Feniçi lili fi ll-qedem-qedem g˙amru fi l-bliet kbar li dawruha.uha. Mhux bog˙od mill-wied lii wassawassall llin-Nazzareniin-Nazzareni ll-ilma-ilma tatal-˙ajjal-˙ajja bin-nixxig˙at, u seqa ll-art-art mimill-g˙atxll-g˙atx tax-xemx tiΩre©, kabbar il-©iljulju ©o ll-g˙elieqi,-g˙elieqi, ir-rihana, u t-tarmisk fi x-xag˙ri u ©jaçint©jaçint lili few˙u bi fwie˙a li l-anqas il-palazzi ma kienu jjistannawistannaw b’ri˙a daqshekk rikka u llii ll-anqas-anqas is-sis-slatenlaten u ll-prinçpijiet-prinçpijiet qatt ma ddandnu bi fwie˙a liema b˙ala.ala. Dan hu r-ra˙al ta’ Nazarethth llii minsi minn kukul˙addl˙add imma mhux minn Adonai. Hawn twieldettwieldet tarbijatarbija samranija; b’g˙ajnejha ka˙lanin;anin; u xuxtha samra; bint ÌÌwakkinwakkin jisimha MMyriamyriam minn AnnaAnna..
TrabbietTrabbiet fi ll-g˙oΩΩa-g˙oΩΩa kokollha;llha; u f’˙ajjaf’˙ajja bblala dandin. ’Ma’Ma li©ili©i t’Allat’Alla Ωammet f’qaf’qalbha,lbha, ’Il’Il bog˙od minn kull ΩmienΩmien.
Fit-tempju qattg˙et ˙inha, minsuba f’talb ˙erqan, tistenna ’l-Óallieq.
Minn kellu qatt jg˙dilha, ’l di’ tfajla ta’ ©miel bla qies; li kellha tkun Omm Alla; dak Kristu r-Rebbie˙.
131 Archway Ironmongery 21st September Avenue, Naxxar Telephone: 21 410352
Visit our Stores for all your needs of: Hand & Power Tools, Paints, Plywoods, Electrical and Bathroom Fittings, Garden Equipment, and many other Household requirements APOLLO AUTO Gardenia SERVICE Battery & Tyre Centre Stores Where you get The household name personal attention in Naxxar
P.A. Sant 21st September Avenue, Main Street, Naxxar Mosta – Malta Tel: 21 410665 Tel: 21 410992
132 U llum dar-ra˙al imbieg˙ed imkabbar b’din it-tfajla jistag˙na fi l-kotba Mqaddsa li lilu g˙amlet ©ie˙.
B˙al donnu jrid ipatti, il-minsi Ωmien li kien, u jag˙ti aktar g˙oΩΩa, lil wild li rabba fi h.
O Ver©ni Madonnina, kun int il-fara© tag˙na, sabbarna minn kull elm; i©borna fi t-talb tieg˙ek. Óaddanna ma’ dak sidrek, kenninna ta˙t il-mant, sa˙˙anna b’ri˙ nifsek u ne˙˙i minna l-bruda li Ωommna mifrudin. Kun bint ta’ dawk li romlu minn uliedhom u re©©a’ lura l-fer˙ u ilqa’ erwie˙ mitlufa; da˙˙alhom fi s-smewwiet u hejji post g˙alina biex ni©u ngawduk u nkunu dejjem hienja, g˙al dellek mi©burin. Ûomm ˙arstek fuq pajjiΩna biex mirbu˙in ma nkunu qatt; b˙al m’g˙amilt fl -img˙oddi f’idejk in˙allu l-art. Sa˙˙a˙na u g˙aqqadna; poplu wie˙ed g˙alenija; ilkoll nistennew b’tama li niltaqg˙u mieg˙ek Marija; Omma tag˙na u tas-Smewwiet. U g˙alina nkattru aktar din im˙abbitna lejk u mmorru ’l bog˙od minn xtutna biex ismek nonqxu hemm u nag˙mlu festa kbira li tkun tag˙ti kull ©ie˙ u tkun ta’ glorja lilek, Omm Malta u l-Univers.
New Style
Unisex Hairdressing Salon Raymond & Antoinette Vella
Specialising in modern styling at moderate prices
41, Victory Square, Naxxar Tel: 21 412604
133 Amusement & Leisure Machine Operators
Billiards, Table soccers, Video Games, C.D. Juke Boxes, 5 in Lines, Pin Ball Tables, Kiddies’ Rides, Vending Machines and all sorts of other Leisure Games.
Telephones: 21 411184 ‐ 21 438999
134 Kappelli Maltin Roderick Busuttil Bsc. (Hons.) MLS
Meta wie˙ed idur madwar il-bliet u r˙ula tag˙na jiskanta bl-ammont ta’ knejjes kbar u sbie˙ li huma mΩejna b’opri tal-arti w˙ud minnhom ta’ artisti kbar li huma mag˙rufa madwar l-ewropa kollha. IΩda mhux biss, jekk wie˙ed jo˙ro© miç-çentru tal- Belt jew ra˙al u jer˙ilha lejn il-kampanja. isib ammont kbir ta’ kappelli u knejjes Ωg˙ar li jinsabu mxerdin madwar il-gΩejjer tag˙na. U˙ud minn dawn g˙andhom storja kbira, g˙ax imorru lura ˙afna Ωmien. FiΩ-Ωjara tieg˙u d-delegat appostoliku Monsinjur Pietro Dusina fl -1575, sab ’il fuq minn 400 tempju bejn knejjes u kappelli g˙al popolazzjoni ta’ xi 20000 ru˙. Óafna minn dawn il-knejjes u kappelli kienu ddedikati lil Madonna ta˙t diversi titli. MaΩ-Ωmien, speçjalment fi Ωmien il-Kavallieri fejn f’Malta kienet tin˙ass çertu prosperità, il-popolazzjoni Ωdiedet u Ωdiedu wkoll il-kappelli. Minn kappelli medjevali li kienu jikkonsistu f’forma ta’ kaxxa u apside f’xi kaΩi, ming˙ajr ebda tiΩjin arkitettoniku ie˙or, bdew jinbnew kappelli iktar imΩejna x’u˙ud minnhom b’arkitettura barrokka li tg˙axxqek. Arkitetti u artisti ta’ çertu fama foshom Mattia Preti u Lorenza Gafà bdew ja˙dmu fi hom u dawn ˙allewlna teΩori sbie˙ li f’xi kaΩi g˙adna nistg˙u ngawduhom sal-lum. Imma g˙alfejn hawn daqshekk knejjes? Jidher li d-devozzjoni u l-weg˙diet kienu forsi l-iktar ra©uni li mbuttat il-bini ta’ tant knejjes Ωg˙ar. Il-poplu Malti u G˙awdxi minn dejjem Ωamm f’qalbu l-fi di li ©abilna San Pawl, u l-bini ta’ tant tempji jixhed dan. IΩda apparti din ir- ra©uni, jidher li kien hemm xi ra©unijiet o˙rajn fosthom, l-istat ˙aΩin tat-toroq li kien hawn u g˙ax in-nies kienet tippreferi li tibni l-knisja jew kappella viçin ta’ fejn kienu jg˙ixu jew ja˙dmu fi l-kampanja. Ra©uni o˙ra kienet dik tal-©uspatronat, li kienet isservi b˙ala introjtu permezz tar- renti tal-artijiet li kienu ji©u m˙ollijin lill- knisja, b˙ala sors li minnu kien jit˙allas Kappella ta’ San Mikiel
135 Water Supplies
Tel: 2141 1760 Mob: 9945 6682
136 il-quddies, li jinxteg˙el xi lampier, li jitqassmu xi ˙obΩ u ˙lewwiet nhar il-festa u obbligi o˙ra. Jidher ukoll li kienu jinbnew dawn il-knejjes Ωg˙ar biex iservu b˙ala post fejn jindifnu n-nies, g˙alhekk il- kelma ‘zuntier’. In-Nobbli kienu wkoll jibnu kappelli biex jikkumplimentaw il-palazzi tag˙hom. Ta’ min isemmi wkoll li ma’ dawn il-kappelli hemm marbutin diversi le©©endi u stejjer ˙elwin li g˙alkemm forsi hemm minnhom li huwa naqra esegerati, ikomplu jikkumplimetaw mal-˙lewwa ta’ dawn il-knejjes sbie˙. Fost dawn l-iktar mag˙rufa huwa forsi ta’ San Dimitri u ta’ Pinu fl -G˙arb, tal- Isperanza l-Mosta, kif ukoll il-le©©enda ta’ San Kerrew l-Eremita tal-Qala. Jidher li iktar ma g˙adda Ωmien, il-popolazzjoni tal-bliet u r˙ula bdew jikbru fi d-daqs, g˙alhekk bdew jinbnew tempji ferm ikbar fuq stil differenti, li jesg˙u iktar nies. Dawn bdew jinbnew wara s-seklu 16 u Ωdiedu iktar ma g˙adda Ω-Ωmien. Óafna minn dawn il-knejjes inbnew fi ç-çentru tar-ra˙al, bid-djar jinbnew madwarhom. Il-poplu, g˙alkemm fqir, Ωejjen dawn it-tempji t’Alla mill-a˙jar li seta’. Il-bini ta’ dawn il-knejjes il-kbar fi sser li çertu kappelli bdew jintelqu u x’u˙ud minnhom anki ©©arrfu u ntesew. Din il-˙sara Ωdiedet fi l-gwerra fejn ˙afna kappelli ntlaqtu mill-bombi u x’u˙ud minnhom waqg˙u. Illum, a˙na ffortunati li g˙andna patrimonju kbir reli©juΩ li g˙andna nibΩg˙u g˙alih, g˙ax wara kollox dan hu dak li ˙allewlna missirijietna. Illum qed naraw li ˙afna kappelli qeg˙din ji©u rrestawrati mill- ©did, kemm minn g˙aqdiet volontarji kif ukoll mit-Taqsima tar-Restawr, biex jie˙du d-dehra ori©inali tag˙hom. Ejja napprezzawhom, ingawduhom u nibΩg˙u g˙alihom, ˙alli dak li g˙addewlna missirijietna ng˙adduh lil uliedna, a˙jar milli sibnieh a˙na. Min hu interessat li jsir jaf iktar fuq tant kappelli li hawn madwarna jista’ jid˙ol fi s-sit tal-internet www.kappellimalta.com fejn hemmhekk issibu ˙afna informazzjoni u ritratti sbie˙ ta’ ˙afna kappelli.
N.B. Fin-Naxxar ©ew restawrati Ωew© kappelli tal-kampanja wa˙da hija Santa Katerina ta’ Wied il- G˙asel u l-o˙ra dik ta’ San Mikiel fi s-Salina.
www.kappellimaltin.com
Sound Ltd. Hiring of Professional Sound 120K DAS and Cerwin Vega We make your special day memorable Tel: 21 463607, 21 381 442 • Mob: 9947 3535 www.visagesound.com
137 138 Jikteb Edward Calleja
G˙eΩieΩ Naxxarin, Din hi xi ˙a©a differenti u nispera li tie˙du gost biha. G˙all-ewwel darba u bi pjaçir kollu tieg˙i ˙adt gost meta ©ejt avviçinat nag˙mel menu g˙alikom g˙all-©urnata tal-festa. Dan il-menu li ˙sibt tistg˙u tlestuh minn qabel biex tkunu tistg˙u tie˙du gost bil-març ta’ fi l-g˙odu li taf tag˙mel tajjeb tant din is- Soçjetà. Issa hawn min jiekol qabel ma jitla’ l-KaΩin u hawn min jag˙mel b˙ali li n˙obb niekol wara li jispiçça l-març. G˙alhekk ˙sibt biex nsawwar menu li hu tajjeb g˙at-tnejn. Jekk g˙andek forn kbir tista’ ssajjar ukoll kollox f’daqqa.
Menu L-Ewwel Platt Ross il-Forn
It-Tieni Platt Fniek jew Ribeye (cuberoll) jew Ti©ie© (sidra jew koxox) Patata mash Augratin
Óelu DeΩerta ffriΩata
Ross il-forn G˙al dixx kbir: il-kalkolu qisu kikkra ross g˙al kull persuna. Ingredjenti: 8 kikkri (800g) ross (Tilda/pakkett l-a˙mar) jew Uncle Ben’s 16-il kikkra ilma 2 bajdiet kbar sauce bolognese (uΩa 1kg kkapuljat, nofsu çanga u nofsu majjal. Ara li jkollok daqs 12-il kikkra). 2 kikkri ©obon Parme©©jan ma˙kuk jew ©obon tal-˙akk 2 bajdiet im˙abbtin g˙all-wiçç BΩar u mel˙ Metodu: G˙alli r-ross. Dejjem uΩa d-doppju ilma. UΩa 16-il kikkra ilma ma’ 8 kikkri ross. G˙alli bil-mod u ˙awwad kultant, sakemm jinxtorob l-ilma. Sa˙˙an il-forn g˙al 190˚C jew gas 5. Issa jekk il-borma tar-ross hija kbira, ˙allat mar-ross il-bolognese, 2 bajdiet, il-©obon, il-mel˙ u l-bΩar. Óawwad kollox tajjeb. Idlek dixx kbir jew uΩa spray taΩ-Ωejt. Itfa’ t-ta˙lita tar-ross ©od-dixx u llixxja l-wiçç. Ifrex il-bajdiet l-im˙abbtin fuq il-wiçç kollu. A˙mi ©ol-forn g˙al tliet kwarti ta’ sieg˙a jew sieg˙a sakemm jie˙u skorça. Óallih joqg˙od qabel ma sservih.
139 Ti©ie©, La˙am jew Fniek Ikkalkula l-ammont skond kemm se tkunu g˙all-ikel; fenek wie˙ed bejn tliet persuni, la˙am u ti©ie© wa˙da kull persuna. Ingredjenti: Ti©ie©: Koxox jew sidra (ne˙˙i l-©ilda) La˙am: Ribeye (mhux imqatta’ rqiq) Fenek (imqatta’ biççiet) 6 mg˙aref Tomato ketchup 6 mg˙aref HP Sauce 6 mg˙aref BBQ Sauce 4 mg˙aref Soy Sauce 4 mg˙aref Worcestershire Sauce 600 ml Inbid a˙mar g˙al mal-fniek jew la˙am 600 ml Inbid abjad jekk se tuΩa t-ti©ie© jekk trid tista’ tuΩa rabbit seasoning jew chicken seasoning jew steak seasoning tista’ t˙awdu mas-sauce g˙all aktar tog˙ma 3 basliet imqatta’ roti 3 tewm frisk imqatta’ (g˙al gosti tieg˙ek) jew 4 sinniet tewm niexef/imqatta’ ftit Ωejt bΩar u mel˙ g˙all-patata: patata, krema friska ta’ Malta, butir, ˙alib tal-bott, ©obon tal-˙akk.
Metodu: Ìo skutella itfa’ s-sauces kollha u ˙awwad. Ûid l-inbid u ˙awwad. Jekk tara li g˙andek ˙afna la˙am eçç tista’ ΩΩid bl-inbid jew bl-ilma u anke Ωid is-sauce. Ìo dixx tal-forn ferrex iΩ-Ωejt. Itfa’ l-basal u iksi l-qieg˙. Itfa’ wkoll it-tewm. Po©©i l-la˙am jew xi tkun se tuΩa u itfa’ t-ta˙lita tas-sauces u l-inbid fuq kollox. G˙atti bil-foil dejjem in-na˙a li tleqq fuq barra. Po©©i fi l-fri©© biex timmarinah g˙al xi sieg˙a. Sadanitant tista’ tlesti l-patata. G˙alli patata li tkun di©à qaxxart. Meta tkun lesta saffi mill-ilma. Er©a’ itfag˙ha fi l-borma. Ûid mag˙ha ftit butir u ˙alib tal-bott u g˙affi ©ha. Ûid butir u ˙alib skond kemm tkun tridha ma˙lula. Ûommha ftit wieqfa. Lesti dixx tal-forn. Idilku jew uΩa spray taΩ-Ωejt u itfa’ l-patata fi h. Illixxja l-wiçç. Ferrex il-krema friska u jekk trid anke ©obon tal-˙akk. Ifrex kollox sewwa. O˙ro© id-dixx tal-la˙am mill-fri©©. Sa˙˙an il-forn g˙al 190˚C jew gas 5 g˙al g˙axar minuti. Da˙˙al id-dixx tal-la˙am u a˙mi. Jekk tkun g˙adek ma sajjartx ir-ross, wara xi nofs sieg˙a da˙˙al ir-ross u l-patata. Dawn kemm jie˙du skorça imma l-la˙am jie˙u ftit iΩjed minn sieg˙a biex isir. Meta kollox ikun sar, itfi l-forn u ˙alli kollox ©o fi h. Issa tista’ tmur tgawdi l-març. Meta ter©a’ lura kemm issa˙˙an kollox. Jekk ir-ross ikun g˙adu s˙un, ter©ax issa˙˙nu g˙ax inkella jitfarrak. Dan l-ewwel platt, g˙alhekk l-a˙jar li t˙allih joqg˙od. G˙alli l-ilma g˙all-˙axix. Jiena nuΩa broccoli tal-friΩa. Dawn isiru malajr, però tista’ tuΩa ˙axix li tiggosta. Attent li meta tkun se sservi t-tieni platt, o˙ro© id-deΩerta mill-friΩer biex til˙aq toqg˙od, ji©ifi eri xi ˙mistax-il minuta qabel ma sservieha.
DiΩerta ffriΩata Ingredjenti: 600ml double cream friska (Scottish Pride tal-faxx blu) Kikkra (200g) /pakkett mixed dried fruit jew xi frott niexef li tiggosta int 200ml ˙alib tal-bott mag˙qud 150 çikkulata skura (Icam jew Perugina) 90g çirasa maqsuma min-nofs 60g almond fl akes (pakkett) imma qabel inkaljah ftit 60 ml kwart ta’ kikkra liquer Amaretto jew Brandy jew Orange Juice 1 kuççarina mixed spice
Metodu: Xi jumejn qabel, fi l-g˙axija, xarrab il-frott niexef fi l-liquer jew juice u ˙alih matul il- lejl. L-g˙ada qatta’ ç-çikkulata f’biççiet Ωg˙ar ©o bieqja li tifl a˙ is-s˙ana u dewwibhom banju Marija.
140 Óabbat il-krema bil-balloon whisk sakemm tifforma b˙al ponot. Ûid il-˙alib tal-bott mag˙qud, l-almond fl akes, iç-çikkulata mdewba u ˙awwad kollox fl imkien. Ûid il-frott im˙allat, iç-çirasa u l-mixed spice u ˙awwad tajjeb. Po©©i din it-ta˙lita ©o reçipjent ta’ Ωew© litri b’g˙atu u po©©i fi l-friΩa g˙al mill-anqas tmien sig˙at. Nixtiqilkom minn qalbi l-festa t-tajba. Óudu gost bil-festa, kemm dik ta’ ©ewwa kif ukoll b’dik esterna u nispera li l-ikel li ppreparajt g˙alikom jog˙©obkom u tgawduh. Viva l-Bambina tag˙na.
Hairology, 12, Narrow Street, Naxxar NXR 04 Tel: 2143 1447 • Mob: 7959 4369
141 Stylist Rachel Galea
76 Triq l‐G˙eniq, Naxxar Tel: 21 432 987 Mob: 79 706 315 Toni Bartolo TA’ GANGA Ibajjad, jiksi u jka˙˙al Mob. 9980 8796 Victory Silvio’s For all types Groceries of chairs, stools, umbrellas and tables Fruit & Vegetables Chairs and tables Free Delivery FOR HIRE & SALE
Triq Victor Xerri Tel: 21468982, 21461 683 Naxxar Mob: 9945 4333 Mob: 9983 6251 25, Triq il‐Kataniz, Ûebbu©, Malta
142 MICALLEF FISH SHOP SUPPLIERS OF FRESH & FROZEN FISH
ICE CUBES • ICE FLAKES • FISHING SHRIMPS
Plot 1, Constitution Str., Mosta Tel: 21 430781 Fax: 21 583921
OPEN 7 DAYS A WEEK Mobile: 9949 6233, 9947 3007, 9940 3969
Dr Juliette Galea B.A., LLD. Advocate Mon. – Thurs. 5.00pm to 7.30pm
143, Main Street, Naxxar – NXR 04 Malta (Europe) Tel./Fax.: (+356) 2142 4603 – Mob: (+356) 7922 1081 [email protected]
Issellem u tawgura l‐Festa t‐Tajba lin‐Naxxarin kollha.
NEVILLE BORG
Express Services, Triq il-PiΩatur, Industrial Estate, Mosta, Malta Tel/Fax: (+356) 2143 8413 Mob: 9932 3263 Email: [email protected]
BLASTING • GALVANIZING • SPRAY PAINTING
143 144 IΩ-Ωjara tal-Gvernatur fi n-Naxxar Bruce Cortis
Ìrajja sabi˙a li saret madwar 71 sena ilu, li ftit nies g˙adhom jiftakru, kienet proprju fi s-27 ta’ Jannar 1937, meta fi r-ra˙al tag˙na saret Ωjara mill-Gvernatur Sir Charles u Lady Elizabeth Boham-Carter. Din iΩ-Ωjara kellha ssir xhur qabel din id-data, però kellhom idewmuha min˙abba li f’Ìunju ta’ qabel fi n- Naxxar kien hawn id-disgrazzja fi l-kamra tan-nar fejn ˙allew ˙ajjithom 5 persuni. Kienet Ωjara sabi˙a li ng˙atat importanza fi l-©urnali lokali ta’ dak iΩ-Ωmien fejn kollha esprimew il-laqg˙a sabi˙a li taw in- Naxxarin lil Gvernatur u Lady Boham-Carter. Il-Gvernatur u Lady Boham-Carter ©ew milqug˙in mill-Kappillan, mill-kleru, mir-rappreΩentanti tal- kaΩini, u nies mag˙rufi n o˙ra tar-ra˙al, li marru jistennew ma©enb iç-Çimiterju ta’ Óal Lija. Fil- pjazza kien hemm l-Iscouts fl imkien mat-tfal tal- iskola skjerati quddeim il-knisja. Kien hemm ukoll Commander Price, L-Island Scout Commissioner, Captain Victor Vella, Major Faulkner u fi zzjali o˙ra tad-Duke of Wellington’s Regiment bin-nisa tag˙hom fl imkien ma’ ©emg˙a kbira ta’ nies Naxxarin li ma’ setax jonqos attendew bi ˙©arhom g˙al din iΩ-Ωjara. Fit-3.30pm preçiΩi, mal-wasla tal-Gvernatur, in-nies li kien hemm fi l-pjazza tar-ra˙al infexxew f’çapçipa wa˙da. Meta waslu baqg˙u sejrin dritt quddiem il- bieb tal-knisja fejn re©g˙u ©ew milqug˙a mill-kappillan u mill-kleru, li waqt li dawruhom mal-knisja, urewhom ix-xog˙olijiet sbie˙ u l-arti li l-knisja tag˙na taf toffri. Malli ˙ar©u mill-knisja, Wallace Micallef, tifel tal-iskola, qralhom indirizz qasir fi lwaqt li tifl a Ωg˙ira Marija Assunta Calleja, ippreΩentat bukkett sabi˙ ta’ fjuri lil Lady Boham-Carter. It-tfal imbag˙ad kantaw “ir-Rule Britannia”. Wara, tifel Ωg˙ir ie˙or qara indirizz lill-Gvernatur u ©ie mog˙ti bukkett ward ie˙or lis-Sinjura Boham-Carter. Imbag˙ad, il-Gvernatur ippreΩenta “Totem Pole” lill-Iscouts fejn dawn min- na˙a tag˙hom taw wirja ta’ First Aid. Wara dan il-Gvernatur, fl imkien mas-sinjura tieg˙u marru fi d-dar tal-kappillan, fejn hemm hekk is-sinjura Karmelina Debono qrat indirizz ta’ mer˙ba miktub minnha stess bl-IngliΩ. Minn hemm, wara li sar trattament xieraq, marru fi l-kaΩin “La Pace” (illum Peace Band Club), fejn hemm hekk Ms. Giovanna Debono ippreΩentat lis- sinjura Boham-Carter bukkett tal-fjuri. Wara inqara indirizz ta’ mer˙ba mill-President tal-kaΩin, il- Kaptan Mizzi, fejn barra minn kliem ie˙or kien qal li kieku ma’ ©©arfi tx il-kamra tan-nar, fl -okkaΩjoni ta’ dik iΩ-Ωjara kienu ji©u sparati mhux 21 tir, imma 21 tir g˙al 21 darba b’qima lil Gvernatur. Wara li sar trattament, il-Gvernatur u Lady Boham-Carter u dawk kollha li kienu mag˙hom marru fi l-Victoria
145 Club (illum Victoria Band Club). Hekk kif da˙lu ©ew milqug˙in mill-President tal-kaΩin, is-Sur Luigi Spiteri, mis-segretarju is-Sur Toni Gauci u min o˙rajn. Ms. Mary Gauci, bint is-segretarju, ippreΩentat bukkett fjuri lis-sinjura Boham-Carter, u l-President qara indirizz ta’ mer˙ba, fejn radd ˙ajr lil Gvernatur g˙as-sog˙ba li kien wera lejn il-familji tal-vittmi. Min-na˙a tieg˙u il-Gvernatur qal li kien pjaçir kbir tieg˙u li jΩur dan ir-ra˙al u esprima s-sodisfazzjon tieg˙u bil-laqg˙a sabi˙a li tah il-poplu Naxxari. Irringrazzja wkoll lill-Commanding Offi cer tad-Duke of Wellington’s Regiment talli bag˙at il-banda tieg˙u ddoqq programm f’dan ir-ra˙al. Fil-5.20pm, il-Gvernatur, Lady Boham-Carter u l-persuni distinti l-o˙ra attendew g˙ad-daqq tal-“God Save the King” fi l-pjazza tar-ra˙al fejn intemmet din iΩ-Ωjara fost l-applaws u l-entuΩjaΩmu tal-poplu Naxxari.
Prop: Joseph Borg 1, St Paul’s Str., Naxxar Tel: 21 437579 Mob: 9986 9195
146 L-Iscouts f’Malta… Storja ta’ Mitt Sena… Tag˙rif mi©bur minn Bruce Cortis
G˙alina l-Maltin l-Iscouts huwa xi ˙a©a familjari. Min jaf kemm ir©iel kienu membri tal-Iscouts. Min jaf kemm stejjer ta’ avventuri g˙andhom biex jirrakuntaw. Barra minn hekk, min jaf kemm-il darba rajna l-Iscouts fi l- pruçissjonijiet tal-Ìimg˙a l-Kbira, Corpus u l-qalb ta’ Ìesù. Illum l-Iscouts qed ifakkruna li din is-sena l-moviment jag˙laq mitt sena minn meta beda f’pajjiΩna. kien propju sena biss wara li l-fundatur ta’ dan il-moviment Lord Robert Stephenson Smith Baden Powell, beda din l-avventura g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ fuq gΩira Ωg˙ira n-na˙a t’isfel ta’ Londra. Kien id-9 ta’ Novembru 1908, meta f’Malta twaqqfet uffi ççjalment din l-assoçjazzjoni bl-isem ta’ “Malta Boy Scouts Association”.
Il-gruppi f’Malta… L-ewwel gruppi uffi ççjali li twaqqfu hawn Malta kienu dawk tal-Valletta Group u s-Sliema Group li tg˙aqqdu f’Settembru 1909. Fis-snin ta’ wara ©ew iffurmati diversi gruppi o˙ra fosthom tar-Rabat, Birkirkara, Óamrun u Mosta. Aktar tard fl -1836 kien twaqqaf l-Iscouts tan-Naxxar. Mill-1909 sal-1990 f’Malta twaqqfu mal-120 grupp. Minn dawn kien hemm diversi gruppi li g˙alqu u wara xi Ωmien re©g˙u fet˙u, fi lwaqt li o˙rajn ma’ baqg˙ux attivi. Kienu diversi r-ra©unijiet prinçipali g˙aliex diversi gruppi sfaxxaw. Fosthom insibu n-nuqqas ta’ fl us u l-faqar li kien jeΩisti dak iΩ-Ωmien u ra©uni o˙ra kienet il- konsegwenza li ˙allew warajhom iΩ-Ωew© gwerrer. Fost dawn il-gruppi li m’g˙adhomx jeΩistu nsibu fost o˙rajn: Dockyard Group, University of Malta, Malta Unions of Teachers u diversi kaΩini tal-baned li wkoll kellhom grupp ta’ Scouts. Illum f’Malta g˙ad baqa’ 39 grupp attiv u wie˙ed f’G˙awdex li huma maqsuma f’4 distretti North, South, Central u Gozo. Il-gruppi huma mqassma f’4 sezzjonijiet differenti Cubs, Scouts, Ventures u Rovers, Kull sezzjoni b’etajiet differenti. Matul is-sena jsiru diversi attivitajiet biex il-gruppi kollha jiltaqg˙u fl imkien fosthom Jum il-Fundatur li jkun fi t-22 ta’ Frar, l-Annual Parade li ssir fl -ewwel Óadd ta’ Mejju, kif ukoll diversi attivitajiet o˙ra b˙al kampijiet u kompetizzjonijiet. Ta’ min isemmi li din is-sena ©ie organizzat kamp nazzjonali ©ewwa G˙ajn Tuffi e˙a msejja˙ “Il-kamp taç-Çentinarju”, fejn attendew ’il fuq minn elf Scout minn Malta u G˙awdex.
Il-Fundatur tal-Iscouts u l-konnessjoni ma’ Malta L-ewwel darba li ©ie Malta Baden Powell kien fi t-12 ta’ Novembru 1876, mal-ekwipa©© tal-vapur “S.S. Serapis” g˙al ©urnata wa˙da biss. It-tieni darba li ©ie kien fuq xog˙ol b˙ala segretarju militari, bejn l-1890 u l-1893. Kien ©ie wara li zijuh Sir Henry Smith kien la˙aq
147 gvernatur u kmandant tal-gΩejjer Maltin, peress li dak iΩ-Ωmien Malta kienet f’idejn l-IngliΩi. Wara dawn iΩ-Ωew© Ωjarat kien imiss tlieta o˙ra. Fit-22 ta’ Frar 1933, propju f’g˙eluq Ωmienu, fi s-7 t’April 1934 meta kien ©ie g˙al Jamboree u l-a˙˙ar Ωjara tieg˙u kienet fi d-9 t’April 1937. Din tal-a˙˙ar kienet Ωjara qasira u bla pubbliçità. Imma g˙all-iscouts Maltin xejn ma Ωammew sigriet u l-a˙bar malajr ©riet ma’ kull rokna ta’ Malta. Dan g˙aliex fi t-8.00 ta’ fi lg˙odu il-barakka t’isfel u dik ta’ fuq, il-pixkerija, id-dwana u l-Breakwater kienu mimlija scouts u guides biex jag˙tu mer˙ba liç-Chiefs tag˙hom. Huma kienu waslu g˙all-˙abta tas-1.30pm. Kienu Ωjarat importanti ferm g˙al dak iΩ-Ωmien g˙aliex taw spinta ’l quddiem lil dan il-moviment li kull ma’ jmur kien qed ikompli jikber f’pajjiΩna u jinxtered aktar madwar id-dinja.
L-iskop ta’ dan il-Moviment Dan il-moviment jinsab mifrux ma’ l-erbat irjie˙ tad-dinja. Illum dan il-moviment jinsab f’216-il pajjiΩ u hemm madwar 40 miljun membru. Dan huwa moviment mag˙mul g˙at-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙. Hemm diversi ˙wejje© li jag˙mlu lil dan il-moviment uniku. Insibu fost l-o˙rajn l-uniformi. L-iskopijiet ewlenin huma biex isa˙˙u l-iΩvilupp personali ta’ kull membru. Min-na˙a l-o˙ra, i˙e©©u lit-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ biex ikunu responsabli u jiΩviluppaw b˙ala çittadini u fl -istess ˙in indipendenti. Dawn il-membri jiΩviluppaw ukoll il-˙tie©a li g˙andhom jag˙tu daqqa t’id fejn hi me˙tie©a, u li j˙obbu sew l-ambjent u n-natura. Ma’ dawn inΩidu wkoll il-li©ijiet, il-weg˙da u l-motto li huwa “Be Prepares”. Dawn l-ideat tant sbie˙ twieldu f’qalb Baden Powell aktar minn mitt sena ilu. Jalla dawn l-ideat ikomplu i˙e©©u l-qlub tat-tfal u taΩ-Ωg˙aΩag˙ ˙alli dan il-moviment ikompli jkabbar fi s-sod il-©enerazzjoni futura. AvviΩ Bruce Cortis editur ta’ dan l-artiklu qed ji©bor kull tip ta’ informazzjoni (b˙al ritratti, dokumenti etc.) li huma konnessi ma’ l-iscouts grupp tan- Naxxar. G˙alhekk jekk int xi darba jew o˙ra kont tag˙mel parti minn dan il-grupp jew g˙andek kull tip ta’ informazzjoni mitlub tg˙addiha lil Bruce Cortis “Toongabbie” 17, Cross Street, Naxxar E-mail: [email protected] Mob: 9980 3897 Kull informazzjoni hija apprezzata
CONFECTIONERY Dolcetti Prop. Horace Seychell 52, Triq il-Qoton, Naxxar Mob: 7996 7167 Under New Management Milk, Bread, Drinks, Grocery Items & Ice Creams, Fresh Cakes & Cigarettes Mon - Sat: 06.00 - 12.00 / 04.00 - 07.00 Sundays & Public Holidays: 6.00 - 12.00
148 Tislima lil Kalçidon Agius minn Vince DeBono
Kien it-23 ta’ Mejju 2006. Man-Naxxar kollu ©riet l-a˙bar li kien ˙alliena ˙abib u bniedem li kul˙add kien jaf. Kien miet Kalçidon Agius fl -g˙omor ta’ tmienja u tmenin sena. Ma setax jonqos li g˙as-Soçjetà tag˙na, din l-a˙bar ©abet mag˙ha dieqa kbira, Kalçi minn dejjem kellu rabtiet mill-qrib ma’ din is-Soçjetà. Kien membru anzjan, membru li dejjem Ωamm g˙al qalbu r-rabtiet li kellu speçjalment ma’ dawk il-membri l-o˙ra ˙bieb tieg˙u li fl -antik kienu jiffurmaw parti mill- kumpanija teatrali fi ˙dan il-KaΩin Vittorja, il-Kumpanija Amicizia. Kif qal hu stess fl -artiklu li kien kiteb f’wie˙ed mill-programmi tal- festa ppublikati mill-G˙aqda tag˙na, ‘Jien, naqra ta’ tifel kont ni©ri dejjem ma’ saqajhom…Ìara li parti kbira tad-dilettanti kienu kollha soçji tal-KaΩin Vittorja u issa li kont inkramt wara l-palk, saqajja bdew jitfg˙uni lejn dan il-KaΩin.’ Kien g˙alhekk li a˙na, b˙ala Soçjetà ˙assejna l-bΩonn li naraw kif nag˙tu ©ie˙ lil dan il-membru li meta tqis x’irnexxielu jakkwista u fejn kellu l-˙ila jasal f’˙ajtu, Ωgur li kul˙add jaqbel li g˙amel ©ie˙ lill-isem ta’ ra˙al twelidu, in-Naxxar. Li nag˙tu l-kondoljanzi lill-membri tal-familja tieg˙u kien dmir tag˙na b˙al ma nag˙mlu ma’ kull membru ie˙or li j˙allina, iΩda f’dan il-kaΩ mill-ewwel ˙assejna li ma kienx biΩΩejjed. Fuq inizjativa tas-Sur Paul Catania ©ie deçiΩ li fi l-lokal tag˙na ntellg˙u wirja dwar il-˙ajja ta’ Kalçidon. Avviçinajna lill-membri tal-familja tieg˙u li laqg˙u l-a˙bar b’entuΩjaΩmu kbir. Qalulna wkoll li huma, min-na˙a tag˙hom ukoll qed ja˙dmu biex jag˙mlu çeremonja fejn fi ha jikxfu bust lil missierhom. Xtaqu wkoll li jkun hemm ukoll is-sehem tag˙na bil-banda u ma’ dan a˙na qbilna mill-ewwel. Il-qofol ta’ din it-t˙ejjija kollha intla˙aq nhar is-Sibt, 29 ta’ Settembru. Fil-preΩenza ta’ familjari, ta’ Soçjetajiet Naxxarin, ta’ mistiedna distinti li jew ˙admu mill-qrib jew kienu jafu lil Kalçidon u bil- parteçipazzjoni tal-baned tan-Naxxar, saret iç-çeremonja tal-kxif tal-bust ta’ Kalçi, bust li tpo©©a fuq il-bankina n-na˙a ta’ quddiem tal-bandli tar-ra˙al, i˙ares lejn Triq il-Ìdida li tag˙ti g˙al Triq is-Salib, it-triq li Kalçidon g˙ex fi ha minn mindu kien tifel. Wara l-kxif, il- banda tag˙na akkumpanjat lill-mistiedna kollha lejn il-KaΩin tag˙na fejn il-President tas-Soçjetà Dr. Michael Farrugia, feta˙ uffi çjalment il-wirja li ttellg˙et fi s-swali tal-lokal dwar il-˙ajja ta’ Kalçidon Agius. Din, grazzi g˙all-impenn li wera ˙abibna Paul Catania, kienet wirja estensiva u li ntlaqg˙et tajjeb ˙afna minn dawk li Ωaruha. Issa wasal Ωmien il-festa u b˙al ma nag˙mlu kull sena qeg˙din nippreparaw
149 Mr. Maxims Junior
Pastizzeria
Prop: P. Caruana
Branches: LABOUR Naxxar: 21 435323 AVENUE Marsa: 21 230276 NAXXAR
Mob: 9942 9336 TEL: 21 413307
The ideal setting for your wedding
Tel: 21 340400, 21 331738, 21 340477 VILLA MDINA NAXXAR outstanding character, prestigious reception halls, magnifi cent olive-tree garden For further details please contact Mr. Roderick Gatt on tel: 21 340400
150 biex nippublikaw il-ktejjeb annwali li no˙or©u f’dan iΩ-Ωmien. Ósibna li issa ikun ukoll xieraq li nag˙tu l-a˙˙ar tislima lil se˙ibna Kalçidon billi niktbu daqsxejn fuq ˙ajtu. Infakkru lil min kien jafu dwar x’ottjena dan il-bniedem u forsi nlaqqg˙uh g˙all-ewwel darba maΩ-Ωg˙aΩag˙ li jista jkun m’humiex daqshekk mid˙la tieg˙u. Kalçidon Agius twieled fi d-19 ta’ Ottubru tal-1917 fi n-Naxxar. Missieru kien jismu Carmelo u kien mill-Mosta. Ommu kienet Carmela mwielda Vella u kienet min-Naxxar. Huwa kien l-iΩg˙ar wild minn fost familja ta’ sebg˙a. Il-familja Agius kellhom id-dar tag˙hom fi l-kantuniera fejn Triq il-Ìdida tmiss ma’ Triq is-Salib. Missier Kalçi kien pulizija. Meta Kalçi kien g˙adu Ωg˙ir fl -età, missieru kien di©à rtira mix-xog˙ol, u g˙aldaqstant, il-˙ajja g˙al din il-familja ma kinitx xi wa˙da ˙afi fa. Kienet iebsa biex missier Kalçi jg˙ajjex familja kemmxejn numeruΩa b’li jda˙˙al mill-pensjoni biss. Fil-fatt, Kalçi mar skola sa tnax-il sena biss. Huwa kellu jo˙ro© u jmur ja˙dem minn età Ωg˙ira biex bin-naqra li jda˙˙al jg˙in kif jista’ lill-familja tieg˙u. L-ewwel xog˙ol ta’ Kalçi kien dak ta’ assistent sagristan. Kien xog˙ol iebes u barra minn hekk, peress li huwa kien biss assistent, ma kienx jirrendi ˙afna. Biex forsi jibda jaqla’ xi ˙a©a aktar ta’ fl us, Kalçi qatag˙ha li jitalq minn sagristan u jmur ibig˙ is-salami u affarijiet o˙ra bil-karettun f’Tas-Sliema. Madanakollu, din l-avventura ma tantx damet u Kalçi beda jfi ttex xi xog˙ol ie˙or. Huwa ˙adem ma’ diversi kuntratturi dejjem f’dak li g˙andu x’jaqsam ma’ tibjid u xog˙ol ta’ konkoss. Kien ibati ˙afna, ja˙dem ˙inijiet twal u l-paga li kien ida˙˙al ma kinitx kbira wisq. Meta mbag˙ad faqqet il-gwerra fuq Malta, huwa ˙ataf iç-çans u da˙al ja˙dem ma’ l-Air Malta Directorate. Meta spiçça minn dan ix-xog˙ol, huwa re©a’ waqa’ fuq is-seng˙a li kien tg˙allem, ji©ifi eri dik ta’ bajjad, iΩda din id-darba beda ja˙dem g˙al rasu. Fl-1 ta’ Ìunju tal-1941 huwa ΩΩewwe© lil Salvina Grech. Minn dan iΩ-Ωwie© Kalçi kellu ˙amest itfal, kollha subien: ÌuΩi, Karmenu, Victor, Çensu u Fredu. Dawn kienu l-g˙axqa tieg˙u u g˙alih il-familja kienet ti©i qabel kollox. Dan qalu hu stess meta kiber u spiçça wa˙du g˙ax kollha ΩΩew©u, “L-isba˙ rigal nie˙du ta’ kuljum meta ji©i jarani xi wie˙ed minn uliedi.” Kalçi kien bniedem uman g˙all- a˙˙ar. Minbarra l-im˙abba kbira li kellu lejn martu u uliedu, huwa kellu wkoll ˙biberija sinçiera ma’ kull min kien jaf, sew fi l-˙ajja tal-palk kif ukoll dik politika. Qatt ma nesa lil nies mag˙rufi n jew lill-˙bieb tieg˙u u kien dejjem pront jikteb fi l-gazzetti meta jisma bil-mewt ta’ xi ˙abib jew ta’ xi bniedem ie˙or li kien jirrispetta. Mill-mijiet ta’ ittri li kiteb fi l- gazzetta kien jidher çar li kollox kien jinteressah. Kien kapaçi jikteb ittri qawwija, fejn fi l-kostruzzjoni ta’ sentenzi li juΩa kien iwassal b’mod intelli©enti lill-qarrej g˙all-konkluΩjoni tal-argument li kien irid jg˙addi. Din il-kapaçità ta’ kitba dehret ˙afna fl -g˙add kbir ta’ xog˙ol li Kalçi ˙alla warajh. Lil Kalç nistg˙u tassew inqisuh b˙ala kittieb prolifi ku. Huwa kiteb numru kbir ta’ sketches, fares, vaudevilles, buzzetti u drammi. Kiteb sa˙ansitra operetti u teleplays li u˙ud minnhom anke dehru fuq it-televiΩjoni. G˙alkemm ma tantx tg˙allem skola huwa kellu pinna qawwija, realistika u dejjem b’messa©© soçjali. Tg˙allem ˙afna mill-iskola tal-˙ajja. Din il-mentalità imbag˙ad kienet ti©i rifl essa f’˙afna fi x-xog˙olijiet tieg˙u. Dan il- fatt kien ©ie apprezzat anke minn Mons. Carmelo Xuereb, vigarju ©enerali meta f’ittra li bag˙at lil Kalçi dwar id-dramm Rikatt kien kitiblu, “Kien tassew sabi˙ u struttiv…Ma hemmx dubju li t-telespettaturi ˙adu pjaçir, iΩda wkoll ˙adu minnu tag˙lima tassew me˙tie©a speçjalment g˙as-sieg˙a tal-lum.” Huwa minn dejjem kien i˙obb it-talkies. Fil-fatt, meta kien ©uvni kien anke xtara çine biex mid-dar tieg˙u kien seta’ jag˙ti wirjiet lin-nies. G˙alkemm dawn il-wirjiet ma tantx damu huwa qatt ma tilef
151 din l-im˙abba g˙all-fi lms. Fil-fatt, ma’sie˙bu Frans, fl -1947 huwa ˙adem fi lm li kien jismu ‘Nofs Lira Anqas’. Hawnhekk interpreta l-parti tal-Irqiq fejn sie˙bu Frans kien il-famuΩ l-O˙xon. Din il-©ibda lejn fi lms u reçtar kienet bdiet minn kmieni. Forsi bdiet peress li ˙dejn id-dar tieg˙u kien hemm oratorju fejn ta’ sikwit kienu jsiru reçti minn Ωg˙aΩag˙ o˙ra Naxxarin. Kien x’kien, ©o Kalç minn çkunitu trawmet din l-im˙abba lejn il-palk. Kompliet imbag˙ad tissa˙˙a˙ meta beda jiffrekwenta l-lokal tas-Soçjetà Vittorja fejn kienu jiltaqg˙u l-membri tal-kumpanija teatrali Amicizia. Ta’ ˙mistax-il sena huwa sar is-su©©eritur tag˙ha. Wara, kellu diversi kumpaniji tal-palk tieg˙u li kienu jag˙tu serati mhux biss fi n-Naxxar imma madwar Malta kollha. Sikwit ukoll kienu jie˙du sehem f’konkorsi. Lil Kalçi l-palk g˙enu biex jitla’ tar©a o˙ra importanti f’˙ajtu. Mill-palk tar-ra˙al kien lest biex jitla’ fuq il-palk nazzjonali: il-parlament. Dan stqarru Dun Anton Sciberras, storiku Naxxari meta fl -1951 kiteb, “Dan l-a˙˙ar kienu ˙afna n-Naxxarin Ωg˙aΩag˙ li appo©©jaw ’il-partit ta’ Mintoff. Imma fosthom ˙add ma kien ta’ çertu kalibru li jippoΩa ta’ kandidat b˙al Kalçidon… Huwa bniedem ta’ inizjattiva. A˙na nafuh fi t-teatrin ta’ Dun Ìakkomin tal-Oratorju.” Hawnhekk jidher çar il-fatt li l-palk ta lil Kalç çerta popolarità li ppreparatu g˙all-˙ajja politika. Huwa ˙are© g˙all-ewwel darba g˙all-politika fl -elezzjoni ta’ 1951 mal-partit Laburista iΩda f’din l-elezzjoni ma telax. Tela’ l-ewwel darba fi l-parlament fl -1953 bil-by-election. Re©a’ tela’ bil-by-election fl -1955. Fl-1966 tela’ mal-ewwel u re©a ©ie elett fl -1971. Wara li ma kienx tela’ fl -1976, kien proprju fl -1978 meta Kalçi ng˙ata l-˙atra ta’ Speaker u g˙alhekk President tal-Kamra tar-RappreΩentanti. F’din il- kariga huwa mexa b’reqqa liema b˙ala. Qatt m’aççetta li jkun hemm Ωew© settijiet ta’ regoli, wa˙da g˙al s˙abu u l-o˙ra g˙al dawk li ma kinux jaqblu mieg˙u. Anzi, kien jistenna aktar ko-operazzjoni minn s˙abu g˙ax kien jesi©i aktar lealtà min-na˙a tag˙hom. Matul l-erba’ snin li Kalçi g˙amel jokkupa din il-kariga, huwa darbtejn in˙atar A©ent President tar-Repubblika ta’ Malta u rrappreΩenta lill-Malta kemm fi r-Rumanija kif ukoll fi ç-Çina. Wara li rtira mill- ˙ajja politika, fl -1982 huwa serva b˙ala Ma©istrat tal-Ìustizzja. Ma ddispjaçihx minn din il-faΩi ta’ ˙ajtu, iΩda huwa stess jammetti kemm kienet iebsa meta kiteb, “…il-politika hija iebsa wisq. In-nies jippretendu li int fi l-parlament g˙andek il-qasba ta’ Mosè u tag˙mel il-mirakli. Jien dejjem ©ibt quddiem g˙ajnejja li g˙ada jasal u g˙alhekk dejjem imxejt bl-onestà.” Fis- sena 1996 in˙atar Kumpann tal-Ordni Nazzjonali tal-Mertu (KOM) b˙ala g˙arfi en u radd ta’ ˙ajr g˙al ˙idmietu fi l-qasam politiku-soçjali, u f’dak kulturali. Fl-1996 ukoll, il-Kunsill Lokali tan-Naxxar onorah ©ustament bil-g˙oti ta’ Ìie˙ in-Naxxar. “Kalçi kien bniedem umli li ma nesa qatt l-g˙eruq ori©inali tieg˙u. Kien d˙uli, jag˙milha man-nies u sar jaf il-bΩonnijiet tag˙hom. G˙alih il-˙ajja politika kienet missjoni u vokazzjoni, Ûgur li kien hemm nies li marru g˙andu bid-diffi kultajiet tag˙hom, semag˙hom, serra˙hom mid-diffi kultajiet li kellhom u tahom il-pariri me˙tie©a.” Hekk inkiteb dwar Kalçidon Agius fuq il-gazzetta l-Orizzont nhar is-Sibt, 27 ta’ Mejju ftit jiem biss wara l-mewt tieg˙u. Kien miet iben denju tar-ra˙al tag˙na tan-Naxxar u a˙na minn dawn il-pa©ni ner©g˙u nsellmulu.
Programm tal-Festa Banda Vittorja 1989 Tag˙rif Ìenerali mi©bur Paul Catania: Wirja Settembru 2008 Victor Scerri: Kalçidon Agius: Lil hinn mill-Politika Ittra lil Kalçidon miktuba minn Mons. Carmelo Xuereb (Marzu 1979) Sunday Times: 28 ta’ Mejju 2006 Orizzont: 27 ta’ Mejju 2006
152 Ag˙tihom Mulej il-mistrie˙ ta’ dejjem Il-President u l-Kumitat tal-G˙aqda MuΩikali Vittorja b’sog˙ba kbira jfakkru l-mewt ta’:–
Joseph Vella li mar fi ˙dan Victor Gauci li mar fi ˙dan Victor Grech li mar fi ˙dan il-Mulej fl -1 ta’ Jannar 2008 fl - il-Mulej fi t-3 ta’ Mejju 2008 fl - il-Mulej fi t-3 ta’ Jannar 2008 fl - g˙omor ta’ 68. Kien membru g˙omor ta’ 83 sena. Membru fi l- g˙omor ta’ 58 sena. Victor kien fi l-kumitat fi Ωmien li twaqqfet kaΩin g˙al ˙afna snin. ˙abib kbir tal-kaΩin tag˙na. il-banda.
Joe Agius li mar fi ˙dan il- Salvu Camilleri li mar fi ˙dan Mario Spiteri li mar fi ˙dan Mulej fi s-18 ta’ Marzu 2008 il-Mulej fl -1 ta’ Mejju 2008 fl - il-Mulej fl -1 ta’ Ìunju 2008 fl - fl -g˙omor ta’ 63 sena. Kien g˙omor ta’ 90 sena. Huwa kien g˙omor ta’ 58 sena. Huwa kien membru fi l-kumitat g˙al numru membru fi l-kumitat g˙al diversi ir-reffi eg˙ tal-istandard sa mill- ta’ snin. snin u soçju sa l-a˙˙ar. bidu tal-banda.
153 ÌEBEL TAS‐SEJJIEÓ XOROK – ÇANGATURA ta’ kull tip u qies TRAVI TA’ L‐INJAM Mobile: 9984 2450 / 9999 0808 Roderick Pulo Ìarr ta’ materjal Bejg˙ ta’ qoxra tas-sejjie˙ Tel: 2143 8653 – Mob: 9988 9618
Jesmond Azzopardi Brass Instruments Service & Repairs Silver & Gold Plating
Sagittarius • Triq Patri Geraldu Paris O.P. • Ba˙rija RBT 6100 • Malta TL (+356) 2145 0822 • Mob: (+356) 9945 8416 • E: [email protected]
154 31 Labour Avenue, Naxxar
Tel: 2143 7908 , 9980 9107, 9929 6327 Jonathan’s Hair Studio H AIRDRESSER FOR MEN
Home visits also available
Triq il-Musbie˙, Naxxar Mob: 9944 6083
WEDNESDAYS CLOSED
Hair by Graziella FULLY QUALIFIED Triq il-Musbie˙, Naxxar
Telephone: 21 418802 Sogni D’oro For Towels, Ready Made Curtains, Quilts, Sheets, Bedspreads, Sofa Covers, Cushions, Cushion Covers, Blankets, Kitchen Towels, & Dishcloths. St. Paul’s Street, Naxxar NXR 06. Tel: 21 412609 • Fax: (+356) 21 431723 • Mob: 9982 5473 E‐mail: [email protected] • www.starwebmalta.com
155 Min irreklama...
AC Stained Glass ...... 47 Hair by Graziella ...... 155 Air well ...... 118 Hairology ...... 141 Albert F S Manduca ...... 138 Hansa Wines & Spirits ...... 48 Alessandro Shoes ...... 88 Harley’s Store ...... 126 Anthony Vella ...... 108 High Grove ...... 115 Ape Miele Café ...... 113 Hiperformance ...... 14 Apollo Auto Services ...... 132 Honey & Cream Confectionery ...... 6 P. R. Alumium Works ...... 102 Archway Ironmongery ...... 132 HSBC ...... 114 Paramount Garages ...... 72 AX Holdings ...... 19 Il-Mit˙na ...... 128 Parisio Household Store ...... 141 B J Phones ...... 122 Images Photo Studio ...... 126 Paul Farrugia ...... 6 Ball Café ...... 84 Impressions de Beauté ...... 90 Pen & Pencil Stationery ...... 74 Bar tal-KaΩin Banda Vittorja ...... 59 J & B Aluminium Works Ltd...... 28 Pizza Planet ...... 55 Best Print Co. Ltd ...... 119 J & S. Hardware Store ...... 78 Portomaso Car Park ...... 10 Big shot Café Bar ...... 58 J B Dept. Store ...... 8 Privat ...... 48 Bitmac Ltd ...... 144 J. Borg Woodworks ...... 146 Private Investigation ...... 32 Blokrete ...... 30 Jazz Brass Instruments Repairs ...... 154 Private Lessons ...... 102 BOV ...... 18 Jackson ...... 91 Provita ...... 128 Buffalo Butcher ...... 98 Jeskerst ...... 98 Rachel’s Hair Styling ...... 142 Bunny Toys ...... 110 JMA Aluminium works ...... 59 Red Rose Snack Bar ...... 40 Buska ...... 90 John’s Diesel Service ...... 31 Rentoine ...... 125 C. V. Woodworks ...... 27 Jonathan’s Hair Studio ...... 155 Richie’s Ironmongery & DIY ...... 64 Captain Morgan Cruises ...... 46 Joseph Pace ...... 100 Ritemix ...... 31 Carmel Vella Ltd ...... 104 Joseph’s Crane Hire ...... 120 Robbie Pullicino...... 57 Caruana’s Tower Ladders ...... 136 La Buona Dolceria ...... 64 Roderick Pulo ...... 154 CD Woodworks ...... 108 La Stalla ...... 102 Roderick Grocery ...... 74 Ceramax ...... 146 Lamb Brand ...... 63 Rokky ...... 51 Char Construction ...... 118 Lavish Enterprises ...... 71 Salon ...... 71 Charles Azzopardi ...... 61 L-G˙onnella ...... 24 S. S. Store ...... 21 Charles Butcher ...... 14 Lilian Bazaar ...... 122 S.V.S. Leisures ...... 134 Charles Mini Market ...... 126 Lilies ...... 100 Sammut Concrete Supplies ...... 15 Choco ...... 122 M F Company Ltd ...... 24 Sherries Garden Centre ...... 11 Citadel Insurance ...... 23 M. Fenech Jewellery ...... 44 Silvio Brincat ...... 36 Clifford ...... 88 Malta Tourism Authority ...... 42 Silvio’s ...... 142 Coca Cola ...... 34 Mammia Mia ...... 120 Simon Estates ...... 94 Confectionery Dolcetti ...... 148 Mario Grima ...... 27 Sogni d’Oro ...... 155 Cortis Timber ...... 86 Marmiton Café ...... 155 Ta’ Marku Café & Wine Bar ...... 72 D & S Lifts Maintenance ...... 11 Master Cellars ...... 43 TaΩ-Ûiffa Mini Bus ...... 57 Daniel Zammit ...... 108 Mediterranean Music Ltd ...... 12 Teasers Café Bar ...... 44 De Mar Beauty Clinic & Supplies ...... 65 Melita Gardens ...... 62 Telesat Enterprises ...... 130 Delicata ...... 4 Merino Poultry Butcher ...... 130 Toni Bartolo ...... 142 Dennis Pics Photography ...... 65 Micallef Fish Shop ...... 143 Transmec Services Ltd ...... 76 Dr Juliette Galea ...... 143 Mirabelle ...... inside front Tutti Gusti ...... 83 Domino Stationery ...... 125 Mosta Bacon ...... 105 Vascas Jewellers ...... 26 D-Square Mini market ...... 57 Mothercare ...... 94 Vassallo & Sons ...... 22 Elizir ...... 19 Movie World ...... 72 Vassallo Concrete Supplies Ltd ...... 80 Express Services ...... 143 Mr American Meals ...... 47 V C Service Station ...... outside back Fixxu ...... 40 Mr Maxims ...... 150 Victory Butcher ...... 20 Fort Blocks ...... 129 Muscat Water Supplies ...... 136 Victory Groceries ...... 142 Frans Butcher ...... 88 Nabella Service Station ...... 150 Victory Pharmacy ...... 110 Funerali Joe Falzon ...... 106 Naxxar Motors ...... 125 Villa Mdina ...... 150 Fur & Fins ...... 9 New Styles ...... 133 Visage Sound Ltd ...... 137 Ìebel tas-Sejjie˙ ...... 154 Nick’s Butcher ...... 86 We 5 Bar & Restaurant ...... 78 Gardenia Stores ...... 132 Nonna Piu ...... 92 Yorkdale ...... 98 Gasam Mamo Insurance ...... 70 One two one interiors ...... 98 Yum Yum’s Confectionery ...... 45 G S ...... inside back Opus 33 ...... 100 Zeta Bar ...... 91 Filwaqt li nirringrazzjaw lil kull min g˙o©bu jirreklama f’din il-pubblikazzjoni, nappellaw lill-qarrejja sabiex jag˙mlu uΩu mill-prodotti u s-servizzi reklamati.
156
We provide a winning service! • Petrol/Diesel Distribution Pumps • • VRT Testing Garage • • Car Wash • • Convenience Shop •
NAXXAR ROAD, GÓARGÓUR NXR09 TEL: 2142 0874 • FAX: 2142 0903