Textielbaronnen: Het taaie gevecht om de eigen identiteit Dichters en romanciers Uit de spotlights de makers van het Manchester

van het vasteland at de Nederlandse taal in de verdomhoek zat en een Vlaamse cultuur als een and in hand met het groeiende succes van de Vlaamse bewustwording ontvouwde Staf Bruggen (1893–1964) 20 was de Jan leven was hij regisseur en acteur bij Theater compleet fata morgana werd beschouwd, was niet alleen de schuld van het zich al gauw een bloeiende literatuur, van een niveau dat ook buiten Vlaanderen Decleir van zijn tijd als steracteur van het Antigone in Kortrijk. D onafhankelijke België. Al eeuwen daarvoor was Frans als elitetaal in de Zuidelijke H bewondering wekte en alle denigrerende a priori’s van daarvoor naar de Vlaamsche Volkstooneel, dat met avant- Jean-Pierre De Decker (1945–2001) 22 at Gent sinds de vroege 19de eeuw het meest typeert, is haar ontwikkeling tot Nederlanden mode geworden. De bovenlaag had zich best comfortabel gevoeld prullenmand verwees. Enkele van die schrijvers, die de Vlaamse letterkunde gardistische ensceneringen successen begon als regisseur bij het Arcatheater prominente industriestad. Tal van industrieën schoten er als paddenstoelen toen het land tijdens de Franse Revolutie bij Frankrijk werd aangehecht en haar eigen gelaat en eigen karakter hebben gegeven, kregen een graf op Campo oogstte tot in Parijs. Bruggen verbrandde en werd later realisator bij de BRT. W uit de grond, maar veruit de belangrijkste sector was de textielnijverheid. Die was niet onverdeeld gelukkig toen er in 1813 een einde kwam aan Napoleons Santo. zich tijdens de Duitse bezetting door met Hij regisseerde films en televisiereeksen grondige industrialisering was het werk van talentvolle (en niet zelden compleet Empire. De taalpolitiek van koning Willem I van het Verenigd Koninkrijk der steun van het VNV (Vlaamsch Nationaal en werd artisitek directeur van NTG, scrupulevrije) ondernemers. Gent werd één van de economische sterkhouders van Nederlanden (1815-1830), die het Nederlands als eenheidstaal wou doordrukken, Verbond) directeur te worden van de Gentse dat hij omvormde tot Publiekstheater zowel Napoleons Empire, van het efemere Koninkrijk der Verenigde Nederlanden deed uiteindelijk meer kwaad dan goed: bij de Belgische omwenteling van Koninklijke Nederlandse Schouwburg. Gent (nu NTGent). Campo als van het weldra onafhankelijke België. Zoals Manchester hét textielcentrum 1830 was het Nederlands als de ‘taal van de vijand’ dan ook kansloos. Maar Frans Roggen (1911–1978) 31 debuteerde Marcel (M.A.J.) Hoste (1912–1977) 28 van de Britse eilanden was, zo werd Gent dat voor het Europese vasteland. Op de werkelijkheid, dat een meerderheid van de bevolking niét Franstalig was, als acteur bij het Dramatisch Gezelschap van genoot een opleiding als schilder en Campo Santo eindigde het bewogen en soms risicovolle parcours van meer dan ging algauw haar rechten opeisen. Gedreven en romantisch geïnspireerde het NIR (Nationaal Instituut voor de Radio- beeldhouwer aan de Gentse Koninklijke één zogenaamde Gentse ‘textielbaron’. intellectuelen, die in grote meerderheid nochtans zelf Franstalig waren, bonden omroep). Tijdens de oorlogsjaren speelde Academie voor Schone Kunsten, maar vond de strijd aan met de misprijzende vooroordelen en werden zo de ‘bewegende hij in de KNS. Hij regisseerde verscheidene zijn roeping in de mimekunst. Geïnspireerd De rijkste van allemaal was Ferdinand Sint-Annakerk, aan het einde van de Keizer oorzaak’ van een renaissance van het Vlaamse bewustzijn. stukken voor het latere Nederlands Toneel door zijn Parijse leermeester Marcel Santo Lousbergs (1799–1859) 2 . Op zijn grond liet Karelstraat, de straat waarin zijn imposante Gent (NTG), en ook voor amateurgezelschap- Marceau richtte hij in Gent het mimetheater WANDELKAART MET BEKENDE OVERLEDENEN hij de Keizer Karelstraat aanleggen. In zijn woning staat. Hij trok zich het lot van zijn Jan Frans Willems (1793–1846) 17 was zowat Nederlandse leger. In 1838 vestigde hij zich pen, zoals het drukbezochte Multatulitheater. Sabbattini op en een mimeschool, waar katoenspinnerij stelde hij 1600 arbeiders arbeiders aan. Bij testament liet hij een de vader van de Vlaamse Beweging. In de als huisarts in Gent. Snellaert werd één van Tussen 1956 en 1959 regisseerde hij maar een aantal bekende theatermakers werd tewerk. In 1933 werden de fabrieksgebouwen rusthuis voor bejaarde textielarbeiders strijd voor gelijkberechtiging werd hij de de grondleggers van de Vlaamse Beweging. K. Van de Woestijne R. Loveling (rechts) F. De Pillecyn C. D’Haen liefst 19 stukken, waaronder ‘Met Gesloten gevormd. verkocht aan de Zusters van Liefde die ze oprichten, het Lousbergsgesticht aan de natuurlijke leider van de Vlaamsgezinden. Hij zag in de taal hét instrument voor de deuren’ en ‘De Lichtekooi’, de eerste opvoe­ Rosa Geinger (1913–1995) ▶ , geboren in een berg omvormden tot de Sint-Bavohumaniora. Ferdinand Lousbergskaai. De orangist Willems was ook cultureel emancipatie van de Vlamingen. Hij zette Karel Van de Woestijne (1878–1929) 3 is één Frontbeweging. Na de oorlog werd hij ringen van Jean-Paul Sartre in Vlaanderen. de Dampoortwijk, speelde dertig jaar bij het Lousbergs betaalde de bouw van de en wetenschappelijk actief. Hij was een zich samen met Jan Frans Willems in voor van de grootste Nederlandstalige auteurs. één van de belangrijke leiders van het Hij was medeoprichter van Theater Arena en Van Crombrugghegenootschap, maar ook van de initiatiefnemers van de eerste het eerste ‘Vlaems Petionnement’ (1840), Hij werd geboren in Gent, waar hij als vrij Verbond der Vlaamse Oud-Strijders van het theater Arca. als actrice en volkszangeres in de Ancienne Gentse Belgisch-Nederlandse spellingcommissie een verzoekschrift waarin de Vlaamse student Germaanse Filologie studeerde. (VOS) en nam mee het initiatief voor de Cyriel Van Gent (1923–1997) 1 . Cyriel Belgique, met De Drei Charels, bij de Compassie en verzet en leverde ook filologisch werk. Onder eisen politiek vertaald werden. Zo moest Als correspondent uit Brussel schreef hij IJzerbedevaarten. Hij schreef scherpe Verbrugghen begon als selfmade acteur bij Melomanen, het Gents Amusementstheater zijn impuls werd het Nederlands in 1844 er gestreefd worden naar een politieke meer dan 2000 bijdragen voor de Nieuwe artikels over de Vlaamse problematiek in De Gentse amateurgezelschappen en groeide GAT en Theater Taptoe. erkend als officiële taal. Hij bezorgde hereniging van Vlaanderen en Noord- Rotterdamse Courant, niet alleen over Standaard en werd hoofdredacteur van het uit tot één van Vlaanderens meest geliefde Gustje De Puydt (1904–1991) 43 , bekend als geschiedenis o laag mogelijke lonen, ingegeven door blind winstbejag, maar ook veroorzaakt uitgaven van Middelnederlandse teksten, Nederland. Hij was ook medeoprichter kunst, maar ook over de politieke en sociale christelijke arbeidersblad De Tijd, dat zou televisie- en theateracteurs, o.m. in de ‘Pierke van Gent’, groeide op aan de Muide. door de genadeloze concurrentie uit het buitenland, maakten van de werk­ waarvan ‘Reinaert’ de belangrijkste was. van de Maetschappij van Vlaemsche situatie in België. Hij doceerde Inleiding worden opgeslorpt door Het Volk. Tussen jeugdseries ‘Tijl Uilenspiegel, Johan en Daar richtte hij in het jongenspatronaat van Z omstandigheden in de Gentse fabrieken bepaald geen paradijselijke ervaring. Jan Frans Willems werd oorspronkelijk Letteroefening ‘Tael is gansch het Volk’. tot letterkundige kritiek en Geschiedenis 1922 en 1928 gaf De Pillecyn het satirische de Alverman’, in het NTG, bij Arca, en in Sint-Theresia het Spelleke van de Muide De arbeiders, mannen, vrouwen en veel te jonge kinderen, brachten er het op het Dampoortkerkhof begraven. Zijn Hij maakte zich geliefd als ‘dokter der van de Nederlandse Literatuur aan de weekblad Pallieter uit. Tijdens de Tweede Theater Antigone in Kortrijk. Hij schitterde op, een poppentheater met Pierke als grootste deel van hun leven door met hard labeur, in ronduit mensonwaardige herbegrafenis op Campo Santo op 26 juni armen’ in de Sint-Jacobsbuurt. Tijdens Rijksuniversiteit Gent. Karel Van de Wereldoorlog sloot hij aan bij het VNV en De zowel in lichtvoetige komedies als in absurd centrale figuur. Gustje speelde tot op hoge omstandigheden. Het Gentse proletariaat had doorgaans ‘te weinig om te 1848 was een massa-evenement waar 15.000 opeenvolgende cholera-epidemieën Woestijne schreef poëzie, proza, essays en Vlag. Hij werd directeur-generaal van het modern theater van Harold Pinter, Eugène leeftijd met verve Pierke in het Spelleke van leven en te veel om dood te gaan’. De sociale toestand was ronduit schrijnend. mensen op afkwamen. verzorgde hij vaak kosteloos de slachtoffers. kunstkritiek, eerst in een neoromantische middelbaar onderwijs en bleef in die functie Ionesco en Samuel Beckett. Folklore op de zolder van het Museum van Hiertegen rees ook vanuit een toenemend moreel en sociaal bewustzijn verzet. Karel Lodewijk Ledeganck (1805–1846) Hij werd aanvankelijk begraven op het stijl en later impressionistisch, symbolisch tot aan het eind van de bezetting. Dit kwam Carlos Detremmerie (1918–1996) 46 Volkskunde (Huis van Alijn). Geleidelijk aan werden er initiatieven opgezet om de levensomstandigheden 13 was een selfmade man. Van eenvoudige Dampoortkerkhof en van daar overgebracht en spiritualistisch. Steeds weerkerende hem duur te staan: hij werd veroordeeld tot was kapper. Hij behaalde een diploma Dries Wieme (1927–1993) 47 , werd in 1951 Een knokig geschiedenisverhaal te verbeteren. afkomst werkte hij zich op tot jurist en naar Campo Santo. thema’s in zijn oeuvre zijn de onrust van de 10 jaar hechtenis, maar kwam in juli 1949 vrij. voor acteren en regisseren aan het Gentse acteur bij het Reizend Volkstheater. Hij lag hoogleraar. Als provincieraadslid hield Prudens van Duyse (1804–1859) 24 ziel, eros en thanatos, en de spanning tussen Christine D’Haen (1923–2009) 34 conservatorium. Vanaf 1948 werd hij bekend mee aan de basis van Theater op Zolder en Marie de Hemptinne (1818–1846) 12 was een in Gent een revolutionaire, nieuwe hij in 1844 als eerste een toespraak in het promoveerde tot doctor in de rechten in de geest en de zinnen. debuteerde als dichteres met het verhalend als acteur bij de luisterspelafdeling van het het Kamertoneel, twee Antwerpse avant gar- meer dan een anderhalve aan de hand van de meest markante compleet Gents ‘katoenbaronnenproduct’. behandeling van geesteszieken. Hij maakte Nederlands, waarin hij pleitte voor het 1832. Hij was ook één van de leidende figuren Eén van de twee proza en poëzie gedicht ‘Abailard en Heloys’ in het tijdschrift NIR (Nationaal Instituut voor de Radio- detoneelgezelschappen. Hij stichtte in 1959 eeuw begraven is ‘den berg’, persoonlijkheden uit dat verleden die hier Haar vader was Felix de Hemptinne, haar een begin van een op wetenschap gebaseerde doorbreken van de Franse eentaligheid. van de Vlaamse Beweging. ‘Tael is gansch schrijvende ‘Nevelse nachtegalen’: de Dietsche Warande en Belfort in 1948. Haar omroep). In 1952 werd hij de eerste grimeur Jeugd en Theater, dat later voor een deel geïn- Na zoals de Sint-Amandsheuvel hun laatste rustplaats vonden. moeder Henriette Lousbergs. Zij ontfermde aanpak. Kanunnik Triest stelde hem aan Hij bereikte dat de eentalige Franse het Volk’, de kenspreuk van de Gentse gezusters Loveling, Rosalie Loveling werk sluit aan bij de westerse traditie en bij de Belgische Televisie. Hij gaf ook les in tegreerd werd in het Brialmonttheater, waar- in de volksmond genoemd Zo duikt u via het oudste graf op zich over de kinderen van de textielarbeiders als hoofdgeneesheer van de twee Gentse mededelingen van het provinciebestuur taalvereniging, kwam van hem. Hij werd in (1835–1875) 40 werd er ook begraven. Zij zit vol verwijzingen naar het christendom grimeren aan het conservatorium in Gent. mee hij in de jaren zeventig zijn eigen bij- wordt, de eindbestemming de begraafplaats, dat van Marie de die ze een elementaire en vooral vrome krankzinnigengestichten (Hospice n°8 en het vanaf dan tweetalig zouden zijn. Hij 1838 stadsarchivaris van Gent en bleef dat was een tante van Cyriel Buysse. Haar en naar de klassieke oudheid. Ze werkte Hij werd veel gevraagd als regisseur bij drage aan de ontwikkeling van het vormings- geworden van vele generaties. Wie op het Hemptinne, in het donkere, industriële opvoeding probeerde te geven. Ze was ook Geraard De Duivelsteen). In 1857 ontwierp vertaalde ook het Burgerlijk Wetboek tot aan zijn dood in 1859. Prudens van Duyse populaire gedicht ‘Het Geschenk’ behoort tussen 1970 en 1982 aan de archivering en amateurgezelschappen. theater in Vlaanderen leverde. Hij werkte Campo Santo rondloopt kan aan de hand verleden van de stad. Beleeft u aan het begaan met behoeftige gezinnen. Haar de Gentse stadsarchitect Adolphe Pauli een naar het Nederlands. Maar beroemd werd was een zeer productief auteur. Zijn liederen tot het collectieve geheugen van de oudere inventarisering van de geschriften van Guido Albert Hanssens (1916–1981) 25 startte ook als acteur en regisseur bij de televisie en van de graven van spraakmakende, graf van Joseph Guislain de begindagen caritatieve inzet zou haar uiteindelijk het nieuwe inrichting die beantwoordde aan hij vooral als dichter. Met zijn ‘De drie voor kinderen zijn het best geslaagd. generatie. Zij schreef ook vele verhalen die Gezelle, over wie ze ook een biografie schreef. bij het amateurgezelschap De Melomanen. de radio en werd bekend door de rollen die bekende en minder bekende Gentenaars van zijn revolutionaire behandeling van leven kosten. Ze liep cholera op waaraan de therapeutische inzichten van Guislain. zustersteden’ schreef hij het ‘dichterlijk Daarnaast schreef hij gedichten van diverse natuurgetrouwe beschrijvingen zijn van Het werk van D’Haen is veelvuldig Na de Tweede Wereldoorlog volgde hij een hij speelde in tv-producties, zoals Slisse en uit de 19de en de 20ste eeuw de geesteszieken. En komt bij het graf van ze in 1846 overleed, nauwelijks 28 jaar oud. Op die manier zorgde Guislain ervoor dat evangelie van de Vlaamse Beweging’. soort, veelal gelegenheidsgedichten. het dagelijkse leven in haar geboortedorp bekroond. In 1988 ontving ze de prijs van de opleiding aan het Gentse Conservatorium Cesar, De Kolderbrigade en De Paradijsvogels. geschiedenis aflezen van onze stad. Luc De Vos de recente muziekgeschiedenis ‘De Engel van Gent’ werd eerst bijgezet op geesteszieken op een menswaardige manier Ferdinand Augustijn Snellaert (1809– Enkele ervan zijn belangrijk voor de Nevele. Haar werk is vaak droefgeestig en stad Gent. In 1991 werd haar biografie van en ging hij acteren en regisseren bij het Zijn stem was ook regelmatig te horen in Met deze wandeling nemen we u een opnieuw tot leven. het kerkhof van de Brugse Poort en van daar werden verzorgd. Als behandeling liet hij 1872) 18 studeerde geneeskunde aan de Vlaamse Beweging en kwamen onder meer ademt de sfeer van de dood. Gezelle bekroond met de Anna Bijnsprijs. Multatulitheater. Toen in 1965 het NTG luisterspelen op de radio. Dries Wieme werd stukje mee terug in die geschiedenis. We wensen u veel wandelplezier, in 1848 overgebracht naar Campo Santo. psychiatrische patiënten handenarbeid Geneeskundige Militaire School van Utrecht. tot stand tijdens de wedstrijden van de Filip De Pillecyn (1891–1962) 19 is vooral De Grote Prijs der Nederlandse Letteren werd opgericht, startte zijn professionele in 1965 de eerste directeur van de Brusselse Wat hier volgt, is niet een zoveelste Haar graf is het oudste nog bestaande op uitvoeren in ateliers en moestuinen. Niet Hij werkte als gezondheidsofficier bij het rederijkerskamers. bekend als auteur van romans en novelles. werd haar toegekend in 1992. loopbaan en vervulde hij de functies van Beursschouwburg. Verder was hij nog werk- wandeling doorheen Campo Santo. Het Sofie Bracke Annelies Storms Campo Santo, maar de eerste die er begraven voor niets kreeg Joseph Guislain een Hij debuteerde met novellen en gedichten administratief en algemeen directeur zaam in de Koninklijke Vlaamse Schouwburg is een bondige, misschien atypische werd, in december 1847, was de eenvoudige standbeeld aan de Begijnhoflaan en werd een die achter het front geschreven waren. tussen 1967 en 1979. Aan het einde van zijn (KVS) in Brussel en de KNS in Gent. Schepen van Schepen van kennismaking met de Gentse geschiedenis Burgerzaken Cultuur parochiaan Joannes Roegiers. museum in de door hem opgerichte kliniek Zijn werk ‘Monsieur Hawarden’(1935) werd van bijna twee eeuwen ver, geïllustreerd Daniël Mareska (1803–1858) 15 , zoon naar hem genoemd. verfilmd door Harry Kümel in 1968 en van een kroegbaas, was een chemicus, arts behoort tot zijn dromerige, geraffineerde en hoogleraar aan de Gentse universiteit. werk. ‘Blauwbaard’ (1931), is eerder krachtig, Een pastoor met doortastende ideeën In zijn functie van arts in de Centrale episch proza. Andere zeer bekende werken Gevangenis wees hij op de gevaarlijke van zijn hand zijn ‘De soldaat Johan’ (1939) en levensbedreigende omstandigheden en ‘Mensen achter de dijk’ (1949). osephus Franciscus Van Om de aantrekkingskracht van de plek waarin de gevangenen moesten leven. Zijn Hij kwam tijdens de Eerste Wereldoorlog Damme, de eerste pastoor nog extra op te waarderen wou hij van vernietigend verslag over de erbarmelijke als oorlogsvrijwilliger achter het IJzerfront J van Sint-Amandsberg, was zijn kerkhof ook nog een soort walhalla levensomstandigheden van de Gentse terecht en was medestichter van de een ondernemend man. Niet van culturele, artistieke en weten­schap­ textielarbeiders leidde tot de eerste J.F. Willems K.L. Ledeganck F.A. Snellaert P. van Duyse alleen slaagde hij er in 1847 pelijke topfiguren maken. Zijn ‘Campo maatregelen om hun lot te verbeteren. in zijn eigen parochie, de Sint- Santo’ (het ‘Heilig Veld’), zo genoemd in De arts en hoogleraar klinische psychiatrie Amandsparochie, uit de grond te stampen navolging van Italiaanse voorbeelden, Joseph Guislain (1797–1860) 16 introduceerde Een muziekberg? Voorgangers in kennis en een parochiekerk te laten bouwen, ging actief op zoek naar ‘illustere lijken’ J.F. Guislain maar hij wist ook de aanleg van een van die tijd. Een belangrijk segment van kerkhof bij die kerk te realiseren, zij het de intellectuele elite in die dagen bestond Regeringsleiders erwijl de ‘Muziekberg’ in het Zuid-Oost-Vlaamse Louise-Marie bij Oudenaarde p Campo Santo werden ook enkele wetenschappers bijgezet, die de dan op eigen kosten. Pastoor Van Damme uit de eerste voorvechters voor de Vlaamse eigenlijk niet weet waarom hij zo heet, zou de naam een toepasselijke variante vooraanstaande rol van de stad op het vlak van kennis en wetenschap had meteen door dat dat kerkhof, op de taal en cultuur. Enkele belangrijke kop­ T kunnen zijn voor Campo Santo. Een groot aantal componisten en musici vond O onderstrepen. Eén ervan kreeg de Nobelprijs, twee anderen waren van groot noordelijke helling van de Sint-Amands­ stukken werden op Campo Santo begraven it een nog nabij verleden rusten twee eerste ministers op Campo Santo. Alle twee er zijn laatste rustplaats. Muziek van eigen bodem is een mistig gegeven. belang voor de geschiedschrijving. Het feit dat Gent er zich vandaag trots op “Spelleke van de folklore”, 1942. Vlnr: Gust De Puydt, Gust Neirijnck, Stef Vermeersch, conservator J. Boes, zoon Jules Boes en George Stoops. heuvel, bijzondere mogelijkheden had. of werden op andere kerkhoven uit hun U waren van groot belang voor de hertekening van het moderne België en gaven ze Vergetelheid en gebrek aan belangstelling hebben doorgaans veel uit het actieve beroept een stad van kennis te zijn, heeft een lange voorgeschiedenis, waarin Hij zou er niet alleen zijn parochianen graf gehaald en overgebracht naar belangrijke aanzetten tot dat kleine gordiaanse mirakel, dat België heet en in zijn bewustzijn verdrongen. Maar dat muziek in Gent een levendige en altijd al een eminente onderzoekers een bepalende, wegbereidende rol hebben gespeeld. begraven. De romantische omgeving Van Dammes chique grafheuvel. Zo vrolijke onontwarbaarheid de wereld blijft verbazen. druk beoefende kunst was, vertellen nogal wat graven op de Sint-Amandsheuvel. van de heuvel, met de 18de-eeuwse Sint- werd Campo Santo, misschien buiten Jules de Saint-Génois (1813–1867) 26 was een Frans De Potter (1834–1904) 5 was een Corneel Heymans (1892–1968) ▶ Joan Vandenhoute (1951–1981) 33 werd Amands­kapel er bovenop, zou hij aan de de bedoeling van pastoor Van Damme De Gentenaar Theo Lefèvre (1914–1973) ▶ politieke carrière raakte hij ervan overtuigd Joseph Mengal (1784–1851) 11 was een Gents Op 29 november 2014 overleed totaal belangrijk historicus. Hij was hoogleraar en belangrijk historicus voor de geschiedenis was hoogleraar geneeskunde aan de in 1975 bezield conservator van de elite weten te slijten als een heel bijzon­ om, ook een ‘Vlaams’ kerkhof. was medestichter en voorzitter van de CVP dat een federale staatsvorm voor het land componist van opera’s en kamermuziek onverwacht de ongemeen geliefde zanger bibliothecaris van de Gentse universiteit. van Gent en van Oost-Vlaanderen. Gentse universiteit. Hij was vooral Gentse Dienst Archeologie en Historische dere plek voor een laatste rustplaats. Tot vandaag is Campo Santo van (Christelijke Volkspartij) en premier van noodzakelijk was. Onder zijn bewind kregen en muziekpedagoog. Hij was onder meer Luc De Vos (1962–2014) 8 . Met zijn groep Hij publiceerde honderden historische Hij schreef samen met Jan Broeckaert een wetenschapper die de onderlinge Monumenten, die hij omvormde Wie in Gent (of elders) naam en faam Sint-Amandsberg voor een deel de 1961 tot 1965. Hij kwam aan het hoofd van de tweede en de derde staatshervorming hoornist in Napoleons Garde Impériale Gorki werd hij bijzonder populair. Zijn songs, bijdragen. Hij zette zich ook in voor de een standaardwerk in 46 delen over samenhang tussen bloedsomloop en het tot de Dienst Monumentenzorg en – en geld – had, kon volgens pastoor aangewezen rustplaats gebleven van de regering na de woelige onlusten rond hun beslag. Ten gevolge van de alar­merende en in de Parijse Opéra Comique. In 1835 met het overbekende ‘Mia’ voorop, maakten Vlaamse zaak en was voorzitter van het De Geschiedenis van de gemeenten der zenuw- en ademhalingsstelsel bestudeerde. Stadsarcheologie. Daarmee deed hij Van Damme nergens mooier komen markante persoonlijkheden uit het de Eenheidswet, die een grondige sanering financiële en economische toestand van werd hij op aandringen van Jan Frans grote indruk. ‘Vos’ was ook een verdienstelijk Willemsfonds. Hij lag aan de basis van de provincie Oost-Vlaanderen. Een ander Hij kreeg in 1938 de Nobelprijs voor pionierswerk voor stadsarcheologie uitkijken naar het Laatste Oordeel. Gentse en daarbuiten. van de staatsfinanciën beoogde. Onder zijn België in het begin van de jaren tachtig, Willems de eerste directeur van het Gentse columnist en verhalenschrijver. Grievencommissie (1856), een officiële bekend werk is Gent van de oudsten tijd Fysiologie en Geneeskunde voor zijn als specifieke discipline. Hij was bewind kwam de splitsing van de tweetalige voerden de achtereenvolgende regeringen muziekconservatorium. Jan Briers sr. (1919–2007) 36 was onderzoekscommissie die de voornaamste tot heden in 8 delen. Frans De Potter ontdekking van de rol van het glomus betrokken bij de restauratie van Katholieke Universiteit van Leuven tot stand Martens een drastisch herstelbeleid. Later Florimond Van Duyse (1843–1910) 24 was hoogleraar communicatiewetenschappen taalklachten van de Vlamingen bundelde was medestichter van het Davidsfonds, caroticus, een zenuworgaantje aan de grote het Belfort, het Gravensteen en het ‘En wy, wy zullen en werd de taalgrens vastgelegd. zou Wilfried Martens ook een belangrijk de oudste zoon van Prudens Van Duyse. Hij aan de Rijksuniversiteit Gent, docent aan en aandrong op tweetaligheid voor opgericht als katholiek tegenwicht voor het halsslagader dat de ademhaling regelt, Toreken. Vandenhoute kwam om Wilfried Martens (1936–2013) ▶ was pre- Europees politicus worden voor de Europese studeerde zowel rechten als muziek. Hoewel de VUB, maar vooral bekend als oprichter onderwijs, bestuur en leger. Zijn graf bevindt Willemfonds, dat steeds meer een liberale een onderzoek dat hij samen met zijn het leven bij een verkeersongeval. onze zonen in bedevaert mier van 1979 tot 1992. Al heel vroeg in zijn Volkspartij. hij voor een gerechtelijke loopbaan koos van het Festival van Vlaanderen. Het zich sedert de uitbreiding van de Sint- en antiklerikale strekking kreeg. Hij lag ook vader Jan Heymans begonnen was. (hij was krijgsauditeur die ijverde voor het Festival van Vlaanderen werd in 1958 Amanduskerk in de jaren 1932-1940 onder mee aan de basis van de oprichting van de Corneel Heymans was tijdens de naer hier begeleiden, naer Nederlands in de militaire rechtspraak) ging opgestart met een deel van de opbrengst het koor. Een gedenkplaat op de kerkmuur Koninklijke Academie voor Nederlandse Tweede Wereldoorlog voorzitter van Eén zonderling zijn muziekwetenschappelijke belangstelling van de Wereldtentoonstelling van ’58 die in herinnert aan de baron. Taal- en Letterkunde te Gent. de afdeling Geneeskunde en Hygiëne het Campo Santo waer onze vooral uit naar het Nederlandse volkslied. Brussel had plaatsgevonden. Die winst werd van Winterhulp. In 1941 was hij naar ‘Het Oude Nederlandsche Lied’ is nog altijd verdeeld over de provincies: zij moesten Duitsland afgereisd om te bemiddelen Vlaemsche helden rusten.’ Rechter en weldoener Georges Martens- Hij nam ook voor twee jaar een abonnement een standaardwerk. Hij was zeer productief het geld aan cultuur besteden. De Provincie om dringend geneesmiddelen te krijgen. Sotteau (1861–1938) 44 was er niet gerust in op de krant, die de postbode elke morgen als componist van operetten, opera’s, Oost-Vlaanderen gaf de opdracht aan Jan Hiervoor kreeg hij een blaam van de Conscience sprak deze gevleugelde dat hij wel echt dood zou zijn als hij in zijn moest bezorgen. Bij nader inzien had hij liederen, cantates… Briers, toenmalig directeur Radio Gent, de universitaire onderzoekscommissie. Deze woorden als grafrede voor Jan Frans graf gelegd werd. Bij testament had hij laten zich al die zorgen niet hoeven te maken: Jef Tinel (1885–1972) 42 componeerde voorloper van Radio 2 Oost-Vlaanderen. blaam werd teruggetrokken in 1948 toen Willems. En zo kreeg het kerkhof vastleggen dat de binnenkant van zijn graf hij heeft niet één krant gelezen, zelfs de vooral Vlaamsgezinde en religieuze liederen Het eerste jaar organiseerde hij een reeks Heymans een brief van de Amerikaanse van Sint-Amandsberg zijn naam. in contact moest staan met de buitenwereld, sportbladzijden niet. en koorwerken. Enkele van zijn liederen klassieke concerten in de troonzaal van gezondheidsofficier kon voorleggen zodat men eventuele tekenen van leven werden heel populair (bv. ‘Wij zijn bereid’). het Gentse stadhuis. Die waren meteen met wie hij had onderhandeld. Hij was binnenin kon waarnemen, vandaar de Zijn andere composities, werken voor orkest een succes. voorzitter van Recht op Naastenliefde, COLOFON: Een initiatief van Cultuur Gent i.s.m. de Groendienst. Gebaseerd op het eerdere werk van het Sint-Jan Berchmanscollege.­ galmgaten in de toren, de bronzen deuren en opera, worden – ten onrechte – zelden een vereniging die zich inzette voor de Met dank aan Paul De Loore. Bron: Lekens, L & Decavele, J. - ’Het Campo Santo in 131 levensverhalen.’ Gent Cultuurstad­ vzw (2001). Beelden: Stadsarchief Gent, Universiteitsarchief UGent, Huis van Alijn en Letterenhuis Antwerpen. V.U.: Mieke Hullebroeck, Stadhuis, met traliewerk en een openstaande grafkuil. uitgevoerd. slachtoffers van de repressie en ijverde Botermarkt 1, 9000 Gent. Ontwerp: Pieter Willems, Pjotr.be. Titelfont: Combat door Martin Desinde, Velvetyne Type Foundry. voor amnestie. J. de Saint-Génois F. De Potter C. Heymans De schone kunsten

n verhouding tot andere categorieën van prominente geschiedenismakers gaan op Campo Santo de schilders, etsers, tekenaars en beeldhouwers, ▶ kortom, de beoefenaars van de schone kunsten met het leeuwendeel aan de

Niet op de kaart: Rosa Geinger,Niet op de kaart: Corneel Heymans, Theo Lefèvere en Wilfried Martens. I haal. Van grote meesters tot kunstenaars van hooguit lokaal belang, de ‘berg’ bevat een opmerkelijke verzameling van beeldende kunstenaars uit de 19de en de 20ste eeuw. Samen met hen kreeg ook een heuse ‘kunstpaus’ een plek op Campo Santo. En soms komt ‘dagbladverschijnsel’ Nero even mijmeren bij het graf van zijn geestelijke vader Marc Sleen (1922-2016). Twee eeuwen 8 Gentse kunstgeschiedenis worden hier in soms opmerkelijke grafmonumenten 1 gedocumenteerd. 9

Gustave Van de Woestyne (1881–1947) 3 was Hippolyte Daeye (1873–1952) 45 studeerde 2 de broer van schrijver Karel Van de Woestijne aan de Gentse Koninklijke Academie voor BEGRAAFPLAATS VAN SINT-AMANDSBERG (die zijn naam met een “ij” schreef). Hij liet Schone Kunsten en aan het Antwerpse Visitatiestraat 13, 9040 Sint-Amandsberg een oeuvre na vol tegenstellingen en niet Hoger Instituut voor Schone Kunsten. Hij 3 10 te vatten in één stijlconcept -voornamelijk verbleef tussen 1914 en 1920 in Engeland symbolistisch en later expressionistisch-. en werd beïnvloed door het werk van OPENINGSUREN Hij bekleedt een heel aparte plaats in de William Turner en James MC Neill Whistler. Belgische kunst. Argeloze, onschuldige kinderen in een vanaf 1 april tot en met 30 september Frans Masereel (1889–1972) 21 studeerde delicaat en gevoelig coloriet schilderde hij 7 11 van 7 uur tot 20 uur aan de Gentse academie. De houtsnede werd het liefst. Zijn stijl evolueerde van poëtisch 4 zijn geprefereerde techniek, waarmee hij impressionisme tot hoogst persoonlijk 45 vanaf 1 oktober tot en met 31 maart internationaal beroemd zou worden… Zijn expressionisme dat aan Amadeo Modigliani 12 13 van 8 uur tot 17.30 uur werk is vaak sociaal geëngageerd, pacifistich doet denken. en satirisch. De Oostenrijkse schrijver Stefan Charles Doudelet (1861–1938) 35 was een 6 14 Zweig vond “dat men de hele wereld van zijn symbolisch schilder die vooral als grafisch tijd aan de hand van Masereels houtsneden kunstenaar naam maakte. Hij studeerde Het standbeeld van Jacob van Artevelde op de Vrijdagmarkt, door Pieter De Vigne-Quyo. zou kunnen reconstrueren.” in Gent aan de Koninklijke Academie voor 15 (1812–1877) 23 Schone Kunsten en aan de Rijksuniversiteit (1920–1994) 6 was waarbij verschillende literaire, filosofische 16 Deze kaart beslaat Pieter De Vigne-Quyo Germain Janssens ongeveer één vierde bezorgde Gent zijn meest iconische stand- Gent. Hij werkte vaak voor zijn vriend, de beroepshalve postbode, maar hij maakte en kunsthistorische referenties helpen om van het volledige beeld: dat van Jacob van Artevelde op de schrijver Maurice Maeterlinck. Zo maakte naam als beeldhouwer. Hij maakte het werk tot een tijdelijke staat van verwondering te Campo Santo Vrijdagmarkt. Het werd in 1863 met een Doudelet onder andere 75 houtsnedes voor ‘De Surrealistische Boodschap’, beter bekend komen. Woord, beeld en symbool gingen hand 5 groot spektakel onthuld in aanwezigheid van het symbolistische theaterstuk ‘Pelléas et als ‘De Brievenbestellers’, in de voormalige in hand. Het jaar voor zijn dood had hij nog koning Leopold I. Ook het standbeeld van Mélisande’. lokettenzaal van het oude postgebouw op de een tentoonstelling in het Gentse Museum 17 18 Lieven Bauwens aan de Reep is van zijn hand. Geo Langie (1906–1982) 38 volgde Gentse Korenmarkt. voor Schone Kunsten, waar hij in confrontatie Oscar Colbrandt (1879–1959) 32 debu- avondonderwijs aan het Sint-Lucasinstituut Aloïs De Beule (1861–1935) 4 werd ging met de bekende oude meesters. teerde als portretschilder, maar na de Eerste en werd binnenhuisarchitect. Als kunstenaar schoenmaker net als zijn vader, maar vulde Dat Gent vandaag meetelt op het vlak van 19 Wereldoorlog raakte hij in de ban van de reli- etste en tekende hij vooral. Vaste thema’s in zijn vrije uren met tekenen en houtsnijden. hedendaagse kunst is voor een goed deel het 34 20 gieuze kunst. Zijn werk bestaat uit strenge zijn werk waren vele schilderachtige hoekjes Hij volgde avondlessen aan de Gentse werk van Jan Hoet (1936–2014) 29 , één van de 33 21 44 32 vormen, uitgepuurde lijnen en sobere en taferelen van het volksleven in Gent. Koninklijke Academie voor Schone Kunsten meest gedreven verdedigers van de actuele 35 38 kleuren en heeft een mystiek karakter. Camille D’Havé (1926–1980) 30 studeerde en aan het Sint-Lucasinstituut, waar hij kunst ooit. In 1971 werd hij directeur van het Jos Verdegem (1897–1957) 41 bracht in de aan de Koninklijke Academie voor Schone later ook les gaf. Eén van zijn leerlingen Gentse Museum voor Hedendaagse Kunst, jaren 1920 veel tijd door in Parijs, waar hij Kunsten. D’Havé was een sociaal bewogen was Geo Verbanck. Aanvankelijk maakte dat onder zijn stuwende impuls uitgroeide 46 37 36 geïnspireerd werd door contacten met de kunstenaar. Hij gaf weer wat hij zag, maar Aloïs De Beule vooral religieus werk. Zo tot het Stedelijk Museum voor Actuele kunstenaars Maurice Vlaminck en Georges voegde fantastische elementen toe aan zijn ontwierp hij veertien kruiswegen, die hij Kunst (S.M.A.K.). Met soms spectaculaire 29 25 Braque. Zijn stijl is post-expressionistisch. werk, zodat het dantesk-grotesk overkwam. zo vaak kopieerde dat ze in talrijke kerken initiatieven, zoals Chambres d’Amis en Over 39 30 23 De bezielde natuur van zijn onderwerpen Hij behoorde tot de Gentse post-surrealisten, en kapellen terug te vinden zijn. Voor de the Edges, wist hij de kunst van vandaag staat voorop in zijn werk. zoals zijn generatiegenoot Octave Landuyt. Wereldtentoonstelling van 1913 maakte onder de aandacht van een groot publiek te 47 43 42 41 40 31 28 22 hij het Ros Beyaertmonument, dat nu nog brengen. Hij genoot ook groot aanzien in de 24 in het Paul de Smet de Naeyerpark in het internationale kunstwereld, onder meer als Miljoenenkwartier te bewonderen valt. curator van Documenta IX (1992) in Kassel, Yves De Smet (1946–2004) 37 studeerde Ripple across the Water (1995) in Tokio en Monumentale Kunsten en Moderne Sonsbeek 9 (2001) in Arnhem. Van 2003 tot Wijsbegeerte. Hij startte samen met Willy 2008 was Hoet artistiek leider van het door Plompen en Jan Van den Abbeel de PLUS- Frank Gehry ontworpen MARTa Herford beweging, een vrije beweging rond drie museum in Duitsland. kunstenaars die de constructieve abstracte Ook een belangrijke persoon voor de 48 kunst beoefenden. Yves De Smet maakte museumwereld was Robert Hoozee (1949– monochrome reliëfs, architecturale 2012) 39 , museumdirecteur van het Gentse 49 26 integraties, minimale constructies en Museum voor Schone Kunsten van 1982 tot 27 concrete poëzie. aan zijn dood. Onder zijn impuls groeide de De fascinatie voor schilderkunst werd collectie uit tot een referentie op het vlak gewekt bij Philippe Vandenberg (1952–2009) 9 van Belgische kunst van de negentiende toen hij voor het eerst in contact kwam met en de vroege twintigste eeuw. Hij plaatste de werken van Hieronymus Bosch en Gustave het Belgische werk in een internationale Van de Woesteyne in het Museum voor Schone context, met tentoonstellingen als ‘Parijs- Kunsten in Gent. Zijn oeuvre wordt geken- Brussel, Paris-Bruxelles’ (1997) en ‘British merkt door een introspectieve zoektocht, Vision’ (2007).

F.Masereel O.Colbrandt

OP NUMMER ALFABETISCH 1 Cyriel Van Gent 25 Albert Hanssens 36 Briers, Jan ▶ Lefèvre, Theo Bloemenstad De bouwers van Gent 2 Ferdinand 26 Jules de 20 Bruggen, Staf 2 Lousbergs, Lousbergs Saint-Génois 7 Cloquet, Louis Ferdinand 3 Karel Van de 27 Mathias Wolters 32 Colbrandt, Oscar 40 Loveling, Rosalie Ambrosius Verschaffelt (1825–1886) 49 nam in camelia, die weldra massaal in de Gentse n de 19de en de 20ste eeuw kende het stadsbeeld van Gent ingrijpende het Belfort. In Gent zijn de Veeartsenijschool Mathias Wolters (1793–1859) 27 werd Woestijne 28 Marcel (M.A.J.) 45 Daeye, Hippolyte 15 Mareska, Daniël 1850 het tuinbouwbedrijf van zijn vader over regio gekweekt werden. Dat droeg bij aan de wijzigingen. Nieuwe constructies boden onderdak aan nieuwe noden. Ook aan de Coupure en het Provinciehuis ook geboren in Roermond. Hij studeerde aan 3 Gustave Van Hoste 4 De Beule, Aloïs ▶ Martens, Wilfried en bouwde het uit tot één van de grootste van faam van Gent als bloemenstad. Hij stuurde zette zich een toenemende zorg voor het stadsbeeld door, wat resulteerde in van zijn hand, evenals de kerken van de de École Polytechnique in Lyon. Hij werd de Woestyne 29 Jan Hoet 22 De Decker, 44 Martens-Sotteau, de 200 tuinbouwbedrijven in Gent, met een ook ontdekkingsreizigers naar Zuid-Amerika I Onze-Lieve-Vrouw van de Oude Bareel opgenomen in het Corps van Ingenieurs 4 Aloïs De Beule 30 Camille D’Havé Jean-Pierre Georges grote sanerings- en restauratiecampagnes, waarvan de aanloop naar de Gentse 5 Frans De Potter 31 Frans Roggen 12 de Hemptinne, 21 Masereel, Frans veertigtal grote serres in de Stoppelstraat en om nieuwe, zeldzame planten te importeren. wereldtentoonstelling van 1913 één van de grootste en meest ingrijpende was. (Sint-Amandsberg) en Sint-Pieters-Buiten. van de Waterstaat en de Openbare Werken 6 Germain Janssens 32 Oscar Colbrandt Marie 11 Mengal, Joseph een kwekerij van sierstruiken en bomen bij In 1862 was hij directeur van de vijfjaarlijkse Enkele van die architectuurcoryfeeën, die Gent modelleerden tot de stad die we Hij restaureerde het Kinderen Alijns dat door Willem I was opgericht. Hij 7 Louis Cloquet 33 Joan Vandenhoute 19 De Pillecyn, Filip 48 Minard, Louis de Nieuwe Wandeling. Hij voerde nieuwe bloemententoonstelling in Gent, die later vandaag kennen, kregen een laatste rustplaats op Campo Santo. Hospitaal (nu Huis van Alijn) en ontwierp leidde tijdens de Hollandse periode de 8 Luc De Vos 34 Christine D’Haen 5 De Potter, Frans 14 Roelandt, Louis variëteiten in, waaronder de azalea en de uitgroeide tot de Floraliën. talloze villa’s in cottagestijl in De Haan aan werkzaamheden aan de verdedigingslinie 9 Philippe 35 Charles Doudelet 43 De Puydt, Gustje 31 Roggen, Frans Louis Roelandt (1784–1864) 14 studeerde eerste gasfabriek aan de Waalse Krook om Zee. Verder bouwde hij kerken in Evergem in Maastricht en de graafwerken aan het Vandenberg 36 Jan Briers 26 de Saint-Génois, 18 Snellaert, architectuur in Gent en Parijs. Hij doceerde Gent van gasverlichting te voorzien. Het en Zomergem, de benedictijnerabdij van kanaal Gent-Terneuzen. Na de Belgische 10 Valentin Vaerwijck 37 Yves De Smet Jules Ferdinand architectuur aan de Rijksuniversiteit. leverde hem fortuinen op. Dendermonde, kastelen in onder andere onafhankelijkheid bleef Wolters in België. 11 Joseph Mengal 38 Geo Langie 37 De Smet, Yves Augustijn Hij werd in 1818 stadsarchitect van Gent. Valentin Vaerwijck (1882–1959) 10 Zwijnaarde, Destelbergen en Kruishoutem, Hij werkte als hoofdingenieur Bruggen en 12 Marie de 39 Robert Hoozee 23 De Vigne-Quyo, 42 Tinel, Jef In die functie ontwierp hij imposante kreeg de belangstelling voor architectuur en de gemeentehuizen van Diksmuide en Wegen bij de provincie Oost-Vlaanderen. 40 10 Hemptinne Rosalie Loveling Pieter Vaerwijck, Valentin gebouwen zoals de Aula Academica van de mee van zijn vader, die zelf architect Zomergem. Hij ontwierp enkele neogotische kerken, 13 Karel Lodewijk 41 Jos Verdegem 8 De Vos, Luc 3 Van de Woestijne, universiteit, het (oude) Gerechtsgebouw, was. Zijn eerste markante realisatie was 7 studeerde waaronder de Sint-Amanduskerk aan Campo Ledeganck 42 Jef Tinel 46 Detremmerie, Karel Louis Cloquet (1849–1920) de opera, de Arena Van Vletingen en de ‘Oud-Vlaenderen’, een reconstructie van voor ingenieur aan de Gentse universiteit Santo. Zijn meest bekende bouwwerk is het 14 Louis Roelandt 43 Gustje De Puydt Carlos 3 Van de Woestyne, 15 Daniël Mareska 44 Georges 34 D’Haen, Christine Gustave Sint-Annakerk. Zijn stijl was neoklassiek, historische architectuur op de Gentse en werd er later hoogleraar. Hij was Gentse Bisschopshuis. 16 Joseph Guislain Martens-Sotteau 30 D’Havé, Camille 24 Van Duyse, maar hij leverde evengoed ontwerpen in Wereldtentoonstelling van 1913. In die medegrondlegger van de neogotiek en de Louis Minard (1801–1875) 48 was architect 17 Jan Frans Willems 45 Hippolyte Daeye 35 Doudelet, Charles Florimond eclectische stijl af. In 1820 opende hij de periode tekende hij ook de nieuwe spits voor monumentenzorg in België, onder andere van vele kerken, het kasteel van Olsene en 18 Ferdinand Augustijn 46 Carlos Detremmerie ▶ Geinger, Rosa 24 Van Duyse, met zijn ‘Traité d’Architecture’. Zijn grootste talrijke herenhuizen. Zijn meest bekende Snellaert 47 Dries Wieme 16 Guislain, Joseph Prudens realisaties leverde hij af in de aanloop naar bouwwerk, de Minardschouwburg, die hij op 19 Filip De Pillecyn 48 Louis Minard 25 Hanssens, Albert 1 Van Gent, Cyriel de Wereldtentoonstelling van 1913: het eigen kosten bouwde, opende op 27 juni 1847 20 Staf Bruggen 49 Ambrosius ▶ Heymans, Corneel 9 Vandenberg, Postgebouw op de Korenmarkt en de Sint- met ‘Brigitta of de twee vondelingen’, een 21 Frans Masereel Verschaffelt 29 Hoet, Jan Philippe Michielsbrug. Ook het Sint-Pietersstation, stuk van Hippolyte van Peene op muziek van 22 Jean-Pierre 39 Hoozee, Robert 33 Vandenhoute, Joan het Bijlokehospitaal, het Blindenhuis Van Karel Miry (de componist van de Vlaamse De Decker NIET OP 28 Hoste, Marcel 41 Verdegem, Jos Caeneghemgesticht, het Rommelaere Leeuw). De Minardschouwburg was de eerste 23 Pieter De DE KAART (M.A.J.) 49 Verschaffelt, Instituut, het Pharmacodynamische Instituut Vlaamse Schouwburg in Gent. Vigne-Quyo ▶ Rosa Geinger 6 Janssens, Germain Ambrosius 24 Florimond ▶ Corneel Heymans 38 Langie, Geo 47 Wieme, Dries en het Physiologische Instituut aan de Jozef Van Duyse ▶ Theo Lefèvre 13 Ledeganck, Karel 17 Willems, Jan Frans Kluyskensstraat werden door hem ontworpen. 24 Prudens Van Duyse ▶ Wilfried Martens Lodewijk 27 Wolters, Mathias

De Verschaffelt bloemisterij in Gent in 1854. L.Roelandt V.Vaerwijck L.Cloquet L.Minard Het Rommelaere Instituut. Een ontwerp van Louis Cloquet.