Een Berg Gentse Geschiedenis
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Textielbaronnen: Het taaie gevecht om de eigen identiteit Dichters en romanciers Uit de spotlights de makers van het Manchester van het vasteland at de Nederlandse taal in de verdomhoek zat en een Vlaamse cultuur als een and in hand met het groeiende succes van de Vlaamse bewustwording ontvouwde Staf Bruggen (1893–1964) 20 was de Jan leven was hij regisseur en acteur bij Theater compleet fata morgana werd beschouwd, was niet alleen de schuld van het zich al gauw een bloeiende literatuur, van een niveau dat ook buiten Vlaanderen Decleir van zijn tijd als steracteur van het Antigone in Kortrijk. D onafhankelijke België. Al eeuwen daarvoor was Frans als elitetaal in de Zuidelijke H bewondering wekte en alle denigrerende a priori’s van daarvoor naar de Vlaamsche Volkstooneel, dat met avant- Jean-Pierre De Decker (1945–2001) 22 at Gent sinds de vroege 19de eeuw het meest typeert, is haar ontwikkeling tot Nederlanden mode geworden. De bovenlaag had zich best comfortabel gevoeld prullenmand verwees. Enkele van die schrijvers, die de Vlaamse letterkunde gardistische ensceneringen successen begon als regisseur bij het Arcatheater prominente industriestad. Tal van industrieën schoten er als paddenstoelen toen het land tijdens de Franse Revolutie bij Frankrijk werd aangehecht en haar eigen gelaat en eigen karakter hebben gegeven, kregen een graf op Campo oogstte tot in Parijs. Bruggen verbrandde en werd later realisator bij de BRT. W uit de grond, maar veruit de belangrijkste sector was de textielnijverheid. Die was niet onverdeeld gelukkig toen er in 1813 een einde kwam aan Napoleons Santo. zich tijdens de Duitse bezetting door met Hij regisseerde films en televisiereeksen grondige industrialisering was het werk van talentvolle (en niet zelden compleet Empire. De taalpolitiek van koning Willem I van het Verenigd Koninkrijk der steun van het VNV (Vlaamsch Nationaal en werd artisitek directeur van NTG, scrupulevrije) ondernemers. Gent werd één van de economische sterkhouders van Nederlanden (1815-1830), die het Nederlands als eenheidstaal wou doordrukken, Verbond) directeur te worden van de Gentse dat hij omvormde tot Publiekstheater zowel Napoleons Empire, van het efemere Koninkrijk der Verenigde Nederlanden deed uiteindelijk meer kwaad dan goed: bij de Belgische omwenteling van Koninklijke Nederlandse Schouwburg. Gent (nu NTGent). Campo als van het weldra onafhankelijke België. Zoals Manchester hét textielcentrum 1830 was het Nederlands als de ‘taal van de vijand’ dan ook kansloos. Maar Frans Roggen (1911–1978) 31 debuteerde Marcel (M.A.J.) Hoste (1912–1977) 28 van de Britse eilanden was, zo werd Gent dat voor het Europese vasteland. Op de werkelijkheid, dat een meerderheid van de bevolking niét Franstalig was, als acteur bij het Dramatisch Gezelschap van genoot een opleiding als schilder en Campo Santo eindigde het bewogen en soms risicovolle parcours van meer dan ging algauw haar rechten opeisen. Gedreven en romantisch geïnspireerde het NIR (Nationaal Instituut voor de Radio- beeldhouwer aan de Gentse Koninklijke één zogenaamde Gentse ‘textielbaron’. intellectuelen, die in grote meerderheid nochtans zelf Franstalig waren, bonden omroep). Tijdens de oorlogsjaren speelde Academie voor Schone Kunsten, maar vond de strijd aan met de misprijzende vooroordelen en werden zo de ‘bewegende hij in de KNS. Hij regisseerde verscheidene zijn roeping in de mimekunst. Geïnspireerd De rijkste van allemaal was Ferdinand Sint-Annakerk, aan het einde van de Keizer oorzaak’ van een renaissance van het Vlaamse bewustzijn. stukken voor het latere Nederlands Toneel door zijn Parijse leermeester Marcel Santo Lousbergs (1799–1859) 2 . Op zijn grond liet Karelstraat, de straat waarin zijn imposante Gent (NTG), en ook voor amateurgezelschap- Marceau richtte hij in Gent het mimetheater WANDELKAART MET BEKENDE OVERLEDENEN hij de Keizer Karelstraat aanleggen. In zijn woning staat. Hij trok zich het lot van zijn Jan Frans Willems (1793–1846) 17 was zowat Nederlandse leger. In 1838 vestigde hij zich pen, zoals het drukbezochte Multatulitheater. Sabbattini op en een mimeschool, waar katoenspinnerij stelde hij 1600 arbeiders arbeiders aan. Bij testament liet hij een de vader van de Vlaamse Beweging. In de als huisarts in Gent. Snellaert werd één van Tussen 1956 en 1959 regisseerde hij maar een aantal bekende theatermakers werd tewerk. In 1933 werden de fabrieksgebouwen rusthuis voor bejaarde textielarbeiders strijd voor gelijkberechtiging werd hij de de grondleggers van de Vlaamse Beweging. K. Van de Woestijne R. Loveling (rechts) F. De Pillecyn C. D’Haen liefst 19 stukken, waaronder ‘Met Gesloten gevormd. verkocht aan de Zusters van Liefde die ze oprichten, het Lousbergsgesticht aan de natuurlijke leider van de Vlaamsgezinden. Hij zag in de taal hét instrument voor de deuren’ en ‘De Lichtekooi’, de eerste opvoe- Rosa Geinger (1913–1995) ▶ , geboren in een berg omvormden tot de Sint-Bavohumaniora. Ferdinand Lousbergskaai. De orangist Willems was ook cultureel emancipatie van de Vlamingen. Hij zette Karel Van de Woestijne (1878–1929) 3 is één Frontbeweging. Na de oorlog werd hij ringen van Jean-Paul Sartre in Vlaanderen. de Dampoortwijk, speelde dertig jaar bij het Lousbergs betaalde de bouw van de en wetenschappelijk actief. Hij was een zich samen met Jan Frans Willems in voor van de grootste Nederlandstalige auteurs. één van de belangrijke leiders van het Hij was medeoprichter van Theater Arena en Van Crombrugghegenootschap, maar ook van de initiatiefnemers van de eerste het eerste ‘Vlaems Petionnement’ (1840), Hij werd geboren in Gent, waar hij als vrij Verbond der Vlaamse Oud-Strijders van het theater Arca. als actrice en volkszangeres in de Ancienne Gentse Belgisch-Nederlandse spellingcommissie een verzoekschrift waarin de Vlaamse student Germaanse Filologie studeerde. (VOS) en nam mee het initiatief voor de Cyriel Van Gent (1923–1997) 1 . Cyriel Belgique, met De Drei Charels, bij de Compassie en verzet en leverde ook filologisch werk. Onder eisen politiek vertaald werden. Zo moest Als correspondent uit Brussel schreef hij IJzerbedevaarten. Hij schreef scherpe Verbrugghen begon als selfmade acteur bij Melomanen, het Gents Amusementstheater zijn impuls werd het Nederlands in 1844 er gestreefd worden naar een politieke meer dan 2000 bijdragen voor de Nieuwe artikels over de Vlaamse problematiek in De Gentse amateurgezelschappen en groeide GAT en Theater Taptoe. erkend als officiële taal. Hij bezorgde hereniging van Vlaanderen en Noord- Rotterdamse Courant, niet alleen over Standaard en werd hoofdredacteur van het uit tot één van Vlaanderens meest geliefde Gustje De Puydt (1904–1991) 43 , bekend als geschiedenis o laag mogelijke lonen, ingegeven door blind winstbejag, maar ook veroorzaakt uitgaven van Middelnederlandse teksten, Nederland. Hij was ook medeoprichter kunst, maar ook over de politieke en sociale christelijke arbeidersblad De Tijd, dat zou televisie- en theateracteurs, o.m. in de ‘Pierke van Gent’, groeide op aan de Muide. door de genadeloze concurrentie uit het buitenland, maakten van de werk- waarvan ‘Reinaert’ de belangrijkste was. van de Maetschappij van Vlaemsche situatie in België. Hij doceerde Inleiding worden opgeslorpt door Het Volk. Tussen jeugdseries ‘Tijl Uilenspiegel, Johan en Daar richtte hij in het jongenspatronaat van Z omstandigheden in de Gentse fabrieken bepaald geen paradijselijke ervaring. Jan Frans Willems werd oorspronkelijk Letteroefening ‘Tael is gansch het Volk’. tot letterkundige kritiek en Geschiedenis 1922 en 1928 gaf De Pillecyn het satirische de Alverman’, in het NTG, bij Arca, en in Sint-Theresia het Spelleke van de Muide De arbeiders, mannen, vrouwen en veel te jonge kinderen, brachten er het op het Dampoortkerkhof begraven. Zijn Hij maakte zich geliefd als ‘dokter der van de Nederlandse Literatuur aan de weekblad Pallieter uit. Tijdens de Tweede Theater Antigone in Kortrijk. Hij schitterde op, een poppentheater met Pierke als grootste deel van hun leven door met hard labeur, in ronduit mensonwaardige herbegrafenis op Campo Santo op 26 juni armen’ in de Sint-Jacobsbuurt. Tijdens Rijksuniversiteit Gent. Karel Van de Wereldoorlog sloot hij aan bij het VNV en De zowel in lichtvoetige komedies als in absurd centrale figuur. Gustje speelde tot op hoge omstandigheden. Het Gentse proletariaat had doorgaans ‘te weinig om te 1848 was een massa-evenement waar 15.000 opeenvolgende cholera-epidemieën Woestijne schreef poëzie, proza, essays en Vlag. Hij werd directeur-generaal van het modern theater van Harold Pinter, Eugène leeftijd met verve Pierke in het Spelleke van leven en te veel om dood te gaan’. De sociale toestand was ronduit schrijnend. mensen op afkwamen. verzorgde hij vaak kosteloos de slachtoffers. kunstkritiek, eerst in een neoromantische middelbaar onderwijs en bleef in die functie Ionesco en Samuel Beckett. Folklore op de zolder van het Museum van Hiertegen rees ook vanuit een toenemend moreel en sociaal bewustzijn verzet. Karel Lodewijk Ledeganck (1805–1846) Hij werd aanvankelijk begraven op het stijl en later impressionistisch, symbolisch tot aan het eind van de bezetting. Dit kwam Carlos Detremmerie (1918–1996) 46 Volkskunde (Huis van Alijn). Geleidelijk aan werden er initiatieven opgezet om de levensomstandigheden 13 was een selfmade man. Van eenvoudige Dampoortkerkhof en van daar overgebracht en spiritualistisch. Steeds weerkerende hem duur te staan: hij werd veroordeeld tot was kapper. Hij behaalde een diploma Dries Wieme (1927–1993) 47 , werd in 1951 Een knokig geschiedenisverhaal te verbeteren. afkomst