De Schaamte Om Zoetemelk (Voorbij)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
63 jaar na de feiten...! Joop Zoetemelk C h r é t i e n B r e u k e r s De schaamte om Zoetemelk (voorbij) Ooit, heel lang geleden, in 1975, heb ik een poster Zoetemelk werd dat jaar voor de derde keer tweede; van Joop Zoetemelk op de deur van mijn kledingkast wie toen dacht dat het ergste achter de rug was, gehangen (ik bedoel dus: een poster met daarop de kon natuurlijk nog niet vermoeden dat hij nog eens beeltenis van Joop Zoetemelk; om precies te zijn: op drie keer tweede zou worden: in 1978, in 1979 en in die poster was een foto van Joop Zoetemelk die een 1982. berg beklom afgedrukt en volgens mij droeg hij de zo- In 1975 waren er trouwens al hele massa’s mensen genaamde ‘bolletjestrui’ (*), in de Tour de France het die niet geloofden dat Zoetemelk de tour ooit zou merkteken van de leider van het bergklassement). winnen en na 1976 nam dat aantal nog eens behoor- Zo, dat is eruit. Maar hij of zij die zich nooit eens lijk toe. Wat niet wegneemt dat het ding er misschien ergens voor heeft hoeven te schamen, werpe de eer- wel langer dan een jaar heeft gehangen (naast een ste steen; en graag de eerste keer goed raak, anders poster van Tom Okker, waarvan ik helemaal niet meer duurt mijn steniging te lang. Die poster heb ik, voer ik weet hoe die er terecht was gekomen, want tennis ter verdediging aan, meteen na afloop van de Tour de – daar wist ik toen, en nu, helemaal niets van). Mijn France 1976, die Zoetemelk geheel onnodig verloor en muziekleraar (ik speelde in die tijd bügel en het was die werd gewonnen door de lepe – leep is een helaas de bedoeling dat ik me ooit bij de plaatselijke fanfare, in onbruik geraakt woord – Belg Lucien van Impe, van Sint Caecilia, zou aansluiten, bij de eerste bügels ui- de kastdeur gehaald. teraard, want voor de tweede partij meende ik toen 88 geen aanleg te hebben) had me die poster gegeven, tot de absolute top behoren – en hoeveel successen omdat hij wist dat ik van wielrennen hield. Die liefde hij in zijn carrière ook behaalde, ik wist gewoon dat voor de wielersport moet van net iets voor de Tour hij nooit eens echt spectaculair zou uithalen; wat, te- van 1975 dateren; ik herinner me dat ik die elke dag gelijkertijd, zijn kracht was, want anders had hij het in samenvatting – de Nederlandse televisie zond nog nooit zo lang volgehouden – zijn carrière begon in niet rechtstreeks uit – bekeek. Daarom weet ik nu nog 1970 en eindigde in 1987. En juist daarom zou hij steeds hoe Eddy Merckx – de kannibaal – het dat jaar nooit een grote held worden. Toch nam de verering na veel tegenspartelen moest afleggen tegen Bernard van het Nederlandse wielerpubliek, zeker na zijn tour- Thevenet, een Franse wielrenner die ik zeer bewon- winst in 1980 en na zijn wereldtitel in 1985, soms derde, totdat hij Hennie Kuiper in 1977 van een tour- groteske proporties aan; want het Nederlandse pu- zege afhield, toen was die liefde meteen over. bliek gaat alleen maar over tot massaal eerbetoon Mijn muziekleraar hield ook van wielrennen en al snel na grote sportprestaties of na zinloos geweld (in het hadden we het de hele les – ik was niet echt goed op laatste geval noemt men dat eerbetoon ‘een stille de bügel en de kans dat ik ooit een eerste bügelist tocht’ – stil inderdaad, op een oorverdovende manier, zou worden was zo goed als nul – over wielrennen. en net zo zinloos als het herdachte geweld). Hij nam de plakboeken die hij in zijn jeugd had bijge- Ik heb mijn vader één keer voor iemand zien applau- houden mee en ik mocht ze, maar alleen als ik er heel disseren en dat was voor Joop Zoetemelk. Het was in erg voorzichtig mee was, van hem lenen. Voorzichtig, 1979 en hij was weer eens tweede geworden in de bijna niet ademend, nam ik zijn plakboeken door. Dat tour (vier keer tweede, is dat beter dan twee keer vier- wilde ik ook, een plakboek van de tour bijhouden. de? – dergelijke vragen stelde ik mijzelf, toen en nu Vijf jaar achter elkaar deed ik het, van 1976 (het jaar nog wel eens af en toe). Mijn vader en ik bezochten waarin ik de poster van Zoetemelk verwijderde (en ik een criterium en toen Zoetemelk zijn opwarmronde weet nog steeds niet wat ik met die van Tom Okker reed en onze staanplaats passeerde, begon mijn va- deed) tot en met 1980. Dat jaar won Zoetemelk, om- der te klappen. Er waren meer mensen die dat deden, dat Hinault uitviel met een knieblessure, de tour. In maar daar gaat het hier niet om. 1981 ben ik nog begonnen, maar ineens hoefde het Mijn vader, ik bedoel, niet iemand anders maar mijn niet meer. vader, zag Zoetemelk passeren en begon te klappen – Het kan altijd erger. Op een helaas niet meer functi- niet hatelijk te klappen, ritmisch of zo, uit woede over onerende link vond ik ooit een interview met iemand alweer een tweede plaats, nee, hij begon waarderend die langer dan vijf jaar volhield: ‘Jazeker. Ik ben een te klappen en volgens mij zei hij ook nog, zachtjes, ongelooooflijke fan van de Tour de France sinds het dat wel, maar goed, hij zei volgens mij ook nog ‘hup WK van 1948 hier in Valkenburg. Gouden jaren met Zoetemelk’, of ‘bravo Zoetemelk’. Mijn hart brak. En Theo Middelkamp en Gerrit Schulte. Ah, Schulte,… tegelijkertijd werd ik overweldigd door plaatsvervan- maar Briek Schotte won. Ik heb de Belgen nogal ver- gende schaamte: om mijn vader, om dat criterium, om vloekt die dag. Sinds 1948 heb ik van alle tours een al die mensen, om Zoetemelk, die daar fietste en zich plakboek met krantenknipsels bijgehouden. Ik moet liet toejuichen, ondanks zijn tweede plaats, om alles even naar mijn archief. (…) Voilà, enkele voorbeelden. en iedereen, om de kosmos en het universum. Alles netjes verknipt, aangeduid, uitgeteld, en dat van Ik schaamde me om mijn vader, maar Zoetemelk dag tot dag. En hier (…) een interview met mij over de kreeg de schuld: nooit meer zou ik een overwinning Tour. (…) Neem maar mee, ik heb nog wat kopies. Hebt die hij boekte met vreugde kunnen begroeten; en u trouwens mijn collectie van Vélo (het befaamde zijn mooiste overwinningen behaalde hij na 1979: de Franse wielerjaarboek, nvdr) gezien? Volledig! Is een tour in 1980 en het WK in 1985. Zoetemelk was in pak geld waard.’ mijn ogen – die zich wilden vergapen aan heldendom, Ik bedoel maar, fan zijn van de tour sinds het WK van aan roekeloosheid, aan de dood èn de gladiolen – ie- 1948, en het is nu 2003: als de man nog leeft heeft hij mand als mijn vader, iemand die genoegen nam met er sinds juli 2003 zijn 55e plakboek opzitten. bijvoorbeeld een tweede plaats en zich daarna nog Ik heb al die jaren nooit geloofd in Joop Zoetemelk. liet toejuichen op de koop toe. Wat ik toen niet goed Hoe goed hij ook was – en hij was beter dan alle Ne- zag, was dat Zoetemelk doorreed, de ogen op het as- derlandse wielrenners die nu nog actief zijn, ja, ook falt gericht, zonder op of om te kijken – ik had niet beter dan twee uitblinkers, Michael Boogerd en Erik door dat hij er niet om gaf, dat hij er niet van genoot. Dekker, die op basis van hun erelijst nog niet helemaal (Daarvan werd ik mij pas ten volle bewust na het kij- 89 ken van een aflevering van Sportpaleis De Jong op 20 ten deel viel – die aandacht berustte op een misver- juni 2003, waarin Zoetemelk centraal stond, waarover stand). zo meteen meer). Toen ik op 20 juni 2003 naar Sportpaleis De Jong ging Nu, zoveel jaar later, nu ik het meer vanop afstand kijken, deed ik dat met nog steeds mijn oude Zoe- bekijk, weet ik alleen nog maar zeker dat Zoetemelk temelkbeeld voor ogen: de held die maar geen held de beste Nederlandse wielrenner aller tijden was en is. kon zijn en van wie ik daarom de beeltenis uit mijn Hij had de pech dat hij Merckx en Hinault op zijn pad kamer verwijderde (hier krijg ik de gelegenheid om trof, maar heeft desondanks veel en veel verschillende over katholicisme en wielrennen te beginnen, maar soorten wedstrijden gewonnen; hij bleef fietsen, jaar die gelegenheid laat ik lopen – hoewel dat een mooi in jaar uit, en altijd op een hoog niveau. Misschien onderwerp zou zijn, een dankbaar onderwerp ook; la- was ik van mijn 13e tot en met mijn 22e (zo oud was ter, in een ander boek). Ik meende dat ik zou gaan kij- ik toen Zoetemelk ermee stopte, 22 pas, zo jong!) nog ken naar een programma over een sukkel, dat bedoel niet in staat om zijn zeer nadrukkelijke niet-spectacu- ik maar te zeggen. laire manier van doen te waarderen. Misschien eiste Maar het klopte niet. Zoetemelk was volledig en al- ik, op grond van mijn leeftijd, ander gedrag van een leen maar zichzelf en dreef De Jong (die op zoek was topsporter dan ik nu doe: wie geen held was en wie naar een mooi shot of naar een paar antwoorden, zich niet als een held gedroeg, ik bedoel: wie zich niet desnoods) bijna tot wanhoop met zijn zwijgzaamheid, gedroeg naar het beeld dat ‘ik’ van een held had, telde zijn onwil om een hoofdrol in het tv-programma te niet mee. gaan spelen, zijn onvermogen om uit zichzelf, uit Joop Als ik hem bezig hoorde en zag tijdens interviews, Zoetemelk, te treden.