Herindelingsontwerp
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Herindelingsontwerp Gemeenten Franekeradeel, het Bildt, Leeuwarden, Leeuwarderadeel, Littenseradiel, Menameradiel en Súdwest-Fryslân Concept eindversie 0.50 18 september 2015 Inhoudsopgave Samenvatting 1 1. Inleiding: drie herindelingen in Fryslân 2 DEEL I - Samenvoeging Franekeradeel, het Bildt, Menameradiel en deel Littenseradiel (Westergo) 4 1. Situatiebeschrijving en voorgeschiedenis 5 1.1 Situatiebeschrijving Franekeradeel 5 1.2 Situatiebeschrijving het Bildt 7 1.3 Situatiebeschrijving Menameradiel 9 1.4 Situatiebeschrijving Littenseradiel 11 1.5 Voorgeschiedenis van de betrokken gemeenten 13 2. Motieven en achtergronden van deze samenvoeging 17 2.1 Landelijke ontwikkelingen 17 2.2 Provinciale context 18 2.3 Onderbouwing van de voorgestelde samenvoeging 19 2.4 Geografische uitwerking van de voorgestelde samenvoeging 20 3. De nieuwe gemeente Westergo 22 3.1 Kenmerken van het gebied en de gemeenschap 22 3.2 Taal en cultuur 25 3.3 Naamgeving 26 4. Toetsing aan het beleidskader 27 4.1 Draagvlak 27 4.2 Interne samenhang, dorps- en kernenbeleid 30 4.3 Bestuurskracht 30 4.4 Evenwichtige regionale verhoudingen 31 4.5 Duurzaamheid 31 4.6 Personeel 31 5. Financiële aspecten 33 5.1 Financiële positie van de betrokken gemeenten 33 5.2 Lokale lastendruk van de betrokken gemeenten 33 5.3 Gemeentelijke belastingen en bedrijven 34 DEEL II - Samenvoeging Leeuwarderadeel, Leeuwarden en deel Littenseradiel 36 1. Situatiebeschrijving en voorgeschiedenis 37 1.1 Situatiebeschrijving Leeuwarden 37 1.2 Situatiebeschrijving Leeuwarderadeel 39 1.3 Situatiebeschrijving Littenseradiel 41 1.4 Voorgeschiedenis Leeuwarden 44 1.5 Voorgeschiedenis Leeuwarderadeel 44 1.6 Voorgeschiedenis Littenseradiel 45 2. Motieven en achtergronden van deze samenvoeging 47 2.1 Landelijke ontwikkelingen 47 2.2 Provinciale context 48 2.3 Onderbouwing van de voorgestelde lichte samenvoeging 49 2.4 Geografische uitwerking van de voorgestelde samenvoeging 51 3. De gemeente Leeuwarden per 1 januari 2018 52 3.1 Kenmerken van het gebied en de gemeenschap 52 3.2 Taal en cultuur 54 3.3 Naamgeving 55 4. Toetsing aan het beleidskader 56 4.1 Draagvlak 56 4.2 Interne samenhang, dorps- en kernenbeleid 59 4.3 Bestuurskracht 59 4.4 Evenwichtige regionale verhoudingen 59 4.5 Duurzaamheid 60 4.6 Overeenstemming 60 4.7 Personeel 60 5. Financiële aspecten 62 5.1 Financiële positie van de betrokken gemeenten 62 5.2 Lokale lastendruk van de betrokken gemeenten 62 5.3 Gemeentelijke belastingen en bedrijven 63 DEEL III – Samenvoeging Súdwest-Fryslân en deel Littenseradiel 65 1. Situatiebeschrijving en voorgeschiedenis 66 1.1 Situatiebeschrijving Súdwest-Fryslân 66 1.2 Situatiebeschrijving Littenseradiel 67 1.3 Voorgeschiedenis Littenseradiel 70 1.4 Voorgeschiedenis Súdwest-Fryslân 71 2. Motieven en achtergronden van deze samenvoeging 72 2.1 Landelijke ontwikkelingen 72 2.2 Provinciale context 73 2.3 Onderbouwing van de voorgestelde lichte samenvoeging 74 2.4 Geografische uitwerking van de samenvoeging 75 3. De gemeente Súdwest-Fryslân per 1 januari 2018 76 3.1 Kenmerken van het gebied en de gemeenschap 76 3.2 Taal en cultuur 78 3.3 Naamgeving 79 4. Toetsing aan het beleidskader 80 4.1 Draagvlak 80 4.2 Interne samenhang, dorps- en kernenbeleid 82 4.3 Bestuurskracht 82 4.4 Evenwichtige regionale verhoudingen 83 4.5 Duurzaamheid 83 4.6 Overeenstemming 83 4.7 Personeel 83 5. Financiële aspecten 85 5.1 Financiële positie van de betrokken gemeenten 85 5.2 Lokale lastendruk van de betrokken gemeenten 85 5.3 Gemeentelijke belastingen en bedrijven 86 BIJLAGEN 87 Samenvatting Zeven Friese gemeenten hebben op eigen initiatief en in gezamenlijkheid besloten om over te gaan tot gemeentelijke herindeling per 1 januari 2018, door middel van een opsplitsing, een samenvoeging en twee lichte samenvoegingen. De volgende drie nieuwe gemeenten worden per 1 januari 2018 ge- vormd: - Leeuwarden, als gevolg van een lichte samenvoeging van huidige gemeente Leeuwarden met gemeente Leeuwarderadeel en een deel van de gemeente Littenseradiel. - Súdwest-Fryslân, als gevolg van een lichte samenvoeging van de huidige gemeente Súd- west-Fryslân met een deel van de gemeente Littenseradiel - Westergo (werknaam), als gevolg van een samenvoeging van de huidige gemeenten Frane- keradeel, het Bildt, Menameradiel en een deel van de gemeente Littenseradiel. Met dit samenspel van gemeentelijke samenvoegingen worden sterke gemeenten gevormd die voldoende robuust zijn om het complexe takenpakket te kunnen hanteren en om maatschappelijke opgaven het hoofd te bieden. Deze koers is geïnitieerd door de gemeentebesturen en kent een breed maatschappelijke draagvlak. Het te doorlopen herindelingsproces kent een wettelijke basis in de Wet arhi (Algemene regels herindeling) Met deze nieuwe gemeenten wordt de bestuurskracht in Noord- west-Fryslân verder versterkt. CONCEPT | Herindelingsontwerp | Pagina 1 1. Inleiding: drie herindelingen in Fryslân Voor u ligt het herindelingsontwerp van zeven Friese gemeenten: Franekeradeel, het Bildt, Leeuwar- den, Leeuwarderadeel, Littenseradiel, Menameradiel en Súdwest-Fryslân, waarmee zij een voorstel doen voor de vorming van drie (nieuwe) gemeenten per 1 januari 2018. De (nieuwe) gemeente Leeuwarden wordt gevormd door een lichte samenvoeging van de huidige gemeente Leeuwarden met de gemeenten Leeuwarderadeel en het noordoostelijke deel van Littenseradiel. De (nieuwe) gemeente Súdwest-Fryslân wordt gevormd door een lichte samenvoeging van de huidige gemeente Súdwest- Fryslân met het zuidelijke deel van Littenseradiel. De nieuwe gemeente Westergo (werknaam) wordt gevormd door een samenvoeging van de gemeenten Franekeradeel, het Bildt, Menameradiel en het noordwestelijke deel van Littenseradiel. Door de opheffing en opsplitsing van de gemeente Littenseradiel zijn de drie voorgenomen herindelin- gen en dus de zeven betrokken gemeenten met elkaar verbonden. Deze samenhang is voor het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en de provincie Fryslân aanleiding geweest om de gemeenten te verzoeken met een gezamenlijk herindelingsontwerp te komen, om uiteindelijk één wetsvoorstel aan de ministerraad en de Tweede en Eerste Kamer voor te leggen. Franeke- Westergo radeel Mename- Het Bildt radiel Littense- radiel Leeuwar- deradeel Súdwest- Fryslân Súdwest- Leeuwar- Leeuwarden Fryslân den Uitgangspunten Het voorgestelde samenspel van drie herindelingen is uniek in Nederland. Niet eerder was er sprake van een constellatie waarin zeven gemeenten betrokken zijn, waarvan een gemeente zich opsplitst en zo drie (nieuwe) gemeenten gevormd gaan worden. De voorgestelde herindelingen zijn geen doel op zich, maar een middel om toekomstbestendige gemeenten te vormen die hun wettelijke taken kunnen uitvoeren en hun eigen en gezamenlijke opgaven kunnen oppakken. Hierbij zijn de inhoudelijke opgaven en de oriëntaties van inwoners en ondernemers leidend geweest. CONCEPT | Herindelingsontwerp | Pagina 2 Voor de samenvoeging van gemeenten door middel van gemeentelijke herindeling bestaat een wettelijk kader in de vorm van de Wet algemene regels herindeling (Wet arhi). Deze wet schrijft voor dat gemeenten met een voornemen tot herindeling dit beschrijven en onderbouwen in een herinde- lingsontwerp. Voorliggend document moet worden vastgesteld door de betrokken gemeenteraden en ter inzage worden gelegd voor eventuele zienswijzen van inwoners en omliggende gemeenten. Leeswijzer Dit herindelingsontwerp kent drie delen: een voor elk van de voorgenomen herindelingen. Deze delen zijn identiek in de hoofdstukindeling en zelfstandig leesbaar. Hoofdstuk 1 bevat een beschrijving van de situatie en de voorgeschiedenis van elke betrokken gemeente. Hoofdstuk 2 beschrijft de motieven en achtergronden voor de voorgestelde samenvoeging. Voor de te vormen gemeente wordt een beknopte toekomstvisie uiteengezet in hoofdstuk 3. Hoofdstuk 4 wordt gewijd aan de toetsing van de herindeling aan de criteria uit het Beleidskader gemeentelijke herindeling van het ministerie van BZK. In hoofdstuk 5 komen enkele financiële kerncijfers van de betrokken gemeenten aan bod. Voorafgaand aan de afzonderlijke delen wordt vooruitgekeken in een hoofdstuk over de te zetten stappen in het herindelingsproces. Bij dit herindelingsontwerp is een drietal bijlagen gevoegd: detailkaarten van de nieuwe gemeentegrenzen, de logboeken voor het draagvlakonderzoek en een overzicht van de gemeenschappelijke regelingen. CONCEPT | Herindelingsontwerp | Pagina 3 DEEL I - Samenvoeging Franekeradeel, het Bildt, Me- nameradiel en deel Littenseradiel (Westergo) CONCEPT | Herindelingsontwerp | Pagina 4 1. Situatiebeschrijving en voorgeschiedenis In dit hoofdstuk worden de ruimtelijke, maatschappelijke en economische kenmerken van de betrokken gemeenten beschreven. Ook wordt de voorgeschiedenis per betrokken gemeente uiteengezet. 1.1 Situatiebeschrijving Franekeradeel De stad Franeker en de omliggende dorpen en buurtschappen vormen samen de gemeente Franeke- radeel, ontstaan in 1984 door een samenvoeging van Franekeradeel, Franeker en een deel van Barradeel. Tabel 1.1 – Kerncijfers gemeente Franekeradeel Inwoners Oppervlakte Kernen Werkgelegenheid Raadszetels FTE 20.330 109 km² 17 6.222 19 119 Bron: Cijfers van CBS, provincie en gemeente, 2015 1.1.1 Ruimtelijke kenmerken Het stedelijke centrum met de historische binnenstad, het platteland met haar karakteristieke dorpen en de ligging aan de Waddenzee typeren Franekeradeel in ruimtelijk perspectief. Franeker, gelegen tussen Harlingen en Leeuwarden, is een van de Friese Elfsteden. Franeker is een bewaard gebleven vestingstad