Studia Politol24.Indd
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
VOL. 24 INSTYTUT NAUK POLITYCZNYCH UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO PROBLEMS OF DENOMINATIONAL POLICY edited by Jarosław Szymanek and Jacek Zaleśny 24 WARSAW 2012 VOL. UNIVERSITY OF WARSAW •INSTITUTE OF POLITICAL SCIENCE PROBLEMY POLITYKI WYZNANIOWEJ pod redakcją Jarosława Szymanka i Jacka Zaleśnego 24 WARSZAWA 2012 VOL. INSTYTUT NAUK POLITYCZNYCH UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO Rada Naukowa Stanisław Filipowicz (Uniwersytet Warszawski) Ks. Helmut Juros (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego) Rubén Torres Kumbria (Universidad Nacional de Educación a Distancia) Gerd Meyer (Eberhard Karls Universität Tübingen) Szewach Weiss (University of Haifa) Redaktorzy Administracja publiczna: Grzegorz Rydlewski (Uniwersytet Warszawski) tematyczni Badania wschodnie: Tadeusz Bodio (Uniwersytet Warszawski) Studiów Bezpieczeństwo: Andrzej Misiuk (Uniwersytet Warszawski) Politologicznych Historia polityczna: Wojciech Jakubowski (Uniwersytet Warszawski) Integracja europejska: Konstanty A. Wojtaszczyk (Uniwersytet Warszawski) Myśl polityczna: Tomasz Żyro (Uniwersytet Warszawski) Parlamentaryzm współczesny: Tadeusz Mołdawa (Uniwersytet Warszawski) Polityki sektorowe: Agnieszka Rothert (Uniwersytet Warszawski) Psychologia i socjologia polityki: Jan Garlicki (Uniwersytet Warszawski) Ruchy społeczne: Grażyna Ulicka (Uniwersytet Warszawski) Systemy polityczne: Zbigniew Kiełmiński (Uniwersytet Warszawski) Teoria polityki: Mirosław Karwat (Uniwersytet Warszawski) Recenzenci Prof. dr hab. Krzysztof Warchałowski (UKSW) Prof. Szewach Weiss (University of Haifa) Komitet Stanisław Sulowski (redaktor naczelny) Redakcyjny Włodzimierz Ulicki (członek) Jacek Zaleśny (sekretarz) Redaktorzy językowi: Eva Allen, Halina Maczunder, Ewa Rydlewska, Izabela Kraśnicka-Wilk Redaktor techniczny: Ewa Grabowska Redaktor statystyczny: dr Viera Gafrikova Czasopismo recenzowane przez recenzentów zewnętrznych. Wersja pierwotna czasopisma: papierowa. © Copyright by Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012 ISBN 978-83-7151-073-1 ISSN 1640-8888 Nakład 600 egz. Opracowanie komputerowe, druk i oprawa: Dom Wydawniczy ELIPSA, ul. Inflancka 15/198, 00-189 Warszawa tel./fax 22 635 03 01, 22 635 17 85 e-mail: [email protected], www.elipsa.pl STUDIA POLITOLOGICZNE VOL. 24 Spis treści Wspomnienie o Profesorze Janie Błuszkowskim (Jan Garlicki) . 11 Wprowadzenie . 19 STUDIA I ANALIZY Jarosław Szymanek Konstytucjonalizacja rozdziału państwa i kościoła: uwagi prawnoporównawcze. 23 Tadeusz J. Zieliński Systemy prawnej ochrony wolności religijnej o zasięgu międzynarodowym . 79 Artur Biłgorajski Wolność słowa vs. wolność religijna. Wybrane zagadnienia. 95 Dobrochna Minich Światopogląd konstytucyjny jako granica prawa i jego wykładni (aspekt filozoficzno-metodologiczny). 121 Marta Osuchowska Pierwsze polskie konkordaty (do czasów rozbiorów) . 143 Małgorzata Winiarczyk-Kossakowska Konstytucyjna regulacja problematyki wyznaniowej w Polsce Ludowej . 161 Paweł Leszczyński Ku nowej perspektywicznej regulacji umownej stosunków między Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską (w związku z analizą dotychczasowych relacji bilateralnych) . 179 Danuta Waniek Spory światopoglądowe okresu transformacji . 217 Paweł Sobczyk Proceduralna niekonstytucyjność nowelizacji ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej. 235 Marcin Olszówka Kilka uwag o (nie)równouprawnieniu związków religijnych (na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego) . 247 5 Elżbieta Pałka-Szyszlak Stosunki wyznaniowe w Czechach i na Słowacji w perspektywie porównawczej . 266 Monika Giżyńska Model relacji państwo – kościół w Republice Łotewskiej . 289 Katarzyna Maćkowska Stosunki między kościołami a władzą świecką w wybranych koloniach angielskich w Ameryce Północnej w XVII wieku. 300 Leszek Nowak Kłopotliwy sprzymierzeniec. Konserwatyzm amerykański i religia. 324 * * * Renata Mieńkowska-Norkiene Konflikty w rządzeniu ponadnarodowym – studium przypadku Unii Europejskiej . 348 Rafał Willa Polityka spójności Unii Europejskiej w Polsce w latach 2004–2006 – próba oceny i wnioski na przyszłość. 368 Joanna Juchniewicz, Olga Łachacz Status deputowanego do belgijskiego parlamentu . 388 Natalia Konarzewska Rola nacjonalizmu w azersko-ormiańskim sporze wokół Górskiego Karabachu . 407 RECENZJE Jolanta Itrich-Drabarek, Uwarunkowania, standardy i kierunki zmian funkcjonowania służby cywilnej w Polsce na tle europejskim, (Aniela Dylus) . 433 Marcin Pryciak, Służba cywilna w państwie, (Kamil Mroczka). 437 Iwona Jakubowska-Branicka (red.), O tolerancji we współczesnej demokracji liberalnej, (Maria Urban) . 442 Andrzej Wierzbicki, Rosja. Etniczność i polityka, (Magdalena Karolak). 444 Jörg Monar (ed.), The Institutional Dimension of the European Union’s Area of Freedom Security and Justice, (Bartosz Skłodowski) . 449 Autorzy . 452 STUDIA POLITOLOGICZNE VOL. 24 Contents In the Memory of Professor Jan Błuszkowski (Jan Garlicki) . 11 Introduction . 19 STUDIES AND ANALYSES Jarosław Szymanek Constitutionalisation of separation of church and state: a comparative legal remarks . 23 Tadeusz J. Zieliński Systems of legal protection of religious freedom in the international scope . 79 Artur Biłgorajski Freedom of speech versus religious liberty. Selected issues . 95 Dobrochna Minich Constitutionalism as the limit of law and its interpretation (philosophical and methodological aspects) . 121 Marta Osuchowska The first Polish concordats (by the time of partitions). 143 Małgorzata Winiarczyk-Kossakowska Constitutional regulations of religious life in the Polish People’s Republic. 161 Paweł Leszczyński Towards a new prospective contractual regulation of relations between the Polish Republic and the Holy See (in conjunction with the analysis of the existing bilateral relations). 179 Danuta Waniek Debate over basic state and the church constitutional values between 1989–1997, with consideration of political practice in Republic of Poland. 217 Paweł Sobczyk The formal unconstitutionality of the Act on the Relation of the State to the Catholic Church amendment . 235 7 Marcin Olszówka Some remarks about (in)equel rights between religious organizations (against jurisprudence of the Constitutional Tribunal) . 247 Elżbieta Pałka-Szyszlak Religious relations in Czech Republic as well as in Slovakia in comparative perspective . 266 Monika Giżyńska Model of State and Church Relationship in Republic of Latvia . 289 Katarzyna Maćkowska Relations between churches and civil government in the selected English colonies of North America in the 17th century . 300 Leszek Nowak Troublesome Ally. American Conservatism and Religion . 324 * * * Renata Mieńkowska-Norkiene Conflicts in transnational governance – case study: European Union . 348 Rafał Willa The European Union cohesion policy in Poland in 2004–2006 – an evaluation attempt and conclusions for the future . 368 Joanna Juchniewicz, Olga Łachacz Status of members of Belgian parliament . 388 Natalia Konarzewska Role of nationalism in the Nagorno-Karabakh conflict . 407 REVIEWS Jolanta Itrich-Drabarek, Uwarunkowania, standardy i kierunki zmian funkcjonowania służby cywilnej w Polsce na tle europejskim, (Anna Dylus) . 433 Marcin Pryciak, Służba cywilna w państwie, (Kamil Mroczka). 437 Iwona Jakubowska-Branicka (red.), O tolerancji we współczesnej demokracji liberalnej, (Maria Urban) . 442 Andrzej Wierzbicki, Rosja. Etniczność i polityka, (Magdalena Karolak). 444 Jörg Monar (ed.), The Institutional Dimension of the European Union’s Area of Freedom Security and Justice, (Bartosz Skłodowski) . 449 Authors . 452 Żegnamy Profesora Jana Błuszkowskiego (1940–2011) długoletniego pracownika Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, zastępcę redaktora naczelnego „Studiów Politologicznych” STUDIA POLITOLOGICZNE VOL. 24 Wspomnienie o Profesorze Janie Błuszkowskim (1940–2011) „Verba volant, scripta manent”… Odszedł od nas Człowiek Uniwersytetu – profesor Jan Błuszkowski, uczeń wybitnych socjologów – Marii Ossowskiej, Zygmunta Baumana i Włodzimierza Wesołowskiego. Od początku swej drogi naukowej oraz zawodowej związany był z Uniwersytetem Warszawskim, kształcąc kolejne pokolenia socjologów i politologów. Naszą powinnością jest pamiętanie o takich osobowościach, o ludziach, którzy na to zapracowali swym życiem. Profesor Jan Błuszkowski w pełni na to wyróżnienie zasłużył jako wnikliwy badacz życia społecznego i politycznego oraz życzliwy i wymagający nauczyciel. Urodził się na Kujawach, w Torzewie, 13.10.1940 r. W latach 1944–1945 razem z rodzicami był deportowany do pracy przymuso- wej w III Rzeszy. Po powrocie do domu skończył szkołę podstawową (1947–1954), potem liceum ogólnokształcące w Lubrańcu (1954–1958), a w okresie 1959–1961 – Studium Nauczycielskie w Bydgoszczy, kie- runek: historia. W latach 1961–1966 studiował socjologię na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1966 roku obronił pracę magisterską na temat: Czas wolny studentów pracujących zawodowo napi- saną pod kierunkiem naukowym profesora Zygmunta Baumana i uzyskał dyplom magistra socjologii. Po ukończeniu studiów rozpoczął pracę naukowo-dydaktyczną w Katedrze Socjologii Ogólnej Instytutu Socjologii Uniwersytetu War- szawskiego jako asystent stażysta. Następnie, w latach 1967–1971 odbył studia doktoranckie. W tym okresie zainteresowania naukowe i badawcze Jana Błuszkowskiego koncentrowały się na zagadnieniach z zakresu socjo- logii młodzieży. Prowadził badania młodzieży studenckiej i zajmował się 11 WSPOMNIENIE O PROFESORZE JANIE BŁUSZKOWSKIM socjologiczną problematyką szkolnictwa wyższego. Współpracował