PROGRAM REWITALIZACJI GMINY OPINOGÓRA GÓRNA NA LATA 2019-2023 [WRZESIEŃ 2019 R.]

Strona 0 z 101

Autorzy opracowania: zespół firmy Pracownia 3E sp. z o.o. w składzie:

Marta Rząca-Jaczewska, Aneta Szarfenberg, Marcin Jaczewski

W procesie tworzenia dokumentu uczestniczyli również pracownicy Urzędu Gminy w Opinogórze Górnej, zaangażowani byli także Mieszkańcy Gminy oraz Interesariusze procesu rewitalizacji, którzy wyrażali swoje opinie w trakcie rozmów, spotkań oraz prowadzonych konsultacji.

Strona 1 z 101

Spis treści

WPROWADZENIE ...... 5

1. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA GMINY OPINOGÓRA GÓRNA ...... 7

1.1 STAN OBECNY ...... 7

1.2 HISTORIA OPINOGÓRY ...... 8

2. OPIS POWIĄZAŃ PROGRAMU Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI I PLANISTYCZNYMI ...9

2.1.1 STRATEGIA ROZWOJU GMINY OPINOGÓRA GÓRNA DO ROKU 2020 ...... 9

2.1.1 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ...... 9

2.1.2 GMINNA STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY OPINOGÓRA GÓRNA NA LATA 2014-2020 ...... 10

3. PODSUMOWANIE DELIMITACJI OBSZARU REWITALIZACJI...... 11

4. DIAGNOZA CZYNNIKÓW I ZJAWISK KRYZYSOWYCH ...... 12

4.1 METODOLOGIA ...... 12

4.1.1 PODZIAŁ GMINY NA JEDNOSTKI ANALITYCZNE/REFERENCYJNE ...... 12

4.1.2 PODSTAWA ANALIZY ZRÓŻNICOWANIA JEDNOSTEK REFERENCYJNYCH ...... 15

4.2 SFERA SPOŁECZNA ...... 18

4.2.1 DEMOGRAFIA ...... 18

4.2.2 UBÓSTWO ...... 21

4.2.3 BEZROBOCIE ...... 22

4.2.4 PRZESTĘPCZOŚĆ - PRZEMOC W RODZINIE ...... 23

4.2.5 EDUKACJA ...... 24

4.2.6 KAPITAŁ SPOŁECZNY ...... 26

4.2.7 UCZESTNICTWO W ŻYCIU PUBLICZNYM ...... 27

4.3 SFERA GOSPODARCZA ...... 28

4.4 SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA ...... 29

4.5 SFERA TECHNICZNA ...... 30

4.6 SFERA ŚRODOWISKOWA ...... 32

Strona 2 z 101

5. OPINIE MIESZKAŃCÓW ...... 35

5.1 SPOTKANIA ...... 35

5.2 ANKIETA ...... 35

5.3 WYWIADY POGŁĘBIONE ...... 37

5.4 SPACERY STUDYJNE ...... 37

5.5 KONSULTACJE PROJEKTU PROGRAMU REWITALIZACJI ...... 38

6. PODSUMOWANIE DIAGNOZY ORAZ WYZNACZENIE OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I REWITALIZACJI ...... 39

6.1 PODSUMOWANIE DIAGNOZY ...... 39

6.2 WYZNACZENIE OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I REWITALIZACJI ...... 41

6.2.1 OBSZAR ZDEGRADOWANY ...... 41

6.2.2 OBSZAR REWITALIZACJI ...... 44

7. POGŁĘBIONA DIAGNOZA OBSZARU REWITALIZACJI ...... 48

7.1 PODOBSZAR REWITALIZACJI „REMBOWO” ...... 48

7.2 PODOBSZAR REWITALIZACJI „” ...... 52

7.3 PODOBSZAR REWITALIZACJI „PAŁUKI” ...... 54

7.4 PODOBSZAR REWITALIZACJI „KOŁACZKÓW” ...... 58

7.5 PODOBSZAR REWITALIZACJI „OPINOGÓRA GÓRNA” ...... 60

8. ZAŁOŻENIA PROGRAMU REWITALIZACJI ...... 64

8.1 WIZJA STANU OBSZARU PO PRZEPROWADZENIU REWITALIZACJI ...... 64

8.2 CELE REWITALIZACJI ORAZ KIERUNKI DZIAŁAŃ ODPOWIADAJĄCE ZIDENTYFIKOWANYM POTRZEBOM .. 65

9. LISTA PLANOWANYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ ...... 66

9.1 PODSTAWOWE PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE ...... 67

9.1.1 PROJEKT „AKTYWNI MIESZKAŃCY” ...... 67

9.1.2 ODNOWIENIE OSIEDLA W OPINOGÓRZE GÓRNEJ PRZY UL. A. MICKIEWICZA ...... 68

9.1.3 ZAJĘCIE EDUKACYJNO-INTEGRACYJNE DLA MIESZKAŃCÓW OSIEDLA W OPINOGÓRZE GÓRNEJ PRZY UL. A. MICKIEWICZA...... 69

9.1.4 WYKONANIE PLACU ZABAW W MIEJSCOWOŚCI PRZEDWOJEWO ...... 70

Strona 3 z 101

9.1.5 TERMOMODERNIZACJA BUDYNKU SZKOŁY PODSTAWOWEJ W KOŁACZKOWIE ...... 71

9.1.6 ŚWIETLICE NA NOWO ...... 72

9.1.7 UTWORZENIE ŚWIETLICY WIEJSKIEJ W REMBOWIE ...... 73

UTWORZENIE ŚWIETLICY WIEJSKIEJ W REMBOWIE ...... 73

9.1.8 UTWORZENIE ŚWIETLICY WIEJSKIEJ W PRZEDWOJEWIE ...... 74

UTWORZENIE ŚWIETLICY WIEJSKIEJ W PRZEDWOJEWIE ...... 74

9.1.9 MODERNIZACJA ŚWIETLICY WIEJSKIEJ W PAŁUKACH ...... 75

MODERNIZACJA ŚWIETLICY WIEJSKIEJ W PAŁUKACH ...... 75

9.2 UZUPEŁNIAJĄCE PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE ...... 76

10. SZACUNKOWE RAMY FINANSOWE ...... 78

11. REALIZACJA PROGRAMU REWITALIZACJI ...... 81

11.1 MECHANIZMY INTEGROWANIA DZIAŁAŃ ORAZ PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH ...... 81

11.2 STRUKTURA ZARZĄDZANIA REALIZACJĄ PROGRAMU ...... 82

11.3 SYSTEM MONITOROWANIA PROGRAMU REWITALIZACJI ...... 82

12. PARTYCYPACJA SPOŁECZNA ...... 85

12.1 MECHANIZMY WŁĄCZENIA INTERESARIUSZY ...... 85

12.2 UDZIAŁ INTERESARIUSZY W PROCESIE TWORZENIA PROGRAMU REWITALIZACJI ...... 85

12.3 SPOSÓB WŁĄCZENIA INTERESARIUSZY WE WDRAŻANIE ...... 87

13. KOMPLEMENTARNOŚĆ PROGRAMU ...... 89

13.1 KOMPLEMENTARNOŚĆ PRZESTRZENNA I PROBLEMOWA ...... 89

13.2 KOMPLEMENTARNOŚĆ PROCEDURALNO-INSTYTUCJONALNA ...... 93

13.3 KOMPLEMENTARNOŚĆ ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA ...... 93

13.4 KOMPLEMENTARNOŚĆ MIĘDZYOKRESOWA ...... 93

SPIS TABEL ...... 98

SPIS MAP ...... 99

SPIS ZDJĘĆ ...... 99

INFORMACJA O WYKONAWCY ...... 101

Strona 4 z 101

Wprowadzenie

Rewitalizacja - to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe (powiązane wzajemnie przedsięwzięcia obejmujące kwestie społeczne oraz gospodarcze lub przestrzenno-funkcjonalne lub techniczne lub środowiskowe), integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji. Rewitalizacja zakłada optymalne wykorzystanie specyficznych uwarunkowań danego obszaru oraz wzmacnianie jego lokalnych potencjałów (w tym także kulturowych) i jest procesem wieloletnim, prowadzonym przez interesariuszy (m.in. przedsiębiorców, organizacje pozarządowe, właścicieli nieruchomości, organy władzy publicznej, etc.) tego procesu, w tym przede wszystkim we współpracy z lokalną społecznością. Działania służące wspieraniu procesów rewitalizacji prowadzone są w sposób spójny: wewnętrznie (poszczególne działania pomiędzy sobą) oraz zewnętrznie (z lokalnymi politykami sektorowymi, np. transportową, energetyczną, celami i kierunkami wynikającymi z dokumentów strategicznych i planistycznych). Istotą rewitalizacji jest osiągnięcie efektu synergii przestrzennej - suma działań realizowanych w ograniczonych obszarach, w tym samym czasie i we wzajemnym powiązaniu daje znacznie lepszy efekt niż suma tych samych działań rozproszonych w przestrzeni gminy, realizowanych niezależnie od siebie i w różnym czasie. Trudność polega na takim wyborze i uporządkowaniu działań do realizacji w określonym obszarze, które umożliwią przekroczenie pewnego progu, osiągnięcie masy krytycznej i pozwolą na odwrócenie negatywnych trendów. Jedną z kluczowych kwestii jest zatem właściwy dobór wielkości obszaru w stosunku do budżetu projektu. Wybór zbyt dużego obszaru może prowadzić do rozproszenia działań i zbyt słabego efektu synergii. Zbyt mały obszar z kolei, nawet jeśli zostanie w całości przekształcony, może nie posiadać wystarczającego potencjału, aby doprowadzić do trwałej zmiany negatywnych trendów. Rewitalizacja nie jest doraźnym rozwiązaniem zidentyfikowanego problemu, jest to długoletnia inwestycja w zmiany w obszarze zdegradowanym, które mają przynieść rozwój tego obszaru i całej gminy. Dlatego obszar rewitalizacji nie powinien być wyznaczany jedynie na podstawie danych ilościowych pokazujących najbardziej intensywną degradację, ale jego granice powinny zostać wyznaczone w taki sposób, aby umożliwić obszarowi rewitalizacji rozwój z wykorzystaniem lokalnych czynników rozwoju. Lokalne czynniki rozwoju powinny być zawsze indywidualnie zidentyfikowane. Kluczowe wyzwanie stanowi zapewnienie warunków dla właściwej rewitalizacji, tj. zintegrowanego i kompleksowego, przygotowywanego i prowadzonego z uwzględnieniem realnej partycypacji społecznej, przeciwdziałania procesom degradacji związanym m.in. z postępującą degradacją tkanki infrastrukturalnej (w tym mieszkaniowej), erozją stosunków społecznych, niekorzystnymi procesami demograficznymi (migracje, depopulacja), przestrzennymi (suburbanizacja), infrastrukturalnymi (niesprawny transport, niska efektywność energetyczna), kulturowymi (degradacja materialna obiektów

Strona 5 z 101

dziedzictwa kulturowego, spadek uczestnictwa w kulturze) oraz środowiskowymi (zanieczyszczenie środowiska). Mając na względzie powyższe zapisy oraz występujące w Gminie Opinogóra Górna problemy społeczno- gospodarcze przystąpiono do prac nad Programem Rewitalizacji Gminy Opinogóra Górna na lata 2019- 2023 (dalej: Program Rewitalizacji / PR). Niniejszy dokument został przygotowany na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 506) oraz zgodnie z zapisami zawartymi w Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 (dalej „Wytyczne”), opublikowanymi przez Ministra Rozwoju w dniu 2 sierpnia 2016 r. i stanowi podsumowanie prac nad Programem Rewitalizacji, w tym przede wszystkim wskazuje problemy społeczne wynikające z przeprowadzonej diagnozy oraz wyznacza obszar rewitalizacji, wymagający konkretnych działań tj. projektów rewitalizacyjnych niezbędnych do powodzenia procesu rewitalizacji w Gminie. W niniejszym PR obszar rewitalizacji (po wcześniejszym wyznaczeniu obszaru zdegradowanego) został wyznaczony w oparciu o analizę kwestii społecznych dla określenia potrzeb podjęcia działań o charakterze lokalnym (dotyczącym rozwiązywania problemów społecznych oraz pobudzającym ich aktywność lokalną), co pozwoliło z kolei na przygotowanie działań rewitalizacyjnych o złożonym, kompleksowym charakterze i oddziaływaniu. Taki tryb przygotowania programu (i rozpoczęcie procesu) rewitalizacji miał na celu podniesienie skuteczności i trwałości projektów rewitalizacyjnych. Ponadto, przekłada się bezpośrednio na większą świadomość mieszkańców co do możliwości partycypacyjnego współdecydowania o obszarze objętym Programem Rewitalizacji i ich gotowość do zaangażowania się w podejmowane działania rewitalizacyjne. Uzupełnieniem analizy kwestii społecznych była analiza w zakresie pozostałych sfer: gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej. Przeprowadzona diagnoza, obejmująca szeroki proces partycypacji społecznej, wskazała zarówno obszar wymagający rewitalizacji, jak i zakres działań, które powinny w ramach rewitalizacji zostać zrealizowane. Kwestie te zostały doprecyzowane i ukierunkowane po przeprowadzeniu szczegółowej diagnozy dla podobszarów rewitalizacji i konsultacji społecznych opracowanej propozycji dokumentu.

Strona 6 z 101

1. Charakterystyka ogólna Gminy Opinogóra Górna

1.1 Stan obecny

Gmina Opinogóra Górna jest gminą wiejską, jedną z 9 gmin z terenu powiatu ciechanowskiego oraz jedną z 314 gmin zlokalizowanych na obszarze województwa mazowieckiego. Wśród 7 gmin wiejskich jest w powiecie ciechanowskim, zarówno pod względem obszarowym jak i ze względu na liczbę ludności, gminą średnią. Jest położona w bliskim sąsiedztwie miasta Ciechanów - siedziby władz powiatu, które było w latach 1975-1998 ośrodkiem wojewódzkim, stolicą województwa ciechanowskiego, a obecnie, wraz z Płockiem, Radomiem, Siedlcami i Ostrołęką, spełnia funkcje regionalnego ośrodka rozwoju. położona jest we wschodniej części powiatu ciechanowskiego i północnej części województwa mazowieckiego. Obejmuje obszar 13.924 ha, tj. nieco ponad 13% powierzchni powiatu. Graniczy w powiecie ciechanowskim z gminą miejską Ciechanów oraz gminami wiejskimi: Regimin, Ciechanów i Gołymin. Graniczy również z gminami z terenu powiatu przasnyskiego, tj. z gminą Czernice Borowe i gminą Krasne. Mapa 1 Gmina Opinogóra Górna na tle terytorium województwa i powiatu

Strona 7 z 101

Gmina znajduje się pod szczególnym wpływem Ciechanowa. Zaznacza się on we wszystkich dziedzinach: wielu mieszkańców Gminy w Ciechanowie znajduje zatrudnienie, korzysta ze szkół, specjalistycznej opieki zdrowotnej czy innych wyspecjalizowanych usług. Dla mieszkańców Ciechanowa tereny Gminy to często miejsce zamieszkania, a także miejsce atrakcji turystycznej (Muzeum Romantyzmu w Opinogórze - zespół pałacowo-parkowy w Opinogórze, dawna posiadłość rodu Krasińskich). Zewnętrzne drogowe powiązania komunikacyjne Gminy zapewniają przebiegające przez teren Gminy drogi: droga krajowa nr 60 (Kutno-Płock-Ciechanów-Ostrów Maz.) oraz droga wojewódzka nr 617 (Przasnysz-Ciechanów).

1.2 Historia Opinogóry

Trudno jest precyzyjnie określić genezę miejscowości Opinogóra. Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z 1185 roku, kiedy to wojewoda mazowiecki komes Żyro zwrócił Opinogórę (nazywaną wówczas Opinogote) klasztorowi Panien Norbertanek z Płocka. Ale niektórzy archeolodzy twierdzą, że odkryte ślady osadnictwa w tym rejonie pochodzą z IV wieku naszej ery. Nazwa miejscowości pochodzi rzekomo od nazwiska (imienia?) Opin. Taką wersję podał wybitny poeta Zygmunt Krasiński, mieszkający tu i tworzący w latach młodości. W XII wieku Opinogóra była własnością książąt mazowieckich, którzy zbudowali w tej miejscowości dwór myśliwski i z ciechanowskiego zamku przyjeżdżali tu na polowania. W XV wieku Opinogóra dzieli się na Opinogórę Górną i Dolną. Po przyłączeniu Mazowsza do Korony, Opinogóra należała do dóbr królewskich jako starostwo niegrodowe. Nadawana była osobom szczególnie zasłużonych dla tronu. Nazywana była wówczas Opinogórą Królewską. Po III rozbiorze Polski i w czasach wojen napoleońskich ziemie te zmieniały wielokrotnie właścicieli. Od roku 1811 Opinogórę otrzymał generał Wincenty Krasiński ojciec Zygmunta Krasińskiego. Poeta poślubiwszy Elizę Branicką otrzymał w prezencie neogotycki zameczek. Przechodził on przez dziesięciolecia, w tym przez dwie wojny światowe, zmienne koleje losu. Był niszczony i odbudowywany. Dziś wraz z przyległym parkiem oraz z zabytkowym kościołem, gdzie spoczywają prochy Zygmunta Krasińskiego, oficyną i odbudowywanym dworem Krasińskich, tworzy on atrakcyjny turystycznie kompleks. Działa tu jedyne w Polsce i Europie Muzeum Romantyzmu. Kompleks ten jest najważniejszym elementem dziedzictwa kulturowego Gminy, jednym z najważniejszych czynników budowania jej pozycji konkurencyjnej na Mazowszu w kraju i Europie. W innych rejonach gminy istnieje również kilka interesujących zabytków architektury sakralnej w miejscowościach o wielowiekowej ciekawej historii. Warto również podkreślić, że na obszarze gminy jest wiele wsi dawniej drobnoszlacheckich, których szczególną cechą jest to, że są niewielkie |i „porozrzucane” w terenie. Na uwagę zasługuje interesujący zabytek techniki, jakim jest wieża ciśnień w Pałukach.

Strona 8 z 101

2. Opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi

Program Rewitalizacji dla Gminy Opinogóra Górna na lata 2019-2023 jest zgodny z kierunkami rozwoju zakreślonymi w kluczowych dokumentach na poziomie gminy.

2.1.1 Strategia Rozwoju Gminy Opinogóra Górna do roku 2020 Podstawowym dokumentem strategicznym wyznaczającym kierunki rozwoju Gminy jest Strategia Rozwoju Gminy Opinogóra Górna do roku 2020. Strategia stanowiła punkt wyjścia od początku sporządzania niniejszego Programu Rewitalizacji, choć należy mieć na względzie, że od czasu opracowania Strategii minęło ponad 10 lat. W pierwszej kolejności zostały zidentyfikowane i przeanalizowane najważniejsze problemy (zjawiska kryzysowe) wskazane w Strategii. Szczególnej pogłębionej analizie, biorąc pod uwagę ramy prawne niniejszego Programu, zostały przeanalizowane najważniejsze słabe strony Gminy wskazane od strony 36 Strategii, w tym:  migracja ludności - zwłaszcza młodej wykwalifikowanej kadry;  wysokie bezrobocie;  niski ogólny wskaźnik wykształcenia (głównie wyższego) mieszkańców Gminy;  postępujące ubożenie mieszkańców, zwłaszcza na oddalonych od centrum Gminy terenach wiejskich;  pogłębiający się proces starzenia się mieszkańców gminy. Wskazane w Strategii kwestie problemowe stanowią bezpośrednie, istotne przesłanki do podjęcia działań rewitalizacyjnych ukierunkowanych na realizację m. in. celu nadrzędnego Strategii: dążenie do uzyskania odczuwalnej przez mieszkańców Gminy poprawy jakości ich życia i pracy oraz do coraz lepszego zaspokajania potrzeb turystów. Program Rewitalizacji wpisuje się ogólnie w dwa z trzech celów strategicznych, tj.: 1. Poprawa jakości życia i pracy mieszkańców Gminy; 2. Dążenie do spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej.

2.1.1 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Drugim dokumentem mającym istotne znaczenie dla rozwoju Gminy jest przyjęte w zaktualizowanej formie w 2015 r. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Opinogóra Górna. Przewidziane w PR przedsięwzięcia rewitalizacyjne będą wspierać przede wszystkim realizację wizji przyszłości i cel nadrzędny rozwoju Gminy: Opinogóra Górna to gmina ekologiczna, o rozwiniętym, nowoczesnym rolnictwie, przemyśle przetwórczym, turystyce, stwarzające dobre warunki do życia i wypoczynku swoim mieszkańcom i turystom, której społeczność będzie lepiej wykształcona i otwarta na świat.

Strona 9 z 101

2.1.2 Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Opinogóra Górna na lata 2014-2020 Obowiązująca Strategia, podobnie jak wcześniej omówiona Strategia Rozwoju, stanowiła ważny punkt wyjścia dla sporządzenia diagnozy PR, choć należy mieć na względzie, że od czasu opracowania Strategii minęło ponad 5 lat. Sama Strategia skupia się na poprawie systemu pomocy społecznej. Przewidziane działania w Strategii powinny stanowić korzystne uwarunkowania powodzenia Programu Rewitalizacji, które dobrze zostały zobrazowane w celach szczegółowych Strategii:  Cel 1 Zwiększenie liczby osób aktywnych na rynku pracy;  Cel 2 Budowa zintegrowanego systemu wsparcia dziecka i rodziny;  Cel 3 Zmniejszenie dysfunkcji rodzin poprzez rozwój zintegrowanego systemu przeciwdziałania uzależnieniom;  Cel 4 Rozwój zintegrowanego systemu wsparcia poprzez udział osób niepełnosprawnych i przewlekle chorych w życiu zawodowym i społecznym. Natomiast PR dodatkowo swoimi dwoma celami wesprze realizację celu głównego Strategii: Gmina Opinogóra Górna otwarta na problemy mieszkańców, dążąca do wyrównywania różnic w poziomie jakości życia poprzez działania aktywizujące, prewencyjne i inteterwencyjne.

Strona 10 z 101

3. Podsumowanie delimitacji obszaru rewitalizacji

Pierwszym etapem wyznaczenia obszaru zdegradowanego była identyfikacja i pomiar negatywnych zjawisk na obszarze Gminy. Do wyznaczenia obszaru zdegradowanego (w którym zawiera się całość obszaru rewitalizacji) posłużyły wyniki pomiaru negatywnych zjawisk w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej oraz środowiskowej. Pomiar zjawisk nastąpił na poziomie sołectw (39). Warunkiem koniecznym do zaliczenia danego obszaru do obszaru zdegradowanego jest koncentracja negatywnych zjawisk społecznych (tzn. do obszaru zdegradowanego nie można zaliczyć obszaru, na którym nie zidentyfikowano stanu kryzysowego w sferze społecznej). Przyjęto, że o koncentracji negatywnych zjawisk społecznych będzie decydowała wartość syntetycznego wskaźnika społecznego, na który złożyło się łącznie 7 wystandaryzowanych wskaźników społecznych (ubóstwo, bezrobocie, kapitał społeczny, obciążenie demograficzne, uczestnictwo w życiu publicznym oraz edukacja). Sytuację społeczną (zobrazowaną ww. syntetycznym wskaźnikiem społecznym) mniej korzystną od średnich wartości w Gminie zanotowano łącznie w 12 jednostkach. Następnie przeanalizowano w tych jednostkach występowanie negatywnych zjawisk w minimum jednej z pozostałych sfer: gospodarczej i/lub przestrzenno-funkcjonalnej i/lub technicznej i/lub środowiskowej. Spośród 12 jednostek (gdzie zidentyfikowano niekorzystną sytuację społeczną) stan kryzysowy zidentyfikowano we wszystkich jednostkach, które stanowią obszar zdegradowany. Biorąc pod uwagę, że obszar zdegradowany przekraczał 30% mieszkańców Gminy nastąpiło jego zawężenie do mniejszej liczby mieszkańców. W planowaniu procesu rewitalizacji najistotniejszą rolę odgrywają kwestie społeczne, dlatego do obszaru rewitalizacji zaliczono te jednostki, które charakteryzują się najmniej korzystną wartością syntetycznego wskaźnika społecznego. Na tej podstawie wskazano następujące jednostki analityczne (części miasta oraz sołectwa) stanowiące podobszary rewitalizacji (łącznie 5 jednostki): 1. Rembowo 3. Pałuki 5. Opinogóra Górna 2. Przedwojewo 4. Kołaczków

Strona 11 z 101

4. Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych

Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych jest jednym z głównych elementów programu rewitalizacji (czyli inicjowanego, opracowanego i uchwalonego przez radę gminy wieloletniego programu działań w sferze społecznej oraz gospodarczej lub przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej lub środowiskowej, zmierzającego do wyprowadzenia obszarów rewitalizacji ze stanu kryzysowego oraz stworzenia warunków do ich zrównoważonego rozwoju, stanowiącego narzędzie planowania, koordynowania i integrowania różnorodnych aktywności w ramach rewitalizacji). Zgodnie z Wytycznymi Ministra Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 diagnoza ta obejmuje analizę następujących sfer:  społecznej;  gospodarczej;  technicznej;  przestrzenno-funkcjonalnej;  środowiskowej. Obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk w sferze społecznej można wyznaczyć jako obszar zdegradowany w przypadku występowania na nim stanu kryzysowego w co najmniej jednej z pozostałych ww. sfer. Natomiast część lub całość obszaru zdegradowanego, cechująca się wyjątkową koncentracją negatywnych zjawisk, mająca istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego, stanowi obszar rewitalizacji - na tym obszarze będą realizowane przedsięwzięcia rewitalizacyjne. Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic, pod warunkiem stwierdzenia sytuacji kryzysowej na każdym z podobszarów. Podsumowując, głównym celem diagnozy jest zidentyfikowanie obszaru zdegradowanego i rewitalizacji w gminie.

4.1 Metodologia

4.1.1 Podział Gminy na jednostki analityczne/referencyjne Zgodnie z obowiązującą praktyką przeprowadzono diagnozę Gminy odnosząc się do mniejszych jednostek analitycznych/referencyjnych. Uwzględniając fakt, że jednostki powinny być wyznaczone w sposób odpowiadający istniejącym powiązaniom funkcjonalnym, jak również możliwościom zebrania danych statystycznych je obejmujących, wykorzystano obowiązujący w Gminie podział na sołectwa . Jednostki analityczne w Gminie, sołectwa: 1. 5. Czernice 9. Goździe 2. Bogucin 6. Długołęka 10. Janowięta 3. Chrzanowo 7. 11. Kąty 4. Chrzanówek 8. Elżbiecin 12. Kobylin

Strona 12 z 101

13. Kołaczków 22. Pajewo-Króle 31. Rembówko 14. Kołaki-Budzyno 23. Pałuki 32. Sosnowo 15. Kołaki-Kwasy 24. Patory 33. Wierzbowo 16. Kotermań 25. 34. Wilkowo 17. Łaguny 26. Pomorze 35. Władysławowo 18. Łęki 27. Przedwojewo 36. 19. Opinogóra Dolna 28. Przytoka 37. Wólka Łanięcka 20. Opinogóra Górna 29. Rąbież 38. Załuże-Imbrzyki 21. Opinogóra-Kolonia 30. Rembowo 39. Zygmuntowo Wyznaczone jednostki referencyjne zostały wskazane na poniższej mapie.

Strona 13 z 101

Mapa 2 Jednostki referencyjne wydzielone w Gminie

Strona 14 z 101

4.1.2 Podstawa analizy zróżnicowania jednostek referencyjnych W celu przedstawienia przestrzennego zróżnicowania Gminy pod kątem występowania cech wskazujących na kumulację negatywnych zjawisk (społecznych, przestrzenno-funkcjonalnych gospodarczych, środowiskowych i technicznych) zastosowano analizę wskaźnikową (według stanu na dzień 31.12.2018 lub bardziej aktualnego). Dobór wskaźników miał charakter celowy i był ukierunkowany na optymalne zobrazowanie sytuacji w Gminie. Przy doborze wykorzystano m.in. wnioski z wywiadów pogłębionych, ankiet, spotkań z mieszkańcami oraz zapisy dokumentów strategicznych Gminy, w tym w szczególności Strategię Rozwoju Gminy Opinogóra Górna do roku 2020 oraz Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów społecznych Gminy Opinogóra Górna na lata 2014-2020. Dane niezbędne do przeprowadzenia prac analitycznych pochodzą ze zbiorów statystycznych wewnętrznych jednostek Urzędu Gminy, jednostek organizacyjnych Gminy, innych źródeł (Powiatowego Urzędu Pracy, Policji), jak również ze zbiorów statystyki publicznej Głównego Urzędu Statystycznego. W poszczególnych podrozdziałach wskaźniki obrazują sytuację kryzysową w poszczególnych sferach, przy czym sferę społeczną - ze względu na szeroki zakres analizy - dodatkowo podzielono na obszary tematyczne odpowiadające poszczególnym wskaźnikom. W każdym z podrozdziałów znajdują się tabele, w których zestawiano szczegółowe wartości wszystkich wskaźników delimitacyjnych w odniesieniu do poszczególnych części Gminy. Szczegółowy opis wskaźników wraz z krótkim uzasadnieniem doboru przedstawia tabela poniżej.

Strona 15 z 101

Tabela 1 Wskaźniki służące analizie zróżnicowania jednostek analitycznych na sfera rodzaj danych szczegółowy zakres uzasadnienie doboru dzień/okres liczba ludności w wieku poprodukcyjnym wysoki udział osób w wieku poprodukcyjnym świadczy o negatywnych trendach 31.12.2018 w stosunku do liczby osób demograficznych mających istotny wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy w wieku produkcyjnym demografia zmiana w pp udziału przeanalizowane dane demograficzne na poziomie Gminy wskazały, że najbardziej ludności w wieku niekorzystnym zmianom podlegała liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym. Z tego też 2002-2018 przedprodukcyjnym powodu został opracowany wskaźnik obrazujący zmianę tego udziału na przestrzeni lat w ogóle ludności 2002-2018

ubóstwo jest podstawowym problemem społecznym, liczba osób a liczba świadczeniobiorców GOPS podstawowym wskaźnikiem obrazującym skalę zjawiska ubóstwo w rodzinach korzystająca 2018 poprzez wskazanie liczby osób korzystających ze wsparcia instytucjonalnego (liczba osób

społeczna z pomocy społecznej w rodzinach) liczba osób bezrobotnych brak pracy jest często powiązany z biedą (a także ubóstwem), brak pracy zawsze prowadzi osoby bezrobotne do występowania innych problemów społecznych, obok liczby świadczeniobiorców GOPS 31.12.2018 liczba osób długotrwale jest to podstawowy wskaźnik mierzenia skali problemów społecznych bezrobotnych uczestnictwo frekwencja w wyborach frekwencja wyborcza rad sołeckich/sołtysów jest jednym z podstawowych wskaźników w życiu sołeckich w latach 2011- 2011-2019 ilościowych służących mierzeniu poziomu uczestnictwa w życiu społecznym publicznym 2019 liczba organizacji aktywność społeczna mieszkańców (i liderów) przejawia się m.in. powstawaniem organizacji pozarządowych zrzeszających ludzi działających w tym samym obszarze, wspólnie realizujących jakieś kapitał społeczny 05.2019 zarejestrowanych na działania. Biorąc pod uwagę zakres danych oraz specyfikę Gminę, dane nie stanowią danym obszarze wskaźnika delimitacyjnego. uśrednione wyniki dane dotyczące sprawdzianu kończącego SP oraz egzaminu gimnazjalnego obrazują edukacja końcowe uczniów kondycję systemu edukacji, a także wskazują różnice w jakości kształcenia i /lub 2016-2018 w latach 2016-2018 przyswajania wiedzy przez uczniów z różnych obszarów (sołectw)

Strona 16 z 101

na sfera rodzaj danych szczegółowy zakres uzasadnienie doboru dzień/okres

Przedsiębiorstwa liczba przedsiębiorstw obrazuje aktywność przedsiębiorczą mieszkańców. Wskaźnik przedsiębiorczość zarejestrowane w CEIDG, wyrażony w ten sposób przedstawia obszary w Gminie, w obrębie których występują deficyty 19.06.2019

cza REGON i KRS w sferze gospodarczej/rynku pracy

gospodar

wszystkie budynki mieszkalne stan budynków stan budynków mieszkalnych świadczy o sytuacji materialnej osób w nim mieszkających i ma w Gminie, dla których była 07.2019 mieszkalnych istotny wpływ na jakość ich życia, w tym zdrowie, samopoczucie czy stan psychiczny dostępna informacja techniczna o roku budowy liczba połączeń brak dostępu do transportu publicznego de facto izoluje mieszkańców i pozbawia ich

- transport komunikacją zbiorową do możliwości dogodnego korzystania z instytucji, urzędów, usług, a tym samym pogłębia 06.2019 lna nno publiczny Ciechanowa w dzień społeczne wykluczenie (lub znacznie zwiększa ryzyko jego wystąpienia) dla mieszkańców

przestrze funkcjona roboczy terenów położonych poza dużymi ośrodkami miejskimi trudna sytuacja materialna mieszkańców Gminy może prowadzić do lekceważenia problemu występowanie materiałów występowania na budynkach materiałów azbestowych i tym samym do potencjalnego azbest budowlanych narażania zdrowia osób zamieszkujących w okolicznych gospodarstwach. Usunięcie płyt 29.03.2019 zawierających azbest azbestowych, oprócz kosztu ich demontażu, wiąże się z koniecznością zakupu i montażu

środowiskowa nowego dachu, co często przekracza możliwości finansowe gospodarstw domowych Źródło: opracowanie własne

Strona 17 z 101

4.2 Sfera społeczna

Analiza sfery społecznej obejmuje demografię, kwestię bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, edukacji, kapitału społecznego oraz poziomu uczestnictwa w życiu publicznym.

4.2.1 Demografia

4.2.1.1 Liczebność i migracje Według stanu na dzień 31.12.2018 r. (dane Urzędu Gminy) w Gminie Opinogóra Górna zameldowanych na stałe było 5976 osób. Istnieją duże różnice pomiędzy liczebnością populacji poszczególnych sołectw. Najliczniejszymi sołectwami o przybliżonej liczbie mieszkańców są Opinogóra Górna (501), Władysławowo (499), oraz Kołaczków (451). Najmniej liczne to Wilkowo (39), Wólka Łanięcka (45), Goździe (46), Przytoka (46), Janowięta (48), Opinogóra-Kolonia (49). Szczegółowe zestawienie dotyczące liczby mieszkańców w poszczególnych jednostkach znajduje się w poniższej tabeli. Jednostki usystematyzowano według liczebności mieszkańców (od najliczniejszych do najmniej licznych).

Tabela 2 Liczba mieszkańców poszczególnych jednostek liczba mieszkańców na 114 sołectwo Bogucin dzień 31.12.2018 Kobylin 113 Opinogóra Górna 501 Kotermań 113 Władysławowo 499 Rąbież 109 Kołaczków 451 Kołaki-Budzyno 101 Przedwojewo 359 Kąty 96 Zygmuntowo 269 Bacze 85 Opinogóra Dolna 256 Kołaki-Kwasy 77 Pałuki 242 Załuże-Imbrzyki 75 Wierzbowo 217 Chrzanowo 71 Pomorze 215 Pokojewo 59 Chrzanówek 212 Pajewo-Króle 58 Wola Wierzbowska 176 Sosnowo 53 Długołęka 170 Patory 51 Łaguny 169 Opinogóra-Kolonia 49 Dzbonie 164 Janowięta 48 Czernice 133 Goździe 46 Elżbiecin 131 Przytoka 46 Rembowo 126 Wólka Łanięcka 45 Rembówko 122 Wilkowo 39 Łęki 116 Łącznie 5976

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy

Liczba mieszkańców Gminy nieznacznie, ale stale spada. W 2018 r. Gminę zamieszkiwało o 296 osób mniej niż w 1995 roku, i jest to spadek liczby ludności o 4,7% (w stosunku do liczby ludności w 1995 r.).

Strona 18 z 101

Wykres 1 Ludność Gminy Opinogóry Górnej na przestrzeni lat 1995-2018 6 400 6 200 6 000 5 800

5 600

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 1995 Źródło: opracowanie własne na postawie danych GUS

4.2.1.2 Wiek Na podstawie danych GUS obrazujących liczebność populacji (dane dla Gminy) w wybranym przedziale czasowym (lata 1995-2018) można zobrazować zarówno przyrost nominalny i procentowy w liczbie ludności, jak i zmianę (dynamikę wzrostu) w poszczególnych grupach wiekowych. W tym celu wykorzystano zestawienie danych GUS dla trzech grup:  ludność w wieku przedprodukcyjnym (17 lat i mniej);  ludność w wieku produkcyjnym: mężczyźni: 18-64 lata, kobiety: 18-59 lat;  ludność w wieku poprodukcyjnym: mężczyźni: 65 lat i więcej, kobiety: 60 lat i więcej. Szczegółowe dane dla poszczególnych lat przedstawia poniższa tabela. Trzy ostatnie wiersze oraz podwójna ostatnia kolumna (różnica 1995-2018) zawierają analizę porównawczą dla wybranych zagadnień. Tabela 3 Zmiany w strukturze wiekowej mieszkańców Gminy różnica 1995-2018 Lp. ludność ogółem według grup wiekowych 1995 2018 liczba % ogółem 6 267 5 971 -296 -4,72%

1 w wieku przedprodukcyjnym 1 826 1 140 -686 -37,57%

2 w wieku produkcyjnym 3 475 3 712 237 6,82%

3 w wieku poprodukcyjnym 966 1 119 153 15,84%

4 udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogóle ludności 15,41% 18,74% - -

5 udział osób w wieku przedprodukcyjnym w ogóle ludności 29,14% 19,09% - - udział osób w wieku poprodukcyjnym w liczbie ludności w wieku 6 27,80% 30,15% - - produkcyjnym Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Porównanie grup wiekowych (wiek aktywności zawodowej) pokazuje jednocześnie wyraźny spadek liczebności dzieci i młodzieży (osoby w wieku przedprodukcyjnym) – aż o blisko 38%, przy jednoczesnym wzroście liczebności seniorów – blisko 16%. Porównanie udziału poszczególnych grup (nieletni i seniorzy) w ludności ogółem w poszczególnych latach pokazuje, że spadek liczby młodzieży i wzrost odsetka seniorów jest stały i dynamiczny. W ciągu analizowanych 23 lat odsetek ten zwiększył się o ok. 3 punkty procentowe, a odsetek dzieci i młodzieży zmniejszył się w tym samym czasie o ponad 10 pp.

Strona 19 z 101

Niekorzystne zmiany demograficzne widać również we wskaźniku obciążenia demograficznego (wiersz nr 6). Monitorowane zmiany demograficzne wskazują więc na stałą, rosnącą tendencję zwiększania się liczby ludności w wieku poprodukcyjnym wśród ludności ogółem, jak i w stosunku do ludności w wieku produkcyjnym, a ujmując krócej - starzenie się mieszkańców Gminy, przy jednoczesnym zmniejszaniu się liczby osób młodych. W związku z powyższym, na podstawie danych z ewidencji ludności Urzędu Gminy oraz GUS (NSP 2002) określono zmianę udziału dzieci i młodzieży w ogóle ludności oraz wartość wskaźnika obciążenia demograficznego dla poszczególnych jednostek Gminy.

Tabela 4 WSKAŹNIKI DELIMITACYJNE - wskaźnik zmiany udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym w ogóle ludności oraz wskaźnik obciążenia demograficznego

Łaguny -10,6% 26,9

Łęki -8,7% 30,6

2018)

- Opinogóra Dolna -7,5% 13,6 Opinogóra Górna -8,4% 32,8 sołectwo Opinogóra-Kolonia -3,0% 23,3 Pajewo-Króle -3,8% 38,2

ludności w wieku ludności w wieku

zmiana w pp udziałuzmianaw pp ludności (2002 Pałuki -6,5% 36,6

liczba ludnościliczba w wieku

poprodukcyjnym na 100 poprodukcyjnym na100

przedprodukcyjnym w ogóle osób w wieku produkcyjnym Patory -5,9% 17,1 Bacze -12,0% 28,1 Pokojewo -2,9% 37,5 Bogucin 0,3% 45,8 Pomorze -5,6% 39,8 Chrzanowo -15,8% 37,8 Przedwojewo -10,2% 30,0 Chrzanówek -9,1% 24,8 Przytoka 1,4% 61,9 Czernice -0,4% 45,9 Rąbież -2,5% 24,2 Długołęka -11,4% 23,0 Rembowo -5,7% 58,8 Dzbonie -13,9% 26,4 Rembówko 5,0% 38,8 Elżbiecin -5,7% 25,3 Sosnowo -13,3% 29,4 Goździe 1,6% 36,0 Wierzbowo -6,6% 29,3 Janowięta -10,0% 42,9 Wilkowo -24,1% 17,9 Kąty -6,0% 30,0 Władysławowo -0,7% 18,4 Kobylin -7,0% 32,4 Wola Wierzbowska -3,8% 35,0 Kołaczków -10,7% 27,3 Wólka Łanięcka 5,6% 34,6 Kołaki-Budzyno -10,3% 45,9 Załuże-Imbrzyki -10,3% 29,2 Kołaki-Kwasy -1,6% 38,6 Zygmuntowo -4,2% 30,2 Kotermań -12,0% 26,7 suma/średnia -6,8% 30,0

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy i GUS NSP 2002

WNIOSKI Monitorowane zmiany demograficzne wskazują na stałą, rosnącą tendencję starzenia się mieszkańców Gminy, przy jednoczesnym zmniejszaniu się liczby osób młodych. Wskaźnik obciążenia demograficznego wskazuje, że najtrudniejsza w tym względzie sytuacja jest w Przytoce oraz Rembowie.

Strona 20 z 101

Pod kątem liczby dzieci i młodzieży najbardziej niekorzystne zmiany miały miejsce w Wilkowie. Zmiany w strukturze wiekowej mieszkańców Gminy wskazują potrzebę ukierunkowania działań społecznych na rozwój usług opiekuńczych i związanych z zagospodarowaniem czasu seniorów, oraz poprawę jakości infrastruktury, aby umożliwić swobodne, bezpieczne poruszanie się i spędzanie czasu poza domem. Natomiast wskaźnik dot. udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym wskazuje, że Gmina Opinogóra w wielu jej sołectwach nie stanowi atrakcyjnego miejsca do życia.

4.2.2 Ubóstwo Podstawowym wskaźnikiem monitorowanym w kontekście występowania problemów społecznych jest ubóstwo. Dane dotyczące ubóstwa analizowane są na podstawie wskaźników gromadzonych w ramach realizowanej pomocy społecznej. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 2016 r. poz. 930 z późn. zm.) wskazuje na maksymalną wysokość dochodu jako kryterium uprawniające do korzystania ze świadczeń pieniężnych pomocy społecznej. Z tego powodu dane dotyczące świadczeniobiorców korzystających z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej (GOPS) są miernikiem ubóstwa. Jest to jeden z najważniejszych wskaźników sfery społecznej. Dane z GOPS informują o liczbie świadczeniobiorców (liczba osób w rodzinach) w poszczególnych jednostkach (stanowi wskaźnik delimitacyjny). Zestawienie danych za 2018 rok zawiera poniższa tabela. Tabela 5 WSKAŹNIK DELIMITACYJNY - Liczba osób korzystających ze świadczeń socjalnych w przeliczeniu na 100 osób

Łaguny 11 6,5 Łęki 6 5,2 Opinogóra Dolna 15 5,9 Opinogóra Górna 48 9,6 sołectwo Opinogóra-Kolonia 0 0,0 Pajewo-Króle 5 8,6 Pałuki 26 10,7

Ogólna liczba osób świadczeń socjalnych w Patory 8 15,7

przeliczeniu na 100 osób

korzystających z OPS 2018 ze Liczba osób korzystających Pokojewo 0 0,0 Bacze 3 3,5 Pomorze 2 0,9 Bogucin 1 0,9 Przedwojewo 41 11,4 Chrzanowo 0 0,0 Przytoka 0 0,0 Chrzanówek 0 0,0 Rąbież 8 7,3 Czernice 1 0,8 Rembowo 12 9,5 Długołęka 7 4,1 Rembówko 0 0,0 Dzbonie 13 7,9 Sosnowo 0 0,0 Elżbiecin 11 8,4 Wierzbowo 6 2,8 Goździe 4 8,7 Wilkowo 0 0,0 Janowięta 4 8,3 Władysławowo 17 3,4 Kąty 9 9,4 Wola Wierzbowska 21 11,9 Kobylin 8 7,1 Wólka Łanięcka 1 2,2 Kołaczków 36 8,0 Załuże-Imbrzyki 5 6,7 Kołaki-Budzyno 4 4,0 Zygmuntowo 20 7,4 Kołaki-Kwasy 6 7,8 suma/średnia 360 6,0 Kotermań 1 0,9

Strona 21 z 101

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GOPS

Wnioski W połowie jednostek referencyjnych odnotowano wyższą wartość wskaźnika osób korzystających z GOPS niż wynosi średnia dla Gminy. Widoczna jest duża rozbieżność w kondycji materialnej mieszkańców. W części jednostek w ogóle nie ma rodzin korzystających z pomocy społecznej. Najwyższy (powyżej 10%) odsetek osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej odnotowano w Patorach, Woli Wierzbowskiej, Przedwojewie i Pałukach. Pod względem bezwzględnej liczby świadczeniobiorców, najwięcej takich osób jest w Opinogórze Górnej, Przedwojewie i Kołaczkowie.

4.2.3 Bezrobocie

Poziom bezrobocia jest potencjalnie jednym z bardziej wartościowych wskaźników społecznych dla danego obszaru, i jest jedną z kluczowych kwestii społecznych. Na podstawie dostępnych danych PUP w Ciechanowie można ocenić skalę bezrobocia w poszczególnych jednostkach referencyjnych Gminy. Poniższa tabela zawiera dane obrazujące poziom bezrobocia (liczbę osób bezrobotnych w przeliczeniu na 100 osób w wieku produkcyjnym oraz liczbę osób długotrwale bezrobotnych1 przypadająca na 100 osób bezrobotnych).

1 Osoba długotrwale bezrobotna to osoba: bezrobotna nieprzerwanie przez okres ponad 6 miesięcy (w przypadku osób poniżej 25. roku życia) oraz bezrobotna nieprzerwanie przez okres ponad 12 miesięcy (w przypadku osób powyżej 25. roku życia).

Strona 22 z 101

Tabela 6 WSKAŹNIK DELIMITACYJNY - poziom bezrobocia Łaguny 6,7 71,4

Łęki 5,6 25,0 Opinogóra Dolna 6,8 33,3 Opinogóra Górna 5,5 47,1 sołectwo Opinogóra-Kolonia 6,7 0,0 Pajewo-Króle 0,0 0,0 Pałuki 10,3 46,7

wieku produkcyjnym Patory 8,6 66,7

100 osób bezrobotnych

Liczba osób długotrwale

przeliczeniu na 100 osób w

Liczba osób bezrobotnych w Pokojewo 0,0 0,0

bezrobotnych przypadająca na Bacze 1,8 100,0 Pomorze 0,8 0,0 Bogucin 3,4 50,0 Przedwojewo 11,6 44,4 Chrzanowo 0,0 0,0 Przytoka 0,0 0,0 Chrzanówek 4,4 66,7 Rąbież 4,5 66,7 Czernice 4,1 33,3 Rembowo 11,8 50,0 Długołęka 2,7 66,7 Rembówko 6,0 50,0 Dzbonie 4,7 20,0 Sosnowo 0,0 0,0 Elżbiecin 2,4 50,0 Wierzbowo 2,3 33,3 Goździe 0,0 0,0 Wilkowo 0,0 0,0 Janowięta 0,0 0,0 Władysławowo 3,1 50,0 Kąty 8,3 80,0 Wola Wierzbowska 4,9 40,0 Kobylin 11,3 50,0 Wólka Łanięcka 0,0 0,0 Kołaczków 8,7 60,0 Załuże-Imbrzyki 6,3 0,0 Kołaki-Budzyno 1,6 0,0 Zygmuntowo 6,3 30,0 Kołaki-Kwasy 4,5 50,0 suma/średnia 5,4 47,5 Kotermań 4,0 66,7 Źródło: opracowanie własne na postawie danych PUP

WNIOSKI Najwyższy, ponad 11-procentowy poziom bezrobocia występuje w Rembowie, Przedwojewie oraz Kobylinie. Blisko połowa bezrobotnych w Gminie, to osoby długotrwale bezrobotni.

4.2.4 Przestępczość - przemoc w rodzinie Gmina Opinogóra Górna generalnie należy do miejsc o względnie dobrym poziomie bezpieczeństwa. Zgodnie z danymi Komendy Powiatowej Policji w Ciechanowie w latach 2016-2018 wśród rodzajów przestępstw i wykroczeń dominowały wykroczenia drogowe. W kontekście problematyki społecznej na szczególną uwagę w Gminie zasługuje kwestia przemocy w rodzinie. Zjawisko to jest często powiązane z problemem alkoholowym oraz niskim dochodem rodziny, niskim poziomem wykształcenia oraz małą świadomością społeczną. Przypadki przemocy domowej najczęściej występują w środowisku rodzinnym, gdzie sprawcami lub świadkami wydarzeń przemocowych są członkowie najbliższej rodziny. Osoby dotknięte przemocą domową niejednokrotnie boją się gdziekolwiek zgłosić po pomoc. Jednakże na podstawie zebranych danych trudno stwierdzić, aby w Gminie zjawisko przemocy w rodzinie wykraczało poza przeciętną skalę. Na przykład w 2018 łącznie w całej Gminie tzw. „niebieskich

Strona 23 z 101

kart” było 10, co nie pozwala na wyciągnięcie wniosków, co do koncentracji tego zjawiska w konkretnej części Gminy.

4.2.5 Edukacja Jakość nauki w szkołach podstawowych i gimnazjalnych w Gminie jest na poziomie niższym niż w powiecie oraz znacznie niższym niż w województwie. Przeanalizowane dane z lat 2016-2018 wskazują, że sytuacja nie ulega poprawie. Na nieco więcej optymizmu pozwalają dane z egzaminu gimnazjalnego. Ze względu na obszerność tabel poniżej zaprezentowano wyniki za ostatni dostępny rok szkolny.

Tabela 7 Wyniki egzaminu kończącego szkołę podstawową w roku szkolnym 2015/2016 Część pierwsza język polski i język angielski

matematyka szkoła/jednostka administracyjna ogółem średni Język polski matematyka średni Liczba Liczba wynik [%] dla średni wynik średni wynik uczniów uczniów części 1 [%] wynik [%] [%] Szkoła Podstawowa w Opinogórze Górnej 40 56,0 67,0 44,4 40 64,7 SP im. św. Stanisława Kostki w Woli Wierzbowskiej 9 61,7 70,0 52,8 9 46,6 Szkoła Podstawowa w Kołaczkowie 11 49,9 62,7 36,8 11 54,4 ciechanowski 845 59,1 69,8 47,8 845 65,6 woj. mazowieckie 49 937 66,1 73,3 58,4 49 644 75,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OKE

Tabela 8 Wyniki z egzaminu gimnazjalnego w roku szkolnym 2017/2018 GH-H GH-P GM-M GM-P GA-P GA-R GN-P Średni Średni Średni Średni Średni Średni Średni Liczba wynik Liczba wynik Liczba wynik Liczba wynik Liczba wynik Liczba wynik Liczba wynik Nazwa szkoły uczniów % uczniów % uczniów % uczniów % uczniów % uczniów % uczniów % SP w Opinogórze Górnej 55 57 55 66 55 53 55 54 50 56 50 32 5 49 ciechanowski 952 55 951 64 952 50 953 54 825 63 825 45 78 45 woj. mazowieckie 49195 61 49192 70 49173 55 49177 59 44669 72 44336 57 2645 52 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OKE

Analiza poziomu edukacji między poszczególnymi sołectwami wskazuje, że najsłabsze wyniki odnotowali uczniowie zamieszkujący w Rembowie, Rembówku i Pokojewie - na poziomie poniżej 50%, co jest wynikiem niższym o ponad 10 punktów procentowych niż średnia dla Gminy. Edukacja oceniana przez pryzmat wyników egzaminów stanowi wskaźnik delimitacyjny, średnie wyniki egzaminacyjne w poszczególnych jednostkach referencyjnych prezentuje poniższa tabela.

Strona 24 z 101

Tabela 9 WSKAŹNIK DELIMITACYJNY - edukacja

Pałuki 12 52,7%

Patory 1 72,6% Pokojewo 5 49,4%

2018 - Pomorze 2 55,1% sołectwo Przedwojewo - - Przytoka - -

liczba uczniów Rąbież 8 62,1%

w latach 2016

szkołę podstawową i Rembowo 8 44,5%

Średni wynikŚredni uczniów ze

egzaminu gimnazjalnego sprawdzianu kończącego Rembówko 7 48,0% Bacze 1 76,3% Sosnowo 4 66,7% Bogucin 13 70,5% Wierzbowo 14 67,9% Chrzanowo 1 55,3% Wilkowo 2 72,6% Chrzanówek 5 58,2% Władysławowo 1 56,3% Czernice 4 57,5% Wola Wierzbowska 6 58,0% Długołęka 6 51,7% Wólka Łanięcka 9 64,6% Dzbonie 9 51,0% Załuże-Imbrzyki 5 60,3% Elżbiecin 12 56,8% Zygmuntowo 17 58,9% Goździe 2 69,1% suma/średnia 292 59,1% Janowięta 4 59,5% Metodologia agregacji wyników egzaminów: średni Kąty 4 61,4% wynik uczniów został obliczony na podstawie Kobylin 9 59,6% wyników sprawdzianu kończącego szkołę Kołaczków 31 55,0% Kołaki-Budzyno 3 59,4% podstawową oraz egzaminu gimnazjalnego. Kołaki-Kwasy 4 79,2% Poszczególne części ww. egzaminów były Kotermań - - agregowane w następujący sposób: sprawdzian SP: Łaguny 9 63,4% Część I (j. polski + matematyka) - 75% Część II Łęki 4 63,8% (j. angielski) - 25%; egzamin gimnazjalny: j. polski - Opinogóra Dolna 25%, historia i WOS - 10%, matematyka - 25%, 68 Opinogóra Górna 59,1% przedmioty przyrodnicze - 20%, j. obcy podstawowy Opinogóra-Kolonia - 20%. Pajewo-Króle 2 83,8% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy

WNIOSKI Poziom edukacji w Gminie, szczególnie w szkole podstawowej, odbiega od poziomu w powiecie czy województwie. Niski poziom edukacji może być jedną z kluczowych przyczyn niskiego poziomu kwalifikacji zawodowych, kapitału społecznego, pogłębiania się problemów gospodarczych i społecznych, braku perspektyw Gminy na bardziej dynamiczny i zrównoważony rozwój. W ostatnich latach najsłabsze wyniki osiągali uczniowie w Rembowie, Rembówku i Pokojewie - na poziomie poniżej 50%, co jest wynikiem niższym o ponad 10 punktów procentowych niż średnia dla Gminy.

Strona 25 z 101

4.2.6 Kapitał społeczny Planowane działania rewitalizacyjne nie mogą zostać zrealizowane z sukcesem bez zaangażowania mieszkańców. Z kolei niski poziom kapitału społecznego, brak zaangażowania w działania na rzecz lokalnej społeczności, niewielki stopień integracji i poczucia odpowiedzialności za lokalną społeczność to cechy świadczące o kryzysie w sytuacji społecznej i wymagające podjęcia działań interwencyjnych. Jedną z cech wysokiego kapitału społecznego są działające organizacje pozarządowe działające na terenie Gminy. Jednakże biorąc pod uwagę, że Gmina Opinogóra Górna należy do gmin o mniejszym potencjale demograficznym oraz z natury rzeczy są one skupione we wsi gminnej, poniższe dane, szczególnie te dot. liczby organizacji pozarządowych, będą miały charakter poglądowy i nie będą stanowić wskaźnika wpływającego na wybór obszaru zdegradowanego/rewitalizacji. Tabela 10 Organizacje pozarządowe na terenie Gminy

nazwa sołectwa / nazwa organizacji pozarządowej (OSP,koło gospodyń, UKS, inne)

Długołęka Towarzystwo Miłośników Opinogóry Ochotnicza Straż Pożarna w Długołęce Uczniowski Klub Sportowy "Opia 2008" Dzbonie Opinogóra-Kolonia Gminny Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych w Ochotnicza Straż Pożarna w Dzboniu Opinogórze Kołaczków Pomorze Koło Gospodyń Wiejskich w Kołaczkowie Koło Gospodyń Wiejskich w Pomorzu Ochotnicza Straż Pożarna w Kołaczkowie Przedwojewo Uczniowski Klub Sportowy Przy Sp w Kołaczkowie Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Wsi Mazowieckiej Kołaki-Kwasy Sosnowo "Fundacja Dla Dzieci" Koło Gospodyń Wiejskich w Sosnowie Fundacja "Dom Tymianka" Ochotnicza Straż Pożarna w Sosnowie Spółka Wodna "Sona" Wierzbowo Łaguny Ochotnicza Straż Pożarna w Wierzbowie Ochotnicza Straż Pożarna w Łagunach Władysławowo

Opinogóra Dolna Ochotnicza Straż Pożarna we Władysławowie Ludowy Uczniowski Klub Sportowy "Orły" Stowarzyszenie "Nowoczesna Gmina - Opinogóra" Opinogóra Górna Wola Wierzbowska Gminny Klub Sportowy "Opia" Opinogóra Kółko Rolnicze w Woli Wierzbowskiej Koło Gospodyń Wiejskich w Opinogórze Górnej Ochotnicza Straż Pożarna w Woli Wierzbowskiej Komitet Budowy Pomnika Zygmunta Krasińskiego w Kościele Opinogórskim Ochotnicza Straż Pożarna w Opinogórze Górnej Opinogórskie Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych Stowarzyszenie "Klub Dobrej Gospodyni" Stowarzyszenie "Pora Na Seniora" w Opinogórze Górnej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.bazafirmceidg.pl

Z przeprowadzonej analizy wydatków budżetu gminy na wsparcie organizacji pozarządowych wynika, że działalność podmiotów polega głównie na organizacji wycieczek/kolonii dla swoich podopiecznych

Strona 26 z 101

(głownie organizacje senioralne i wspierające dzieci i młodzież). Ponadto aktywne są podmioty na rzecz osób z niepełnosprawnościami – uczestniczą w konkursach organizowanych przez Gminę czy PCPR. Na duże nieformalne wsparcie w tym zakresie mogą liczyć w tym zakresie ze strony pracowników GOPS. Jednakże podczas konsultacji społecznych PR, żadna z organizacji pozarządowych nie wystąpiła formalnie z wnioskiem/propozycją/uwagami.

WNIOSKI Na terenie Gminy Opinogóra Górna najbardziej aktywne są organizacje wspierające osoby z niepełnosprawnościami. Uczestniczą one w dostępnych gminnych i powiatowych konkursach na dofinansowania działań tych organizacji.

4.2.7 Uczestnictwo w życiu publicznym Uczestnictwo w życiu publicznym jest oznaką zaangażowania obywatelskiego mieszkańców i ich włączenia się m. in. w proces wyboru władz lokalnych. Aktywność i znaczny udział mieszkańców w wyborach oznacza, że mają oni poczucie wpływu na działalność lokalnego samorządu i chcą uczestniczyć w kształtowaniu życia publicznego w jego lokalnym wymiarze. Udział mieszkańców w życiu publicznym mierzony skalą frekwencji w wyborach sołeckich stanowi wskaźnik delimitacyjny. Tabela 11 WSKAŹNIK DELIMITACYJNY - frekwencja w wyborach sołeckich

Opinogóra Dolna 13,3%

2019 Opinogóra Górna 13,3% sołectwo - Opinogóra-Kolonia 30,9%

w latach

sołeckich

2011

frekwencja w wyborach Pajewo-Króle 37,9% Bacze 19,6% Pałuki 16,3% Bogucin 14,9% Patory 31,1% Chrzanowo 14,2% Pokojewo 25,6% Chrzanówek 16,3% Pomorze 20,5% Czernice 27,0% Przedwojewo 15,1% Długołęka 19,0% Przytoka 18,9% Dzbonie 18,3% Rąbież 30,6% Elżbiecin 26,7% Rembowo 12,3% Goździe 30,8% Rembówko 23,2% Janowięta 41,4% Sosnowo 27,7% Kąty 19,6% Wierzbowo 18,6% Kobylin 15,5% Wilkowo 32,4% Kołaczków 13,0% Władysławowo 16,7% Kołaki-Budzyno 20,6% Wola Wierzbowska 17,4% Kołaki-Kwasy 23,6% Wólka Łanięcka 32,0% Kotermań 23,6% Załuże-Imbrzyki 19,9% Łaguny 13,4% Zygmuntowo 20,9% Łęki 28,0% suma/średnia 18,5%

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy

Strona 27 z 101

WNIOSKI Średnia frekwencja w wyborach sołeckich w latach 2011-2019 r. dla Gminy wyniosła 18,5% ogółu uprawnionych do głosowania. Najwyższy poziom przekracza średnią o niespełna 23 punktów procentowych i odnosi się do sołectwa Janowięta, w których frekwencja wyniosła średnio w trzech ostatnich wyborach - 41,4%. Najniższy udział w wyborach odnotowano w Rembowie, Kołaczkowie, Opinogórze Dolnej i Górnej oraz Łagunach (poniżej 14%). Z danych tych wynika, że mieszkańcy raczej nie angażują się w sprawy swoich lokalnych społeczności.

4.3 Sfera gospodarcza

Do rejestru REGON wpisywane są podmioty gospodarki narodowej, czyli osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz zgłoszone przez jednostkę prawną jednostki lokalne. Liczba zarejestrowanych aktywnych podmiotów gospodarczych na 100 osób to wskaźnik delimitacyjny, rozłożenie w poszczególnych jednostkach referencyjnych prezentuje poniższa tabela.

Tabela 12 WSKAŹNIK DELIMITACYJNY - podmioty gospodarcze

Łaguny 30 0,3

Łęki 28 0,4

Opinogóra Dolna 29 0,2 Opinogóra Górna 45 0,1 sołectwo Opinogóra-Kolonia 14 0,5 Pajewo-Króle 14 0,4

REGON i KRS Pałuki 32 0,2

Przedsiębiorstwa Przedsiębiorstwa Patory

w wieku produkcyjnym 16 0,5

zarejestrowane w CEIDG, zarejestrowane w CEIDG, REGON i KRS na 100 osób Pokojewo 21 0,7 Bacze 16 0,3 Pomorze 64 0,5 Bogucin 27 0,5 Przedwojewo 36 0,2 Chrzanowo 16 0,4 Przytoka 15 0,7 Chrzanówek 37 0,3 Rąbież 27 0,4 Czernice 39 0,5 Rembowo 16 0,2 Długołęka 38 0,3 Rembówko 24 0,4 Dzbonie 36 0,3 Sosnowo 17 0,5 Elżbiecin 22 0,3 Wierzbowo 55 0,4 Goździe 13 0,5 Wilkowo 13 0,5 Janowięta 10 0,4 Władysławowo 57 0,2 Kąty 27 0,5 Wola Wierzbowska 47 0,5 Kobylin 24 0,3 Wólka Łanięcka 11 0,4 Kołaczków 81 0,3 Załuże-Imbrzyki 21 0,4 Kołaki-Budzyno 31 0,5 Zygmuntowo 42 0,3 Kołaki-Kwasy 21 0,5 suma/średnia 1141 0,3 Kotermań 29 0,4 Źródło: opracowanie własne na podstawie www.bazafirmceidg.pl

Strona 28 z 101

WNIOSKI Analiza liczby aktywnych przedsiębiorstw (tudzież aktywności i przedsiębiorczości mieszkańców) wskazuje na słabą kondycję szczególnie w sołectwach Opinogórze Górnej i Dolnej oraz Pałukach, Przedwojewie, Rembowie i Władysławowie. Należy mieć jednak na względzie, że część tych miejscowości dysponuje w miarę korzystnym połączeniem drogowym lub komunikacją publiczną do Ciechanowa – stanowiącym miejsce zatrudnienia dla części mieszkańców Gminy. W związku z tym mieszkańcy tych sołectw mają większą szansę na zatrudnienie w zakładach pracy w Ciechanowie.

4.4 Sfera przestrzenno-funkcjonalna

Odnosząc się do kwestii przestrzennych nie można pominąć zagadnienia tak ważnego dla mieszkańców podobszarów jak poruszanie się, w tym przede wszystkim komunikacji zbiorowej. Dla wielu mieszkańców umożliwia ona przemieszczanie się pomiędzy różnymi miejscowościami Gminy oraz dotarcie do miast. W poniższej tabeli zestawiono dane dotyczące dostępności transportowej dla poszczególnych sołectw - biorąc pod uwagę dostępność połączeń autobusowych do Ciechanowa w dzień roboczy podczas roku szkolnego. Tabela 13 WSKAŹNIK DELIMITACYJNY - transport publiczny

Łaguny 3 1,8

Łęki 0 0,0 Opinogóra Dolna 0 0,0

(szkolny) Opinogóra Górna 9 1,8 sołectwo Opinogóra-Kolonia 0 0,0 Pajewo-Króle 0 0,0 Pałuki 3 1,2 Patory 0 0,0

dzień roboczy (szkolny)

zbiorową do Ciechanowa

w dzień roboczy

zbiorową do Ciechanowa w

przypadających na 100 osób liczba połączeń komunikacją liczba połączeń komunikacją Pokojewo 0 0,0 Bacze 3 3,5 Pomorze 4 1,9 Bogucin 3 2,6 Przedwojewo 3 0,8 Chrzanowo 0 0,0 Przytoka 0 0,0 Chrzanówek 13 6,1 Rąbież 3 2,8 Czernice 3 2,3 Rembowo 3 2,4 Długołęka 0 0,0 Rembówko 0 0,0 Dzbonie 3 1,8 Sosnowo 0 0,0 Elżbiecin 9 6,9 Wierzbowo 0 0,0 Goździe 0 0,0 Wilkowo 0 0,0 Janowięta 0 0,0 Władysławowo 13 2,6 Kąty 0 0,0 Wola Wierzbowska 3 1,7 Kobylin 0 0,0 Wólka Łanięcka 0 0,0 Kołaczków 3 0,7 Załuże-Imbrzyki 0 0,0 Kołaki-Budzyno 3 3,0 Zygmuntowo 9 3,3 Kołaki-Kwasy 0 0,0 suma/średnia 16 0,3 Kotermań 0 0,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie rozkładów jazdy przewoźników komunikacji publicznej

Strona 29 z 101

WNIOSKI Biorąc pod uwagę położenie Władysławowa i Chrzanówka blisko Ciechanowa oraz Opinogóry Górnej, Elżbiecina i Zygmuntowa, do których dociera miejska linia nr 11, dane tych jednostki (9-13 połączeń dziennie) wyglądają znacznie lepiej niż pozostałych części Gminy. Niestety pozostała część Gminy (z wyjątkiem sołectw Bacze, Bogucin, Dzbonie, Kołaczków, Kołaki-Budzyno, Łaguny, Pałuki, Pomorze, Rąbież, Rembowo, Wola Wierzbowska, do których i tak docierają tylko pojedyncze połączenia) jest wykluczona transportowa. Osoby nie posiadające dostępu do samochodu - nie są w stanie wydostać się z własnej miejscowości. Problem ten dotyczy ok. 32% mieszkańców Gminy.

4.5 Sfera techniczna

W ramach sfery technicznej pod uwagę przeanalizowano stan techniczny budynków mieszkalnych. Znaczną część zabudowy na terenie Gminy stanowią domy jednorodzinne wolnostojące, gdzie źródła ciepła mają charakter dowolny. Stosowane są rozwiązania indywidualne, jednak z przewagą wykorzystania węgla. System ciepłowniczy oparty o tradycyjne kotłownie na paliwa stałe (węgiel, miał węglowy, koks) powoduje zjawisko tzw. „niskiej emisji”, która negatywnie wpływa na jakość powietrza oraz na zdrowie mieszkańców. Niewątpliwym problemem jest także nagminne spalanie w domowych piecach paliw niskiej jakości, a także odpadów, w tym tworzyw sztucznych, gumy i tekstyliów. Zjawisko to pogłębia fakt, że duża część budynków nie została poddana termomodernizacji, co przekłada się na ilość zużywanego paliwa na cele grzewcze oraz ilość gazów i pyłów emitowanych do powietrza. Znaczący problem w sferze technicznej dotyczy budynków mieszkalnych na terenie osiedli popegeerowskich, w szczególności najbardziej licznego – osiedla w Opinogórze Górnej przy ul. Mickiewicza, w którym mimo wcześniej funkcjonującej kotłowni, obecnie wykorzystuje się indywidualne źródła ciepła. Należy podkreślić, że sytuacja finansowa oraz warunki mieszkaniowe osób zamieszkujących wymienione obiekty bezpośrednio wpływa na ich sytuację społeczną. Zła kondycja ekonomiczna oraz nieodpowiednie warunki mieszkaniowe powodują izolację społeczną, bierność mieszkańców w życiu społecznym oraz problemy w relacjach rodzinnych. Analiza zróżnicowania wewnątrzgminnego wskazuje, że część budynków mieszkalnych w Gminie zostało wybudowanych przed 1970 r. (w tym roku wprowadzono pierwsze przepisy dot. izolacyjności cieplnej).

Strona 30 z 101

Zdjęcie 1 Przykład budownictwa jednorodzinnego Zdjęcie 2 Przykład budownictwa wielorodzinnego

Źródło: materiały własne Źródło: materiały własne

Poniższa tabela zestawia średni rok budowy budynku w poszczególnych jednostkach.

Tabela 14 WSKAŹNIK DELIMITACYJNY - budynki mieszkalne średnia z Opinogóra Górna 62 1972 Ilość bud. sołectwo roku Opinogóra-Kolonia 17 1970 mieszk budowy Pajewo-Króle 13 1970 Bacze 24 1966 Pałuki 65 1968 Bogucin 29 1966 Patory 10 1971 Chrzanowo 22 1985 Pokojewo 13 1968 Chrzanówek 65 1985 Pomorze 56 1975 Czernice 38 1963 Przedwojewo 74 1969 Długołęka 34 1971 Przytoka 12 1968 Dzbonie 41 1972 Rąbież 25 1973 Elżbiecin 39 1983 Rembowo 30 1965 Goździe 10 1970 Rembówko 32 1968 Janowięta 16 1969 Sosnowo 13 1968 Kąty 23 1977 Wierzbowo 64 1969 Kobylin 29 1970 Wilkowo 10 1979 Kołaczków 99 1970 Władysławowo 147 1995 Kołaki-Budzyno 27 1969 Wola Wierzbowska 51 1968 Kołaki-Kwasy 29 1967 Wólka Łanięcka 11 1973 Kotermań 31 1976 Załuże-Imbrzyki 22 1972 Łaguny 42 1971 Zygmuntowo 68 1979 Łęki 29 1970 suma/średnia 1476 1975 Opinogóra Dolna 54 1975 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy

Generalnie w większości rozwiązany został problem budynków użyteczności publicznej. Zostało one w ostatnich latach poddane termomodernizacji, w tym największy budynek w Gminie – Urząd Gminy. Jednym z nielicznych budynków nie poddanych termomodernizacji jest budynek szkoły w Kołaczkowie.

Strona 31 z 101

Zdjęcie 3 Prace termomodernizacyjne na budynku Urzędu Gminy

Źródło: materiały własne

WNIOSKI W Gminie Opinogóra Górna mamy do czynienia z dużym odsetkiem budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1970 r. Występujące w Gminie budynki wielorodzinne, to budynki osiedli popegeerowskich, które są w fatalnym stanie technicznym. Budynki użyteczności publicznej w większości zostały poddane termomodernizacji, w tym budynek Urzędu Gminy. Wyjątkiem jest jedynie budynek szkoły w Kołaczkowie. Zaawansowany wiek budynków bardzo negatywnie wpływa na ilość zużywanej energii cieplnej, ubóstwo energetyczne oraz emisje do powietrza szkodliwych substancji.

4.6 Sfera środowiskowa

Najpoważniejszym problemem w sferze środowiskowej w Gminie jest stan jakości powietrza. W 2018 r. WIOŚ w Warszawie przeprowadził roczną ocenę jakości powietrza w województwie mazowieckim. Klasyfikację stanu powietrza dla tego obszaru wykonuje się w następujących strefach: aglomeracji warszawskiej, miasto Płock, miasto Radom, strefa mazowiecka. Gmina Opinogóra Górna należy do strefy mazowieckiej. Roczna ocena jakości powietrza za 2018 r. w strefie mazowieckiej wykazała przekroczenia następujących standardów imisyjnych:  dla zanieczyszczeń mających określone poziomy dopuszczalne, dla których istnieje obowiązek wykonania POP (kryterium ochrona zdrowia) – pył PM10 (24-h, rok), pył PM2,5 (rok);  dla zanieczyszczeń mających określone poziomy dopuszczalne dla fazy II, dla których nie istnieje obowiązek wykonania POP (kryterium ochrona zdrowia) – pył PM2,5 (rok);  dla zanieczyszczeń mających określone poziomy docelowe, dla których istnieje obowiązek wykonania POP (kryterium ochrona zdrowia) - benzo(a)piren B(a)P (rok); dla zanieczyszczeń

Strona 32 z 101

mających określone poziomy celu długoterminowego oraz docelowego, dla których nie ma obowiązku wykonania POP (kryterium ochrona zdrowia) - ozon O3 (max 8-h).  dla zanieczyszczeń mających określone poziomy celu długoterminowego oraz docelowego, dla których nie ma obowiązku wykonania POP (kryterium ochrona roślin) – ozon O3- AOT40. Główną przyczyną tego stanu rzeczy jest emisja z budynków mieszkalnych, których stan został opisany w podrozdziale dot. sfery technicznej. Z tej analizy wynika, że w Gminie mamy do czynienia z dużym odsetkiem budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1970 r. Występujące w Gminie budynki wielorodzinne, to budynki osiedli popegeerowskich, które są w fatalnym stanie technicznym. Przykładowo, na osiedlu popegeerowskim przy ul. A. Mickiewicza w Opinogórze Górnej, każde z mieszkań ma odrębne źródło ciepła. Większość z tych źródeł to pozaklasowe kotły na paliwa stałe. Również Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Opinogóra Górna wskazuje na poważny problem związany z jakością powietrza w Gminie spowodowaną tzw. „niską emisją”. Jednym z głównym działań zaproponowanych w tym dokumencie do realizacji w Gminie jest termomodernizacja budynków użyteczności publicznej (Działanie 7 w PGN), Ograniczanie niskiej emisji oraz instalacje OZE w sektorze komunalnym (Działanie 10) oraz Termomodernizacja budynków osób fizycznych (sektor mieszkalny) i przedsiębiorców (sektor usługowy) oraz montaż OZE (Działanie 12). Poważnym problemem na terenie Gminy w sferze środowiskowej jest również występowanie wyrobów zawierających azbest. Na podstawie danych będących w dyspozycji Urzędu Miasta i Gminy szacuje się, iż łączna ilość wyrobów budowlanych na obiektach budowlanych zawierających azbest w Gminie wynosi blisko ponad 2941 Mg. Występowanie wyrobów budowlanych zawierającego azbest przypadająca na 100 osób jest wskaźnikiem delimitacyjnym, rozkład w poszczególnych jednostkach jest zobrazowany w poniższej tabeli.

Strona 33 z 101

Tabela 15 WSKAŹNIK DELIMITACYJNY - azbest

Łaguny 143 521 Łęki 86 530

Opinogóra Dolna 41 465 Opinogóra Górna 2 854 sołectwo Opinogóra-Kolonia 51 969 Pajewo-Króle 115 329

na 100 osób pozostałe do Pałuki 19 836 Patory 74 627 unieszkodliwienia wyroby Pokojewo 127 824

azbestowe w kg przypadające Bacze 98 240 Pomorze 92 796 Bogucin 120 083 Przedwojewo 22 651 Chrzanowo 78 782 Przytoka 97 613 Chrzanówek 19 222 Rąbież 58 704 Czernice 100 722 Rembowo 46 916 Długołęka 53 486 Rembówko 88 417 Dzbonie 44 015 Sosnowo 13 358 Elżbiecin 25 636 Wierzbowo 79 737 Goździe 32 474 Wilkowo 9 590 Janowięta 12 329 Władysławowo 16 520 Kąty 22 218 Wola Wierzbowska 30 356 Kobylin 223 836 Wólka Łanięcka 81 547 Kołaczków 12 045 Załuże-Imbrzyki 49 691 Kołaki-Budzyno 65 129 Zygmuntowo 29 140 Kołaki-Kwasy 78 700 suma/średnia 49 216 Kotermań 63 394 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy

WNIOSKI W Gminie Opinogóra Górna najpoważniejszym problemami w sferze środowiskowej jest jakość powietrza oraz występowanie wyrobów azbestowych w pokryciach dachowych. Wyroby azbestowe w największej ilości w przeliczeniu na liczbę mieszkańców zlokalizowano w Kobylinie. Również w większości pozostałych jednostkach Gminy wyroby azbestowe stanowią istotny problem. Trudna sytuacja materialna mieszkańców Gminy może prowadzić do lekceważenia problemu występowania na budynkach materiałów azbestowych i tym samym do potencjalnego narażania zdrowia osób zamieszkujących w okolicznych gospodarstwach. Usunięcie płyt azbestowych, oprócz kosztu ich demontażu, wiąże się z koniecznością zakupu i montażu nowego dachu, co często przekracza możliwości finansowe gospodarstw domowych.

Strona 34 z 101

5. Opinie mieszkańców

Uzupełnieniem wcześniej przedstawionej analizy wskaźnikowej są badania jakościowe oparte na opiniach mieszkańców. Opinie mieszkańców zostały zebrane w trakcie konsultacji w różnych formach: spotkań, wywiadów pogłębionych, spacerów badawczych oraz ankiety.

5.1 Spotkania

Pierwsze spotkanie (24.06.2019) dotyczyło zagadnień ogólnych związanych z przygotowaniem PR w Gminie. Spotkanie odbyło się w Urzędzie Gminy w Opinogórze Górnej. W spotkaniu uczestniczyło 29 mieszkańców Gminy. Pierwsza część przedstawionej na spotkaniach prezentacji dotyczyła ogólnych zagadnień: czym jest rewitalizacja, jakiego rodzaju działania rewitalizacyjne były dotychczas realizowane, jakie są powiązania kwestii rewitalizacji ze środkami z Unii Europejskiej. Druga część poświęcona była przygotowaniu programu rewitalizacji oraz specyfice diagnozy. Najważniejsze zagadnienia wskazane w prezentacji to:  rewitalizacja jest procesem;  rewitalizacja ma służyć przede wszystkim rozwiązaniu problemów społecznych;  obszar rewitalizacji nie może obejmować terenów większych niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkałych przez więcej niż 30% mieszkańców gminy;  rewitalizacja prowadzona jest w oparciu o szczegółową diagnozę, na podstawie której zostaje wyznaczony obszar zdegradowany (na którym zidentyfikowano destrukcyjne procesy społeczne, przestrzenno-funkcjonalne, techniczne, gospodarcze oraz środowiskowe; skalę negatywnych zjawisk powinny odzwierciedlać wskaźniki opisujące powyższe sfery);  planowanie rewitalizacji obejmuje przygotowanie programu rewitalizacji, w tym określenie wizji, celów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych;  rewitalizacja powinna być prowadzona przez interesariuszy (mieszkańców, przedstawicieli organizacji, instytucji i przedsiębiorstw we współpracy z lokalną administracją). Główną kwestią wskazywaną przez uczestników spotkania była kwestia kapitalnego remontu osiedla w Opinogórze Górnej (zarówno części wspólnych (chodników, dróg, placu zabaw), jak i tkanki mieszkaniowej).

5.2 Ankieta

W dniach 26.06-11.07.2019. dla mieszkańców była dostępna ankieta (w formie on-line i wersji papierowej), w której można było m.in. wskazać najważniejsze kwestie, które należałoby rozwiązać w Programie Rewitalizacji. Łącznie zebrano 42 odpowiedzi, w tym 40 w wersji papierowej. Wszyscy wypełniający ankietę to mieszkańcy Gminy. Zdecydowanie przeważały kobiety - mężczyźni stanowili 23% ogółu respondentów. Respondenci podzielili się na niemal równe 3 grupy wiekowe: 26-45, 46-60 i pow. 60 r.ż.

Strona 35 z 101

Pierwsze z pytań ankiety odnosiło się do kwestii problemowych występujących na terenie Gminy lub sołectwa, była także możliwość aby wskazać obie odpowiedzi. Ankietowani mieli do wyboru 13 zagadnień, można było wybrać dowolną liczbę zagadnień. Podsumowanie odpowiedzi znajduje się na poniższym wykresie.

Wykres 2 Wyniki ankiety (kwestie problemowe)

Brakuje miejsc spotkań dla mieszkańców (pomieszczenia, w którym… 37 Mieszkańcy nie angażują się w sprawy gminy i sołectwa 36 Brakuje miejsc i oferty spędzania czasu dla rodzin z dziećmi 36 Jest duże zanieczyszczenie powietrza i okolicy 35 Drogi i chodniki wymagają naprawy 35 Brakuje inicjatyw, oferty spędzania czasu dla młodzieży 35 Brakuje aktywnych mieszkańców, którzy angażowaliby innych 34 W rodzinach występują problemy społeczne (ubóstwo, przemoc,… 34 Brakuje zagospodarowanych miejsc do spędzania czasu w… 32 Wielu mieszkańców nie ma pracy 30 Jest niebezpiecznie, zdarzają się przestępstwa, bijatyki, kradzieże itp. 26 Brakuje podstawowych sklepów i usług 25 Brakuje inicjatyw, oferty spędzania czasu dla seniorów 25 Inne 8

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Źródło: opracowanie własne

Jednakże jak pokazały odpowiedzi na kolejne pytania (m.in. potrzeb rodzimego sołectwa czy też jakie należy podjąć działania), niemal wszystkie odpowiedzi dotyczyły konieczności odnowienia osiedla przy ul. A. Mickiewicza w Opinogórze Górnej. Również na pytanie dot. grup społecznych wymagających największego wsparcia wskazywano mieszkańców ww. osiedla. Na podstawie tych odpowiedzi oraz różnej korespondencji wpływającej do Urzędu/wykonawcy PR należy stwierdzić, że znaczna część uczestników konsultacji to mieszkańcy osiedla przy ul. A. Mickiewicza. W dalszej części ankietowani wskazywali, w którym obszarze należy podjąć działania w ramach PR. Większość osób (40 z 42) wskazało osiedle przy ul. A. Mickiewicza. Oprócz kwestii wskazanych w ankiecie oraz problemów na osiedlu osiedle przy ul. A. Mickiewicza wskazywano małą ilość i nieatrakcyjne godziny połączeń autobusowych z Ciechanowem (m.in. brak połączeń w ciągu dnia, wieczorem i w weekendy).

Strona 36 z 101

5.3 Wywiady pogłębione

Wywiady pogłębione zostały przeprowadzone z przedstawicielami instytucji oraz mieszkańców Gminy. Łącznie zebrano opinie 7 osób reprezentujących różne środowiska. Najważniejsze kwestie podkreślane przez respondentów (i powtarzające się w wypowiedziach) zostały wskazane poniżej:  trudna sytuacja mieszkańców osiedla przy ul. A. Mickiewicza w Opinogórze Górnej (mieszkańcy są pozostawieni sami sobie, brak zainteresowania władz, postępującą dekapitalizacja i degradacja techniczna osiedla);  zdarza się, że młodzież nie ma zagospodarowanego czasu;  pojawiająca się w rodzinach bezradność w sprawach opiekuńczych, alkoholizm;  część Gminy jest pozbawiona dostępu do komunikacji publicznej;  niski aktywność społeczna, w tym w Pałukach, Rembowie i Kołaczkowie;  brak aktywności mieszkańców w celu poprawy swojej sytuacji, też wynikająca z atrakcyjnej finansowo polityki społecznej Państwa (500+, zasiłki);  brak świetlicy wiejskiej (ew. jakiekolwiek miejsca spotkań) w Rembowie.

5.4 Spacery studyjne

Podczas prac nad Programem Rewitalizacji odbyto trzy spacery badawcze w różnych częściach Gminy – potencjalnie wytypowanych do obszaru rewitalizacji. Było to osiedle w Opinogórze Górnej przy ul. A. Mickiewicza, spacer po Pałukach oraz w Przedwojewie. Najwięcej osób zgromadził spacer w Opinogórze Górnej. Ponadto odbyły się spotkania z sołtysami/radnymi w Kołaczkowie oraz Rembowie. Zdjęcie 4 Spacer studyjny w Opinogórze Górnej – osiedle przy ul. A. Mickiewicza

Źródło: materiały własne

Strona 37 z 101

Mieszkańcy osiedla prezentowali stan otoczenia bloków mieszkalnych oraz osiedla, jak również stan techniczny samych budynków (m.in. niewydolna infrastruktura sieciowa, zniszczone klatki schodowe, brak światła na klatkach schodowych, zniszczone chodniki i ulice, zniszczona elewacja budynków). Zdjęcie 5 Przykład zniszczonej ulicy Zdjęcie 6 Przykład zdekapitalizowanej sieci kanalizacyjnej

Źródło: materiały własne Źródło: materiały własne

5.5 Konsultacje projektu Programu Rewitalizacji

W dniach 2-16 sierpnia za pośrednictwem strony internetowej oraz Urzędu Gminy trwały konsultacje opublikowanego projektu Programu Rewitalizacji. Projekt można było pobrać ze strony internetowej lub odebrać wersję papierową z Urzędu. Dodatkowo wersje papierowe projektu Programu zostały przekazane osobiście do przedstawicieli społeczności lokalnych spoza wsi gminnej, a jednocześnie wskazanych jako obszary rewitalizacji: Przedwojewo, Pałuki, Rembowo, Kołaczków. W ramach tych konsultacji wpłynęły dwie propozycje dodatkowych projektów rewitalizacyjnych, które zostały uwzględnione w Programie. Dodatkowo wpłynęło pismo od społeczności osiedla mieszkaniowego przy ul. A. Mickiewicza.

Strona 38 z 101

6. Podsumowanie diagnozy oraz wyznaczenie obszaru zdegradowanego i rewitalizacji

6.1 Podsumowanie diagnozy

Z przeprowadzonej analizy wskaźnikowej oraz zebranych opinii mieszkańców wynikają następujące wnioski: 1. Monitorowane zmiany demograficzne wskazują na stałą, rosnącą tendencję starzenia się mieszkańców Gminy, przy jednoczesnym zmniejszaniu się liczby osób młodych. Wskaźnik obciążenia demograficznego wskazuje, że najtrudniejsza w tym względzie sytuacja jest w Przytoce oraz Rembowie. Pod kątem liczby dzieci i młodzieży najbardziej niekorzystne zmiany miały miejsce w Wilkowie. Zmiany w strukturze wiekowej mieszkańców Gminy wskazują potrzebę ukierunkowania działań społecznych na rozwój usług opiekuńczych i związanych z zagospodarowaniem czasu seniorów, oraz poprawę jakości infrastruktury, aby umożliwić swobodne, bezpieczne poruszanie się i spędzanie czasu poza domem. Natomiast wskaźnik dot. udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym wskazuje, że Gmina Opinogóra w wielu jej sołectwach nie stanowi atrakcyjnego miejsca do życia. 2. W połowie jednostek referencyjnych odnotowano wyższą wartość wskaźnika osób korzystających z GOPS niż wynosi średnia dla Gminy. Widoczna jest duża rozbieżność w kondycji materialnej mieszkańców. W części jednostek w ogóle nie ma rodzin korzystających z pomocy społecznej. Najwyższy (powyżej 10%) odsetek osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej odnotowano w Patorach, Woli Wierzbowskiej, Przedwojewie i Pałukach. Pod względem bezwzględnej liczby świadczeniobiorców, najwięcej takich osób jest w Opinogórze Górnej, Przedwojewie i Kołaczkowie. 3. Najwyższy, ponad 11-procentowy poziom bezrobocia występuje w Rembowie, Przedwojewie oraz Kobylinie. Blisko połowa bezrobotnych w Gminie, to osoby długotrwale bezrobotni. 4. Poziom edukacji w Gminie, szczególnie w szkole podstawowej, odbiega od poziomu w powiecie czy województwie. Niski poziom edukacji może być jedną z kluczowych przyczyn niskiego poziomu kwalifikacji zawodowych, kapitału społecznego, pogłębiania się problemów gospodarczych i społecznych, braku perspektyw Gminy na bardziej dynamiczny i zrównoważony rozwój. W ostatnich latach najsłabsze wyniki osiągali uczniowie w Rembowie, Rembówku i Pokojewie - na poziomie poniżej 50%, co jest wynikiem niższym o ponad 10 punktów procentowych niż średnia dla Gminy. 5. Na terenie Gminy Opinogóra Górna najbardziej aktywne są organizacje wspierające osoby z niepełnosprawnościami. Uczestniczą one w dostępnych gminnych i powiatowych konkursach na dofinansowania działań tych organizacji.

Strona 39 z 101

6. Średnia frekwencja w wyborach sołeckich w latach 2011-2019 r. dla Gminy wyniosła 18,5% ogółu uprawnionych do głosowania. Najwyższy poziom przekracza średnią o niespełna 23 punktów procentowych i odnosi się do sołectwa Janowięta, w których frekwencja wyniosła średnio w trzech ostatnich wyborach - 41,4%. Najniższy udział w wyborach odnotowano w Rembowie, Kołaczkowie, Opinogórze Dolnej i Górnej oraz Łagunach (poniżej 14%). Z danych tych wynika, że mieszkańcy raczej nie angażują się w sprawy swoich lokalnych społeczności. 7. Analiza liczby aktywnych przedsiębiorstw (tudzież aktywności i przedsiębiorczości mieszkańców) wskazuje na słabą kondycję szczególnie w sołectwach Opinogórze Górnej i Dolnej oraz Pałukach, Przedwojewie, Rembowie i Władysławowie. Należy mieć jednak na względzie, że część tych miejscowości dysponuje w miarę korzystnym połączeniem drogowym lub komunikacją publiczną do Ciechanowa – stanowiącym miejsce zatrudnienia dla części mieszkańców Gminy. W związku z tym mieszkańcy tych sołectw mają większą szansę na zatrudnienie w zakładach pracy w Ciechanowie. 8. Biorąc pod uwagę położenie Władysławowa i Chrzanówka blisko Ciechanowa oraz Opinogóry Górnej, Elżbiecina i Zygmuntowa, do których dociera miejska linia nr 11, dane tych jednostki (9-13 połączeń dziennie) wyglądają znacznie lepiej niż pozostałych części Gminy. Niestety pozostała część Gminy (z wyjątkiem sołectw Bacze, Bogucin, Dzbonie, Kołaczków, Kołaki-Budzyno, Łaguny, Pałuki, Pomorze, Rąbież, Rembowo, Wola Wierzbowska, do których i tak docierają tylko pojedyncze połączenia) jest wykluczona transportowa. Osoby nie posiadające dostępu do samochodu - nie są w stanie wydostać się z własnej miejscowości. Problem ten dotyczy ok. 32% mieszkańców Gminy. 9. W Gminie Opinogóra Górna mamy do czynienia z dużym odsetkiem budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1970 r. Występujące w Gminie budynki wielorodzinne, to budynki osiedli popegeerowskich, które są w fatalnym stanie technicznym. Budynki użyteczności publicznej w większości zostały poddane termomodernizacji, w tym budynek Urzędu Gminy. Wyjątkiem jest tu jedynie budynek szkoły w Kołaczkowie. Zaawansowany wiek budynków bardzo negatywnie wpływa na ilość zużywanej energii cieplnej, ubóstwo energetyczne oraz emisje do powietrza szkodliwych substancji. 10. W Gminie Opinogóra Górna najpoważniejszym problemami w sferze środowiskowej jest jakość powietrza oraz występowanie wyrobów azbestowych w pokryciach dachowych. Wyroby azbestowe w największej ilości w przeliczeniu na liczbę mieszkańców zlokalizowano w Kobylinie. Również w większości pozostałych jednostkach Gminy wyroby azbestowe stanowią istotny problem. Trudna sytuacja materialna mieszkańców Gminy może prowadzić do lekceważenia problemu występowania na budynkach materiałów azbestowych i tym samym do potencjalnego narażania zdrowia osób zamieszkujących w okolicznych gospodarstwach. Usunięcie płyt azbestowych, oprócz kosztu ich demontażu, wiąże się z koniecznością zakupu i montażu nowego dachu, co często przekracza możliwości finansowe gospodarstw domowych. 11. Z przeprowadzonych spotkań wywiadów oraz spacerów badawczych wyłania się podstawowy problem wynikający z zaniedbanego osiedla przy ul. A. Mickiewicza. Ponadto generalny jest brak aktywności mieszkańców w celu poprawy swojej sytuacji czy też angażowania się w lokalne sprawy.

Strona 40 z 101

6.2 Wyznaczenie obszaru zdegradowanego i rewitalizacji

6.2.1 Obszar zdegradowany Pierwszym etapem wyznaczenia obszaru zdegradowanego była identyfikacja i pomiar negatywnych zjawisk na obszarze Gminy. Do wyznaczenia obszaru zdegradowanego (w którym zawiera się całość obszaru rewitalizacji) posłużyły wyniki pomiaru negatywnych zjawisk (analiza wskaźnikowa) w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej i środowiskowej. Przyjęte wskaźniki delimitacji to: społeczne:  zmiana w pp udziału ludności w wieku przeprodukcyjnym w ogóle ludności (2002-2018);  liczba ludności w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym (obciążenie demograficzne);  liczba osób korzystających ze świadczeń socjalnych w przeliczeniu na 100 osób (ubóstwo);  liczba osób bezrobotnych w przeliczeniu na 100 osób w wieku produkcyjnym (bezrobocie);  liczba osób długotrwale bezrobotnych przypadająca na 100 osób bezrobotnych;  frekwencja wyborcza w wyborach sołeckich w latach 2011-2019 r. (uczestnictwo w życiu publicznym);  Średni wynik uczniów ze sprawdzianu kończącego szkołę podstawową oraz egzaminu gimnazjalnego w latach 2016-2018; gospodarcze:  Podmioty gospodarcze wpisane do rejestru CEIDG, REGON i KRS na 100 osób w wieku produkcyjnym; przestrzenno-funkcjonalne:  liczba połączeń komunikacją zbiorową do Ciechanowa przypadających na 100 osób w dzień roboczy (w trakcie roku szkolnego); techniczne:  średni wiek budynku mieszkalnego; środowiskowy:  Ilość wyrobów budowlanych na budynkach zawierających azbest przypadająca na 100 osób.

Warunkiem koniecznym do zaliczenia danego obszaru do obszaru zdegradowanego jest koncentracja negatywnych zjawisk społecznych (tzn. do obszaru zdegradowanego nie można zaliczyć obszaru, na którym nie zidentyfikowano stanu kryzysowego w sferze społecznej). Przyjęto, że o koncentracji negatywnych zjawisk społecznych będzie decydowała wartość syntetycznego wskaźnika społecznego, na który złożyło się łącznie 7 wystandaryzowanych wskaźników społecznych (ubóstwo, bezrobocie, kapitał społeczny, obciążenie demograficzne, uczestnictwo w życiu publicznym oraz edukacja). Standaryzacja wskaźników polegała na odjęciu od nominalnej wartości wskaźnika dla danego obszaru średniej wartości dla wszystkich jednostek i podzieleniu przez odchylenie standardowe. Wystandaryzowane wskaźniki oznaczają odchylenie od normy, którą reprezentuje wartość średnia dla gminy i mogą przyjmować wartości dodatnie lub ujemne. Wyniki dodatnie przedstawiają sytuację lepszą niż średnia dla gminy, natomiast wyniki ujemne sytuację gorszą.

Strona 41 z 101

Biorąc pod uwagę istotę dla procesu rewitalizacji kwestii ubóstwa, wskaźnikom dot. świadczeniobiorców pomocy społecznej oraz bezrobocia nadano podwójne wagi (w stosunku do pozostałych wskaźników społecznych). Sytuację społeczną mniej korzystną od średnich wartości w Gminie zanotowano łącznie w 12 jednostkach: 1. Rembowo 5. Opinogóra Górna 9. Łaguny 2. Przedwojewo 6. Kobylin 10. Wola Wierzbowska 3. Pałuki 7. Kąty 11. Patory 4. Kołaczków 8. Dzbonie 12. Długołęka Następnie przeanalizowano w tych jednostkach występowanie negatywnych zjawisk w minimum jednej z pozostałych sfer: gospodarczej i/lub przestrzenno-funkcjonalnej i/lub środowiskowej. Spośród 12 jednostek (gdzie zidentyfikowano koncentrację negatywnych zjawisk społecznych) stan kryzysowy w pozostałych sferach zidentyfikowano we wszystkich jednostkach, które stanowią obszar zdegradowany. Poniższe tabele przedstawiają zestawienie wskaźników delimitacyjnych dla poszczególnych jednostek wraz z ilustracją poszczególnych kroków wyznaczania obszaru zdegradowanego.

Strona 42 z 101

Tabela 16 Podsumowanie analizy wskaźnikowej w zakresie sfery społecznej

2018

-

2019 2019

-

h2011

społecznych

2018 (wystandaryzowany) 2018

- sołectwo

cyjnym (wystandaryzowany) cyjnym

(wystandaryzowany) (wystandaryzowany)

liczba mieszkańców 2018 mieszkańców liczba

udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym przedprodukcyjnym wiekuw ludności udziału

Sumaryczny wskaźnik społeczny wskaźnik Sumaryczny

negatywnych zjawisk zjawisk negatywnych

wieku produkcyjnym (wystandaryzowany) produkcyjnym wieku produk wieku

100 osób bezrobotnych (wystandaryzowany) bezrobotnych 100osób

przeliczeniu na 100 osób (wystandaryzowany) osób 100 na przeliczeniu

Jednostki, w których ma miejsce koncentracja koncentracja miejsce ma których w Jednostki,

frekwencja w wyborach sołeckich w latac w sołeckich wyborach w frekwencja

Liczba osób korzystających ze świadczeń socjalnych w socjalnych świadczeń ze korzystających osób Liczba

Liczba osób długotrwale bezrobotnych przypadająca na przypadająca bezrobotnych długotrwale osób Liczba

liczba ludności w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w osób 100 na poprodukcyjnym wieku w ludności liczba

Liczba osób bezrobotnych w przeliczeniu na 100 osób w osób 100 na przeliczeniu w bezrobotnych osób Liczba

Średni wynik uczniów ze sprawdzianu kończącego szkołę szkołę kończącego sprawdzianu ze uczniów wynik Średni

w ogóle ludności w latach 2002 latachw ogóleludności w zmiana w pp w zmiana 2016 latachw gimnazjalnego egzaminu i podstawową Rembowo 126 0,2 -2,8 -1,8 -0,1 -0,8 -0,8 -1,6 -8,4 Rembowo Przedwojewo 359 -0,6 0,0 -1,7 0,1 -1,3 -0,5 - -5,8 Przedwojewo Pałuki 242 0,1 -0,6 -1,4 0,0 -1,1 -0,3 -0,7 -5,1 Pałuki Kołaczków 451 -0,7 0,3 -0,9 -0,4 -0,5 -0,7 -0,5 -4,5 Kołaczków Opinogóra Górna 501 -0,3 -0,3 0,0 0,0 -0,8 -0,7 0,0 -3,2 Opinogóra Górna Kobylin 113 0,0 -0,2 -1,6 -0,1 -0,2 -0,4 0,1 -2,9 Kobylin Kąty 96 0,1 0,0 -0,8 -1,1 -0,8 0,1 0,3 -2,9 Kąty Dzbonie 164 -1,2 0,4 0,2 1,0 -0,5 0,0 -0,9 -2,8 Dzbonie Łaguny 169 -0,6 0,3 -0,4 -0,8 -0,1 -0,7 0,5 -2,6 Łaguny Wola Wierzbowska 176 0,5 -0,5 0,2 0,3 -1,4 -0,2 -0,1 -2,1 Wola Wierzbowska Patory 51 0,2 1,3 -0,9 -0,7 -2,3 1,7 1,5 -1,4 Patory Długołęka 170 -0,8 0,7 0,8 -0,7 0,5 0,1 -0,8 -0,6 Długołęka Załuże-Imbrzyki 75 -0,6 0,1 -0,2 1,7 -0,2 0,2 0,1 0,3 Opinogóra Dolna 256 -0,1 1,6 -0,4 0,5 0,0 -0,7 0,0 0,8 Bacze 85 -0,9 0,2 1,0 -1,8 0,6 0,2 1,9 0,9 Zygmuntowo 269 0,4 0,0 -0,2 0,6 -0,3 0,3 0,0 0,9 Chrzanowo 71 -1,5 -0,8 1,5 1,7 1,4 -0,6 -0,4 1,2 Kołaki-Budzyno 101 -0,6 -1,5 1,1 1,7 0,5 0,3 0,0 1,2 Elżbiecin 131 0,2 0,5 0,8 -0,1 -0,6 1,1 -0,3 1,3 Kotermań 113 -0,9 0,3 0,4 -0,7 1,2 0,7 - 1,4 Chrzanówek 212 -0,4 0,5 0,3 -0,7 1,4 -0,3 -0,1 1,8 Łęki 116 -0,3 -0,1 0,0 0,8 0,2 1,3 0,5 2,3 Janowięta 48 -0,5 -1,2 1,5 1,7 -0,5 3,1 0,0 2,9 Rąbież 109 0,7 0,6 0,2 -0,7 -0,3 1,6 0,3 3,0 Kołaki-Kwasy 77 0,9 -0,8 0,2 -0,1 -0,4 0,7 2,2 3,2 Wierzbowo 217 0,0 0,1 0,9 0,5 0,8 0,0 1,0 4,0 Władysławowo 499 1,0 1,1 0,6 -0,1 0,6 -0,2 -0,3 4,4 Bogucin 114 1,2 -1,5 0,6 -0,1 1,2 -0,5 1,3 4,6 Pomorze 215 0,2 -1,0 1,3 1,7 1,2 0,3 -0,4 4,6 Wilkowo 39 -3,0 1,2 1,5 1,7 1,4 1,9 1,5 4,7 Czernice 133 1,1 -1,5 0,4 0,5 1,2 1,1 -0,2 5,0 Rembówko 122 2,0 -0,9 -0,2 -0,1 1,4 0,6 -1,2 5,2 Przytoka 46 1,4 -3,1 1,5 1,7 1,4 0,1 - 5,8 Sosnowo 53 -1,1 0,1 1,5 1,7 1,4 1,2 0,8 6,0 Pokojewo 59 0,7 -0,7 1,5 1,7 1,4 1,0 -1,1 6,5 Goździe 46 1,4 -0,6 1,5 1,7 -0,6 1,7 1,1 7,0 Pajewo-Króle 58 0,5 -0,8 1,5 1,7 -0,6 2,6 2,7 7,5 Opinogóra-Kolonia 49 0,7 0,7 -0,3 1,7 1,4 1,7 0,0 7,8 Wólka Łanięcka 45 2,1 -0,4 1,5 1,7 0,9 1,8 0,6 11,2 Źródło: opracowanie własne

Strona 43 z 101

Tabela 17 Podsumowanie analizy wskaźnikowej w zakresie pozostałych sfer

sołectwo

mieszkańców 2018

(wystandaryzowany) (wystandaryzowany) (wystandaryzowany) (wystandaryzowany)

liczba

przypadające na 100 osób przypadającena100

100 osób 100 w wieku produkcyjnym

Średni wiek budynkuŚredni mieszkalnego wiek

roboczy (szkolny) przypadających na 100 osób 100 na (szkolny)przypadających roboczy

pozostałe do unieszkodliwienia wyroby azbestowe w kgazbestowe pozostałedo wyroby unieszkodliwienia

Przedsiębiorstwa zarejestrowane w CEIDG, REGONKRS na i Przedsiębiorstwaw CEIDG, zarejestrowane

liczba połączeń komunikacją zbiorowąpołączeń doliczba w dzień komunikacją Ciechanowa Długołęka 170 0,2 -0,6 -0,1 -0,2 Długołęka Dzbonie 164 0,2 -0,4 0,1 0,9 Dzbonie Kąty 96 1,1 0,4 0,6 -0,2 Kąty Kobylin 113 0,2 -0,7 -3,8 -0,2 Kobylin Kołaczków 451 -0,2 -0,7 0,8 0,2 Kołaczków

Łaguny 169 -0,2 -0,6 -2,1 0,9 Łaguny Opinogóra Górna 501 -1,2 -0,4 1,0 0,9 Opinogóra Górna Pałuki 242 -0,7 -1,0 0,6 0,6 Pałuki Patory 51 1,1 -0,5 -0,6 -0,2 Patory Przedwojewo 359 -1,2 -0,9 0,6 0,3 Przedwojewo Rembowo 126 -0,6 -1,0 0,1 1,2 Rembowo Wola Wierzbowska 176 1,1 -0,6 0,4 0,8 Wola Wierzbowska

Źródło: opracowanie własne

6.2.2 Obszar rewitalizacji Zidentyfikowany obszar zdegradowany wymaga podjęcia działań rewitalizacyjnych, jednak przekracza dopuszczalną (Wytycznymi dot. rewitalizacji) wielkość obszaru rewitalizacji pod kątem liczby mieszkańców (stanowi blisko 44% mieszkańców Gminy) tj. maksymalnie 30% mieszkańców gminy. Biorąc pod uwagę, że w planowaniu procesu rewitalizacji najistotniejszą role odgrywają kwestie społeczne do obszaru rewitalizacji zamierzano zaliczyć te jednostki, które charakteryzują się najmniej korzystną wartością syntetycznego wskaźnika społecznego. Na tej podstawie wskazano te jednostki, które mają najmniej korzystny wskaźnik społeczny. Biorąc pod uwagę 30% limit liczby mieszkańców wybrano następujące jednostki analityczne stanowiące podobszary rewitalizacji (łącznie 5 jednostki - 5 podobszarów rewitalizacji): 1. Rembowo 3. Pałuki 5. Opinogóra Górna 2. Przedwojewo 4. Kołaczków

Strona 44 z 101

Dane dotyczące obszaru rewitalizacji w Gminie są zawarte w poniższej tabeli.

Tabela 18 Obszar zdegradowany i rewitalizacji w Gminie Opinogóra Górna Mieszkańcy Powierzchnia Obszar liczba osób % ogółu ha % ogółu

Gmina - ogółem 5 976 - 13 904 -

Obszar zdegradowany 2 618 43,8% 5 147 37,0% Obszar rewitalizacji: 1 679 28,1% 2 528 18,2% Rembowo 126 2,1% 326 2,3% Przedwojewo 359 6,0% 555 4,0% Pałuki 242 4,1% 386 2,8% Kołaczków 451 7,6% 897 6,5% Opinogóra Górna 501 8,4% 364 2,6% Źródło: opracowanie własne

Poniższe mapy obrazują granice obszaru zdegradowanego i rewitalizacji (poszczególnych podobszarów rewitalizacji).

Strona 45 z 101

Mapa 3 Obszar zdegradowany na tle Gminy

Strona 46 z 101

Mapa 4 Podobszary rewitalizacji na tle Gminy

Strona 47 z 101

7. Pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji

Obszar rewitalizacji podzielony został na pięć podobszary, obejmujące najbardziej zdegradowane części Gminy. Wszystkie podobszary rewitalizacji obejmują łącznie 1 679 mieszkańców, co stanowi 28,1% ogółu mieszkańców Gminy oraz zajmują łącznie 2 528 ha (18,2% powierzchni Gminy). W poniższych podrozdziałach zostały zestawione wszystkie dane statystyczne dot. poszczególnych podobszarów, zarówno wykorzystane do delimitacji obszaru zdegradowanego/rewitalizacji jak również dodatkowe informacje zebrane do pogłębionej analizy sytuacji w poszczególnych podobszarach.

7.1 Podobszar rewitalizacji „Rembowo”

Podobszar rewitalizacji „Rembowo” obejmuje wieś Rembowo (najbardziej liczna część sołectwa) oraz przysiółki: Kazimierowo i Opinogóra. Rembowo znajduje się na uboczu zasadniczych połączeń drogowych, na wschód od wsi gminnej.

Zdjęcie 7 Główna ulica w Rembowie

Źródło: materiały własne

Największa koncentracja zabudowy, w tym zabudowy wielorodzinnej jest zlokalizowana w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań b. PGR-u, wzdłuż jednej ulicy, przy której znajduje się zarówno zabudowa wielorodzinna, jak i jednorodzinna. Na terenie wsi znajdują się obiekty i tereny wpisane do rejestru zabytków. Są to pozostałości zespołu dworskiego, na terenie którego funkcjonował PGR:

Strona 48 z 101

 spichlerz drewniany (1 ćw. XX wieku);  budynek gospodarczy (mur/drewno ok. 1930);  piwnice (murowane 1 ćw. XX wieku). Na terenie ww. pozostałości funkcjonuje prywatne przedsiębiorstwo rolnicze.

Zdjęcie 8 Teren prywatnego przedsiębiorstwa rolniczego w Rembowie na terenie którego znajdują się zabytkowe pozostałości zespołu dworskiego

Źródło: materiały własne

Jednym z potencjalnych miejsc do zagospodarowania/wykorzystania są: budynek (zdjęcie poniżej) oraz staw (zdjęcie poniżej). Zdjęcie 9 Potencjalne miejsce do zaadaptowania/wykorzystania/zagospodarowania – budynek w Rembowie

Źródło: materiały własne

Strona 49 z 101

Zdjęcie 10 Potencjalne miejsce do zaadaptowania/wykorzystania/zagospodarowania – staw w Rembowie

Źródło: materiały własne

Rembowo zamieszkuje obecnie 135 osób. Rembowo charakteryzuje się niekorzystnymi wskaźnikami w zakresie obciążenia demograficznego. Liczba ludności w wieku poprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym jest znacznie powyżej średniej wartości w Gminie (tabela poniżej).

Tabela 19 Dane demograficzne dla podobszaru „Rembowo”

-

dukcyjnym w

ńców 2002

2018 sołectwo -

2018

2018)

2002

ogóle ludności 2018 ogóle ludności 2002

liczba mieszka liczba mieszkańców 2016 liczba mieszkańców 2018

100 osób w wieku produkcyjnym

produkcyjnym w ogóle ludności (2002

d

zmiana liczby mieszkańców w latach

zmiana w pp udziału ludnościw wieku

liczba osób w wieku produkcyjnym 2018

liczba osób w wieku przedprodukcyjnym

liczba osób w wieku poprodukcyjnym 2018

liczba ludności w wieku poprodukcyjnym na

prze

udział ludności w wieku przepro udział ludności w wieku przeprodukcyjnym w Rembowo 135 135 126 -6,7% 18 68 40 14,3% 20,0% -5,7% 58,8 suma/śr. dla Gminy 6014 6017 5976 -0,6% 1177 3691 1108 19,7% 26,5% -6,8% 30,0

Źródło: opracowanie własne

Łączna liczba osób w rodzinach korzystająca ze świadczeń GOPS wyniosła w 2018 r. 12 osób co stanowi ok. 10% ogółu mieszkańców tego podobszaru. Jest to wartość nieco powyżej średniej w Gminie.

Strona 50 z 101

Podsumowanie analizy wskaźnikowej w zakresie społecznym i pozostałych sferach znajduje się w poniższych tabelach.

Tabela 20 Pozostałe dane społeczne dla podobszaru „Rembowo”

OPS OPS

G

2018

-

2019 sołectwo -

2018

2011

na 100 osób bezrobotnych

liczba uczniów

w latach 2016

OPS alkoholizmOPS 2018

OPS bezradnośćOPS 2018

kończącego i egz. gimnaz. SP

OPS niepełnosprawnośćOPS 2018

liczba osób bezrobotnych 2018

100 osób w wieku produkcyjnym

Średni wynikŚredni uczniów ze sprawdzianu

socjalnych w przeliczeniu na osób 100

Liczba osób długotrwale bezrobotnych

przypadająca

Liczba osób korzystającychświadczeń ze

frekwencja w wyborach sołeckich w latach

Ogólna liczba osób korzystających z

liczba osób długotrwale bezrobotnych 2018

Liczba osób bezrobotnych w przeliczeniu na Rembowo 8 11,8 4 50,0 12 9,5 1 0 1 12,3% 8 44,5% suma/śr. dla Gminy 200 5,4 95 47,5 360 6,0 35 65 65 18,5% 292 59,1% Źródło: opracowanie własne

Podsumowanie analizy wskaźnikowej w pozostałych sferach znajduje się w poniższej tabeli. Tabela 21 Dane z pozostałych sfer (gospodarczej, technicznej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz środowiskowej) dla podobszaru ”Rembowo”

)

Stanu na dzień sołectwo

29.03.2019

REGON i KRS

produkcyjnym

średnia z roku budowy

przypadających na 100 osób

liczba budynków mieszkalnych

REGON i KRS na 100 osób w wieku

azbestowe w kg wg.

Ciechanowa w dzień roboczy (szkolny) Ciechanowa w dzień roboczy (szkolny

pozostałeunieszkodliwienia do wyroby pozostałeunieszkodliwienia do wyroby

liczba połączeń komunikacją zbiorową do liczba połączeń komunikacją zbiorową do

azbestowe w kg przypadające na 100 osób

Przedsiębiorstwa zarejestrowane w CEIDG, Przedsiębiorstwa zarejestrowane w CEIDG, Rembowo 30 1965 16 0,2 59 114 46 916 3 2,4 suma/śr. dla Gminy 1476 1975 1141 0,3 2 941 166 49 216 16 0,3 Źródło: opracowanie własne

Z przeprowadzonych rozmów z mieszkańcami wynika, że największym problemem dla mieszkańców jest brak miejsca spotkań, spędzania wolnego czasu, w szczególności dla dzieci i młodzieży. Wcześniej funkcjonowała świetlica wiejska (w budynku na zdjęciu), ale została ona przeznaczona na cele mieszkaniowe, a następnie uległa zniszczeniu.

Strona 51 z 101

7.2 Podobszar rewitalizacji „Przedwojewo”

Podobszar rewitalizacji „Przedwojewo” obejmuje wieś Przedwojewo (najbardziej liczna część sołectwa) oraz przysiółek: Jałowa Wieś. Przez Przedwojewo przebiega droga wojewódzka 617, która łączy Ciechanów z Przasnyszem. Największa koncentracja zabudowy, w tym zabudowy wielorodzinnej jest zlokalizowana w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań b. PGR-u. Na terenie wsi znajdują się obiekty i tereny wpisane do rejestru zabytków. Są to pozostałości zespołu dworskiego, na terenie którego funkcjonował PGR oraz drewniany dom nr 24 z ok. 1900 r. Zdjęcie 11 Zabudowania popegeerowskie na terenie Przedwojewa

Źródło: materiały własne

Zdjęcie 12 Zabudowania wielorodzinne na terenie Przedwojewa

Źródło: materiały własne

Strona 52 z 101

Ponadto, przy DW 617, nieco w oddaleniu od zasadniczych zabudowań wsi, znajduje się zabytkowy drewniany kościół z XVII wieku - Kościół filialny p.w. Przemienienia Pańskiego i Św. Stanisława Biskupa. Jedną z jego wyjątkowych cech jest m.in. to, że należy do najmniejszych na całym Mazowszu. Obecnie w Przedwojewie mieszka 359 mieszkańców.

Tabela 22 Dane demograficzne dla podobszaru „Przedwojewo”

-

m

2

przeprodukcyjnym w

2018 sołectwo -

2018

2018)

2002

ogóle ludności 2018 ogóle ludności 2002

liczba mieszkańców 200 liczba mieszkańców 2016 liczba mieszkańców 2018

100 osób w wieku produkcyjny

zmiana liczby mieszkańców w latach

zmiana w pp udziału ludnościw wieku

liczba osób w wieku produkcyjnym 2018

liczba osób w wieku przedprodukcyjnym

liczba osób w wieku poprodukcyjnym 2018

przeprodukcyjnym w ogóle ludności (2002

liczba ludności w wieku poprodukcyjnym na

udział ludności w wieku udział ludności w wieku przeprodukcyjnym w Przedwojewo 383 363 359 -6,3% 56 233 70 15,6% 25,8% -10,2% 30,0 suma/śr. dla Gminy 6014 6017 5976 -0,6% 1177 3691 1108 19,7% 26,5% -6,8% 30,0 Źródło: opracowanie własne

Ogólna liczba osób korzystających z pomocy społecznej to 41 osób. Głównym powodem korzystania z tej pomocy to alkoholizm. Jest też spora liczba osób bezrobotnych (27), które stanowią blisko 12% osób w wieku produkcyjnym. Tabela 23Pozostałe dane społeczne dla podobszaru „Przedwojewo”

ich w latach

2018

-

2019 sołectwo -

2018

2011

liczba uczniów

w latach 2016

OPS alkoholizmOPS 2018

OPS bezradnośćOPS 2018

kończącego i egz. gimnaz. SP

OPS niepełnosprawnośćOPS 2018

liczba osób bezrobotnych 2018

100 osób w wieku produkcyjnym

Średni wynikŚredni uczniów ze sprawdzianu

socjalnych w przeliczeniu na osób 100

Liczba osób długotrwale bezrobotnych

przypadająca na 100 osób bezrobotnych

Ogólna liczba osób korzystających z OPS

Liczba osób korzystającychświadczeń ze

frekwencja w wyborach sołeck

liczba osób długotrwale bezrobotnych 2018

Liczba osób bezrobotnych w przeliczeniu na Przedwojewo 27 11,6 12 44,4 41 11,4 11 3 0 15,1% - - suma/śr. dla Gminy 200 5,4 95 47,5 360 6,0 35 65 65 18,5% 292 59,1% Źródło: opracowanie własne

Łącznie na terenie wsi są zlokalizowane 74 budynki mieszkalne, w tym 2 budynki wielorodzinne. W szczególności te dwa budynki wymagają pilnych prac remontowych.

Strona 53 z 101

Tabela 24 Dane z pozostałych sfer (gospodarczej, technicznej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz środowiskowej) dla podobszaru „Przedwojewo”

wyroby wyroby

oczy (szkolny)

sołectwo

na 100 osób w wieku

29.03.2019

unieszkodliwienia unieszkodliwienia

REGON i KRS

produkcyjnym

średnia z roku budowy

przypadających na 100 osób

liczba budynków mieszkalnych

REGON i KRS

azbestowe w kg wg. Stanu na dzień

Ciechanowa w dzień rob Ciechanowa w dzień roboczy (szkolny)

pozostałe do pozostałe do

liczba połączeń komunikacją zbiorową do liczba połączeń komunikacją zbiorową do

azbestowe w kg przypadające na 100 osób

Przedsiębiorstwa zarejestrowane w CEIDG, Przedsiębiorstwa zarejestrowane w CEIDG, Przedwojewo 74 1969 36 0,2 81 316 22 651 3 0,8 suma/śr. dla Gminy 1476 1975 1141 0,3 2 941 166 49 216 16 0,3 Źródło: opracowanie własne

Na terenie Przedwojewa brakuje miejsca do spotkań i integracji społecznej. Jedyne takie miejsce – plac zabaw – wymaga doinwestowania i doposażenia. Zdjęcie 13 Istniejący plac zabaw w Przedwojewie

Źródło: materiały własne

7.3 Podobszar rewitalizacji „Pałuki”

Podobszar Pałuki znajduje się w południowej części Gminy. W skład Pałuk wchodzi również przysiółek: Zabrzezie. Pałuki to również wieś na terenie, której funkcjonowało PGR. Oprócz zadbanego kościoła

Strona 54 z 101

parafialnego z 1843 r., do cennych obiektów należy zaliczyć zespół podworski. W dworze z ok. 1920 r. funkcjonowała do lat 80. szkoła. Ponadto na terenie wsi znajduje się jeden budynek wielorodzinny. Budynek ten wymaga pilnych prac remontowych.

Zdjęcie 14 Dwór z ok. 1920 r.

Źródło: materiały własne

Zdjęcie 15 Zabudowania popegeerowskie na terenie Pałuk

Źródło: materiały własne

Strona 55 z 101

Zdjęcie 16 Budynek wielorodzinny w Pałukach

Źródło: materiały własne

Na terenie Gminy funkcjonuje świetlica wiejska utrzymywana przez lokalną społeczność (budynek zaadaptowany po zabudowaniach składu buraczanego). Według mieszkańców w świetlicy brakuje zatrudnionego na stałe opiekuna, który mógłby organizować dla mieszkańców, w tym w szczególności dzieci i młodzieży, stałe zajęcia pozaszkolne. Ponadto w świetlicy brakuje kuchni.

Zdjęcie 17 Świetlica wiejska w Pałukach

Źródło: materiały własne

Strona 56 z 101

Łącznie w Pałukach mieszkają 242 osoby.

Tabela 25 Dane demograficzne dla podobszaru „Pałuki”

-

le ludności (2002

2018 sołectwo -

2018

2018)

2002

ogóle ludności 2018 ogóle ludności 2002

liczba mieszkańców 2002 liczba mieszkańców 2016 liczba mieszkańców 2018

osób w wieku produkcyjnym 2018

100 osób w wieku produkcyjnym

zmiana liczby mieszkańców w latach

zmiana w pp udziału ludnościw wieku

liczba

liczba osób w wieku przedprodukcyjnym

liczba osób w wieku poprodukcyjnym 2018

przeprodukcyjnym w ogó

liczba ludności w wieku poprodukcyjnym na

udział ludności w wieku przeprodukcyjnym w udział ludności w wieku przeprodukcyjnym w Pałuki 256 249 242 -5,5% 44 145 53 18,2% 24,7% -6,5% 36,6 suma/śr. dla 6014 6017 5976 -0,6% 1177 3691 1108 19,7% 26,5% -6,8% 30,0 Gminy

Źródło: opracowanie własne 26 osób korzysta z pomocy społecznej, głownie z powodu niepełnosprawności. Jest również 15 osób bezrobotnych. Tabela 26 Pozostałe dane społeczne dla podobszaru „Pałuki”

adczeń

2018

-

2019

- sołectwo 2016

2018

2011

liczba uczniów

bezrobotnych w przeliczeniu na

w latach

OPS alkoholizmOPS 2018

OPS bezradnośćOPS 2018

kończącego i egz. gimnaz. SP

OPS niepełnosprawnośćOPS 2018

liczba osób bezrobotnych 2018

100 osób w wieku produkcyjnym

Średni wynikŚredni uczniów ze sprawdzianu

socjalnych w przeliczeniu na osób 100

Liczba osób długotrwale bezrobotnych

przypadająca na 100 osób bezrobotnych

Ogólna liczba osób korzystających z OPS

Liczba osób korzystającychświ ze

frekwencja w wyborach sołeckich w latach

liczba osób długotrwale bezrobotnych 2018

Liczba osób Pałuki 15 10,3 7 46,7 26 10,7 0 0 7 16,3% 12 52,7% suma/śr. dla Gminy 200 5,4 95 47,5 360 6,0 35 65 65 18,5% 292 59,1% Źródło: opracowanie własne

Pozostałe dane statystyczne zebrane na temat osiedla znajdują się w poniższej tabeli.

Strona 57 z 101

Tabela 27 Dane z pozostałych sfer (gospodarczej, technicznej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz środowiskowej) dla podobszaru „Pałuki”

ób

wyroby wyroby

sołectwo

29.03.2019

unieszkodliwienia unieszkodliwienia

REGON i KRS

produkcyjnym

średnia z roku budowy

przypadających na 100 osób

liczba budynków mieszkalnych

REGON i KRS na 100 osób w wieku

azbestowe w kg wg. Stanu na dzień

Ciechanowa w dzień roboczy (szkolny) Ciechanowa w dzień roboczy (szkolny)

pozostałe do pozostałe do

liczba połączeń komunikacją zbiorową do liczba połączeń komunikacją zbiorową do

azbestowe w kg przypadające na 100 os

Przedsiębiorstwa zarejestrowane w CEIDG, Przedsiębiorstwa zarejestrowane w CEIDG, Pałuki 65 1968 32 0,2 48 004 19 836 3 1,2 suma/śr. dla Gminy 1476 1975 1141 0,3 2 941 166 49 216 16 0,3 Źródło: opracowanie własne

7.4 Podobszar rewitalizacji „Kołaczków”

Kołaczków położony w południo-wschodniej części Gminy jest jednym z bardziej licznych sołectw w Gminie. W Kołaczkowie mieszka blisko 500 osób. Tabela 28 Dane demograficzne dla podobszaru „Kołaczków”

-

dności (2002

2018 sołectwo -

2018

2018)

2002

w wieku produkcyjnym 2018

ogóle ludności 2018 ogóle ludności 2002

liczba mieszkańców 2002 liczba mieszkańców 2016 liczba mieszkańców 2018

100 osób w wieku produkcyjnym

zmiana liczby mieszkańców w latach

zmiana w pp udziału ludnościw wieku

liczba osób

liczba osób w wieku przedprodukcyjnym

liczba osób w wieku poprodukcyjnym 2018

przeprodukcyjnym w ogóle lu

liczba ludności w wieku poprodukcyjnym na

udział ludności w wieku przeprodukcyjnym w udział ludności w wieku przeprodukcyjnym w Kołaczków 484 478 451 -6,8% 87 286 78 19,3% 30,0% -10,7% 27,3 suma/śr. dla 6014 6017 5976 -0,6% 1177 3691 1108 19,7% 26,5% -6,8% 30,0 Gminy Źródło: opracowanie własne

Na terenie sołectwa funkcjonował Państwowy Ośrodek Maszynowy. Po POM-ie pozostał dawny biurowiec, który jest wpisany do gminnego rejestru zabytków. W Kołaczkowie działa szkoła podstawowa zlokalizowana na uboczu głównych zabudowań. Od czasu jej budowy (1939 r.) nie podlegała większym pracom remontowym i jej stan techniczny jest niezadowalający. Na terenie Gminy znajduje się ochotnicza

Strona 58 z 101

straż pożarna, który użycza lokalu pod świetlice wiejską. W świetlicy brakuje jednak ogrzewania. W ostatnich latach wspólnym wysiłkiem mieszkańców udało się wybudować boisko do gry w piłkę nożną. Niestety, w związku z budową boiska, przebudowy wymaga do tej pory istniejący obok plac zabaw. Biorąc pod uwagę najważniejsze wskaźniki społeczne, to 36 osób z Kołaczkowa korzysta z pomocy społecznej, jest też 25 osób bezrobotnych. Tabela 29 Pozostałe dane społeczne dla podobszaru „Kołaczków”

018

2018

-

2019 sołectwo -

2018

2011

liczba uczniów

w latach 2016

OPS alkoholizmOPS 2

OPS bezradnośćOPS 2018

kończącego i egz. gimnaz. SP

OPS niepełnosprawnośćOPS 2018

liczba osób bezrobotnych 2018

100 osób w wieku produkcyjnym

Średni wynikŚredni uczniów ze sprawdzianu

socjalnych w przeliczeniu na osób 100

Liczba osób długotrwale bezrobotnych

przypadająca na 100 osób bezrobotnych

Ogólna liczba osób korzystających z OPS

Liczba osób korzystającychświadczeń ze

frekwencja w wyborach sołeckich w latach

liczba osób długotrwale bezrobotnych 2018

Liczba osób bezrobotnych w przeliczeniu na Kołaczków 25 8,7 15 60,0 36 8,0 3 0 10 13,0% 31 55,0% suma/śr. dla Gminy 200 5,4 95 47,5 360 6,0 35 65 65 18,5% 292 59,1% Źródło: opracowanie własne

Na terenie podobszaru znajdują się 4 budynki wielorodzinne wymagające pilnych prac remontowych.

Zdjęcie 18 Budynek wielorodzinny w Kołaczkowie

e

Strona 59 z 101

Źródło: materiały własne

Pozostałe dane statystyczne zebrane na temat osiedla znajdują się w poniższej tabeli.

Tabela 30 Dane z pozostałych sfer (gospodarczej, technicznej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz środowiskowej) dla podobszaru „Kołaczków”

zbiorową do

sołectwo

zarejestrowane w CEIDG,

29.03.2019

REGON i KRS

produkcyjnym

średnia z roku budowy

przypadających na 100 osób

liczba budynków mieszkalnych

REGON i KRS na 100 osób w wieku

azbestowe w kg wg. Stanu na dzień

pozostałeunieszkodlwienia do wyroby pozostałeunieszkodlwienia do wyroby

Ciechanowa w dzień roboczy (szkolny) Ciechanowa w dzień roboczy (szkolny)

liczba połączeń komunikacją liczba połączeń komunikacją zbiorową do

azbestowe w kg przypadające na 100 osób

Przedsiębiorstwa zarejestrowane w CEIDG, Przedsiębiorstwa Kołaczków 99 1970 81 0,3 54 322 12 045 3 0,7 suma/śr. dla Gminy 1476 1975 1141 0,3 2 941 166 49 216 16 0,3 Źródło: opracowanie własne

7.5 Podobszar rewitalizacji „Opinogóra Górna”

Wieś gminna to centrum życia społeczno-gospodarczego Gminy. Na jej terenie znajduje się Urząd Gminy, posterunek Policji, poczta, Muzeum Romantyzmu prowadzone przez samorząd województwa mazowieckiego. Łącznie w Opinogórze Górnej mieszka ponad 500 osób. Tabela 31 Dane demograficzne dla podobszaru „Opinogóra Górna”

-

zeprodukcyjnym w

2018 sołectwo -

2018

2018)

2002

ogóle ludności 2018 ogóle ludności 2002

liczba mieszkańców 2002 liczba mieszkańców 2016 liczba mieszkańców 2018

100 osób w wieku produkcyjnym

zmiana liczby mieszkańców w latach

zmiana w pp udziału ludnościw wieku

liczba osób w wieku produkcyjnym 2018

liczba osób w wieku przedprodukcyjnym

liczba osób w wieku poprodukcyjnym 2018

przeprodukcyjnym w ogóle ludności (2002

liczba ludności w wieku poprodukcyjnym na

udział ludności w wieku przeprodukcyjnym w udział ludności w wieku pr Opinogóra Górna 583 523 501 -14,1% 92 308 101 18,4% 26,8% -8,4% 32,8 suma/śr. dla 6014 6017 5976 -0,6% 1177 3691 1108 19,7% 26,5% -6,8% 30,0 Gminy Źródło: opracowanie własne

Strona 60 z 101

W liczbach bezwzględnych, to na terenie tej wsi znajduje się najwięcej osób korzystających z pomocy społecznej. Główny powód jej przyznania to bezradność. Tabela 32 Pozostałe dane społeczne dla podobszaru „Opinogóra Górna”

2018

-

bezrobotnych 2018

2019 sołectwo -

2018

2011

liczba uczniów

w latach 2016

OPS alkoholizmOPS 2018

OPS bezradnośćOPS 2018

kończącego i egz. gimnaz. SP

OPS niepełnosprawnośćOPS 2018

liczba osób bezrobotnych 2018

100 osób w wieku produkcyjnym

Średni wynikŚredni uczniów ze sprawdzianu

socjalnych w przeliczeniu na osób 100

Liczba osób długotrwale bezrobotnych

przypadająca na 100 osób bezrobotnych

Ogólna liczba osób korzystających z OPS

Liczba osób korzystającychświadczeń ze

frekwencja w wyborach sołeckich w latach

liczba osób długotrwale

Liczba osób bezrobotnych w przeliczeniu na Opinogóra Górna 17 5,5 8 47,1 48 9,6 0 21 7 13,3% 68 59,1% suma/śr. dla Gminy 200 5,4 95 47,5 360 6,0 35 65 65 18,5% 292 59,1% Źródło: opracowanie własne

Podjęte konsultacje społeczne w związku z przygotowaniem niniejszego Programu zmobilizowało przede wszystkim mieszkańców osiedla popegeerowskiego znajdującego się na terenie Opinogóry Górnej. Są to zarówno zabudowania wielorodzinne, jak i jednorodzinne. Łącznie na terenie tego osiedla mieszka ok. 300 osób. Podczas konsultacji społecznych mieszkańcy tego osiedla wykazali z jednej strony wieloletnie zaniedbania remontowe, w tym związane z infrastrukturą wodno-kanalizacyjną, drogową, jak również z samymi budynkami mieszkalnymi, w tym związanymi z ogrzewaniem tych budynków, a z drugiej brak konsensusu wśród mieszkańców co do formy zorganizowania społeczności osiedla. Mimo wykupienia przez mieszkańców lokali mieszkalnych, do tej pory nie udało się w praktyce zorganizować wspólnoty mieszkaniowej. Interwencyjne prace remontowe są prowadzone indywidualnie przez najbardziej zdeterminowanych mieszkańców.

Strona 61 z 101

Zdjęcie 19 Przykład stanu technicznego budynku wielorodzinnego na terenie osiedla mieszkaniowego w Opinogórze Górnej przy ul. A. Mickiewicza

Źródło: materiały własne

Ponadto funkcjonująca na terenie osiedla świetlica wymaga większego wsparcia pod kątem opieki na dziećmi i młodzieżą. Co więcej funkcjonujący przy osiedlu plac zabaw wymaga odnowienia i doposażenia.

Strona 62 z 101

Zdjęcie 20 Świetlica wiejska na terenie osiedla mieszkaniowego w Opinogórze Górnej przy ul. A. Mickiewicza

Źródło: materiały własne

Pozostałe dane statystyczne zebrane na temat osiedla znajdują się w poniższej tabeli.

Tabela 33 Dane z pozostałych sfer (gospodarczej, technicznej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz środowiskowej) dla podobszaru „Opinogóra Górna”

wyroby

sołectwo

29.03.2019

REGON i KRS

produkcyjnym

średnia z roku budowy

przypadających na 100 osób

liczba budynków mieszkalnych

REGON i KRS na 100 osób w wieku

azbestowe w kg wg. Stanu na dzień

pozostałeunieszkodlwienia do pozostałeunieszkodlwienia do wyroby

Ciechanowa w dzień roboczy (szkolny) Ciechanowa w dzień roboczy (szkolny)

liczba połączeń komunikacją zbiorową do liczba połączeń komunikacją zbiorową do

azbestowe w kg przypadające na 100 osób

Przedsiębiorstwa zarejestrowane w CEIDG, Przedsiębiorstwa zarejestrowane w CEIDG, Opinogóra Górna 62 1972 45 0,1 14 300 2 854 9 1,8 suma/śr. dla Gminy 1476 1975 1141 0,3 2 941 166 49 216 16 0,3 Źródło: opracowanie własne

Strona 63 z 101

8. Założenia Programu Rewitalizacji

8.1 Wizja stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji

Przeprowadzona analiza Gminy wykazała występowanie negatywnych zjawisk w sferze społecznej oraz w sferach gospodarczej, technicznej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz środowiskowej. Potrzeby mieszkańców podobszarów rewitalizacji odnoszą się przede wszystkim do sfery społecznej i obejmują przede wszystkim przeciwdziałaniu ubóstwu i bezrobociu, aktywizację społeczną, szczególnie w odniesieniu do dzieci i młodzieży (w tym edukacyjną) oraz seniorów. Dodatkowo ważnym dla mieszkańców zagadnieniem jest podniesienie jakości życia poprzez poprawę warunków zamieszkania. Podsumowanie zachodzących relacji problemów i ich przyczyn zdiagnozowanych w poprzednich rozdziałach zostało zilustrowane poniższym schematem. Najważniejsze problemy z punktu widzenia możliwości potencjalnego i realnego oddziaływania Gminy oraz przeprowadzonej pogłębionej diagnozy podobszarów rewitalizacji zostały dodatkowo wyróżnione kolorem niebieskim. Spośród zaznaczonych najważniejsze z nich to niska aktywność społeczna, niski poziom edukacji oraz zły stan budynków mieszkalnych, w tym ich otoczenia (infrastruktury społeczno-rekreacyjnej). Schemat 1 Problemy podobszarów rewitalizacji i ich przyczyny

Źródło: opracowanie własne

Wyróżnione kolorem niebieskim zagadnienia powinny być zaadresowane w pierwszej kolejności odpowiednimi działaniami rewitalizacyjnymi, w celu zmiany podobszarów rewitalizacji w bardziej atrakcyjne miejsca do życia i zamieszkania. Jednocześnie działania te spowodują ograniczenie ubóstwa i bezrobocia.

Strona 64 z 101

WIZJA REWITALIZACJI: Podobszary rewitalizacji Gminy Opinogóra Górna stają się bardziej przyjazną, atrakcyjną przestrzenią do życia, mieszkania i pracy.

Po realizacji poszczególnych przedsięwzięć mieszkańcy wybranych obszarów rewitalizacji dysponują dostępem do wysokiej jakości usług, w tym głównie dot. edukacji. Mieszkańcy poszczególnych są aktywni społecznie angażują się w działania na rzecz lokalnej społeczności, liczba osób korzystających z pomocy społecznej powoli się zmniejsza. Podobszary rewitalizacji są przestrzenią zintegrowaną, mieszkańcy poszczególnych sołectw żyją na porównywalnym poziomie, pojawiające się problemy społeczne mają charakter krótkotrwały i są szybko rozwiązywane. Podobszary rewitalizacji po przeprowadzeniu działań rewitalizacyjnych charakteryzują się:  jest wysoki poziom kapitału społecznego, mieszkańcy angażują się w działania na rzecz osiedli i sołectw, aktywnie działają organizacje pozarządowe, w których mieszkańcy rozwijają zainteresowania;  jest szeroka oferta edukacyjna w szczególności dla dzieci i młodzieży;  budynki mieszkalne spełniają podstawowe standardy techniczne;  przestrzeń publiczna jest dostępna, estetycznie i użytecznie zagospodarowana, stanowi miejsce rekreacji oraz możliwość i inspirację do podejmowania wspólnych działań dla mieszkańców.

8.2 Cele rewitalizacji oraz kierunki działań odpowiadające zidentyfikowanym potrzebom

Wizja obszaru rewitalizacji realizowana będzie poprzez przedsięwzięcia rewitalizacyjne, z których każdy wypełnia przyjęty kierunek działań, a wszystkie kierunki dążą do osiągnięcia poszczególnych celów. Wyniki diagnozy wskazują na konieczność podjęcia przede wszystkim działań, które muszą zostać właściwie zaplanowane i nakierowane na osoby najbardziej potrzebujące wsparcia. Tym działaniom powinny towarzyszyć również działania inwestycyjne, związane z rozbudową / modernizacją różnego rodzaju infrastruktury. Tak określone kierunki działań zostały zawarte w poniżej określonych celach i kierunkach działań: Tabela 34 Cele i kierunki działań rewitalizacyjnych nazwa celu nazwa kierunku działań 1.1 Działania opiekuńczo-edukacyjne 1. Zapewnienie ukierunkowanych usług społecznych 1.2 Działania na rzecz integracji społecznej 2.1 Budowa lub poprawa stanu infrastruktury społecznej/rekreacyjnej 2. Poprawa stanu infrastruktury 2.2 Poprawa stanu budynków mieszkalnych, w tym w szczególności w zabudowaniach popegeerowskich Źródło: opracowanie własne

Strona 65 z 101

9. Lista planowanych przedsięwzięć

Podstawowym kryterium doboru przedsięwzięć była zgodność z wnioskami płynącymi z diagnozy Gminy rozumianymi jako problemy społeczne, gospodarcze, techniczne funkcjonalno-przestrzenne i środowiskowe. Wybrane projekty będą zlokalizowane na podobszarach rewitalizacji lub ich oddziaływanie będzie skierowane głównie do mieszkańców podobszarów rewitalizacji. Projekty inwestycyjne będą wspierające wobec działań o charakterze nieinwestycyjnym, które będą oddziaływać na dany podobszar rewitalizacji. Poniżej przedstawiono wykaz podstawowych i pozostałych przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Lista podstawowych projektów zawiera ich opis obejmujący dla każdego projektu/ przedsięwzięcia: nazwę i wskazanie podmiotów go realizujących, zakres realizowanych zadań, lokalizację (miejsce przeprowadzenia danego projektu), szacowaną wartość oraz źródło sfinansowania projektu. Natomiast prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celów rewitalizacji zostały przedstawione w rozdziale dot. systemu monitorowania PR. Oprócz działań podstawowych, planowane do realizacji są także działania uzupełniające, których realizacja będzie wspierać osiągnięcie zakładanych celów. Ze względu na nie do końca określony szczegółowy zakres, budżet oraz termin realizacji, zostały one przedstawione w bardziej ogólnym zarysie. Wskazane do realizacji przedsięwzięcia zakreślone są w perspektywie czasowej dostępności środków unijnych, ponieważ ona determinuje w dużej mierze korzystanie z zewnętrznego źródła finansowania. Nie oznacza to jednak zamknięcia procesu rewitalizacji w tej perspektywie czasowej. Planowane do realizacji przedsięwzięcia będą realizowane zależnie od dostępnych środków. Wszystkie poniższe projekty są planowane do realizacji w perspektywie najbliższych lat.

Strona 66 z 101

9.1 Podstawowe przedsięwzięcia rewitalizacyjne

9.1.1 Projekt „Aktywni mieszkańcy”

Nazwa przedsięwzięcia Nr porządkowy Potencjalny podmiot/-y realizujący/-e (tytuł projektu) Gmina Opinogóra Górna Organizacje pozarządowe 1 Aktywni Mieszkańcy Sektor prywatny Lokalizacja Wszystkie podobszary przedsięwzięcia rewitalizacji Szacowana Źródło finansowania Termin realizacji wartość

Ramy Fundusze UE 2014-2020, przedsięwzięcia Fundusze norweskie i EOG 900.000,00 2014-2021, konkursy MRPiPS, 2021-2022 inne źródła, w tym budżet Gminy lub inne źródła finansowania Postawa mieszkańców podobszarów rewitalizacji charakteryzuje się biernością w kwestiach obywatelskich, niewielkim zainteresowaniem dla przygotowywanych inicjatyw. Jest niewielki udział w wydarzeniach gminnych, na spotkania Opis problemu konsultacyjne przychodzi niewiele osób. Analogicznie - widoczna jest słaba działalność organizacji pozarządowych, oraz innych interesariuszy różnych działań publicznych (w tym przedsiębiorców). Realizowany Cel 1. Zapewnienie ukierunkowanych usług społecznych cel/kierunek 1.1 Działania opiekuńczo-edukacyjne działań PR 1.2 Działania na rzecz integracji społecznej W ramach projektu zostaną przeprowadzone pogłębione badanie jakościowe postaw mieszkańców, ich preferencji i oczekiwań, a także uwarunkowań dla większego zaangażowania się. Ponadto zostanie przeprowadzony cykl warsztatów dla lokalnych liderów (radnych, sołtysów, osób kierujących organizacjami pozarządowymi, przedsiębiorców), ukierunkowanych wykształcenie w nich postaw pro-partycypacyjnych, partnerskich wobec mieszkańców, włączających Zakres mieszkańców i stopniowo angażujących coraz bardziej w różne działania z zakresu realizowanych aktywności obywatelskiej. Warsztaty będą także skierowane do uczniów szkół. zadań W ramach lekcji uczniowie będą nabywać kompetencje obywatelskie i społeczne. Ponadto, zostanie przygotowany cykl zajęć otwartych dla mieszkańców, oparty na współpracy z lokalnymi partnerami instytucjonalnymi, w tym szkołami, organizacjami pozarządowymi, instytucjami działającymi lokalnie, które będą otwarte dla mieszkańców i ukierunkowane na pobudzanie ich aktywności społecznej i obywatelskiej. Wskaźniki Liczba Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło danych Produktu jednostek (najważniejszy wskaźnik, inne liczba inicjatyw (grup szt. 10 dokumentacja wskaźniki zgodnie zadaniowych) realizujących w projektu z właściwym

Strona 67 z 101

regulaminem swoich wspólnotach działania konkursu) edukacyjne, społeczne, biznesowe Wskaźniki Liczba Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło danych rezultatu jednostek (najważniejszy wskaźnik, inne monitoring wskaźniki zgodnie liderzy/liderki lokalnej osoba 5 realizacji z właściwym społeczności regulaminem projektu konkursu)

9.1.2 Odnowienie osiedla w Opinogórze Górnej przy ul. A. Mickiewicza Nazwa przedsięwzięcia Nr porządkowy Potencjalny podmiot/-y realizujący/-e (tytuł projektu) Odnowienie osiedla w Wspólnoty mieszkaniowe Gmina Opinogóra Górna 2 Opinogórze Górnej przy Lokalizacja Opinogóra Górna ul. A. Mickiewicza przedsięwzięcia Szacowana Źródło finansowania Termin realizacji wartość Ramy przedsięwzięcia Program pomocy środowiskom 2.000.000,00 popegeerowskim KOWR lub inne 2020-2023 źródła finansowania

Zły stan budynków mieszkalnych oraz technicznych, w tym infrastruktury Opis problemu technicznej, drogowej oraz rekreacyjnej na terenie osiedla

Cel 2. Poprawa stanu infrastruktury Realizowany 2.1 Budowa lub poprawa stanu infrastruktury społecznej/rekreacyjnej cel/kierunek działań PR 2.2 Poprawa stanu budynków mieszkalnych, w tym w szczególności w zabudowaniach popegeerowskich Projekt polegał będzie na przygotowaniu dokumentacji technicznej oraz przeprowadzenia zdiagnozowanych (w ramach przygotowywania dokumentacji technicznej) potrzeb modernizacyjnych, w tym:  modernizacja urządzeń, obiektów i sieci: energetycznych, Zakres wodnokanalizacyjnych, ciepłowniczych, telekomunikacyjnych; realizowanych  termomodernizacja budynków mieszkalnych zarówno wielorodzinnych jak zadań i jednorodzinnych;  modernizacja infrastruktury drogowej na terenie osiedla, oświetlenia ulicznego, małej architektury;  wymiana/doposażenie placu zabaw, przystosowanie placu również dla młodzieży czy osób dorosłych (np. elementy siłowni plenerowej, altanka). Liczba Wskaźniki Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło danych Produktu jednostek liczba przygotowanych dokumentacja (najważniejszy sztuka 1 wskaźnik, inne dokumentacji technicznych projektu

Strona 68 z 101

wskaźniki zgodnie Liczba wspartych budynków dokumentacja z właściwym sztuka 12 regulaminem wielorodzinnych/jednorodzinnych projektu konkursu) liczba zmodernizowanych dokumentacja sztuka 1 placów zabaw projektu Liczba Wskaźniki Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło danych rezultatu jednostek (najważniejszy wskaźnik, liczba osób korzystających ze monitoring inne wskaźniki zgodnie z właściwym zrewitalizowanych budynków osoba/rok 300 realizacji regulaminem konkursu) mieszkalnych projektu

9.1.3 Zajęcie edukacyjno-integracyjne dla mieszkańców osiedla w Opinogórze Górnej przy ul. A. Mickiewicza Nazwa przedsięwzięcia Nr porządkowy Potencjalny podmiot/-y realizujący/-e (tytuł projektu) Zajęcie edukacyjno- Wspólnoty mieszkaniowe integracyjne dla Formalne i nieformalne grupy mieszkańców działające na terenie osiedla 3 mieszkańców osiedla w Lokalizacja Opinogórze Górnej przy Opinogóra Górna ul. A. Mickiewicza przedsięwzięcia Szacowana Źródło finansowania Termin realizacji Ramy wartość przedsięwzięcia Program pomocy środowiskom 50.000,00 popegeerowskim KOWR lub inne 2020-2021 źródła finansowania Brak wiedzy mieszkańców w zakresie zarządzania wspólnotą mieszkaniową oraz Opis problemu możliwości i warunków pozyskania środków finansowych. Mieszkańcy również w małym zakresie angażują się na rzecz dobra wspólnego Cel 1. Zapewnienie ukierunkowanych usług społecznych 1.1 Działania opiekuńczo-edukacyjne Realizowany 1.2 Działania na rzecz integracji społecznej cel/kierunek Cel 2. Poprawa stanu infrastruktury działań PR 2.2 Poprawa stanu budynków mieszkalnych, w tym w szczególności w zabudowaniach popegeerowskich Zakres Spotkania mieszkańców we własnym gronie, zapraszanie instytucji/organizacji realizowanych w zakresie administrowania nieruchomościami, przedstawicieli Gminy zadań i wykonawcy projektu nr 2 PR. Wskaźniki Liczba Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło danych Produktu jednostek (najważniejszy wskaźnik, inne wskaźniki zgodnie dokumentacja liczba spotkań mieszkańców sztuka 40 z właściwym projektu regulaminem konkursu) Wskaźniki Liczba Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło danych rezultatu jednostek

Strona 69 z 101

(najważniejszy wskaźnik, Ankiety ex- inne wskaźniki zgodnie z właściwym ante i ex-post, regulaminem konkursu) % mieszkańców uczestniczących badanie % 40 w wydarzeniach/zajęciach jakościowe/ opinia specjalistów

9.1.4 Wykonanie placu zabaw w miejscowości Przedwojewo

Nazwa przedsięwzięcia Nr porządkowy Potencjalny podmiot/-y realizujący/-e (tytuł projektu) Wykonanie placu Gmina Opinogóra Górna Lokalizacja 4 zabaw w miejscowości Przedwojewo Przedwojewo przedsięwzięcia Szacowana Źródło finansowania Termin realizacji Ramy wartość przedsięwzięcia budżet gminy/ MIAS Mazowsze 21.000,00 2019 2019 lub inne źródła finansowania

Opis problemu Istniejący plac zabaw posiada tylko jedną zamontowaną zabawkę

Realizowany Cel 2. Poprawa stanu infrastruktury cel/kierunek działań PR 2.1 Budowa lub poprawa stanu infrastruktury społecznej/rekreacyjnej zakup podwójnej huśtawki z deską, piaskownicy, 2 bujaków sprężynowych, Zakres pojedynczej huśtawki ważki, zestawu zabawowego o wymiarach ok. 7,00x6,1 m realizowanych (składającego się z jednej wieży, trapu, równoważni, linowej ścianki zadań wspinaczkowej, zjeżdżalni i drabinki wspinaczkowej), ławki oraz regulaminu. Wskaźniki Liczba Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło danych Produktu jednostek (najważniejszy wskaźnik, inne liczba zmodernizowanych dokumentacja wskaźniki zgodnie sztuka 1 z właściwym placów zabaw projektu regulaminem konkursu) Wskaźniki Liczba Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło danych rezultatu jednostek (najważniejszy wskaźnik, inne monitoring wskaźniki zgodnie liczba osób korzystających ze osoba/rok 30 realizacji z właściwym zmodernizowanego placu zabaw regulaminem projektu konkursu)

Strona 70 z 101

9.1.5 Termomodernizacja budynku szkoły podstawowej w Kołaczkowie

Nazwa przedsięwzięcia Nr porządkowy Potencjalny podmiot/-y realizujący/-e (tytuł projektu) Termomodernizacja Gmina Opinogóra Górna budynku szkoły Lokalizacja 5 Kołaczków podstawowej przedsięwzięcia w Kołaczkowie Szacowana Źródło finansowania Termin realizacji wartość Ramy Fundusze UE 2014-2020, przedsięwzięcia Fundusze norweskie i EOG 1.200.000,00 2014-2021, konkursy MRPiPS, 2021-2022 inne źródła, w tym budżet Gminy lub inne źródła finansowania

Istniejący budynek szkoły jest w złym stanie technicznym, w tym w zakresie jego Opis problemu izolacyjności cieplnej

Realizowany Cel 2. Poprawa stanu infrastruktury cel/kierunek działań PR 2.1 Budowa lub poprawa stanu infrastruktury społecznej/rekreacyjnej Budynek szkoły, który został wybudowany w zasadniczej części w 1939 r., nie był poddawany termomodernizacji. Szkoła jest w zasadzie jedynym budynkiem użyteczności publicznej, w którym mogą odbywać się zajęcia pozalekcyjne w Kołaczkowie (budynek świetlicy jest zlokalizowany w znacznym oddaleniu od Zakres szkoły. Ponadto budynek świetlicy nie posiada ogrzewania). realizowanych Prace modernizacyjne będą obejmować: ocieplenie ścian, wymianę źródła ciepła, zadań wymiana instalacji CO, modernizację oświetlenia wewnętrznego, docieplenie stropu. Niniejszy projekt inwestycyjny będzie komplementarny z projektem „Świetlice na nowo” (wykorzystanie sal szkoły do zajęć świetlicowych – pozalekcyjnych). Wskaźniki Liczba Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło danych Produktu jednostek (najważniejszy wskaźnik, inne wskaźniki zgodnie Liczba zmodernizowanych dokumentacja sztuka 1 z właściwym budynków projektu regulaminem konkursu) Wskaźniki Liczba Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło danych rezultatu jednostek (najważniejszy wskaźnik, inne liczba osób korzystających ze monitoring wskaźniki zgodnie z właściwym zmodernizowanego budynku osoba/rok 200 realizacji regulaminem szkoły projektu konkursu)

Strona 71 z 101

9.1.6 Świetlice na nowo

Nazwa przedsięwzięcia Nr porządkowy Potencjalny podmiot/-y realizujący/-e (tytuł projektu) Gmina Opinogóra Górna 6 Świetlice na nowo Lokalizacja Wszystkie podobszary przedsięwzięcia rewitalizacji Szacowana Źródło finansowania Termin realizacji Ramy wartość przedsięwzięcia fundusze MKiDN, budżet Gminy lub 50.000,00 2020 inne źródła finansowania Niewystarczająca oferta zajęć pozaszkolnych oraz zagospodarowania czasu wolnego powoduje niską wiedzę i umiejętności wśród młodych mieszkańców w zakresie twórczego i zdrowego spędzania czasu. Brak możliwości rozwijania Opis problemu swoich zainteresowań i umiejętności jest przyczyną niskiej samooceny dzieci i młodzieży. Utrudniony dostęp do alternatywnej oferty kulturalnej, sportowej, edukacyjnej powoduje bierność wśród mieszkańców, nie podejmowanie inicjatyw na rzecz własnej rodziny i środowiska. Realizowany Cel 1. Zapewnienie ukierunkowanych usług społecznych cel/kierunek 1.1 Działania opiekuńczo-edukacyjne działań PR 1.2 Działania na rzecz integracji społecznej Zatrudnienie 1 koordynatora zajęć świetlicowych, który będzie wspierał osoby chętne do prowadzenia zajęć w świetlicach lub osoby dotychczas prowadzące; Sporządzenie programu zajęć dla świetlic; Przeprowadzenie szkoleń i warsztatów dla osób prowadzących świetlice; Zakres Doposażenie świetlic w sprzęt multimedialno-dydaktyczny (zestawy komputerowe, realizowanych projektor, tablica interaktywna, itp.), materiały animacji, aparat fotograficzny; zadań mające na celu organizację zajęć służących do korygowania dysfunkcji i dysharmonii rozwojowych oraz uzupełnienia braków wiedzy u dzieci i młodzieży; Prowadzenie dodatkowych zajęć/warsztatów dla dzieci i młodzieży (średnio 4 godziny lekcyjne tygodniowo). Wskaźniki Liczba Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło danych Produktu jednostek (najważniejszy wskaźnik, inne wskaźniki zgodnie Liczba godzin dodatkowych godz. 700 Program zajęć z właściwym zajęć / warsztatów regulaminem konkursu) Liczba Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło danych Wskaźniki jednostek rezultatu Ankiety ex-ante (najważniejszy % dzieci i młodzieży i ex-post, wskaźnik, inne z poszczególnych podobszarów wskaźniki zgodnie badanie rewitalizacji korzystającej z oferty % 30 z właściwym jakościowe/ regulaminem przygotowanej w ramach opinia konkursu) projektu specjalistów

Strona 72 z 101

9.1.7 Utworzenie Świetlicy Wiejskiej w Rembowie

Nazwa przedsięwzięcia Nr porządkowy Potencjalny podmiot/-y realizujący/-e (tytuł projektu) Utworzenie Świetlicy Gmina Opinogóra Górna Lokalizacja 7 Wiejskiej w Rembowie Rembowo przedsięwzięcia Szacowana Źródło finansowania Termin realizacji Ramy wartość przedsięwzięcia fundusze MKiDN, PROW, budżet 300.000,00 2022-2023 Gminy lub inne źródła finansowania

Opis problemu W sołectwie Rembowo brakuje miejsca gdzie mieszkańcy mogliby wspólnie spędzić czas, natomiast dzieci i młodzież uczestniczyć w dodatkowych zajęciach.

Realizowany Cel 2. Poprawa stanu infrastruktury cel/kierunek działań PR 2.1 Budowa lub poprawa stanu infrastruktury społecznej/rekreacyjnej Nabycie działki pod budowę, opracowanie projektu technicznego modernizacji Zakres obiektu, przygotowanie wniosku o dofinansowanie zewnętrzne, budowa obiektu realizowanych i rozliczenie projektu dofinansowującego. zadań W ramach środków zewnętrznych: adaptacja i wyposażenie wybudowanego obiektu, włączenie lokalnej społeczności w prace remontowo-adaptacyjne. Wskaźniki Liczba Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło danych Produktu jednostek (najważniejszy wskaźnik, inne Liczba zagospodarowanych wskaźniki zgodnie z właściwym obiektów infrastruktury na szt. 1 Protokół odbioru regulaminem rewitalizowanym podobszarze konkursu) Wskaźniki Liczba Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło danych rezultatu jednostek (najważniejszy dokumentacja wskaźnik, inne Liczba osób stale korzystających wskaźniki zgodnie foto / listy z obiektów wybudowanych na osoby /rok 50 z właściwym obecności / plan regulaminem rewitalizowanym podobszarze konkursu) zajęć

Strona 73 z 101

9.1.8 Utworzenie Świetlicy Wiejskiej w Przedwojewie

Nazwa przedsięwzięcia Nr porządkowy Potencjalny podmiot/-y realizujący/-e (tytuł projektu) Utworzenie Świetlicy Gmina Opinogóra Górna Lokalizacja 8 Wiejskiej w Przedwojewie Przedwojewo przedsięwzięcia Szacowana Źródło finansowania Termin realizacji Ramy wartość przedsięwzięcia fundusze MKiDN, PROW, budżet 300.000,00 2022-2023 Gminy lub inne źródła finansowania

Opis problemu W sołectwie Przedwojewo brakuje miejsca gdzie mieszkańcy mogliby wspólnie spędzić czas, natomiast dzieci i młodzież uczestniczyć w dodatkowych zajęciach.

Realizowany Cel 2. Poprawa stanu infrastruktury cel/kierunek działań PR 2.1 Budowa lub poprawa stanu infrastruktury społecznej/rekreacyjnej Nabycie działki pod budowę, opracowanie projektu technicznego modernizacji obiektu, przygotowanie wniosku o dofinansowanie zewnętrzne, budowa obiektu Zakres i rozliczenie projektu dofinansowującego. realizowanych W ramach środków zewnętrznych: adaptacja i wyposażenie wybudowanego zadań obiektu, włączenie lokalnej społeczności w prace remontowo-adaptacyjne. Przewiduje się, że najbardziej optymalnym rozwiązaniem będzie budowa świetlicy w systemie kontenerowym. Wskaźniki Liczba Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło danych Produktu jednostek (najważniejszy wskaźnik, inne Liczba nowych obiektów wskaźniki zgodnie z właściwym infrastruktury na szt. 1 Protokół odbioru regulaminem rewitalizowanym podobszarze konkursu) Wskaźniki Liczba Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło danych rezultatu jednostek (najważniejszy dokumentacja wskaźnik, inne Liczba osób stale korzystających wskaźniki zgodnie foto / listy z obiektów wybudowanych na osoby /rok 50 z właściwym obecności / plan regulaminem rewitalizowanym podobszarze konkursu) zajęć

Strona 74 z 101

9.1.9 Modernizacja Świetlicy Wiejskiej w Pałukach

Nazwa przedsięwzięcia Nr porządkowy Potencjalny podmiot/-y realizujący/-e (tytuł projektu) Modernizacja Świetlicy Gmina Opinogóra Górna Lokalizacja 9 Wiejskiej w Pałukach Pałuki przedsięwzięcia Szacowana Źródło finansowania Termin realizacji Ramy wartość przedsięwzięcia fundusze MKiDN, PROW, budżet 150.000,00 2022-2023 Gminy lub inne źródła finansowania W sołectwie Pałuki istnieje świetlica wiejska w dawnym budynku wagi składu Opis problemu buraków. Jednakże obecny budynek jest bardzo mały, a przede wszystkim brakuje w nim zaplecza kuchennego, co mogłoby umożliwić organizację większych spotkań integrujących i aktywizujących społeczność lokalną. Realizowany Cel 2. Poprawa stanu infrastruktury cel/kierunek Kierunek działań: działań PR 2.1 Budowa lub poprawa stanu infrastruktury społecznej/rekreacyjnej Opracowanie projektu technicznego modernizacji obiektu, przygotowanie wniosku o dofinansowanie zewnętrzne, budowa obiektu i rozliczenie projektu Zakres dofinansowującego. realizowanych W ramach środków zewnętrznych: adaptacja i wyposażenie wybudowanego zadań obiektu, włączenie lokalnej społeczności w prace remontowo-adaptacyjne. Przewiduje się, że najbardziej optymalnym rozwiązaniem będzie dobudowanie zaplecza kuchennego w systemie kontenerowym. Wskaźniki Liczba Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło danych Produktu jednostek (najważniejszy wskaźnik, inne Liczba zmodernizowanych wskaźniki zgodnie z właściwym obiektów infrastruktury na szt. 1 Protokół odbioru regulaminem rewitalizowanym podobszarze konkursu) Wskaźniki Liczba Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło danych rezultatu jednostek (najważniejszy dokumentacja wskaźnik, inne Liczba osób stale korzystających wskaźniki zgodnie foto / listy z obiektów wybudowanych na osoby /rok 50 z właściwym obecności / plan regulaminem rewitalizowanym podobszarze konkursu) zajęć

Strona 75 z 101

9.2 Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne

Tabela 35 Lista uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych jakie zagadnienia nazwa istotne z punktu podobszaru podmiot widzenia potrzeb rewitalizacji szacowana Lp. nazwa projektu zakres realizowanych zadań Okres realizacji sposób finansowania realizujący obszaru ew. inne wartość (PLN) rewitalizacji mają informacje rozwiązywać o lokalizacji Instalacja systemów odnawialnych źródeł Poprawa jakości Wszystkie montaż 116 instalacji energii na terenie Miasta powietrza, podobszary Gmina Opinogóra fotowoltaicznych mieszkańcy/ RPO WM 1 Ciechanów, Gminy zmniejszenie rewitalizacji oraz 2 500 000,00 2019-2020 Górna montaż 27 kolektorów słonecznych 2014-2020 Glinojeck, Gminy ubóstwa pozostała część montaż 17 pomp ciepła Opinogóra Górna oraz energetycznego Gminy Gminy Strzegowo Poprawa jakości Poprawa jakości Wszystkie powietrza poprzez wymiana kotłów węglowych na powietrza, podobszary Gmina Opinogóra modernizację kotłowni mieszkańcy/ RPO WM 2 kotły gazowe i na pellet u 45 zmniejszenie rewitalizacji oraz 1 500 000,00 2019-2020 Górna na terenie gminy 2014-2020 mieszkańców Gminy ubóstwa pozostała część Opinogóra Górna – etap energetycznego Gminy II modernizacja boiska poprzez wykonanie systemu instalacji nawadniającej, wycięcie dzikich krzaków, wyrównanie nierówności Modernizacja terenu terenu, odtworzenie istniejących stworzenie miejsca rekreacyjno – Gmina Opinogóra skarp, utworzenie nowych spędzania wolnego Podobszar budżet gminy/ MIWIS 3 sportowego 150 000,00 2019 Górna trawników, wykonanie utwardzenia czasu przez Opinogóra Górna Mazowsze 2019 w miejscowości terenu z kostki brukowej, montaż mieszkańców Opinogóra Górna urządzeń małej architektury – ławek, wykonanie nowych nasadzeń drzew i krzewów oraz montaż 2 lamp solarnych

Strona 76 z 101

Projekt zakłada uporządkowanie Udostępnienie i renowację istniejącego terenu ekologiczno – zieleni w Opinogórze Górnej. edukacyjnej przestrzeni Utworzona będzie aleja Stworzenie miejsca Gmina Opinogóra publicznej poprzez spacerowa, wykonane będą spędzania wolnego Podobszar budżet gminy/ PROW 4 85 000,00 2019 Górna uporządkowanie nasadzenia nowych zadrzewień, czasu przez Opinogóra Górna 2014-2020 i renowację terenu wyznaczone zostaną miejsca do mieszkańców zieleni w Opinogórze siewu nowych roślin i nasadzeń Górnej z ukierunkowaniem na rośliny miododajne. Projekt zakłada wykonanie przebudowy drogi dojazdowej do Przebudowa drogi zespołu budynków użyteczności dojazdowej do budynku publicznej tj. lokalnego centrum Gmina Opinogóra Urzędu Gminy administracyjnego gminy Poprawa stanu Podobszar budżet gminy/ PROW 5 125 000,00 2020 Górna w Opinogórze Górnej Opinogóra Górna. Wraz infrastruktury Opinogóra Górna 2014-2020 wraz z modernizacją z przebudową drogi wykonana oświetlenia ulicznego zostanie modernizacja oświetlenia ulicznego zlokalizowanego w jej bezpośrednim sąsiedztwie. Termomodernizacja w tym sektorze będzie obejmowała: ocieplenie Termomodernizacja ścian zewnętrznych, dachu, stropu, budynków osób wymianę stolarki okiennej Poprawa jakości Wszystkie fizycznych (sektor i drzwiowej, wykorzystanie powietrza, podobszary 2 000 000,00 budżet gminy/ środki Gmina Opinogóra 6 mieszkalny) efektywnych źródeł ciepła oraz zmniejszenie rewitalizacji oraz -2 200 000,00 2020-2023 zewnętrzne/środki Górna/mieszkańcy i przedsiębiorców (sektor wymianę starych urządzeń ubóstwa pozostała część własne beneficjentów usługowy) oraz montaż grzewczych na nowe, energetycznego Gminy OZE modernizację lub wymianę centralnego ogrzewania, montaż odnawialnych źródeł energii. wykonanie elewacji, schodów Stworzenie miejsca wewnętrznych, tynków budżet gminy/ środki Gmina Opinogóra Rewitalizacja zabytkowej spędzania wolnego Podobszar 7 wewnętrznych, wymiana pokrycia 1 200 000,00 2022-2023 zewnętrzne/środki Górna wieży ciśnień czasu przez Pałuki dachu, montaż okien, własne beneficjentów mieszkańców zagospodarowanie wnętrza Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy

Strona 77 z 101

10. Szacunkowe ramy finansowe

Szacunkowe ramy finansowe Programu Rewitalizacji zostały wskazane w poniższej tabeli wraz z szacunkowym określeniem źródeł finansowych ze środków publicznych i prywatnych i stanowią sumę całkowitej wartości planowanych inwestycji. Środki te będą pochodzić z różnych źródeł, w tym z budżetu Gminy, jak również ze środków interesariuszy procesu rewitalizacji. Podmioty realizujące projekty rewitalizacyjne będą mogły się ubiegać o zewnętrzne dofinansowania, których źródłem będą w szczególności unijne środki EFRR i EFS. Planuje się aplikowanie o pozyskanie finansowania projektów rewitalizacyjnych w pierwszej kolejności korzystając z naborów w ramach funduszy unijnych. Biorąc pod uwagę zapisy wynikające z wytycznych poszczególnych programów operacyjnych, planuje się pozyskanie środków zewnętrznych m.in.: z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020. Szacunkowy łączny koszt realizacji Programu Rewitalizacji (tj. projektów tzw. „podstawowych”) wyniesie 4 971 000,00 zł. Dobór projektów oraz terminy ich realizacji zostały określone kierując się odwróceniem negatywnych trendów oraz zminimalizowaniem występowania negatywnych zjawisk na obszarze rewitalizacji. Przedstawiony harmonogram realizacji podstawowych projektów rewitalizacyjnych realizowanych w ramach PR jest szacunkowy i może ulec zmianie ze względu na rozbudowaną formę zaproponowanych działań rewitalizacyjnych. W grupie uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych wskazano te, które ze względu na często charakter ogólnogminny będą miały mniejszy wpływ na poszczególne podobszary rewitalizacji.

Strona 78 z 101

Tabela 36 Szacunkowe ramy finansowe projektów podstawowych

e

-

y realizujący/

-

podmiot/

(tytuł projektu)

Nr porządkowyNr

Termin realizacji

Szacowana wartość

Źródło finansowania

Nazwa przedsięwzięcia

Lokalizacja przedsięwzięcia

Potencjalny

Gmina Fundusze UE 2014-2020, Opinogóra Fundusze norweskie i EOG Górna Wszystkie Projekt „Aktywni 2014-2021, konkursy 1 Organizacje podobszary 900 000,00 2021-2022 mieszkańcy” MRPiPS, inne źródła, w tym pozarządowe rewitalizacji budżet Gminy lub inne Sektor źródła finansowania prywatny

Wspólnoty Odnowienie osiedla Program pomocy mieszkaniowe Podobszar w Opinogórze środowiskom KOWR 2 Gmina Opinogóra 2 000 000,00 2020-2023 Górnej przy ul. A. popegeerowskim lub inne Opinogóra Górna Mickiewicza źródła finansowania Górna

Wspólnoty mieszkaniowe Zajęcie Gmina edukacyjno- Opinogóra integracyjne dla Program pomocy Górna Podobszar mieszkańców środowiskom KOWR 3 Formalne Opinogóra 50 000,00 2020-2021 osiedla w popegeerowskim lub inne i nieformalne Górna Opinogórze Górnej źródła finansowania grupy przy ul. A. mieszkańców Mickiewicza działające na terenie osiedla

Strona 79 z 101

Wykonanie placu Gmina budżet gminy/ MIAS zabaw Podobszar 4 Opinogóra 21 000,00 Mazowsze 2019 lub inne 2019 w miejscowości Przedwojewo Górna źródła finansowania Przedwojewo

Fundusze UE 2014-2020, Termomodernizacja Fundusze norweskie i EOG Gmina budynku szkoły Podobszar 2014-2021, konkursy 5 Opinogóra 1 200 000,00 2021-2022 podstawowej w Kołaczków MRPiPS, inne źródła, w tym Górna Kołaczkowie budżet Gminy lub inne źródła finansowania

Gmina Wszystkie fundusze MKiDN, budżet 6 Świetlice na nowo Opinogóra podobszary 50 000,00 Gminy lub inne źródła 2020 Górna rewitalizacji finansowania

Utworzenie Gmina fundusze MKiDN, PROW, Podobszar 7 Świetlicy Wiejskiej Opinogóra 300 000,00 budżet Gminy lub inne 2022-2023 Rembowo w Rembowie Górna źródła finansowania

Utworzenie Gmina fundusze MKiDN, PROW, Podobszar 8 Świetlicy Wiejskiej Opinogóra 300 000,00 budżet Gminy lub inne 2022-2023 Przedwojewo w Przedwojewie Górna źródła finansowania

Modernizacja Gmina fundusze MKiDN, PROW, Podobszar 9 Świetlicy Wiejskiej Opinogóra 150 000,00 budżet Gminy lub inne 2022-2023 Rembowo w Pałukach Górna źródła finansowania

Suma 4 971 000,00 Źródło: opracowanie własne

Strona 80 z 101

11. Realizacja Programu Rewitalizacji

11.1 Mechanizmy integrowania działań oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych Program Rewitalizacji dla Gminy Opinogóra Górna na lata 2019-2023 stanowi dokument otwarty. Poddawany będzie systematycznej, okresowej analizie i ocenie oraz będzie w razie potrzeby aktualizowany celem dostosowania do zmieniających się uwarunkowań, w szczególności w zakresie określenia lub doprecyzowania konkretnych projektów realizowanych w ramach rewitalizacji. Analiza, ocena i aktualizacja Programu odbywać się będzie w oparciu o zasadę współpracy z zainteresowanymi partnerami. Monitorowaniu, ocenie realizacji Programu i jego aktualizacji służyć będzie system współpracy pomiędzy podmiotami Programu oraz zaprojektowaniu osiągnięcia wskaźników rezultatów i oddziaływania. Plan działań dla przebiegu procesu rewitalizacji i informacje o jego realizacji zostaną określone w zależności od możliwości pozyskania środków, w tym konkursów organizowanych przez poszczególne instytucje. Przebieg i kolejność realizacji poszczególnych zadań zostanie określona w przedziałach czasowych. Zakładany plan realizacji będzie uwzględniał finansowanie fakultatywne, tj. wsparcie realizacji działań poprzez dofinansowanie ze środków zewnętrznych, o ile będzie możliwe ich pozyskanie, lub finansowanie działania ze środków własnych Gminy, o ile pozyskanie dofinansowania zewnętrznego nie będzie możliwe. Analiza osiągniętych w danym okresie realizacji Programu wskaźników będzie dokonywana nie rzadziej niż raz na rok według określonego harmonogramu. Program Rewitalizacji będzie wdrażany przy uwzględnieniu szerokiej partycypacji społecznej, realizowanej przez cały okres wdrażania PR. Partycypacja społeczna oznacza realizację wszystkich poniżej wskazanych działań:  informowanie mieszkańców o wszelkich planowanych działaniach dotyczących rewitalizacji;  inicjowanie i moderowanie debaty publicznej dotyczącej zagospodarowania przestrzeni publicznej lub nadzór w przypadku zlecenia tego działania;  wspieranie aktywności organizacji pozarządowych i innych grup mieszkańców podejmujących działania dotyczące rewitalizacji;  w miarę możliwości uwzględnianie w planach rewitalizacji propozycji i stanowisk prezentowanych przez przedstawicieli mieszkańców. Wszelkie działania partycypacyjne będą ukierunkowane na określenie konkretnych działań rewitalizacyjnych maksymalnie dopasowanych do potrzeb mieszkańców oraz wypracowanie kompromisowego stanowiska, gdy zgłaszane propozycje będą mocno rozbieżne lub wykluczające się.

Strona 81 z 101

11.2 Struktura zarządzania realizacją Programu

Warunkiem obowiązywania PR jako aktu prawa funkcjonującego jest jego przyjęcie do realizacji na mocy Uchwały Rady Gminy Opinogóra Górna. System wdrażania Programu będzie zgodny z wymogami określonymi dla wdrażania poszczególnych projektów określonymi w aktach prawnych związanych z wdrażaniem funduszy strukturalnych oraz w innych obowiązujących dokumentach merytorycznych i aktach prawnych. Podmioty korzystające ze środków finansowych Unii Europejskiej są zobowiązane przestrzegać przepisów, zasad i procedur wspólnotowych. Realizacja poszczególnych projektów PR będzie opierać się na systemie wdrażania pomocy strukturalnej Unii Europejskiej oraz na zasadach wydatkowania środków według źródeł ich pochodzenia. Nadzór nad całością realizowanych projektów objętych Programem sprawuje Wójt Gminy Opinogóra Górna. Nadzór nad kwestiami finansowymi związanymi z realizacją projektów sprawuje Skarbnik (zgodnie ze statutem). Za roboczą koordynację procesu rewitalizacji będzie odpowiadał Referat Infrastruktury, Gospodarki Nieruchomościami, Rolnictwa i Ochrony Środowiska Urzędu Gminy (RI), który będzie współpracował z innymi właściwymi komórkami UG oraz jednostkami Gminy, w tym przede wszystkim Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej oraz Gminnym Ośrodkiem Kultury. Poszczególne zadania merytoryczne będą realizowane przez właściwe komórki i zgodnie z kompetencjami. Przewiduje się, że przynajmniej raz w roku (w drugim kwartale roku oraz w zależności od potrzeb) odbędzie się spotkanie zespołu roboczego ds. rewitalizacji (ZR), na którym będą reprezentowani przedstawiciele poszczególnych grup interesariuszy (w tym sołtysi wszystkich wsi wskazanych jako podobszary rewitalizacji oraz przedstawiciel osiedla przy ul. A. Mickiewicza w Opinogórze Górnej) oraz wszystkich ww. komórek i jednostek Gminy. Za organizację spotkań będzie odpowiedzialny Referat Infrastruktury, Gospodarki Nieruchomościami, Rolnictwa i Ochrony Środowiska Urzędu Gminy, w tym za przygotowanie propozycji terminów spotkania, które będzie akceptował Wójt Gminy. Szczegóły funkcjonowania ww. zespołu zostaną uregulowane odrębnym dokumentem (np. zarządzeniem Wójta).

11.3 System monitorowania Programu Rewitalizacji

Proces monitorowania będzie jednym z kluczowych elementów procesu zarządzania Programem Rewitalizacji dla Gminy Opinogóra Górna na lata 2019-2023. Celem monitoringu jest prawidłowa i efektywna realizacja założeń Programu, dostarczenie informacji na temat rzeczowego i finansowego stopnia zrealizowania projektów rewitalizacyjnych oraz ocenę tego procesu, a także określenie występujących trudności lub niezgodności. Odpowiedzialność za bieżące monitorowanie PR spoczywać będzie na wyznaczonych pracownikach Referatu Infrastruktury, Gospodarki Nieruchomościami, Rolnictwa i Ochrony Środowiska Urzędu Gminy. Sprawozdanie roczne z realizacji PR będzie przedstawiane przez ww. Referat podczas posiedzeń zespołu roboczego ds. rewitalizacji. W przypadku podjęcia decyzji przez ZR o konieczności aktualizacji PR – za koordynację opracowania tej aktualizacji będzie odpowiedzialny RI. Następnie Zespół przedstawi propozycję aktualizacji Radzie Gminy.

Strona 82 z 101

Wniosek o dokonanie aktualizacji lub zmianę treści PR będzie mógł zostać przedłożony również Radzie Gminy wraz z uzasadnieniem przez mieszkańców Gminy lub organizacje społeczne, których statutowym terenem działania jest obszar Gminy Opinogóra Górna. Wniosek taki powinien zostać dodatkowo zaopiniowany przez ZR. Podstawowym narzędziem monitorowania PR dla ZR będzie poniższa tabela wskaźników PR oraz projektów.

Tabela 37 Wskaźniki PR Wskaźnik PR nazwa wskaźnika Wartość bazowa Wartość docelowa udział osób w wieku przedprodukcyjnym w ogóle 19,09% (2018) 19,2% (2023) ludności Średni wynik uczniów ze sprawdzianu kończącego 59,1% (2016-2018) 61% (2019-2023) szkołę podstawową i egzaminu gimnazjalnego Liczba nowych lub zmodernizowanych obiektów infrastruktury (w tym rekreacyjnych) na 0 (2018) 6 (2023) rewitalizowanym obszarze

Tabela 38 Wskaźniki produktu i rezultatu projektów podstawowych PR

wskaźnik produktu wskaźnik rezultatu

(tytuł projektu) (tytuł

Jednostka Jednostka

Nazwa przedsięwzięcia przedsięwzięcia Nazwa

Źródło danych Źródło danych Źródło

Liczba jednostek Liczba jednostek Liczba

Nazwa wskaźnika Nazwa wskaźnika Nazwa

liczba inicjatyw (grup Projekt zadaniowych) realizujących dokumentacja liderzy/liderki lokalnej monitoring realizacji „Aktywni szt. 10 osoba 5 w swoich wspólnotach działania projektu społeczności projektu mieszkańcy” edukacyjne, społeczne, biznesowe

liczba przygotowanych dokumentacja szt. 1 Odnowienie dokumentacji technicznych projektu osiedla W liczba osób korzystających Opinogórze osoba/ monitoring realizacji ze zrewitalizowanych 300 Górnej przy rok projektu budynków mieszkalnych ul. A. Mickiewicza Liczba wspartych budynków dokumentacja szt. 12 wielorodzinnych/jednorodzinnych projektu

Strona 83 z 101

liczba zmodernizowanych placów dokumentacja szt. 1 zabaw projektu

Zajęcie edukacyjno- integracyjne dla mieszka- Ankiety ex-ante % mieszkańców ńców osiedla dokumentacja i ex-post, badanie liczba spotkań mieszkańców szt. 40 uczestniczących % 40 w projektu jakościowe/ w wydarzeniach/zajęciach Opinogórze opinia specjalistów Górnej przy ul. A. Mickiewicza

Wykonanie placu zabaw liczba osób korzystających liczba zmodernizowanych placów dokumentacja osoba/ monitoring realizacji w szt. 1 ze zmodernizowanego 30 zabaw projektu rok projektu miejscowości placu zabaw Przedwojewo

Termomoder nizacja budynku liczba osób korzystających liczba zmodernizowanych dokumentacja osoba/ monitoring realizacji szkoły szt. 1 ze zmodernizowanego 200 budynków projektu rok projektu podstawowej budynku szkoły w Kołaczkowie

% dzieci i młodzieży z poszczególnych Ankiety ex-ante i ex- Świetlice na Liczba godzin dodatkowych zajęć / godz podobszarów rewitalizacji post, badanie 700 Program zajęć % 30 nowo warsztatów . korzystającej z oferty jakościowe/ opinia przygotowanej w ramach specjalistów projektu

Liczba osób stale Utworzenie Liczba zagospodarowanych korzystających z obiektów dokumentacja foto / Świetlicy Protokół osoby obiektów infrastruktury na szt. 1 wybudowanych na 50 listy obecności / plan Wiejskiej odbioru /rok rewitalizowanym podobszarze rewitalizowanym zajęć w Rembowie podobszarze

Utworzenie Liczba osób stale Świetlicy Liczba nowych obiektów korzystających z obiektów dokumentacja foto / Protokół osoby Wiejskiej infrastruktury na rewitalizowanym szt. 1 wybudowanych na 50 listy obecności / plan odbioru /rok w Przedwo- podobszarze rewitalizowanym zajęć jewie podobszarze

Modernizacja Liczba osób stale Świetlicy Liczba zmodernizowanych korzystających z obiektów dokumentacja foto / Protokół osoby Wiejskiej obiektów infrastruktury na szt. 1 wybudowanych na 50 listy obecności / plan odbioru /rok w Pałukach rewitalizowanym podobszarze rewitalizowanym zajęć podobszarze

Źródło: opracowanie własne

Strona 84 z 101

12. Partycypacja społeczna

12.1 Mechanizmy włączenia interesariuszy

Program Rewitalizacji jest dokumentem o charakterze strategicznym. Skutki jego wdrożenia obejmują podmioty zlokalizowane na rewitalizowanych obszarach. W związku z tym, konieczne jest zaangażowanie przedstawicieli różnych grup interesariuszy do prac zarówno w proces przygotowania Programu Rewitalizacji, jak i w proces jego wdrażania, monitorowania oraz ewaluacji. Aktywny udział interesariuszy jest koniecznym warunkiem powodzenia długofalowego rozwoju obszarów znajdujących się w sytuacji kryzysowej. Interesariuszami rewitalizacji podobszarów na terenie Gminy są w szczególności:  Urząd Gminy i jednostki organizacyjne mu podległe;  mieszkańcy Gminy, w tym przede wszystkim mieszkańcy podobszarów rewitalizacji;  przedsiębiorcy z terenu Gminy;  organizacje pozarządowe działające na terenie Gminy i kierujące swoje działania do mieszkańców podobszarów rewitalizacji;  inne podmioty zainteresowane realizacją Programu Rewitalizacji.

12.2 Udział interesariuszy w procesie tworzenia Programu Rewitalizacji

Program Rewitalizacji jest wypracowywany przez samorząd gminny i mieszkańców i poddawany dyskusji w oparciu o diagnozę lokalnych problemów społecznych, gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych, technicznych i środowiskowych. Podmiotem odpowiedzialnym za proces przygotowania Programu Rewitalizacji jest Gmina, jednak prace nad przygotowaniem Programu, jego aktualizacją, a także wdrażanie opierają się na współpracy z różnymi interesariuszami. Fundamentem działań na każdym etapie procesu rewitalizacji jest partycypacja społeczna. W celu prawidłowego przeprowadzenia rewitalizacji i odniesienia sukcesu w tym zakresie, konieczne jest podjęcie wspólnych wysiłków przez różne podmioty. Dlatego też istotne jest, aby wszyscy interesariusze brali czynny udział na etapie diagnozowania, programowania, wdrażania i monitorowania procesu rewitalizacji. Sposób włączenia interesariuszy w proces opracowania Programu Rewitalizacji na terenie Gminy opierał się na przeprowadzaniu różnych form konsultacji społecznych do których należy zaliczyć:  ankietyzację;  spotkania informacyjno-konsultacyjne;  zbieranie uwag w postaci papierowej lub elektronicznej;  spacery badawcze;  wywiady pogłębione. W ramach opracowywania Programu Rewitalizacji wybrano wyżej wymienione techniki, ponieważ są one popularne, nieskomplikowane i dążą do bezpośredniego zaangażowania całej społeczności Gminy w proces rewitalizacji. Aby zapewnić jak największy udział mieszkańców, przedsiębiorców, organizacji pozarządowych i innych interesariuszy rewitalizacji, o każdej z form konsultacji zostali wcześniej

Strona 85 z 101

powiadomieni poprzez ogłoszenie na stronie internetowej Gminy oraz poprzez kontakt e-mail / telefoniczny z liderami lokalnych społeczności. Pierwszym etapem opracowania Programu Rewitalizacji było wstępne określenie czynników i zjawisk kryzysowych, które występują na terenie Gminy, a następnie ustalenie, gdzie skala tych problemów jest największa i gdzie występują najpilniejsze potrzeby rewitalizacyjne. Następnie w dniu 24.06.2019 odbyło się spotkanie, które było okazją do podjęcia publicznej debaty o kierunkach rozwoju poszczególnych sołectw oraz poszukiwania takich rozwiązań dla obecnych problemów, które będą najbardziej adekwatne do oczekiwań mieszkańców. Spotkanie, w którym uczestniczyło łącznie 29 osób, odbyło się w Urzędzie Gminy. Podczas spotkania mieszkańcy mieli również okazję wypełnić ankietę poświęconą najważniejszym problemom występującym w Gminie. Po spotkaniu ankieta była również dostępna online oraz w wersji papierowej. Następnie w kolejnych dniach odbyły się rozmowy, spotkania indywidualne z mieszkańcami oraz spacery badawcze. W dniu 26.07.2019 odbyło się końcowe spotkanie prezentujące wyniki prac i projekt Programu. Tak przygotowany projekt PR został poddany konsultacjom społecznym, które odbyły się za pośrednictwem strony internetowej Urzędu w dniach 02.08.-16.08.2019 r. We wskazanym czasie wszyscy zainteresowani mogli złożyć uwagi i wnioski do dokumentu (w wersji papierowej i elektronicznej).

Zdjęcie 21 Spotkanie konsultacyjne w dniu 26.07.2019

Źródło: materiały własne Podsumowując należy podkreślić, że interesariusze mieli możliwość aktywnego udziału w pracach nad opracowaniem Programu Rewitalizacji, a przedstawiciele instytucji i organizacji z tej możliwości skorzystali. W ramach ankietyzacji, spotkań i wyłożenia dokumentu do wglądu publicznego mieszkańcy mieli możliwość wskazania problemów jakie występują na terenie Gminy. Ponadto mieszkańcy Gminy odnieśli się podczas spotkań do propozycji obszaru jaki wyznaczono w ramach Programu Rewitalizacji, by dane obszary wyprowadzić ze stanu kryzysowego oraz przedstawiali propozycje własnych przedsięwzięć, które zostały uwzględnione w przedmiotowym dokumencie. Zorganizowane spotkania pozwoliły na wyjaśnienie problematyki rewitalizacji, a dyskusje (podczas spotkań i spacerów

Strona 86 z 101

badawczych) na temat problemów jakie występują na terenie Gminy oraz przewidzianych do realizacji zadań, dostarczyły konkretnych sugestii od mieszkańców, zawartych następnie w Programie Rewitalizacji. Wspólna analiza możliwości rozwojowych i zgłoszone projekty przyczynią się niewątpliwie do pełnej realizacji Programu Rewitalizacji. Wnioski z każdego rodzaju badań zawarto w odpowiednich rozdziałach dotyczących diagnozy oraz charakterystyki obszaru rewitalizacji.

12.3 Sposób włączenia interesariuszy we wdrażanie

Ze względu na planowane przedsięwzięcia, katalog interesariuszy jest szeroki i otwarty. Głównym sposobem włączenia interesariuszy w proces wdrażania Programu Rewitalizacji będzie ich aktywny udział w przewidzianych do realizacji działaniach. Interesariusze Programu Rewitalizacji będą wdrażali i monitorowali działania dotyczące aktywizacji społecznej, likwidacji negatywnych zjawisk społecznych, działań o charakterze infrastrukturalnym, co pozwoli na pełną realizację Programu Rewitalizacji. Poniżej przedstawiono głównych interesariuszy rewitalizacji i ich zadania wynikające z procesu wdrażania Programu Rewitalizacji. Gmina Opinogóra Górna - odgrywa kluczową rolę w procesie wdrażania Programu Rewitalizacji. To główny podmiot inicjujący proces rewitalizacji na wyznaczonych obszarach oraz stwarzający uwarunkowania formalne do jego realizacji. Gmina odgrywa podstawową rolę w planowaniu przewidzianych do realizacji działań w wymiarze społecznym czy infrastrukturalnym. Ponadto tworzy podstawy prawne i formalne, które umożliwiają uczestnictwo w procesie rewitalizacji pozostałych interesariuszy. W sposób bezpośredni wywiera wpływ na poprawę jakości życia mieszkańców obszarów rewitalizacji. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej - jest to podmiot, który odgrywa zasadniczą rolę w społecznym aspekcie rewitalizacji. GOPS będzie jednym z głównych podmiotów wspierających realizację projektów „miękkich”. Ponadto odegra on główną rolę podczas oceny efektów rewitalizacji - GOPS posiada bowiem niezbędne dane na temat rodzaju udzielonych świadczeń społecznych, liczby osób pobierających świadczenia, a także skali problemów występujących na danym obszarze. Na podstawie tych danych możliwe będzie ustalenie zasięgu i zakresu koniecznych projektów mających na celu ograniczenie wykluczenia społecznego, ubóstwa czy też innych problemów społecznych. Mieszkańcy Gminy - w kontekście interesariuszy rewitalizacji należy wziąć pod uwagę przede wszystkim mieszkańców obszarów wyznaczonych do rewitalizacji. Będą oni bowiem głównymi beneficjentami przedsięwzięć zaplanowanych w ramach rewitalizacji. Mieszkańcy będą mieli duży wpływ na ostateczny zakres realizowanych zadań. W ramach rewitalizacji przewidziano bowiem m.in. projekty aktywizacji społecznej i integracji, przy czym szczegółowy ich zakres będzie zależny od potrzeb danej grupy docelowej. Zakres zajęć będzie uwarunkowany posiadanymi kompetencjami oraz zainteresowaniami rekrutowanych uczestników zajęć. Głównym zadaniem mieszkańców w procesie rewitalizacji będzie zatem aktywny udział i zaangażowanie w realizowane projekty, tak aby jak najlepiej zrealizować zaplanowane cele rewitalizacji. Dzięki projektom „miękkim” poprawie ulegnie sytuacja społeczna i finansowa mieszkańców przedmiotowego obszaru, natomiast działania infrastrukturalne przyczynią się do podniesienia komfortu życia i integracji społecznej.

Strona 87 z 101

Do interesariuszy rewitalizacji należy także zaliczyć pozostałych mieszkańców Gminy, zamieszkujących tereny poza podobszarami rewitalizacji. Dzięki przedsięwzięciom rewitalizacyjnym ograniczone zostaną negatywne zjawiska społeczne występujące na terenie całej Gminy, co pozytywnie wpłynie na komfort życia wszystkich mieszkańców. Działania skierowane do mieszkańców podobszarów rewitalizowanych przyczynią się do zwiększenia ich aktywności i zaangażowania w życie Gminy, co również przyniesie zasadnicze korzyści dla pozostałych mieszkańców. Głównym zadaniem mieszkańców Gminy spoza obszarów rewitalizowanych, będzie wspieranie wszystkich interesariuszy rewitalizacji w integracji społecznej i aktywizacji. Przedsiębiorcy będą zachęcani do tego, żeby włączyć się w realizację Programu Rewitalizacji, aby jako firmy realizowali działania inwestycyjne zaplanowane w procesie rewitalizacji. Przedsiębiorcy mogą także angażować mieszkańców Gminy jako pracowników do wykonania poszczególnych zadań. Mogą także zaangażować własne zasoby (środki finansowe) w rozszerzenie oddziaływania rewitalizacji poprzez poprawę jakości przestrzeni publicznej. Organizacje pozarządowe - uzupełniają działania instytucji państwowych i prywatnych w zakresie pomocy i aktywizacji obywateli na różnych płaszczyznach życia. Jednostki te działają z własnej inicjatywy na rzecz wybranego interesu publicznego, ich celem nie jest osiąganie zysku. Jednocześnie organizacje pozarządowe często są najbliżej odbiorców realizowanych przez siebie zadań, podejmują swoją aktywność ponieważ dostrzegają konieczność zmiany, a nie dlatego, że wymaga tego realizacja określonych zapisów. Organizacje pozarządowe często są także inicjatorem i realizatorem innowacji oraz partnerem dla jednostek samorządowych w realizacji działań społecznych i socjalnych na rzecz mieszkańców.

Strona 88 z 101

13. Komplementarność Programu

Warunkiem skutecznego zrealizowania zintegrowanych projektów i połączenia pól działań jest włączenie, koordynacja i kooperacja różnych instytucji samorządowych, instytucji publicznych, organizacji pozarządowych, związków i inicjatyw obywatelskich. Dlatego też komplementarność pomiędzy poszczególnymi projektami i przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi oraz pomiędzy działaniami różnych podmiotów i funduszy na obszarze objętym PR zostanie zapewniona poprzez powierzenie nadzoru nad realizacją wszystkich przedsięwzięć Wójtowi Gminy, który w realizacji zadań związanych z rewitalizacją będzie wspierany przez merytoryczne referaty lub komórki Urzędu Gminy.

13.1 Komplementarność przestrzenna i problemowa

W ramach Programu komplementarność przestrzenna została zapewniona poprzez zaplanowanie przedsięwzięć skoncentrowanych terytorialnie i nakierowanych na rozwiązanie konkretnego problemu w danym miejscu. Planowane przedsięwzięcia będą realizowane w taki sposób, aby nie dopuścić do przenoszenia problemu w inne miejsca. Rewitalizacja ma doprowadzić do rozwiązania problemu w danym miejscu i nie doprowadzać do jego „pozbycia” się i przeniesienia do innej części Gminy lub poza jej granice. Podczas szczegółowego planowania poszczególnych projektów będą analizowane ich wzajemne relacje w celu zapewnienia najlepszego łącznego efektu. Realizacja przedsięwzięć będzie miała na celu poprawę sytuacji na całym obszarze rewitalizacji, a nie tylko w konkretnej lokalizacji. Kluczowe dla zachowania tego wymiaru komplementarności było zaangażowanie, zarówno na etapie tworzenia Programu Rewitalizacji, jak i planowanej jego realizacji - aktywnych podmiotów spoza obszaru rewitalizacji (oprócz podmiotów z obszaru rewitalizacji). Chodzi przede wszystkim o działania służące aktywizacji społecznej i integracji. Pozwala to na osiągnięcie efektu synergicznego z działaniami prowadzonymi przez podmioty z obszaru rewitalizacji. Ponadto, zastosowano „grzebieniową” metodę programowania. Wszystkie przedsięwzięcia stanowią odpowiedź na zidentyfikowane problemy wskazane w części diagnostycznej dokumentu oraz będą uwzględniały konieczność odniesienia do problemów społecznych. Oznacza to, że zawarta w niniejszym Programie Lista projektów podstawowych jest listą bazową, która zawiera działania planowane do realizacji przez Urząd Gminy. Wszelkie inne działania, wpisujące się w zakres działań rewitalizacyjnych, mają charakter drugorzędny wobec przyjętych, i będą określane w taki sposób, żeby uzupełniały lub rozwijały działania wskazane w PR. Zróżnicowanie tematyczne projektów, przewidzianych do realizacji ze wsparciem UE, będzie skutkować (pod warunkiem uzyskania dofinansowania) połączeniem wsparcia z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego ze wsparciem z Europejskiego Funduszu Społecznego. Realizowanie projektów z listy przedsięwzięć podstawowych oraz przedsięwzięć uzupełniających ma na celu objęcie wsparciem całego obszaru rewitalizacji. Projekty i przedsięwzięcia dopełniają się wzajemnie, aby uniknąć działań pojedynczych, ze sobą nie powiązanych oraz zminimalizować ryzyko przesunięcia problemów społecznych na inne obszary. W poniższej tabeli wskazano projekty zaplanowane do realizacji w ramach PR wraz ze wskazaniem problemów, na które odpowiadają, miejsca oraz przewidywanym terminie ich realizacji.

Strona 89 z 101

Tabela 39 Komplementarność przestrzenno-problemowa rewitalizacji w Gminie Opinogóra Górna

e

-

programie

y realizujący/

-

rewitalizacji

(tytuł projektu)

Nr porządkowyNr

Szacowana wartość

Nazwa przedsięwzięcia

Lokalizacja przedsięwzięcia

realizowany cel/kierunek działań

Potencjalny podmiot/

główny problem zdiagnozowany w

Gmina Opinogóra Cel 1. Zapewnienie ukierunkowanych usług społecznych Wszystkie Projekt „Aktywni Górna niska aktywność społeczna 1.1 Działania opiekuńczo-edukacyjne 1 podobszary 900 000,00 mieszkańcy” Organizacje 1.2 Działania na rzecz integracji społecznej rewitalizacji pozarządowe Sektor prywatny

Cel 2. Poprawa stanu infrastruktury Wspólnoty Odnowienie osiedla 2.1 Budowa lub poprawa stanu infrastruktury mieszkaniowe Podobszar zły stan budynków, w tym ich otoczenia w Opinogórze społecznej/rekreacyjnej 2 Gmina Opinogóra 2 000 000,00 (infrastruktury społeczno-rekreacyjnej) Górnej przy ul. A. 2.2 Poprawa stanu budynków mieszkalnych, w tym Opinogóra Górna Mickiewicza w szczególności w zabudowaniach popegeerowskich Górna

Strona 90 z 101

Wspólnoty mieszkaniowe Zajęcie Gmina Cel 1. Zapewnienie ukierunkowanych usług społecznych edukacyjno- Opinogóra 1.1 Działania opiekuńczo-edukacyjne integracyjne dla Górna Podobszar 1.2 Działania na rzecz integracji społecznej mieszkańców niska aktywność społeczna 3 Formalnie i Opinogóra 50 000,00 Cel 2. Poprawa stanu infrastruktury osiedla nieformalne Górna 2.2 Poprawa stanu budynków mieszkalnych, w tym w Opinogórze grupy w szczególności w zabudowaniach popegeerowskich Górnej przy ul. A. mieszkańców Mickiewicza działające na terenie osiedla

Wykonanie placu Cel 2. Poprawa stanu infrastruktury Gmina zły stan budynków, w tym ich otoczenia zabaw Podobszar 2.1 Budowa lub poprawa stanu infrastruktury 4 Opinogóra 21 000,00 (infrastruktury społeczno-rekreacyjnej) w miejscowości Przedwojewo społecznej/rekreacyjnej Górna Przedwojewo

Termomodernizacja Cel 2. Poprawa stanu infrastruktury Gmina zły stan budynków, w tym ich otoczenia budynku szkoły Podobszar 2.1 Budowa lub poprawa stanu infrastruktury 5 Opinogóra 1 200 000,00 (infrastruktury społeczno-rekreacyjnej) podstawowej Kołaczków społecznej/rekreacyjnej Górna w Kołaczkowie

Cel 1. Zapewnienie ukierunkowanych usług społecznych Gmina Wszystkie niski poziom edukacji 1.1 Działania opiekuńczo-edukacyjne 6 Świetlice na nowo Opinogóra podobszary 50 000,00 1.2 Działania na rzecz integracji społecznej Górna rewitalizacji

Strona 91 z 101

Cel 2. Poprawa stanu infrastruktury Utworzenie Gmina zły stan budynków, w tym ich otoczenia Kierunek działań: Podobszar 7 Świetlicy Wiejskiej Opinogóra 300 000,00 (infrastruktury społeczno-rekreacyjnej) 2.1 Budowa lub poprawa stanu infrastruktury Rembowo w Rembowie Górna społecznej/rekreacyjnej

Cel 2. Poprawa stanu infrastruktury Utworzenie Gmina zły stan budynków, w tym ich otoczenia Kierunek działań: Podobszar 8 Świetlicy Wiejskiej Opinogóra 300 000,00 (infrastruktury społeczno-rekreacyjnej) 2.1 Budowa lub poprawa stanu infrastruktury Przedwojewo w Przedwojewie Górna społecznej/rekreacyjnej

Cel 2. Poprawa stanu infrastruktury Modernizacja Gmina zły stan budynków, w tym ich otoczenia Kierunek działań: Podobszar 9 Świetlicy Wiejskiej Opinogóra 150 000,00 (infrastruktury społeczno-rekreacyjnej) 2.1 Budowa lub poprawa stanu infrastruktury Pałuki w Pałukach Górna społecznej/rekreacyjnej

Źródło: opracowanie własne

Strona 92 z 101

13.2 Komplementarność proceduralno-instytucjonalna

Zarządzanie PR zbudowano na dotychczasowych doświadczeniach, jak również nowych trendach w tym zakresie. Wzięto pod uwagę szczególnie istotny aspekt partycypacji społecznej i uczestnictwa poszczególnych osób i podmiotów w procedurach wdrażania PR. Dlatego też zaproponowana struktura zarządzania PR uwzględnia zarówno partycypację społeczną jak również udział dotychczasowej struktury Urzędu Gminy i koordynacji podejmowanych działań. Zarządzaniem realizacją Programu Rewitalizacji będzie zajmował się Urząd Gminy, który będzie odpowiedzialny za inicjowanie działań obejmujących przygotowanie, prowadzenie i ocenę rewitalizacji, za zapewnienie aktywnego udziału interesariuszy rewitalizacji w procesie partycypacji społecznej oraz obsługę organizacyjną i administracyjną wdrażania Programu Rewitalizacji. System zarządzania Programem Rewitalizacji zapewnia ponadto partycypację interesariuszy procesu rewitalizacji, co wzmacnia komplementarność proceduralno-instytucjonalną.

13.3 Komplementarność źródeł finansowania

Inicjowanie dialogu społecznego z interesariuszami procesu rewitalizacji pozwoli uzyskać także komplementarność funduszy poprzez możliwość uzyskania wsparcia finansowego dla działań podejmowanych przez podmioty inne niż Urząd Gminy. W szczególności wskazane jest podjęcie działań przez podmioty zarządzające budynkami mieszkalnymi i użytkowymi oraz prywatnych inwestorów, co umożliwi kompleksową przemianę przestrzeni publicznej. Przy założeniu, że stymulowanie zdolności inwestycyjnych ma kluczowe znaczenie dla dynamiki pożądanych zmian, należy położyć nacisk na zdolność łączenia prywatnych i publicznych źródeł finansowania. Komplementarność źródeł finansowania, w kontekście polityki spójności 2014-2020, oznacza także, że /przedsięwzięcia rewitalizacyjne, wynikające z Programu Rewitalizacji opierają się na konieczności umiejętnego uzupełniania i łączenia wsparcia ze środków EFRR, EFS i FS z wykluczeniem ryzyka podwójnego dofinansowania. Jednakże biorąc pod uwagę, że realizacja projektów została zaplanowana od roku 2019 lub nawet od 2020 r., to biorąc pod uwagę ograniczoną już dostępność środków UE z perspektywy 2014-2020, należy się spodziewać, że projekty będą korzystały głównie z dostępnych środków krajowych.

13.4 Komplementarność międzyokresowa

Komplementarność międzyokresowa zapewniona jest poprzez wzajemne uzupełnianie się projektów już zrealizowanych z przedsięwzięciami zaplanowanymi. W szczególności projekty te muszą być ukierunkowane na osiągnięcie tego samego lub podobnego celu. Realizacja zaplanowanych zadań w ramach Programu Rewitalizacji dla Gminy Opinogóra Górna wpłynie na rozwiązanie sytuacji kryzysowej. Działania te obejmują zadania społeczne, jak i infrastrukturalne, co w ostateczności przyczyni się do kompleksowego rozwiązania zdiagnozowanych problemów. W poprzednim okresie finansowania, tj. 2007-2013, termin rewitalizacja dotyczył w znacznej mierze przedsięwzięć infrastrukturalnych.

Strona 93 z 101

Głównym obszarem inwestycji były remonty budynków użyteczności publicznej, zagospodarowanie przestrzeni publicznych. Poniżej zostały zaprezentowane najważniejsze z projektów zrealizowanych w ostatnich latach, w tym w szczególności stanowiące punkt wyjścia dla realizacja projektów w niniejszym PR lub stanowiące przestrzeń do realizacji projektów „miękkich” PR w latach 2019-2023. Ponadto część projektów, stanowiących fundament do procesów rewitalizacji, została lub jest realizowana z perspektywy finansowej UE 2014-2020: PROW 2007-2013 LEADER Działanie 413 „Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju”

1. Uroczystość nadania gminie herbu i flagi połączona z organizacją pikniku Opinogórskiego – wartość projektu 36 005,76 zł, wysokość dofinansowania 27 350,21 zł. 2. Dożynki gminne – promocją dorobku kulturowego gminy Opinogóra Górna – wartość projektu 39 650,78 zł, wysokość dofinansowania 27 781,12 zł. 3. Utworzenie miejsca integracji społecznej poprzez sport pod nazwą "OPINOGÓRA GÓRNA AKTYWNA GMINA" (siłownia w Opinogórze Górnej - wartość projektu 31 291,49 zł, wysokość dofinansowania 26 904,75 zł.

PROW 2007-2013 LEADER Działanie 413 „Odnowa i rozwój wsi”

4. Przebudowa pomieszczeń gospodarczych na cele społeczno – kulturalne i rekreacyjne dla mieszkańców Lokalnej Grupy Działania „Ciuchcia Krasińskich” – wartość projektu 223 950,92 zł, wysokość dofinansowania 136.555,00 zł (remont pomieszczeń GOK w Opinogórze Górnej).

PROW 2007-2013 Działanie 313, 322, 323 „Odnowa i rozwój wsi”

5. Remont, przebudowa, budowa obiektów komunikacji i użyteczności publicznej oraz wykonanie placu zabaw w miejscowości Opinogóra Górna, powiat ciechanowski – wartość projektu 382 241,79 zł, wysokość dofinansowania 234 984,00 zł. 6. Aranżacja pomieszczeń przy byłym składzie opału na potrzeby Gminnego Ośrodka Kultury i utworzenie terenu zielonego oraz modernizacja (przebudowa) istniejącego boiska sportowego z budową trybun i oświetleniem boiska jako przedsięwzięcia sfery kulturalno - społecznej w centrum wsi Opinogóra Górna – wartość projektu 272 458,61 zł, wysokość dofinansowania 152 888,00 zł.

PROW 2007-2013 Działanie 321 „Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej”

7. Racjonalizacja gospodarki wodno – ściekowej na terenie gminy Opinogóra Górna – etap II – wartość projektu 1 845 366,15 zł, wysokość dofinansowania 1 073 514,00 zł (modernizacja SUW w Opinogórze Górnej).

ZPORR WM

8. Priorytet 3 - Rozwój Lokalny, Działanie 3.1 Obszary wiejskie – Przebudowa drogi gminnej Strona 94 z 101

Pomorze - Opinogóra Górna na odcinku od km 0+000 do km 3+ 729,17 – wartość projektu 1 328 479,60 zł, wysokość dofinansowania 782.217,33 zł. 9. Działania 2.3 „Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa” - Przekwalifikowanie zawodowe nową szansą dla rolników Gminy Opinogóra Górna - wartość projektu 248 968,84 zł, wysokość dofinansowania 248 969,84 zł.

RPO WM 2007-2013

Działanie 3.1 Infrastruktura drogowa

10. Przebudowa dróg gminnych w środkowo – wschodniej części gminy Opinogóra Górna – wartość projektu 3 786 959,52 zł, wysokość dofinansowania 2.886.679,74 zł

Działanie 2.2 Rozwój e-usług

11. Rozwój e-usług dla obywateli gminy Opinogóra Górna – wartość projektu 344 951,02 zł, wysokość dofinansowania 293 208,36 zł.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013

12. Działanie 9.5 Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich – Internet jako narzędzie wyrównywania szans edukacyjnych na terenie gminy Opinogóra Górna – wartość projektu 43 614,00 zł, wysokość dofinansowania 43 614,00 zł. 13. Działanie 9.1 Poddziałanie 9.1.2 Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszenie różnic w jakości usług edukacyjnych – Wiedza naszym atutem – wartość projektu 530 605,00 zł, wysokość dofinans. 530 605,00 zł. 14. Działanie 9.1 Poddziałanie 9.1.2 Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszenie różnic w jakości usług edukacyjnych - Edukacja bez porażek - wartość projektu: 615 906,00 zł, wysokość dofinans. 597 366,00 zł. 15. Działanie 9.5 Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich - Dziecko aktorem i widzem - wartość projektu: 49 654,00 zł, wysokość dofinansowania 49 654,00 zł. 16. Działanie 9.1 Poddziałania 9.1.2 Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszenie różnic w jakości usług edukacyjnych - Dążymy do celu - wartość projektu: 596 633,00 zł, wysokość dofinansowania 577 193,00 zł. 17. Działanie 9.5 Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich – Wielki teatr małych aktorów - wartość projektu 49 939,00 zł, wysokość dofinansowania 49 939,00 zł. 18. Działanie 9.5 Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich - Nowe kwalifikacje na nowy start - wartość projektu 49 939,00 zł, wysokość dofinansowania 48 850,00 zł. 19. Działanie 9.1 Wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie oświaty Poddziałanie 9.1.1.Zmiejszenie nierówności Strona 95 z 101

w stopniu upowszechniania edukacji przedszkolnej - Mam 5 lat i poznaję świat - wartość projektu 261 799,30 zł, wysokość dofinansowania 251 578,55zł. 20. Działanie 9.1 Wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie oświaty Poddziałanie 9.1.1. Zmniejszenie nierówności w stopniu upowszechniania edukacji przedszkolnej - Kolorowe Kredki - wartość projektu 59 560,00 zł, wysokość dofinansowania 59 560,00 zł. 21. Działanie 7.1 Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji Poddziałanie 7.1.1 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez ośrodki pomocy społecznej – Program aktywnej integracji w gminie Opinogóra Górna – wartość projektu 82 983,00 zł, wysokość dofinansowania 74 269,98 zł. 22. Działanie 7.1 Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji Poddziałanie 7.1.1 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez ośrodki pomocy społecznej – Program aktywnej integracji w gminie Opinogóra Górna – wartość projektu 118 942,00 zł, wysokość dofinansowania 106 453,09 zł. 23. Działanie 7.1 Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji Poddziałanie 7.1.1 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez ośrodki pomocy społecznej – Program aktywnej integracji w gminie Opinogóra Górna – wartość projektu 117 595,78 zł, wysokość dofinansowania 105 248,22 zł. 24. Działanie 7.3 Inicjatywy lokalne na rzecz aktywnej integracji – Czas na aktywność - wartość projektu 46 876,00 zł, wysokość dofinansowania 46 876,00 zł. 25. Działanie 7.1 Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji Poddziałanie 7.1.1 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez ośrodki pomocy społecznej – Program aktywnej integracji w gminie Opinogóra Górna – wartość projektu 125 932,87 zł, wysokość dofinansowania 112 709,92 zł. 26. Działanie 7.3 Inicjatywy lokalne na rzecz aktywnej integracji – Aktywny senior - wartość projektu 48 980,00 zł, wysokość dofinansowania 48 980,00 zł. 27. Działanie 7.1 Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji Poddziałanie 7.1.1 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez ośrodki pomocy społecznej – Program aktywnej integracji w gminie Opinogóra Górna – wartość projektu 358 400,00 zł, wysokość dofinansowania 320 768,00 zł. 28. Działanie 7.2 Przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnieniu sektora ekonomii społecznej Poddziałanie 7.2.1 Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym – Klub Integracji Społecznej w Gminie Opinogóra Górna - wartość projektu 969 397,00 zł, wysokość dofinansowania 969 397,00 zł.

Strona 96 z 101

POIiŚ Działanie 9.3 Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej – plany gospodarki niskoemisyjnej

29. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego Gminy Opinogóra Górna poprzez opracowanie Planu gospodarki niskoemisyjnej – wartość projektu 32 964,00 zł, wys. dofinans. 28 019,40 zł.

PROW 2014-2020

30. Poddziałanie 19.2 Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność – Budowa ścieżki pieszo-rowerowej stanowiącej proekologiczny szlak turystyczno-dydaktyczny w Opinogórze Górnej – wartość projektu 67 650,66 zł, wysokość dofinansowania 34 626,00 zł. 31. Poddziałanie 19.2 Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność - Udostępnienie ekologiczno – edukacyjnej przestrzeni publicznej poprzez uporządkowanie i renowację terenu zieleni w Opinogórze Górnej – wartość projektu 130 000,00 zł, wysokość dofinansowania 48 000,00 zł.

RPO WM 2014-2020

32. Działanie dla osi priorytetowej X „Edukacja ogólna i przedszkolna”, poddziałanie 10.1.1 „edukacja ogólna (w tym w szkołach zawodowych)” - Rozwój kompetencji kluczowych szansa na lepsza przyszłość - wartość projektu 502 404,32 zł, wnioskowana kwota pomocy 477 120,32 zł. 33. Działanie dla osi priorytetowej IX Działanie 9.2 Usługi społeczne i usługi opieki zdrowotnej Poddziałanie 9.2.1 Zwiększenie dostępności usług społecznych – Rozwój usług środowiskowych w „Świetlicy pod kasztanami” w Opinogórze Górnej - wartość projektu 319 656,24 zł, wnioskowana wysokość dofinansowania 297 280,30 zł (projekt w trakcie realizacji).

Strona 97 z 101

Spis tabel

Tabela 1 Wskaźniki służące analizie zróżnicowania jednostek analitycznych ...... 16 Tabela 2 Liczba mieszkańców poszczególnych jednostek ...... 18 Tabela 3 Zmiany w strukturze wiekowej mieszkańców Gminy ...... 19 Tabela 4 WSKAŹNIKI DELIMITACYJNE - wskaźnik zmiany udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym w ogóle ludności oraz wskaźnik obciążenia demograficznego ...... 20 Tabela 5 WSKAŹNIK DELIMITACYJNY - Liczba osób korzystających ze świadczeń socjalnych w przeliczeniu na 100 osób ...... 21 Tabela 6 WSKAŹNIK DELIMITACYJNY - poziom bezrobocia ...... 23 Tabela 7 Wyniki egzaminu kończącego szkołę podstawową w roku szkolnym 2015/2016 ...... 24 Tabela 8 Wyniki z egzaminu gimnazjalnego w roku szkolnym 2017/2018 ...... 24 Tabela 9 WSKAŹNIK DELIMITACYJNY - edukacja ...... 25 Tabela 10 Organizacje pozarządowe na terenie Gminy ...... 26 Tabela 11 WSKAŹNIK DELIMITACYJNY - frekwencja w wyborach sołeckich ...... 27 Tabela 12 WSKAŹNIK DELIMITACYJNY - podmioty gospodarcze ...... 28 Tabela 13 WSKAŹNIK DELIMITACYJNY - transport publiczny ...... 29 Tabela 14 WSKAŹNIK DELIMITACYJNY - budynki mieszkalne...... 31 Tabela 15 WSKAŹNIK DELIMITACYJNY - azbest ...... 34 Tabela 16 Podsumowanie analizy wskaźnikowej w zakresie sfery społecznej ...... 43 Tabela 17 Podsumowanie analizy wskaźnikowej w zakresie pozostałych sfer ...... 44 Tabela 18 Obszar zdegradowany i rewitalizacji w Gminie Opinogóra Górna ...... 45 Tabela 19 Dane demograficzne dla podobszaru „Rembowo” ...... 50 Tabela 20 Pozostałe dane społeczne dla podobszaru „Rembowo” ...... 51 Tabela 21 Dane z pozostałych sfer (gospodarczej, technicznej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz środowiskowej) dla podobszaru ”Rembowo” ...... 51 Tabela 22 Dane demograficzne dla podobszaru „Przedwojewo”...... 53 Tabela 23Pozostałe dane społeczne dla podobszaru „Przedwojewo” ...... 53 Tabela 24 Dane z pozostałych sfer (gospodarczej, technicznej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz środowiskowej) dla podobszaru „Przedwojewo” ...... 54 Tabela 25 Dane demograficzne dla podobszaru „Pałuki” ...... 57 Tabela 26 Pozostałe dane społeczne dla podobszaru „Pałuki” ...... 57 Tabela 27 Dane z pozostałych sfer (gospodarczej, technicznej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz środowiskowej) dla podobszaru „Pałuki” ...... 58 Tabela 28 Dane demograficzne dla podobszaru „Kołaczków” ...... 58 Strona 98 z 101

Tabela 29 Pozostałe dane społeczne dla podobszaru „Kołaczków” ...... 59 Tabela 30 Dane z pozostałych sfer (gospodarczej, technicznej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz środowiskowej) dla podobszaru „Kołaczków” ...... 60 Tabela 31 Dane demograficzne dla podobszaru „Opinogóra Górna” ...... 60 Tabela 32 Pozostałe dane społeczne dla podobszaru „Opinogóra Górna” ...... 61 Tabela 33 Dane z pozostałych sfer (gospodarczej, technicznej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz środowiskowej) dla podobszaru „Opinogóra Górna” ...... 63 Tabela 34 Cele i kierunki działań rewitalizacyjnych ...... 65 Tabela 35 Lista uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych ...... 76 Tabela 36 Szacunkowe ramy finansowe projektów podstawowych...... 79 Tabela 37 Wskaźniki PR ...... 83 Tabela 38 Wskaźniki produktu i rezultatu projektów podstawowych PR ...... 83 Tabela 39 Komplementarność przestrzenno-problemowa rewitalizacji w Gminie Opinogóra Górna ...... 90

Spis map

Mapa 1 Gmina Opinogóra Górna na tle terytorium województwa i powiatu ...... 7 Mapa 2 Jednostki referencyjne wydzielone w Gminie ...... 14 Mapa 3 Obszar zdegradowany na tle Gminy ...... 46 Mapa 4 Podobszary rewitalizacji na tle Gminy ...... 47

Spis zdjęć

Zdjęcie 1 Przykład budownictwa jednorodzinnego ...... 31 Zdjęcie 2 Przykład budownictwa wielorodzinnego ...... 31 Zdjęcie 3 Prace termomodernizacyjne na budynku Urzędu Gminy ...... 32 Zdjęcie 4 Spacer studyjny w Opinogórze Górnej – osiedle przy ul. A. Mickiewicza ...... 37 Zdjęcie 5 Przykład zniszczonej ulicy ...... 38 Zdjęcie 6 Przykład zdekapitalizowanej sieci kanalizacyjnej ...... 38 Zdjęcie 7 Główna ulica w Rembowie ...... 48 Zdjęcie 8 Teren prywatnego przedsiębiorstwa rolniczego w Rembowie na terenie którego znajdują się zabytkowe pozostałości zespołu dworskiego ...... 49 Zdjęcie 9 Potencjalne miejsce do zaadaptowania/wykorzystania/zagospodarowania – budynek w Rembowie ...... 49 Strona 99 z 101

Zdjęcie 10 Potencjalne miejsce do zaadaptowania/wykorzystania/zagospodarowania – staw w Rembowie ...... 50 Zdjęcie 11 Zabudowania popegeerowskie na terenie Przedwojewa ...... 52 Zdjęcie 12 Zabudowania wielorodzinne na terenie Przedwojewa ...... 52 Zdjęcie 13 Istniejący plac zabaw w Przedwojewie ...... 54 Zdjęcie 14 Dwór z ok. 1920 r...... 55 Zdjęcie 15 Zabudowania popegeerowskie na terenie Pałuk ...... 55 Zdjęcie 16 Budynek wielorodzinny w Pałukach ...... 56 Zdjęcie 17 Świetlica wiejska w Pałukach ...... 56 Zdjęcie 18 Budynek wielorodzinny w Kołaczkowie...... 59 Zdjęcie 19 Przykład stanu technicznego budynku wielorodzinnego na terenie osiedla mieszkaniowego w Opinogórze Górnej przy ul. A. Mickiewicza ...... 62 Zdjęcie 20 Świetlica wiejska na terenie osiedla mieszkaniowego w Opinogórze Górnej przy ul. A. Mickiewicza ...... 63 Zdjęcie 21 Spotkanie konsultacyjne w dniu 26.07.2019 ...... 86

Strona 100 z 101

INFORMACJA O WYKONAWCY

Pracownia 3E sp. z o.o. od wielu lat (wcześniej jako indywidualna działalność gospodarcza) zajmuje się badaniami społecznymi i ewaluacjami realizowanymi na rzecz różnych podmiotów, krajowych i europejskich, w tym organizacji pozarządowych i instytucji publicznych. Współpracując z lokalnymi samorządami zespół Pracowni 3E opracowuje dokumenty strategiczne poprzedzone wnikliwą diagnozą. W portfolio Firmy znajdują się Strategie Rozwoju JST, Lokalne / Gminne Programy Rewitalizacji, badania dotyczące aktywności organizacji pozarządowych na danym terenie oraz szereg badań ewaluacyjnych dotyczących społecznych aspektów działalności samorządów.

www.pracownia3e.pl

Strona 101 z 101