2012

FYLKESMANNEN Kartlegging I HORDALAND av kystlynghei i Hordaland

Innhold:

Forord 5 1.0. Innleiing 6 2.0. Kystlynghei 8 2.1. Utviklinga 9 2.2. Hos oss i dag 10 2.3. Nitrogen forureining 10 2.4. Framtida 11 3.0. Skjøtsel 11 3.1. Sviing 13 3.2. Skjøtselplan 14 4.0. Aktuelle tilskotsordningar: 15 4.1. Regionalt miljøprogram (RMP) 15 4.2. Særskilde miljøtiltak i jordbrukets (SMIL) 15

F@A@ Registreringar av kystlynghei i kommunane: BG

F@B@ Sveio BI 5.1.1. Kart over Sveio 20 5.1.2. Registrering av områder med lyng i Sveio 22 5.1.3. Døme på lyngområder i Sveio 28

F@C@ Bømlo DC 5.2.1. Kart over Bømlo 34 5.2.2. Registrering av område med lyng i Bømlo 37 5.2.3. Døme på lyngområder i Bømlo 41

F@D@ Stord EE 5.3.1. Kart over Stord 46 5.3.2. Registrering av område med lyng i Stord 47 5.3.3. Døme på lyngområder i Stord 48

F@E@ Fitjar FA 5.4.1. Kart over Fitjar 52 5.4.2. Registrering av område med lyng i Fitjar 54 5.4.3. Døme på lyngområder i Fitjar 58

F@F@ Austevoll GC 5.5.1. Kart over Austevoll 64 5.5.2. Registrering av område med lyng i Austevoll 66 5.5.3. Døme på lyngområder i Austevoll 68 F@G@ Sund HC 5.11.1. Kart over Sund 74 5.11.2. Registrering av område med lyng i Sund 76 5.11.3. Døme på lyngområder i Sund 80

F@H@ Fjell IE 5.7.1. Kart over Fjell 86 5.7.2. Registrering av område med lyng i Fjell 88 5.7.3. Døme på lyngområder i Fjell 92

F@I@ Øygarden JE 5.11.1. Kart over Øygarden 96 5.11.2. Registrering av område med lyng i Øygarden 98 5.11.3. Døme på lyngområder i Øygarden 103

F@J@ Askøy BAG 5.5.1. Kart over Austevoll 108 5.5.2. Registrering av område med lyng i Austevoll 110 5.5.3. Døme på lyngområder i Austevoll 114

F@BA@ Meland BBG 5.9.1. Kart over Meland 118 5.9.2. Registrering av område med lyng i Meland 120 5.9.3. Døme på lyngområder i Meland 123

F@BB@ Radøy BCG 5.10.1. Kart over Radøy 128 5.10.2. Registrering av område med lyng i Radøy 130 5.10.3. Døme på lyngområder i Radøy 132

F@BC@ Fedje BDG 5.6.1. Kart over Fedje 138 5.6.2. Registrering av område med lyng i Fedje 139 5.6.3. Døme på lyngområder i Fedje 141

F@BD@ Austrheim BEE 5.5.1. Kart over Austrheim 146 5.5.2. Registrering av områder med lyng i Austrheim 148 5.5.3. Døme på lyngområder i Austrheim 154

F@BE@ Lindås BFG 5.8.1. Kart over Lindås 158 5.8.2. Registrering av område med lyng i Lindås 160 5.8.3. Døme på lyngområder i Lindås 163

6.0 . Tal på sau i kommunane 164

7.0 . Vurderinger 166 7.1. Verdisetting av naturtyper i kommunane 166 7.2. Vurdering av bevaringsverdi (NINA-91) 168

8.0 . Konklusjon 169 Forord

Kystlynghei i Hordaland er ei verdifull ressurs for berekraftig jordbruksproduksjon og som utvald naturtype. Kulturmarka er ein truga naturtype som Noreg har eit internasjonalt ansvar for å sikre. I Hordaland er tradisjonelle driftsformer som beiting og lyngsviing framleis ein levande tradisjon. Attgroinga av kystlyngheiområda skjer rask med opphør av drift og ved endra arealbruk. Rapporten som no ligg føre er eit viktig faggrunnlag om status for kystlyngheier i Hordaland, og eit viktig ledd i arbeidet med å stoppe tapet av biologisk mangfald i norsk natur. I Regionalt miljøprogram (RMP) for perioden 2004 – 2008 og 2008 – 2012 i Hordaland vart det etablert eigne tilskotsordningar knytt til landskapsskjøtsel. Ordningane i programmet skal sikre og vidareutvikle eit produksjonsdyktig landskap og samstundes ta omsyn til samfunnsinteresser knytt til natur- og kulturhistoriske verdiar. Landskapsskjøtsel som ei produksjonsform føreset å definere gode og velfungerande landskap som eit eige mål. I arbeidet med forvaltning og skjøtsel av naturtypen kystlynghei er det mogleg å kombinere landskapsskjøtsel med å stimulere til tradisjonelle driftsformer som produksjon av kvalitetsprodukt av kjøt. Dermed vil både landskap, berekraftige driftsformer og regionale produkt med ei unik historie være med å gjensidig marknadsføre kvarandre og styrke næringa sine inntektsmuligheiter. Denne type driftsformer er med å halde større areal i drift, samstundes som produksjonskostnadene vert haldne nede. Som eit ledd i oppfølging av RMP vart det etablert eit prosjekt for å kartleggje status for skjøtsel og utforming av kystlynghei i Hordaland. Resultata skulle nyttast til å målstyre prioriteringar og dei økonomiske verkemidla i fylket. Arbeidet starta opp i 2004 og vart sluttført i 2010. Til å gjennomføre arbeidet vart Aase Nøttveit frå Fitjar kommune leigd inn til å gjennomføre arbeidet med å kontakte kommunane, synfaring og kartlegging i felt og utarbeiding av rapporten som no føreligg. I 2009 vart det vedtatt ei ny lov om forvaltning av naturens mangfald (Naturmangfaldlova). Med heimel i lova er det no lagt fram om at Kystlynghei skal vere Utvald naturtype. Grunnlaget som er gjort i rapporten er viktig kunnskap som kan nyttast av kommunal forvaltning knytt til bruk av lovverk som plan og bygningslova og økonomiske verkemiddel knytt til forskrift om tilskot til spesielle miljøtiltak (SMIL) og forskrift om tilskot frå regionalt miljøprogram i Hordaland (RMP). Kystlynghei er ein dynamisk naturtype som endrar karakter etter driftsforma. Utan aktive bønder på kysten som driv eit beitebruk er det ikkje råd på lang sikt å ta vare på naturtypen.’

10.12.2012 Åse Vaag, ass. landbruksdirektør Fylkesmannens landbruksavdeling

kommune 5 kystlynghei 1.0. innleiing og metode

Gullvatnet, Sveio 2005

kystlynghei 6 kommune Mål og metode ved kartlegging av kystlynghei i Hordaland

Kartlegginga av kystlynghei skal vise kor det framleis er kystlynghei og korleis tilstanden er i dag. Hovudmålet er å stimulere til meir bruk av desse verdifulle areala slik at kystlynghei som kulturmarkstype vert ivaretatt. Kartlegginga skal og gje hjelp til forvaltarar i kommune og fylke til å målrette sitt arbeide. I registreringa er kvar kommune skildra, kart med områdeinndeling med eigen tabell og fotodokumentasjon.

I kartet er areala delt inn i 3 område: Orange: Kystlynghei i attgroing dvs framleis ope preg, men med tydeleg attgroing. Med mindre det skjer snarleg endring i driftsform vil beitet sin karakter verte endra. Dette lyngbeite kan settast i stand ved rydding, sviing og beiting. Rosa: Kystlynghei i god hevd dvs ope lynghei med lite attgroing. Område vert skjøtta med beiting eller har nylig vore skjøtta. Lynghei som er i ferd med å settast i stand ved rydding, sviing og beiting kan og være med her. Blå skravering: spesielt fint område. dette syner at lyngbeite er i særs god hevd eller at område har andre kvalitetar som gjer det driftsmessig spesielt godt eigna som lyngbeite. Det kan være store område utan fysiske inngrep, lite utsett for spreiing av uønska planter eller høg røsslyngdominans.

Kommunane er i tabell delt inn i område med nummer og skildring av landskapet. I kvart område er dei stadene som er vurdert som aktuelle lyngbeiteareal tatt med. Kvart stad er lyngbeite skildra ut frå tilstand. Informasjonen om skjøtsel og aktuelle kommentar er tatt med.

Det har tidligare vore utarbeidd rapportar (NINA, NNI og MVA) for kartlegging av verdifulle naturtypar. Skilnaden mellom desse registreringane er at fokuset i denne rapporten ligg på verdien av kystlynghei som kulturlandskap, dvs den tradisjonelt opne kystlyngheia som produksjonsareal i jordbruket. Tidligare rapportar legg meir vekt på verdi knytt opp mot biologisk mangfald, sjeldne planter og spesielt verdifulle naturtypar.

Kartlegging er gjort ved markvandringar i terrenget, registrering frå bilvindauga og ved bruk av flyfoto. I tillegg til eigne observasjonar har ein fått hjelp frå lokale brukarar og tilsette ved landbrukskontora. Kystlyngheia er avhengig av bruk og tilstanden vil difor være i endring, og kartlegginga må

innleiing 7 kystlynghei Eggøy nord-aust, 2002

kystlynghei 8 kommune 2.0. kystlynghei

Kystlyngheiene er en naturtype med opne, trelause heier langs kysten, dominert av røss - lyng. Dei vert skjøtta ved beiting og jevnleg sviing. Røsslyngen trivst i fattigt jordsmonn. Ved å svi lyngheia vert næringsstoff fjerna frå bakken og det gjer gode vilkår for røsslyngen. Dei seinare åra med mindre beitepress på kystlyngen vil sviing og motarbeide attgroing og forelding av røsslyngen.

Tradisjonelt strekte det seg eit belte med kystlynghei fra Spania i sør til polarsirkelen i nord. Naturtypen er begrensa til sterkt oseaniske områder som gjev den vintergrøne røsslyngen lang vekstsesong, noko som fører til gode forhold for vinterbeitende husdyr. Denne naturtypen har vorte svært redusert i omfang dei siste 50 åra og er å rekne som ein trua kulturmarktype. I Norge strekker lyngheibeite seg i eit 25-40 km bredt belte langs kysten. Dvs at i desse 5 kommunane er alt arealet innafor dette beltet. I røynda vil område som vert vinterbeita reduserast når høgd over havet kjem opp i omlag 300 m.

<.;. Utviklinga

Kystlyngheiene som ein type kultur-landskap er skapt ved menneskes bruk av ressursane. Dette starta for om lag 5000 år sidan, den gang det voks skog heilt ut til havkanten. Over lang tid vart skogen fjerna ved ”svedjejordbruk”, dvs. skogen vart brent og marka dyrka. Sviing og beiting er det som skal til for å ta var på kystlyngheiene. Røsslyng vart teke i bruk som fòrplante og lyngområda vart Eggøy nord-aust, 2002 utvida ved fortsatt brenning av skog og beiting av dyr. Slik vart ny skog halden nede. Da jernreidskap vart teke i bruk til oppdyrking av innmark vart nye gardsbruk rydda langs kysten i Sunnhordland. Både innmark og utmark vart svidde, beita og slått. Begge områda var viktige for produksjon. Det største auken av lynghei var i eldre jernalder og i vikingtida. Ein kan sei at det opne kystlandskapet som me fortsatt kjenner i dag, er det kulturlandskapet som vart skapt gjennom sviing og beiting i om lag 3000 år. Hos oss vart lyngheiene redusert frå byrjinga av 1900 talet. Dei beste areala på fastland vart då dyrka opp til åker og eng. Etterkvart som mekanisering og effektivisering auka fra kring 1950, vart og mykje av utmarka liggjande ubrukt. Lyngslåtten tok slutt og kunnskapen om sviing vart ikkje halde ved like. Dei sauerasane som var tilpassa kystlandskapet og vinterbeiting vart dei fleste stader bytta ut med nye raser som ikkje hadde samme eigenskaper til utnytting av vinterbeiting i desse karrige områda.

kommune 9 kystlynghei <.<. Hos oss i dag

Det er framleis opne område med kystlynghei i ytre Sunnhordland, men svært lite er i god hevd med tradisjonell skjøtsel. Dei områda som ikkje vart oppdyrka, er helst areal mot fjell, sjø og på øyane. På –60 tallet vart det planta bartre mange stader, noko som gjer tradisjonell skjøtsel med sviing vanskeleg. Sitkagrana som var ein ny treslag i Norge hadde og eigenskapen til å frø seg på øyane lengst ute i havet. Dette er no ein trussel for det tradisjonellt opne kulturlandskap kor det ikkje lenger er beitedyr eller beitepresset ikkje er stort nok. I slike områder tek eineren over og tilvekst av lauvtre, særleg rogn aukar sterk. Fra 1950 auka interessa for avlsarbeid på husdyr, mellom anna for å auka dyra sin yteevne. Den norske villsaurasen, som hadde tilpassa seg klima og natur gjennom fleire tusen år vart i løpet av nokre tiår omtrent borte. Berre i Austevoll var det nokre flokkar att. Her var det bønder som ikkje ville bytte ut den nøysame og vare sauen med tyngre rasar. Den norske villsauen har difor fått namnet ”Austevoll sauen”mange stader.

<.=. Nitrogenskader frå nedbør

Ein del områder har gått frå å være lynghei til grashei på grunn av auka nitrogentilførsel. På 80-talet auka tilførselen av nitrogen gjennom nedbør. Størst var nedfallet i sør og sørvest- Norge. Røsslyng treng svært små mengder nitrogen. Auka tilførsel fører til at vekstperioden vert forlenga og lyngen får ikkje normal vinterkvile. Lyngen vert då utsatt for frost- og tørkeskader som dreper plantane. I slike område etablere grasarter og spesiellt blåtopp seg. Kartet viser at Sveio er eit område som har vore særleg utsett for slike skader. Nå er nitrogen- forurensinga noko mindre, og i område der attgroing vert halde nede ved rydding, sviing og beiting, vert det spanande å sjå om røsslyngen vil ta seg opp att.

PSQZX 1: Kartet til venstre viser at område med store skader på røsslyng og overgang til blåtoppdominert hei er avgrensa til kystområde med nitrogen-nedfall større enn 1 kg pr daa i året. (Birøkteren nr.9- 2002)

kystlynghei 10 innleiing <.>. Framtida

Det er gjort forskingsarbeid (NINA-91) for å kartlegge dei lyngområda som har verneverdi på fylkes- og landsplan. Areal i kvar kommune er vurdert og verdsatt. Dette var eit viktig arbeid. Men det er opp til dei som forvalter areala og bestemme kva områd som skal være ope kystlynghei om 50 år. Dei stadene der det er interesse for tradisjonell skjøtsel og istandsetting vil sannsynlegvis framstå som verdifullt i framtida. Dei siste ti åra har interessa for villsauen auka. Villsaukjøtet har fått sitt eige merkenavn. Det skal være eit kvalitetsstempel og gje betre pris. Mykje verdifull kunnskap om bruk av lyngheiene er blitt borte, og sidan det mest ikkje har vore brent lyng dei siste 40 åra er det mykje å ta att. Det seier seg sjølv at ikkje alt kan setjast i stand. Skog har vorte planta og hytter har komne til. På slike stader vil sviing så og sei være umogeleg.

Dei siste åra har det vore ein jamn auke av lyngområde som er kome i bruk att. Vert dei igjen verdsett som ein ressurs, då er det von om at ettertida får behalda noko av dette spesielle landskapet.

3.0. skjøtsel

Før vart lyngheiene ved kysten utnytta på mange måtar. Sau og geit beita heile året, kyr og hest om sommaren. Dei milde vintrane som gav mykje lengre beitesesong der enn i innlandet. Om nettene var kyrne i gardflorenen. Då kunne gjødsla samlast opp og brukast i åkrane på innmarka. Skjærelyng vart hausta til vinterfòr og rivelyng vart nytta til opptenning og til brenne når flatbrød og lefser skulle steikast. Med jevne mellomrom vart lyngen svidd for å fornyast. Dermed vart fòrverdien på arealet halden oppe. Torva i myra vart nytta til brense, torvstrøet i fjøset og seinare som tilsetting til gjødsla.

For å skjøna kva som er rett stell av lyngheia er det naudsynt å vete kva slags syklus den har. Erfaringer rundt dette er blitt borte. Det er ikkje sjølvsagt at ein i dag skjønar verdien av å brenne lyng.

innleiing 11 kystlynghei Fire faser i lyngheia sin livssyklusen.

1. Pionerfasen. (2-4 år) Etter sviing vil frøa i jorda spire pga betre lysforhold og næring frå oska. Mykje gras og urter gjev godt sommerbeite.

2. Byggefasen. (5- 15 år etter sviing) Røsslyngen blir tettvokst og mindre lys kjem ned til bakken. Røsslyngen vil ta over det meste av planteveksten.

3. Moden fase. (Neste 15-20 år) Veksten blir mindre. Nå bør lyngen sviast, slik at ein ny pionerfase kan ta til. Gjer ein ikkje det vile lyngen få meir treverk og mindre grøn urtevekst. Fòrverdien vert då mindre.

4. Degenerasjonsfasen (opp mot 40-50 år) Røsslyngen får grove greiner og lite bladverk. Lyset slepp ned til botnen og andre arter vil spire. Etter det kjem enkelttrær og buskar, for i neste omgang å ta over området. Neste trinn er at lyngheia er blitt skog.

1: Lyng tidlig i pionerfasen.

2: Lyng i byggfasen

4: Lyng i degenerasjons fasen. 3: Lyng i moden fase.

kystlynghei 12 innleiing =.;. Sviing

Å svi lyng er noko som heller få kan i dag. Difor er det viktig dei nye generasjonane skaffer seg erfaring og kunnskap om dette. Overgrodd lynghei, som vi har rikeleg av, brenn sterkare enn lynghei som er i god hevd. Difor er det ekstra viktig å ha eit godt samarbeid med lokalt brannvesenet. Brannvakta må vite kven som er ansvarleg for planlegging, gjennomføring og når det skal brennes. Bakken må være fuktig, eller ha tele i seg, når det vert svidd. Då brenn ikkje varmen opp jorda og skader frø som skal spire. Men lyngen være så turr at den brenn. Beste årstida er ettervinteren, (jan.-febr.) etter nokre dagar med sol og vind frå nord. Rolig, stabil vind er bra, og skulle vinden endre retning, er det viktig å ha nok mannskap til å sløkkja. Ein bør ikkje brenne breiare striper enn 30-50 meter, og ein må planleggje slik at elden går mot fjell eller sjø om det er mogeleg.

Sviing av kystlynghei på Fodno og område ved Skålaskog som har vore svidd.

innleiing 13 kystlynghei =.<. Skjøtselplan

Det er ein fordel å lage sin eigen plan der det kjem fram kva som har skjedd før og den planlagde skjøtsel for framtida. Ein bør ikkje svi av for store område samme året, men ha lynghei i forskjellige stadier. Dersom for store arealer vert svidd av, vil det biologiske mangfaldet reduserast og fòr-tilgangen vil minke. Derom vi har eit rett antall beitedyr og passeleg areal med nysvidd mark, vil det bki eit fint mosaikk-landskap som sikrer dyra nok fòr. Er beitepresset for stort, ser ein det på auken av grasarten finnskjegg. Mange stader vil 10 vinterbeitande sau pr. 100 daa vere eit passe antall.

Registrering av kystlyng m/ Skjøtselsplan.

Navn:

Gbr.nr.:

Område ca. areal i daa: Antall Når vart Kva veks i Skriv ned planer for bruk og div. (se kart) beitedyr lyngen sist område? skjøtsel av område: Vinter - svidd? beiting/ sommer - beiting

1 230 15 Ca 1950 Gamal Fotsatt i bruk som beite for røsslyng, sau. Ønsker å svi område i einer og løpet av dei neste 4 åra. innslag av Vurdere etter sviing kor mykje nye tre. som skal ryddast manuellt av tre og større einer. På sikt auke besetninga til 25 sau.

2 200 10 2002 Ny - Ikkje for mykje beiting dei (forrige etablering første åra. Seinare 25 sau. sviing i av røsslyng. 1950) Grasarter.

3 200 25 1992 Partier Omlag 25 sau i villsaudrift med tett ser ut til å fungere bra. røsslyng, oppstykka av myr med grasarter.

YKLOTT 1: Døme på skjøtselplan til bruk på eige foretak.

kystlynghei 14 innleiing 4.0. Aktuelle tilskotsordningAr til kystlynghei

#.!. Regionalt miljøprogram (RMP) for Hordaland.

Regionalt miljøprogram (RMP) i Hordaland skal stimulere til å ta vare på og utvikle det opne og særmerkte kulturlandskapet i fylket. Tilskota i miljøprogrammet er til liks med produksjonstilskot i jordbruket, ei årleg driftsstøtte til bruk som oppfyller visse vilkår.

Kven kan søkje om støtte? Alle føretak som fyller grunnvilkåra for produksjonstilskot i jordbruket, som har land- bruks drift i Hordaland og som elles fyller vilkåra som vert stilte i dei ulike ordningane, kan søkje. Beitelag som er godkjente av kommunane i Hordaland og som oppfyller vilkåra som vert stilte, kan søkje på tilskotet til organisert beitebruk.

For alle bruk som søkjer tilskot frå RMP, er det krav om miljøplantrinn 1. For nokre ordningar er det også krav om Miljøplan trinn 2. For areal som er kategorisert som A-område i NATRURBASE krevjast det eigen skjøtselsplan utarbeidd i samarbeid med Miljøforvaltninga hjå Fylkesmannen.

#.". Særskilde tilskot til istandsetting av jordbrukets kulturlandskap (SMIL).

Gjennom SMIL-midler er det høve til å søkje om tilskot til spesielle miljøtiltak i jordbruket. Har du ynske om å restaurere gammal og attgrodd kystlynghei så kan du søkje om tilskot gjennom denne ordninga. Det skal nyttast eigne søknadsskjema der tiltaket skal skildrast. Søknaden sendast kommunen.

innleiing 15 kystlynghei 5.0.            

Lynghei i bløming, Sveio

kystlynghei 16 registrering av områder  2: Oversikt over kystlyngheiområde i Hordaland. registrering av områder 17 kystlynghei Gullhaugvatnet

kystlynghei 18 Sveio kommune 5.1. sveio

Sveio har namnet sitt fra ”svidjo” som er norrønt og tyder ”å svi”. Undersøkingar fortel at store område vart brende og avskoga for om lag 3800 år sidan. Kommunen er ei stor halvøy på 246 km2.

Kystlynghei-områda i Sveio er mest størst i sør og sørvest. Langs kysten i sør er det opne, verharde område med berg. Røsslyngen her vert ikkje stor, og attgroinga går seint. I sør- vest er det meir attgroing. Her er og store område med rik, fuktig lynghei med til dels store innslag av myr. Rundt 1980 var det stort nedfall av nitrogen i Sør-Norge. Det skada røsslyngen. Vinteren 1986, vart store område i Sveio (og ytre Sunnhordland) utsett av frostskade, og mykje røsslyng vart øydelagt. Dette ser me resultatet av i dag. Då gjekk til dømes området kring Tveitefjellet over frå å vere røsslyngdominert til å verte ei blåtoppdominert lynghei. Dei seinare åra har områda her vore brende for å halde landskapet ope. Her er og vinterbeiting av sau, men område er ikkje dominert av røsslyng. Det er mogeleg at den kan komme attende dersom området vert skjøtta som lynghei.

Sør-aust i Sveio er det store område med kystlynghei. Desse områda i aust kring Vigdarvatnet vart ikkje råka av frostskade. Det ser vi ved at dette no er av dei mest røsslyng- dominerte beitene i Sveio.

sveio kommune 19 kystlynghei Sveio kommune - nordre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

kystlynghei 20 sveio kommune Sveio kommune - søre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

sveio kommune 21 kystlynghei Registrering av kystlynghei i Sveio

Sveio er delt opp i områder fra 1 til 10. Desse områda finn du att på kartet , i beskrivelse og foto.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

1 Innlands-preg med a) Flatnes sør Mykje ope lyngbeite mot Villsau beiter.. Høg verdi som vinterbeite med grense mykje skog og sjøen. Eindel gammel lyng , Ett område var svidd til innmark og gardstun. Mye ung og jordbruks-areal. men eit stort område på våren 2004, plan for næringsrik lyng i dag. Lune viker. Finnsberg er i vidare sviing. Lyngbeite helt i sør. etableringsfasen. Lenger inne er det furu 85% skog med fin lyng i botnen.. 5% lynghei 5% grasbeite og jord 5% myr b) Flatnes nord Markert ope område med Vert beita av storfe Lyngen er ikke skjøtta og heller ikkje myr, lauvtre, einer og lyng. og sau dominerande. Lite verdi som vinterbeite. Dalsøkka er grasdominert.

c) Tveite-fjellet Fjell i høgda, myr, lyng og Ingen beitedyr i dag, 158 moh. Låg beiteverdi, men relativt mykje einer og lauvbusker. men tidligere vart høg landskapsverdi. Auka beite og det nytta som sviing vil holde område ope. Område er utmarksbeite. i attgroing med skog.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

2 Ope landskap med a) Mækjeland Gamalt lyngbeite i attgroing Beiting med Angus Eigar i nord ynskjer å svi. Verdi av nokre av dei finaste med einer og furu. Grenser og sau lyngbeite er svekke pga mangel på lyngheiområda i til jordbruksareal i vest og sviing og for lite beitepress med sau. regionen. Her er mykje aust. Kan settes i stand til verdifullt røsslyng i moden fase vinterbeite til sau. (langs E39), men og parti i attgroing. Lyng i b) Mækjeland- Lyngbeite med mykje einer. Beiting av storfe. Lynbeite er i overgang til grasbeite. tørre høgdedrag og fjellet Området vert nå rydda og store myrområder. oppgjødsla til grasbeite. Mækjelandsfjellet (109 moh) 60% lynghei 15% myr 15% skog c) Trollavatnet Ope utmarksbeite med lyng i Vinterfora sau beiter. Høg verdi som vinterbeite. Område med 10% grasbeite vest mot E39. Mye attgroing lyng rundt Trollvatnet er i svært god lenger aust og sør mot vegen stand. Meir attgroing med lauvtre mot til Kvalvåg. Veldig fin ny lyng i aust. vest og nord.

d) Mannavatnet - Store områder med ope Lite beiting. Område Se NINA 91, Område aust for Lauvåsen lynghei og myr på austsida gror att med lauvtre, Mannavatnet var vurdert til å ha stor av Mannavatnet. Fra bartre og einer. verneverdi på fylkesplan. Lauvåsen mot Hådyrsholmen Kan få høg verdi som beite ved skjøtsel. er det sterk attgroing av Område har mykje gode gjerde og einer Det er plantefelt med høgere beitetrykk ville ha forbedra gran i øst, som spreiier seg. beitane monaleg. Område egner seg Grov lyng på tørre godt for sviing, beiting og beitesamarbeid høgdedrag.

e) Aust for Ope område med låg Usikker på om det er Lett og nytte som vinterbeite sidan Trollavatnet og vegetasjon på høgdene og beitedyr. det er inngjerda og grenser mot E39 mykje attgroing med lauvtre jordbruksareal og furu mot utkantene og mot innmark i sør og aust. Skog i nord mot Bråtveit.

kystlynghei 22 kommune NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

2 f) Dyngjo Flotte opne lyngområde sør Beiting med kvit sau, Det var ein ukontrollert brann på og aust for Dyngjefjellet. villsau, storfe og Apelandsneset i 1930 og ein mindre Ellers har mykje gått over til hester. Lyngområdane brann i 1990 grasbeite med auka sør og vest for Verdifulle lyngbeiter i område med storfedrift. Område med myr, Dyngjefjellet er i god aktiv og variert jordbruksdrift. planta granskog og attgroing skjøtsel. Resterande med einer og furu. vert lite skjøtta.

g) Gullhaugavnt Røsslyng dominerer områda Beiting av kvit sau og Vurdert som viktig (B) område i vest- og austsida på begge sider av E39. villsau. Eindel Naturbasen. Austsida bør snart sviast av E39 Lyngbeita her er spesielt fine. småfuruer er beita i og småfuru må fjernast. 2 meters høgde. Kan Kanskje det finaste lyngområda i Sveio. se ut som ombeite - Høg verdi som vinterbeite grunna stor presset er auka dei tetthet med røsslyng. siste åra. H) Tveitaskog Lokale områder med fine Beiting av kvit sau, Beiteverdien er høg siden områda og Eilerås lyngbeiter og områder i villsau og storfe. ligger i tilknytning til gardsbruk og attgroing med einer. kan gi vinterbeite kombinert med Myrpartier i sør. Det best innmarksbeiter. skjøtta og opne området er på Berganes. Fine Skjøtselplan for lyngområda kan lyngområder nord for gi bedre plan for beiting og sviing. Tveitaskog bør sviast. Lyngområder mot Storås er i attgroing, men kan settast i stand.

i) Fjon- Store opne lyng og Usikker på om her er Liten tetthet av lyng, men område kan Grunnarvåg myrområder. Einer og lauvtre beiting. haldast ope ved rett beitepress. rundt Grunnarvågen og mot sjøkanten. Også i nord ved Fjon og rundt Tidno er det attgrodd

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

3 Opne store Krossleite I dag er område prega av Ingen skjøtsel. Liten verdi som lyngbeite idag lyngheiområde. Stor lauvskog og myr. Ingen Byggefelt på Krossleite variasjon mellom beitepreg. ein utfordringl. områder i attgroing og område som er b) Fleire områder er svidd og Beiting av sau og Der det er sterkt nedbeiting står svært hardt nedbeita. Kvitaberg rydda, både langs nordsida storfe. røsslyngen i fare for å gå ut. Plantefelt av vegen til Tveit og på (halv meter høge grantrær) som var 80% lynghei Kvitaberg. med i sviinga må fjernes. 10% grasbeite Ser ut som om graset tar over pga hardt 7% skog beitepress og oppgjødsling 3% myr

c) Varierer mellom ope Grenser til aktivt Fint ope lyngområde som er lett og svi. Tveit (Hokla) lyngbeite med litt fjell og jordbruksdrift og Attgroing med lauvtre, furu og einer attgroing med einer mot egner seg svært godt rundt. innmarka på Hokle i NV og som heilårs beiter. mot Tveitasundet i A

d) Tveitfjellet Nordsida er ope lyngbeite i Hard beiting om Vurdert som viktig (B) område i god stand, mens på sørsida sommeren (ca 200 Naturbasen. Lyngen kjem fint opp, er fjellet i attgroing. sau), litt vinterbeiting mest i høgden hvor beitepresset (ca 15 sau) er minst. Bør sviast i sør. Mykje låg ny lyng der det er svidd i nord, men og røsslyngdominert i sør.

kommune 23 kystlynghei e) Vigdarheim Kupert areal med lyng, myr Noko vinterbeiting Verdien ligger nok mest i landskapspleie og berg. Spredd einer i NV, (ca 35 sau) i NV. og mindre i beiteverdi. sterk attgroing i aust mot Stigen og Vigdarheim med einer og furu. Lauvtre mot Vigdarvatnet.

f) Store områder prega av Beiting ved Nyheim Store utmarksområder kor det er bra Gitlafjell lynghei i attgroing. Områder beiteverdi. med lauv- og barskog, men og ope berg og fjell.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

4 Ope lyngheilandskap. Forevatnet -nord Store opne områder med For det meste grov Ca 700 daa i nord mot Åsbu-haugen er Ber preg av myr og lyng i attgroing. lyng, men låg på tørre gjerda inne og gror igjen. Egner seg godt røsslyngdød Spredd furu og einer. høgdedrag. Mykje av som heilårsbeite til sau. Beitekvaliteten (frostskade) på –80 Lauvtre i etablering. område kan sviast bør fornyast med sviing og auka beiting. talet. Eit par områdr er Grenser mot skog i nord. (obs skog). svidd. Røsslyngen dominerer ikkje, men kan gjerne ta over b) Mølstre Ope gras og lyngbeite. Eit område vart svidd Etablering av ny lyng ved skjøtsel. Høg igjen med tradisjonell Preg av hard beiting. i 2003. Her kjem beitekvalitet med ny lyng og nedbeiting skjøtsel av områda. lyngen fint opp, men av gras. hard heilårsbeiting 75% lyng kan føre til overgang 10% grasbeite til grasdominans. 10% skog 5% myr c) Ramsfjellet Ope område i attgroing med Område bærer preg Se NINA –91. Vart her vurdert som det mykje fuktig lynghei, men av lite beitepress, finaste lyngheibeite i Sveio. Området er og tørrere høgdedrag med sjølv om det er noko vurdert til å ha stor bevaringsverdi på dominans av røsslyng. vinterbeiting av sau. fylkesplan. Stort behov for rydding, sviing Lyngen er gammel og einer og auka beiting. Store beiteområde som tar over. Spredd bar og representerer verdi som utmarksbeite og lauvtre. Planteskog i aust. vinterbeite til sau. Frostskade i 1986 førte til mykje død lyng.

d) Skålaskog- Ope lyngområde med gamal Bærer preg av Dominans av røsslyng kan gi godt Rongavatnet lyng og mykje einer. Grenser manglande beiting. vinterbeite, men område må setteast i mot vann (nord og vest), myr Område egner seg stand ved sviing og beiting. og jordbruk i sør og skog i godt til restaurering aust. med sviing.

e) Vikse- Eit av dei finaste lyngbeita i Lyngen er gammal og Spesielt fint lyngheiområde Vadvatnet kommunen, med høg grov og med mykje Høg verdi som vinterbeite til sau. dominans av røsslyng. einer. Område er lett Bærer preg av å ha vore godt og sette i stand ved skjøtta tidligare. sviing og beiting. Ikkje beiting i dag.

f) Skårevatnet Røsslyngdominert ope areal i Ny lyng etablerere seg Vurdert som svært viktig (A) område i (Våge) aust mot R47.- Arealet mot der det vart svidd i Naturbasen. Området var i ferd med å R547 i sør vest er ikke svidd 2004 sjøl om det går gro att, men sviing har opna landskapet. og gror att med einer. seint. Helårsbeiting av Stor verdi som vinterbeite. Må fortsette Frostskade i 1986 førte til sau i område. skjøtsel med sviing og auke beitepress i mye død lyng og økt innslag takt med nyetablering av lyng. av bl.a blåtopp.

g) Skult Det meste av område er ope Del av område vart Grenser til nyetablert byggefelt i vest og lyng landskap med myr og svidd i 2005 (SMIL). jordbruksareal i N/V og S/A. berg. Det varierer frå fint Lyngen kjem fint opp Beitesamarbeid vil være fornuftig for å nedbeita lynghei til overgrodd att. Nytt område bør unngå gjerding i beite. Beiteverdi som grov lyngmark. sviast og beitepresset heilårsbeite, nær landbruksforetak med oppretthaldast. husdyr.

kystlynghei 24 kommune NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

5 Ope, værhardt A) Storanes og Eit småbruk i nordenden Ca 200 daa på Storaneset er registrert i Naturbasen landskap med lynghei Salhusvik. med små slåtteteiger, Storaneset vart svidd med lokal verdi C. ut mot havet. spesielt fin steingard i 2003. Lyngbeite er i Svært vakkert kyst kulturlandskap. Mykje gammel lyng, mellom inn- og utmark god stand. Sidan 2006 Der det var svidd er det svært godt men attgroinga går i nord. Lyngbeite her er har område ikkje vore vinterbeite med dominans av røsslyng langsomt her. Her er svært fint. Mykje berg beita. i moden fase. Lenger sør er lyngen det praktisk mulig å og viker. Elles er mye i Resten av lyngområde grov og må settes i stand. halde fine lyngbeiter. attgroing med einer, er ikkje i bruk og gror furu og lauvtre. att. Områder langs sjø 75% lyng Planta gran frøer seg. kan restaurerast. Små 15% skog teiger med store gran 5% myr bør fjernast. 5% grasbeite b) Ryvarden- Ope og svært værhardt mot Stort område med litt Naturbasen B viktig. Se NINA 91 Lyngholmen sjøen. Kystlynghei med mykje beiting av sau. Område Tursti på 6 km fra Lyngholmen berg. Mykje gamal lyng og må sviast og ryddast Ryvarden til Mølstravåg. lågtvaksande einer. for einer. Beitepresset (Opptur Hordaland) må aukast. Der det var svidd er det svært godt vinterbeite med dominans av røsslyng i moden fase. Lenger sør er lyngen grov og må settes i stand.

c) Langa-neset Heile neset er ope lynghei Område beites heile Naturbase C: Lokalt verdi. Område mot sjøen, dominert av året av sau som vert er enkelt å skjøtte med sviing og er gammal røsslyng. Omåde er fòra. Mangel på sviing spesiellt godt egna som ope kystlyng- i attgroing av einer og furu. gjer at område har heibeite. mykje gamal og Stor verdi som beite for villsau, mykje forveda lyng. naturlig avgrensing mot sjø og lett og Område er i attgroing skjøtte med sviing. på tross av beiting. Beitepresset bør aukast og beite bør sviast.

d) Digernes Open røsslyng-dominert Ingen beitedyr og anna Vurdert som Lokalt viktig (C) område i (Krokane) lynghei med mykje berg. skjøtsel. Område er lett Naturbase.. Lyngen er grov og gamal og og restaurere og nytte Område er spesiellt godt egna som område er i attgroing. einer, til beite pga mykje vinterbeite for sau. furu og rogn. naturleg avgrensing Stort potensiale for å få høg verdi som mot sjø. vinterbeite pga mykje lyng og geografisk enkelt å skjøtte. Må restaurerast.

e) Trettøya Lyng og berg. Lågtvaksande lyng Øya vart nytta som beite for værene på som vert naturleg 60-talet. halde nede pga vær Lite areal, men enkelt å svi. Kan framstå og vind. som eit verdifullt lyngbeite.

f) Skålaskog Ope røsslyng-dominert Noko beiting av sau. Verdi som vinterbeite har auka etter (vestsida av område som grenser til jord Eit mindre område sviing. R541) og skog i aust. Attgroing mot vart svidd i 2004. aust. Røsslyngen kjem godt igjen.

g) Straumen Ope lyngbeite med berg og Det er ikkje beiting av Plan om beitesamarbeid Stor verdi myr. Er i attgroing med arealet i dag. Ungdyr og enkelt å skjøtte ved sviing. Område einer,enkelte furu- og lauvtre. beita fram til -80 talet. egner seg svært godt til heilårsbeiting med sau. h) Vikse Ope lynghei med berg. Område som vart svidd Høg verdi som heilårsbeite med Varierer med nyetablert og i 2001 er nå i god nærhet til landbruks-eigedomar. gamal røsslyng og gras. vekst. Vinterbeiting.

i) Tronnes Røsslyng-dominert lynghei. Bærer preg av Fin sti går gjennom område. Foto Høg Ope i høgdene, men attgroing manglande beiting. røsslyngdominans gjer grunnlag for høg med einer, furu og lauvskog Egner seg godt for verdi som vinterbeite, men arealane må mot sjø. sviing om oppslag av restaurerast med rydding og sviing. tre vert rydda.

kommune 25 kystlynghei NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

6 Ope, værhardt a) Kvitaneset Ope lyngbeite mot sjø med Ikkje beiting. Område Tursti til gravrøys. landskap med lynghei mykje berg. er enkelt og gjerde og ut mot havet. svi. Røsslyng gir noe vinterbeite, men På Austsida, mot kultulandskapsverdien er større fjellområda er store enn beiteverdi område med røsslyng i sterk attgroing. b) Hovdaneset/ Ope kystlynghei i god skjøtsel Beiting av Angus og Vurdert som Lokalt viktig (C) område i Hovdavika på vestsida av rv 541 mot noen sau. Stort behov Naturbase..Se NINA 91. 85% lyng sjø. Område grenser til for rydding, sviing og Norsjøløypa med 4 km tursti fra Hovda 10% skog småbruk med slåttemark auka beitepress. til Buavåg og Kvitaneset. (se Opptur 3% grasbeite og lauvtre. Enkelt område å Hordaland) 2% myr skjøtte. Stor beiteverdi med lyngbeite som grenser til grasbeite.

c) Nesheim Heile området bestod av tre Ikkje beitedyr i dag. Etter utbygging er lyngbeita så småbruk med dyrka mark og Det viser igjen i sterk oppstykka at verdien som lyngbeite fin lynghei mot sjøen. Store attgroing både langs er redusert område er regulert til kysten og i fjellet på utbygging. austsida (sjå 6d).

d) Store opne områder med Noe beiting rundt Det store saman-hengjande område Håvåsen / lyng, myr, berg. Gror igjen Leitefjellet men beite - egner seg for sambeiting med storfe Trehovdfjellet med einer, lauvtre og furu. presset er for lite til og småfe. Plantefelt ved jordbruksareal å unngå attgroing og etablering av skog.

e) Vandaskog, Stort område med lyng, myr Områder med attgroing Se NINA 91. Området er vurdert til å ha Kleiva og nord og berg. Mykje er prega av og gammal lyng, men stort bevaringsverdi på fylkesnivå, mot Vardafjell attgroing med einer, lauv og område i sør vert nå særskilt når område vert sett i bartre. Grenser til planteskog sett i stand med sammenheng med område Ryvarden i aust. Område aust for gjerding, sviing og Lyngholmen. Storavatnet vert istandsett auka beitepress. Ny Stort område som vert sett i stand vil gi med sviing og beiting. lyng er i etablering der godt verdifullt heilårsbeite. Egner seg for det vart svidd i 2008 beite-samarbeid. Beiteplan skal og i 2009. utarbeidast for område.

f) Skiftestad Ope lynghei med noko berg Austsida vert heilårs - Heile område har høg verdi som og myr. Gjerde gjennom beita, noko som viser heilårsbeite, men vestsida treng område og mot skog i sør. att i ung nærings rik istandsetting med sviing og beiting. lyng og nedgnagd einer. Vestsida har grov lyng, einer og etablering av furu.

g) Åse Ope lynghei i attgroing, mye Ingen beiting i dag og Egner seg godt til heilårs beiting, men myr.. Frøing fra planta er på veg til å bli skog. treng istandsetting og beitedyr. barskog i sør.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

7 Stor opne lyngområder, a) Ope røsslyng-dominert beite. Arealet vert beita med Arealet i sør er svært verdifullt tørre i høgdedraga og Kinn Arealet i sør (Lauvås) er geit heile året og sau vinterbeite. Mykje røsslyng i moden myr i dalsøkk. Dei tørre inngjerda og svært godt vår og haust. fase og i nyetablering. Grenser til opne lyngområda i skjøtta. I nord (Kinn) er jordbruksareal. Større areal kan høgda vert nokon arealet prega av attgroing restaurerast. stader beita hardt. med einer og furu. Skogpreg Store områder er i nær innmark. attgroing.

75% lyng b) Lauvås Fine store areal med opne Heilårsbeiting med Spesielt ope beitelandskap. Verdifulle 10% grasbeite gras-dominerteo mråder SØ sau. beiteareal, men lyngen vert halde nede 10% skog for Lauvås og NØ for pga beitepress. Kan etablere seg bedre 5% myr Dillavatnet. med reusert beiting i perioder. Lyngen er liten pga beitepress.

kystlynghei 26 kommune NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

7 c) Fæås Lyngbeite med myr i låge Villsau beiter arealane. Mykje myr og tre gir redusert verdi av områder og lyng i etablering område som vinterbeite. Grenser til på tørre høgdedrag. Prega av jordbruksareal med aktiv drift med stor- attgroing med einer og furu og småfe

d) Sør-vest for Mykje fuktig lynghei med Ikkje preg av beiting. Grenser til Forevt som er naturreservat. Forevatnet. grov røsslyng. Attgroing med Egner seg til heilårsbeite for småfe. einer og spredd furu, lauvtre mot Forevt.

e) mot Hinderli, Lyng og myr i sterk attgroing Ikkje beiting i lyngbeite Liten verdi som vinterbeite. Mykje myr vest for Tveita mot skog. Unntaket er eller utmark. og furu/einer. Unntaket er fint beite mot området mot Bjelland som innmarka på Bjelland som lett kan framleis er ope med gamal nyttast. lyng og einer.

F) Håvåsen Ope fine lyngområde i Ope område på Det er mulig å ha både skjøtsel av høgdedrag, myr i dalsøkk. høgdedrag (mot Åse) er lyngbeita og boligområde. Samarbeid Grenser til utbygges-område delvis inngjerda og bør mellom boligområde og beite-område for boligformål og golfbane. fortsatt beites og er ein utfordring. skjøttes. Fin tørr Mykje av lyngbeite er ope og kan nyttast lynghei mellom til vinterbeiting. Krever forståing for bygjeområda. Kan kulturlandskapsverdi i tilknytting til sviast og beitast for å byggefelt og kommersielle interesser, halde kultur- som golfbane. landskapet i hevd.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

8 Mot havet er det ope a)Storøya Låg øy med lyng og berg Ingen beiting eller I dag er beiteverdien låg, men område landskap med lynghei mot sjøen. Attgroing med anna skjøtsel. Var er enkelt å nytte til beiting og enkelt og myrområder mellom einer, spredd furu og tidlegare brukt som å svi. Stor kulturlandskapsverdi oppdyrka innslag av lauvtre. beite til både geit jordbruksareal. På og sau. austsida er område prega av attgroing av b) Tjernagel - Lia Kupert lyng og myr område, Større område er Beitepresset sommerstid kan aukast. einer og furu. med mykje einer og furu. innegjerda og vert Vinterbeiting gjer at her er ny lyng, men Noko berg i dagen. beita av villsau. Furu det er myr og gras som dominerer. Vestsida av veg: gjer sviing vanskeleg. 50% lyng 30% skog 10% myr c) Kinn- Åsbu Myr, lyng, berg og einer. Villsau og kvit sau Beitepress sommerstid kan aukast. 10% grasbeite Markert grense fra nord til beiter i område, men Vinterbeiting gjer at her er ny lyng, men sør kor vestsida bærer preg mest på innmark. Noe det er myr og gras som dominerer. Austsida av veg: av beiting. Austsida er furu og vinter-beiting i 80% skog granskog. . lyngbeite. Skog rundt 10% grasbeite gjer sviing vanskelig 5% myr 5% lyng d) Haugavika Ope lyng-dominert mot sjø. Mindre område ved Størstedelen er regulert til offentlig (Risøya) Myr, furu og mindre Tjernagel vert skjøtta. byggeområde i kommune-plan. lyngdominans i aust. Det resterande vert Verdifullt vinterbeite ved Tjernagel. ikkje beita og dei Bør ryddast for einer. finaste områda lang sjø ligg i regulert byggeområde.

e) Tjernagel aust Lynghei med mykje myr og Lokalt små områder Små områder med fin lyng til vinter - attgroing med einer og furu. er dominert av fin beiting. Større områder kan setjast Ukontrollert brann aust for røsslyng. Store i stand ved rydding og sviing. Hesthammartj viser att i ny områder med myr og fin lyng . Skogspreg mot overgang til furuskog vann. mot aust.

kommune 27 kystlynghei NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

9 Lite lynghei. Skog eller a) Trollvass-nipa Stigning gjennom områder Fra ca 200 moh. Stor Høgaste punktet i Sveio på 432 moh. oppdyrka jordbruks - og Steins-fjellet med lyng, furu, einer, myr og einer og lyng, spredd Skogen er i ferd med å spre seg oppover. areal. Allikevel ett par mye bart berg mot høgaste furu og lauvtre. Myr og Turområde som med fordel kunne vore mindre områder med områda. berg. Ett og annet lite beita for å hemme etablering av skog utprega lynghei. tre veks heilt til topps. lenger opp. Usikkert om en flokk Liten beiteverdi i forhold til areal, men 75% skog villsau beiter. auka beiting med sau ville redusert 10% grasbeite attgroinga. Viktig natur- og turområde for 9% fjell Sveio. 5% lyng 1% myr b) aust for Område med tørr fin lynghei Beiting av sau. (85 vf) Bør sviast, spesielt mot vest tar einer Litlavatnet og berg i dagen. Mot Vestre område er i ove. Høg verdi som vinterbeite, med Litlavatnet i vest er det mykje attgroing og må nærhet til anna jordbruksareal i drift. einer. ryddast, heile område Dette er det område i sone 10 som har må sviast. vore skjøtta som lyngbeite i seinare tid. Område er godt synleg frå E39

c) Midvikøya Ope lyngbeite med gras, Usikkert? Bør sviast og beitast. attgroing med einer. Det er begrensa areal, men kan gjerne gje heilårsbeite til fire villsau. Låg beiteverdi, men høg kulturlandskapsverdi Lyng, gras og berg (40/30/30)

Døme på lyngområde i Sveio

XOQ.VX 2: Gullhaugvatnet

kystlynghei 28 kommune XOQ.VX 2: Mækjelandsfjellet

XOQ.VX 3: Tveitfjellet

kommune 29 kystlynghei XOQ.VX 3: Geitaråsen

XOQ.VX 5: Ryvarden - Lyngholmen

XOQ.VX 5: Langaneset

kystlynghei 30 sveio kommune XOQ.VX 8: Tjernagel

XOQ.VX 10: Vassli

sveio kommune 31 kystlynghei Lyng og myr på Halleraker

kystlynghei 32 bømlo kommune 5.2. Bømlo

Bømlo er ein øykommune, med Nordsjøen som næraste nabo. Der er kring 1000 øyer når stort og smått er rekna med. Arealet er på 247 km2. Heile kommunen er lyngområde, men kystlyngheiene er mest markert i sør, vest og nord. Landskapet på Bømlo er tradisjonellt ope og kupert. er det Kystfuruskogen dominerer mest på austsida, men røsslyngen står likevel tett i skogbotnen og langs vegkanter. Dei dyrka jordbruksområda ligg som grøne flekker, med berg og lyngheier omkring. Sør i Bømlo er det kalkrike bergarter. Dette gir eit stort mangfald av arter. Nokre av desse er sjeldne andre stader. I nord er det hardere grunnfjell. Dette gir eit surt og fattig jordsmonn med færre arter. Bildet av landskapet har endra seg i seinare tid. Grana, som med stor iver vart planta frå 1950 talet av, har vakse seg stor og formere seg med frø, der den slepp til. Tradisjonelt vert lyngheiene her også brukt til honning- produksjon. For denne produksjonen er det svært viktig at lynghei-områdene ikkje vert redusert.

bømlo kommune 33 kystlynghei Bømlo kommune - nordre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

kystlynghei 34 bømlo kommune Bømlo kommune - austre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

bømlo kommune 35 kystlynghei Bømlo kommune - søre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

kystlynghei 36 bømlo kommune Registrering av kystlynghei i Bømlo

Bømlo er delt opp i områder fra 1 til 10. Desse områda finn du att på kartet, i beskrivelse og foto.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

1 Ope og svært kupert Espevær Gammal lyng, sterk attgroing Lite beitedyr. Rydding, sviing og auke i antall beitedyr landskap. Kystlynghei med einer. Planta gran. for å sette istand og skjøtte beitene. områda er i sterk attgroing.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

2 Heile denne sørlegste Langevåg Dominert av røsslyng. Ikke Samarbeid om Representerer rik og varmekjær delen av Bømlo er (Hovlandshagen) svært grov, men dette kjem gjerding og beiting kystlynghei. Vurdert som område med prega av det opne av værhardt klima. Grenser er starta opp i 2005. svært stor bevaringsverdi på fylkes- og kystlynghei- til ferjeleige og landsplan. Oldtidsfunn. landskapet. industriområde. Skjøtselplan over område vert utarbeida Stort behov for sviing og beiting. av brukarane. Området er lett å skjøtte som kystlynghei beite.

Ådno- Mykje gammal lyng og myr. Ikkje beitedyr Stort behov for sviing og beiting. Området Mørkdalsfjellet er lett å skjøtte som kystlynghei beite.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

3 Kyststripa fra Eidenes - Lyng i degenerasjonsfase. Beiting er tatt opp i Lyngen er gammel og høg. 50% død Langevåg i sør til Dyrneset Langt kome attgroing. seinare tid. lyng. Kan settes istand med rydding, Kulleseid kanalen er Skogen veks raskt. sviing og beiting. dominert av det opne kystlynghei- Vikaneset Fattig og middels rik lynghei. Villsaudrift Skog/lyngbrann på 80-talet . landskapet mot havet. Dette området er det som er Brukere av område praktiserer ein god Værhardt, men med prega av best skjøtsel i plan for skjøtsel av område. Kan brukast mange lune viker. Bømlo. Her har det vore som referanse-område i kommunen. svidd jevnlig (siste område, vinteren 2005) og beitetrykket er bra.

Eriksfjellet Attgroing av furu og lauvtre (-90)

Stokkvika - Kvaliteten på beitet er betre 50-60 sau beiter i Kortvokst lyng på høgdedrag pga vind. Grutle enn på 80 tallet. Ein del furu området. Svært høg og grov i dalsøkk. Mykje dø og lauvtre etablerer seg i lyng pga frostskade. tillegg til einer. Sterkt behov for rydding og sviing. Steingarder og rester etter uteløer. Nokre hytter.

bømlo kommune 37 kystlynghei NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

3 Skotningen Open kystlynghei, prega av Vinterbeiting med sau Nautøy kontinuerlig skjøtsel. Geitung Skotningen er prega av ekstrem værtype og mindre lyng.

Toska Ope, men kupert kyst - Sommarbeiting. Svi lyng der han er eldst. lynghei. Varierer fra lyng Parti har vore svidd Oppretthold beiting. i pionerfase til lyng i i seinare år. degenerasjonsfase.

Naustvika Open kystlynghei, prega av Villsaudrift Lyklinholmen kontinuerlig skjøtsel

Gissøy (sør- og Øyane er opne og dominert Preget av tradisjnell Oppretthalde beite-presset og svi nord) av lyng. Lyngen vert ikkje høg villsaudrift. mindre arealer jevnleg. avdi øya ligg værutsatt til. Her var truleg svidd på søre Gissøy i 2002.

Lykling- Helvik- I nord (Vordnes) er lyngheia i Her er egen skjøtselplan for område Vordnes attgroing med einer, furu og i sør (Lykling) pga. dei gamle noko lauvtre. I sør er det mer gullgruvene. myr, berg og mindre røsslyng som preger område.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

4 Kystfuruskog med Langevåg til Kupert område med Kan settes istand med rydding, sviing mykje røsslyng i Bergesvatnet. kystlynghei i sterk attgroing. og beiting. skogbotnen. Her er to Langs riksveg naturreservat pga. 541. verning av kystfuruskog. Lengst sør er her områder Husa. Aust for Kupert område med Kan settes istand med rydding, sviing med kystlynghei langs riksveg 541 kystlynghei i sterk attgroing. og beiting. riksvegen.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

5 På vestsida er det Hiskjo Grasbeiter i sør og lyngbeiter Beiting av sau. Hisjo er eit spesiellt verdifullt opent, treløst, i nord. Sjølv om den ikkje er Her har vore sviing i kulturlandskap med kystlynghei, lågtliggende høg er den grov og gammal enkelte lyngområder. beitemark og dyrka jordbruksareal. kystlynghei som mange stader. Egner seg godt for tradisjonell skjøtsel. grenser til havet. Tørr kystlyngheitype i sør og mer fuktig Sønstebø/ Godt beita og skjøtta lynbeite. Beiting og sviing Spesiellt område Storneset Litlaneset type lenger nord. Mehus har stor verdi.

Hiskholmen Kystlyng i attgroing. Ei rekke Ingen beitedyr Her bør det ryddast, sviiast og inn med sitkagran mellom gardstun beitedyr igjen. I tillegg bør sitkagranane med innmark og lyngbeite. fjernast. Freda gardstun. Her har vore eit stort røykeri og salteri.

Strussøy Lågtliggjande tørr lyng. Beiting av sau

kystlynghei 38 bømlo kommune Halleråker Mosaikk-landskap med Beitedyr Skjøtselplan for sviing bør lagast. lyngbeiter, grasbeiter og myr. Ein del store granfelt.

Meling Kystlynghei i attgroing. Noen Litt beiting av sau og plantefelt med gran. storfe.

Urangsvåg nord Lauvskog kring Urangsvåg. Lite beitedyr Stor trong for skjøtsel. Dvs. ryddast, til Blåkinn Nordover mot Goddo er det sviiast og antall beitedyr bør aukast. opne, tørre kystlyngheiområde.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

6 Kystfuruskog med Moster mykje røsslyng i skogbotnen. Spissøy Områder aust for Beiting av sau. Spissøyhamn med fin open kystlynghei. Noko attgroing med einer.

Otterøy Attgroing med høg einer. 40 villsau i villsaudrift. Gammal kulturmark gror att. Har vore Planta gran og buskfuru. reg beitemarkssopp (A.Knutsen). Fuglereservat i sør. Kor stort er lyngområde? Bør ryddast og brennast. Eigar er redd for sviing pga trær. Her er bygninger og kulturminner. 40-50 pers. var busett her i 1900. Ingen i dag.?

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

7 Kystfuruskog med Vardafjell Skogbrann våren 2002, ca mykje røsslyng i 1000 daa skogbotnen. Ope lynghei på høgdedrag. Buhammar Ope lyngområde i attgroing. ? Omkransa av skog.

Såtehaugane Ope lyngområde i attgroing. ? Omkransa av skog.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

8 Ope landskap med Rolvsnes Svært ope med mykje berg berg og lyng på og noko lyng på vestsida vestsida. Skog på austsida. Stonga Svært ope med mykje berg og noko lyng på vestsida.

bømlo kommune 39 kystlynghei 9 Værhardt og ope. Goddo Plantefelt med gran og furu i Ikkje beiting eller Ligg geografisk godt til rette for beite- Attgroing med einer. fine lyngområder øst på øya. anna skjøtsel. samarbeid. Omfattande rydding av einer, Fuktig kystlynghei Bartrea her veks dårlig, men sviing og beitedyr kan setjae istand lyng- dominerer. Mykje berg øydelegg det opne landskapet (50%) tradisjonelle landskapet. Det er mange fine steingarder i området. Her er sjeldent dvergbjørgområde.

Rogøy Ope kystlynghei med Ingen beitedyr idag, Her bør det ryddast, sviiast og inn med Samningsøy gammel lyng. Små plantefelt men det er plan om beitedyr igjen. Øyane er verdifulle med gran. oppstart.. kystlynghei områder.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

10 Ope, ekstrem Selsøy Store Spannsholmen. Villsaudrift. Nye Trengs moderat sviing og beiting. kysttype. Mykje lyng Lynghei og grashei typisk brukere har og grashei. Lite for ekstrem kysttype. Lite skjøtselplan for attgrodd. attgroing. istandsetting av Små plantefelt. kystlynghei.

Gisøy Nordre og vestre del, Enkelte mindre Trengs moderat sviing og auka Skårholmen. områder er svidd. beitepress. Lynghei og grashei typisk for Beiting av sau. ekstrem kysttype. Lite attgroing.

Ylvesøya Attgroing med skog Ingen beitedyr.

Vikøya Ope kystlynghei, gammel Beiting av sau. Stor trong for skjøtsel. Dvs. ryddast, lyng i attgroing sviiast og antall beitedyr bør aukast.

Risøy Ope kystlynghei, gammel Vinterbeiting av villsau Stor trong for skjøtsel. Dvs. ryddast, lyng i attgroing sviiast og antall beitedyr bør aukast.

Røyrøya Ope kystlynghei, gammel Stor trong for skjøtsel. Dvs. ryddast, (Geitøy) lyng i attgroing sviiast og antall beitedyr bør aukast.

kystlynghei 40 bømlo kommune Døme på lyngområde i Bømlo

XOQ. VX 1: Espevær

XOQ. VX 2: Langevåg

bømlo kommune 41 kystlynghei XOQ. VX 3: Vikaneset

XOQ. VX 3: Voldnes XOQ. VX 5: Halleråker

XOQ. VX 5: Hisjo

kystlynghei 42 kommune XOQ. VX 9: Goddo

XOQ. VX 10:

kommune 43 kystlynghei Fossabrekko, september -05

kystlynghei 44 kommune 5.3. stord

Stord ligg på den sørlige delen av Stordøya med vegnett til Bømlo og Sveio gjennom trekantsambandet. Areal er på 144 km2. På Stord er det lite registrert kystlynghei, sjølv om ein ser spor etter lyngbeite mange stader. Det er bare fjellområda som har område med større lyngareal. Områda vert beita i sommar- halvåret, men ligg for høgt til vinterbeiting. Det er bare område i Fossabrekko som er registrert som kystlyngheipå austsida har vore svidd i seinare år og det er positivt sam- arbeid mellom grunneigarlaget, saueavlslaget og Jeger og fiskeforeninga om sviing i fjellet. Kor stor betydning lyngen har som beiteplante for hjorten er usikker.

kommune 45 kystlynghei Stord kommune Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

kystlynghei 46 stord kommune Registrering av kystlynghei i Stord

Fitjar er delt opp i områder fra 8 til 11. Desse områda finn du att på kartet, i beskrivelse og foto.

NR. OMRÅDE: BESKRIVING: SKJØTSEL: DIV:

8 Stord fjellet. Ikkje trær, men fjellet veks att I 2005 vart det svidd Her er eit samarbeid mellom med einer. Mykje gammal 2-300 daa rundt Stord Grunneiger-lag, Stord sauelag lyng og gras. Stigninga er Tysevatnet og og Stord jeger og fiske-lag, for å holde såpass bratt at lite vert rekna Kattnakken. attgroing nede. som kystlynghei. Grensa for Sommerbeite for sau. Målet deira er å fornye sauebeite, kystlynghei er ca 300 moh. og å lage gode vilkår for storfugl. Plan om kontinuerlig sviing, og på den måten fortsette ein tradisjon.

Fjellgardane- Fuktig lynghei i ope, flatt Området beitast av Sviing og auka beitepress. Fossabrekko terreng. Dominert av sau i sommerhalvåret. røsslyng. Noe død lyng, men mykje moden røsslyng. Lengst sør gror det att med einer.

NR. OMRÅDE: BESKRIVING: SKJØTSEL: DIV:

9 Austsida av Jordbruksareal og skog. Stord

NR. OMRÅDE: BESKRIVING: SKJØTSEL: DIV:

10 Vestsida av I skogbunnen og langs Stord vegkanten står røsslyngen tett.

NR. OMRÅDE: BESKRIVING: SKJØTSEL: DIV:

11 Huglo Litt røsslyng i høgda Planer om sviing og gjerding av eit kombinert med furuskog mindre areal midt på øya. Område skal brukast til beite for villsau.

stord kommune 47 kystlynghei Døme på lyngområder i Stord

WUX[NO 8: Fossabrekko, september -05

kystlynghei 48 stord kommune WUX[NO 10: Vestsida av Stord Foto til høgre; sept-05 Foto under, juni –05

WUX[NO 11: Huglo Foto under til høgre og nederst sept-05

stord kommune 49 kystlynghei Fitjarøyane ligg på vestsida mellom Stordøya og Bømlo.

kystlynghei 50 stordøya 5.4. Fitjar

Fitjar er den nordlige halvdelen av Stordøya og er på 145 km2. Som i dei andre kystkommunane for 100 år sidan, var det ope landskap med lite skog på øya. Etter at planting av bartre tok til rundt år 1900 har kulturlandskapet endra seg svært. Fitjarøyane ligg i ei rekke mellom ”Storøya” og Nordsjøen. Her er mange små kystgarder med eit kulturlandskap prega av jordbruk og høg utnytting av lyngbeite. Kystlyngheiane som framleis er der, er rekna som truga kulturlandskap. Dette øyriket var føreslått (i 1986) som nasjonalt verneområde, mellom anna for å ta vare på desse kystlyngheiane. I dag er tilstanden varierande. Nokre øyer er planta til eller bygd ut med hytter. Dette gjer bruk og skjøtsel av lyng som beitområde vanskeleg. Andre er attgrodd med einer og einstape. Nokre har vore beita kontinuerleg og er difor enkle å setje i stand, sjølv om dei ikkje her har vore svidd lyng på over 40 år. Dei seinare åra har interessa auka for å nytte desse områdane med vinterbeiting og sviing. 4 søknader om tilskot på SMIL- midler i 2004 har vore til sviing av 1400 daa med kystlynghei. Områda med kystlynghei ligg på vestsida og på øyane. Fjellet har tradisjonelt vore svidd og beita, men har i seinare år vore mindre nytta og gror att enkelte stader.

stordøya 51 kystlynghei Fitjar kommune - vestre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

kystlynghei 52 fitjar kommune Fitjar kommune - austre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

fitjar kommune 53 kystlynghei Registrering av kystlynghei i Fitjar

Fitjar er delt opp i områder fra 1 til 7. Desse områda finn du att på kartet, i beskrivelse og foto.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

1 Denne delen av A) Klammerøy Mye gammel, stor lyng. Svidd lyng på 60 tallet. Sjå Naturtypar -08. Vurdert som lokalt Fitjarøyane som ligg Opelandskap men ulendt Øya er igjen svidd i viktig område (C). Svært ulendt terreng lengst ute er opne med terreng. Lynghei av ekstrem febr 2005. Ingen med hol og sprekker gjør øya vanskelig mye synleg fjell. kysttype. beitedyr. for beitedyr. Her har vore sau, sist brukt Lyngen er lågvokst der til geit fram til 61. Torvtaking fram til 40 været står på. På tallet. Einstape vart her hausta til strø for høgdene er det dyra på Hanøy.Enkel å svi med tanke på sammenhengende skjøtsel av kystlynghei. Svidd i 2009. lynghei mens i dei lune dalsøkka er grøne B) Hanøy Ca 300 daa lynghei. Ikke stor, Ca 25 vinterbeitende Sjå Naturtypar -08. Vurdert som svært flekker med dyrka jord. men gammel lyng. I god sau. Spelsau. viktig område (A). Mykje verdifullt Nokre av øyane har hevd. Ope landskap. Det er laga plan for kulturmark og kulturminner. Kystgard naturleg buskfuruskog. sviing av kystlyng - med velhalde bygningar, murer og godt Også her er det planta områdene. Første skjøtta jordbruksareal. Kystgarden Hanøy mindre felt med område (nord-aust) er blant dei 14 som Hordaland har med i sitkagran på nokon av vart svidd i febr 2005. sin registrering av verdifulle øyane. Det er no eit Seinare er det svidd kulturlandskap til prosjektet Nasjonal stort problem der det noko kvar vinter, nå registrering av verdifulle kulturlandskap. er lite beitedyr. sist i febr-mars 2009.

C) Stora- og Mykje naturleg buskfuru Tar ut ved Mye steinur. Svært ulendt terreng. Litle Urdøya Kan ikke svis pga. furu.

D) Vassøy Kystlynghei med mykje Beiting med villsau Plan om sviing av halve øya i 2005. gammel røsslyng.

E) Tverdarøy Planta sitkagran, kystlyng Beiting med villsau, ca Planta sitkagran er problem for sviing og 20. bør hogges. Fastboende på kystgarden.

F) Eggøy Ope fint beite mot nord/vest. Villsaudrift. Sjå Naturtypar -08. Vurdert som viktig Gammal lyng vart svidd i område (B). Leigeareal, skjøtsel i 2004. samarbeid med eiger. I sør/aust er ope lynghei med Område med lyng (220 daa) i sør/aust eit mindre plantefelt med planlagt svidd i 2005. Tidligere svidd på sitkagran. 60 talet. Velhalden kystgard. Fast busetting til 70 talet.

G) Eidsøy Stor sitkagran på innmark. Ingen skjøtsel sidan Tidl.kalt vestre Eggøy. Kystgard, 2 bruk. Ope i utmarka, men gror til her var beitedyr i -81 Fast busetting til 81. Navnet kjem av med einer og trær. I sør sprer markert eid midt på øya. furu seg. Sitkagran er planta Her trengs rydding, sviing og beitedyr. rundt innmark

H) Eggholmen Mykje fin lyng, men gror Freda som fugle Her trengs sviing og sommerbeiting. igjen med einer og eistape. reservat. Ingen skjøtsel Fylkesmannen er i utgangspunktet Ope landskap. av lyng. positive til at det vert svidd og beita. Vart brukt til sommerbeite fram til 80`talet. På Eggholmskjeret sto eit seilmerke som stormen tok i 1910.

kystlynghei 54 fitjar kommune NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

1 I) Soløy Stort samanhengande fin Ingen beiting eller Lyngheia kan settes istand ved rydding, lynghei, men i sterk anna skjøtsel av sviing og beiting. attgroing. Spreiing av kystlynghei sitkagran.

J) Saugholmen Lyngbeite i attgroing og Villsau kom på beite i Lita øy med ein kystgard. Lyngbeite i med spredd sitkagran 2012. Plan om attgroing. Her har vore båtbyggeri. som spreiier seg. restaurering (fjerning av sitkagran), sviing og fortsatt beiting.

K) Torsdagsøy Lyng i attgroing, men med Villsaudrift. Torsdagsøy er ein kystgard med plan for bruk og skjøtsel av 400 daa lyngområde 2 gardsbruk. Øya låg uten nokon form kystlyngheiområdene. Partier vart svidd i 2004. for skjøtsel i ca 20 år fram til nye eigere med planta sitkagran, helst overtok. Dei leiger vekk jordbruksareal rundt innmark. og utmark til sauebonde. Her er plan for istandsetting av både innmark og utmark. Kongeørnreir..

L) Bårdholmen Kystgard med grasmark og Villsaudrift. Areala vert leig vekk til villsaudrift. Vert lyngheibeiter. Planta sitkagran er skjøtta som tradisjonellt kystlyngheibeite. hogd og røtter gravd vekk fra grasbeite.

M) Tranøy Attgroing, gamal lyng i nord. Ingen beited Lyngheia kan settes istand ved rydding, Ukontrollert brann svei sviing og beiting. Kystgard. Hytter på av ca 100 daa aussida. Eigare har begynt å fjerne lyngbeite des. 2005.yr. sitkagran og er i forhandlinger om bortleige av villsaubeite.

N) Nattarøy Gammel lyng som er i ferd Ingen beitedyr. Lyngheia kan settes istand ved rydding, med å gro att med lauvtrær sviing og beiting. Kystgard. og einer.

O) Langøya Ope fin kystlynghei av indre Villsaudrift. Område Sjå Naturtypar -08. Vurdert som viktig skjærgårdstype. vart svidd i 2000. område (B). Kystgard kor bygningane er i forfall, men lyngbeite vert godt skjøtta

P) Slåttholmen Lynghei av indre Sau beiter om Stolper til kraftledninger er en utfordring skjærgårdstype sommeren. Buskfuru ved sviing. Området bør sviast. og litt sitkagran.

Q) Siglo Jordbruksareal og kyst - Villsau og spelsau. Sjå Naturtypar -08. Vurdert som lokalt lynghei. Noko planting av Litt småsviing. viktig område (C). Fleire garder. Ein gard sitkagran. Mykje av lyngen i aktiv drift med fiske og sau og iseinare er gammal og i attgroing. tid har ein med feriehus etablert en villsauflokk. Her bør sviast større areal. Godt i gang med gjennomføring av plan for sviing, rydding og fjerning av sitkagran (SMIL søknad) på heile øya.

R) Bukkholmen Jordbruksareal og Oppstart med villsau i kystlynghei. Noko sitkagran. 2012 etter mange år Steingard skiller innmark og uten. lynbeite. Mykje av lyngen er gammal og i attgroing..

S) Håbåholmen Ope kystlynghei med gamal Ikkje sau i dag, men Ikkje synfart. Svært godt egna som lyng. var nytta som beite skjøtta lyngbeite. Enkelt å svi og beite. for Bukkholmen.

T) Dyrholmen Open fin lynghei. Tørr. I god Villsaudrift. Sjå Naturtypar -08. Vurdert som svært hevd. Lynghei av indre viktig område (A) skjærgårdstype Murer etter hus.Svidd i 2006

U) Porsholmen Open fin lynghei. Tørr. I god Villsaudrift. Svidd i 2006 hevd. Lynghei av indre skjær - Sjå Naturtypar -08. Vurdert som viktig gårdstype. Litt spredt furu. område (B)

fitjar kommune 55 kystlynghei NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

2 Kystlynghei-område A) Ålforo Dette er ei store øy med Usikkert kor mange Sau i Dalen fram til 2002. Rekketun. med mange fleire garder fordelt på sau som beiter på øya. Usikkert om skjøtselstiltsk. kystgarder. Attgroing 5 stader. Her er lite skjøtsel Villsaudrift. med både lauv- og og lyngheiene gror igjen. Her trengs skjøtselplan for rydding, bartre er kome lenger I Sætravikjo (aust) gror det sviing og auka beiting. her enn lenger ute i att med einer. øyane. I Fattigmannshav er det Felt med sitkagran er mykje lauvskog. og eit problem der beitedpresset ikkje er stort nok. B) Straumøya Kystgard med innmark og Sau i villsaudrift.. Nye eigarar leige vekk utmark til beite - kystlynghei i utmark. Ope areal for sau. Lyngen er gammal fin lynghei, men i attgroing og bør sviast. Plan for fjerning av all med einer og lauvtre. sitkagran. Sviing av 20 daa lyngbeite i mars 2011

C) Avløypet Lyng i sterk attgroing. Ingen beiting. Mykje hytter gjer det vanskeleg med skjøtsel.

D) Ivarsøy Den svært gamle lyngen er Villsaudrift. Sjå Naturtypar -08. Vurdert som lokalt svidd i nord. I Sætravågen I nord ble ca 900 daa viktig område (C). Leigeareal i nord. (sør) har det vore meir jevn svidd i febr.2005 Område har lenge vore utan beitedyr. skjøtsel. Innmark er regulert til hytteområde. Her er tiltaksplan for sviing og fjerning av sitkagran.

E) Engesund Noe lyng helt nord, ellers Beiting av spelsau og Sitkagran er hogd fra innmark. Vanskelig mykje innmark og skog. villsau. å svi pga mykje skog. Kystgard og gjestgiveri i aktiv drift.

F) Teløya Mykje furuskog gjør sviing Villsaudrift. Fra 2005 Her er tiltaksplan for Friluftsareal i vanskelig. skal i tillegg eit par Pilapollen. Område har vært i karantene Angus beite her. tidl. pga snyltere. Ingen kjente kulturminner.

G) Fodno Fodno har 5 garder, kor ein Beiting av Aberdeen Sjå Naturtypar -08. Nordfonno er vurdert har drevet all Angus. Villsau er på som viktig område (B). Tiltaksplan for jordbruksarealet med kjøttfe. vei inn. istandsetting av kulturlandskapet med Dei har beita i utmark, men Ca 4-500 daa vart rydding og sviing, på vestsida. Her er mangel på småfe synes godt svidd i febr. 2005 steingarder, stemmer, rest etter kvernhus. på attgroinga i lyngheia. I (nord-vest). 2-300 daa Lyngbeitene i nord ligger godt til rette for nord er det ope kystlynghei med lynghei i samme sviing og vinterbeiting. med attgroing av einer. I sør område skal sviast og Her er eindel hytter som gjer skjøtsel på er det store områder med seinere beitas. I nord Sør-Fodno vanskeleg. Allikevel kan sitkagran og her er ingen og sør mangler det enkelte område, som Sørfonnatangen beitedyr. Skog på austsida. beitedyr og skjøtsel. sviast.

H) Smedholmen Kystgard med innmark og Villsaudrift. Brukerne leiger arealene av Fitjar utmark. Lyng i nord og aust, kommune. Tidl. Kalt Kjeholmen. Mindre men mykje er gammelt og areal vart svidd i 2006, eindel er rydda. dårleg. Attgroing av furu. Eit (SMIL). Friområde på deler av øya. område i nord vart svidd i Smedholmen kyst- og naturlivskule har 2000. base her.

I) Store Eldøy Open lynghei med fuktige og Villsaudrift. Øya som er eigd av Fitjar kommune vert tørre områder. Ulmebrann Lyng vart svidd våren leigd ut til sau i villsaudrift. skada mindre partier med 2000. Ulmebrann Ettervinteren 2005 var her problem med lyng våren 2000. skada mindre partier kongeørn som tok dyr her. på austsida.

J) Hjelmen Småbruk uten aktiv drift. Ingen beitedyr. Gardbruk og hytter. Steingard. Områder Kystlyngheia gror igjen. kan ryddes, brennes og beites. Ingen kjente planer om skjøtsel.

kystlynghei 56 fitjar kommune NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

3 Område mot sjøen A) Vestbøstad Mindre område med lyng Storfe beiter her. Svidd våren 2005. Området ligger mot strekker seg fra mot sjøen. Eldøy og langgrava som er eit fornminne. Fitjarsjøen sør til Dåfjorden og grensa mot Stord. Her er det B) Dåfjorden Gardsbruk med inn mark og Oppstart av villsaudrift Tiltaksplan for auke av antall beitedyr. meste av kystlynghei (Westerheim) attgrodd, gammel fuktig i 2004. Rydde og svi lynghei, først nær innmark, grodd igjen med lynghei. Mykje furu. så i utmark. Se SMIL-søknad. Hytter og furuskog. Her er gardsbruk, steingarder og rester av hus. nesten ikkje beitedyr i utmark og lyngen er høg og forveda. C) Storevik Her var overgrodd og Gammel rase av Naturlig brann ikring 1995. Område vart gammal lyng etter at arealet spelsau. Sau i rydda og svidd i 2002. Satte da opp hadde vore ubrukt ei tid. villsaudrift. gjerde for å styre beitepresset.

D) Little Kråko Opent fin Ingen skjøtsel. Hytter gjer skjøtsel vanskeleg. Området og Kråko kystlyngheilandskap med er regulert til hytteby med 4-500 hytter. gammel lyng med attgroing Gullvegen går mellom område 3 og 4. av einer. Eindel hytter

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

4 Område er på austsida A) Fitjar/Volden Ei ope lynghei stripe står Sau og storfe har beita Arealet er svært interessant som ein av rv 545. Her er att mellom oppdyrka her i veksling mellom referanse til korleis heile område var før stortsett furusk og jordbruksareal og kulturbeite. gras og lyngbeite. kystlyngheia vart dyrka opp til grasbeite. eller oppdyrka Mot vest er det planta Her bør det ryddast og sviast. Sviinga jordbruksareal. granfelt. Område gror igjen krev ekstra førebuing då område grenser med einer. til stor granskog. Sau bør inn igjen som beitedyr, gjerne i kombinasjon med storfe.

B) Tveita Fint lyngbeite i kombinasjon Sommerbeite. Eit Sjå Naturtypar -08. Vurdert som viktig med naturbeitemark ligg område er i seinare område (B)Eit større område bør sviast, vest for riksvegen mot tid rydda og svidd ryddast og beitepresset bør aukast. Tveitafjellet med mykje (2005). Område er egna for samarbeidtiltak. einer.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

5 Vestsida av rv545 fra A) Gloppen, Eit beite er svidd og rydda Brun spelsau. Fitjasjøen til i 2004. Her er lite røsslyng Sandvikvåg. Omåde og mye gras. er attgrodd heilt til Osternes. Her er det B) Skumsnes Opent mot vest. Beiteområde Angus, hest og sau. Sjå Naturtypar -08. Vurdert som svært eit par områder med vart svidd og rydda for einer viktig område (A). Her er eit par kystlynghei mot sjøen i 2000. Bollestadvika vart gravrøyser. og ved svidd i 2004. Tuftalandsfjellet. C) Stor prosent med røsslyng, Angus, hest, lama og Område vart rydda og svidd i 2008. Tuftalandsfjellet men lyngheia er attgrodd sau beiter i område. (SMIL). med einer. Rydda og svidd i 2008.

D) Bollestadvka Her var høg grov røsslyng før Beiting av sau den vart svidd våren 2004.

fitjar kommune 57 kystlynghei NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

6 Fitjarfjellet var Fitjarfjellet Gammal grov lyng. Sterk Noen sauer på Kystlynghei vert rekna til områder opp tradisjonellt viktige attgroing med einer. Skogen sommerbeite. Plan til 300 moh. Områder er svidd dei siste beiteområde. I dag er flytter seg oppover med furu om storfe. åra i regi av beitelag. Vindmøllepark er det lite beitedyr her. og lauvtrær. etablert i 2012. Her er ope landskap, Antall beitedyr har men attgroinga er auka i 2006 og kome langt. Det er ventast auke vidare. ikkje lenge før skogen etablere seg.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

7 Litle Færøya- Lyng i sør-aust. Gras i Dei siste åra har det Sjå Naturtypar -08. Vurdert som lokalt Færøya. nord-vest vore beita med geit og viktig område (C) villsau.Område er satt Rester etter husmannsplass. istand med sviing, rydding og beiting i 2007-2008. (SMIL)

Døme på lyngområder i Fitjar

XOQ.VX.1: Eggøy

kystlynghei 58 fitjar kommune XOQ.VX.1: Eggøy

XOQ.VX.1: Torsdag

fitjar kommune 59 kystlynghei XOQ.VX.1: Utsyn frå Tverderøy motVassøy og Tranøy

XOQ.VX.3: Kråko

kystlynghei 60 kommune XOQ.VX.3: Hellandsstraumen XOQ.VX.5: Skumsnes

XOQ.VX.6: vest for Olstjønn

kommune 61 kystlynghei Frå Horgo mot aust

kystlynghei 62 austevoll kommune 5.5. austevoll

Austevoll er ein øykommune som er prega av å ligge i den ytre skjærgarden. Her er det 667 store og små øyer som ligger ute mot storhavet. Bosettinga var i 2002 fordelt på 12 øyer og arealet er på 114 km2. Det høgaste fjellet er Loddo som er 240 moh. Landskapet generelt er småkupert. Mykje av Austevoll sin identitet er nært knytta opp mot dei opne kystlyngheiene som har dominert store deler av landskapet her. Frå 1960 har dette endra seg. Det er ikkje lenger tradisjonell drift av lyngheiene og det har vore planta mykje skog som no sprer seg til dels ukontrollert. Utbygging har og stykka opp dei store samanhengande lyngområda som var karakteristiske for Austevoll. I dag er det områder med kystlynghei på vestsida, både i nord og sør. 9 områder med kystlynghei er med på oversikta over prioriterte naturtyper i Austevoll kommune.

austevoll kommune 63 kystlynghei Austevoll kommune - vestre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

kystlynghei 64 austevoll kommune Austevoll kommune - austre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

austevoll kommune 65 kystlynghei Registrering av kystlynghei i Austevoll

Fitjar er delt opp i områder fra 1 til 6. Desse områda finn du att på kartet, i beskrivelse og foto.

NR. OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

1 Øya Selbjørn har ope Selbjørn Lyngheier sør og vest. 300-500 villsau i Beitepresset bør aukast. Her er plan om lynghei i sør og vest. Stort trong for rydding av villsaudrift. fjerning av av sitkagran i nær framtid. I nord og aust er det einer og brenning av planta gran og furu. gammal lyng.

Kongsen Kring fjellet, Kongsen, er det Villsaudrift. Behov for sviing. ope og område er dominert Kystlynghei-område er av røsslyng, men noe stort sett i god hevd. attgroing.

NR. OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

2 Øya Stolmen høyrer til Stolmen Lyngheier på vestsida, både i Villsaudrift. Stort behov for skjøtsel. Rydde einer og den ytre kystområde. nord og sør. Mykje gammel tilvekst av trær i lyngområde. Det er og Vestsida er ope og lyng og attgroing. trong for auka beitepress og jevnlig værhardt. I aust, nord sviing. Her er plan om fjerning av av og sør er det plantefelt sitkagran i nær framtid. med gran og furu.

NR. OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

3 Område med mange Fugløy Store partier med fuktig Ca 70 villsau i små og større øyer. Her kystlynghei. villsaudrift. er ope og værhardt, med mykje fine lyngbeiter prega av Lunnøy Lyngheia er i attgroing med Lite beitedyr. Her er plan om fjerning av sitkagran vinterbeiting. einer og lauvtre. Plantefelt i nær framtid og auke i antall beitedyr. med sitkagran.

Litlakalsøy Spesiellt fine lyngområder i Få villsau. Her er plan om fjerning av sitkagran nord. I sør er det attgroing i nær framtid. Beitepresset bør aukast, med lauvskog og plantefelt det er særs viktig når skogen vert hogd med sitkagran. Vegetasjonen og frø av planta sitkagran vil få ekstra er prega av kalksteinsgrunn. stimulering til å spire.

Møkster Spesiellt fine lyngområder i Ca 150 villsau i nord-vest. Lyng i sør. Mykje villsaudrift. Jevnlig grasdominerte opne beiter i sviing av heile øya i en aust. Vegetasjonen er prega 20 års syklus. av kalksteinsgrunn.

Horgo Øya er dominert av Ca 120 villsau i kystlynghei i god skjøtsel. villsaudrift. Jevnlig sviing av heile øya i en 20 års syklus.

kystlynghei 66 austevoll kommune NR. OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

4 Varierende landskap. Kolbeinsvik Lyngheiområder og bebygde Ca 100 villsau På vestsida, bør beitepresset aukast. Opent i sør og i områder. Sterk attgroing ein vinterbeiter. I aust mangler det beitedyr. kystsona. Fleire del stader i vest. plantefelt. Her er plan om fjerning av sitka - Rostøy Attgroing i nord og vest av Ukjent antall beitedyr. Beitepresset er for lite til å halde gran i nær framtid. furuskog. Pe i sør og aust landskapet ope. med lyng i utmarka.

Pirholmen Ope og mykje gras. Beitepresset bør Antall beitedyr bør reduserast om Røsslyngen er sterkt redusert regulerast. lyngheia skal restaurerast. pga. for hardt beitepress.

Solesvik Lyngheia er i attgroing Ukjent antall beitedyr. Beitepresset kan styrast med gjerding. Lyngområda bør sviast.

Drøna Lynghei i sør er i attgroing. Det mangler beitedyr. Øya er enkel å svi.

Austre Lyngområda er prega av Ca 20-30 sau beiter i Område bør sviast. Bakholmen attgroingav einer. området.

Ståløy Områda er i attgroing. I sør er Her mangler beitedyr. Her bør inn med beitedyr og skjøtsel. det både gran og furu.

NR. OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

5 Varierande landskap Sandtorv Mest lyng i nord, men her Her mangler beitedyr. Vanskelig med tradisjonell skjøtsel pga. prega av kyst og gror det til med lauvskog, hytter. øyrike. Her er ope furu og bregner. I sør er det kystlynghei, men og mykje lauvskog. områder med plante - felt, både i inn- og utmark. Her er plan om Skorpa lyng og småfuru Her mangler beitedyr. Øya er enkel og svi, men her er værhardt fjerning av sitkagran i mht til dyr på vinterbeite. nær framtid.

Krossøy Mye furu med lyng i botnen. Her mangler beitedyr. Hytter og skog gjer sviing vanskeleg.

Kamsøy Fin lyng Villsaudrift.

Skårholmen Lynghei i nordvest. Partier Beiting med villsau på Område bør ryddes for sitkagran og (Hundvåko) med lauvskog. Og planta Navøy. brennes. Beitetrykket kan aukast. gran. Hytter på Skårøy. Fin lyng på Navøy.

Austevollhella Lynghei helt sør på øya. Villsaudrift. Trær i lyngbeite bør hoggast. (Hundvåko) Planta sitkagran og furu. Ein del bebyggelse.

austevoll kommune 67 kystlynghei NR. OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

5 Storekalsøy Lokalt viktig kystlynghei på Det er har ikkje vore Trær i den opne lyngheia bør hoggast, vestlig del av øya. Ope beitedyr i nord på einer ryddast og lyngen fornyats med landskap med en del gammel lenge. Beiting med sviing. lyng og innslag med einer. villsau i villsaudrift i Attgroing i nord. Plantefelt i vest. inn- og utmark.

Trælsøy Ope landskap med fin Villsaudrift lynghei i nord.

NR. OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

6 Her er kystlynghei i Hufthamar Mykje lyng i nord, granfelt Få sau. Det trengs nord-aust. Ellers er lenger sør. større beitepress. område dominert av kystfuruskog med lyng i skogbotnen. Her er og Austsida av Kystfuruskog. Her er ein del beiting Sviing er ikkje mogeleg pga naturleg plantefelt med gran og Huftarøy. av sau. furuskog. lauvskog.

Døme på lyngområder i Austevoll

XOQ.VX.3: Horgo

kystlynghei 68 austevoll kommune XOQ.VX.3: Horgo

XOQ.VX.3 WQ 5: Frå Horgo mot aust.

austevoll kommune 69 kystlynghei XOQ.VX.3: Møkster

XOQ.VX.3: Møkster

kystlynghei 70 austevoll kommune XOQ.VX.4: Kolbeinsvik

XOQ.VX.5: Austevollhella

XOQ.VX.6: Vinnes

austevoll kommune 71 kystlynghei kystlynghei 72 sund kommune 5.6. sund

Sund kommune ligg på søre del av øya Sotra, vest for Bergen. Dei mange øyane (466 øyar, holmar og skjær)som skaper dei mange sunda, har gitt namn til kommunen. Sund har eit areal på 99,3 km 2 og kystlinja er 110 km lang. Kommune vart landfast i 1972, då Sotrabrua opna. Talet på innbyggjarar var 5.606 i 2006.

Landskapet i Sund kommune er lågtliggande og kupert mellom storhavet og kystfjella. Det høgste punkt i kommune er Førdesveten, 284 m.o.h. For 3 - 4000 år sidan brann ein skogen på Sotra for å få lynghei til jordbruk. Då skogen forsvann og grunnvatnet steig, blei det danna torvmyr. Torv blei nytta til brensel heilt fram til 1950 åra. Sidan er det planta både buskfuru og sitkagran som saman med lauvskog igjen har overtatt for dei opne lyngheiane mange stader. Fiske kombinert med jordbruk var grunnlaget for busettinga i Sund kommune fram til 50 -talet. Før utskiftinga på 1800 - talet var det vanleg med tun som ofte omfatta 4 gardar. Frå midten av dette århundre skjedde det dramatiske endringar i bumønstere i bygdane. Framleis finn vi tradisjonelle gardshus som lemstove, eldhus, løe med flor, potetkjellar, torvhus, smaleflor og skjeneflor (bygd i gråstein i steingarden mellom innmark og utmark for kyr) I dag er 53 småbruk i drift i kommunen. Vegetasjonen på Sotra ligg for det meste i retning nord – sør, i motsetning til mange andre stader som har aust vest vegetasjon.

I 2009 er det registrert 676 vaksne sau på utmarksbeite, av desse vinterbeiting 79 vaksne sauer. Sauene er fordelt på 17 foretak. Det er ein liten auke av dyr på utmarksbeite, men ein nedgang i tal sau på vinterbeite.

Lyngbeita ligg i dei 75% av arealet som er definert som «ikkje produktiv utmark» (Naturhistorisk vegbok-2004)

sund kommune 73 kystlynghei Sund kommune - vestre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

kystlynghei 74 sund kommune Sund kommune - austre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

sund kommune 75 kystlynghei Registrering av kystlynghei i Sund

Sund er delt opp i områder fra 1 til 7. Desse områda finn du att på kartet, i beskrivelse og foto.

NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

1 Utmarka rundt Telle, A) Svært mykje berg, men parti Ingen beiting eller Område er enkelt å skjøtte. Stort område Midttveit og Øvretveit Nord, rundt Nipa med tett røsslyng i dalsøkk anna skjøtsel kan beitast med oppgradering av gjerde (Telavåg) er prega av og helt nord på Roksneset mot innmark. inngrepsfri lynghei. Ett par område med planta Tiltak: Få tilbake beitedyr, sviing av grov Her er mykje berg og furu. Røsslyng og einer er lyng og fjerning av planta bartre. mange vann, men og låg pga vær og vind. lyng som vert halde låg grunna værutsett B) Mykje berg rundt Lynghovda, Ingen beiting eller anna Se Naturtypar -07 Vurdert som viktig havklima. I dag Midttveit - men partier med tett skjøtsel område (B) mangler det beitedyr Lynghovdo røsslyng i dalsøkk og på Se NINA -91. i område. Her er høgder. Spesielt fint nord og Tiltak: Få tilbake beitedyr, sviing av grov plantefelt med furu. sør for Søvika. Planta furu lyng og fjerning av planta bartre. sprer seg.

C) Ope lynghei med spreiing av Ingen beiting eller Egner seg godt til beiting med nærhet til Øvretveit furu og gran frå plantefelt. anna skjøtsel innmark, men ser ut til å være lite Grenser mot dyrka mark, interesse for det blant grunneigarane i bebygging og camping. dag.

D) Ingen beiting eller anna Lyngøyna skjøtsel

E) Tett låg lyng, stortsett utan Ingen beiting eller anna Det var utegangersau på Stuvhlm fram Øyane i sør attgroing. Spesielt fine. skjøtsel i dag, men til ca 2000. Mikkelsøyna, bærer preg av å ha Tiltak: Få tilbake noen sauer på holmane Grimsøyna, vore beita i seinare tid. i sør. Stuvhlm

NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

2 Område med mykje A) Store opne lyngheier med Ingen teikn til beiting Område kan settast i stand ved sviing ope lynghei knytt til Selstø berg, vann og fuktige partier . eller anna skjøtsel og beiting. grendene, Telavåg i Lyngen er låg, men grov. nord, Golta , Glesnes Små plantingar med gran i sør og Kausland. og furu sprer seg til Det meste er grovt lyngbeite. og treng meir beiting og skjøtsel. B) Store opne lyngheier med Kvit sau beiter i Naturtypar -07 Svært viktig område (A) Kausland vest ein del berg i vest. Lyngen er utmarka. Mykje av Se NINA -91. låg, men fleire stader grov lyngen er grov og bør med mykje låg einar. Eit lite fornyast med sviast. Tiltak: auka beitepress, sviing og felt med bartre på vestsida fjerning av planta bartre. Dette er eit av Lauvvtn. Enkelte små tre svært enkelt område å skjøtte pga i etablering. naturlig avgrensing mot sjø og vann, både ved sviing og beiting.

C) Område varierer fra ope Kvit sau beiter i inn- Område i sør og aust bør sviast og Kausland fuktig lynghei med berg i og utmarka. Mykje av ryddast. Beitepresset aukast i lyng - dagen (nord) til grov lyng lyngen er høg og grov. områda på vinteren. Område vest for i grense med dyrka mark Planta furu vest for garden vert skjøtta som skog i dag. med flott steingard rundt. garden. Det er plantinger med gran i nord og furu kring garden Kausland.

kystlynghei 76 sund kommune NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

2 D) Ope fin lynghei med berg Villsau beiter lyngen. Flott steingard med gardsflor, mellom Golta mot havet i vest. Lyngen er innmark og lyngbeite. låg, fuktig og med krypande Gran som etablerer seg bør fjernast og einer. Mot innmark i aust er det meste av lyngen er moden for sviing. det planta gran som nå Tiltak: Oppretthald eller auk beitepresset. spirer i lyngbeite.

E) Ådnavika: Ope lynghei, med Det er villsau på Etablere samarbeid mellom Glesnes fin variasjon mellom tørre Glesnes, men dei grunneigarane for å få tilbake beitedyr i partier og fuktige. Lyngen er beiter ikke i lyngbeite. lyngbeite i Ådnavika. Beite må sviast og grov og gamal med einer. gjerdast mot innmark. Begynnande etablering av furu og gran. Voll: Fint røsslyngdominert område, med grov, gamal lyng i attgroing. Lauv- og bartre sprer seg. Utbygging med industri og bolig.

NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

3 Øyane sør for Glesvær A) Opne, fine lyngøyer på flate Ingen beiting på Færøy, Fint sjøhus på Færøy og mur på holmen er prega av opne, Færøy og berg. Lyngen er grov, einer men villsau beiter på øst for Måsholm. lyngområder eksponert Måsholmen og enkelte lauvtre er i Måsholmen. Tiltak:Øyane egner seg svært godt til for havklima og med etablering. På Færøy sprer vinterbeiting. På begge øyane bør lyngen lite attgroing. furu seg frå naboøya i nord. fornyast med sviing. På Færøy bør det Mykje berg. deretter settes ut sau.

B) Ope fin lyngbeite i kupert Fellesbeite med villsau Oppretthalde beitepresset. Usikkert når Store Risøyna terreng. Berg og tørr lyng i heileårs-beiter. det var svidd sist. med fuktige dalsøkk med nokon buskar og tre i etablering.

C) Det er ope lyngbeite med Beitedyr? Gardsbruk på Geitøy og Upsøy. Geitøy, Sandøy, noe einer på alle fire øyane. Flatøy og Upsøy Geitøy har en del Desse øyane egner seg svært godt som mellomstore furu rundt beite for utegangersau. Oversiktlege øyer bygning i aust. Sandøy har med mykje lyng. Alle lyngbeita treng å stor lyngdominans og sviast. spesielt fint lyngbeite, det same gjeld den noko mindre øya, Flatøy. Upsøy har tett lyngbeite i nord og vest, men meir gras i sør der bygningane er.

D) Opne og fine lyngbeiter med Beitedyr? Store Vardøy er ei grend med velholde Store og litla einer og grov lyng. Store bygningar. Litla Vardøy er utan inngrep. Vardøyna Vardøy har gran plantingar Egner seg godt til skjøtsel av lyngbeite, rundt innmark som spreiar kombinert med bruk av innmark. seg frå sør.

E) Ope beite med låg lyng. Store Villsau beiter på Store Er i god stand, skjøtsel med passe beiting Narøyna, Store Fugløyna har fuktige parti i Fugløy. Kva med dei to og sviing ved behov for fornying. Vær og og litla Fugløyna småkuperte dalsøkk. Narøyna andre øyane? vind er med å halde lyngen låg. og litla Fugløy har tørr lyng på berg.

sund kommune 77 kystlynghei NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

4 Toftøya og Vikso har A) Lyngbeite i sterk attgroing. Ikkje teikn til beiting Sjølv om område er i sterk attgroing er broforbinding i nord. Kvernavatnet N Gran og furu sprer seg frå eller anna skjøtsel. område godt egna som skjøtta lyngbeite. Landskapet har stor plantefelt. Ingen fysiske Det er overkommeleg med gjerde som variasjon med berg, inngrep. må settast opp for å nytte område nord skog, jordbruk vann og for Kvernavatnet. Områda i nord-aust kan viker, men og dei sviast og ryddast. Når skog i vest er finaste lyngbeita. hogstmoden kan arealet tilbakeførast.

B) Ope lyngbeite mot sjø. Her Område vert skjøtta Lyngbeite mot sjøen bør sviast. Eit lite Trellevik er småberg og områder med med beiting av storfe plantefelt i område bør fjernast. myr. Overgang til grasbeite og småfe. der beitepresset er hardast. Fin overgang frå Grov lyng og einer. Grenser grasprega lyngbeite til planta gran i nord. til lyngbeite.

C) Det meste av område er i Ingen teikn til beiting Utmark frå sør- attgroing. Varierer mellom eller anna skjøtsel. nord på opne flater i NØ med lyng og austsida. myr til kuperte areal med Selefjellet berg og stor spreiing av furu. Stor røsslyng-dominans øst for Storavatnet. SØ for Selefjellet (84 moh) er det ope med mykje berg. Heilt sør er det mange hytter i område.

D) Store områder mot Beiting? Ikkje teikn til Dei finaste og mest røsslyngdominerte Vikso Hummelsund med ope, beiting eller anna lyngbeita er på Vikso. Utfordringa er grov, men røsslyngdominert skjøtsel. Lyngen er mye nybygging. lynghei. Granfelt vil raskt grov, men tett. infisere beite om det ikkje vert beita. I vest er attgroinga kome lengre, sjølv om lyngen er låg. Her spreier gran, furu, og lauvtre seg. På Vikso er det mykje inngrep i lyngbeite frå ny boligbygging.

E) Ope fin lynghei på halvøy i Beiting? Område bør takast vare på som Helleren (Sele) sør. Tørr på berg. Lyngen lyngbeite. Svært enkelt og halde gjerde mot nord er grov og med og å svi. Liten granplanting mot Vestre mykje einer. Begynnande Selevik bør fjernast. attgroing med busker, lauvtre og bartre.

NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

5 Frå grensa til Fjell i A) Ope lynghei utan inngrep i Ingen teikn til beiting Ikkje inngrep i lyngbeite, det er difor nord sør til Kleppe Storhaugen nord. Lyngen er grov med eller anna skjøtsel. mulig å gjerde, beite og svi. Klokkarvik. Her er fjell- einer. Beite er i attgroing og vidde områder med med spredd furu mot fjorden Veten som høgste (Ø) og nyetablering av gran. punkt (284 moh). Grenser mot Sund senter og Mykje er i attgroing og industri. lite sau nytter lyngheiene. B) Ope lynghei i høgdane utan Ingen teikn til beiting Storåsen, inngrep. Grov lyng med einer eller anna skjøtsel. Tveitafjellet, i attgroing. Bar- og lauvskog Brakafjellet, sprer seg frå låglandet. Randifjellet, Veten og Jona.

kystlynghei 78 sund kommune NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

5 C) Ope lynghei med fin grense Område vert beita Ny lokalitet (2007) vurdert som svært Vorland til innmark, meir defus med spælsau og kvit viktig område (A) grense til utmark i attgroing. sau og har vore svidd Vorland har eit spesielt fint Områder har vore svidd dei i seinare år. kulturlandskap med steingardar og seinare åra. Eineren er høg, nærhet mellom innmark og lyngbeite. men elles lite attgroing. Tiltak: Lyngbeite ligg i forbinding med store utmarksbeiter som er i attgroing. Tal beitedyr i utmarka kan aukast. Fortsett skjøtsel med jamleg sviing av nye område.

D) Ope fin røsslyng-dominert Villsau beiter på deler Beiteområde kan enkelt utvidast med Grunnavåg / område mot sjø i vest. av område, dette er auka dyretal. Forland Resten av område er i inngjerda. attgroing. Grenser til veg, etablert og ny bebygging i gamalt jordbruksområde.

E) Sterk attgroing. Ingen teikn til beiting Knappen eller anna skjøtsel.

F) Sterk attgroing med bartre i Plan for istandsetting. Svært enkelt å skjøtte med beiting Børnestangen nord. Lenger sør er holmen og sviing siden det er ein holme open, men med mykje einer utan inngrep og busker.

G) Fjellet (180 moh) er framleis Ingen teikn til beiting Sangholthornet ope lynghei, men er i sterk eller anna skjøtsel. attgroing og i ferd med å gå over til skog.

H) Fin ope lynghei på nes mot Kvit sau som beiter på Område må sjåast i samanheng med Skottaneset aust. Område grenser til innmark og streifer i verdifullt kulturlandskap med beiter, innmark som vert beita, men lyngbeite. kulturminner som steingarder og lyngen er gamal, med einer skjeningsflorer. Beitepresset bør aukast, og etablering av furu (1-2m spesielt med vinterbeiting. Område kan høge). sviast, men bør ryddast for bartre som sprer seg frå planta furu i sør og i vest.

NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

6 Øyane aust for Sund A) Lynghei med myr i nord. I Ingen teikn til beiting Er her plan for skjøtsel ? Har det vore er prega av lite beiting Lerøy sør er lyngen grov og utsett eller anna skjøtsel. svidd eit lite område i sør? i seinare tid. Der det for attgroing med bartre frå Tiltak: Få inn småfe på lyngbeite. Rydd ikkje er planta skog er plantefelt. og svi enkelte områder som ikkje kjem i det framleis mykje konflikt med skog. Evnt fjern større lyng og enkelt og områder med skog. restaurere. B) Heile øya er ope lyngbeite Ingen teikn til beiting Tiltak: Få inn småfe på lyngbeite. Buarøy med grov lyng, einer og eller anna skjøtsel. Rydd og svi. spreiing av små bar- og lauvtre. Her er eit par hytter og naust.

C) Flott open røsslyng Ingen teikn til beiting Øya egner svært godt som lyngbeite. Bjelkarøy/ dominerte beite utan eller anna skjøtsel? Det er enkelt å skjøtte ved sviing og Buarøy inngrep. Lyngen er grov beiting. og mykje einer, begynnande attgroing med enkelt små furu og lauvtre.

sund kommune 79 kystlynghei NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

6 D) Stort ope inngrepsfritt Ingen teikn til beiting Område er enkelt å skjøtte med grense Bjelkarøyna sør lyngområde med høg eller anna skjøtsel? mot sjø i sør. røsslyngdominans. Små furu og lauvtre sprer seg.

E) Stort ope lyngområde med Ingen teikn til beiting Område er enkelt å skjøtte med grense Bjelkarøyna nord fuktige og tørre partier. eller anna skjøtsel? mot sjø i nord. Mykje høg einer.

NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

7 Tyssøyna har veg- A) Stor ope lyngheiområde Beitelag har sett opp Utmarka og lyngbeite i sør egner seg forbindelse mot nord Tyssøyna med fuktige partier og tørre nye gjerder mellom godt for fellesbeiting og skjøtsel. over Bjorøyna i Fjell områder på berg. Område er inn- og utmark. Dei har Beitetrykket må aukast betrakteleg. kommune. Busetting, i sterk attgroing med einer plan for istandsetting Rydding av einar, busker og tre før jord og skog i nord. og spreiing av furu frå og skjøtsel med bl.a sviing. Utmark og lynghei i plantefelt. Sørenden er beiting med sør. utan inngrep. kasmirgeit.

B) Ope lynghei. Litt busker på Beiting? Beiting og sviing. Liaholmane den nordlige øya ellers lite Fyr på sørlige øya. teikn til attgroing.

c) Ingen teikn til beiting eller Øya egner seg svært godt som beite. Alvøyna anna skjøtsel. Øya er i sterk Her er ingen inngrep, det er enkelt og attgroing med einer og svi og gjerder trengs ikke. spreiing frå planta gran på øya.

Døme på lyngområde i Sund

WUX[NO 1L: Lynghovdo

kystlynghei 80 sund kommune WUX[NO 2L: mot Lauvvatnet

WUX[NO 3O: Narøyna

sund kommune 81 kystlynghei WUX[NO 4N: Hummelsunde- Vikso

WUX[NO 5M: Vorland

kystlynghei 82 kommune WUX[NO 6M: Bjelkarøy-Buarøy

WUX[NO 7K: Fra Tyssøya mot Lundaneset

kommune 83 kystlynghei Misje, med utsikt mot Turøy i vest.

kystlynghei 84 fjell kommune 5.7. Fjell

Fjell kommune ligg rett vest for Bergen. Fjell har eit areal på 147 km 2 fordelt på meir enn 500 store og små øyer, i berekna holmar og skjer. Kommune er landfast med bru til Litlasotra. Talet på innbyggjarar var 21 412 i 2008. Kommunen er prega av stor tilflytting og industri bygd på olje og teknologi. Øyane i område vert kalla «det grå riket», noko som beskriver dei mange nakne berga som er eit resultat av at menneske har fjerna skog og seinare torv i sitt behov for mat og varme. Kommune namnet Fjell kjem sjølvsagt frå dei same nakne berga eller fjella.

Landskapet er mosaikk preg med myr, lynghei og nakne berg. Her er slake fjellskråningar i aust og bratte stup i vest. Istida sitt arbeid i dei forskjellige bergartane har laga eit svært kupert landskap med mange sund og dalsøkk. Det høgste punkt i kommune er Liatårnet, 341 m.o.h. Ryddinga av skogen tok til i tidlig jernalder dvs år 500 f.Kr. til år 500 e.Kr. Etter kvart vart Fjell skoglaus og uttak av torv ein naudsynt måte å skaffe brensel på. Resultatet av 2000 år med menneskjenes nytting av resursane har skapt dette «grå riket» me i dag ser. På områda som var dekka med teppemyrar finn vi i dag lyng i magert jordsmonn mellom knausar og berg.. Sidan -50 talet har utnyttinga av lyngbeiter og utmarka minka, noko som viser att i attgroing med brakje og lauvskog. Det er og planta både gran, sitkagran og buskfuru.

I 2009 var her registrert 38 foretak med 4276 sauer og lam på utmarksbeite, av desse 1098 sauer med vinterbeiting i kommunen. Dette er ein markert auke dei siste åra.

Lyngbeita ligg i det område som er definert som «ikkje produktiv utmark» og representerer 78% av arealet i Fjell.

fjell kommune 85 kystlynghei Fjell kommune - nordre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

kystlynghei 86 fjell kommune Fjell kommune - søre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

fjell kommune 87 kystlynghei Registrering av kystlynghei i Fjell

Fjell er delt opp i områder fra 1 til 7. Desse områda finn du att på kartet, i beskrivelse og foto.

NR OMRÅDE BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 1 Område i sør-vest er A) Fint ope røsslyngdominert Sau beiter på innmark. Auka beitepress og plan for gjerding. prega av kupert Skoge lynghei grenser til innmarka Beitelag har plan om Sviing der det er mogeleg. landskap med både mellom Skoge og Teigen. istandsetting og dyrka jord og lyngheier, Lenger sør er lyngbeite i skjøtsel i område. oppdelt av fjord og høgdene og langs sjø prega vann. Eindel av attgroing og planta teiger bartreplantingar med buskfuru. spreiier seg i lyngheia og det er generelt for lågt beitepress og B) Lyngheia er prega av gammal Område nord for Ekren Nordlig del av område er med i mange fine lyngheier Fjell, Nordvik lyng i sterk attgroing og små (Stegafjellet) kan kommunen sin kjerneområderegistrering er i attgroing. og Ekren teiger med planta gran- og enkelt skjøttast. , 2009. Delar av område på Fjell/Kleivane furuskog. Område rundt er med i prosjektet Landskap i drift Stegafjellet er ope.

C) Kallestad Stor variasjon i lyngbeite. Noe villsau i SV (?), Område har eit særpreg som gjer Mykje berg i N og SV med men område må sviast kystlyngbeita særs verdifulle. Område er planta gran i dalsøkk. Furu og beitepresset aukast. enkelt og svi grunna lang grense mot sjø. sprer seg. Fine enkelt Utmarka er og ein ressurs for småbruka lokaliteter med stor på Kallestad. røsslyngdominans .

NR OMRÅDE BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 2 Øyane, med Algerøy A) Kupert lyngområde med berg Vinterbeiting av villsau Se Naturtypar -03 Vurdert som viktig som den største, har Algerøy i dagen, myr og tørrere og kvite sau. Områder område (B) mange fine lyngheier. røsslyngdominerte områder. har vore svidd i seinare Dei er eksponert Varierende tilstand fra ny til tid. Øya egner seg Algerøy er med i kommunen sin forvær og vind som gammal grov lyng. Område svært godt som skjøtta kjerneområderegistrering, 2009. hjelper til med å halde nordvest på Algerøya, lyngbeite med nærhet lyngen og eineren låg grenser til innmark i aust. til sjø og jordbruk. Viktig å oppretthalde skjøtsel med og der det ikkje er Hardt beita, svidd og vinterbeiting og sviing. Samarbeidstiltak planta bartre er det overgang til grasbeite. kan ivareta dette. ikkje tre. Mange av øyane har vore busett, i dag berre dei tre som B) Lyngområdene er i sterk Ikkje beiting eller anna Nytt byggefelt etablert. har vegforbindelse. Langøy attgroing med furu og lauvtre skjøtsel. i NØ. Areal i NV er opne.

C) Stort område i NV er kupert Noen villsau beiter på Se Naturtypar -03 Vurdert som lokalt Lokøyna lyngbeite. Det meste er grov øya. viktig område (C) og forvokst lyng og område Ikkje spor atter sviing? Sterkt behov for restaurering med er i attgroing med einer og rydding, auka beitepress og sviing. rogn. I dei mest værharde Svidd når? områda er tilstanden bedre.

D) Mindre areal på sørenden er Nokre villsau beiter i Syltøy er med i kommunen sin Syltøyna skjøtta med beiting og sviing. område og Skotsk kjerneområderegistrering, 2009. Resten av øya er oppstykka høglandsfe beitar sør av bebyggelse, jordareal og på øya. Beitepresset kan aukast både mht planteskog. lyngbeite og anna ope areal. Tydelig overgang til grasbeiter i sør.

kystlynghei 88 fjell kommune NR OMRÅDE BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 2 E) Ope lynghei mot vest med Noe sau beiter på øya. Hitsøy mm mykje berg i dagen og liten lyngdominans. Planta bartre rundt husa spres seg til utmark.

F) Fin, ope lynghei i sør-aust i Vinterbeiting av Se Naturtypar -03 Vurdert som viktig Løno god stand. Resten er utegangersau. område (B) grasbeite. (Naturhistorisk veibok) Fastbuande fra 1845 til 1951. På det meste 6 gardsbruk og 50 bufaste. Løno er med i kommunen sin kjerneområderegistrering , 2009.

NR OMRÅDE BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 3 Øyane i nord-vest med A) Mykje kupert areal kor 5 sauer på LitlaTurøy, Se Naturtypar -03 Vurdert som viktig Turøy som den Turøy lyngheia varierer frå låg ellers er det ikke område (B) nordlegaste og einaste værslitt gammal lyng rundt beitedyr eller skjøtsel. Kulturlandskapet på Turøy er knytta til med vegforbindelse og varden (68moh) til gammal fiske, jord og lyngbeiter. Lyngbeita kan busetting. Lite beitedyr, og attgrodd lynghei i sør. skjøttast om beitedyra kjem tilbake. men ein del fine, Finaste og mest røsslyng-dominerte røsslyngdominerte lyngbeite områder. Attgroing med er rundt Grøtavika og vannet buskfuru i område der innafor. den er planta. Prega av det havnære B) På Vindøy og Geitarøyna er Ingen beiting i dag. Består av Vindøy, Geitarøy, Verøy og værutsette klimaet. Oksen, Vindøy, det planta buskfuru. Oksen. På Oksen er det bygninger. Verøyna og Verøyna og oksen har ope, Fiskemottak? Geitarøy låg lyng. Område bør sommarbeitast.

C) Opne øyer uten inngrep og Ingen beiting i dag. Område bør sommarbeitast. Gullo, Lokøyna, med lågtvaksande lyng. Litt Sandøya og buskfuru på Nordre Havrøya. Sandøyna.

D) Dei tre største holmane er Sporadisk beiting. Noen hytter og naust? Område bør Buarsundet dominert av lågtvaksande sommarbeitast. lyng, mens to småholmer er planta til med buskfuru. Vardøyna er i attgroing med buskfuru. E) Planta buskfuru på Dyrøy Sommarbeite med sau. Kystgard på Dyrøy. Dyrøyna, sprer seg, men framleis er Lambøy, dei opne og prega av Djupølsøy, lyngbeite. Vedarøy, Høgøy og Buarøy

NR OMRÅDE BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 4 Nordre del av Fjell har A) Velskjøtta ope lyngbeite Vinterbeiting og spor Fin steingard fungerer som gjerde ØV. store inngrepsfrie Misje nord med berg i dagen i NV. Små etter sviing i V. Ingen lyngområder på grantre (1/2m) sprer seg frå skjøtsel eller plan om Område i NV er med i kommunen sin vestsida som vert plantefelt i S og ved sjøen. beiting på austsida kjerneområderegistrering, 2009. skjøtta som lyngbeite Overgang til grasbeite grunna av rv. høgt beitepress i Ø og S.

B) Svært velskjøtta ope Vinterbeiting og sviing Tradisjonell bebyggelse i sør ligger i Misje sør lyngbeite i sør. Ein del berg i sør, område lenger lyngheia. Område rundt ei hytte lenger og myr. Lenger nord er nord har vore beita nord er innegjerda. lyngheia i attgroing med med litt storfe. Spor einer og spreiing av gran og av litt sviing. Med å fjerne skogen kan vestsida furu frå plantefelt i område. av Misje settes i stand som Område er gjerda. samanhengande lynghei.

fjell kommune 89 kystlynghei NR OMRÅDE BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

4 C) Stort inngrepsfritt område, Område frå V til Ø, midt Heile område kan tilbakeførast til Straumen prega av attgroing i nord og på vert godt skjøtta lyngbeite. Barskog kan fjernast og sør med einer, furu og gran. som leigeareal til område lett sviast. Egner seg svært godt Fleire plantefelt. Stort ope heilårs beiting. som lyngbeite med tradisjonell skjøtsel. lyngbeite med vinterbeiting er inngjerda. Kupert med Område er med i kommunen sin berg og myr, slake røsslyng- kjerneområderegistrering, 2009. dominerte beiter mot aust.

D) Heile den lange odden nord Vinterbeiting av sau, i Se Naturtypar -03 Vurdert som viktig Vindenes- for Vindnes er ope tillegg beiter ammekyr. område (B). kvarven kystlynghei. Område i NV er Har vore svidd i V i Oppretthalde vinterbeiting og sviing. eit av dei best skjøtta seinare år. Område mot sør bør ryddast for buskfuru. områda. Område er med i kommunen sin kjerneområderegistrering, 2009.

E) Spesielt fint røsslyngdominert Vinterbeiting med Ruin frå 2`re verdskrig og fin grensegard Fuglevatnet lynghei, NV for Hære vatnet. villsau. Ikkje svidd i frå V til Ø. Viktig å oppretthalde Lenger sør er lyngen grovare seinare tid. beitepress. Område bør ryddast og sviast og furu etablerer seg frå slik at attgroinga ikkje sprer seg. plantefelt i V, S og N.

F) Ope fin røsslyngdominert Ingen spor av beiting Område bør settast i stand som Harpefjellet - lynghei i attgroing med furu eller anna skjøtsel. lyngbeite pga den høge Bleivatnet (1-2m). Lyngen er høg og røsslyngdominansen og dermed grov. Det meste har markert høge beiteverdi. avgrensing til veg eller jordbruksareal. Små plantefelt med furu og gran midt i lyngheia og mot innmark.

G) Steinafjell Dette langstrakte havnære Ingen spor av beiting Utfordring med byggefelt bør kunne lyngområde har høg røss - eller anna skjøtsel. løysast for at lyngbeita skal haldast lyng-dominans, men og i hevd. Kan settast i stand ved beiting fuktige myrområder. Nytt og sviing. byggefelt i SØ og langs veg til Angeltveitsjøen. Lyngen er grov med byrjande spreiing av furu og gran (1m).

NR OMRÅDE BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

5 Dominert av store A) Halvøya har ope fin lynghei Ingen beiting eller Ikkje beitedyr sidan 1980. Ny utbygging fjellområder fra (100- Eide i vest. Berg og fuktige anna skjøtsel i dag. (industri?) i NV. Det har i mange år vore 150 moh) med fleire områder med grov lyng. Område egner seg vurdert vindmøller her. tettstader rundt. Nordenden er prega av att - svært godt til beiting. Ågotnes og Knappskog groing med furu som spres er industri- og seg frå felta med planta skulesenter, mens buskfuru i utmarka. Rundt andre er etablerte innmark er det planta bygder med jordbruk sitkagra. Område i sør er og kyrkjekrinsar. ikkje attgrodd. I 2007 brann 2000 daa B) Stort fjellområde (93 moh), Ingen beiting eller Sekkingstad i sør er med i kommunen i skogbrann i sør, noko Sauefjell - berg og fuktige partier. Grov skjøtsel av område. sin registrering av kjerneområde, 2009. som gjer mogelegheit Spjeldfjell lyng og attgroing i nordenden Områda nord og vest for Fjereidevatnet til å stimulere lyngen og låglandet. Meir ope i brant i 2001-2002. Stor lyngbrann mot til å etablere seg. høgdene og S og SV. Eide.

C) Stort fjellområde. (159moh) Beitelag har villsau. Største delen av område er med i Signalfjellet- Skogbrann i 2007 har Utarbeiding av plan for kommunen sin kjerneområderegistrering, Knappskog- tilbakeført det opne lyngbeite beite- og skjøtselplan 2009. fjellet og lyng er i etablering. for lyngbeite og fjellbeite.

kystlynghei 90 fjell kommune NR OMRÅDE BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

6 I sør-aust ligg det A) Stort fjellområde med Område NØ for Fjell Område rundt Fjell festning er med i høgaste område med Liatårnet Liatårnet som høgste punkt festning vert beita av Landskap i drift. Vert gjerda inn. Liartårent (340moh). i Fjell kommune ( 341 moh). villsau. Her er store områder Mykje ope berg og lite med lynghei med attgroing i høgda. mykje berg. Skogplanting i låglandet som spreier seg oppover.

B) Lyngbeite i sterk attgroing. Ikkje spor etter beiting Eit område er gjerda og vert beita. Kor? Kolafjellet Fleire gran- og furufelt. eller anna skjøtsel. Nokon opne stader langs sjø.

C) Røsslyngdominert tørr Det er beiting på Dala Med sviing og beiting vil dette bli eit Trengereid lynghei i høgdedrag. Gammal mot Fjellspollen. Elles lyngbeite med høg verdi. lyng, attgroing i sør med ingen spor etter beiting markert skille ved dalsøkk til eller anna skjøtsel. område med lite attgroing.

NR OMRÅDE BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

7 Hovudvegen går over A) Lynghei i begynnande Utegangersau Naust og hytter Litlasotra på veg til Geitanger attgroing. Einer og/eller furu? Fjell. Her er stor utbygging og kommune-senteret ligg på Straume. Små områder med lyng på B) Ope lyngbeite med einer. Kvit sau beiter areala. øyane omkring og i sør Foldnes Ingen tre. Sviing? og nord.

C) Lynghei i sterk attgroing og Ingen beiting idag. Ukontrollert brann i 2003. Litlesotra nord med utbygging i område. Fint ope lyngbeite i NV med grense mot sjø.

D) Lynghei i sterk attgroing Ingen teikn til beiting Litlesotra sør eller anna skjøtsel

E) Grov lyng og attgroing Ingen beiting i Innmarka vert slått og beita Bjorøyna lyngområda?

F) Kombinert lyng og grasbeite. Kvit sau beiter. Område Om lyngdelen skal takast vare på, Bildøy Grenser mot skog i nord og vert i dag rydda for må bruker være bevisst på å unngå aust, mot sjø i sør og vest. einer og tre. gjødsling. Fare for at graset kan ta over med dagens drift. Beite i nord har kontakt med innmark i sør med tunnel under riksveg.

fjell kommune 91 kystlynghei Døme på lyngområde i Fjell

WUX[NO 1: Skoge

WUX[NO 2: Algerøy

WUX[NO 3: Turøy WUX[NO 4: Bleiavatnet

kystlynghei 92 fjell kommune WUX[NO 5: Knappskogfjellet

WUX[NO 6: fra fra Stortårnet (112moh), Trengereid

fjell kommune 93 kystlynghei Fra Alvheim mot Langøy

kystlynghei 94 øygarden kommune 5.8. øygarden

Øygarden kommune ligg lengst ute, nordvest for Bergen. Kommunen er smal, langstrakt med låge øyer og holmar, ca 550 fordelt på 66 km 2 og ei strandlinje på heile 236 km. Landskapet kan minne om ein lang steingard, derav navnet, mellom havet i vest og Hjeltefjorden i aust. Det er bruforbindelse mellom dei største øyane frå nabokommunen Fjell i sør og heilt nord til Hellesøy. Sju av øyane er busett i dag, den minste av desse er Hernar. Denne øya i nordenden av kommunen er utan vegforbindelse og har ca 20 fastbuande. Tradisjonelt kom dei viktigaste næringsinntektane frå fiske og jordbruk, men i dag er det olje- og gassindustrien som dominerer. Folketalet har auka dei siste 20 åra og var i 01.01.2009 på 4223 personar. Det er lite vegetasjon slik at alle berg, daler og kløfter kjem godt til syne i Øygarden. Landskapet er mosaikk preg med myr, lynghei og nakne berg. Her er slake fjellskråningar i aust og bratte stup i vest. Istida sitt arbeid i dei forskjellige bergartane har laga eit svært kupert landskap med mange sund og dalsøkk. Det høgste punkt i kommune er Blomøyknuten, 74 m.o.h. Her har budd folk lenge. Spor frå steinalderen kan tyde på at allereide for 12 000 år sidan, då isen trakk seg tilbake, budde det menneske her. Det er funne over 100 buplassear som er meir enn 4000 år gamle. På denne tida vart skogane rydda og lyngbeitane skapt. I fleire tusen år var Øygarden skoglaust og dominert av lyngheier. Frå 1900-talet vart det sett i gang kampanjar med målsetting og «skogkle vestlandskysten». Det vart planta buskfuru/bergfuru og sitkagran. Lyngheia er framleis den dominerande landskapetypen i Øygarden sjølv om den mange stader er prega av attgroing og inngrep. Dette er resultat av endra driftsform med mindre beitetrykk og tradisjonell skjøtsel som sviing.

I 2009 var her registrert 19 foretak med 2828 sauer på utmarksbeite, av desse 498 sauer med vinterbeiting.

Lyngbeita ligg i det område som er definert som «ikkje produktiv utmark» og representerer 85% av arealet i Øygarden.

øygarden kommune 95 kystlynghei Øygarden kommune - nordre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

kystlynghei 96 øygarden kommune Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Øygarden kommune - søre del Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

øygarden kommune 97 kystlynghei Registrering av kystlynghei i Øygarden

Øygarden er delt opp i områder fra 1 til 7. Desse områda finn du att på kartet, i beskrivelse og foto.

NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

1 Toftøyna har lite aktiv A) Kupert med tørre partier på Ikkje beiting eller anna Område er godt egna til fellesbeiting og jordbruksdrift og store Torsteinsvik aust berg og fuktige områder og skjøtsel. kan restaurerast med sviing og rydding. områder har preg av myr. Grov lyng og einer. Furu Austsida har lite konfliktområde. Merka attgroing. og gran (2-4m) sprer seg frå tursti frå rv aust til Anekletten. Det er unntak på planta skog i vest og nord. vestsida og områder på austsida. Desse som restaurerast. B) Lynghei med kort avstand til Område mot Kvaløyna Tal beitedyr og vinterbeiting bør aukast. Toftevågen nakne berg mot havet. er svidd i seinare tid. Skjøtsel med sviing bør oppretthaldast. Røsslyngdominerte og Det beiter ca 14 Grana bør fjernast. partier med dyrkajord lenger vinterfora sau i inne Furu og gran har frøa område. seg frå planteskog i sør og etablerer seg (3-5 m).

C) Ope fin lynghei på sørsida Ikkje spor av beiting Naturtypar -03 Svært viktig område (A) Stegevik av veg. Varierer mellom tørr eller anna skjøtsel. Stegevikåsen. og fuktige område. Låge furu tre (2 m). Lyngen er Etablerte turstier og restaurerte uteløer i grovare og attgroing er Stegevikåsen. kome lenger på nordsida. Naudsynt tiltak: Sviing, beiting og rydding. Område er godt egna til bruk som lyngbeite sidan det er få inngrep og grenser mot sjø i sør. Vegen er ein fordel ved sviing.

D) Røsslyngdominert ope Ikkje spor av beiting Område er svært godt egna som lyngbeite Storskora lynghei med mykje berg mot eller anna skjøtsel. og er enkelt og skjøtte med sviing. havet. Lyngen er låg grunna eksponering frå havklima.

NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

2 Rongøy. Dei mange A) Ope lynghei med preg av Område er prega av Fortsett beiting og fornying med sviing. øyer i vest er eksponert Ono værhardt klima mot havet. vinterbeiting. Nær for vær som held lyng Berg og fuktige partier i samlegarden har hard og anna vegetasjon søkka. Lyng i alle stadier. beiting ført til overgang låg. Rong har og mykje Eit lite område mot til gras. Noen områder utbygging rundt industrifelt som ikkje vert er svidd. kommune -senteret beita har høg grov lyng. og byggefelt langs hovudveg i røsslyng- dominert lynghei. B) Ope røsslyng-dominert Ingen beiting eller Austsida er godt egna til beiting Rong område med grov lyng. anna skjøtsel. og sviing. Det er ett hus i område Rv går gjennom område. og grenser mot granfelt i nord. På austsida spreiar gran og furu (2-4m) seg frå plantefelt i nord. Granhekk og mindre plantefelt ved bustad. Vestsida har spesielt fine lyngområder, men byggefelt i nord og i sør er ei utfordring.

kystlynghei 98 øygarden kommune NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

2 C) Ope røsslyng-dominert Ingen beiting eller Se Naturtypar -03 Vurdert som viktig Rongaloptet mosaikk-landskap med berg, anna skjøtsel av område (B) tørr lynghei og myrpartier. kystlyngbeite idag. Gangveg til friluftsområde. Lyngen er grov. Områder med buskfuru i sør Tiltak: Fjerne buskfuru, sviing og beiting Friluftsrådet disponerer deler Lyngbeite egner seg særs godt til å av område, sør-aust for restaurerast. Det er enkelt å gjerde mot turveg ved Ormehidleren. veg og rundt parkeringsplass. Det bør ikkje være noko problem for Bergen og omland Friluftsråd og la villsau beite område.

D) Desse øyane er to av fleire Beiting? Enkle å skjøtte med sviing og beiting. Frøo og med ope kystlyng utan Ikkje mykje fòr, men verdifulle avdi dei Narøyno attgroing av tre. er inngrepsfrie og kan være gode døme på lynghei.

NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

3 Blomøy har store A) Større ope område med Fleire grunneigarar Se NINA -91 inngrepsfrie område Dalsmarka lyngdominans. Lyng i fleire skjøtter område med Naturtypar -03 Svært viktig område (A) med skjøtsel på stadier. Tørre bergdrag og sviing og beiting. Gassledning i nord. vestsida. Austsida har dalsøkk med myr. Einer. preg av mindre bruk og Grenser mot bebyggelse og Enkelt å skjøtte med grense mot sjø av attgroing. skog. Fin grense mot sjø i V, og vann. Er det konflikt med sviing og vann i SØ og veg i NØ. råoljeterminal på Kollsnes?

B) Ope kupert og inngrepsfri Ikkje teikn til beitedyr Se Naturtypar -03 Vurdert som viktig Blomøyknuten lynghei, med mye fjell, grov eller anna skjøtsel. område (B) (79 moh) lyng, låg einer og noko furu. Attgroing. Grenser mot skog Store samanhengande område kan i S og N. Bebyggelse i SV. sviast.

Område er delvis regulert til bustadføremål.

C) Stort lyngområde i varierende Beiting med kvit sau Ett par hytter i SØ. Hopsøy tilstand. Lyng i forskjellige og storfe. Lyngen kjem fint der det er svidd og stadier. Mykje låg einer. Ope Område rundt høgste område med sviing bør utvidast og fin lynghei mot V, attgroing punkt (46 moh) er furu i vest fjernast. med furu og gran i SØ. svidd nylig.

D) Lynghei i attgroing. Spredd Ikkje spor av beiting Område i sør er lett å skjøtte med Ulvøyna furu og noe lauvtre. Partier eller anna skjøtsel sviing og beiting. med myr og berg. Grov gammel lyng. Grenser til veg og industri i nord, elles sjø i V, S og Ø.

E) Ope og røsslyngdominert. Storfe og sau beiter i Lyngen bør sviast, beitedyrtal aukast Søre Sæle Lyngen er moden og grov. område. og område ryddast for furu. Mindre partier med spredt furu (2 m)

F) Ope kystlynghei i nord, mens OLE_LINK1OLE_LINK2I Potensiale for fellesbeite med nærhet til Søre Sæle aust i sør er det furu. kkje spor av beiting gardsbruk på Sele. Enkelt å svi med sjø eller anna i aust og sør, veg i vest. skjøtselOLE_LINK2OLE _LINK1.

øygarden kommune 99 kystlynghei NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

4 Ona har dei største A) Rv og fråflytta småbruk skil Vinterbeiting Er med i kommunen sin gardsbruka og Straumøy det opne lyngbeite i to deler, kjerneområderegistrering, 2009. jordbruks-areala i vest og aust. Lyngen er grov kommunen. Her er dei og små buskfuru spreier seg. finaste lyngbeita, men og råoljeterminal som legger restriksjon på B) Ope lyngbeite sør og nord Vinterbeiting og sviing Verdifulle lyngområde som er lett skjøtsel. Vestsida har Oen aust kombinert med grasbeite. å skjøtte. Granfelt bør fjernes. preg av havnært klima Variasjon mellom godt Er med i kommunen sin som held lyngen låg. skjøtta områder med ny kjerneområderegistrering , 2009. lyng, områder med grov lyng og områder med spredd lauvtre. Granfelt i sV.

C) Stort inngrepsfri lynghei. Ikkje beiting i dag. Bør skjøttast med sviing og bør få tilbake Oen nordvest Småfuru (1m) spreiar seg. beitedyr. Små granfelt i sør bør hoggast. Grov lyng. Små plantefelt med stor gran i sør.

D) Heile område er spesielt fin Preg av skjøtsel med Fortsatt skjøtsel med beiting og sviing Kollsnes lynghei i god hevd, med stor beiting og sviing på for å ta vare på dette område som er røsslyng-dominans og låg nordsida av rv. Område eit av dei finaste i kommunen. einer. Innslag av renningar i sør grenser mot Hvor nær olje industri er det tillatt frå gran. oljeindustri. og svi? Er med i kommunen sin kjerneområderegistrering , 2009.

E) Opne værharde lyngbeiter Kvit sau beiter heile Fortsatt skjøtsel med beiting og plan Herdleværet mot havet i N og V. Ein del året. for sviing vil halde lyngbeita i hevd. gamal lyng og einer. Om lag Innmarka er med i kommunen sin alt landskap er velskjøtta kjerneområderegistrering , 2009. med markert skille mellom gras- og lyngbeite. Noko granplanting rundt husa har spredd seg til enkelt tre i utmarka. Litt lauvtre i lune parti mot sør.

F) Vestsida er open Kvit sau beiter. Merka tursti er mykje brukt. Skogsøy kystlynghei med grov lyng. Store områder bærer preg Beitepresset bør aukast og plan for av attgroing med einer og sviing lagast. Sviing er ei utfordring furu. Plantefelt med gran. med gran- og furuskog i område.

G) Ope lynghei med skjøtsel Sau og storfe beiter i Gassledning gjer sviing i desse områda Kollsnes aust i nord. Berg og fuktige nord. Ingen teikn til vanskelig. Restaurering av lynghei i partier. Furu og gran etablere skjøtsel i sør. attgroing kan gjennomførast, men her seg i midtområde (1m) I sør er mykje furu og gran. fuktig hei med stor spreiing Område er regulert til industri. av furu (1-2m).

NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV: 5 Alvøyna er prega av A) Ope lynghei med dominans Spor av sviing, men Sti gjennom område, fine steingarder gassledning som går Mehøyden og av grov røsslyng. Berg mot her er ikkje beitedyr i og rester av uthus. frå aust til vest. Her er Langøy havet, myr og forsumpa dag. Godt egna til å skjøttast med beiting øyar med beiting, men dyrkamark. Planta gran og og sviing. fine lyngområde i vest furu i område rundt er er utan skjøtsel. begynt å spreie seg. Naturresevat for fugl Langøy er enkel å vert beita og skjøtta. vedlikehalde med beiting og sviing.

kystlynghei 100 øygarden kommune NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

5 B) Mindre område med ope Vinterbeiting og spor Område er utsett for press frå skog Hatten lynghei mellom skog i V, S, Ø av sviing. rundt. Tre i beite bør fjernes. Fortsett og Hattesund i N. Her er berg sviing og beiting. og mye fuktig lynghei som grenser til innmark. Både steingard, grasbeite og lyngbeite er istandsett i seinare år. Middels lyngdominans, både ny og gammel lyng.

C) Mindre område lynghei i Ikkje spor av skjøtsel Pga restriksjon mot sviing i fine Sture attgroing. Bra lyngdominans, i dag, men villsau lyngområde rundt Sture terminalen er men lyngen er grov og gran beiter i område dette eit aktuelt område å bruke. (3 m) spreier seg. Grenser (innmark) rundt. Tiltak som gjerding, rydding og sviing. mot skog i S og innmark i N, Er med i kommunen sin veg i V og sjø i Ø kjerneområderegistrering , 2009.

D) Ope velskjøtta lyngbeite Vinterbeiting og Se NINA -91 Naturreservat, grunna Tjeldstø med mykje låg ny lyng. sviing. våtmarksområde for vadefugl. Område er lite kupert og Kulturminne som torvhus er godt synlege. godt synleg frå rv. Grenser Fortsett skjøtsel i område er viktig. mot industri i N, sjø i Ø, Er med i kommunen sin jordbruksareal i S og veg i V. kjerneområderegistrering , 2009.

E) Ope fint røsslyng-dominert OLE_LINK3OLE_LINK4I Dei fine lyngområde i vest bør beitast Alvheim område mot havet i V. Lyngen kkje spor av beiting og istandsettast med sviing og fjerning er gamal og grov og eller anna av buskfuru. Utfordring med skog i N begynnande spreiing av skjøtselOLE_LINK4OLE og Ø. Bør sviast mot S for å redusere buskfuru i beite og sitkagran _LINK3. ukontrollert brann mot byggefelt. rundt steingard mot innmark. Byggefelt i sør.

F) Ope fin lynghei som vert Vinterbeiting med sau. Gassledning over øya gjer skjøtsel med Hjartøy halde låg grunna havnært sviing vanskeleg eller umulig. Utfordring klima. mht fornying av lyngen.

G) Stort område med fin ope Lite eller ingen beiting i Bør stimulerast til skjøtsel og sviing i Eide V røsslyng dominert hei med område. områder kor det er enkelt, til dømes lite inngrep. Mykje gamal langs veg. Hytter gir utfordringar kring lyng og begynnande spreiing samarbeid og gjerding. Alvheim skule av gran (1/2 m) frå skog i Ø. ligg i lyngheiområde. Kan nyttast i Det går tursti til hytter på undervisning. vestsida.

H) Ope innegjerda lyngbeite Kvit sau beiter. Område Ø for rv har mange områder Eide Ø med beiting og skjøtsel. med gamal røslyngdominert lynghei Varierer frå lyng til meir som ligger igjen som mindre areal grasprega beita. etter utbygging. Bl.a fint område V for idrettsannlegg, Statoil og helst sør.

NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

6 Seløy ligg heilt i nord i A) Stort lyngområde helt nord Ikkje spor av beiting Store områder kan skjøttast med Øygarden. Område er Hellesøy mot havet. Område er i eller anna skjøtsel. beiting og sviing. Vestsida har mykje prega av attgroing og attgroing med einer , furu som da bør fjernast. spredde plantingar buskfuru og furu. Sitkagran med sitkagran. rundt innmark. Endel utbygging med hytter.

B) Stort lyngområde i sterk Villsau vinterbeiter. Beitetrykket er for lite til å halde Hjelme nord / attgroing med einer, attgroing nede, bør aukast. Hellesund buskfuru og gran i nord. Planta buskfuru.

øygarden kommune 101 kystlynghei NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

6 C) Ope fuktig lynghei i attgroing. Villsau vinterbeiter i Auke beitepress i vest kor det er ope, Seløy Plantefelt (gran og buskfuru) område. røsslyngdominert beite. spreidd i område. Fine røsslyngdominerte områder mot sjø i vest.

D) Stort inngrepsfri lynghei med Vinterbeiting og spor Oppretthalde beitepress og skjøtsel. Hopøy røsslyngdominans i alle etter sviing. Er med i kommunen sin stadier. kjerneområderegistrering , 2009.

E) Mykje fuktig lynghei med Ikkje spor av beiting Avgrensninger mot sjø i Ø og S, veg i V Trollevatten eindel berg i dagen. Store eller anna skjøtsel. og N. Område kan nyttast til beiting og områder er i sterk attgroing område mot sjø kan sviast om det er med furu. Utbygging av ynskjeleg og halde deler opne. hyttefelt ved Trollvatnet.

NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

7 Øyane i nord er A) Ope fin kystlynghei utan tre, i Vinterbeiting på Gamal bebyggelse på alle øyane. spesielt fine med Nordøyna, Sulo kombinasjon med grasbeite. Nordøyna og Sulo. Ingen fastbuande. mykje ope landskap og Horsøyna med låg lyng. Fleire vert skjøtta. B) Ope fin kystlynghei utan Beiting? Stakksøy innslag av tre.

C) Ope fin kystlyng i SØ, men Vinterbeiting skjøttar Fastbuande og passajerbåt. Hernar øya er dominert av grasbeite. lyngen. (ca 20 bufaste i 2009?)

D) Ope fin lyngbeite rundt meir Ikkje beitedyr i dag. Dei 4-5 gardane er fråflytta. Lyngøyni grasdominert areal kring Buskfuru bør fjernes frå holmen i aust. gardane. Buskfuru er planta Vinterbeiting må tas opp att. på austsida av holmen. Utan Er med i kommunen sin beiting vil den spreie seg. kjerneområderegistrering , 2009.

kystlynghei 102 øygarden kommune Døme på lyngområde i Øygarden

WUX[NO 1: Torsteinsvik

WUX[NO 2: Ono

øygarden kommune 103 kystlynghei WUX[NO 3: Dalsmarka

WUX[NO 4: Kollsnes

kystlynghei 104 kommune WUX[NO 5: Alvheim skule

WUX[NO 6: Hopøy

kommune 105 kystlynghei Frå Lauvøy mot Ramsøy i sør.

kystlynghei 106 kommune 5.9. askøy

Askøy ligger innafor den ytre kystsona og i overgangen mellom kystlynghei på vestsida og furu- og edellauvskog på austsida. Lyngheiane er resultat av avskoginga for ca 2000 år sida og dei bare berga eit resultat etter torvtaking gjennom mange hundre år. På vestsida ligg det ein skjærgard av mindre øyer, mange med fattig lyngmark. Endel er bebyg med hytter og andre tilplanta med skog. Det totale arealet i kommunen er på ca 99 km. Øykommunen vart vegfast då Askøybroa vart opna i 1992 og vegen strekker seg frå Kleppestø i sør, 30 km over hovedøya Askøy til øya Herdla i nord. Etter at brua kom har næringslivet blomstra og folketalet auka. 01.01.2007 budde det 23018 menneske i kommunen. Det høgste punkt i kommune er Kolbeinsvarden med 231 m.o.h.

Større områder med lynghei i nordvest er blitt sterkt redusert dei siste 30-40 åra. Det er planta gran og sitkagran og mangel påskjøtsel med beiting og sviing har gitt forelda lyngplanter og lynghei som bær preg av attgroing. Det fins i dag mindre områder framleis som er opne med mogelegheit for skjøtsel, evnt restaurering. Desse områda fins på enkelte av øyane i Hjeltefjorden.

I 2009 var her registrert 28 foretak med 2686 sauer på utmarksbeite, av desse 138 sauer med vinterbeiting. Dette er ein auke frå åra før.

Lyngbeita ligg i det område som er definert som ”ikkje produktiv utmark” og representerer 50% av arealet i Askøy.

kommune 107 kystlynghei Askøy kommune - vestre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

kystlynghei 108 kommune Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Askøy kommune - austre del Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

kommune 109 kystlynghei Registrering av kystlynghei i Askøy

Askøy er delt opp i områder fra 1 til 7. Desse områda finn du att på kart, i beskrivelse og foto

NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

1 Heilt nord i kommunen A) Herdla med Område er spesielt i Ingen lynghei ligg velkjente Herdla og øyane rundt Hordaland. Dominert av flatt dei mindre kjente jorbruksareal, mens øyane er Agnøyane, som ligg skogdekt. rett vest for Skjelanger B) Naustøy og Alle dei tre øyane har stor Ikkje teikn til beiting, Øyane egner seg svært godt som skjøtta i Meland kommune. store Agnøy. lyngdominans, men dei opne sviing eller anna lyngbeite og lar seg restaurere. Beitedyr Herdla er ei lyngbeita er i sterk attgroing skjøtsel. må tilbake og område sviast og beitast. lågtliggande, grøn og med einer og buskfuru. frodig jordbruksøy med bru sørover. C) Prestholmen Prestholmen er ope lynghei Usikker på om her er Egner seg godt til skjøtsel som utan attgroing eller inngrep. beiting og lyngheibeite. anna skjøtsel av lyngbeite i dag. Kva skjøtsel har det vore her? D) Litle Agnøy. På Litle Agnøy er det hytte og Ikkje teikn til beiting, Om ynskjeleg kan øya restaurerast som brygge. Lyngheia er i svært sviing eller anna lyngbeite, men det vil være sterk attgroing med planta skjøtsel. arbeidskrevande. buskfuru.

NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

2 Område frå A) Herdelesundet Ope røsslyngdominert Ingen teikn til beiting Lyngbeite kan skjøttast med innegjering, Frommereid til vest lynghei langs vegen. Lyngen eller anna skjøtsel. beiting. Område langs vegen kan enkelt Herdlesundet i nord er grov og gammal, einer i sviast og fornyast. har vore prega av botn og spreiing av furu. Mot kystlynghei, men har vest er det planta bartre og endra seg. Områder er lyngheia er på veg til skog. planta med gran, men og naturleg furu og B) Storoksen i Øya består stort sett av I dag er her ikkje Sjå Naturtypar -03 lauvskog spreier seg. nord vest lynghei i relativt god stand. beiting, men har vore Vurdert som viktig område (B) Opne område med Her er noe einer på sørsida beita for få år sidan. lynghei er stort sett i og noe rogn og bjørk. Mykje Egner seg godt for restaurering. Dvs sterk attgroing. Nokon gammal røsslyng, men og fjerne av sitkagran, sviing og beiting. av øyane er framleis fine parti med tett og låg ope lynghei. Lite eller lyng. Sitkagranfelt i ingen beitedyr i nord vest lynghei. C) Oksneset Stort ope inngrepsfritt Ingen teikn til beiting Område ligg i nedslagsfelt til drikkevatn. lyngområde. Grov og gammal eller anna skjøtsel. Egner seg godt til beiting og tradisjonell lyng. Litt granplanting i sør. skjøtsel av lyngbeite. Enkelt å gjerde mot Både lauv- og bartre jordbruksareal og hus i sør og mot veg i etablerer seg. nord. I vest grenser område mot sjø og i øst mot vann.

D) Abedissefjellet Lynghei i sterk attgroing. Ein Ingen teikn til beiting Område kan settes i stand med beiting, del berg i dagen. Grov lyng eller anna skjøtsel. sviing og rydding. Sviing må planleggast og mykje einer i bunnen. nøyet sidan område har fleire grenser Grenser til granskog i nord og mot skog. sør. Grana frøer seg til lyngbeite. Furu mot riksveg i vest.

kystlynghei 110 kommune NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

2 E) Furevatnet Stort inngrepsfritt lyngbeite Ingen teikn til beiting Lyngbeite kan brukast og istandsettast. med grov lyng og i attgroing. eller anna skjøtsel i Fine steingarder og rester etter torvhus. Variert med berg, tørr og lyngbeite eller på fuktig lynghei. Planta gran innmark. Storfe beita i område. her på -80 talet.

F) Storøya i nord Øya har ope lynghei i Usikkert om her er Sjå Naturtypar -03 vest mot varierende tilstand. beitedyr eller plan om Vurdert som viktig område (B) Øygarden Røsslyngen begynner å bli skjøtsel? Ikkje planta sitkagran grov. Lyngheiane vert ikkje Tiltak: Egner seg godt til restaurering. skjøtta og litt rogn og furu er Beitedyr må inn og lyngheia må sviast. etablert. Kommentar: Synnøy, i nord vert sommarbeita med geit. Buskfuru i dag, men muligens lyngbeite i botn?

G) Fauskanger Mindre område på markert Ingen teikn til beiting åsrygg med ope, tørr eller anna skjøtsel. lyngbeite. Ein del berg. Grenser mot jord, bebyggelse og planta granskog i nord og aust.

H) Skitnepollen Lyngområde på åsrygg mot Ingen teikn til beiting Kan settes i stand med rydding, sjø. Grenser mot bebyggelse i eller anna skjøtsel. sviing og beiting. aust. Grov lyng, berg i dagen og etablering av bartre. Lauvtre ved hus.

I) Klubben/ Inngrepsfritt, småkupert Ingen teikn til beiting. Egner seg godt til beiting og skjøtsel av Eikevågen lyngområde med ein del berg Ukontrollert lyngbrann i lyngbeite. Stor jobb å rydde halvstore tre. og med grense til sjø i aust. juni 2009 viser godt Greit å svi pga naturlige grenser i Grov lyng, stor einer, spredd igjen med bl.a terrenget. furu, gran og lauvtre. På veg nyetablering av lyng. til å bli skog, men kan restaurerast.

J) Smalneset Ope lyngområde, tørre og Ingen teikn til beiting Svært godt egna til beiting og tradisjonell fuktige områder. Sterk eller anna skjøtsel. skjøtsel av lyngbeite grunna naturleg attgroing med einer og furu. plassering. Planta buskfuru.

K) Berlandsøyni Lite område i nordaust er Usikkert om her er open. Resten av øya er beiting? tilplanta med buskfuru.

L) Berland Lyngbeite grenser til Ingen teikn til beiting Lyngbeite har nærhet til jordbruksareal planteskog i aust og er eller anna skjøtsel. og kan nyttast som beiteressurs. i sterk attgroing. Beitedyr må då aukast og område sviast. Utfordring grunna mykje planta gran i område. Obs! registrert

M) Nordender er ope, men i Kvit sau beiter på Sjå Naturtypar -03 Berlandsundet sterk attgroing. Grenser til innmark. Ingen beiting Vurdert som viktig område (B) aust planta gran i sør og i vest i lyngheia. mot innmark. Beiting i lyngbeite og rydding og sviing. Det er ei utfordring med sviing med grense til planteskog.

kommune 111 kystlynghei NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

3 Davanger, Breidvik og A) Ertenøyane Fleire øyer tett saman, alle Usikkert om her er Er det ope og fint pga lite humus, øyane utanfor. På fast har lynghei og noe myr, utan beiting. vêrhardt eller er her svidd og beita? er det lite ope lynghei attgroing. Tynt jordlag gir att. Øyane er opne og heller liten lyngdominans. Ei enkle å skjøtte. hytte på austsida. Lite beitedyr i lynghei. Utegangarsau på B) Store Langøy Ope fin lyngbeite, ein del Utegangarsau Beiting og rett beitepress må haldast Langøy, elles noe kvit berg i dagen. Enkelte tre. vinterbeiter. Ca 100 oppe. Plan for sviing. sau på innmark i Ingen inngrep. daa vart svidd i 2004. Davanger. C) Store Børøy Ope fin lyngbeite. . Høg Utegangarsau på Fortsett beiting og lag plan for sviing. røsslyng-dominans i sør, heilårsbeite. meir berg og enkelt tre i nordenden. Buskfuru på vestsida av vannet. Ingen inngrep

D) Kalsøy Det er torvmyr med røss- Usikker på om det Sjå Naturtypar -03 lyng inne på øya, med beiter sau på øya. Vurdert som viktig område (B) lynghei mot sjøen på alle kantar. Lyngheia er i god Viktig og oppretthalde beitepresset. hevd, kortvakst og lite Sviing? innslag av einer. Ingen inngrep. E) Breidvik Kuppert område med myr, Ingen teikn til beiting berg og lynghei i sterk eller anna skjøtsel. attgroing, mest mot aust. Eit par hytter.

F) Risøy Planta buskfuru dominerer 7-8 villsau beiter øya. Området kan tilbakeførast til lyngbeite øya. med fjerning av buskfuru og sviing.

NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

4 Det er lite att av lyng - A) Nordre Område er ope, men med Lyngbeite ber preg av Lyngbeite i attgroing kan med fordel heiene i Hegernes, Haugland svært grov lyng og i sterk å ikkje vore nytta til gjerdast og nyttast som fellesbeite. Haugland og Kjerr - attgroing. Grenser mot beiting på lang tid. Område kan settas stand. garden. Det meste innmark, skog og nytt Kvit sau beiter på er blitt skog. byggefelt. innmark.

NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

5 Ramnanger og vest A) Tveitevåg Ope lyngbeite med grov lyng Ingen teikn til beiting forbi Hanøytangen. og i attgroing med spreidd eller anna skjøtsel. Fleire fine lyng- lauvtre og enkelte furu. område, men lite Grenser til nyetablert teikn til skjøtsel og byggefelt. mykje er iattgroing med lauvtre. B) Hanøytangen Kupert lyngbeite med grov Ingen teikn til beiting Nord lyng mellom berg og myr. eller anna skjøtsel. Området er prega av sterk attgroing med lauvtre.

C) Botakeila Ope lynghei mot sjø. Varierer Her vert beita av sau Område egner seg for vinterbeiting mellom grovlyng i aust med vår og haust. og er enkelt å gjerde og å svi. noe etablering med lauvtre og låg ny lyng med einer i botn mot vest.

kystlynghei 112 kommune NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

5 D) Hanøytangen Lynghei med høg dominans Ingen teikn til beiting Område er regulert til boligområde Sør av røsslyng. Lyngen er høg eller anna skjøtsel. og går difor ut som aktuelt framtidig og grov og området er i lyngbeite. attgroing med bjørk og enkelte furu. Grenser mot sjø, veg og hus .

E) Hauglandsøy Ope lynghei med ein del Ingen teikn til beiting Beitedyr må skjøtte område om det berg. Ikkje planta skog, eller anna skjøtsel. fortsatt skal være ope lynghei. men nokon små lauvtre og enkelte furu etablerer seg. I nordvest er det rorbuer og noen hytter. Sørenden er inngrepsfri. F) Store Lauvøy Høg røsslyng-dominans, Ingen teikn til beiting Område er enkelt å svi med mykje men grov lyng og sterk eller anna skjøtsel. grense til sjø og veg i sør. Det er mykje attgroing av både gran, tre som må fjernast. furu og begynnande etablering av bjørk.

G) Nordre, midtre Midtre Rotøy er ope fin lyng - Sauer beiter på Sjå Naturtypar -03. Vurdert som svært og søre Rotøy hei dominert av røsslyng. øya?.Her var beitedyr i viktig område (A) Øya er utan inngrep. Litt 2002. Usikkert om det einer. Søre Rotøy er ope er beiting i dag. Beiting bør oppretthaldast på midtre- lynghei, noe lauvtre spreier Usikkert om det er plan og søre Rotøy. seg. Fleire hytter. Nordre for sviing. Rotøy er liten og open og værutsett. Låg lyng og berg.

NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

6 Austsida, sør for Ingen teikn til beiting Askevatnet er eller anna skjøtsel. dominert av furuskog.

NR OMRÅDE: SKILDRING: SKJØTSEL: DIV:

7 Sørenden av Askøy A) Skorpo og Skorpo mykje furu og lyngen Usikker på om her er Apalholmen kan restaurerast med med høgste punket Apalholmen får lite plass. Apalholmen er beiting. rydding, sviing og beiting. (Kolbeins-varden) på og i attgroing, men framleis 231 moh. Her er noen dominerer lyngen. opne områder med lynghei som er i ferd med å bli skog. B) Eidsvik Lynghei med høg Ingen teikn til beiting røsslyngdominans, men eller anna skjøtsel. gammal og i sterk attgroing med furu og bjørk.

C) Setafjellet Fuktig røsslyng-dominert Ingen teikn til beiting Område er regulert til industriområde og lynghei. Grov lyng med eller anna skjøtsel. dels i støysone til planlagt skytebane. etablering av furu og bjørk. Lyngbeite vil difor gå ut som aktuell for Område har hørt til eit stort skjøtsel. samanhengande lynghei, men framstår nå som ein rest. Grenser til industriområde.

kommune 113 kystlynghei Døme på lyngområde på Askøy

WUX[NO 2S: Fauskanger. Etter lyngbrann 2009 WUX[NO 2M: mot Oksneset i vest

WUX[NO 3M: Børøy

kystlynghei 114 kommune WUX[NO 4K: Nordre Haugland

WUX[NO 5: Hauglandsøy bak Hanøy WUX[NO 5M: Hanøy

WUX[NO 7L: Eidsvik

kommune 115 kystlynghei kystlynghei 116 meland kommune 5.10. meland

Meland kommune vart landfast med Nordhordlandsbrua. Størsteparten av arealet på 91 km 2 består er på Holsenøy, i tillegg kjem Flatøy/Håøya i søraust og Øpso i vest. Meland kommune er i sterk vekst og det var 6016 innbyggjarar 01.01.2007.

Landskapet er kupert med kuperte daler og skogkledde åser. Her er tre fjell som ligg som tydelege landmerker. Det er Eldfjellet 324 moh, Gaustadfjellet og Brakstadfjellet. Kystlyngheiane fins i nord-vest sida av kommunen. Dei har vore i sterk tilbakegang og mykje er prega av attgroing. Det har vore relativt mykje interesse for istandsetting av både kulturlandskap og kulturminne i kommunen.

I 2010 var her registrert 32 foretak med 3011 sauer på utmarksbeite, av desse 377 sauer med vinterbeiting. Dette er ein auke i sau på utmarksbeite og antal uteganger sau.

Lyngbeita ligg i det område som er definert som «ikkje produktiv utmark» og representerer 46% av arealet i Meland.

meland kommune 117 kystlynghei Meland kommune - vestre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

kystlynghei 118 meland kommune Meland kommune austre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

meland kommune 119 kystlynghei Registrering av kystlynghei i Meland

Meland er delt opp i områder fra 1 til 4. Desse områda finn du att på kartet, i beskrivelse og foto.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

1 Heilt nord i Meland A) Stort ope kystlynghei med Det har vore militært Område egner seg spesielt godt som kommune er det store Skjelanger nord tørre og fuktige partier område og har difor lyngbeite og bør prioriterast til dette. opne lyngområde, både dominert av røsslyng. ikkje vore skjøtta sidan Beitepresset kan aukast, område er mot sjø og i Ein del død lyng, men ny 1938.Før det vart enkelt og sette i stand med rydding og høgdedrag. Også her lyng kjem under. Område område beita og svidd. sviing. Næraste gardsbruk har både sprer skogen seg, men er i attgroing med lauvtre, Kvit sau beiter gras og villsau og kvit sau. . med bevisst bruk av furu og litt gran. lyng. innmark og ressursane knytt til lyngbeite i B) Ope lyngbeite med tørre og Område vert skjøtta Se Naturtypar -02 Vurdert som viktig utmark, kan mykje Skjelanger sør fuktige område. Del av med beiting og sviing. område (B) fortsatt være ope lyngbeite vart svidd i 2005 Her er både sau og lyngbeite. og ny lyng kjem nå fint opp storfe. att. Det er gran og furu i øst og vest.

C) Ope område uten inngrep. Ingen teikn til beiting Lyngbeite ligg nær gardane på Husebø Storafjellet Eindel ope berg rundt eller anna skjøtsel. og ligg difor praktisk til for nytting av Storafjellet med spreiing beiteressursane. Deler av område bør av bartre frå planting sviast. i vest. Fuktig lyngområde i attgroing mot aust.

D) Ope lyngbeite med tørre og Ingen teikn til beiting Område som er lett synleg både frå Sætre fuktige partier. Lyngen eller anna skjøtsel. veg og sjø, kan setjast i stand med dominerer, men er høg og gjerding, beiting og sviing. Dei to grov med mykje einer. høgdedraga og lyngbeite mot sjø, kan Område er i attgroing med enkelt restaurerast med rydding, sviing rogn, furu og gran. og beiting. . Det er 4-5 hytter som ligg samla mot vest.

E) Lyngbeite med tørre og Ingen teikn til beiting Område høyrer til Husebø og kan med Husebø fuktige områder. Bra eller anna skjøtsel, dvs fordel nyttast som beite. Isvegen lyngdominans, men lyngen ein gjerdestreng fortel er grov og område er i at her har gått storfe. attgroing. Ei leplanting med grantre deler beite.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

2 Høgste fjellet i Meland A) Ope lyngbeite med ein del Sau beiter berre Det er både spel og villsau som beiter (324 moh) ligg og Hesthaugen - myr, berg, gras og lyng i sporadisk i område innmark i nærleiken, men ingen av ruver med nakne berg Husebøvatnet bakkehellinger. Lyngen er som grenser mot eigarane til dette område har sau i dag på eit stort platå. I vest grov og eindel er død, men store areal i Eldsfjellet. og dei har ikkje planar om skjøtsel av er Ypso den einaste her er og ny lyng. Område er Usikkert når det har lyngbeite. øya med kystgard i iattgroing med furu og gran vore svidd eller hausta Område egner seg til beitesamarbeid, kommunen. Saman er i ferd med å etablere seg. lyng. men bevissthet om lyng som beite- med Io er det store ressurs bør aukast. områder med kystlynghei mot sjø. Se Naturtypar -02. Vurdert som viktig Austsida er prega av område (B) skog rundt mindre jordbruksareal. Hyttefelt i vest.

kystlynghei 120 meland kommune NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

2 B) Ein lite nes som er dominert Villsau beiter i område Lyngbeite kan gjerast gradvis større Husebøvågen av lyng, men spreiing av som er gjerda inne. med fylgjast av granskogen frå nord. gran og med einer. Mykje Må følges opp med beiting, rydding gran i område rundt. og sviing.

C) Fuktig lynghei i attgroing Ingen spor av beiting, Område er spesielt verdifullt pga høg Gjerdsneset med lauvtre og furu. utanom hjort, men røsslyngdominans. Område grenser mot Spesielt høg røsslyng - villsau beiter innmark. sjø i nord og aust, med lange myrparti i dominans. Mykje av lyngen Det er ikkje lenge N-S retning, dette gjer det mulig å svi. er grov, men på tørre parti sidan her vart beita av ryddast. kjem det ny lyng. litt storfe. Usikkert når Det bør komme beitedyr tilbake og det var sau i lyngbeite område bør ryddast og sviast. eller anna skjøtsel som hausting og sviing. Trulig 50-talet.

D) Stort fjellplatå (340 moh) Her er sporadisk Se Naturtypar -02 Vurdert som lokalt Eldsfjellet med mykje nake berg, med beiting av sau. viktig område (C) lyng og gras mellom DN -02 vurderer område som viktig (B) knausane. Mykje gammal lyng sjøl om værhardt klima Område er fjellområde og har ikkje preg gjer at lyngen er låg. av typisk kystlynghei.

E) Lynghei med myr og tørre Ingen beiting i dag, Sør for Hagatjørn; Se Naturtypar -02 Storhaugen – område. Grenser til fjell i men storfe har beita Vurdert som lokalt viktig område (C) Hagatjørn aust. Her er opne område, inntil nylig (2009). Sau (Skurtveit) men lyngheia er i ferd med har ikkje beita område Område grenser til jordbruksareal å gro att med furu. Lauvtre sidan -50 talet. Gjerda og her er tursti gjennom område. og einer. er stortsett i stand. Dyr må tilbake på beite om lyngbeite Ingen planer for bruk skal oppretthaldast. og skjøtsel av lyngbeite.

F) Heile den nordlege delen av Område i sør-vest vert Se Naturtypar -02 Vurdert som viktig Io v/ friområde- Io er lynghei med fuktige og beita, men nord for det område (B) inngang tørre område. Her er mykje første granfeltet vil Hos DN -02 er område definert som grov lyng og attgroing med ikkje sauene gå. naturbeitemark -07 med lokalt viktig lauvtre, gran og einer. Det er verdi (C) eit par større granfelt i vest og lauvskog i aust. I sør Område egner seg særs godt som grenser område til skjøtta lyngbeite med nærhet til sjø. jordbruksareal. Det går tursti gjennom område og ein del er avsett til friluftsområde.

Granskogen som er hogstmoden, må hoggast og tal beitedyr aukast. Område i nord kan lett brennast.

G) Tørr og fattig kystlynghei Istandsetting av Bruker og eiger har laga tiltaksplan for Nordre Ypsøy dominert av røsslyng. Ope og kystlynghei og anna istandsetting av område. i god skjøtsel i nord, grovere areal vart satt i gang i Plan for sviing og istandsetting av alt Se Naturtypar - lyng lenger sør og etablering 2000 etter ca 20 år lyngbeite. Fortsatt beiting, sviing av nye 02 Vurdert som av tre og busker i område utan beitedyr. Førre område i tråd med tiltaksplan. viktig område (B) nær innmark. Bjørkeskog sviing var 50 år sidan. med lyng i botn nær innmark. I dag er her beiting med villsau. Det nordliste område er svidd i 2001.

H) Søre Ypsøy /Nordre Klubben

Se Naturtypar - 02 Vurdert som viktig område (B)

meland kommune 121 kystlynghei NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

3 Område er prega A) Område har vore attgrodd Område har vore beita Fortsett beiting, rydding og sviing. av mykje skog Eikeland med lauvtre, einer og furu, med villsau sidan 2006 med stykker av Og men vert nå rydda og satt i etter pause sidan -80 jordbruksareal Skjeljeholmen stand. Lyngbeite grenser talet. Det er investert i imellom. Høge fjell mot grasbeite. mykje gjerde. Deler av i nord og Herdle- Holmene utanfor er opne Skjeljeholmen vart fjorden i sør. med ein del einer. svidd i 2011. Eiger har plan om å fortsette rydding og sviing

B) Holmen er open, men med ei Øya har vore beite for Øya er eigd av grunneigere på Askøy. Vardholmen klynge tre (?) i vest. to værer i seinare år. Dette var ein byttehandel mot torvretter i si tid.

C) Eit mindre område mot sjø Ingen beiting eller anna Lyngbeite er spesielt fint, men må Beitingen har stor dominans av skjøtsel, men det var restaurerast med sviing og rydding. røsslyng. Lyngen er høg og sau på beite til 2005. Det er villsau på Eikeland. grov.Område er i attgroing Gjerda er intakte. med furu, gran og bjørk.

D) Lyngheia er i sterk attgroing Etter eit par år utan Dette lange neset egner seg godt til Lammaneset med furu, busk, einer. Mykje beitedyr er det i 2011 å svi, sidan det ligg i Storavatnet. Ein med av den grove lyng er i igjen kome 22 sau på del tre bør hoggast og mykje høg einer Værholment skogbotnen, men det er og beite. ryddast. Eiger og bruker har plan om opne myrområde. restaurering.

E) Område med lynghei under Ingen spor av beiting Store område utan fysiske inngrep. Gaustadvatnet Gaustadfjellet, (i sør ned eller anna skjøtsel. Usikkert når område har vore beita mot Lammaneset) er i og om det er interesse for beiting. sterk attgroing Mykje fuktig lynghei, men tørrere område lenger opp. Lengst nede etablerer furu seg og område er på veg til skog.

F) Det er store område med Ingen spor av beiting Store område utan fysiske inngrep. Storavatnet fuktig lynghei i nordenden eller anna skjøtsel. Usikkert når område har vore beita av Storavatnet Område og om det er interesse for beiting bærer preg av manglande beiting og nyetablering av furu er på veg til å bli skog.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

4 Den sørlige delen av A) Fuktig lyngbeite mellom Ingen teikn til beiting Ligg i samanheng med kulturmark og Meland med mykje Fureskjegge innmark med steingard og eller anna skjøtsel. kulturminner som saman fortel om fiske, nybygging i sør. furuskogen som har etablert jordbruk og lyngbeite som ressurs. Alle Område er er seg i høgdedrag. Lyngbeite desse elementa treng istandsetting. småkupert med dyrka går mot sjø i nord-aust. Eit par hytter i området. areal i dalene, skog i høgdedrag og ned mot sjøen.

kystlynghei 122 meland kommune Døme på lyngområde i Meland

WUX[NO 3N: Lammaneset

WUX[NO 1K: Skjelanger nord WUX[NO 1K: Skjelanger nord

WUX[NO 1O: ved Isvegen på Husebø

meland kommune 123 kystlynghei WUX[NO 1L: Skjelanger sør

WUX[NO2P: Io WUX[NO 2M: Gjerdeneset

WUX[NO 3O: over Gaustavatnet, mot 3D Lammaneset og Brakstadfjellet WUX[NO 3P: Nordsida av Storavatnet

kystlynghei 124 kommune WUX[NO 3M: Beitingen;

WUX[NO 3O: beitedyr under Gaustadfjellet;

kommune 125 kystlynghei kystlynghei 126 radøy kommune 5.11. radøy

Kommunen består av øya Radøy og 268 andre øyer, holmer og skjer. Navnet Radøy kjem av moreneryggen eller «ra» som ligg på vestsida av kommunen. Landskapet er flatt med nokre høge åser i søraust. Morkenfjellet er det høgste av tre fjell med sine 217 moh. Som på dei andre øyane var her skogkledd fram til menneske rydda vekk skogen og skapte lyngheier og graskledde bakker. Steinalderbustaden på Straume er ca 10 000 år gamal. Radøy vert kalla «den grøne øya». Her er lange grøne daler, smale sund og store myrer. Radøy er den kommunen i Hordaland som med jordbruksareal har størst % jordbruksareal. Her er 24 % av arealet innmarksbeite eller eng. Hadde lyngbeitane, som og er kulturlandskap, vore medrekna hadde andelen vore mykje høgare. Dette er og den kommunen i Hordaland kor det vart planta mest skog i høve areal. 30% av arealet på 111 km 2 er i dag produktiv skog. Skogreisinga med furuplanting starta alt på 1860-talet. På begynninga av 1900 talet vart det planta gran, og i 1932 kom sitkagrana. Bare i 1957 vart det planta ut 432 000 tre i det som i dag er Radøy kommune. I dag er mykje av skogen så tett at det meste av anna vegetasjon er utkonkurrert. Hovudbilvegen over Radøy strekker seg frå Lindås kommune i sør og går med bru- forbindelse i nordvest over til Austrheim. Toska er den nest største øya i kommune og her bur ca 60 menneske. Den ligg på austsida og fekk bru i 1989. Her er det tradisjonelt mykje lyngbeiter som fram til -50 talet var skjøtta med jevnlig sviing og beiting av både storfe og sau. Sjølv om attgroing pga mindre beitepress og tradisjonell skjøtsel viser igjen i spreiing av busker og tre har øya framleis store fine lyngheier. Tradisjonelt livnærte menneska seg frå fiske, jordbruk og noko småindustri. I dag er det arbeidsplasser i olje- og gassindustrien og i offentleg sektor.. I 2011 er folketalet om lag 5000.

31/7 2010 var her registrert 69 foretak med 7279 sau og lam på utmarksbeite, av desse hadde 41 foretak, 2967 sauer og lam med vinterbeiting. Det er og geit som beiter i dei store samanhengande beiteområda.

Lyngbeita ligg i det område som er definert som «ikkje produktiv utmark» og representerer 34% av arealet i Radøy.

radøy kommune 127 kystlynghei Radøy kommune - vestre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

kystlynghei 128 radøy kommune Radøy kommune - austre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

radø kommuney 129 kystlynghei Registrering av kystlynghei i Radøy

Radøy er delt opp i områder fra 1 til 4. Desse områda finn du att på kartet, i beskrivelse og foto.

NR OMRÅDE: Skildring: SKJØTSEL: DIV: 1 Område i sør ligg A) Det er sett opp nytt gjerde Sau beiter lyngbeite. Fortsett beiting. Område er vanskeleg mellom Radfjorden i Austmarka langs hovudvegen. Det bratte å svi pga skog i nord og sør. vest og Radsundet i skråninga er rydda og vert aust. Grasdekte bakker beita av sau. Lyngen er grov Flotte steingarder i grense mellom mot kupert fjell. og det er eindel gras og granskog og beite. Granfelt er lett synlige nyetablering av lauvtre. over alt.

B) Lyngbeite ligg i tilknytning til Område vert beita med Svidd for ca 50 år sida. Beitedyr kom Kvitsteinfjell innmark med aktiv drift på tamme villsau. Lite tilbake for 4 år sidan, etter mange år Kvitstein. Ope røsslyng- beitepress om utan sau. Område bør sviast og dominert lynghei i høgda vinteren. beitepresset aukast. (200moh). Mykje grov lyng, Fleire grunneigarar gjer at beiteplan er einer og etablering av ein føremon. lauvtre. Attgroing med overgang til skog lengst nede.

C) Lyngbeite i sterk attgroing. Ingen beiting eller anna Område ligg mot sjø i vest og er enkelt Straumsneset Mest ope i vest overgang skjøtsel å skjøtte med beiting og sviing. Grenser mot skog i aust. mot innmark på Kvitstein i sør. Ingen fysiske inngrep.

D) Lyngbeite på vestsida er i Ingen beiting eller anna Mange hytter på austsida gjer skjøtsel Bognøy sterk attgroing. Også innmark skjøtsel vanskeleg, men på vestsida er det bare gror igjen. eit lite bruk. Her er mulig å ha beitedyr, rydde og svi lyngbeita. Planer om sauedrift og SMIL søknad 2011.

NR OMRÅDE: Skildring: SKJØTSEL: DIV: 2 Område ligg midt på A) Ope, fuktig, låg lynghei i Ingen beiting eller Område er enkelt å gjerde sidan store Radøy, frå kommune Jonsokhaugen attgroing med lauvtre og gran anna skjøtsel. område går mot sjø. Tett granfelt i aust. senteret Manger og som sprer seg frå plantefelt i Naustmiljø rundt Morkevika og eit par nord til Straume, på aust. hytter. grensa til Austrheim. Her er jordbruksareal, B) Ope, fuktig, låg lynghei i Ingen beiting eller Det er ei utfordring med så mykje planta mykje skog og fjell. Askelandsneset attgroing. Fleire plantefelt og anna skjøtsel. gran, men sidan område er ei halvøy ligg Nøttveitveten og eit område med hytter i aust. tilhøva godt til rette for beiting og sviing Morkefjellet ligg i når skogen skal hoggast. rekka med topper med høgde over C) Lyngbeite er i attgroing med Ingen beiting eller Lyngbeite ligg mellom jordbruksareal og 200 m. Det er lite att Manger/ grov lyng. I nordenden vert anna skjøtsel. skogplantingar. av dei tradisjonelle Skageneset skogen rydda. lyngbeita.

D) Lyngbeite i sterk attgroing Sau beiter i område, Når skogen er hogstmoden og vert hogd, Uthelle med einer, furu, gran og men usikkert kor vil lyngbeite egne seg godt for skjøtsel. lauvtre. Fleire granfelt i mykje i lyngbeite. Det grenser mot ope innmark og sjø. område. Beiting og sviing vil passe godt.

E) Fesøy Lyngbeite i nordenden er i Ingen beiting eller Mange hytter i sør, men og enkelte attgroing. Grov lyng og anna skjøtsel. spredd over store deler av øya gjer spreiing av tre frå leplanting i skjøtsel vanskeleg. Allikevel er det sør. mulig å halde den nordlege delen open viss den vart beita og helst svidd.

kystlynghei 130 radøy kommune NR OMRÅDE: Skildring: SKJØTSEL: DIV: 2 F) Kystlynghei med fuktige og Beiting med sau. Vart Se Naturtypar -04 Vurdert som viktig Lervik tørre områder. Ny lyng. beita med Angus fram område (B)kystlynghei. Spreiing av lauvtre, spesielt til 2003. mot vannet i vest I 2007 vart område registrert som verdifull beitemark. No er område gått meir over til lyngheiområde. Planlagt arealvurdering (gardskart) 2011. (ikkje synfart. Kjelde: Asbjørn Toft))

NR OMRÅDE: Skildring: SKJØTSEL: DIV: 3 Den nordlige delen av A) Utmarksbeite som veksler Beites av Se Naturtypar -04 Vurdert som lokalt Radøy har mange øyer, Kvolmo mellom lynghei og grasbeite. utegangersau. Noe viktig område (C) holmer, nes og lange Lyngheia er i god hevd gran er rydda. våger. Også her har grunna bra beitepress, men Granplantinga bør fjernast for å sikre det vore planta mykje gran som er planta er eit bedre vilkår for lyngbeite. Øya har 8 gran og i aust er dei problem. grunneigere, to av desse skjøtter tradisjonelle lyngbeite med utegangersau. lyngmyrane stortsett blitt skog. På vestsida har interessa for B) Stor saman-hengjande Villsau og angus beiter Se Naturtypar -04. Vurdert som viktig skjøtsel av lyngbeita Bøneset lynghei med innslag av arealet og noen område (B) auka og på fleire øyer grasmark. Varierer mellom områder er svidd. og nes er det satt i fornya lyng i vest og gammal Område egner seg svært godt som gang restaurering lyng i attgroing i aust.. lyngbeite og må fortsatt beites. Dei med rydding og granplantingane som er bør fjernast sviing. for å unngå spreiing til lyngbeite.

C) Godt skjøtta lyng og Beites av Ein del nyere kulturminne knytt til andre Forsøyni grasbeite, men med furu utegangersau. verdskrig. i sør-aust. D) Ope kystlynghei i god hevd. Har vore jamnleg Se Naturtypar -04. Vurdert som viktig Bøøy Ingen attgroing eller inngrep. skjøtta med beiting område (B) og sviing. Lyng vart svidd i 2005

E) Desse tre øyane er utan Lambhlm har ein del Fortsatt skjøtsel som i dag. Lambhlm, attgroing eller andre inngrep gras og vert nytta som Horsøy og og med kystlynghei i god sommerbeiting, Gullhlm hevd Horsøyni vart svidd i 2000, mens Gullhlm skal sviast.

E) Ope kystlynghei i god hevd. Vert skjøtta med Se Naturtypar -04. Vurdert som viktig Vardøy beiting og sviing. område (B)

F) Ope kystlynghei i god hevd. Vert skjøtta med Fortsatt skjøtsel som i dag. Lykti beiting og sviing.

G) Lyngbeite gror att med Inga beiting elller anna Mange fine viker. Rikstadøy buskfuru frå sør. skjøtsel.

H) Det største Heile neset vert beita Se Naturtypar -04 Vurdert som lokalt Syltneset sammenhengande lyngbeite av utegangersau. viktig område (C) (ca 2000 daa) i Radøy med Nordre delen vart svidd kystllynghei i forskjellig i 2007, mens det er Dei 8-9 grunneigarane danna Sylta stadier. Fint område med plan for sviing av villsaulag i 2000 og auka tal beitedyr, variasjon mellim fuktig og resten. Det vert og som hadde vore for lågt i 25 år. Svært tørr lynghei. Område utarbeida plan for verdifullt område som egnar seg spesielt grenser til dei 8 gardsbruka fjerning av gran som godt som framtidig lyngbeite fordi det på Risnes og Sylta med spreiier seg i lyngbeite ligg på eit nes med grense til innmark. innmark. frå planteskog i aust og Brukarane bør stimulerast til å fortsette sør. rydding og skjøtsel av dette store lyngbeite. Turløype går gjennom område.

radøy kommune 131 kystlynghei NR OMRÅDE: Skildring: SKJØTSEL: DIV: 3 I) Kystlynghei med fuktige Ingen teikn til beiting Se Naturtypar -04 Vurdert som lokalt Rappeneset og tørre områder. Lyngen er eller anna skjøtsel. viktig område (C) grov område er i attgroing Neset grenser til med einer, vier og lauvskog. innmark og granskog i Område treng beitedyr. Gran sprer seg frå sør. Område egner seg Mye av granskogen er hogstmoden og plantefeltet. særs godt som bør ikkje plantast til att i dette område lyngbeite og er enkel som naturleg egner seg som lyngbeite. og skjøtte. Her er sti med informasjon om steinalder busetting.

NR OMRÅDE: Skildring: SKJØTSEL: DIV: 4 Område består av dei A) Stort ope lyngområde med Utegangersau beiter Se Naturtypar -04 Vurdert som svært nå vegfaste øyane Uttoska mykje grov lyng, men og noe område. Eit område viktig område (A) Toska og Floni som ny lynginnimellom. Furu er heilt i nord er svidd i ligg heilt vest i Radøy. spredd og no kjem og seinare år (kjelde Kåre Område bør sviast og beitedyr aukast. Kulturlandskapet er nyetablering av gran. Fin Marøy), men område Felt må gran frøer seg og bør fjernast tradisjonelt, med variasjon mellom fuktig og bærer preg av mykje snarleg. innmark sentralt på tørre partier. Dominert av gammel lyng.. øya og lyngbeite i nord røsslyng. Det er planta eit og sør. Granplantinga lite felt med gran- og har endra det opne buskfuru. landskapet, sjølv om det framleis er der. B) Grasbeite heilt sør går jevnt Beiting med storfe og Se Naturtypar -04 Vurdert som svært Nordre Toska over i lyngbeite. Høg utegangersau. Spor viktig område (A) røsslyngdominans og etter sviing ved variasjon mellom gammel grasbeite. Grener til innmark i sør. Tal beitedyr grov og ny lyng. Ope og utan må oppretthaldast og det trengs sviing. attgroing innst kor det er Grana frøer seg og bør fjernast. mest beiting av både sau og noko storfe. Større områder med gran er planta både i aust og vest mot sjø.

C) Fine terreng dekkande Ingen beiting av sau Grenser til innmark i nord, skog i nord Sør Toska lyngbeiter med stor røsslyng- eller sviing i seinare vest og eit mindre plantefelt i nord aust. dominans i sør. Lyngen er tid. Det har beita eit Heile Toska er eit verdifullt kulturland - grov og gran etablerer seg i par geiter dei siste skapsområde, med samanheng mellom store områder. somrane, men talet må lynghei og innmark at granplantingane aukast. som nå endrer landskapet bør fjernast. .

Døme på lyngområde i Radøy

WUX[NO 1L: Fra Kvitsteinfjell (Kvistefjell)

kystlynghei 132 radøy kommune WUX[NO 2N: Uthella

3R: nysvidd på Syltneset

radøy kommune 133 kystlynghei WUX[NO 3L: mot Bøneset

WUX[NO 3R: Syltneset

kystlynghei 134 radøy kommune WUX[NO 4K: Toska

WUX[NO 4M: Søre Toska

radøy kommune 135 kystlynghei Mot aust over Kirkevågen på Fedje

kystlynghei 136 fedje kommune 5.12. Fedje

Fedje er Noregs vestlegaste kommune. Hovedøya er på 7,4 km 2, med dei 125 småøyane, holmane og skjera er det totalt 9,4 km 2. Høgaste punktet er Fedjebjørnen på 42 moh. Her er ingen fastlandsforbindelse, men ferje til Sævrøy i Austrheim. I 2009 var folketalet på 596. Det var ein nedgang på 42 frå 2006. Dei fleste bur på nordsida kring den laguneliknande havna Kyrkjevågen. Fiske har vore hovudnæringsvegen på Fedje, men også her er det spor etter jordbruket sitt inntog for 4000 år sidan. Da vart lauvskogen fjerna og lyngbeiter og torvmyrar skapt. Nokon av dei flottaste lyngheiane og teppemyrane i Hordaland låg på Fedje. Her var ope og trelaust heilt fram til siste generasjon pga tradisjonell skjøtsel med sviing, hausting og vinterbeiting av lyngbeita. Denne driftsforma er det lita av i dag. Det er og planta ein skog med sitkagran midt på øya, noko som lett infiserer lyngbeita. Torvmyrane på Fedje var av så god kvalitet at det frå 1875 til ca1920 vart drive kommersiell utvinning og sal av brenntorv til Bergen. Fedje torvkompani hadde jamvel eigen jernbane som transporterte torv frå myrane til hamna sør på Fedje for utskiping. Folket på Fedje brukte torv til oppvarming heilt fram til dei fekk elektrisitet i 1955. Fedjemyrane landskapsvernområde representerer 10% av arealet i kommunen.

I 2009 var her 2 føretak med 321 sauer og lam på utmarksbeite (SLF), av desse er ingen registrert som utegangar sau. Årsaka er at dei som har utegangarsau på Fedje er busett utanfor kommunen. 620 daa lynghei er registrert som skjøtta, i Regionalt miljøprogram

Lyngbeita ligg i det område som er definert som «ikkje produktiv utmark» og representerer 78% av arealet i Fedje.

fedje kommune 137 kystlynghei Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Fedje kommune Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

kystlynghei 138 kommune Registrering av kystlynghei i Fedje

Fedje er delt opp i 3 områder. Desse områda finn du att på kartet, i beskrivelse og foto.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 1 Øyane nord for A) Mykje berg og lite jordlag. Villsau på Egner seg til sommarbeite for eit par Fedje er prega av Innarsøyane Lyng og gras på den sommarbeite? sauer. værhardt havklima. med Burøy værutsette øya heilt nord i Alle er opne, utan Fedje. attgroing og andre inngrep. Mot vest er det mykje bart B) Mykje berg og lite jordlag Ingen beiting i dag. Egner seg til sommarbeite for eit par berg, men mange Grøne Mågøy under lyng og gras. Kvit sau på sommar - sauer. har fine lyngbeite beite til 2008. røsslyng og myrpartier. Det er ikkje lang tradisjon C) Det er den største av øyane. Ingen beiting i dag. Sjå Naturtypar -03. Vurdert som svært med villsaudrift på Lyngmågøy Mosaikk med lyng, gras og Kvit sau på sommar - viktig område (A). Øya er ca 300 daa. Fedje. Tradisjonell myr. Mykje av lyngbeite er i beite til 2008. Kystlyngheibeite ber preg av god skjøtsel drift var kvit sau svært god hevd og dekker over lang tid. Beitedyr bør kome tilbake som beita ute inntil større areal. Mindre område på øya. Sviing av mindre område vil 10 mnd i året. På har litt innslag av einer og fornye område med grov lyng. 90-talet kom det grov lyng. God beiteverdi. villsau på nokre av øyane. Fleire av øyane har vore hardt beita og har difor ein god del D) Lita og låg øy dominert av Ingen beiting i dag. Sjå Naturtypar -03. Vurdert som viktig beitegras. Nordre Lyngholmen samanhengjande lynghei Villsau beita frå område (B) Øya må få tilbake beitedyr i god hevd. Høgaste punkt 1996 –1999. for å bevare lyngbeite som var i svært er 16 moh. god stand etter lang tids bruk.

E) Nordøyna er dominert av Nordøyna vart Øya må få tilbake beitedyr for å bevare Nordøy, Austre- lyng. Austre- og vestre sommar beita av kvit lyngbeite som er i svært god stand etter og vestre Slissøy Slissøy er småkupert med sau, inntil nylig. I dag lang tids bruk. På Austre Slissøy er det variasjon mellom lyng og er her ikkje beiting. litt buskfuru, men dei har pr i dag ikkje gras. Villsau beiter Austre- spreidd seg. og Vestre Slissøy.

F) Øyane er småkuperte med På Hellesøy var det Øya må få tilbake beitedyr for å bevare Hellsøy og Lapsøy mosaikk landskap med lyng, kvit sau på sommar - lyngbeite som var i svært god stand etter myr og gras. Varierer mellom beite fram til 2008. lang tids bruk. tett lyngdekke, tynt Villsau har beita inntil jordsmonn og berg i dagen. for få år sidan.

G) Tre øyer kor dei nordligste Her er ikkje beitedyr i Øyane må få tilbake beitedyr for Skarvøy og (Skarvøy) er småkupert med dag, men øyane ber å bevare lyngbeite som er i svært Kalsøy mykje viker. preg av å ha vore god stand etter lang tids bruk. På Mosaikklandskap med lyng, skjøtta inntil nylig. Skarvøy er det litt buskfuru, men myr og gras. Område med dei har ikkje spreidd seg. terrengdekkande lyng og område med tynt jordsmonn. Kalsøy (sørligste) er prega av mykje beiting med gras - dominans i vest og låg, tett lyng i vest.

kommune 139 kystlynghei NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 2 Nord på hovedøya A) Kystlyngbeite er ope med Kvit sau beiter gras og Område står i fare for å bli tømt for Fedje ligg Nord- vest låg lyng i nord mot havet. lyngbeite, men beitedyr. Utarbeiding av skjøtselplan kommune senteret Meir grov og gammal, med beitepresset er for evnt etablering av beitelag kan gjere med ferjeleie, begynnande etablering av lågt. planlegging og nytting av kystlyngbeita fiskemottak og tett små lauvtre, lenger inne. bedre. bebygging. Mosaikklandskap med lyng, Områda med myr, gras og berg. lyngbeite i vest og Trafikkstasjonen ligg i i aust ligg i nær lyngheia, det same gjer ein tilknytting til hus. del andre spredde bustader.

B) Småkupert ope beite med Kvit sau beiter gras Område står i fare for å bli tømt for Sør- vest tørr lyng på bakketopper og og lyngbeite, men beitedyr. Utarbeiding av skjøtselplan gras i dalsøkka. beitepresset er lågt. evnt etablering av beitelag kan gjere planlegging og nytting av kystlyngbeita bedre.

C) Område har grasbakker Her er beitedyr, men Område kan settast i stand med rydding, Vest med lyng mot sjø. Lyngen for lite til å halde sviing og auka vinterbeiting. Her er er varierande frå låg, ny til område ope. mange kulturminne etter siste verdskrig. høg og grov. Mykje attgroing med furu som spreier seg frå plantingar rundt.

D) Ope lyngbeite med lite Ingen teikn til beiting Område er stort, enkelt å skjøtte med Hovden attgroing, høg røsslyng - eller anna skjøtsel dei sviing og beiting. Naturleg avgrensing dominans og ingen inngrep. seinare år. (beiting på til sjø mot aust, sør og vest gjer at Einer i bunnen, noe berg og 60-talet) naudsynt gjerding mot byggefelt i graspartier. Lyngen er låg, nord er mogeleg. men grov og gammal.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 3 Fedje- sør har A) Lyngområde grenser til Nokon sauer beiter i Sjå Naturtypar -03. Vurdert som viktig store, opne Vestre Fedje plantefelt med gran og lerk, område om område (B) Nordsjøløypa går igjennom kystlyng hei område. dette viser godt att i spreiing sommaren, men dei er område. Tal beitedyr må aukast for å I nord spreier gran av småtre. Område er kupert for få til å halde halde kystlyngbeite i hevd . og lerk seg frå med lyng, myr, vatn og berg. attgroinga nede. plantefelt. I vest er lyngheia B) Område på vestsida er Kvit sau beiter i Nordsjøløypa går igjennom område. Sjå oppstykka av berg, Kroken, kupert med lyng, myr, vatn område, men Naturtypar -03. Vurdert som viktig myr og vatn. vestsida av Fedje og berg. Mest lyng mot beitepresser er for område (B) Nordsjøløypa går igjennom Fedjemyrane er havet. Lyngen er i varierende liten til å unngå område. Tal beitedyr må aukast for å dominert av tilstand fra låg og fin der attgroing med tre som halde kystlyngbeite i hevd. Område i vest terrengdekkande været tar mest og grovere i spreiier seg frå er enkelt å svi med berg og myr som myr med røsslyng lesider. Litt einer. plantefelt i aust. branngater. og myrplanter C) Område frå Brørevatnet og Kvit sau beiter i søre Sjå Naturtypar -03. Vurdert som svært Fedjemyrane sør er spesiell med dei store delen. Del av område viktig område (A) Fedjemyrane er områda med terreng vart svidd i 1998 og landskapsvernområde. Vert godt skjøtta dekkande myr. Det er lyng lengs sør vart det med beiting og sviing. som er den dominerande svidd i 2003. planten i mellom gras og fuktige parti.

D) Område er kupert med Kvit sau beiter i søre Sjå Naturtypar -03. Vurdert som viktig Breivika aust avgrensing til grasbeite i delen. Område har område (B) vest. Berg i dagen, muligens vore restaurert og etter mykje uttak av torv. svidd.

E) Det meste er ope fin lynghei. Vinterbeiting med Område i sør aust er godt skjøtta, men Fedjebjørnen I sør aust er det eit parti med villsau i sør aust. heile område bør sviast og det bør settes særs høg røsslyndominans. på beitedyr på heile område. Ei hytte. Mykje er låg og frisk lyng, men mot vest og nord vert lyngen høgare og grovare. Mot nord er det spreiing frå planteskog med lerk og sitkagran. Små myrvatn og berg spredd i beite.

kystlynghei 140 fedje kommune WUX[NO 1Q: Mot nord vest og Lyngmågøyane.

WUX[NO 1P WQ Q: Mot nord aust og Hellsøy

fedje kommune 141 kystlynghei WUX[NO 2K: mot nord vest og Kirkevågen

WUX[NO 2N: Hovden

kystlynghei 142 kommune WUX[NO 3M: mot aust og Stormark

WUX[NO 3O; VWXN PWX WUX[NO 3M: mot aust og Stormark Stormark, mot sør aust

kommune 143 kystlynghei Vardetangen, Norges vestligste fastlandspunkt.

kystlynghei 144 austrheim kommune 5.13. austrheim

Austrheim ligg heilt nord vest med ferje til Gulen i Sogn og til Fedje. Kommunen er eit øyrike bundet saman av 13 bruar. Her er og det vestligaste fastlandspunktet i Norge, eller Vestkapp, er på Vardetangen. Det er eit lågtliggande strandflatelandskap kor Litlåsfjellet, 109 moh, strekker seg opp i aust på grensa til Lindås. Landskapet var ope og skoglaust i over 4000 år etter at menneske begynte å rydda vekk skogen med «svedje» jordbruk. Dei siste hundre åra har landskapet igjen endra seg med mindre opne lyngbeiter og meir busk og kratt. Der lyngbeita ikkje vert nytta vil det igjen bli skog. Bjørk, rogn og furu er etablert fleire stader og sitkagran som vart planta på 60-talet er nå tett skog. Framleis er landskapet prega av ope lynghei og store torvmyrer. På Lyngoksen er det funne spor etter dei som fjerna skogen og dyrka jorda her for 4300 år sidan, dvs i yngre steinalder. Då vart lyngheiane danna og etter kvart dei store terrengdekkande myrane som gav torv og varme til generasjonar. Her møter vi historien langs kulturstiar forbi buplassar frå steinalderen og oljeanlegge på Mongstad.

I 2009 var her registrert 14 foretak med 1513 sauer på utmarksbeite, av desse 321 sauer med vinterbeiting. Det er ein markert auke i tal sau med vinterbeitingfrå året før.

Lyngbeita ligg i det område som er definert som «ikkje produktiv utmark» og representerer 67% av arealet i Austrheim.

I 2009 var folketal på 2576, dette er ei auke på 90 frå 2006

austrheim kommune 145 kystlynghei Austrheim kommune - vestre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

kystlynghei 146 austrheim kommune Austrheim kommune - austre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

austrheim kommune 147 kystlynghei Registrering av kystlynghei i Austrheim

Austrheim er delt opp i områder fra 1 til 5. Desse områda finn ein att på kartet, i beskrivelse og foto.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

1 Mange av dei A) På selve Rongevær er I dag er her ingen Se Naturtypar -03. Sauøy, Skageøy og ytterste øyane i Rongevær med austsida, dvs halve øya beiting. Kuøy er vurdert som lokalt viktig område nord vest er opne Sauøy, Skageøy tilplanta med sitkagran og (C) og dominert av og Kuøy buskfuru, mens vestsida er røsslyng, men som ope med grov lyng, myr og På Rongevær er det fleire gardsbruk og i resten av berg. hytter. kommunen har det vore aktiv På Kuøy er det planta Beitedyr må tilbake på øyane og plan for granplanting sitkagran i aust, mens resten sviing. Både på Kuøy og Sauøy bør mange stader. av øya er ope med grov lyng, sitkagran fjernast. Værhardt og myr og berg. havnært klima gjer Skagøy er dominert av gras. at attgroing går seint. Landskapet Sauøy er ope er lågt, men meir mosaikklandskap med lyng, kupert enn lenger myr og gras. Mindre område aust. Sentrum med med barskog i nord. skule og butikk låg på den lille Kjerringøy, den gang dei fleste B) Store område med ope I dag vert lyngbeite og Se Naturtypar -03 Nordenden på Krossøy øyane var bebudd Krossøy kystlynghei utan inngrep. ein del innmark leigd er vurdert som svært viktig område (A) og før vegen kom Kupert terreng med mykje vekk til utegangersau i til fleire av øyane. synleg berg. Mosaikk med beitesamarbeid. Fast busetting og veg til sørenden av lyng, myr og berg. Lyngen er øya. Her var melkekyr til 1975, storfe stort sett kortvokst med noe Forsøk på sviing i og sau til 1985 og kvit sau til 1990. gamalt, men mykje ny lyng. 2009. Sviing av større Beita var utan beitedyr og skjøtsel God beiteverdi. Noe innslag areal des 2010. fram til 2000, då det kom sau og hest av einer, bjørk og furu lengst i nokre år. Frå 2009 har det vore sør. Planta gran rundt villsaudrift på Krossøy. bebyggelse. Fortsatt beiting. Plan for sviing.

C) Fin open kystlynghei med Sporadisk beiting av Se Naturtypar -03. Vurdert som lokalt Steinsøy svaberg mot sjøen. villsau som og beiter viktig område (C) på Nautøy. Ikkje svidd i seinare tid. Beiting og sviing.

D) Ope fin kystlynghei med Øya vert beita av Se Naturtypar -03. Vurdert som lokalt Nautøy røsslyng-dominans. Låg villsau. Ikkje svidd i viktig område (C) lyng der været tar hardest seinare tid. og grov på lunere stader. Beitedyr, sviing og fjerning av bartre. Små grantreer i ferd med å etablere seg på austsida.

E) Høg røsslyng-dominans og Ingen beiting eller Beitedyr, fjerning av gran og sviiing. Kårøy ingen fysiske inngrep gjer anna skjøtsel idag. øya spesielt verdifull som lyngbeite. Granplanting er ei utfordring.

F) Øyane er opne med mykje Villsau beiter på Baløy. Se Naturtypar -03. Vurdert som viktig Baløy med røsslyng i relativt god stand. område (B) Eikholmen, Husøy Lyngen er av varierende Ingen beiting eller og fl. kvalitet ettersom kor sau anna skjøtsel på dei Bosetting med veg i aust. beiter. På Husøy er det noko andre øyane. spredd furu og gran. Beitebruksplan Oppretthalde eit godt beitepress, fjerne bartre og lag plan for sviing.

kystlynghei 148 austrheim kommune NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV:

1 G) Lynghei og spesielt fine Planteskog i sør og Se Naturtypar -03 Vurdert som svært Lyngoksen terrengdekkende myrer. Øya nordaust må fjernes viktig område (A) vart rydda for skog og tatt i både for å bevare bruk som beite allerede for torvmyrane og unngå Få tilbake sau på beitene og plan for 4300 år sidane. Dette er den infisering av lyngbeite. sviing. eldste kulturmarka i Ingen beiting eller anna Hordaland. Litlekalven har skjøtsel i dag. lyng utan attgroing.

H) Desse holmane er opne og Ingen beiting eller anna Høyrer til i øyområde med mykje lyng. Annfinnhlm, dominert av lyng. Noe skjøtsel. Enkelt å skjøtte ved sviing og beiting. Gygrehlm og buskfuru på Svehlmane. Svehlmane.

I) Vegen går igjennom mykje Planta gran bør Ingen bygningar gjer det enkelt å sette Rotøy fin ope lynghei med høg fjernast og skjøtsel i stand lyngbeite på Rotøy med rydding, røsslyng-dominans. Lyngen med beiting og sviing sviing og beiting. er grov og spesielt i sør gjennopptas. spreiier gran frå plantefelt seg.

J) Inngrepsfri, ope og Beiting med villsau. Fortsatt skjøtsel vil ivareta lyngbeite. Stussøy og lyngdominert. Eit par område Sviing av lyngbeite på Haugklubben med einer/buskfuru (?) alle holmane i 2010.

K) Ope, røsslyng-dominans, Ingen beiting eller Bjørnøy og Lambøy N er enkelt å sette Bjørnøy og Lambøy men mykje er grov lyng. anna skjøtsel. i stand som lyngbeite med sviing og Noe furu på Bjørnøy. beiting. . Lambøy har hytter i sør, i nordvest er det ope lynghei, i aust buskfuru.

L) Ope røsslyng-dominert Ingen teikn til beiting Utfordring med beiting og dei mange Lauvøy lynghei. Lyngen er grov med eller anna skjøtsel hyttene på øya. Sviing vil gje godt spredd innslag av furu og vinterbeite. lauvtre. Det er en god del hytter, men og store område med ope lyngbeite.

M) Stort område med ope kyst - Ingen teikn til beiting Se Naturtypar -03. Vurdert som viktig Sævrøy lynghei med mye grov/gamal eller anna skjøtsel. område (B) lyng. Kupert terreng kor det er myr i dalene og lynghei på Stort beiteområde med behov for ryggene. beitebruksplan med plan for sviing.

N Desse fire øyane ligg som ei Dei fleste av desse Ingen fysiske inngrep gjer det enkelt )Litlelangøy, perlerad. Her ope lynghei øyane har vore beite å beite og skjøtte desse øyane som er Storelangøy, mot havet i vest. Ingen jamnleg. På godt synlege frå ferjeturen til Fedje. Niklanshlm, Geitøy fysiske ingrep. Sørenden av Storelangøy er det Lyngheia bør ryddast for furu. og Ådnøy Litlelangøy er dominert av ikkje beiting i dag, grov røsslyng med spredd men plan om fortsatt furu. Myrbærøyane er opne beiting.På Ådnøy og utan attgroing. På Geitarøy er det Storelangøy er det røsslyng beitedyr. Usikkert når med spredd buskfuru mens lyngen sist vart svidd. sørenden har mykje berg. Niklanshlm har lynghei med mykje ope berg, mens Ådnøy er planta med buskfuru.

O) Ope lynghei med mykje grov Sau beiter øya, men Område er enkelt å svi pga mye grense Ulvøy lyng og spreiing av furu mot går mest på innmark. til sjø og veg. Beitepress i lynghei bør aust, mindre i vest. Noe berg aukast. i dagen. Vegen går gjennom område elles ingen fysiske inngrep.

austrheim kommune 149 kystlynghei NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 2 Øyane i nord aust A) Havn og gardsbruk i sørvest. Sjekk områdene i nord Sjå Naturtypar -03. Vurdert som viktig Børilden Utmarka er kystlynghei med og vest for område (B) mykje gamal lyng og Torvnesvågen. begynnande attgroing med Øya egner seg godt til beiting. Enkelt å bl.a furu. Preg av manglende Tiltak: skjøtte med sviing pga mange sund og skjøtsel. Beitedyr, sviing og viker. rydding.

B) Ope lynghei utan inngrep. Ingen teikn til beiting Øya er enkel å skjøtte med sviing og Beinshlm Begynnande attgroing med eller anna skjøtsel. beiting. busker (furu?) i sør. Mykje tørrhei på berg.

C) Ope lynghei med tørre og Utegangersau vart i Plan om sviing av øya og auke i tal Storestongi fuktige områder. Begynnande 2010 sett ut på beitedyr. spreiing av furu frå lyngbeite som eit Litlestongi i sør. samarbeids-prosjekt. Øya egner seg spesielt godt til beiting. Øya har vore utan Enkelt å skjøtte med sviing pga mange beitedyr i mange år. sund og viker.

D) Små låge holmer med Ikkje spor av beiting Grana er lite verdt som skog og bør Hundevåg-holmane røsslyngdominans. Gran er eller anna skjøtsel. fjernast. Sjølv om arealet er holmane planta. godt synleg og kan representere fin lyngbeite som sommarbeite.

K) Ope lyngbeite i attgroing. Ein Ope lyngbeite i Deler av steingarder viser godt att i Straumstad del myr og noko berg. attgroing. Ein del myr terrenget. Grenser til beite med Angus. og noko berg.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 3 Som ellers i A) Fuktig lynghei med grov lyng Ingen spor av beiting Regulert til industrifelt i kommuneplane. Austrheim er her Kaland i attgroing med furu. eller anna skjøtsel. mange våger og Industrifelt i etablering. sund som sprekker opp landskapet. B) Mosaikk landskap med myr Beitedyr med storfe og Sjå Naturtypar -03. Vurdert som lokalt Lite fjell i dagen Leirvåg og lynghei. Røsslyng av sau. Ikkje vinterbeiting. viktig område (C) og mange myr- varierende kvalitet. Spreiing område. Dei frå sitkagran som er planta i Område vert svidd Fortsatt beiting og skjøtsel med sviing mange klyngane grensa i vest. Grenser til jamleg. og rydding av tre som etablerer seg. med gran som er gardsbruk i aktiv drift i N og planta sprer seg veg i Ø. Granplantinga i grense er eit stort no til lyngbeita. problem for skjøtsel av lyngbeite og Område bærer i bør fjernast. stor grad preg av attgroing, men dei C) Lyngheia i N er fuktig med Ingen skjøtsel av Sti til varde og markeringstein for mange metrane Vardetangen/ myr omkransa av barskog, lyngbeite i N. I sør mot Norges vestlegaste punkt, går med nyoppsette Fonnes N gran, furu og lerk. I sør Fonnes vert område igjennom område. gjerde langs vegen grenser lynghei til innmark istandsett med beiting gir signal om av sau og Angus. Grenser til område E, Fonnes sør, der beiteplanar. det er lokalt samarbeid om istandsetting og skjøtsel av lynghei og innmarksbeite. Heile område kunne vore inkludert.

D) Fuktig lynghei, grov og i Ingen teikn til skjøtsel. Utfordring med grense mot byggefelt, Ervik sterk attgroing. Planta bartre men område kan restaurerast om i område og nytt byggefelt ynskjeleg. Gjerde, fjerning av baretre, mot sør. beiting og sviing.

kystlynghei 150 austrheim kommune NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 3 E) Gammal lynghei i sterk I dag beiter det angus Samarbeidtiltak for gjerding, rydding og Fonnes sør attgroing med furu, gran og i lyngheia. Plan for skjøtsel av lyng- og innmarksbeite. bjørk. Område høyrer til restaurering og nye Tiltaket er knytt til prosjekt Landskap i Mandus og Klara sitt eingong gjerde er sett opp drift. så velskjøtta lyngmark, men langs veg. Resten av Dette er eit stort ryddeprosjekt kor sau i har ikkje vore svidd og beita arealet grenser mot kombinasjon med Angus ville vore ein sidan den tid. sjø. Mye av gran - fordel. skogen i SØ er nylig hogd. F) Lynghei i sterk attgroing, Villsau beiter både inn- Plantefelt med gran er ei stor utfordring. Utkilen mest gran som spreier seg og utmark heile året. Rundt stølshaugen er det fjerna stor frå plantefelt rundt område. sitkagran. Beitepresset i lyngbeite bør Småkupert med grense til aukast. Det må sviast små område om innmark, sjø i Ø og veg i V. gangen pga mykje gran rundt lyngheia.

G) Plan for istandsetting av Nye gjerde er sett opp Samarbeidsprosjekt gjennom Prosjekt Utkilen sør område mot veg som er mest rundt del av område. Landskap i drift. ope. Lyngen er grov og Her er det plan om lyngbeite i attgroing. Område beiting med Angus og I ryddingsfasen er det fordel å ha både mot sjø er svært attgrodd restaurering av sau og storfe på beite. Område mot sjøen med mellomstore bar- og lyngbeite. må ryddast for tre. Grusvegen vil fungere lauvtre. godt som branngate ved sviing.

H) Mykje ny og fin lyng kjem Angus beiter. Kombinasjonsbeiting med sau og storfe Synnevågen opp på dette område som har vil skjøtte lyngbeite betre. vore rydda av Angus dei siste åra. I) Flatt område med Eit område midt på øya Sjå Naturtypar -03. Vurdert som lokalt Synnevåg aust bergknatter. Dominert av (aust for vegen) er viktig område (C) store myrer og kystlynghei i gjerda inne med attgroing med kratt og tre. straum og vert beita Område er stort og egner seg godt som Røsslyngen er grov og i med Angus om fellesbeite. Beitepressen bør aukast. enkelte områder er det mye sommaren. Bør lages skjøtselsplan og beiteplan. død lyng. Naudsynte tiltak som gjerde, auka beiting, sviing og fjerne av tre.

J) Ope lyngbeite, grov lyng i Deler av område vert I dag er her straumgjerde. Permanent Stølane sterk attgroing med spreiing beita av sau. gjerde med kombinasjon storfe og sau vil av furu frå plantingar i N,S og gje betre beitepress. Furu bør ryddes V. Ein del fuktig lynghei og saman med sviing. myr.

K) Ope lynghei med grov lyng og Ingen teikn til beiting Grenser til område i nord kor det er Straumstad i sterk attgroing med furu. eller anna skjøtsel. beiting med Angus. Eindel myr og noko berg i dagen.

M) Lynghei i sterk attgroing med 4-5 geiter beiter. Beitepresset bør aukast. Område er enkel Bakka furu. Gammal lyng i beite å skjøtte med sviing og beiting pga mykje med berg og myr. grense til sjø. Eit par hytter.

L) Lyngbeite i svært sterk Sau beiter i lyngbeite, Område er så attgrodd at det krevs mykje Monslaupen attgroing og i sør er det men område er svært for å sette i stand. Skog må hoggast før mykje lauvtre og planta gran. prega av tilplanting sviing. Område er naturlig gunstig som med sitkagran og lyngbeite pga mykje grense (iØ, S og V) etablering av lauvskog. mot sjø.

austrheim kommune 151 kystlynghei NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 4 Område på A) Lynghei i degenerasjonsfase Ingen beiting eller anna Område ligg i tilknyting til småbruk utan Fosnøya som ligg Ulvøy og i sterk attgroing med lauv- skjøtsel drift og det er regulert til 2 nye hus i nord for riksvegen og bartre. Høyrer saman med lyngbeite. Sjølv om dette er ei ekstra tidligere lynghei i nordenen utfordring så kan beite settes i stand om på Ulvøy. Dette ersvært eigarane ynskjer ope landskap. Gjerding attgrodd. og beitedyr, saman med rydding og sviing.

B) Område er stort med Angus beiter heile Beitesamarbeid mellom fire brukarar Sætre røsslyngdominans og og område. (tre eigare) har nylig starta opp. Nytt mykje fuktig lynghei og myr. gjerde er kome opp. Prosjektet er del av Plantefelt med gran og furu. Landskap i drift. Spredd furu mot vest. Lyngen er grov og bærer preg av Granfelt er ein utfordring mht til attgroing, men er i ferd med attgroing. Verdien vert auka ved at å settes i stand. område no vert beita. Kombinasjons - beiting med storfe og småfe vil være ein stor fordel i istandsetting av lyngbeite. C) Fuktig lynghei med høg Ingen beiting eller anna Område er lite og regulert til Årås N røsslyng-dominans. Nytt skjøtsel byggeområde i kommuneplan. byggefelt mot sjøen i Ø, plantefelt i N.

D) Småkupert med berg og tørr Ingen beiting eller anna Område mot sjø i aust er enkelt å sette i Årås S lynghei. Grov lyng og sterk skjøtsel stand med sviing. Gjerde og beitedyr er attgroing med gran og furu. ein føresetnad for ivareta lyngbeite. Høgdedraget mot sjø i Ø er framleis ope og relativt god stand,

E) Stort lyngbeite med Lyngbeite i vest vert Beitepresset bør aukast. Plan for Øksnes varierande tilstand. Områder beita av sau og litt mindre sviing bør vidareførast og når med høg røsslyngdominans, hest. Mindre område i skogen vert hogd kan område men og beitegras, stein og nord er svidd i seinare tilbakeførast. Område egner seg godt berg, men og myrpartier. tid. til skjøtta lyngbeite med sjø på alle Fleire plantefelt med gran kanter og ingen bustader . som nå sprer seg i. F) Ope fin lynghei med tørre Ingen beiting eller anna Store lyngheiområde i utmark som er i Rebnor / og fuktige part i høgdene. skjøtsel samanheng med område nord. Det bør Jamnhaugane Attgroing med bartre spreiier lages ein beitebruksplan for eit større seg frå vegen og austover. område.

G) Lynghei med begknatter og Ingen teikn til beiting Skal lyngheia skjøtte skrevs det mykje Dyrnes / Breivik myrdrag. Grov lyng i og sterk eller anna skjøtsel gjerde mot veg og evnt mot eit lite attgroing med mykje gran og byggefelt ved Breivik. furu. Enkeltområde er framleis opne.

H) Område av lyngheia er i Villsau beiter innmark Lyngbeite ligg godt til rette for fortsatt Lerøy god tilstand og med høg og lyngbeite. skjøtsel. Granskogen bør fjernast og røsslyngdominans. Den område tilbakeførast til lyngbeite. har naturlig overgang til grasbeite. I vest mot jøen er det planta gran.

I) Ope lynghei med grov lyng Ingen beiting eller anna To hytter og plan om fleire gjer det Brekka og einer. Grenser til plantefelt skjøtsel vanskeleg å ta vare lyngheia. i sør. Gran og rogn begynner å etablere seg.

kystlynghei 152 austrheim kommune NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 5 Område på Fosnøy A) Ope lynghei, med grov lyng. Ingen teikn på beiting som ligg sør for Vikane Variasjon av fuktig hei, myr eller anna skjøtsel. riksvegen + øya og tørrere partier på låge Rest av gamle gjerder. Njøta. Her er høgdedrag. Ligger mellom mange viker og veg og ved idrettsannlegg. sund, men og samla jordbruksareal langs riksvegen. Lyngheiene er prega av attgroing og gran/furu er planta på holmer og øyer. Øya Njøta B) Småkupert lynghei med høg Villsau heilårsbeiter Njøta er eit spesielt verdifullt kultur - har eit verdifullt Nordre Njøta røsslyngdominans på både inn- og utmark. landskap med jordbruksareal og kulturlandskap, høgdedraga og myrparti i lyngbeite. Beitepresset i lyngmark bør men også her er dalsøkka. Variasjon i aukast. Samarbeid med beiteplan og det områder i lyngkvalitet, både grov og fin beitebruk bør være aktuelt. attgroing. lyng. Spreiing av furu. Planteskog rundt område. Beitepress i lynghei bør aukast og små område om gangen bør sviast.

C) Stort samanhengane område Sau sommarbeiter på Lyngbeite i attgroing er spesielt verdifullt Søre Njøta med lynghei i sterk attgroing innmark. Ingen teikn fordi det ligg på Njøta. Her er beiting og med furu. på beiting eller anna skjøtsel i nord og sør og dette område skjøtsel i lyngmark. ligg godt til rette for vinterbeiting og skjøtsel.

D) Område mot vest har svært Kvit sau beiter intenst i Heile sørenden burde vore eit felles Naustneset fin lyng i forskjellige stadier. periodar på vestsida. beite. Svært lett og skjøtte med sviing Her har vore svidd for ein del Ingen beiting på aust og beiting. 2 hytter er innegjerda. år sidan. Gjerde går frå sør til sida. nord. Austsida ber preg av attgroing og grov lyng.

E) Fuktig lyngbeite i eit område Det er gjerda og satt ut Ikkje synfart. Trolig skulle eit større Førlandsvatnet med mykje myr, men og låge villsau i 2010 område vore registrert som lynghei. berg med meir tørr lyng. Det er planta mykje gran i striper. Sjå flyfoto

F) Tørr lynghei på berg mot sjø Ingen teikn til beiting Ikkje synfart. Sjå flyfoto. Naustnesvågen og striper med myr. Gran og eller anna skjøtsel. furu spreier seg frå dei mange plantefelt i område rundt. Attgroing

austrheim kommune 153 kystlynghei Døme på lyngområde i Austrheim

WUX[NO 1 L WQ M: frå Krossøy mot Nautøy

WUX[NO 2M: Frå Litlestongi mot Storestongi WUX[NO 5N: Naustneset på søre Njøta.

WUX[NO 3L: Leirvåg;

kystlynghei 154 austrheim kommune WUX[NO 4R: Lerøy

WUX[NO 5L: Nordre Njøta

austrheim kommune 155 kystlynghei WUX[NO 3L: Selifjellet

kystlynghei 156 lindås kommune 5.14. lindÅs

Lindås er ein av dei større kommunane med areal på ca 474 km 2. Kommunen har svært forskjellig geografi frå indre til ytre støk. Frå lågtliggande kystlynghei i vest til høge fjell og daler i aust. Det høgste fjellet er Sørdalsnuten, 957 moh.som ligg på grensa mot Modalen. Kommunen har 375 km strandlinje med berg, smale sund og lune viker. Navnet Lindås kjem nok av at her er gamle store lindetre saman med andre varmekrevande edellauvtre i varme solrike plasser. Store områder på Lindås - halvøya har vore lyngbeite. Frå -60 talet har dei fleste områda gått ut av drift og er i dag i attgroing, men interessa for restau rering av dette utrydningstrua kultur - landskaps typen som var dominerande for store områder er og til stades. På Lygra er lyngheiane restau - rert og vert skjøtta. Her er det unike Lyngheisenter som fortel historia om Noregs og Europas lyngheier til besøkande frå heile verda. 01.01.2007 budde det 13594 WUX[NO 4L: Djupedalseggene menneske i kommunen. Det er ein auke på 309 frå året før. I 2009 var her registrert 147 foretak med 15963 sauer på utmarksbeite, 31.07.2009, av desse 2147 sauer med vinterbeiting 01.01.2010. Dette er ein auke frå året før, både av beitedyr og bønder.

Lyngbeita ligg i det område som er definert som «ikkje produktiv utmark» og representerer 56% av arealet i Lindås.

lindås kommune 157 kystlynghei Lindås kommune - nordre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

kystlynghei 158 lindås kommune Lindås kommune - søre del Ope lynghei Ope lynghei – med spesiell verdi Lynghei i agroing Lynghei i agroing – med spesiell verdi Områdeinnde ling

lindås kommune 159 kystlynghei Registrering av kystlynghei i Lindås

Lindås er delt opp i områder fra 1 til 5. Desse områda finn du att på kartet, i beskrivelse og foto.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 1 Nordenden av Lindås A) Innlandsøy i nord-vest, med Utegangersau (200) På -90 talet vart det starta opp med hadde tradisjonelt Keila jordbruk, skog og lyngbeite. beiter lyngheia som utegangersau. Årsaka var at lyngbeite mykje lynghei. Sund og Lyngen er låg og i god grenser til grasbeite. var i sterk attgroing med rogn. Område viker gir nærhet til sjø. skjøtsel, fin overgang Områder vert svidd. er opna, beitepresset er bra, men dei Granplanting og mellom lynghei og gras. Enkelt tre vert rydda. mange gran-plantingane bør fjernast. Mongstad har endra Spredd bjørk og furu og det tradisjonelt opne fleire granplantingar Område vil raskt gro att om dyretalet landskapet og områda mot sjø. vert redusert eller tatt vekk. med lynghei på fastlandet er stortsett B) Stort beiteområde med lyng Ingen teikn til beiting Se Naturtypar -04. Vurdert som lokalt endra seg til skog i Hope-Risa og myr. Lyngen er grov og i eller anna skjøtsel viktig område (C) dag. Fleire øyar og attgroing med furu og bjørk. nes er ope lynghei DN- Kårdall Hope 2004 som egner seg for framtidig skjøtsel. C) Ope fint lyngbeite som er Vert skjøtta med Knarrvik rydda i seinare tid. Grenser til beiting, men er i ferd sjø og grasbeite. med å gå over til meir grasbeite.

D) Ope røsslyng-dominert Lyngheia vert skjøtta Se Naturtypar -04. Vurdert som lokalt Tyborgøy lynghei i aust med litt spredd av 70 utegangersau. viktig område (C) furu og bjørk. Innmark i sør Det er svidd i 2005 og og furuskog i sør-vest. Litt sist i 2011. Plan for Skjøtsel og restaurering av lynghei vart gran i sør-aust. sviing av alt lyngbeite. tatt opp att i 2003 etter ca 30 år utan drift.

Brukarane har gjort eit viktig arbeid med rydding og nye tre etablerer seg ikkje i dag. På sikt bør meir av trea fjernast, spesielt eit mindre felt med gran i sør- aust.

E) Røsslyngdominert lynghei Ingen teikn til beiting Område ligg på eit nes og er enkelt å Tyborgøyhlm i attgroing. Grov høg lyng, eller anna skjøtsel skjøtte som lyngbeite med beitedyr og furu, lauvtre og gran felt i sviing. sør-aust og sør.

F) Ope tørr lynghei med mykje Ingen teikn til beiting Område ligg på eit nes og er enkelt å Smalneset berg i nord. Her er lyngen (?) skjøtte som lyngbeite med beitedyr og låg, men gammal. Lenger sviing. inne er lyngen høg og grov. Enkelte furu.

G) Sterk attgroing, på veg til Ingen teikn til beiting Utfordring og skjøtte ved sviing pga skog. Sundsbø skog eller anna skjøtsel

H) Område er på veg til å bli Ingen teikn til beiting Se NINA-91, 4.prioritering Verås (Lauvås) blandingsskog (bjørk og furu) eller anna skjøtsel av Mye kulturminner knytt til tidligere lynghei lyngheidrift gjorde at område ei gong var foreslått som lyngheisenter.

I) Lynghei i sterk attgroing. Utegangersau beiter Område grenser til sjø i vest og ope Risøy Muligens ope innmark og deler av lynghei. Deler kan ryddast og skjøttast røsslyngdominans i god hevd utmark (?) ved beiting og sviing. på holme i sør-vest (sjekk)

kystlynghei 160 lindås kommune NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 1 J) Sjekk Ådnøy

K) Sjekk Engholm, Børo, Lauvøy

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 2 Område med halvøyer A) Tørr lynghei i sør og Beiting og skjøtsel med Se Naturtypar -04 Vurdert som svært og øyer ligg lunt til inne Lurekalven vestvendte bakker. sviing i regi av brukere viktig område (A) i Lurefjorden. Store Austsida er prega av og Lyngheisenteret. Se NINA-91, 1.prioritering områder med lauv- og lyngbeite i god hevd, mens granskog i sør, dyrka vestsida framleis har Spor av eldre busetting frå middelalder. mark langs veg og på områder med bartre Fråflytta seint 1300 tal. Har vore beiteøy Luro. Velskjøtta lengst sidan. nord. B) Nordenden av Lygra er Restaurerings tiltak er Se Naturtypar -04 Vurdert som svært Lygra velskjøtta kystlynghei. gjennomført viktig område (A) Plantefelt med gran i grensa Skjøtselplan med Se NINA-91, 1.prioritering mellom lyng og grasbeite. sviing og beiting i regi 5 gardsbruk eig område. av brukere og Knytt til aktiv gardsdrift. lyngheisenteret.

C) Lauvtre dominerer arealet Sau beiter område som Planen er at område skal beitast. Sviing Innluro som nå er gjerda og vert nå vert rydda. kan være ei utfordring med mykje rydda. Grov lyng. Grenser lauvskog i nord og sør. Usikkert om det mot sjø i aust og dyrka mark vert dominert av gras eller av lyng. i vest.

D) Attgrodd lyngøy med lauv- Vert ikkje beita eller Med unntak av hytte i nord aust er det Børøy og bartre. skjøtta. ingen fysiske inngrep og øya egner seg geografisk godt som beite øy. Det er likevel mykje vilje som skal til for å restaurere Børøy. E) Øya er låg og småkupert med Sau beiter, men Antall beitedyr bør aukast, område Lurøy mange viker. Vestsida er ope beitepresset er for lite ryddast og sviast. Øya er svært godt egna lynghei med eindel spreiing til å unngå attgroing. som skjøtta lyngbeite av lauv- og bartre. Det er Har ikkje vore svidd i planta skog i aust og eit felt seinare tid (?). heilt sør. Her er det og noen hytter

F) Ope lynghei med berg Tamme villsau går Eigar nytter beite som utmarksbeite og Haukås grenser til sjø i vest. Skog mellom innmark har ikkje plan om sviing pga nærhet til mellom lyng og dyrka mark. oglyngbeite. men det skog. Preg av attgroing. vert ikkje svidd.

G) Øya i Alverstraumen vert nå Ingen beiting i dag, Usikkert kor mykje lyng det er eller om Tveitøy rydda for planta barskog. men plan om å halde det vert grasdominert vegetasjon. . landskapet ope med sau.

lindås kommune 161 kystlynghei NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 3 Område fra Lurefjorden A) Det er høg røsslyng- Villsau på heilårsbeite, Staten eiger den nordlige delen med til Austfjorden er prega Kvalvåg dominans på stripa langs men ikkje nok mange murar etter fleire husmanns - av skog, både lauv-, sjøen. Varierer mellom grov beitepress til å halde plasser og den første kommunale furu og granskog. høg, moden og ny lyng. skogen vekke. vegen i Lindås. Grønner flekker med Skog og myr lenger inne. Ukontrollert brann i Område langs sjøen kan sviast, men jordbruksareal i Tørr og fuktig lynghei. 1949. Område er det må og ryddast tre og busker. dalsøkka. Her er lite Skogen (furu, gran og gjerda inne (SMIL Område er så stort at det med fordel eller ingen lynghei i lauvtre) etablerer seg mot tiltak), noko er rydda bør være eit samarbeid mellom god skjøtsel. sjøen. og det har vore plan Friluftsrådet og bøndene på Kvalvåg. om sviing. Det vil kreve

B) På høgdedrage (395 moh) er Ikkje teikn til beiting Merka tursti frå nord-sør (Opptur) Selifjell det lyng av mange slag, eller anna skjøtsel. Skogen (lauv og barskog) er i distanse både gammel og ny, til høgdedrage. Enkelt å svi mot toppen. kombinert med beitegras og Område egner seg svært godt til urter.. Område her er ope fellesbeiting, ope og med tilgang frå med fuktige og tørre partier. bygder både i nord, aust, sør og vest.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 4 Sør fra Alver til Verland. A) I høgda over dei godt skjøtta Ikkje teikn til beiting Dei gardane på Veland og Storset har Mykje av lyngbeita er Djupedals- gardane, opp mot 400 moh eller anna skjøtsel. sau av uteganger-rase, men i dag attgrodd og det ligg eggene er det stor flate med høg nyttar dei ikkje beiteressursane i fjellet. stortsett bare igjen røsslyngdominans. Det er Områda har gode beite ressursar og små spor på planta flekker med gran i kan sviast mot høgdedraga. Lenger høgdedrag eller holmer mellom sjiktet. nede er det gran som kan fjernast for langs fjordene. å betre beiteverdi.

B) Stort ope lynghei med myrer Sau på sommar beite. Tursti gjennom område. Fine varder og Krossane - og gras på høgdeplatå. Ingen tradisjon med murer etter torvhus. Det har minka på Gladhaug Høgast lyngdominans i vinterbeiting. Det har beitedyr i lyngområde. I dag er det sau bakkehellingane. Mykje einer minka på beitedyr i frå Votno som beiter her . og spredd bjørk kring myra område i seinare tid. Lyngbeite er tilgjengeleg frå fleire bygder. mellom Gladihaug og Beitepresset bør aukast og område kan Krossane. med fordel sviast for å fornye lyng, redusere einer og innslag av tre som etablere seg.

NR OMRÅDE: BESKRIVELSE: SKJØTSEL: DIV: 5 Innafor Austfjorden vert det fjell landskap og reknast som utanfor kystlynghei område.

kystlynghei 162 lindås kommune Døme på lyngområde i Lindås

WUX[NO 1K: Keila WUX[NO 1M, N WQ O: Tyborgøy, Tyborgøyholmen og Knarrvik

WUX[NO 2L: Vestsida av Lurøy

WUX[NO 2K: Lygra

WUX[NO 3K: Kvalvåg mot Lygra WUX[NO 4K: Krossane

lindås kommune 163 kystlynghei

6.0. tal pÅ sau i kommunane.

I tabellen kjem berre sau som er registrert gjennom søknad om produksjons-tilskot med.Tala er henta frå søknader om produksjonstilskot i jordbruket.(SLF)

Telledato: Antall vf sau Lam >1 år Antall sau på Antall sau i <1 år utmarksbeite villsaudrift 1216 Sveio: 31.07.12 5842 (*91) 8603 5569(*87) 469(*11) 31.07.05 5844(*109) 8484 4996(*92) 219 (*2)

1219 Bømlo 31.07.12 3758(*75) 5060 3673(*69) 692 (*8) 31.07.05 3044(*61) 4166 2734(*52) 922(*14)

1221 Stord 31.07.12 1275(*48) 2016 1316(*45) 418 (*8) 31.07.05 1000(*42) 1439 961(*36) 75 (*2)

1222 Fitjar 31.07.12 984(*38) 1305 950(*34) **700(*8) 31.07.05 949(*34) 1332 821(*29) **530(*4)

1244 Austevoll 31.07.12 2307(*40) 2193 3964(*46) **2400(*28 31.07.05 1803(*39) 1809 3121(*43) **1131(*24

1245 Sund 31.07.12 621(*16) 914 635(*16) 80(*2) 31.07.05 537(*18) 782 549(*17) 142(*4)

1246 Fjell 31.07.12 1287(*36) 1910 1795(*37) 1089(*59) 31.07.05 1327(*35) 1794 1411(*35) 237(*3)

1259 Øygarden 31.07.12 1043(*20) 1367 1217(*18) 572(*8) 31.07.05 870(*17) 1149 1035(*18) 292(*5)

1247 Askøy 31.07.12 949(*28) 1639 921(*27) 25(*2) 31.07.05 1009(*29) 1656 983(*29) 27(*2)

1256 Meland 31.07.12 1024(*30) 1695 1206(*33) 638(*12) 31.07.05 1240(*37) 2041 1108(*35) 180(*6)

1260 Radøy 31.07.12 3625(*83) 4986 3718(*79) 3476(*41) 31.07.05 4048(*90) 6003 3162(*69) 705(*15)

1265 Fedje 31.07.05 156(*2) 2013 133(*2) 0(***) 31.07.05 156(*3) 218 136(*3) 0(***)

1264 Austrheim 31.07.12 665(*12) 1028 866(*15) 441(*6) 31.07.05 747(*15) 1261 635(*15) 48(*2)

1263 Lindås 31.07.12 5950(*146) 9052 6423(*138) 3178(*40) 31.07.05 6487(*167) 9702 6322(*154) 1545(*19)

*(fordelt på antall føretak) ** Endra frå statistikk pga at ca 300 villsau *** Fedje har utegangersau som beiter i Fitjar, men er registrert i Austevoll er registrert i anna kommune

kommune 165 kystlynghei 7.0. vurderinger

?.;. Kystlyngheiområder registrert i Naturbase 2012 www.naturbase.no

Svært viktige områder A Viktige områder B Lokalt viktige områder C

Sveio Nordre Våge BN00029586 Gullhaugvatnet vest BN00029580 Goddo-Holmavatnet BN00012107 Ryvarden-Lyngholmen BN00029598 Hillesvågen nord BN00029599 Tveitafjellet BN00029584 Hillesvågen sør BN00029600 Gullhaugvatnet vest BN00029580 Hovdaneset BN00029590 Storanes BN00029594

Bømlo Hisjo BN00012090 Strussøy BN00012089 Espevær BN00012100 Vikaneset BN00012106 Toska BN00012091 Vikavatnet BN00062632 Gissøy BN00012101 Hovlandshagen BN00012182 Husveggen BN00083348 Lykling Barbuneset BN00062649 Refsnes BN00049611 Sætradalen BN00012179

Fitjar Dyrholmen BN00042289 Eggøy BN00042284 Hanøy BN00042298 Langøy BN00042287 Færøya BN00042290 Skumsnes BN00042283 Nordfonno BN00042299 Ivarsøy sør BN00042297 Porsholmen BN00042301 Klamsøy BN00042285 Tveita BN00042260 Litla Siglo BN00042295 Siglo BN00042296 Torsdagsøy BN00042286

Stord

Austevoll Litlekalsøy, Blomsterhaugen Selbjørn vest BN00019143 Blænes BN00019131 BN00049601

Møkster vest BN00049596 Horgo BN00019138 Fugløy BN00077349 Ystaneset BN00019112 Grønefjell BN00019119 Melinga BN00019118 Seng BN00019122 Store Skorpo BN00019123 Troland BN00019114

kystlynghei 166 kommune Svært viktige områder A Viktige områder B Lokalt viktige områder C

Sund Telavåg nord BN00039735 Kausland vest BN00039733

Fjell Lønovågen BN00012397 Lokøyna NV BN00012406 Smalaneset BN00012400 Turøyvarden BN00012407 Vindeneskvarven BN00012402

Øygarden Dalsmarka BN00012279 Blomøyknuten-Gjeneklatten BN00012235

Rongaloptet BN00012268 Askøy Midtre Rotøy BN00012337 Storoksen BN00012305 Storøya BN00012306 Meland Hundekjeften-Husebøvatnet BN Katten Ø BN00067181 00001585

Nordre Klubben-Ypsøy BN00001559 Sør for Hagardstjørna BN00001562 Nordre Skjelanger BN00001548 Nordre Ypso BN00001557 Radøy Bøneset BN00000983 Bøøyne BN00000981 Rapeneset BN00001008 Uttoska/Toska BN00000980 Kvolmo BN00001033 Vardøyne BN00000982 Fedje Lyngmågøyna BN00001101 Breivika aust BN00001105 Nordre Lyngholmen BN00001102 Vestre Fedje BN00001103 Austrheim Baløyna BN00001058 Nausdtøyna BN00001056 Børilden BN00001061 Sauøyna, Skageøyna, Kuøyna BN000015053

Naustneset BN00019051 Steinsøyna BN00001055 Sævrøyna BN00001060 Søre Leirvågsdalen BN00001068 Lindås Lygra og Lurekalven BN00014967 Kårdall-Hope Bn00015028 Tyborgøyna BN00014968

kommune 167 kystlynghei ?.<. Områder som i 1991 var vurdert til å være blant dei 4 høgst prioriterte gruppene mht. bevaringsverdi i Norsk institutt for Naturforsking (NINA).

Oppsettet er utdrag fra tabell 10 i NINA utredning 029, over 75 områder fra Hordaland til Nord Trøndelag.

Norsk institutt for Naturforsking (NINA) har som mål å arbeide for bevaring av trua naturtypar. Kystlynghei representerer i tillegg eit kulturlandskap og eit viktig kulturhistorisk dokument. I deira prioritering er det lagt vekt på naturtypar som er karakteristiske for vårt lange kystlandskap, men og spesielle naturtypar. Bevaringsverdien er vurdert ut ifrå eit nasjonalt perspektiv på lands- og fylkesplan.

På det lokale plan og på kommunenivå kan andre områder være svært verdifulle. Ikkje minst har bruken av areala dei 20 åra som har gått sidan vurderinga til NINA var gjort betyr mykje for verdien av areala i dag.

Område: Kommune: 1. prioritering 2. prioritering 3. prioritering 4. prioritering

2 Bømlo Langevåg 5 Bømlo Hisjo-Sønstabø 2 Lindås Lurøykalven-Lygra 1 Austevoll Selbjørn 2 Sund Kausland 6 Sveio Kleiva 2 Sveio Sveio 1 Sund Telavåg 3 Øygarden Blomøy 5 Øygarden Tjeldstø 4 Sveio Rongavatnet 7 Sveio Leitefjellet 7 Sveio Hovda 7 Sveio Buavågen 2 Bømlo Ådno-Mørkdalsfjellet 3 Bømlo Eidenes-Dyrnes 3 Bømlo Vikaneset 3 Bømlo Eriksfjellet 3 Bømlo Stokkvika 9 Bømlo Goddo 10 Bømlo/Fitjar Gissøy-Selsøy-Klammerøy 1 Fitjar Langøy-Ivarsøy 2 Austevoll Stolmen 1 Lindås Verås 3 Austrheim Bakkøy-Fonnes

kystlynghei 168 kommune 8.0. konklusjon

Dei fleste kystlynghei-områda er inne i degenerasjonsfasen. I mange lyngområde er det storvaksen lyng som ikkje har vore svidd på meir enn 40 år. Me må vakne, og gjere opp status. Kva område kan framleis vera kystlynghei, og ynskjer me å leggja til rette dette? Me har eit internasjonal ansvar for å ta vare på det som er att av kystlyngheia vår. 80-90% av lyngheiene i Europa har blitt borte i løpet av det siste hundre året, og det som er att står og i fare for å forsvinne om ikkje nokon vèl å nytte ressursane som ligg i dette særeigne kulturlandskapet.

kommune 169 kystlynghei Norge ratifiserte Rio-konvensjonen i 1993 og forplikta seg med det til å ha kjennskap til det biologiske mangfold i landet vårt. Kystlyngheiene er eit økosystem som er ein viktig del av variasjonen i det totale mangfoldet. Driftsopplegg med beitedyr i kystlyngheiane passer godt til økologisk produksjon av kjøt. Villsauen er svært godt tilpassa dei karrige vinterbeita ytst ute mot havet og kjøtet av den spesiell er ein spesiell delikatesse som det er mogeleg å få betalt for gjennom eit godt distribusjonsnett og god kvalitet. Me må heller ikkje gløyme at andre saueraser og greier seg godt i øyane. Geit har vore fråværende som beitedyr her i distriktet i mange år. Fordelen med geita er at den er ein dyktig beiteryddar der attgroinga er komen langt. Geita beiter ned både einer og lauvtre i løpet av ein beitesesong. Den passer spesiellt godt på øyar der det ikkje er stort behov for gjerding. Storfe kan og beite på lyng, gjerne kombinert med grasbeiter. f.eks. vil Aberdeen Angus gnage på grovare lyng enn sauen. Kombinasjon av fleire dyreslag er ofte bra. Gjennom regionalt miljøprogram (RMP) for Hordaland i 2004, er for første gong kystlyngheiene prioritert ved tilskot til tradisjonell skjøtsel. Frå 2005 vart det løyvd tilskot til utegangarsau. Det er og innført tilskot til ammegeit som vert brukt til rydding på innegjerda område. Dei siste åra er det og søkt om og utbetalt tilskot, gjennom SMIL-ordninga, til å svi og rydde lyngområder.

Det er godt håp om at områda med kystlynghei fortsatt skal få være i aktivt bruk med beitedyr og stell. Det er interesse for produksjon av miljøvenleg mat av høg kvalitet som samstundes tek vare på dette opne kultur-landskapet som er ein så viktig del av kystnorge sin identitet.

kystlynghei 170 konklusjon konklusjon 171 kystlynghei FYLKESMANNEN I HORDALAND