مجله علمی ـ پژوهشی زیستشناسی جانوری تجربی .Experimental Biology Vol. ??? No. ???, ?????? (??? - ???) سال ششم، شماره دوم، پیاپی بیست و دوم، پاییز 1396 )95-106(

شناسایی و فراوانی صدفهای اشغالشده Identification the Abundance of Shell Occupied by Hermit Crabs in

توسط خرچنگهای منزوی ناحیه بین جزر the Intertidal Zones of Southern و مدی جنوب جزیره قشم )خلیجفارس( Qeshm Island, Persian Gulf

* Nabiallah Kheirabadi * نبیاله خیرآبادی M. A., Department of Marine Biology, Faculty of کارشناس ارشد، گروه زیستشناسی دریا، دانشکده علوم دریایی، دانشگاه تربیت ,Marine Science, Tarbiat Modares University, Tehran مدرس Iran )تاریخ دریافت: 7/3/1395 - تاریخ تصویب: Received: May 27, 2016 - Accepted: Oct. 23, 2017) )1396/8/1)

چکیده Abstract تحقیـق حاضـر بـا هـدف شنـاسایی و تعیین فراوانی صدفهای This study was conducted to investigate the شکمپای اشغال شده توسط خرچنگهای منزوی ناحیه جزر و مدی abundance of shell occupied by hermit crabs in 8 selected stations located in the intertidal zones of در هشت ایستگاه انتخابی در جنوب جزیره قشم انجام گرفت. بدین southern Qeshm Island. Sampling was conducted منظور، نمونهبرداری از ایستگاههای مورد نظر در آذر ماه 1392 انجام during December, 2013. Some of samples of each

پذیرفت. تعدادی از نمونهها به منظور شناسایی در اتانول 70 درصد station were separately fixed in 70% ethanol and تثبیت و به آزمایشگاه انتقال یافتند. در این نمونهبرداری، تعداد were transported to the laboratory. In this study, 605 نمونه خرچنگ منزوی مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس، تعـداد .samples of hermit crabs was surveyed 605 According to the results, eight hermit crab هشـت گونـه خرچنـگ منـزوی Clibanarius signatus، (Clibanarius signatus, Clibanarius virescens, Diogenes ،Diogenes avarus ،Clibanarius virescens Diogenes avarus, Diogenes planimanus, Dardanus tinctor, Areopaguristes perspicax, Pagurus Areopaguristes ،Dardanus tinctor ،planimanus Coenobita scaevola Pagurus kulkarnii perspicax ، و kulkarniii and Coenobita scaevola) were identified in the intertidal zones of southern Qeshm Island. در ناحیه جزر و مدی جنوب این جزیره شناسایی شدند. نتایج نشان The results showed these hermit crabs occupied داد که این گونهها به ترتیب از 28، 17، 24، 10، 4، 18، 4 و 3 گونه and 3 species of gastropods 4 ,18 ,4 ,10 ,24 ,17 ,28 صدف شکمپا به منظور حفاظت از بخش شکمی خود استفاده میکنند. respectively to protect their abdominal section. In در مجموع نیز 50 گونه صدف شکمپا، مورد استفاده این هشت گونه general, 50 species were occupied by the 8 hermit crabs species. Highest number of خرچنگ منزوی قرار گرفته بود. بیشترین صدف اشغالشده متعلق به shells were occupied by Clibanarius signatus with خرچنگ منزوی C. signatus با 28 گونه بود. صدف شکم پای 28 gastropod shell species. Thais lacera with Thais lacera با 89/13 درصد از کل صدفهای اشغال شده، occupations of all the shells was the 13/89% بیشترین میزان اشغال شدن را به خود اختصاص داد. در ایستگاه پنج highest frequently occupied shell. Station 5 )جنگل دست کاشت حرا( نیز بیشترین فراوانی خرچنگهای منزوی و Mangrove forest) had the highest abundance of) the hermit crabs and shell occupation. بیشترین تعداد صدف اشغال شده مشاهده شد.

واژههای کلیدی: خرچنگ منزوی، صدف شکمپایان، شناسایی، ,Keywords: Gastropod Shells, Hermit Crab Identification, Qeshm Island, Persian Gulf. جزیره قشم، خلیجفارس.

* نویسنده مسئول: نبیاله خیرآبادی E-mail: [email protected] 96 مجله علمی ـ پژوهشی زیستشناسی جانوری تجربی، سال ششم، شماره دوم، پیاپی بیست و دوم، پاییز 1396

مقدمه Mantelatto, 2004; Sallam et al., 2008. خرچنگهای منزوی جانورانی هستند که با استفاده از Ismail, 2010(. همچنین در بعضی تحقیقات خصوصیات رفتاری و فیزیولوژیک، توانستهاند خود را بـا مشخص شده است که خرچنگهای منزوی فقط زنـدگـی در زیستـگـاههـای مختـلف سـازگـار سازنـد. صدف شکمپایان را اشغال نکرده، بلکه ممکن است در خرچنگهای منزوی در راسته Decapoda و فـوق مواردی، در صدف ناوپایان )Scaphopoda( )مانند خانواده Paguroidea که شامل شش خانواده است، Dentalium(، صـدف بـارنـاکلهـا، داخـل حفرات طبقهبندی شده و 1117 گونه از آنها در مناطق مختلف مرجانهای مرده و یا در صدف دوکفهایها نیز یافت دنیـا شنـاسـایی شـده است ) ,.McLaughlin et al شوند )Greenway, 2003; Garcia et al., 2003(. 2010(. این جانوران به منظور حفاظت از بخش شکمی خرچنگهای منزوی موجود در خلیج فارس و دریای نرم، حفاظت در برابر شکارچیان، جلوگیری از خشک عمان، بیشتر از جنبه سیستماتیک مورد بررسی قرار شدن بدن، از دست دادن آب و فراهم آوردن مکانی گرفته که مجموعه این مطالعات، منجر به شناسایی 38 مناسب برای حفاظت از تخمهای خود صدف خالی شکم گونه خرچنگ منزوی در خلیجفارس و 21 گونه در پایان را اشغال میکنند )Hazlett, 1981(. ولی این دریای عمان شده است ) ;Naderloo et al., 2012 جانوران به طور تصادفی و بدون در نظر گرفتن شرایط، Apel, 2001(. در رابطه با صدف گزینی خرچنگهای صدف آن را انتخاب نمیکنند. صدف باید از نظر اندازه منزوی در آبهای خلیجفارس و دریای عمان نیز مناسب باشد؛ زیرا صدف بزرگ با وزن زیاد، باعث هدر مطالعاتی صورت گرفته است که از آن جمله میتوان به رفتن انرژی شده و رشد و تولیدمثل جانور را بهطور مطالعه صدفگزینی خرچنگ منزوی گونه Coenobita چشمگیری کاهش میدهد )Angel, 2000(. همچنین scaevola در جزیـره الرک ) ,.Seyfabadi et al صـدف بـا اندازه کوچک، رشد جانور را دستخوش 2013(، هشت گونه خرچنگ منزوی در سواحل دریای کاهش کـرده و همچنیـن میزان حفاظت از جانور را عمان )Moradmand & Sari, 2007(، 12 گونه کاهش میدهد )Osorno et al., 1998(. شکل، رنگ، خرچنگ منزوی در سواحل خلیج چابهار ) Mirbagheri گونه، شکل پیچش داخل صـدف و میزان در دسترس et al., 2010( و هشـت گونه خرچنگ منزوی در بودن صدف، برای خرچنگهای منزوی بسیار حائز سواحل جزیره هرمز ) ;Kheirabadi et al., 2012 اهمیـت اسـت ) ;Seyfabadi et al., 2014 Scully, 1979; Hazlett, 1981( اشاره کرد. McClintock, 1985(. صدف شکمپایان در چرخه هـدف مـا در ایـن مطالعـه، شناسایی صدفهای زندگی خرچنگهای منزوی نقش بسزایی داشته و عدم اشغـال شـده توسط خرچنگهای منزوی ناحیه جزر و دسترسی به صدف مناسب، باعث محدودیت شدید و به مدی جنوب جزیره قشم است؛ زیـرا در خصـوص خطـر افتـادن جمعـیت خرچنگهای منزوی میشـود خرچنگهای منزوی این منطقه و همچنین عادات )Hazlett, 1981(. صدفگزینی آنها اطالعات موجود بسیار محدود بوده و بررسی عادات صدفگزینی خرچنگهای منزوی با توجه به اهمیت بسیار زیاد این جانوران در منطقه در بسیاری از نقاط دنیا مورد بررسی قرار گرفته است. جزر و مدی به عنوان بخشی مهمی از فون جانوری، در بسیاری از مطالعات، گونههای صدف شکمپای این مطالعه انجام گرفت. اشغال شده توسط خرچنگهای منزوی مورد بررسی قرار گرفته است ) Turra & Leite, 2000; Suat مواد و روشها & Ates et al., 2007; Dominciano. در این مطالعه، نمونهبرداری در هشت ایستگاه واقع در خیرآبادی: شناسایی و فراوانی صدفهای اشغالشده توسط خرچنگهای منزوی ... 97

ناحیه جزر و مدی جنوب جزیره قشم انجام گرفت. این ایـن جزیـره، اگـر نمونـه جدیـد و منحصر به فردی ایستگاههـا بـه نحـوی انتخـاب شدنـد که تمامی مشاهده میشد، جمعآوریشده و مورد بررسی قرار اکـوسیستمهای متفـاوت ساحـلی تحت پوشش قرار میگرفت. نمونههای جمعآوریشده از درون هر گیـرند. اسـامی، موقعیـت )بـا استفـاده از GPS( و کوادرات به تفکیک ایستگاه، برچسبگذاری و سپس ویژگـ یهـای هـر کـدام از ایستگـاههای انتخـابی در به آزمایشگاه انتقال مییافت. نمونهها پس از شستشو، جدول 1 ارائه شده است. در آب شیرین ولرم قرار داده شد تا از صدفهای خود نمونهبـرداری از خرچنـگهـای منزوی در آذر ماه خارج شوند. به محض خروج از آنها و صدفشان، 1392 انجام شد. در هر ایستگاه نمونهبرداری یک عکس تهیه شده و به تفکیک هر ایستگاه، در اتانول ترانسکت عمود بر دریا با عرض 100 متر در نظر 70 درصد تثبیت شدند )Echsel & Racek, 1976(. گرفته شد و هر ترانسکت به سه ناحیه پایین جزر و مدی، خرچنگهای منزوی و صدفهای اشغال شده توسط میان جزر و مدی و باال جزر و مدی تقسیم شد. با توجه آنها با استفاده از کلیدهای شناسایی معتبر در حد گونه به زمان ذکر شده در جداول جزر و مدی، در زمان مورد شناسایی قرار گرفتند ) Apel, 2001; Bosch et حداکثر جزر با پرتاب تصادفی کوادرات 5/0×5/0 متر al., 2001; .al., 1995; Hosseinzadeh Sahafi et مربـع در هـر یـک از نواحـی یـادشـده، جمـ عآوری ;McLaughlin et .Kazmi & Siddiqui, 2006 خرچنگهای منزوی داخل هر کوادرات انجام گرفت. al., 2010(. از نمونههای متاتیپیک موزه جانور شناسی به منظور دقت بیشتر در نتایج، در هر ناحیه سه تکرار دانشـگاه تهـران بـه منظور تأیید شناسایی گونهای انجام شد )در مجموع نه کوادرات در هر ایستگاه(. با خرچنگهای منزوی و صدفهای اشغال شده توسط آنها بررسی کامل و دقیقتر در هر یک از ایستگاهها )خارج استفاده شد. نمونههای موجود در این موزه با نمونههای از محـدوده ترانسکـت و کـوادراتها(، برای هرچه موزه Senckenberg فرانکفورت آلمان مورد تأیید واقع دقیقتر بودن شناسایی گونهای خرچنگهای منزوی شدهاند.

جدول 1. مشخصات هشت ایستگاه نمونهبرداری در ناحیه جزر و مدی جنوب جزیره قشم شماره ایستگاه نام ایستگاه عرض جغرافیایی طول جغرافیایی توصیف ایستگاه 1 پارک زیتون E 26˚ 56 ′ 13″ N ″37 ′ 16 ˚56 ساحل قلوه سنگی با پوشش جلبکی پراکنده به همراه مرجانهای سخت، منطقه باال جزر و مدی شنی- ماسهای. وجود گردشگر فراوان در ساحل 2 زیارتگاه شاه شهید E 26˚ 54′ 45″ N ″20 ′10 ˚56 ساحل شنی- ماسهای. وجود گردشگر در ساحل منطقه 3 سوزا E 26˚ 45′ 30″ N ″56 ′01 ˚56 ساحل شنی- ماسهای. در مناطقی ساحل سنگی- صخرهای. وجود Back Barrier )حوضچههای سدی( 4 مسن E 26˚ 44′ 48″ N ″44 ′00 ˚56 ساحل مجاور منطقه مسکونی روستایی، ساحل غیر یکنواخت شنی و سنگی- صخرهای 5 جنگل دست کاشت حرا E 26˚ 42′ 29″ N ″ 00 ′55 ˚55 ساحل گلی، وجود جنگلهای حرا- ساحل در نواحی پایین جزر و مدی تا حدودی شنی- ماسهای 6 صلخ E 26˚ 40′ 11″ N ″30 ′46 ˚55 ساحل سنگی - صخرهای مجاور اسکله. ناحیه پایین جزر و مدی گلی، میان جزر و مدی قلوه سنگی و ناحیه باال جزر و مدی شنی- ماسهای 7 نمکدان قشم E 26˚ 35′ 59″ N″14 ′30 ˚55 ساحل سنگی- صخرهای. امالح نمکی فراوان 8 دوستکو E 26˚ 34′ 18″ N ″38 ′20 ˚55 ساحل غیر یکنواخت قلوه سنگی با پوشش جلبکی. ساحل تقریباً بکر

98 مجله علمی ـ پژوهشی زیستشناسی جانوری تجربی، سال ششم، شماره دوم، پیاپی بیست و دوم، پاییز 1396

نتایج گونـه صـدف شکمپـا، مورد استفاده این هشت گونه در این نمونهبرداری، تعداد 605 نمونه خرچنگ منزوی خرچنـگ منـزوی قـرار گرفتـه بود. در ایستگاه پنج مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس، تعداد هشت )جنگـل دسـ تکاشـت حـرا( بیشتـریـن فـراوانـی گـونـه خـرچنـگ منزوی Clibanarius signatus، خرچنگهای منزوی و بیشترین تعداد صدف اشغال Diogenes avarus ،Clibanarius virescens، شده مشاهده شد. در این مطالعه، صدف شکمپای Thais lacera ،Dardanus tinctor ،Diogenes planimanus با 89/13 درصد از کل صدفهای Pagurus ،Areopaguristes perspicax اشغالشده بیشترین میزان اشغال شدن را به خود kulkarnii وCoenobita scaevola در ناحیه جزر و اختصاص داد. مـدی جنـوب جزیـره قشـم شنـاسـایی شدند. نتایج شنـاسـایی صـدفهـای اشغـالشـده توسط گونه نشان داد این گونه ها به ترتیب از C. signatus ،10 ،24 ،17 ،28 نشـان داد کـه ایـن گونـه از 28 گونه 4، 18، 4 و 3 گونه صدف شکم پا به منظور حفاظت از صدف شکمپا در ناحیه جزر و مدی جنوب جزیره قشم بخش شکمی خود استفاده میکنند. در مجموع نیز 50 به عنوان پناهگاه خود استفاده میکند )شکل 1(.

Bursa granularis 2 Thais mutabilis 9 Morula granulata 3 Heliacus veriegatus 2 Trochus radiatus 5 Trochus firmus 4 Thais bufo 2 Strombus persicus 5 Lunella coronata 15 Planaxis sulcatus Rhinoclavis sinensis 16 Architectonica laevigata 1 Thais lacera 54 Cerithium scabridum 10 Tibia insulaechorab 1 Thais savigni 12 Linatella caudata 1 Hexaplex kuesterianus 2 Umbonium vestiarium 1 Polinices mammilla 2 Thais tissoti 6 Clypeomorus bifasciatus 9 Oliva bulbosa 2 Cronia konkanensis 4 Potamides conicus 1 Bullia tranquebarica 1 Anachis fouroti 1 Gyrineum natator 1

0 10 20 30 40 50 60

C. signatus شکل 1. صدفهای شکمپا اشغال شده توسط گونه C. signatus )28 گونه( و میزان استفاده از هر گونه صدف

خیرآبادی: شناسایی و فراوانی صدفهای اشغالشده توسط خرچنگهای منزوی ... 99

بیشترین استفاده مربوط به صدف Thais lacera با 47 مورد اشغال بود )55/34٪ از کل صدفهای با 54 مورد اشغال بود )43/28 درصد از کل صدفهای اشغـالشـده(، کمتـرین استفـاده مربـوط بـه چهـار اشغال شده( و هشت گونه شکمپا نیز تنها یک بار گـونـه صـدف شکـم پـا )Lunella cronata، مورد استفاده قرار گرفته بودند. Nassarius ،Architectonai laevigata خرچنگ منزوی Clibanarius virescens از coronatus 17 و Ancilla frasiana( بود که تنها یک گونه صدف در ناحیه جزر و مدی جنوب جزیره قشم بار مورد استفاده خرچنگهای منزوی D. avarus بـهعنـوان پناهگـاه خـود استفاده کرده )شکل 2( و جمعآوری شده قرار گرفته بودند )شکل 3(. بیشتـریـن صـدف مـورد استفـاده مربـوط بـه گونـه خرچنگ منزوی Diogenes planimanus از 10 Rhiniclavis sinensis بـا 11 مـورد اشغـال بـود گونه صدف شکمپا در ناحیه جزر و مدی جنوب جزیره )94/15٪ از کل صدفهای اشغال شده(. دو گونه قشم به عنوان پناهگاه خود استفاده کرده بود )شکل شکمپا نیز هر کدام یک بار مورد استفاده نمونههای 4(. بیشترین صدف مورد استفاده مربوط به گونه جمعآوری شده این خرچنگ منزوی قرار گرفته بودند. Thais lacera با 16 مورد اشغال بود )18/30٪ از خرچنگ منزوی Diogenes avarus از 24 گونه کل صدفهای اشغالشده( و همان طور که در شکل صدف در ناحیه جزر و مدی جنوب جزیره قشم به 4 مشاهده میشود، گونه himeroessa Nassarius عنوان پناهگاه خود استفاده کرده بود. بیشترین مورد فقط دو بار مورد استفاده این خرچنگ منزوی قرار استفـاده مربـوط بـه صدف Cerithidea cingulata گرفته بود.

Trochus radiatus 1 Thais lacera 9 Cerithium scabridum 7 Rhinoclavis sinensis 11 Thais savigni 9 Linatella caudata 2 Planaxis sulcatus 7 Cronia konkanensis 2 Thais bufo 2 Thais tissoti 2 Clypeomorus bifasciatus 3 Thais rugosa 2 Turritella fultoni 1 Strombus persicus 3 Bursa granularis 2 Thais mutabilis 3 Trochus firmus 2

0 2 4 6 8 10 12

‌‌ C. virescens شکل 2. صدفهای شکمپای اشغال شده توسط گونه C. virescens )17 گونه( و میزان استفاده از هر گونه صدف 100 مجله علمی ـ پژوهشی زیستشناسی جانوری تجربی، سال ششم، شماره دوم، پیاپی بیست و دوم، پاییز 1396

Euchelus asper 2 Architectonica laevigata 1 Lunella coronata 1 Mitrella blanada 2 Nassarius persicus 2 Cronia konkanensis Trochus radiatus 4 Planaxis sulcatus 5 Polinices mammilla 4 Potamides conicus 4 Nassarius coronatus 1 Clypeomorus bifasciatus… 2 Clypeomorus bifasciatus 16 Nassarius himeroessa 2 Cerithidea cingulata 47 Duplicaria duplicata 2 Clanculus gennesi 3 Natica vitelius 3 Pseudominolia nedyma 2 Ancilla frasiana 1 Pupa affinis 2 Cerithium caeruleum 7 Turicula nelliae 2 Umbonium vestiarium 5 0 10 20 30 40 50 ‌‌ D. avarus

شکل 3. صدفهای شکمپای اشغالشده توسط گونه D. avarus )24 گونه( و میزان استفاده از هر گونه صدف

شکل 4. صدفهای شکمپای اشغالشده توسط گونه D. planimanus )10 گونه( و میزان استفاده از هر گونه صدف

خیرآبادی: شناسایی و فراوانی صدفهای اشغالشده توسط خرچنگهای منزوی ... 101

شنـاسـایـی صـدفهـای اشغالشده توسط گونه صـدف مـورد استفـاده مربـوط به گونه Trochus Areopaguristes perspicax نشـان داد ایـن firmus بـا 19 مـورد اشغـال بـود. گونه Morula خرچنـگ منـزوی از 18 گونـه صـدف شکمپـا در granulata نیز فقط با یک بار اشغال، کمترین میزان ناحیـه جـزر و مـدی جنـوب جزیره قشم به عنوان استفاده توسط این گونه خرچنگ منزوی را به خود پناهگاه خود استفاده میکنـد )شکل 5(. بیشتریـن اختصاص داد.

Planaxis sulcatus 5 Terebra bathyrhaphe 4 Nerita albicilla 2 Clypeomorus bifasciatus 8 Lunella coronata 3 Cerithidea cingulata 15 Cerithium caeruleum 2 Nassarius coronatus 6 Nassarius himeroessa 14 Cronia konkanensis 12 Trochus firmus 19 Mitrella blanada 3 Nassarius persicus 6 Trochus radiatus 9 Morula granulata 1 Potamides conicus 14 Planaxis niger 3 Ancilla frasiana 2

0 5 10 15 20

‌‌‌‌ A. perspicax

شکل 5. صدفهای شکمپای اشغالشده توسط گونه A. perspicax )18 گونه( و میزان استفاده از هر گونه صدف

شناسایی صدفهای اشغالشـده توسـط Pagurus اشغال(، Planaxis sulcatus )دو بار اشغال( و kulkarnii نشـان داد کـه ایـن خرچنـگ منزوی از Eucheles asper )یک بار اشغال( سایر صدفهای چهار گونه صدف شکم پا در ناحیه جزر و مدی جنوب مورد استفاده این خرچنگ منزوی بودند. جزیره قشم استفاده میکند. بیشترین صدف مورد شناسایی صدفهای اشغالشـده توسط نمونههای استفاده مربوط به گونه Cronia konkanensis با جمـعآوریشـده از گـونـه Coenobita scaevola هفت مورد اشغال بود )84/53٪ از کل صدفهای نشان داد این خرچنگ منزوی فقط از سه گونه صدف اشغالشده(؛ گـونه Clavatula navarchus )سه بار شکمپا در ناحیه جزر و مدی جنوب جزیره قشم به 102 مجله علمی ـ پژوهشی زیستشناسی جانوری تجربی، سال ششم، شماره دوم، پیاپی بیست و دوم، پاییز 1396

عنوان پناهگاه خود استفاده میکند. این گونهها شامل مدنظر خرچنگهای منزوی نیست، که با یافتههای Thais lacera و Hexaplex kuesterianus )هر حاصل از مطالعه .Mirbagheri et al )2010( در کدام با چهار مورد اشغال( و Thais mutabilis )یک خلیج چابهار و Moradmand & Sari )2007( در مورد اشغال( بودند و در نهایت، خرچنگ منزوی سواحل دریای عمان مطابقت دارد. بررسی عادات D. tinctor فقط از چهار گونه صدف شکم پا استفاده صدفگزینی خرچنگ C. scaevola در سواحل کرده بود. این گونهها شامل Thais Mutabilis )با دریای سرخ، نشان داد بیشترین اشغال صدف مربوط چهار مورد اشغال(، Hexaplex kuesterianus، به گونه Nerita undata است. همبستگی مثبت بین radiatus و Tibia insulaechorab )هر ابعاد صدف مورد استفاده و ابعاد خرچنگ منزوی وجود کدام با یک مورد اشغال( بودند. داشته و این ویژگی تأثیرگذارترین عامل در انتخاب صدف توسط این گونه بوده است ) ,.Sallam et al بحث و نتیجهگیری 2008(، ولـی در جنـوب جزیـره قشم، خرچنـگ .C بـررسی رفتـار صدفگزینـی هشـت گونـه خرچنگ scaevola بیشتـر از صـدف Thais lacera و منزوی شناساییشده در مطالعه حاضر نشان داد که Hexaplex kuesterianus استفاده کرده است؛ دلیل ایـن خرچنگهـا از 50 گونه صدف شکم پا به عنوان اصلی این تفاوت را میتوان تفاوت گونههای صدف در پناهگـاه استفـاده میکنند. بیشترین صدفهای مورد دسترس در سواحل دریای سرخ و سواحل جنوب استفـاده مربـوط بـه گـونـههـای Thais lacera، جزیره قشم دانست. در مطالعه .Kheirabadi et al Cronia konkanensis ،Cerithidea cingulata )2012( در جزیـره هرمـز، خرچنـگ منـزوی .C و Clypeomorous bifasciatus بود که به ترتیب scaevola بیشتر از صدف T. lacera استفاده کرده 84، 62، 39 و 38 بار مورد استفاده قرار گرفته بودند. بود که با نتایج حاصل از این مطالعه بر روی سواحل همچنین پنج گونه از صدف شکمپایان نیز فقط یک جنوبی جزیره قشم مطابقت دارد. .Seyfabadi et al بار مورد استفاده خرچنگهای منزوی قرار گرفته )2013( نشان دادند این گونه خرچنگ منزوی از 15 بودنـد؛ ماننـد گونه Turbo radiatus و Turritella گونه صدف شکمپا در سواحل جزیره الرک استفاده fultoni. خرچنگ C. signatus و D. avarus به کرده که بیشترین صدف شکمپای اشغال شده مربوط ترتیب با اشغال 28 و 24 گونه شکمپا بیشترین تنوع را به گونه Hexaplex kuesterianus بود که با نتایج در انتخاب صدف به خود اختصاص دادند. صدف صدفگزینـی ایـن گونـه خرچنـگ منزوی در جنوب شکـمپـا T. lacera بیشتـریـن استفـاده توسـط جزیره قشم مطابقت دارد. Garcia & Mantellato خرچنگهای منزوی در جنوب جزیره قشم را داشته )2001( نشان دادند که فراوانی صدف در محیط، است. دلیل اصلی این موضوع را میتوان فراوانی زیاد عامل بسیار مؤثری در رفتار صدفگزینی خرچنگهای خرچنگ منزوی C. scaevola دانست. این خرچنگ منزوی است. منزوی بیشترین استفاده از این گونه صدف شکمپا را خـرچنـگ منـزوی D. tinctor مشابـه خرچنـگ داشته است. منزوی D. tinctor شناسایی شده در جزیره هرمز تنوع در صدفهای اشغالشده توسط خرچنگهای )Kheirabadi et al., 2012( از چهار گونه صدف منـزوی نشـان میدهـد که مهمترین عامل در رفتار شکمپا استفاده کـرده و صـدفهـای اشغالشده نیز صـدفگزینـی خرچنـگهـای منـزوی مناسب بودن، شباهت بسیار زیادی با صدفهای اشغالشده در شکل، اندازه و وزن است و گونه خاصی از صدف، جزیره قشم داشتند که این مسئله نشان از شباهت خیرآبادی: شناسایی و فراوانی صدفهای اشغالشده توسط خرچنگهای منزوی ... 103

بسیار زیاد دو منطقه با یکدیگر و در نتیجه شباهت در جنوب جزیره قشم استفاده کرده بود. این خرچنگ صدفگزینـی ایـن گونـه خرچنگ منزوی دارد. این منزوی در سواحل خلیج چابهار از 37 گونه صدف خرچنگ منزوی در سواحل چابهار ) Mirbagheri et شکمپا، یک گونه مرجان و یک نمونه صدف al., 2010( از صدف جنس Linatella نیز استفاده Dentalium استفاده کرده بود که نشان از نوع بیشتر کرده بود. صـدفهـای موجـود در سواحـل خلیج چابهار دارد. خرچنـگ منـزوی D. planimanus در جنوب همچنیـن بیشتـرین صـدف مـورد استفـاده، صـدف جزیـره قشـم از ده گونه صدف استفاده کرده، ولی در C. bifasciatus بـوده اسـت ) ,.Mirbagheri et al جزیره هرمز تنها از پنج گونه صدف شکم پا استفاده 2010(، ولـی در جنـوب جزیـره قشـم، صـدف کرده بود )Kheirabadi et al., 2012( که نشان از C. cingulata بیشتـرین استفـاده را توسـط این دسترسی بهتر اندازههای صدفهای موجود و مناسب خرچنگ منزوی داشت. در جزیره هرمز، این خرچنگ برای این گونه خرچنگ منزوی در جنوب جزیره قشم منزوی از 28 گونه صدف شکمپا استفاده کرده که دارد. در سواحل خلیج چابهار، این خرچنگ منزوی از بیشتـریـن اشغـال مربـوط بـه صـدف Cerithidea 22 گونه صدف شکمپا استفاده کرده که باز هم نشان cingulata بود )Seyfabadi et al., 2014(. در از فـراوانـی صـدفهـای مناسب برای این خرچنگ مطالعه Moradmand & Sari )2007( در سواحل منزوی در سواحل چابهار دارد ) ,.Mirbagheri et al دریای عمان این خرچنگ منزوی فقط دو جنس 2010(. خرچنگ منزوی P. kulkarni در این مطالعه صـدف شکـمپا معرفی شده که به احتمال فراوان، از چهار گونه صدف شکمپا استفاده کرده بود، ولی در ناشی از عدم شناسایی صدفهای شکمپا در حد گونه مطالعـه Moradmand & Sari )2007( فقـط از و یا تعداد کم نمونههای جمعآوری شده است. صـدفهـای جنـس Bursa در سواحل دریای عمان خرچنگ منزوی C. virescens از 17 گونه صدف استفاده شده بود و این نشان از فراوانی بیشتر و در جنوب جزیره قشم استفاده کرده بود. این در حالی صدفگزینی متنوعتر این گونه خرچنگهای منزوی است که این خرچنگ منزوی در خلیج چابهار از 22 در سواحل جنوبی جزیره قشم دارد. خرچنگ منزوی گونه صدف شکم پا استفاده کرده و بیشترین استفاده A. perspicax از 18 گونه صدف شکمپا در ناحیه نیز مربوط به صدف C. konkanensis بوده است جزر و مدی جنوب جزیره قشم استفاده کرده بود و )Mirbagheri et al., 2010(. این در حالی است که بیشترین اشغال شدن مربوط به صدف T. firmus در جنوب جزیره قشم، صدف R. sinensis بیشترین بود؛ در صورتی که این خرچنگ منزوی در سواحل استفـاده توسـط این گونه خرچنگ منزوی را داشت. خلیـج چابـهار از 22 گونـه صـدف شکمپا استفـاده مطالعـه بـر روی خرچنگ منزوی C. virescens در کـرده و بیشتریـن اشغـال شـدن مربـوط به صدف سواحل آفریقای جنوبی نشان داد مهمترین عامل در C. bifasciatus بود )Mirbagheri et al., 2010(. صدفگزینـی ایـن گونـه، نـوع و گونه شکمپا است و در جزیره هرمز نیز این خرچنگ منزوی از 22 گونه ایـن خرچنـگ، صدفهای Burnupena cincta و صدف استفاده کرده که بیشترین اشغال مربوط به Burnupeana pubescens را بیشتر مورد استفاده صدف Cerithidea cingulata بود ) Seyfabadi قرار میدهد )Nakin & Somers, 2007( که این et al., 2014(. نتایج با نتایج مطالعه حاضر در مورد این گونه مطابقت خرچنگ منزوی D. avarus از 24 گونه صدف در دارد. خرچنـگ منـزوی C. signatus از 28 گونـه 104 مجله علمی ـ پژوهشی زیستشناسی جانوری تجربی، سال ششم، شماره دوم، پیاپی بیست و دوم، پاییز 1396

صدف در ناحیه جزر و مدی جنوب جزیره قشم استفاده افزایش میزان مواد آلی بستر و بهبود زنجیره غذایی، میکند. در خلیچ چابهار این خرچنگ منزوی از 45 گونـه فراوانی موجودات بستر زی مانند خرچنگهای منزوی صـدف استفاده کرده که بیشترین استفاده نیز مربـوط بـه افزایش مییابد )Knox, 2000(. صـدف C. bifasciatus بـوده اسـت ) Mirbagheri در بسیاری از گونههای خرچنگ منزوی نوع و گونه et al., 2010(، ولی در جنوب جزیره قشم، صدف صدف شکمپای مورد استفاده، عامل اصلی در T. lacera بیشترین استفاده را داشته است. صـ دفگـزینـی گـزارش شـده اسـت ) & Nakin در ایستگاه پنج )جنگل حرا(، بیشترین تعداد نمونه Somers, 2007(. در مطالعه حاضر نیز بهطور کلی مورد شناسایی قرار گرفت. یکی از دالیل این موضوع میتـوان گفـت نـوع و گونـه صـدف شکمپـا برای را میتوان فراوانی صدفهای ریز و کوچک شکمپایان خرچنگهای منزوی ناحیه جزر و مدی جنوب جزیره مانند صدفهای N. himeroessa ،C. cingulata، قشم مهم بوده و با توجه به دسترس بودن صدفهای R. sinensis در منطقـه ساحـلی دارای جنگل حرا توخالی، صدفگزینی صورت میپذیرد. همچنین در دانست. با توجه به کوچک بودن نسبی اندازه هشت مناطقی که میزان منابع صدف توخالـی کـم باشـد میزان گونه خرچنگ منزوی شناساییشده در سواحل جنوبی فراوانی و گسترش خرچنگهای منزوی کاهش مییابد. جزیـره قشـم، ایـن صـدفهـا انـدازه مناسبی برای خرچنگهای منزوی داشته و در نتیجه میزان فراوانی سپاسگزاری خرچنگهای منزوی افزایش یافته است. Sallam et از همکاریهای علمی جناب آقای مهندس مهدی .al )2008( نیز نشان دادند ابعاد صدف مورد استفاده عبـداللهی )دانشگـاه تربیـت مدرس( و سـرکار خانم توسط خرچنگ منزوی بایستی متناسب باشد. همچنین مهندس زهرا میر باقری )دانشگاه علوم و فنون دریایی در سواحلی که دارای جنگلحرا هستند، بـه دلیـل خرمشهر(، تشکر و قدردانی میشود.

REFERENCES Angel, JE.; (2000). Effects of shell fit on (Ubatuba, Brazil). Iheringia Sér. Zool.; the biology of the hermit crab Pagurus 94 (4): 425-428. longicarpus (Say). Journal of Echsel, H.; Racek, M.; (1976). Biologische Experimental Marine Biology and Präparation. Translated by Molajafari, Ecology; 243: 169-184. KH, Farhat M. Tehran, Shahid Beheshti Apel, M.; (2001). Taxonomie und University Press. P. 353. zoogeographie der Brachura, Paguridea Garcia, RB.; Mantelatto, FL.; (2001). und Porcellanidae (Crustacea: Decapoda) Shell selection by the tropical hermit des Persisch-Arabischen Golfes. PhD crab Calcinus tibicen (Herbst, 1791) [dissertation]- Johann Wolfgang Göthe- (Anomura, Diogenidae) from Southern Universität, Frankfurt. P. 268. Brazil. Journal of Experimental Marine Bosch, D.; Dance, SP.; Moolenbeek, R.; Biology and Ecology; 265: 1-14. Oliver, PG.; (1995). Seashells of Garcia, RB.; Meireles, AL.; Mantelatto, Eastern Arabia, 1st: London, Motivate FL.; (2003). Unusual shelters occupied Publishing. P. 296. by Brazilian hermit crabs (Crustacea: Dominciano, LCC.; Mantelatto, FLM.; Decapoda: Diogenidae). Braz. J. Biol.; (2004). The influence of shell species 63(4): 721-722. and size on the shell selection pattern Greenaway, P.; (2003). Terrestrial of Paguristes tortugae (Decapoda, adaptations in the Anomura (Crustacea: Diogenidae) from Anchieta Island Decapoda). Mem. Mus.Vic.; 60(1):13-26. خیرآبادی: شناسایی و فراوانی صدفهای اشغالشده توسط خرچنگهای منزوی ... 105

Hazlett, BA.; (1891). The behavioral Moradmand, M.; Sari, A.; (2007). Littoral ecology of hermit crabs. Annual Review hermit crabs (Decapoda: Anomura: of Ecology and Systematics; 12: 1-22. Paguroidea) from the Gulf of Oman, Hosseinzadeh Sahafi, H.; Daghoghi, B.; Iran. Iranian Journal of Animal Rameshi, H.; (2001). Atlas of the Biosystematics (IJAB); 3(1): 25-36. Persian Gulf molluscs. 2nd; Tehran, Naderloo, R.; Moradmand, M.; Sari, A.; Iranian Fisheries Research Organization; Turkay, M.; (2012). An annotated 248 P. (in Persian) check list of hermit crabs (Crustacea, Ismail, TK.; (2010). Distribution and shell Decapoda, Anomura) of the Persian selection by two hermit crabs in Gulf and the Gulf of Oman with five different habitats on Egyptian Red Sea new records and an identification key Coast. Acta Oecol.; 36: 314-324. to the North Indian Ocean genera. Kazmi, QB.; Siddiqui, FA.; (2006). An Journal of Zoological Systematics and illustrated key to the malacostraca Evolutionary Research; 88(1): 63-70. (Crustacean) of the Northern Arabian Nakin, MD.; Somers, MJ.; (2007). Shell Sea, Part VI: Decapoda, Anomura, availability and use by the hermit crab Pakistan Journal of Marine Sciences; Clibanarius virescens along the Eastern 15(1): 11-79. Cape Coast, South Africa. Acta Kheirabadi, N.; Seyfabadi, J.; Owfi, F.; Zoologica Academiae Scientiarium Mahvari, A.; (2012). Shell selection Hungaricae; 53(2): 149-155. behavior in five rare hermit crabs in the Osorno, JL.; Fernández-Casillas, L.; intertidal zones of Hormuz Island. Rodríguez-Juárez, C.; (1998). Are Marine biology Journal; 4(15): 45-52. hermit crabs looking for light and large Knox, GA.; (2000). The Ecology of shells? Evidence from natural and field Seashores, 2nd; Florida, CRC press. P. induced shell exchanges. Journal of 557. Experimental Marine Biology and McClintock, TS.; (1985). Effects of shell Ecology; 222: 163-173. condition and size upon the shell Sallam, WS.; Mantelatto, FL.; Hanafy, choice behavior of a hermit crab. MH.; (2008). Shell utilization by the Journal of Experimental Marine land hermit crab Coenobita scaevola Biology and Ecology; 88: 271-285. (Anomura, Coenobitidae) from Wadi McLaughlin, PA.; Komai, T.; Lemaitre, El-Gemal, Red Sea. Belg. J. Zool.; R.; Rahayu, DL.; (2010). Annotated 138(1): 13-19. checklist of anomuran decapod Scully, EP.; (1979). The effects of crustaceans of the world (exclusive of gastropod shell availability and habitat the Kiwaoidea and families characteristics on shell utilization by Chirostylidae and Galatheidae of the the intertidal hermit crab Pagurus Galatheoidea) part i-Lithodoidea, longicarpus Say. Journal of Lomisoidea and Paguroidea. The Experimental Marine Biology and Raffles Bulletin of Zoology Ecology; 37: 139-159. Supplement; 23: 5-107. Seyfabadi, J.; Kheirabadi, N.; Owfi, F.; Mirbagheri, Z.; Owfi, F.; Amini Yekta, F.; Mahvary, A.; (2014). Shell selection (2010). Gastropod Shells Occupied by behavior and spatial distribution of Hermit Crabs (Anomura: Decapoda: three species of intertidal hermit crabs Paguroidea) along the Chabahar Bay from Hormuz Island, Persian Gulf. Coast of the Oman Sea, southern Iran, Zoology in the Middle East; 60(4): Seventh International Crustacean 327-334. Congress; June 20-25, Qingdao. China. Seyfabadi, J.; Motazedi, M.; Khodabandeh, P: 206. S.; Kheirabadi, N.; Safaei, M.; (2013). 106 مجله علمی ـ پژوهشی زیستشناسی جانوری تجربی، سال ششم، شماره دوم، پیاپی بیست و دوم، پاییز 1396

Shell selection in the Land Hermit Crab, along the Turkish coast of the Aegean Coenobita scaevola (Forskål, 1775), Sea. Turk. J. Zool.; 31: 13-18. from Larak Island, Persian Gulf Turra, A.; Leite, FPP.; (2000). Shell (Decapoda: Coenobitidae). Zoology in utilization patterns of a tropical rocky the Middle East; 59(1): 59-65. intertidal hermit crab assemblage: I. Suat Ates, A.; Katauan, T.; Kocatas, A.; The case of Grande Beach, Journal of (2007). Gastropod shell species occupied Crustacean Biology; 21: 393-406. by hermit crabs (Anomura: Decapoda)