Arkeologia Hiztegia Hiztegia Arkeologia

Barra-kodea

KULTURA ETA HIZKUNTZA DEPARTAMENTO DE CULTURA POLITIKA SAILA Y POLÍTICA LINGÜÍSTICA

Arkeologia

Hiztegia

Vitoria-Gasteiz, 2019 Lan honen bibliografia-erregistroa Eusko Jaurlaritzaren Bibliotekak sarearen katalogoan aurki daiteke: http://www.bibliotekak.euskadi.eus/WebOpac

Argitaraldia: 1.a, 2019ko abendua

Ale-kopurua: 1.500 ale

© argitaraldi honena: Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorra

Argitaratzailea: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco Donostia-San Sebastián, 1 - 01010 Vitoria-Gasteiz

Internet: www.euskadi.eus/euskalterm

Azala: Concetta Probanza

Inprimaketa: C.G. Ganboa, S.L.

ISBN: 978-84-457-3478-0

Lege gordailua: SS 1288-2019 HITZAURREA

este edozein hizkuntza bezalaxe, euskara ere berritzen eta Bmodernizatzen doa egunetik egunera, bizirik dagoen seinale. Bide horretan ezinbestekoa da euskararen aberastasun lexikoa elikatzea, zaintzea eta sustatzea, bai hizkuntza bera normalizatzeko, bai erabiltzaileen premietara egokitzeko. Hain zuzen ere, helburu horiek bete nahian ikusi du argia eskuartean duzun hiztegi honek, orrialde hauetan jorratzen den eremuko erabiltzaile eta hiztunek lanabes erabilgarria izan dezaten beren egunerokoan.

Hiztegi honetan aurkituko duzun terminologia Euskararen Aholku Batzordearen Terminologia Batzordeak gomendatutakoa da. Batzordeari dagokio, besteak beste, terminologia-alorrean dauden lehentasunak finkatzea, lan-proposamenak egitea, terminologia- lanerako irizpideak ezartzea, ponderazio-markak finkatuta termino lehiakideen arteko lehentasunak jartzea eta terminoen erabilera onestea eta gomendatzea.

Terminologia Batzordeak onartutako gainerako hiztegiak bezala, hiztegi hau ere EUSKALTERM Euskal Terminologia Banku Publikoan www.euskadi.eus/euskalterm dago integratuta.

Banku hau etengabe elikatzen eta zabaltzen ari gara Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzatik IVAPekin lankidetzan, Eusko

5 Jaurlaritzak bideratu eta sustatu nahi duen terminologiaren produkzioaren, kudeaketaren eta hedapenaren muina izan dadin. EUSKALTERM metodologia eta irizpide jakin batzuen arabera eguneratu eta elikatzen da, betiere Terminologia Batzordeak onartutako jarduketa-planei jarraituz.

Hiztegi hau erabiltzaileen oinarrizko premiak asetzeko baliagarri izatea nahi genuke, hemen jorratzen den terminologiaren erabilera normalizatzeko eta gure hizkuntzaren eguneratzearen bidean urrats garrantzitsua izan dadin. Hiztegi hau eta honekin batera argitaratzen ditugun guztiak eguneroko jardunean erabiltzera animatzen zaituztegu, euskaldunok gero eta hizkuntza aberatsagoa izan dezagun.

Vitoria-Gasteiz, 2019ko abenduaren 20a

MIREN DOBARAN URRUTIA Hizkuntza Politikarako sailburuordea

6 HIZTEGIARI BURUZKO ARGIBIDEAK

Hiztegi hau UZEI Terminologia eta Lexikografia Zentroak egin du EUSKALTERM Terminologia Banku Publikoa (www.euskara.euskadi. eus/euskalterm) eguneratzeko eta elikatzeko entitate horrek Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzarekin (HPS) izenpetutako kontratuaren barruan. Kontratua HPSk eta IVAPek finantzatu dute, bi erakunde horiek sinatutako hitzarmenaren bidez.

EUSKALTERM Terminologia Banku Publikoa da Terminologia Batzordeak1 finkatutako terminologia-lana zabaltzeko ardatza. Aldi berean esan behar da Terminologia Batzordeak onartutako jarduketa-planen barruan ezarritako lehentasunen arabera eguneratzen dela Terminologia Banku Publikoa. Euskararen Aholku Batzordeko Terminologia-batzorde atal bereziak euskarazko terminologia-lanerako finkatu zuen metodologiari jarraituta, hiztegi hau, lehenengoz, hizkuntzalariez eta eremuko adituez osatutako batzorde teknikoak aztertu eta landu zuen, Terminologia Batzordeari behin betiko proposamena luzatzeko. Normalizazio-prozesuaren azken urratsa Terminologia Batzordeak onartzea izan da. Beraz, hemen duzue eremu honetako terminologiaren erabiltzaileei Termi­nologia Batzordeak gomendatzen dien terminologia.

1. 176/2007 DEKRETUA, urriaren 16koa, Euskararen Aholku Batzordeari buruzkoa.

7 Hiztegian erabilitako ponderazio-markak:

(4) Termino normalizatua / gomendatua (3) Termino onartua (baina ez lehenetsia, beste bat gomendatzen delako)

Hiztegian erabilitako laburtzapenak:

eu euskara es español fr français en English

Sin. sinonimoa Ik. ikus

8 Normalizazioa

Batzorde teknikoa Jaione Agirre (Arabako Arkeologia Museoa, Arabako Foru Aldundiko Museo eta Arkeologia Zerbitzua) Pía Alkain (Irungo OIASSO Erromatar Museoaren zuzendaria) Maite Izquierdo (Kultura Ondarearen teknikaria, Kultura Ondarearen Zuzendaritza) Joxean Zapirain (UZEIko teknikaria) Koordinatzailea: Ander Garcia (Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza, Euskara Sustatzeko Zuzendaritza)

Terminologia Batzordea Miren Dobaran Urrutia, Hizkuntza Politikarako sailburuordea, batzorde- ataleko lehendakaria Garbiñe Doval Garcia, IVAPeko zuzendariordea, batzorde-ataleko lehendakariordea Josune Zabala Alberdi, EABko eta batzorde-ataleko idazkaria Araceli Díaz de Lezana Fernández de Gamarra, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzako ordezkaria Ibon Olaziregi Salaberria, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren Euskara Zerbitzuaren ordezkaria Xabier Alberdi Larizgoitia, Euskal Herriko Unibertsitateko Euskara Institutuko ordezkaria Gotzon Lobera Revilla, Euskaltzaindiaren ordezkaria Maite Imaz Leunda, IVAPeko ordezkaria Iker Etxebeste Zubizarreta, Unibertsitate Zerbitzuetarako Euskal Ikastetxeko (UZEIko) ordezkaria Asier Larrinaga Larrazabal, aditua Alberto Atxabal Rada, aditua Naroa Gorostiaga Barriola, aditua Mertxe Olaizola Maiz, aditua Alfontso Mujika Etxeberria, aditua Pascual Rekalde Irigoien, aditua

9 uzeiren lankide izan diren adituak

Agustin Azkarate, EHU Alfredo Moraza, Aranzadi Jaione Agirre Garcia, Arabako Arkeologia Museoa Jose Antonio Mujika, EHU Manu Ceberio, Aranzadi Mari Jose Iriarte, EHU Maria Belen Bengoetxea, EHU Sergio Escribano, EHU

10 Eremu - zuhaitza

1 Teoria eta metodologia 1.1 Indusketa-sistemak 1.2 Paleobotanika 1.3 Paleontologia 1.4 Geologia, sedimentologia eta estratigrafia 1.5 Antropologia 1.6 Datazio-sistemak 1.7 Kronologia 1.8 Klimatologia 1.9 Arkeometria eta beste kuantifikazio-teknika batzuk 2 Industriak 2.1 Harri-industria 2.2. Zeramika 2.3 Metal-industria 2.4 Hezur-industria 2.5 Beira-industria 2.6 Epigrafia 2.7 Numismatika 2.8 Ehorzketak 2.9 Hiria eta eraikuntza 2.10 Artea 3 Arlo espezializatuak 3.1 Urpeko arkeologia 3.2 Arkeologia industriala 3.3 Ondare arkeologikoaren babesa eta dibulgazioa

11 Aurkibidea

Bokabularioa sailka ...... 13 1. TEORIA ETA METODOLOGIA ...... 14 1.1. Indusketa-sistemak ...... 17 1.2. Paleobotanika ...... 25 1.3. Paleontologia ...... 26 1.4. Geologia, sedimentologia eta estratigrafia . . . . . 27 1.5. Antropologia ...... 31 1.6. Datazio-sistemak ...... 33 1.7. Kronologia ...... 38 1.8. Klimatologia ...... 43 1.9. Arkeometria eta beste kuantifikazio-teknika batzuk . 46 2. INDUSTRIAK ...... 48 2.1. Harri-industria ...... 48 2.2. Zeramika ...... 52 2.3. Metal-industria ...... 56 2.4. Hezur-industria ...... 58 2.5. Beira-industria ...... 60 2.6. Epigrafia ...... 61 2.7. Numismatika ...... 63 2.8. Ehorzketak ...... 65 2.9. Hiria eta eraikuntza ...... 68 2.10. Artea ...... 74 3. ARLO ESPEZIALIZATUAK ...... 77 3.1. Urpeko arkeologia ...... 77 3.2. Arkeologia industriala ...... 80 3.3. Ondare arkeologikoaren babesa eta dibulgazioa . . 81 Euskarazko aurkibidea ...... 83 Gaztelaniazko aurkibidea ...... 95 Frantsesezko aurkibidea ...... 107 Ingelesezko aurkibidea ...... 119 Erreferentzia bibliografikoak ...... 131

12 Arkeologia

Bokabularioa sailka Arkeologia

1. TEORIA ETA METODOLOGIA

1 6 antropologia (4) arkeologia antropologiko (4) Gizakiaren eta gizataldeen alderdi es arqueología antropológica biologikoak eta sozialak aztertzen fr archéologie anthropologique dituen zientzia. en anthropological archaeology es antropología fr anthropologie 7 en anthropology arkeologia esperimental (4) es arqueología experimental 2 fr archéologie expérimentale arkeoastronomia (4) en experimental archaeology Antzinako zibilizazioek astronomiarekin izandako harremana 8 aztergai duen jakintza. arkeologia estrukturalista (4) es arqueoastronomía es arqueología estructuralista fr archéoastronomie fr archéologie structuraliste en en structural archaeology; structuralist archaeology 3 arkeografia (4) 9 Erregistro arkeologikoaren behaketa, arkeologia historiko (4) dokumentazioa eta antolaketa aztergai Idazketa erabili duten zibilizazioak dituen jakintza. aztertzen dituen arkeologia. es arqueografía es arqueología histórica fr archéographie fr archéologie historique en archaeography en historical archaeology

4 10 arkeologia (4) arkeologia klasiko (4) Iraganeko gizarteen aztarna Antzinate Klasikoa aztergai duen materialetatik abiatuz gizarte horien arkeologia. bizitza eta jarduera aztertzen dituen es arqueología clásica jakintza. fr archéologie classique es arqueología en classical archaeology fr archéologie en archaeology 11 arkeologia postprozesual (4) 5 Gizakien ekintzek izan dezaketen arkeologia analitiko (4) esanahi sinbolikoaren interpretazioan es arqueología analítica oinarritzen den arkeologia. fr archéologie analytique es arqueología posprocesual en analytical archaeology fr archéologie post-processuelle en post-processual archaeology

14 Arkeologia arkeologia prehistoriko 16 Ik. historiaurreko arkeologia bioestratigrafia (4) Estratu geologikoetan agertzen diren 12 fosiletan oinarrituz estratu haien (4) arkeologia prozesual datazio erlatiboa aztergai duen jakintza. XX. mendeko 50eko eta 60ko es bioestratigrafía hamarkadetan arkeologiaren teoria eta fr biostratigraphie metodo-markoa birdefinitu zituen joera en biostratigraphy teorikoa: iragana datu arkeologikoen bidez deskribatu nahi izateari utzi, 17 eta iraganean gertatutako aldaketa- biometria (4) prozesuak sistemen teorian eta ekologia Metodo estatistikoen bidez bizidunen kulturalean oinarrituz zientifikoki ezaugarri biologikoak eta haien bilakaera esplikatzea du helburu. edo aldaketa aztertzen dituen jakintza. es arqueología procesual es biometría fr archéologie processuelle fr biométrie en processual archaeology en biometry

13 18 (4) arkeologia sozial denbora geologiko (4) es arqueología social Lurraren historia geologikoak hartzen fr archéologie sociale duen denbora-bitartea. en social archaeology es tiempo geológico fr temps géologique 14 en geologic time arkeozoologia (4) Sin. zooarkeologia (4) 19 Animalia-hondakinak eta haien egitura (4) eta gizakien arteko elkarrekintza Espazio bat bere funtzioari egokitzeko aztertzen dituen jakintza, aztarnategi egin diren aldaketen edo ekintzen arkeologikoetako fauna-aztarnetan aztarna materialen multzoa. oinarritzen dena. es estructura es arqueozoología; zooarqueología fr aménagements; constituant fr archéozoologie; zooarchéologie en en zooarchaeology; archaezoology 20 15 ekofaktu (4) artefaktu (4) Aztarnategi batean aurkitutako produktu Gizakiak moldatutako objektu baten naturala, eraldatu gabe gizakiak lekuz aztarna arkeologikoa. aldatu duena; esate baterako, hazi edo es artefacto landu gabeko enbor bat. fr artéfact; objet façonné es ecofacto en artifact; artefact fr écofact en ecofact

15 Arkeologia

21 harrapaketa Ik. espoliazio Erdi Aro osteko arkeologia (4) Aro Berria eta Garaikidea aztergai heriotzaren arkeologia dituen arkeologia. Ik. hileta-arkeologia es arqueología posmedieval fr archéologie post-médiéval 27 en post-medieval archaeology hileta-arkeologia (4) Sin. heriotzaren arkeologia (4) 22 Ehorzketen aztarna arkeologikoetan Erdi Aroko arkeologia (4) oinarrituz hileta-jarduerak aztertzen es arqueología medieval dituen arkeologia. fr archéologie médiévale es arqueología funeraria; en medieval archaeology arqueología de la muerte fr archéologie funéraire 23 en funerary archaeology; espoliazio (4) archaeology of death Sin. harrapaketa (4) Ondare material edo monumentu jakin 28 batetik gauzak hartzea edo kentzea. historiaurreko arkeologia (4) es expolio; expoliación Sin. arkeologia prehistoriko (4) fr pillage; spoliation Idazketa sortu aurreko zibilizazioak en plunder; loot aztertzen dituen arkeologia. es arqueología prehistórica 24 fr archéologie préhistorique etnoarkeologia (4) en prehistoric archaeology es etnoarqueología fr ethnoarchéologie 29 en ethnoarchaeology holotipo (4) Espezimen-multzo bat deskribatzeko 25 eredutzat hartzen den espezimena. faltsifikazio (4) es holotipo Egiazkoa balitz bezala erabiltzeko fr holotype asmoz egiten den objektu faltsua. en holotype es falsificación fr falsification 30 en forgery landa-laneko arkeologia (4) Indusketa edo prospekzio arkeologiko 26 batean egiten den lan arkeologikoa. genero-arkeologia (4) es arqueología de campo Generoen eraikuntza eta haien fr archéologie sur le terrain arteko harremanak aztertzen dituen en field archaeology arkeologiaren atala. es arqueología del género fr archéologie du genre en gender archaeology

16 Arkeologia

31 34 paleoekologia (4) paleontologia (4) Antzinako izaki bizidunek eta orduko Historiaurreko bizidunak fosilen bidez ingurumenak izandako elkarrekintza aztertzen dituen jakintza. aztertzen duen jakintza. es paleontología es paleoecología fr paléontologie fr paléoécologie en palaeontology en palaeoecology 35 32 testuinguru-arkeologia (4) paleoetnologia (4) Testuinguruak identifikatzean eta Antzinako zibilizazioak eta, bereziki, ikertzean oinarritzen den arkeologia. etniak aztertzeko haiek utzitako aztarna es arqueología contextual materialetan oinarritzen den jakintza. fr archéologie contextuelle es paleoetnología; paletnología en contextual archaeology fr paléoethnologie 36 en palaeoethnology trazeologia (4) 33 Aztarnategietan aurkitutako lanabesen erabilera-aztarnak aztertzen dituen paleoklimatologia (4) jakintza. Lurrak denbora geologikoan izan es traceología dituen klimak eta klima-aldaketak fr tracéologie aztertzen dituen jakintza. en traceology es paleoclimatología fr paléoclimatologie zooarkeologia en palaeoclimatology Ik. arkeozoologia

1.1. Indusketa-sistemak

37 39 aireko fotografia (4) aztarna arkeologiko (4) es fotografía aérea; aerofotografía es resto arqueológico; rastro fr photographie aérienne arqueológico en aerial photography fr vestige archéologique en archaeological remains 38 aurkikuntza (4) 40 es hallazgo; descubrimiento aztarnategi (4) fr découverte Sin. aztarnategi arkeologiko (4) en discovery es yacimiento; yacimiento arqueológico fr gisement archéologique en archaeological site

17 Arkeologia aztarnategi arkeologiko 45 Ik. aztarnategi eskala-barra (4) Sin. jaloi (4) 41 Neurgailu gisa erabiltzen den barra diagrama estratigrafiko (4) luzea, kontrastea egiten duten bi Sin. Harris-en diagrama (4) kolorez atalka margotua. Harris-en metodoan, aztarnategi baten es jalón estratifikazioaren adierazpide grafikoa, fr jalon unitate estratigrafikoen arteko erlazio en range pole; ranging-rod fisikoa denbora-erlazio bihurtzen duena. es diagrama estratigráfico; diagrama 46 de Harris estazio total (4) fr diagramme stratigraphique; es estación total diagramme de Harris fr station totale en stratigraphic diagram; Harris en total station Matrix diagram 47 42 estratu (4) domestikazio (4) Sin. geruza (4) Sin. etxekotze (4) es estrato es domesticación fr strate; couche fr en stratum en domestication 48 43 estratuarte (4) eremu zabaleko indusketa (4) Sin. interfaze (4) Eremu handi bat osorik hartzen duen Estratuen arteko kontaktu-eremua. indusketa, lekukorik erabili gabe egiten es interestrato dena. fr interface es excavación en área en interface fr fouille en aire ouverte en open area excavation etxekotze Ik. domestikazio 44 erregistro arkeologiko (4) 49 Arkeologian dokumentatutako fase (4) aztarna material guztien multzoa, Sin. fase arkeologiko (4) aztarnategiak, artefaktuak, egiturak eta Harris-en erregistro-sisteman, antzeko ekofaktuak barnean hartzen dituena. kronologia duten jarduerak eta jarduera- es registro arqueológico multzoak biltzen dituen denbora-tartea. fr registre archéologique es fase; fase arqueológica en archaeological record fr phase; phase archéologique en archaeological phase

fase arkeologiko Ik. fase

18 Arkeologia

50 53 flotazio (4) frekuentazio (4) Sedimentuetatik aztarna txikiak likido Gizakiek edo animaliek leku batean baten bidez (normalean, uraren bidez) izandako aldizkako egonaldia, haiek berreskuratzeko teknika; lur edo utzitako aztarna arkeologikoen bidez sedimentuak bahe batean jartzen dira, aztertu ohi dena. ur-zurrusta bat jartzen zaie, eta bahe es frecuentación finago batzuetatik pasarazten dira. fr fréquentation es flotación en visitation; frequentation fr flottation en flotation geruza Ik. estratu 51 gestio-arkeologia fosfato-analisi (4) Ik. kudeaketa-arkeologia Sin. fosfatoen analisi geokimiko (4) Giza jarduerak lurreko fosfato-edukian 54 eragindako aldaketak neurtzea helburu giza egonleku (4) duen analisia. Indusketarik egin Sin. giza kokagune (4) gabe aztarnategiak aurkitzeko edo Gizatalde bat finkatuta egon den lekua. interpretatzeko erabili ohi da. Abereen es asentamiento gorotzak eta gizakien eginkariek, fr établissement animalia- edo landare-hondakinak en settlement ongarri gisa erabiltzeak eta gizakien ehorzketek eragina dute lurraren giza kokagune fosfato-edukian. Beraz, fosfato- Ik. giza egonleku analisia oso interesgarria da, adibidez, aztarnategietan ukuiluak edo kortak 55 aurkitzeko. harpe (4) es análisis de fosfatos; análisis es abrigo geoquímico de fosfatos Harris-en diagrama fr analyse des phosphates; analyse Ik. diagrama estratigrafiko géochimique des phosphates en soil phosphate analysis; phosphate mapping fosfatoen analisi geokimiko Ik. fosfato-analisi

52 fotogrametria (4) es fotogrametría fr photogrammétrie en photogrammetry

19 Arkeologia

56 59 Harris-en erregistro-sistema (4) indusketa arkeologiko (4) Sin. Harris-en metodo (4) Aztarna arkeologikoak lurpetik Indusketen erregistro arkeologikoa edo dauden lekutik ateratzea, osatzeko metodoa, Edward C. dokumentatzea eta ikertzea; Harris arkeologoak asmatua: Harris- indusketetan, aztarnak hondatu gabe, en metodoari jarraikiz, unitate modu sistematikoan eta metodo estratigrafiko bakoitzaren ezaugarriak egokiak erabiliz atera behar dira. deskribatzen dira (dimentsioak eta es excavación arqueológica oinplanoa barne), eta unitateen fr fouille archéologique arteko denborazko erlazioak diagrama en archaeological excavation estratigrafiko batean irudikatzen dira. es sistema de registro de Harris; 60 método de Harris indusketa programatu (4) fr méthode de Harris es excavación programada en Harris recording system fr fouille programmée en planned excavation Harris-en metodo Ik. Harris-en erregistro-sistema 61 (4) 57 indusketa-egunkari Indusketa-lanak egin ahala haien hondakin karpologiko (4) azalpen xehakatua biltzeko erabiltzen Aztarnategi arkeologiko batean den egutegia. aurkitutako landare-hazien eta es diario de excavación -fruituen hondakinak. fr carnet de chantier; carnet de es resto carpológico; vestigio fouille carpológico en excavation notebook; excavation fr vestige carpologique journal en carpological remains interfaze 58 Ik. estratuarte (4) hondakin palinologiko jaloi es resto palinológico; vestigio Ik. eskala-barra palinológico fr vestige palynologique 62 en palynological remains jarduera (4) Harris-en erregistro-sisteman, aztarna arkeologikoen interpretaziorako oinarrizko unitatea, garai berekoak diren eta funtzio bera duten unitate estratigrafikoen multzoak osatzen duena; adibidez, jardueratzat har daiteke hilobi bat irekitzea eta hura betetzea. es actividad fr activité en activity

20 Arkeologia

63 66 jarduera-multzo (4) kudeaketa-arkeologia (4) Garai berean eta helburu berarekin Sin. gestio-arkeologia (4); prebentzio- sortutako jardueren multzoa; adibidez, arkeologia (4) familia-unitate beraren hilobi-multzoa. Berehala egitekoak diren lanek es grupo de actividad galzorian jarritako aztarna fr groupe d’activité arkeologikoak aztertzen dituen en activity group arkeologia. es arqueología de gestión; kartesiar koordenatuen arqueología de prevención metodo fr archéologie de gestion; Ik. Laplace-ren indusketa-sistema préventive archéologie en management archaeology; 64 preventive archaeology kontrol arkeologiko (4) Interes arkeologikoa izan dezakeen 67 eremu batean egindako lanetan esku lagin (4) hartzea; lanak ikuskatzean eta aztarna es muestra arkeologikoak kontserbatzeko eta fr échantillon dokumentatzeko neurriak ezartzean en sample datza. es control arqueológico 68 fr surveillance laginketa (4) en watching brief Eremu bateko laginak lortzeko egiten diren lanen multzoa. 65 es muestreo kota (4) fr échantillonnage Estratu edo aztarna arkeologiko batek en sampling itsas mailarekiko edo erreferentziatzat hartzen den beste sestra-plano batekiko Laplace-Méroc-en indusketa- duen garaiera. sistema es cota; cota de nivel Ik. Laplace-ren indusketa-sistema fr élévation; cote en elevation; topographic elevation

21 Arkeologia

69 Laplace-ren indusketa- 72 sistema (4) mapa arkeologiko (4) Sin. kartesiar koordenatuen metodo (4); Eremu geografiko bateko indusketen Laplace-Méroc-en indusketa-sistema (4) inbentario xehakatua biltzen duen Indusketen erregistro arkeologikoa dokumentua. osatzeko metodoa, koordenatu es carta arqueológica kartesiarren sistema bat erabiliz aztarna fr carte archéologique arkeologikoak plano batean jartzean en archaeological map oinarritzen dena. 73 es sistema de registro de Laplace; método de coordenadas maskortegi (4) cartesianas; método de Laplace- Molusku-aztarna ugari dituen Méroc aztarnategi arkeologikoa. fr méthode Laplace-Méroc es conchero en co-ordinate system; Laplace fr escargotière method en shell- larrialdiko indusketa 74 Ik. salbamenduko esku-hartze metakin arkeologiko (4) Aztarnategi batean aurkitutako material 70 metatuen multzoa. Prozesu antropiko lauki (4) baten ondorioa da; hau da, gizakiaren Lau aldeko lur-eremu angeluzuzena. jarduera da material horiek metatu Azalera berdineko laukitan banatzen da dituena. indusketa egingo den lursaila. es depósito arqueológico es cuadrado; cuadro fr dépôt archéologique fr quadrat en archeological deposit en quadrat; square miaketa 71 Ik. prospekzio lekuko (4) 75 Sareta bateko bi laukiren artean induskatu gabe uzten den lur-zerrenda; Munsell-en taula (4) lur-eremua induskatzen den artean Lur-motak deskribatzeko eta beste erreferentzia gisa erabiltzen da, edo zeregin batzuetarako erabiltzen aurrerago induskatzeko uzten da. den sistema, koloreak tonuaren, es testigo argitasunaren eta asetasunaren arabera fr berme sailkatzeko erabiltzen dena. en balk; baulk es tabla de Munsell; cartas de color de Munsell fr nuancier de Munsell en Munsell soil colour chart

22 Arkeologia

76 80 nibel topografiko (4) profil estratigrafiko (4) Plano baten norabide horizontala eta Sin. sekzio (4) bertikala zehazteko gailua. Lauki bat induskatzearen ondorioz es nivel topográfico azaleratzen diren lau plano bertikaletako fr niveau topographique bakoitza. en topographical level es perfil estratigráfico; corte estratigráfico; sección 77 estratigráfica oinplano (4) fr coupe stratigraphique; profil Indusketa edo prospekzio bateko plano stratigraphique horizontalaren adierazpide grafikoa. en stratigraphic profile; stratigraphic es planta section fr plan en plan 81 prospekzio (4) posizio eratorri Sin. miaketa (4) Ik. posizio sekundario Aztarna arkeologikoak aurkitzeko tekniken eta lanen multzoa. 78 es prospección (4) posizio primario fr prospection Aztarna arkeologiko baten posizioa, en prospecting aztarna dagoen lekuan utzi zenetik aldatu ez dena. 82 es posición primaria salbamenduko esku-hartze (4) fr position primaire Sin. larrialdiko indusketa (4) en primary position Aztarnategi batean egiten den presako indusketa arkeologikoa, aztarnategia 79 berehala hondatuko edo desagerraraziko (4) posizio sekundario duten lanen aurretik egiten dena. Sin. posizio eratorri (4) es intervención de salvamento; Aztarna arkeologiko baten posizioa, intervención de urgencia aztarna posizio primariotik aldatu fr fouille de sauvetage; fouille de ondorengoa. préservation es posición secundaria; posición en rescue excavation; salvage derivada excavation fr position secondaire en secondary position 83 prebentzio-arkeologia sareta (4) Ik. kudeaketa-arkeologia Indusketa edo prospekzio arkeologikoa egingo den lursaila banatzen duten laukien multzoa. es cuadrícula fr carroyage; quadrillage en grid layout; grid

23 Arkeologia

84 Wheeler-en sistema Ik. Wheeler-en indusketa-sistema sareta-metodo (4) Puntu-multzo jakin batek sareta batean 87 duen banaketa kalkulatzeko erabiltzen (4) den metodo estatistikoa. zundaketa es método de cuadrícula Lur-eremu mugatu batean egiten den fr méthode du quadrillage indusketa, aztarnategi baten edo eremu en grid-square method baten inguruko datuak biltzeko egiten dena. sekzio es sondeo Ik. profil estratigrafiko fr sondage archéologique en trial trenching UE Ik. unitate estratigrafiko 88 (4) 85 zutabe estratigrafiko Indusketa arkeologiko bateko estratuen (4) unitate estratigrafiko hurrenkera eta kokapena irudikatzen Sin. UE (4) dituen eskema. Harris-en metodoaren oinarrizko es columna estratigráfica erregistro-unitatetzat hartzen den fr échelle stratigraphique estratua. en stratigraphical column es unidad estratigráfica; UE fr unité stratigraphique; US en stratigraphic unit; SU

86 Wheeler-en indusketa- sistema (4) Sin. Wheeler-en sistema (4) Indusketen erregistro arkeologikoa osatzeko metodoa, lursail handi bat lekukoz bereizitako laukitan banatzean oinarritzen dena. es sistema de excavación de Wheeler fr système Wheeler en Wheeler system

24 Arkeologia

1.2. Paleobotanika

89 94 antrakologia (4) jatorri ez-antropikoko Ikatz-aztarnak aztertzen dituen metakin (4) jakintza. es depósito de origen no antrópico es antracología fr dépôt d’origine non anthropique fr anthracologie en non anthropic deposit; deposit of en anthracology a non anthropic origin 90 lore-hauts antropizazio (4) Ik. polen es antropización NAP fr anthropisation Ik. zuhaitzenaz bestelako polen en anthropization AP 95 Ik. zuhaitz-polen paleobotanika (4) Landare-fosilak aztertzen dituen jakintza. 91 es paleobotánica espora (4) fr paléobotanique Landare batzuek sortzen duten en palaeobotany ugaltze-gorputz oso txikia, gehienetan zelulabakarra. Garatzen denean, beste 96 landare bat eratzeko ahalmena du. paleoetnobotanika (4) es espora Landare-aztarnak identifikatzen eta fr spore aztertzen dituen jakintza, antzinako en spore ingurumenak eta ekonomiak ezagutzea helburu duena. 92 es paleoetnobotánica fitolito (4) fr paléoethnobotanique Landare-ehunetan sortzen den silizezko en palaeoethnobotany konkrezio mikroskopikoa, landarea deskonposatu ondoren lurrean geratzen 97 dena. paleopalinologia (4) es fitolito Antzinako palinomorfoak aztertzen fr phytolithe dituen palinologiaren atala. en phytolith es paleopalinología fr paléopalynologie 93 en palaeopalynology hazi (4) es semilla 98 fr semence palinologia (4) en seed Polenak eta esporak aztertzen dituen jakintza. es palinología fr palynologie en palynology 25 Arkeologia

99 zuhaitz-jatorriko polen Ik. zuhaitz-polen palinomorfo (4) Polenak, esporek eta, gehienetan, 101 zenbait animalia-materialek osatutako (4) mikrofosil organikoa. zuhaitz-polen es palinomorfo Sin. zuhaitz-jatorriko polen (4); AP (4) fr palynomorphe es polen arbóreo; AP en palynomorph fr pollen d’arbre; PA en arboreal pollen; arborescent 100 pollen; AP (4) polen 102 Sin. lore-hauts (4) (4) Loreen anterek edo kono maskulinoek zuhaitzenaz bestelako polen askatzen duten hautsa, barnean gameto Sin. polen ez-zuhaitzetiko (4); NAP (4) ar bat duten ale txikiez osatua dagoena. es polen no arbóreo; NAP es polen fr pollen non arboréen; PNA fr pollen en non arboreal pollen; en pollen nonarborescent pollen; NAP polen ez-zuhaitzetiko Ik. zuhaitzenaz bestelako polen

1.3. Paleontologia

103 105 anbar (4) bioklasto (4) Koniferoen erretxina fosildua; Formazio sedimentario batean dagoen batzuetan, izaki txikien fosilak eduki fosil-zatia. ditzake barruan. es bioclasto es ámbar fr bioclaste fr ambre en bioclast en 106 104 biozona (4) azoiko (izond.) (4) Sin. unitate bioestratigrafiko (4) Fosilik edo bizi-aztarnarik ez duena. Fosil-eduki adierazgarria duen estratua; es azoico fosil-eduki horrek bereizten du fr azoïque inguruko estratuetatik. en azoic es biozona fr biozone en biozone

26 Arkeologia

107 110 DNA fosil (4) mikrofosil (4) Gizakien edo animalien aztarnetan Mikroskopiorik gabe aztertzeko iraun duen DNA. txikiegia den fosila. es ADN fósil es microfósil fr ADN fossile fr microfossile en fossil DNA en microfossil

108 111 fosil (4) paleopatologia (4) Antzinako izaki baten edo hark es paleopatología utzitako arrastoaren aztarna, harri fr paléopathologie bihurtua. en palaeopathology es fósil fr fossile unitate bioestratigrafiko en fossil Ik. biozona

109 koprolito (4) Gorotz edo eginkari fosildua. es coprolito fr coprolithe en coprolite

1.4. Geologia, sedimentologia eta estratigrafia

112 115 alubioi (4) bioturbazio (4) Ur-lasterrek garraiatutako sedimentuen Organismo bizidunek sedimentuetan metakin ez-finkatua. edo lurzoruan eragindako alterazioa. es aluvión es bioturbación fr alluvion fr bioturbation en alluvium en bioturbation

113 116 baheketa (4) bloke (4) es tamizado es bloque fr tamisage fr bloc en sieving en block

114 117 bahetze-dorre (4) buztin (4) es torre de tamices es arcilla fr tour de tamisage fr argile en sieve stack en clay

27 Arkeologia

118 frakzio granulometriko Ik. frakzio detritiko (4) es detrítico 123 fr détritique geoarkeologia (4) en detrital Aztarna arkeologikoak Lurraren edafologia zientzien teknikak erabiliz aztertzen Ik. pedologia dituen jakintza. es geoarqueología 119 fr géoarchéologie estratifikazio (4) en geoarchaeology Sedimentuak estratutan eratzearen ondorioz sortutako egitura. 124 es estratificación geokronologia (4) fr stratification Gertaera eta material geologikoen en stratification adina zehaztea helburu duen jakintza. es geocronología 120 fr géochronologie estratigrafia alderantzikatu (4) en geochronology Estratu zaharrenak berrienen gainetik dituen estratigrafia. 125 es estratigrafía invertida geomorfologia (4) fr stratigraphie inversée es geomorfología en inverted stratigraphy fr géomorphologie en geomorphology 121 126 fazies (4) (4) 1. Estratu edo arroka bat bere genesiaren granulometria ikuspuntutik definitzen duten Sedimentologiaren atala, sedimentuak eta arroka sedimentarioak osatzen ezaugarrien multzoa. 2. Historiaurreko dituzten partikulen forma eta tamaina kultura baten aldaera jakin bat definitzen aztertzen dituena. duten ezaugarri industrialen multzoa. es granulometría es facies fr granulométrie fr faciès en granulometry en facies 127 122 (4) (4) harea frakzio Sin. hondar (4) Sin. frakzio granulometriko (4) es arena Ezaugarriren bat partekatzen duten eta fr sable lurzoruaren osagai diren elementuen en sand multzoa; gehienetan, bi milimetrotik beherako diametroa izaten dute 128 elementu horiek. higadura (4) es fracción; fracción granulométrica es erosión fr fraction; fraction du sol fr érosion en fraction; soil separate en erosion

28 Arkeologia hondar 134 Ik. harea kolubioi (4) 129 Grabitatearen eraginez malda edo amildegi baten oinera joan diren horizonte (4) Eremu geografiko zabal batean sedimentuek osatutako metakina. aurkitutako artefaktu eta ezaugarri Arroken meteorizazioz edo disgregazioz kultural berdinen multzoa. sortu ohi dira sedimentu horiek. es horizonte es coluvión fr horizon fr colluvion en horizon en colluvium 130 135 inklinazio (4) krioklastia (4) Estratu batek edo edozein gainazalek Arroken desintegrazioa, izozteen plano horizontalarekiko eratzen duen eta urtzeen arteko alternantziak angelua. eragindakoa. es buzamiento es crioclastia fr pendage fr gélifraction en dip en congelifraction

131 136 intrusio (4) krioturbazio (4) Estratu batean beste estratu batek Lurzorua osatzen duten estratuen eragiten duen aldaketa. edo partikulen lekualdaketa, izozteen es intrusión eta urtzeen arteko alternantziak fr intrusion eragindakoa. en intrusion es crioturbación; geliturbación jalkin fr turbation périglaciaire; Ik. sedimentu cryoturbation en congeliturbation 132 jariatze (4) 137 Lurrundu edo iragazi aurretik lurraren legar (4) gainazaletik prezipitazio-ura labaintzea, es grava lurraren higadura eragin dezakeena. fr gravier es escorrentía en gravel fr écoulement de surface en surface runoff 138 (4) 133 lohi Sin. lokatz (4) klasto (4) es limo Desintegrazioaren eraginez arroka fr limon batetik banatutako zatia. en silt es clasto fr claste lokatz en clast Ik. lohi

29 Arkeologia

139 144 meteorizazio (4) prozesu postdeposizional (4) Agente atmosferikoek arroketan Aztarna arkeologiko bati jatorrizko eragiten dituzten aldaketen multzoa. kokalekuan utzi zenetik aurkitu den es meteorización arte eragin ahal izan dioten prozesu fr météorisation natural nahiz antropogeniko guztien en weathering; clastation multzoa. Prozesu horietakoak dira, besteak beste, agente atmosferikoek 140 eragindako higadura edo nekazaritza- mikroklima (4) jarduerak. es microclima es proceso posdeposicional fr microclimat fr processus post-dépositionnel en microclimate en post-depositional process

141 145 mikromorfologia (4) sedimentologia (4) Sedimentuen edo lurzoruen analisi Sedimentuen eta arroka sedimentarioen mikroskopikoa aztergai duen jakintza. ezaugarriak eta sorrera aztertzen dituen es micromorfología geologiaren atala. fr micromorphologie es sedimentología en micromorphology; soil fr sédimentologie micromorphology en sedimentology

142 146 paleozoru (4) sedimentu (4) Garai bateko lurzorua, gaurkoez Sin. jalkin (4) bestelako baldintzetan sortua. es sedimento es paleosuelo fr sédiment fr paléosol en sediment en palaeosol 147 143 testuinguru (4) pedologia (4) es contexto Sin. edafologia (4) fr contexte Lurzoruen jatorria, sorrera eta banaketa en context aztertzen dituen jakintza. es pedología; edafología 148 fr pédologie; édaphologie testuinguru primario (4) en pedology; edaphology Posizio primarioan aurkitutako aztarnen testuingurua. es contexto primario fr contexte primaire en primary context

30 Arkeologia

149 150 testuinguru sekundario (4) xafla mehe (4) Posizio sekundarioan aurkitutako Petrografian, laborategian aztertzeko aztarnen testuingurua. ateratzen den lagin fina. es contexto secundario es lámina delgada fr contexte secondaire fr lame mince en secondary context en thin section

1.5. Antropologia

151 154 ahoz beherako etzanera (4) antropometria (4) Sin. ahuspezko etzanera (4) es antropometría Bularraldea eta sabela horizontalki fr anthropométrie pausatuta ahuspez etzanda eratzen den en anthropometry jarrera. es decúbito prono; decúbito ventral 155 fr procubitus; décubitus ventral antropometro (4) en prone decubitus ; ventral es antropómetro decubitus fr anthropomètre en anthropometer 152 ahoz gorako etzanera (4) 156 Bizkarra eta ipurmasailak horizontalki australopiteko (4) pausatuta aratinik etzanda eratzen den es australopiteco jarrera. fr australopithèque es decúbito supino; decúbito dorsal en australopithecus fr décubitus dorsal en supine position; dorsal decubitus 157 dimorfismo (4) ahuspezko etzanera es dimorfismo Ik. ahoz beherako etzanera fr dimorphisme en dimorphism albo-etzanera Ik. alboko etzanera 158 153 garezur-edukiera (4) es capacidad craneal alboko etzanera (4) Sin. albo-etzanera (4) fr capacité crânienne Saihets baten gainean (eskuineko nahiz en cranial capacity ezkerreko alboaren gainean) etzanda eratzen den jarrera. es decúbito lateral fr décubitus latéral; latérocubitus en lateral decubitus; sidelying position

31 Arkeologia

159 163 Hominidae (4) osteologia (4) Primates ordenako familia, Aztarnategi arkeologikoetan agertzen Ardipithecus, Paranthropus, diren hezurrak –animalienak eta Australopithecus eta Homo generoak gizakienak– aztertzen dituen jakintza. barnean hartzen dituena. es osteología es homínidos fr ostéologie fr hominidés en osteology en Hominidae 164 160 paleoantropologia (4) Homo (4) Gizakien fosilak aztertzen dituen Hominidoen generoa, gizaki modernoa jakintza. (Homo sapiens), Neanderthalgo gizakia es paleoantropología (Homo neanderthalensis) eta Homo fr paléontologie humaine erectus espezieak barnean hartzen en palaeoanthropology dituena. es Homo 165 fr Homo paleodemografia (4) en Homo es paleodemografía fr paléodémographie 161 en palaeodemography indize zefaliko (4) Garezur-motak formaren arabera 166 bereizteko erabiltzen den neurri paleoespezie (4) antropometrikoa; garezurraren Desagertutako giza espeziea edo gehieneko zabalera gehieneko antzinako animalia-espeziea. luzerarekin zatitu eta bider ehun eginda es paleoespecie kalkulatzen da. fr paléoespèce es índice craneal; índice cefálico en palaeospecies fr indice céphalique en cephalic index 167 paleoestomatologia (4) 162 es paleoestomatología kraniometria (4) fr paléostomatologie es craneometría en palaeostomatology fr craniométrie en craniometry 168 tafonomia (4) Hildako organismoek fosildu aurretik, fosiltzean eta fosildu ondoren duten bilakaera aztertzen duen jakintza. es tafonomía fr taphonomie en taphonomy

32 Arkeologia

1.6. Datazio-sistemak

AD 171 Ik. K.o. azeleragailu bidezko masa- AME datazio espektrometria bidezko Ik. azeleragailu bidezko masa- datazio (4) espektrometria bidezko datazio Sin. AME datazio (4) es datación por espectrometría de 169 masas con acelerador; datación aminoazidoen errazemizazio por AMS bidezko datazio (4) fr datation par spectrométrie de Aztarna bateko aminoazidoen masse par accélérateur errazemizazioa neurtzen duen datazio en accelerator mass spectrometry absolutuko teknika; zenbat eta dating; AMS dating zaharragoa izan, orduan eta handiagoa da aminoazidoen errazemizazioa. Before Present Ik. BP Errazemizazioaren ondorioz, optikoki ez-aktiboak diren aminoazidoak 172 optikoki aktibo bihurtzen dira. BP (4) es datación por racemización de Sin. Before Present (4); oraina baino aminoácidos lehen (4) fr datation par racémisation des Erradiokarbono-datazioan, data bat acides aminés K.o. 1950. urtea erreferentziatzat en amino acids racemization dating; hartuta kalkulatu dela adierazten duen amino-acid racemization age esamoldea. method es BP; Before Present; AP; antes del Anno Domini Presente Ik. K.o. fr BP; Before Present; avant le Présent 170 en BP; Before Present arkeomagnetismo bidezko data kalibratu datazio (4) Ik. kal Sutan egositako pieza buztindunekin erabiltzen den datazio absolutuko 173 teknika. Piezak teknika bereziekin datazio (4) berotuz, egosi zirenean nagusi zen es datación eremu magnetikoa identifikatzean fr datation datza. en dating es datación por arqueomagnetismo fr datation archéomagnétique en archaeomagnetic dating

33 Arkeologia

174 eguzkiaren araberako eskala datazio absolutu (4) kronologiko Iraganeko gertaera, aztarna arkeologiko Ik. eguzkiaren araberako kronologia- edo bestelako fenomeno baten adina eskala zenbakizko denbora-unitatetan 178 zenbatesten duen datazioa, haren ezaugarri fisikoetan edo kimikoetan eguzkiaren araberako oinarrituz egiten dena. kronologia-eskala (4) es datación absoluta Sin. eguzkiaren araberako eskala fr datation absolue kronologiko (4) en absolute dating Eguzki-urtea unitatetzat duen kronologia-eskala absolutua. 175 es escala cronológica solar datazio erlatibo (4) fr échelle chronologique solaire Iraganeko gertaerek, aztarna en solar timescale arkeologikoek edo bestelako fenomenoek elkarrekiko duten 179 hurrenkera kronologikoa finkatzen elektroi-spinaren duen datazioa. erresonantzia bidezko es datación relativa datazio (4) fr datation relative Sin. ESR bidezko datazio (4) en relative dating Aztarna bat eremu magnetiko baten eraginpean jarriz eremu magnetiko 176 horren noranzko bera hartzen duten datazio erradioaktibo (4) elektroiak hautematean datzan datazio Kanpo-eragingarririk gabe gorputz absolutuko teknika. baten atomo-nukleoa tamaina es datación por resonancia de espín txikiagoko nukleo bihurtzeko electrónico; datación por ESR prozesuan oinarritzen den datazio fr datation par résonance de spin absolutuko teknika. électronique es datación radioactiva en electron spin resonance dating fr datation radioactive; datation isotopique 180 en radioactive dating erradiokarbono-datazio (4) Sin. karbono-14 bidezko datazio (4) 177 Aztarna arkeologikoetan dagoen dendrokronologia (4) karbono-14 isotopoaren ehunekoa Zuhaitz-enborren eraztun zentrokideen neurtzean datzan datazio azterketan oinarritutako datazio erradioaktiboa. absolutuko teknika. es datación por radiocarbono; es dendrocronología método del carbono-14; método fr dendrochronologie del radiocarbono en dendrochronology fr datation par le carbone-14; datation au radiocarbone en carbon-14 dating; radiocarbon dating

34 Arkeologia

181 183 erradiokarbono-urte (4) fluor-datazio (4) es año radiocarbónico Sin. fluor bidezko datazio (4) fr année radiocarbone Ornodunen aztarna arkeologikoetako en radiocarbon year eta, bereziki, hezurretako fluor- edukia ehunekotan neurtzean datzan eskala kronologiko absolutu datazio erlatiboko teknika. Zenbat Ik. kronologia-eskala absolutu eta zaharragoa izan, orduan eta fluor- eskala kronologiko erlatibo kantitate handiagoa du aztarnak. Ik. kronologia-eskala erlatibo es datación por flúor fr méthode au fluor; datation au eskala kronologiko fluor erradiokarboniko en fluorine dating Ik. kronologia-eskala erradiokarboniko 184 ESR bidezko datazio K.a. (4) Ik. elektroi-spinaren erresonantzia Sin. Kristo aurretik (4); Kristo aurreko (4) bidezko datazio es a. C.; antes de Cristo 182 fr avant J.-C.; avant Jésus-Christ en BC; Before Christ fisio-aztarnen bidezko datazio (4) 185 Elementu solido bat ioiekin K.o. (4) bonbardatzean elementu horren Sin. Kristo ondoren (4); Kristo ondoko atomoetan ioiek uzten dituzten (4); AD (4); Anno Domini (4) aztarnetan oinarritzen den datazio es d. C.; después de Cristo absolutuko teknika, berez sortutako fr AD; Anno Domini aztarnen dentsitatearen eta en AD; Anno Domini induzitutako aztarnen dentsitatearen arteko ratioa neurtzen duena. 186 es datación por huellas de fisión kal (4) fr méthode de datation par traces Sin. data kalibratu (4) de fission es cal; fecha calibrada en fission-track dating fr cal; date calibrée en cal; calibrated date fluor bidezko datazio Ik. fluor-datazio 187 kalibrazio (4) Kronologia-eskala erradiokarbonikoko data bat eguzkiaren araberako kronologia-eskalara bihurtzea. es calibración fr calibration en calibration

35 Arkeologia

188 191 karbono-14 (4) kronologia-eskala erlatibo (4) Karbonoaren isotopo erradioaktibo Sin. eskala kronologiko erlatibo (4) naturala, pisu atomikoa 14 duena. Denboraren iragana neurtzeko Bizidunetan metatzen denez eta hil erabiltzen den eskala, gertaera ondoren galtzen hasten denez, haien prehistorikoen edo historikoen heriotza-data kalkulatzeko neurtzen da. segida ordenatuan oinarritzen dena. es carbono-14; radiocarbono Denboran zehar gertatu diren unearen fr carbone-14 arabera antolatzen dira elkarren artean en carbon-14 gertaera horiek. es escala cronológica relativa karbono-14 bidezko datazio fr échelle de chronologie relative Ik. erradiokarbono-datazio en relative timescale Kristo aurreko Ik. K.a. 192 kronologia-eskala Kristo aurretik erradiokarboniko (4) Ik. K.a. Sin. eskala kronologiko erradiokarboniko (4) Kristo ondoko Ik. K.o. Karbono-14aren neurketan oinarritutako kronologia-eskala Kristo ondoren absolutua. 1950etik hasi, eta Ik. K.o. kronologikoki ordena alderantzikatuan neurtzen du aztarna arkeologikoen 189 antzinatasuna. kronoestratigrafia (4) es escala cronológica radiocarbónica Estratu geologikoen hurrenkeraren eta fr étalonnage du temps du kokapenaren eta historia geologikoaren radiocarbone arteko erlazioa aztertzen duen jakintza. en radiocarbon timescale es cronoestratigrafía fr chronostratigraphie 193 en chronostratigraphy kronotipologia (4) Objektuen ezaugarri fisikoetan, 190 kulturaletan eta teknologikoetan, kronologia-eskala absolutu (4) eta ezaugarri horiek denboran zehar Sin. eskala kronologiko absolutu (4) izan duten eboluzioan oinarritutako Denboraren iragana abiapuntu datazio erlatiboko teknika; datazioan bakar batekiko neurtzeko erabiltzen erabiliko diren ezaugarri eta irizpide den eskala. Eskalaren abiapuntua bereizgarriak ezartzeko, erreferentziazko eta denboraren iragana neurtzeko corpusak osatzen dira ezaugarri erabilitako denbora-unitateak ez dira horiekin. erlatiboak. es cronotipología es escala cronológica absoluta fr chrono-typologie fr échelle chronologique absolue en chronotypology en absolute time scale

36 Arkeologia

194 197 mentsiokronologia (4) paleomagnetismo (4) Eraikuntza-materialen osaera eta Lurraren eremu magnetikoak iraganean neurriak aztertzean datzan datazio izandako bariazioak aztertzen dituen erlatiboa aztergai duen jakintza. jakintza, arrokek eta bestelako es mensiocronología material geologikoek eskaintzen duten fr mensiochronologie informazioan oinarritzen dena. en mensiochronology es paleomagnetismo fr paléomagnétisme nitrogeno bidezko datazio en palaeomagnetism Ik. nitrogeno-datazio 198 195 potasio-argon bidezko (4) nitrogeno-datazio datazio (4) Sin. nitrogeno bidezko datazio (4) Solidotzez sortutako material Ornodunen aztarna arkeologikoetan geologikoetan potasio-40 isotopoa eta, bereziki, hezurretan nitrogenoaren argon-40 bihurtzeko prozesuan ehunekoa neurtzean datzan datazio oinarritzen den datazio absolutuko erlatiboko teknika. Zenbat eta teknika. zaharragoa izan, orduan eta nitrogeno- es datación por potasio-argón kantitate txikiagoa du aztarnak. fr méthode potassium-argon; es datación por nitrógeno datation au potassium-argon fr analyse isotopique de l’azote en potassium-argon dating en nitrogen dating 199 OEL Ik. optikoki estimulatutako termolumineszentzia bidezko lumineszentzia datazio (4) Sin. TL bidezko datazio (4) 196 Aztarna batek berotutakoan igortzen duen lumineszentzia neurtzean datzan optikoki estimulatutako datazio absolutuko teknika. (4) lumineszentzia es datación por termoluminiscencia; Sin. OEL (4) datación por TL es luminiscencia estimulada fr datation par thermoluminescence ópticamente; LEO en thermoluminescence dating fr luminescence stimulée optiquement; LSO TL bidezko datazio en optically stimulated Ik. termolumineszentzia bidezko luminescence; OSL datazio oraina baino lehen uranio bidezko datazio Ik. BP Ik. uranio-datazio

37 Arkeologia

200 202 uranio-datazio (4) varva (4) Sin. uranio bidezko datazio (4) Glaziar-aintziretan urtebetean metatzen Ornodunen aztarna arkeologikoetan den sedimentu-geruza. eta, bereziki, hezurretan uranioaren es varva ehunekoa neurtzean oinarritzen den fr varve datazio erlatiboko teknika. Zenbat eta en varve zaharragoa izan, orduan eta uranio- kantitate handiagoa du aztarnak. es datación por uranio fr datation à l’uranium en uranium dating

201 uranio-torio bidezko datazio (4) Formazio karbonatodunetan uranio-238 isotopoa torio-230 bihurtzeko prozesuan oinarritzen den datazio erradioaktiboko teknika. es datación por uranio-torio fr datation par uranium-thorium en uranium-thorium dating

1.7. Kronologia

203 205 Abbeville aldi (4) Antzinaroa (4) es Abbevillense OHARRA: izen berezia izanda, forma fr Abbevillien mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan en Abbevillian behar da izen arruntaren deklinabidea dagokiola. 204 es Edad Antigua Acheul aldi (4) fr Antiquité es Achelense en Ancient Age fr Acheuléen en Acheulian 206 Antzinate Berantiarra (4) K.o. IV. mendetik K.o. VII. mendera arteko aroa. OHARRA: izen berezia izanda, forma mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan behar da izen arruntaren deklinabidea dagokiola. es Antigüedad Tardía fr Antiquité tardive en Late Antiquity

38 Arkeologia

207 211 Antzinate Klasikoa (4) Aurignac aldi (4) K.a. VI. mendetik K.o. III. mendera es Auriñaciense arteko aroa; bereziki, Grezia eta fr Aurignacien Erromari dagokiona. en OHARRA: izen berezia izanda, forma mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan 212 behar da izen arruntaren deklinabidea Azil aldi (4) dagokiola. es Aziliense es Antigüedad Clásica fr Azilien fr Antiquité classique en en Classical Antiquity 213 208 Behe Erdi Aroa (4) Aro Garaikidea (4) Sin. Erdi Aro Berantiarra (4) OHARRA: izen berezia izanda, forma OHARRA: izen berezia izanda, forma mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan behar da izen arruntaren deklinabidea behar da izen arruntaren deklinabidea dagokiola. dagokiola. es Edad Contemporánea es Baja Edad Media fr Époque contemporaine fr Bas Moyen Âge; Moyen Âge en Contemporary Age; Modern tardif Times en Late Middle Ages

209 214 aro historiko (4) Behe Paleolitoa (4) es periodo histórico OHARRA: izen berezia izanda, forma fr période historique mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan en historic period behar da izen arruntaren deklinabidea dagokiola. 210 es Paleolítico Inferior Aro Modernoa (4) fr Paléolithique inférieur OHARRA: izen berezia izanda, forma en Lower Palaeolithic mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan behar da izen arruntaren deklinabidea 215 dagokiola. Brontze Aroa (4) es Edad Moderna Burdin Aroaren aurreko aroa, fr Époque moderne brontzearen metalurgia zabaldu en Modern Age; Early Modern zenekoa. Times OHARRA: izen berezia izanda, forma mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan behar da izen arruntaren deklinabidea dagokiola. es Edad del Bronce fr Âge du bronze en

39 Arkeologia

216 220 Burdin Aroa (4) Epipaleolitoa (4) Brontze Aroaren ondorengo aroa, OHARRA: izen berezia izanda, forma burdinaren metalurgia zabaldu mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan zenekoa. behar da izen arruntaren deklinabidea OHARRA: izen berezia izanda, forma dagokiola. mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan es Epipaleolítico behar da izen arruntaren deklinabidea fr Épipaléolithique dagokiola. en Epipalaeolithic es Edad del Hierro fr Âge du fer Erdi Aro Berantiarra en Iron Age Ik. Behe Erdi Aroa Erdi Aro Goiztiarra 217 Ik. Goi Erdi Aroa Châtelperron aldi (4) es Châtelperroniense 221 fr Châtelperronien Erdi Aroa (4) en Châtelperronian OHARRA: izen berezia izanda, forma mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan 218 behar da izen arruntaren deklinabidea Eneolitoa (4) dagokiola. Sin. Kalkolitoa (4); Kobre Aroa (4) es Edad Media Neolitoaren eta Brontze Aroaren arteko fr Moyen Âge aroa, kobrearen metalurgia zabaldu en Middle Ages zenekoa. OHARRA: izen berezia izanda, forma 222 mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan Erdi Paleolitoa (4) behar da izen arruntaren deklinabidea OHARRA: izen berezia izanda, forma dagokiola. mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan es Calcolítico; Eneolítico; Edad del behar da izen arruntaren deklinabidea Cobre dagokiola. fr Chalcolithique; Énéolithique; es Paleolítico Medio Âge du cuivre fr Paléolithique moyen en ; Eneolithic; Copper en Middle Palaeolithic Age 223 219 Goi Erdi Aroa (4) Epigravettiarra (4) Sin. Erdi Aro Goiztiarra (4) es Epigravetiense OHARRA: izen berezia izanda, forma fr Épigravettien mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan en ; Epi- behar da izen arruntaren deklinabidea dagokiola. es Alta Edad Media fr Haut Moyen Âge en Early Middle Ages

40 Arkeologia

224 228 Goi Paleolitoa (4) Harri Aroa (4) OHARRA: izen berezia izanda, forma Historiaurreko aroa, gizakia metalak mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan lantzen hasi aurrekoa. Paleolitoa, behar da izen arruntaren deklinabidea Mesolitoa eta Neolitoa hartzen ditu dagokiola. barnean. es Paleolítico Superior OHARRA: izen berezia izanda, forma fr Paléolithique supérieur mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan en Upper behar da izen arruntaren deklinabidea dagokiola. Gravette aldi es Edad de Piedra Ik. Gravettiarra fr Âge de la Pierre en 225 Gravettiarra (4) 229 Sin. Gravette aldi (4) Helade aldi (4) es Gravetiense Greziako Brontze Aroa. fr Gravettien es Heládico en Gravettian fr Helladique en Helladic 226 Hallstatt kultura (4) 230 es cultura de Hallstatt historiaurre (4) fr culture de Hallstatt es prehistoria en Hallstatt culture fr préhistoire en 227 Hamburgarra (4) Kalkolitoa Sin. Hamburgeko kultura (4) Ik. Eneolitoa es Hamburgiense fr culture de Hambourg; 231 Hambourgien kanpai-formako ontziaren en Hamburgian; Hamburg culture kultura (4) es cultura del vaso campaniforme Hamburgeko kultura fr culture campaniforme Ik. Hamburgarra en bell beaker culture

232 Klakton aldi (4) Britania Handiko eta Europa Erdialdeko zenbait zonatako Behe Paleolitoko fasea, Mindel eta Riss glaziazioen artekoa. es Clactoniense fr Clactonien en

41 Arkeologia

Kobre Aroa 238 Ik. Eneolitoa Mesolitoa (4) OHARRA: izen berezia izanda, forma 233 mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan kronokultura (4) behar da izen arruntaren deklinabidea es cronocultura dagokiola. fr chronoculture es Mesolítico en chronoculture fr Mésolithique en 234 kutxatila-zelaien kultura (4) 239 es cultura de los campos de urnas Minos aldi (4) fr culture des champs d’urnes Kretako Brontze Aroko fasea, K.a. en urnfield culture 2700. eta K.a. 1100. urteen artekoa. es Minoico 235 fr Minoen (4) La Tène kultura en Minoan es cultura de La Tène fr culture de La Tène 240 en La Tène culture Mizenas aldi (4) es Micénico 236 fr Âge mycénien (4) Madeleine aldi en Mycenaean age Europako Goi Paleolitoko fasea, K.a. 16000. eta K.a. 12000. urteen artekoa. 241 es Magdaleniense; Periodo Moustier aldi (4) Magdaleniense es Musteriense fr Magdalénien fr Moustérien en ; Magdalenian en period 242 237 Neolitoa (4) Maglemose aldi (4) Harri Aroaren azken aroa, Mesolitoaren Ipar Europako Epipaleolitoko fasea, eta Eneolitoaren artekoa. K.a. 6800. eta K.a. 5000. urteen OHARRA: izen berezia izanda, forma artekoa. mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan es Maglemosiense behar da izen arruntaren deklinabidea fr Maglemosien dagokiola. en Maglemosian; Maglemosean es Neolítico fr Néolithique; Âge néolithique en ; Neolithic ageKUATEER

Olduvai aldi Ik. Olduwai aldi

42 Arkeologia

243 246 Olduwai aldi (4) Périgord aldi (4) Sin. Olduvai aldi (4) es Perigordiense es Olduvayense fr Périgordien fr Oldowayen en Perigordian en age; Oldowan 247 244 Solutre aldi (4) Paleolitoa (4) es Solutrense Mesolitoaren aurreko aroa, Europan fr Solutréen duela milioi bat urte eta 12.000 urte en ; Solutrian artean datatzen dena. OHARRA: izen berezia izanda, forma 248 mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan Széléta aldi (4) behar da izen arruntaren deklinabidea es Szeletiense dagokiola. fr Szélétien es Paleolítico en fr Paléolithique en Palaeolithic 249 Ziklade aldi (4) 245 Ziklade uharteetako Brontze Aroko protohistoria (4) fasea, K.a. 2600. eta K.a. 1000. urteen Herri baten historiari dagokionez, artekoa. herri horrek lekukotza idatzia utzi es Cicládico aurreko aldia, beste herri batzuen iturri fr culture cycladique idatzietatik ezagut daitekeena. en Cycladic; Cycladic culture es protohistoria fr protohistoire en protohistory

1.8. Klimatologia

250 251 Azken Maximo Glaziarra (4) Behe Pleistozenoa (4) Azken glaziazioan izotz-geruzek OHARRA: izen berezia izanda, forma hedadurarik handiena izan zuten aldia. mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan OHARRA: izen berezia izanda, forma behar da izen arruntaren deklinabidea mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan dagokiola. behar da izen arruntaren deklinabidea es Pleistoceno Inferior dagokiola. fr Pléistocène inférieur es Último Máximo Glacial en Lower Pleistocene fr Dernier Maximum Glaciaire en Last Glacial Maximum

43 Arkeologia

252 255 Dansgaard-Oeschger gertaera (4) estadial (4) Azken glaziazioan birritan gertatutako Izotz-aro bateko denboraldia, bero-oszilazio laburretako bakoitza. tenperaturak jaitsi eta izotz-geruzek es evento Dansgaard-Oeschger hedadura handiagoa hartzen fr événement de Dansgaard- dutenekoa. Oeschger es estadial en Dansgaard-Oeschger event fr stadiaire en stadial; stade 253 Erdi Aroko Beroaldia (4) 256 Sin. Erdi Aroko Optimo Klimatikoa (4) fase interglaziar (4) Erdi Aroan glaziarren hedadura Sin. glaziazio arteko aldi (4) murriztu zeneko denboraldi epela. Bi izotz-aroren arteko denboraldia, Klimatologiak ez ditu oraingoz argitu izotz-arokoa baino klima epelagokoa. aro honen hasiera- eta amaiera-datak. Fase interglaziarretan, izotz-geruzen OHARRA: izen berezia izanda, forma azalera murriztu egiten da, eta klima mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan epeletako landare-motak ugaltzeko behar da izen arruntaren deklinabidea baldintzak gertatzen dira. dagokiola. es periodo interglaciar es Periodo Cálido Medieval; fr interglaciaire; période Óptimo Climático Medieval interglaciaire fr Période Chaude Médiévale; Petit en interglacial; interglacial period Optimum climatique en Medieval Warm Period; Medieval 257 Climate Optimum glaziazio (4) Erdi Aroko Optimo es glaciación fr glaciation Klimatikoa Ik. Erdi Aroko Beroaldia en glaciation

254 glaziazio arteko aldi Ik. fase interglaziar Erdi Pleistozenoa (4) OHARRA: izen berezia izanda, forma 258 mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan Goi Pleistozenoa (4) behar da izen arruntaren deklinabidea OHARRA: izen berezia izanda, forma dagokiola. mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan es Pleistoceno Medio behar da izen arruntaren deklinabidea fr Pléistocène moyen dagokiola. en Middle Pleistocene es Pleistoceno Superior fr Pléistocène supérieur en Upper Pleistocene

44 Arkeologia

259 263 Heinrich gertaera (4) Izotz Aro Txikia (4) Azken glaziazioan Ipar Atlantikoko Erdi Aroko Beroaldiaren ondoren glaziarretatik icebergak banandu Europan, Ipar Amerikan eta Asian eta itsas maila igo zeneko aldietako gertatu zen hotzaldia. bakoitza. OHARRA: izen berezia izanda, forma es evento Heinrich mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan fr événement de Heinrich behar da izen arruntaren deklinabidea en Heinrich event dagokiola. es Pequeña Edad del Hielo 260 fr Petit Âge glaciaire Holozenoa (4) en Little Ice Age Kuaternarioko bigarren eta azken epoka, Pleistozenotik hasi eta gaur artekoa. 264 OHARRA: izen berezia izanda, forma izotz-aro (4) mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan es periodo glaciar; época glacial behar da izen arruntaren deklinabidea fr période glaciaire; âge glaciaire dagokiola. en glacial period; ice age es Holoceno; Posglacial fr Holocène 265 en Kuaternarioa (4) Duela bi milioi urtetik gaur egun 261 arteko aro geologikoa. interrestadial (4) OHARRA: izen berezia izanda, forma Izotz-arokoa baino klima epelagoko mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan denboraldia, bi izotz-aroren artekoa; behar da izen arruntaren deklinabidea benetako fase interglaziar bat ez bezala, dagokiola. beroegia edo hotzegia da egungo es Cuaternario landare-motak ugal daitezen. fr Quaternaire; Anthropozoïque es interestadial en Quaternary; Quaternary Period fr interstadiaire en interstadial 266 Pleistozenoa (4) 262 Kuaternarioko lehen epoka, isotopo-estadio (4) Holozenora arte iraun zuena. Hotz- edo bero-estadioa, itsas hondoko OHARRA: izen berezia izanda, forma eta kasko polarretako sedimentuen mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan oxigeno-16 eta oxigeno-18 isotopoen behar da izen arruntaren deklinabidea edukian oinarrituz definitua. dagokiola. es estadio isotópico es Pleistoceno fr stade isotopique fr Pléistocène en isotope stage en Pleistocene

45 Arkeologia

267 Tardiglaziarra (4) Pleistozenoaren azken fasea, Holozenoaren aurrekoa. OHARRA: izen berezia izanda, forma mugatuan dago. Hala ere, kontuan izan behar da izen arruntaren deklinabidea dagokiola. es Tardiglaciar; Tardiglacial fr Tardiglaciaire en Late Glacial

1.9. Arkeometria eta beste kuantifikazio-teknika batzuk

268 270 absortzio atomiko bidezko aztarna-kopuru (4) espektrometria (4) Sin. AK (4) Espektroskopian oinarritutako es número de restos; NR analisi-mota, atomizatutako lagin fr nombre de restes; NR batek xurgatzen duen erradiazio- en number of remains; NR energia neurtuz lagin horretan dauden elementu kimikoak aztertzeko 271 erabiltzen dena. Lagina soluzio batean banakoen gutxieneko kopuru (4) atomizatu ohi da sugar baten gainean. Aztarnategi batean aurkitutako es espectrometría por absorción elementu jakin baten aztarna- atómica kopurutik abiatuz gutxienez zenbat fr spectrométrie d’absorption banako aurkitu diren adierazten atomique duen zenbakia. Espezie bereko bi en atomic absorption spectrometry hezur aurkitzen direnean, ezin bada frogatu bi banakorenak direla, banako AK bakarrarenak direla ulertzen da. Gaur Ik. aztarna-kopuru egun, beste elementu batzuk ere aktibazio atomikoko analisi kuantifikatzeko erabiltzen da, bereziki Ik. neutroi-aktibazioko analisi zeramikan. es número mínimo de individuos; 269 NMI arkeometria (4) fr nombre minimum d’individus; Azterketa arkeologikoetan metodo NMI zientifikoak (bereziki fisikako eta en minimum number of kimikako metodoak) erabiltzen dituen individuals; MNI teknika-multzoa. es arqueometría fr archéométrie en archaeometry

46 Arkeologia

272 275 ekorketako mikroskopio ontzi-baliokide zenbatetsi (4) elektroniko (4) es equivalente de vasija estimado Sin. mikroskopio elektroniko fr nombre d’équivalents-vases eskaneatzaile (4) en estimated vessels equivalent es microscopio electrónico de barrido; microscopio electrónico 276 de escáner osteometria (4) fr microscope électronique à Hezurren neurriak aztertzen dituen balayage jakintza. en scanning electron microscope; es osteometría SEM fr ostéométrie en osteometry 273 espektroskopia (4) 277 Erradiazio elektromagnetikoaren X izpien difrakzio-analisi (4) eraginez sortutako espektroak Sin. X izpien espektrometria (4) neurtzeko teknika, objektuetako es análisis de difracción de rayos X elementu kimikoak identifikatzeko fr diffractométrie de rayons X; erabili ohi dena. spectrométrie de rayons x es espectroscopia en X-ray diffraction analysis; X-ray fr spectroscopie spectrometry en spectroscopy X izpien espektrometria mikroskopio elektroniko Ik. X izpien difrakzio-analisi eskaneatzaile 278 Ik. ekorketako mikroskopio elektroniko X izpien fluoreszentzia (4) Espektroskopian oinarritutako analisi- 274 mota, X izpiekin bonbardatutako lagin neutroi-aktibazioko analisi (4) baten fluoreszentzia neurtuz lagin Sin. aktibazio atomikoko analisi (4) horretan dauden elementu kimikoak Arkeometriako teknika, aztergai aztertzeko erabiltzen dena. diren laginak irradiatzean datzana. es fluorescencia de rayos X Objektu metalikoetako elementuak fr fluorescence X identifikatzeko eta neurtzeko en X-ray fluorescence erabiltzen da. es análisis de activación atómica; NAA; análisis de activación neutrónica fr analyse par activation neutronique en neutron activation analysis; NAA

47 Arkeologia

2. INDUSTRIAK 2.1. Harri-industria

279 285 aitzur (4) aurpegibiko (4) es azada Nukleo osoa aurpegi bietatik landuz fr houe lortutako harrizko lanabesa, almendra- en hoe formakoa. Sarritan, beheko partea landu gabea du, eskuz hobeto heltzeko. 280 es bifaz aizkora leundu (4) fr biface es hacha pulimentada; hacha pulida en biface fr hache polie en polished 286 bek (4) 281 Harri landuzko lanabesa, ertz berean ardatz-eraztun (4) angelu desberdineko bi sakonune Sin. txaonda (4) dituena. es fusayola; tortera es bec fr fusaïole fr bec en spindle whorl en bec

282 287 (4) arrabota (4) bi aurpegiko ebakigailu Zura marruskatzeko erabil daitekeen Bi aurpegietatik landutako harrizko harri landuzko lanabesa. lanabesa. es cepillo es tajador compuesto; tajador fr rabot bidireccional; fr tranchoir biface en rabot en chopping tool; bifacial 283 chopper arragoa (4) Ik. ebakigailu es crisol fr creuset 288 en crucible ebakigailu (4) Sin. chopper (4) 284 Alde bakarretik landutako harrizko arrakalatzaile (4) lanabesa. es hendedor; hachereau; hendidor es chopper; tajador simple fr hachereau fr chopper; couperet en en chopper

48 Arkeologia

289 294 ehungailu-pisu (4) harri-printza (4) es pesa de telar; pondera Nukleo batetik erauzitako harri-zati fr poids de métier à tisser txikia. en loom weight es lasca; flake fr éclat 290 en eolito (4) Pleistozenoaren aurreko edo oso 295 hasierako harri-zatia, harri landuaren harri-xafla (4) itxurakoa. Gaur egun, uste da eolitoak Laukizuzen-formako harri landuzko ez zituela gizakiak landu, baizik eta lanabesa. naturak eraldatuak direla. es lámina es eolito fr lame fr éolithe en en eolith 296 291 igitai-hortz (4) erraklet (4) es diente de hoz; elemento de hoz Harri-printza, ertzaren alde batean edo fr élément de faucille bietan hainbat ukitu latz dituena. en flint sickle teeth es rasqueta; raclette jaurtigailu-buru fr raclette Ik. jaurtigailu-punta en raclette 297 292 jaurtigailu-punta (4) errekarri landu (4) Sin. jaurtigailu-buru (4) Ezagutzen den harri landuzko lanabes- Mutur zorrotz bat duen harri landuzko mota zaharrena, errekarri baten lanabesa, jaurtigailu baten muturrean aldeetako bati harri-printzak erauziz jartzekoa. egindakoa. Harri landuen teknika es punta de proyectil hobetzearekin batera, ebakigailuak eta fr pointe de projectile bi aurpegiko ebakigailuak sortu ziren. en projectile-head; es canto tallado fr galet aménagé 298 en pebble tool karrakailu (4) es raedera 293 fr grattoir fusil-suharri (4) en Suharrizko pieza taillatua, su-armetan txinparta sortzeko erabiltzen zena. 299 es piedra de fusil; pedernal kolpekari (4) fr pierre à fusil Harria eta hezurrak kolpeka lantzeko en gun flint tresna. es percutor fr percuteur en hammer; striker

49 Arkeologia lanabes litiko 305 Ik. tresna litiko monolito (4) Harri bakarrez egindako monumentua. 300 es monolito Levallois teknika (4) fr monolithe Harriak lantzeko teknika; batez ere, en monolith Erdi Paleolitoko Moustier aldiko zenbait taldek erabilitakoa. Nukleoa 306 prestatuz, lortu nahi den printza edo Moustier aldiko punta (4) punta osorik edo amaituta erauzteko Moustier aldian harri-printza batez balio du. egindako lanabesa, hiruki-formakoa; es técnica levalloisiense glaziaziorik gabeko Eurasiako eremu fr technique Levallois gehienetan, Ekialde Hurbilean eta Ipar en Afrikan aurkitu dira Moustier aldiko puntak. 301 es punta musteriense marruska (4) fr point moustérien es raspador en Mousterian point fr en scraper; racloir 307 (4) 302 nukleo Harri landu bat egiteko erabiltzen megalito (4) den jatorrizko harria; kolpe edo presio Harri handiz egindako monumentu bidez zati txikiagoak erauzten zaizkio prehistorikoa. nukleoari. es megalito es núcleo fr mégalithe fr noyau en en core; nucleus

303 308 (4) opaitzur (4) Zutikako harri luze batez egindako Sin. zeio (4) megalitoa. Aizkora-itxurako lanabesa, luzetarako es menhir sekzio asimetrikoa duena. fr menhir es azuela en menhir fr herminette en 304 mikrolito (4) 309 Harri landuz egindako lanabes txikia. ortostato (4) es microlito Zutikako harlauza handia; bereziki, fr microlithe hilobi-monumentuetan erabilia. en es ortostato fr orthostate en orthostat

50 Arkeologia

310 314 perkusio-erraboil (4) ukitu (4) Konkor konbexua duen printzaren Harri baten ertzean kolpe edo presio azpialdeko zatia, nukleotik harri- bidez harri-zati txikiak erauziz printza erauztearen ondorioz sortua. egindako marka. es bulbo de percusión es retoque fr bulbe de percussion fr retouche en bulb of percussion en retouching

311 zeio Ik. opaitzur sabel (4) Pieza baten gorputzaren zati handi eta 315 nabarmenena. es galbo; panza zulagailu (4) fr panse Bi angelu desberdineko sakonune bana en body; belly duen beka, bata 45 gradutik gorakoa eta bestea ia 45 gradukoa. silex es perforador Ik. suharri fr perçoir en borer 312 suharri (4) 316 Sin. silex (4) zulakaitz (4) es sílex; pedernal es buril fr pierre à feu; silex fr en flint; silex en burin

313 317 (4) tresna litiko zulakaitz-kolpearen teknika (4) Sin. lanabes litiko (4) Harriak landuz zulakaitzak lortzeko es útil lítico teknika. fr outil lithique es golpe de buril; técnica del golpe en de buril txaonda fr éclat de burin Ik. ardatz-eraztun en burin spall; burin blow technique

51 Arkeologia

2.2. Zeramika ale buztinola Ik. bihi Ik. eltzetegi almaiz 324 Ik. motrailu dekorazio aplikatu (4) es decoración aplicada 318 fr décoration appliquée anfora (4) en applied decoration es ánfora fr amphore 325 en amphora dekorazio ebakidun (4) es decoración incisa 319 fr décor incisé berdintze (4) en incised decoration es alisado fr lissage 326 en smoothing dekorazio eszisiodun (4) es decoración excisa 320 fr décor excisé bihi (4) en excised decoration Sin. ale (4) es cuenta; abalorio 327 fr perle dekorazio inprimatu (4) en bead es decoración impresa fr décor imprimé 321 en printed decoration bizkotxo (4) Beiradurarik gabeko buztin errea. 328 es bizcocho dekorazio margotu (4) fr biscuit es decoración pintada en biscuit ware; bisque ware fr décor peint en painted decoration 322 329 bol (4) es cuenco dekorazio orraztu (4) fr bol es decoración peinada en bowl fr décoration peignée en combed decoration 323 330 Boquique zeramika (4) es cerámica de Boquique eltze (4) fr céramique Boquique Sin. lapiko (4) en Boquique es olla fr pot; marmite en pot; stew-pot

52 Arkeologia eltzegintza-lantegi 335 Ik. eltzetegi erruletatu (iz.) (4) Arrabol batez zerrenda bat markatuz 331 egindako irudi apaingarria. (4) eltzetegi es ruleteado Sin. eltzegintza-lantegi (4); buztinola (4) fr rouletté; impression par es ollería; alfar roulement fr usine de poterie; atelier de potier en rouletting en pottery factory; potter’s workshop; pottery 336 engalba ertz (4) Ik. engobe es borde fr bord 332 en rim engobe (4) Sin. engalba (4) 337 Egoera likidoan dagoen buztina. espatulatze (4) Normalean, buztinezko gainazal bati Zeramika-piezen gainazala espatula aplikatzen zaio -oro har, larruaren batez leuntzeko teknika. trinkotasuna duenean- kolorea eta es espatulado testura emateko. fr raclage es engobe en squeegeeing fr engobe 338 en engobe estalki (4) 333 es tapa erreketa erreduzitzaile (4) fr couvercle Erregaiak eskatzen duenarekin en lid alderatuta oxigeno gutxiegi duen hari atmosferan edo labearen barne- Ik. kordoi ingurunean egiten den erreketa; kolore grisaxka ematen dio bizkotxoari. 339 es cocción reductora helduleku (4) fr cuisson réductrice es asa en reducing firing fr anse en handle 334 erreketa oxidatzaile (4) 340 Erregaiak eskatzen duenarekin hondo (4) alderatuta oxigeno gehiegi duen Oinik gabeko piezen beheko aldea. atmosferan edo labearen barne- es fondo ingurunean egiten den erreketa; kolore fr fond gorrixka ematen dio bizkotxoari. en base es cocción oxidante fr cuisson oxydante en oxiding firing

53 Arkeologia

341 346 kanpai-formako ontzi (4) loza (4) es vaso campaniforme Tenperatura ertaineko pasta zuri fr gobelet campaniforme karedun eta porotsua. en bell beaker es loza fr faïence 342 en faience; earthenware kaolin-pipa (4) Sin. lurrezko pipa (4) lurrezko pipa Ik. kaolin-pipa es pipa de caolín fr terre de pipe; pipe de kaolin 347 en kaolin pipe; china clay pipe lusuil (4) 343 es cántaro fr cruche (4) koipegabetzaile en pitcher Plastikotasun txikiko materiala, buztinei edo buztin-nahasteei moko plastikotasuna eta koipe-edukia Ik. mutur murrizteko gehitzen zaiena. es desengrasante; desgrasante 348 fr dégraissant molde (4) en opening material es molde fr moule 344 en mould kordoi (4) Sin. hari (4) 349 Hari lehorraren bidezko dekorazioa, mosaiko (4) Erdi Aroko zeramika islamiarrean Pieza txikiek osatutako dekorazio- erabiltzen zena. lana. Piezak diseinu edo marrazki es cordón bat osatzeko moduan kokatzen dira fr corde gainazal baten gainean. en cord; rib es mosaico fr mosaïque 345 en mosaic kordoi-zeramika (4) 350 es cerámica cordada fr céramique cordée motrailu (4) en corded ware Sin. almaiz (4) es mortero lapiko fr mortier Ik. eltze en mortar

54 Arkeologia

351 357 mutur (4) portzelana (4) Sin. moko (4) Funtsean kaolinak, silizeak eta urgarri Likidoak isurtzeko balio duen ontzi pixka batek osatutako pasta tenperatura baten ertzeko alderdia, moko-itxura altuan erretzean lortzen den zeramika izan ohi duena. zuri eta zeharrargia. es vertedor; vertedera; pico; pitorro es porcelana fr bec fr porcelaine en spout en porcelain

352 358 oin (4) suburdina (4) Pieza askok oinarrian izaten duten es morillo elementua, piezaren gorputza haren fr chenet azpian dagoen gainazalarekiko altxatzen en andiron duena. es pie 359 fr pied terra sigillata (4) en foot Sin. TS (4) es terra sigillata; TS 353 fr terra sigillata; TS pareta fineko zeramika (4) en terra sigillata; TS; Samian ware es cerámica de paredes finas fr céramique à parois fines 360 en thin-walled pottery tesela (4) es tesela 354 fr tesselle; tessère pasta (4) en tessera Buztinak, mineralek eta beste material batzuek osatutako nahaste gordina. 361 es pasta tina (4) fr pâte Sin. treska (4) en clay body; paste Ura, ardoa edo olioa edo antzeko likidoak kontserbatzeko ontzi handia, 355 azal leunekoa eta beiradurarik gabea. pitxer (4) Ildaska, kordoi edo hatz-marka bidezko es jarro dekorazioa izan ohi du. fr pichet es tina; orza; tinaja en jar fr jarre en large jar 356 treska (4) plater Ik. tina es plato fr assiette TS en plate Ik. terra sigillata

55 Arkeologia

362 365 ukendu-ontzi (4) zeramika-ontzi (4) es ungüentario es vasija de cerámica fr unguentarium fr récipient céramique; vase en unguentarium céramique en ceramic vessel 363 zeramika (4) 366 es cerámica zigilu bidezko dekorazio (4) fr céramique es estampillado en pottery; ceramics fr décor estampé en stamped decoration 364 zeramika kardial (4) es cerámica cardial fr céramique cardiale en cardium pottery

2.3. Metal-industria

367 370 aleazio (4) belarri (4) es aleación Belarri-formako heldulekua. fr alliage es oreja en alloy fr oreille en ear 368 arkeometalurgia (4) 371 Antzinako zibilizazioen metalgintzako bozelketa (4) lanak metodologia arkeologikoen bidez es repujado aztertzen dituen jakintza. fr gaufrage es arqueometalurgia en embossing fr archéométallurgie en archaeometallurgy 372 daga (4) 369 es daga arpeu (4) fr dague Aingura txikia, lau haginekoa. en dagger es rezón fr grappin 373 en grapnel gerriko-plaka (4) es placa de cinturón fr plaque de ceinture en belt plaque

56 Arkeologia

374 380 iltze (4) metalurgia (4) es clavo Sin. metalgintza (4) fr clou es metalurgia en nail fr métallurgie en metallurgy 375 intsentsu-ontzi (4) 381 es incensario; turíbulo pilum (4) fr encensoir Erromatarren garaiko arma astuna, en censer; thurible xabalina-itxurakoa. es pilum 376 fr pilum jaurtigai (4) en pilum es proyectil fr projectile 382 en projectile soliferreum (4) Soilik burdinaz egindako lantza; batez 377 ere, iberiarren garaikoa. kanoi (4) es soliferreum es cañón fr soliferreum fr canon en soliferreum en canon 383 378 tatxet (4) lingote (4) es tachuela Sin. totxo (4) fr broquette es lingote en tack fr lingot en lingot; ingot 384 toreutika (4) metalgintza Metal bigunen gainean zizelkatze- eta Ik. metalurgia bozelketa-lanak egiteko artea. es toréutica 379 fr toreutique (4) metalografia en toreutics Metalen eta metal-aleazioen konposizioa eta egitura aztertzen dituen jakintza. totxo es metalografía Ik. lingote fr métallographie en metallography

57 Arkeologia

2.4. Hezur-industria

385 390 adar (4) azagaia (4) es asta; cuerno Azkon-moduko jaurtigailu txikia, fr corne; buah hezurrez edo adarrez egindakoa. en horn; antler es azagaya fr sagaie 386 en assegai aginte-makila (4) Sin. makila zulatu (4) banatzaile Oreinen edo elur-oreinen adarrez Ik. urruntzaile egindako pieza prehistoriko luzanga; bultzagailu neurri handiko zulo bat edo gehiago Ik. propultsatzaile ditu, eta irudi geometrikoz edo animalia-irudiz apaindua egon ohi da. 391 es bastón de mando; bastón buru-orratz (4) perforado es alfiler fr bâton de commandement; bâton fr épingle percé en pin en perforated baton; pierced antler rod 392 dado (4) 387 es dado akabera-ziri (4) fr dé Ukituak emateko lanabes luzanga. en die es retocador fr retoucher 393 en pressure flaker espatula (4) Lanabes luzanga eta zapala, mutur 388 bat zorrotza izaten duena eta bestea, amu (4) heldulekua, biribildua. es anzuelo es espátula fr hameçon fr spatule en fishing hook en spatula

389 ezten arpoi (4) Ik. puntzoi Sin. arrankazi (4) es arpón 394 fr harpon falka (4) en es cuña fr coin arrankazi en wedge Ik. arpoi

58 Arkeologia

395 401 hagaxka (4) propultsatzaile (4) es varilla Sin. bultzagailu (4) fr tige Haga-formako armen jaurtiketan, en stem armaren irismena handiagotzeko gailu luze eta estua, jaurtitzailearen besoaren 396 luzapen artifizial gisa erabiltzen zena. kriseilu (4) Mutur batean kako-forma du, eta es candil bestean hatzarekin eusteko moduko fr lampe à huile zulo bat. Kakoak lantzaren oinari en oil lamp eusten dio jaurtiketaren unean. es propulsor leuntzaile fr atlatl; propulseur Ik. txartatzaile en -thrower; atlatl 397 402 lisatzaile (4) puntzoi (4) Garatu gabeko lanabes luzanga, mutur Sin. ezten (4) bat biribildua izan ohi duena. Garatu gabeko lanabes luzanga, estua es alisador eta zorrotza, zulo txikiak egiteko fr lissoir modukoa. en smoothing tool; smoothing-tool es lezna; punzón makila zulatu fr foret; poinçon Ik. aginte-makila en awl

398 403 orein-adar punta (4) txartatzaile (4) es candil de ciervo Sin. leuntzaile (4) fr andouiller; époi es bruñidor en antler point; tine fr brunissoir en burnisher; polisher 399 orratz (4) 404 es aguja urruntzaile (4) fr aiguille Sin. banatzaile (4) en needle V formako bi zulo dituen apaingarri prehistorikoa, botoi edo larako gisakoa. 400 es separador paleta (4) fr écarteur Harrizko edo hezurrezko lanabes en retractor zapala, pintura, kosmetikoak eta abar nahasteko modukoa. 405 es paleta zizel (4) fr palette es cincel en palette fr ciseau en

59 Arkeologia

2.5. Beira-industria

406 410 beira-pasta (4) irabiagailu (4) es pasta de vidrio; pasta vítrea Beirazko hagaxka zilindrikoa, fr pâte de verre kosmetikoak edo bestelako gaiak en vitreous paste nahasteko modukoa. es agitador 407 fr agitateur beira-puzte (4) en stirring-rod Hodi-moduko haga batetik putz eginez beira-masa bat airez puztea. 411 es soplado irideszentzia (4) fr soufflage es iridiscencia; irisación en blowing fr irisation en iridescence 408 botila merkurial (4) 412 Botila-formako beirazko ontzia, kameu-beira (4) erromatarren garaikoa, maiz Kolore desberdineko hainbat geruza merkataritzaren jainkoa irudikatzen dituen beira; gainazaleko geruza irudi duena. erliebedunekin landu ohi da. es botella mercurial es vidrio camafeo fr bouteille Mercure fr cameo-glass en mercurial bottle en cameo glass

409 413 harea-nukleoaren teknika (4) millefiori (4) Hareazko nukleo bat beira-pastaz Mosaiko-itxurako beira, kolore inguratuz ontzi txikiak egiteko teknika. desberdineko piezak batuz egindakoa. es técnica del núcleo de arena; es millefiori técnica del núcleo previo fr millefiori fr technique de l’enduction sur en millefiori noyau en sand-core technique

60 Arkeologia

2.6. Epigrafia

414 419 aktuario (4) erdiuntzial (4) es actuario Eskuz idatzitako karaktere biribilkatua, fr actuaire erromaniko berantiarreko alfabeto en actuary latinoan erabiltzen zena. es semiuncial 415 fr semi-onciale anepigrafiko (izond.) (4) en semi-uncial Idazkunik ez duena. es anepigráfico 420 fr muet; anépigraphe etzan (4) en mute; anepigraphic es cursiva fr cursive 416 en cursive; cursive type (4) apex 421 Bokal gaineko diakritikoa, idazkun (4) latinoetan bokala luzea dela adierazten formula Idazkunetan errepikatzen den esaldia duena. edo laburtzapen-multzoa. es ápex es fórmula fr apex fr formule en apex en formula 417 422 (4) epigrafe formulario (4) Sin. idazkun (4); inskripzio (4) Inskripzioak idazteko erabilitako Pertsona edo gertaera baten omenez formula-bilduma. euskarri iraunkor batean grabatutako es formulario testua. fr formulaire es epígrafe; inscripción en formulary fr épigraphe; inscription en epigraph; inscription 423 grafito (4) 418 Inor oroitzeko asmorik gabe egindako epigrafia (4) testua edo irudia, euskarri iraunkor Idazkunak aztertzen dituen jakintza. batean grabatua. es epigrafía es grafito fr épigraphie fr graffito en epigraphy en graffito

61 Arkeologia

424 428 hilobi-harri (4) letra larri (4) Hilobiaren gainean jartzen den harri Sin. maiuskula (4) zabala, hildakoaren omenez idazkunen es capital; mayúscula bat izan ohi duena. fr capitale; majuscule es lápida sepulcral en capital; uppercase fr pierre tombale en gravestone 429 lotura (4) hilobi-lauda Bi letra edo gehiago karaktere Ik. lauda epigrafiko bakarrean elkartzen diren idazkun gunea. Ik. epigrafe es nexo fr nexus; ligature 425 en nexus inklusio (4) Bi letrako multzoa, bata bestean sartuta maiuskula Ik. letra larri dagoela osatua. es inclusión 430 fr inclusion (4) en inclusion opistografo Aurrealdea eta atzealdea idatziak dituen inskripzio antzinako dokumentua edo euskarria. Ik. epigrafe es opistógrafo fr opisthographe 426 en opistograph interpuntzio (4) Idazkun bateko letrak edo hitzak 431 banatzeko erabiltzen den ikurra. puntuazio (4) es interpunción es puntuación fr interponction fr ponctuation en interpunction en punctuation

427 432 lauda (4) untzial (4) Sin. hilobi-lauda (4) Eskuz idatzitako letra larriko karaktere Hilobiaren gainean hildakoaren biribilkatua, alfabeto grekoan eta omenez jartzen den hilobi-harria, erromaniko berantiarreko alfabeto mosaikoa edo armarria. latinoan erabiltzen zena. es lauda; laude es uncial fr lauda fr onciale en lauda en uncial

62 Arkeologia

2.7. Numismatika

433 439 araztasun (4) ifrentzu (4) Pieza batek duen metal preziatuaren es reverso pisua, pieza horren pisuarekiko fr revers kalkulatzen dena. en reverse es ley fr titre; aloi 440 en fineness inkuso (izond.) (4) Sin. mailuz landutako (4) 434 Txanponei eta dominei buruz aurki (4) mintzatuz, alde batean erliebe gisa es anverso duen irudi edo idazkuna beste aldean fr avers hutsune gisa duena. en obverse es incuso fr incus 435 en incuse balio nominal (4) Txanpon baten legezko balioa, 441 txanponean adierazten dena. intaglio (4) es valor nominal es entalle fr valeur nominale fr intaille en face value en intaglio

436 442 birzigilu (4) jaulkipen (4) es resello es emisión fr émission 437 en issue diru-molde (4) es cuño 443 fr coin kobre-zink (4) en die Sin. orikalko (4) Kobre eta zinkezko aleazioa. 438 es oricalco elektro (4) fr orichalque Urre- eta zilar-aleazio naturala, en orichalcum antzinako zenbait zibilizaziok numismatikarako erabilia. es electro fr électrum en electrum

63 Arkeologia

444 448 kontramarka (4) numismatika (4) Txanpon batean agintari politikoek Diru-piezak, txanponak eta dominak eginarazitako marka, txanponaren aztertzen dituen jakintza. balioa edo zirkulazio-eremua aldatzen es numismática dituena. fr numismatique es contramarca en numismatics fr contremarque en countermark orikalko Ik. kobre-zink 445 449 legenda (4) (4) Pieza batean grabatutako idazkuna. txanpon-etxe es leyenda es ceca fr légende fr atelier de fabrication de en legend monnaies en mint mailuz landutako Ik. inkuso 450 txanpongintza (4) 446 es acuñación metrologia (4) fr frappe Txanponen pisua aztertzen duen en minting jakintza. es metrología 451 fr métrologie zigilu (4) en metrology es sello fr sceau 447 en seal modulu (4) Landutako pieza baten diametroa. 452 es módulo zilar-kobre (4) fr module Zilar eta kobrezko aleazioa, antzinako en module zenbait txanpon egiteko erabilia. es vellón fr billon en billon

64 Arkeologia

2.8. Ehorzketak cromlech 456 Ik. harrespil ehorztoki (4) cromlech tumular Ehorzketa bat egin den lekua. Ik. tumulu-harrespil es tumba fr sépulture desobiratze en tomb Ik. hobitik ateratze 457 (4) Ik. trikuharri errausketa es incineración; cremación 453 fr incinération; crémation en incineration; ehorzketa (4) Sin. ehorzte (4) 458 Gorpua lurpean edo hilobi-ganbera (4) batean ezartzea; gorpua betiko edo errauts-kutxatila es urna funeraria denbora luzez bertan egon dadin egiten fr urne cinéraire da. Batzuetan, hildakoaren objektu en cinerary urn pertsonalak edo eskaintzak ere ezartzen dira gorpuarekin batera. 459 es inhumación; enterramiento gainjartze (4) fr inhumation; enterrement es superposición en inhumation; burial fr superposition 454 en superposition ehorzketa primario (4) harkutxa Lehen aldiz ehortzi zenetik lekuz eta Ik. zista posizioz aldatu gabeko gorpua. es enterramiento primario 460 fr enterrement primaire harlauzazko ehorztoki (4) en primary burial es tumba de lajas fr tombe en pierre plate 455 en slab grave ehorzketa sekundario (4) Lehen aldiz ehortzi zenetik lekuz edo 461 posizioz aldatutako gorpua. harrespil (4) es enterramiento secundario Sin. cromlech (4) fr enterrement secondaire Lurrean gune biribil bat mugatzen en secondary burial duten harriez osatutako megalitoa. es crómlech; crónlech; círculo de ehorzte piedras Ik. ehorzketa fr cromlech en cromlech;

65 Arkeologia

462 467 hezurtegi (4) hipogeo (4) Sin. hezurtoki (4) Antzina eraikitako lurpeko eraikina; es osario bereziki, hilobi gisa erabiltzekoa. fr ossuaire; charnier es hipogeo en carnary fr hypogée en hypogeum hezurtoki Ik. hezurtegi 468 (4) 463 hobi Gorpu bati lur emateko egindako (4) hilarri zuloa. Hildakoaren omenezko edo ehorztokia es fosa markatzeko monolito-mota, gehienetan fr fosse hilobi gainean eraikia eta irudiak edo en fossa idazkunak izan ditzakeena. es estela 469 fr stèle hobitik ateratze (4) en stela; stele Sin. desobiratze (4) es exhumación 464 fr exhumation (4) hilobi-ganbera en exhumation; disentombment es cámara funeraria fr chambre funéraire 470 en funerary chamber katakonba (4) es catacumbas 465 fr catacombes (4) hilobi-haitzulo en catacombs; catacomb es cueva sepulcral fr grotte sépulcrale 471 en burial kolunbario (4) es columbario 466 fr columbarium (4) hilobiratze-hatuak en columbarium Sin. hilobiratze-ostilamendu (4) Gorpu batekin batera ehortzitako 472 objektu-multzoa. kutxatila-zelai (4) es ajuar funerario es campo de urnas fr mobilier funéraire; présents fr champ d’urnes funéraires en urnfield en 473 hilobiratze-ostilamendu Ik. hilobiratze-hatuak momia (4) es momia fr momie en

66 Arkeologia

474 479 nekropoli (4) zenotafio (4) es necrópolis Hildako bati eskainitako hilobi- fr nécropole monumentua, hildakoaren gorpurik ez en necropolis duena. es cenotafio 475 fr cénotaphe sarkofago (4) en cenotaph es sarcófago fr sarcophage 480 en sarcophagus zista (4) Sin. harkutxa (4) 476 Laukizuzen-formako hilobia, albo trikuharri (4) bakoitzean harlauza bat duena. Beste Sin. dolmen (4) harlauza bat izan ohi du estalki gisa. Mahai-itxurako hilobi-megalitoa. es cista es dolmen fr ciste fr dolmen en ; cyst en dolmen 481 477 zulo-zelai (4) tumulu (4) Lurrean egindako zulo-multzoa Ehorzketa bat egin den lekuaren ezaugarri bereizgarri nagusitzat duen gainean eraikitako lur- edo harri- aztarnategia. metakina. es campo de hoyos es túmulo fr champ de fosses fr en pit field en tumulus

478 tumulu-harrespil (4) Sin. cromlech tumular (4) Lur edo harrizko metakin artifizial bat inguratzen duen harrespila. es crómlech tumular fr tumulus-cromlech

67 Arkeologia

2.9. Hiria eta eraikuntza adobe 487 Ik. pezo barbakana (4) es barbacana 482 fr barbacane akueduktu (4) en barbican es acueducto fr aqueduc 488 en aqueduct basilika (4) aldiri es basílica Ik. hiri-periferia fr basilique en basilica 483 489 anfiteatro (4) es anfiteatro bastida (4) fr amphithéâtre es bastida en amphitheatre; amphitheater fr bastide en bastide 484 cardo antzoki (4) Ik. kardo Sin. teatro (4) es teatro decumanus Ik. dekumano fr théâtre en theatre 490 485 dekumano (4) Sin. decumanus (4) (4) arkitekturaren arkeologia Erromatarren garaiko hirietan Sin. eraikuntzaren arkeologia (4) eraikitako bidea, mendebaldetik es arqueología de la arquitectura ekialdera. fr archéologie du bâti; archéologie es decumano; decumanus de la construction fr decumanus en building archaeology en decumanus azoka Ik. merkatu 491 dolare (4) 486 es lagar babes-hobi (4) fr pressoir es foso en wine press fr fossé en moat 492 domus (4) es domus fr domus en domus

68 Arkeologia

493 499 dorre (4) erronda-pasabide (4) es torre Sin. erronda-bide (4) fr tour es paso de ronda; camino de ronda en tower fr chemin de ronde en parapet walk 494 dorretxe (4) 500 es casa torre; casa fuerte espazio publiko (4) fr maison-tour; maison fortifiée es espacio público en tower-house; fortified house fr espace public en public space 495 eraikuntza atxiki (4) 501 es edificación adosada estolderia (4) fr habitation contiguë es alcantarillado en attached dwelling fr canalisations d’égouts en sewer facilities eraikuntzaren arkeologia Ik. arkitekturaren arkeologia 502 (4) 496 etxe-uharte Hirigintzako unitate topografiko (4) Erdi Aroko hiribildu minimoa, inguru guztian kalez es villa medieval mugatua dagoen orubeak edo etxe- fr villa médiévale multzoak osatua. en medieval villa es manzana fr îlot; pâté de maisons 497 en city block errebal (4) es arrabal 503 fr faubourg etxola-hondo (4) en suburb es fondo de cabaña fr fond de cabane 498 en floor errekuntza-hobi (4) Lurzoruan egindako zuloa; ustez, su 504 egiteko erabilia. foro (4) es fosa de combustión es foro fr fosse à combustion; fosse de fr forum combustion en forum en combustion pit 505 erronda-bide Ik. erronda-pasabide gainezkabide (4) es aliviadero fr trop-plein en overflow

69 Arkeologia

506 512 galtzada erromatar (4) harresi fantasma (4) Erromatarren garaiko bidea, harri Beste eraikuntza bat egiteko berrerabili landuz egindakoa. den harresiak lurrean uzten dituen es vía romana; calzada romana aztarnen multzoa. fr voie romaine es muro fantasma en Roman road; Roman via fr mur fantôme en phantom wall 507 garaipen-arku (4) 513 Sin. garaitza-arku (4) hiri-arkeologia (4) es arco de triunfo Hirietako erregistro arkeologikoak fr arche de triomphe aztertzen dituen arkeologia, hiriek en triumphal arch beren sorreratik gaur egun arte izan duten bilakaera interpretatzea eta garaitza-arku ulertzea helburu dituena. Ik. garaipen-arku es arqueología urbana fr archéologie urbaine 508 en urban archaeology gazitegi (4) es factoría de salazón 514 fr usine de salaisons hiri-etze (4) en salted fish factory es baldío urbano; solar yermo urbano 509 fr friche urbaine (4) gotorleku en urban wasteland es fortaleza; fuerte; fortificación fr forteresse hiri-inguru funtzional en fortress; fort Ik. hirialde funtzional

510 515 gune logistiko (4) hiri-periferia (4) es centro logístico Sin. aldiri (4) fr centre logistique es periferia urbana; extrarradio en logistic centre fr périphérie urbaine; banlieue en periphery; suburbs 511 harresi (4) 516 es muralla hiri-zabalgune (4) fr muraille es ensanche en wall fr zone d’extension en extension area

70 Arkeologia

517 523 hirialde funtzional (4) kardo (4) Sin. hiri-inguru funtzional (4) Sin. cardo (4) es área funcional; área urbana Erromatarren garaiko hirietan funcional eraikitako bidea, iparretik hegoaldera. fr zone urbaine fonctionnelle es cardo en functional area; functional urban fr cardo region en cardo

518 karkaba Ik. lubaki hirigune (4) es centro urbano; núcleo urbano 524 fr territoire urbain (4) en urban area kastro Burdin Aroko herrixka gotortua, gune 519 altu batean eraikia. es castro hirigune historiko (4) es centro histórico; casco histórico fr oppidum fr centre historique en hill fort en historic centre 525 520 lubaki (4) Sin. karkaba (3) intsula (4) Erromatarren garaiko hirietan Lurrazaleko ur-etorriek sortutako ildo eraikitako etxebizitza-multzoa, lau estua. aldeetako bakoitzetik bide banaz es cárcava inguratua. fr ravine; fossé es insula en gully fr insula 526 en insula lur zapaldu (4) 521 es tapial fr pisé kanal (4) Sin. ubide (4) en rammed earth es canal 527 fr canal (4) en canal medina es medina 522 fr médine en medina kantoi (4) Sin. zeharkale (4) 528 es cantón (4) fr éperon mehelin en canton es medianil; pared medianera fr mur mitoyen en party wall

71 Arkeologia

529 pomerium Ik. pomoerium merkataritza-gune (4) es centro comercial 536 fr centre commercial (4) en shopping centre; mall pomoerium Sin. pomerium (4) 530 Erromako hirian eta Erromaren agindupeko beste hiri batzuetan, hiria merkatu (4) Sin. azoka (4) inguratzen zuen muga sinbolikoa es mercado eta erlijiosoa; tradizioaren arabera, fr marché Erroman Romulok markatu zuen muga en market hori. Pomoeriumaren barruan zenbait debeku zeuden: magistratuek ezin 531 zuten beren botere militarra erabili, metropolialde (4) ezin zen ehorzketarik edo artisautza- es área metropolitana jarduerarik egin eta abar. fr aire métropolitaine es pomerio; pomoerium en metropolitan area fr pomerium; pomoerium en pomerium; pomoerium 532 537 obelisko (4) Zutikako monolito luzanga, lauki- silo (4) formako oinarria eta piramide-antzeko Lurzoruan egindako zuloa, zerealak eta goialdea dituena. nekazaritzako beste produktu batzuk es obelisco gordetzeko erabilia. fr obélisque es silo en obelisk fr silo en silo 533 538 paramentu (4) es paramento sutegi (4) fr parement es fragua en facing; face fr forge en forge 534 539 pezo (4) Sin. adobe (4) sutegi (4) es adobe es hogar fr adobe; brique crue fr foyer en adobe en

535 teatro Ik. antzoki piramide (4) es pirámide fr pyramide en

72 Arkeologia

540 544 tell (4) zabortegi (4) Kokaleku berean denbora luzez es vertedero bizitako gizatalde baten eraiste- fr dépotoir zaborraren metakina. en waste-disposal site es tell fr tell zeharkale en tell Ik. kantoi

541 545 (4) tenplu (4) zirku es templo es circo fr temple fr cirque en temple en circus

542 546 (4) termak (iz. pl.) (4) zutoin-zulo es termas Eraikuntza bateko haga edo habe batek fr thermes lurrean utzitako zuloa. en thermae es agujero de poste fr trou de poteau ubide en post hole; posthole Ik. kanal

543 villa (4) Antzinako Erroman, aristokraziaren nekazaritza-jabetza baten erdigunea eratzen zuen etxaldea, bizileku- eraikin nagusi batez eta produkzio- jardueretarako eraikin xumeagoez osatua. es villa fr villa en villa

73 Arkeologia

2.10. Artea

547 554 aglutinatzaile (4) ebaki (4) es aglutinante Sin. ebakidura (4) fr agglutinant es incisión en binder fr incision en incision 548 ankoriforme (4) ebakidura Sin. irudi ankoriforme (4) Ik. ebaki es ancoriforme 555 fr motif anchoriforme (4) en anchoriform; anchor shaped erramiforme Sin. irudi erramiforme (4) 549 es ramiforme fr motif ramiforme antropomorfo (4) es antropomorfo en ramiform fr anthropomorphe esmalte en anthropomorphous Ik. beiradura

550 556 arboriforme (4) fresko (4) es arboriforme es fresco fr motif arboriforme fr fresque en arboriform; dendriform en fresco

551 557 argizari galdu (4) gliptika (4) es cera perdida Harri finetan grabatuak egiteko artea. fr cire perdue es glíptica en lost wax fr glyptique en glyptic 552 beiradura (4) 558 Sin. esmalte (4) grabatu ildaskatu (4) Berniz edo geruza beirakara. es grabado estriado es esmalte; vidriado fr gravure striée fr glaçure en striated engraving en glaze 559 553 grabatu prehistoriko (4) bulba (4) es grabado prehistórico es vulva fr gravure préhistorique fr vulve en prehistoric engraving en vulva

74 Arkeologia

560 563 halteriforme (4) labar-arte (4) Sin. irudi halteriforme (4) es arte parietal; arte rupestre es halteriforme; motivo fr art rupestre halteriforme en fr motif halteriforme en halteriform 564 leuntze (4) irudi ankoriforme Sin. txartatze (4) Ik. ankoriforme Erre gabeko piezak azal leuneko tresna irudi erramiforme batekin igurtziz lortzen den akabera, Ik. erramiforme piezari distira ematen diona. es bruñido; bruñimiento irudi halteriforme fr brunissage Ik. halteriforme en burnishing irudi korniforme margolan Ik. korniforme Ik. pintura irudi kruziforme 565 Ik. kruziforme okulatu (4) irudi okulatu Sin. irudi okulatu (4) Ik. okulatu es oculado fr motif oculé irudi pektiniforme en oculated Ik. pektiniforme 566 irudi serpentiforme Ik. serpentiforme pektiniforme (4) Sin. irudi pektiniforme (4) 561 Labar-artean erabilitako irudi eskematikoa, orrazi-formakoa. korniforme (4) Sin. irudi korniforme (4) es pectiniforme Labar-arteko irudi sinbolikoa, fr motif pectiniforme animalia-adarren itxurakoa. en pectiniform es corniforme 567 fr motif corniforme en corniform; horn shape petroglifo (4) Harri handi edo arroka baten 562 gainean egindako grabatua; bereziki, prehistorikoa. kruziforme (4) Sin. irudi kruziforme (4) es petroglifo es cruciforme fr pétroglyphe fr motif cruciforme en en cruciform

75 Arkeologia

568 571 pigmentu (4) tektiforme (4) es pigmento es tectiforme fr fr motif tectiforme en pigment en tectiform

569 txartatze Ik. leuntze pintura (4) Sin. margolan (4) 572 es pintura (4) fr peinture venus paleolitiko en painting Emakume-formako eskultura prehistorikoa, tamaina txikikoa eta 570 biribilkatua, Pirinioetatik Errusiako ekialderainoko aztarnategietan aurkitu serpentiforme (4) Sin. irudi serpentiforme (4) izan dena. es serpentiforme es venus paleolítica fr motif serpentiforme fr vénus paléolithique en serpentiform en

76 Arkeologia

3. ARLO ESPEZIALIZATUAK 3.1. Urpeko arkeologia

573 578 akzio galvaniko (4) elektrolisi (4) Kontaktuan egondako bi metal Metalezko materiala elektrizitatea desberdinen deskonposizioa, erabiliz egonkor egiteko teknika. haiek zeharkatzen dituen korronte es electrólisis elektrikoak eragindakoa. fr électrolyse es acción galvánica en electrolysis fr action galvanique 579 en galvanic action gatzgabetze (4) 574 es desalinización; desalación albo-ekorketako sonar (4) fr dessalage es sonar de barrido lateral en desalting fr sonar à balayage latéral 580 en side-scan sonar; sidescan sonar hidrolisi (4) 575 Urpean egondako material baten argazki-dorre (4) deskonposizioa, urak eragindakoa. es torre fotográfica es hidrólisis fr tour photographique fr hydrolyse en photographic tower; photo-tower en hydrolysis 576 581 ekorketa zirkularreko sonar (4) hondo-xurgatzaile (4) es sonar de barrido circular es succionador de fondos; fr sonar à balayage circulaire succionadora en circular-scan sonar fr tuyau d’aspiration en suction hose 577 582 elektroforesi (4) Sin. polarizazio katodiko (4) itsas konkrezio (4) Urpetik berreskuratzen den materiala Urpeko material edo objektu bati egonkortzeko teknika, materialaren atxikitako sedimentu-metakinez molekulak bereiztean datzana. eratutako masa minerala. es electroforesis; polarización es concreción marina catódica fr concrétion marine fr électrophorèse; polarisation en marine concretion cathodique 583 en electrophoresis; cathode bias itsaspeko arkeologia (4) es arqueología submarina fr archéologie sous-marine en submarine archaeology

77 Arkeologia

584 590 jasotze-baloi (4) pasibazio elektrokimiko (4) Sin. jasotze-globo (4) Metalezko materiala egonkor egiteko Urpean zama edo objektu astunak teknika; kimikoki aktiboa den finkatzeko edo jasotzeko erabiltzen den gainazalaren erreaktibotasuna akzio baloia. elektrokimikoz murriztean datza. es globo de elevación es pasivación electroquímica fr ballon de relevage fr passivation électrochimique en lifting bag; lifting balloon en electrochemical passivation jasotze-globo Ik. jasotze-baloi 591 plastinazio (4) 585 Material organikoa egonkor egiteko lehorketa kontrolatu (4) erabiltzen den deshidratazioa; es desecación controlada material organikoaren ura erretxina fr dessiccation contrôlée sintetikoekin ordeztuz egiten da. en controlled desiccation es plastinación fr plastination 586 en plastination liofilizazio (4) Material organikoa egonkor egiteko polarizazio katodiko erabiltzen den deshidratazioa; material Ik. elektroforesi organiko izoztuan sortutako izotza 592 sublimatuz eta, ondoren, lehortuz egiten da. es liofilización polietilen glikol (4) fr lyophilisation Material organikoa egonkor egiteko en lyophilization erabiltzen den polimeroa, ur-edukia ordezten duena. 587 es polietilenglicol magnetometro fr polyéthylène glycol Aztarnak aurkitzeko erabiltzen den en polyethylene glycol tresna, lurpeko eremu magnetikoaren intentsitatea neurtzen duena. profil-neurgailu es magnetómetro Ik. profil-orrazi fr magnétomètre 593 en magnetometer profil-orrazi (4) 588 Sin. profil-neurgailu (4) ontzi-arkeologia (4) Pieza baten profila neurtzeko orrazi- es arqueología naval itxurako tresna, hortz mehe ugariz fr archéologie navale osatua. en naval archaeology es peine medidor de perfiles; peine perfilador 589 fr conformateur ontzi-aztarna (4) en profile gauge; contour gauge es pecio fr épave en shipwreck

78 Arkeologia

594 598 profilatzaile sismiko (4) ur-lantza (4) Urpeko sedimentu-estratuak Ura presio handian jaurtitzen duen detektatzeko erabiltzen den sonar- tresna, sedimentu-metakinak kentzeko mota. erabiltzen dena. es perfilador sísmico es lanza de agua fr profileur sismique; transducteur fr lance à eau en seismic profiler; sub-bottom en water jet profiler 599 595 urpeko arkeologia (4) protoi-magnetometro (4) es arqueología subacuática Sin. protoi-prezesiozko magnetometro (4) fr archéologie subaquatique Erresonantzia magnetiko nuklearraren en subaquatic archaeology printzipioan oinarritutako magnetometroa; eremu magnetikoek 600 protoi-prezesioan duten eraginaren urpeko planeagailu (4) bidez, guztizko intentsitate magnetiko es planeador; planeador submarino absolutua neurtzen du. fr planeur sous-marin es magnetómetro de protones en underwater glider fr magnétomètre à protons à précession libre; magnétomètre à 601 précession de protons urrundik gidatutako urpeko en proton magnetometer; proton- ibilgailu (4) precession magnetometer es vehículo de control remoto fr véhicule sous-marin téléguidé protoi-prezesiozko en remotely operated vehicle; ROV magnetometro Ik. protoi-magnetometro 602 zesio-magnetometro (4) 596 Eremu magnetikoek zesio-prezesioan sedimentu-zeharkatzaile (4) duten eraginaren bidez, guztizko Urpeko zundagailua, hondoaren intentsitate magnetiko absolutua azaleko sedimentuak zeharka ditzaketen neurtzen duen magnetometroa. maiztasun txikiko uhinak erabiltzen es magnetómetro de cesio dituena. fr magnétomètre au césium es penetrador de sedimento; en cesium magnetometer perfilador de fondos fr pénétrateur de sédiment en mud penetrator

597 torpedo propultsatzaile (4) es torpedo propulsor fr torpille propulseur en diver propulsion vehicle

79 Arkeologia

3.2. Arkeologia industriala

603 industria-iraultza Ik. iraultza industrial aireko kable (4) es cable aéreo 609 fr câble aérien (4) en aerial cable iraultza industrial Sin. industria-iraultza (4) 604 es revolución industrial fr révolution industrielle arkeologia industrial (4) Sin. industria-arkeologia (4) en industrial revolution es arqueología industrial 610 fr archéologie industrielle (4) en industrial archaeology kai es muelle 605 fr quai en quay burdinola (4) es ferrería 611 fr forge (4) en ironworks kaltzinazio es calcinación eraikin industrial fr calcination Ik. pabiloi industrial en calcination

606 612 etze industrial (4) lantegi (4) es baldío industrial es taller fr friche industrielle fr atelier en brownfield en workshop

607 613 galeria (4) mea (4) es galería es mineral fr galerie fr minerai en tunnel; gallery en ore

608 meategi Ik. meatze harrobi (4) es cantera meatoki fr carrière Ik. meatze en quarry industria-arkeologia Ik. arkeologia industrial

80 Arkeologia

614 617 meatzaritza osteko paisaia (4) pabiloi industrial (4) es paisaje después de la explotación Sin. eraikin industrial (4) minera es nave industrial fr paysage après activité minière fr bâtiment industriel en landscape after mining en industrial building

615 618 meatze (4) teileria (4) Sin. meatoki (4); meategi (4) es tejera; tejar es mina fr tuilerie fr mine en tile factory en mine

616 ontziola (4) es astillero fr chantier naval en naval shipyard

3.3. Ondare arkeologikoaren babesa eta dibulgazioa

619 621 erreserba arkeologiko (4) esku-hartzearen txosten (4) es reserva arqueológica es memoria de intervención; fr réserve archéologique memoria de excavación en archaeological reserve fr rapport de fouille; rapport d’opération 620 en archaeological report esku hartzeko baimen (4) Sin. esku-hartze arkeologikorako 622 baimen (4) kultura-ondasun kalifikatu (4) es autorización de intervención es bien cultural calificado arqueológica fr bien culturel classé fr autorisation d’opération en classified cultural property archéologique en archaeological excavation license; 623 archaeological permit monumentu-multzo (4) esku-hartze arkeologikorako es conjunto monumental baimen fr ensemble monumental Ik. esku hartzeko baimen en monumental ensemble

81 Arkeologia

624 628 museo arkeologiko (4) ustezko zona arkeologiko (4) es museo arqueológico Aztarna arkeologikoren bat izan fr musée d’archéologie dezakeen ingurua, orubea edo eraikina; en archaeological museum bertan lanak egin aurretik, ikerketa bat egin behar da ustezko zona 625 arkeologikoak izan dezakeen balio ondare arkeologikoaren arkeologikoa aztertzeko. kudeaketa (4) es zona de presunción arqueológica es gestión del patrimonio fr zone de présomption de arqueológico prescription archéologique fr gestion du patrimoine en presumed archaeological site archéologique en archaeological heritage 629 management zona arkeologiko (4) es zona arqueológica 626 fr zone archéologique ondasun inbentariatu (4) en archaeological zone es bien inventariado fr bien inventorié 630 en inventoried property zona arkeologiko inbentariatu (4) 627 es zona arqueológica inventariada parke arkeologiko (4) es parque arqueológico 631 fr parc archéologique zona arkeologiko kalifikatu (4) en archaeological park es zona arqueológica calificada

82 Euskarazko Aurkibidea Arkeologia

antropologia, 1 antropometria, 154 A antropometro, 155 Abbeville aldi, 203 antropomorfo, 549 absortzio atomiko bidezko Antzinaroa, 205 espektrometria, 268 Antzinate Berantiarra, 206 Acheul aldi, 204 Antzinate Klasikoa, 207 AD, 185 antzoki, 484 adar, 385 AP, 101 adobe, 534 apex, 416 aginte-makila, 386 araztasun, 433 aglutinatzaile, 547 arboriforme, 550 ahoz beherako etzanera, 151 ardatz-eraztun, 281 ahoz gorako etzanera, 152 argazki-dorre, 575 ahuspezko etzanera, 151 argizari galdu, 551 aireko fotografia, 37 arkeoastronomia, 2 aireko kable, 603 arkeografia, 3 aitzur, 279 arkeologia, 4 aizkora leundu, 280 arkeologia analitiko, 5 AK, 270 arkeologia antropologiko, 6 akabera-ziri, 387 arkeologia esperimental, 7 aktibazio atomikoko analisi, 274 arkeologia estrukturalista, 8 aktuario, 414 arkeologia historiko, 9 akueduktu, 482 arkeologia industrial, 604 akzio galvaniko, 573 arkeologia klasiko, 10 albo-ekorketako sonar, 574 arkeologia postprozesual, 11 albo-etzanera, 153 arkeologia prehistoriko, 28 alboko etzanera, 153 arkeologia prozesual, 12 aldiri, 515 arkeologia sozial, 13 ale, 320 arkeomagnetismo bidezko datazio, 170 aleazio, 367 arkeometalurgia, 368 almaiz, 350 arkeometria, 269 alubioi, 112 arkeozoologia, 14 AME datazio, 171 arkitekturaren arkeologia, 485 aminoazidoen errazemizazio bidezko Aro Garaikidea, 208 datazio, 169 aro historiko, 209 amu, 388 Aro Modernoa, 210 anbar, 103 arpeu, 369 anepigrafiko, 415 arpoi, 389 anfiteatro, 483 arrabota, 282 anfora, 318 arragoa, 283 ankoriforme, 548 arrakalatzaile, 284 Anno Domini, 185 arrankazi, 389 antrakologia, 89 artefaktu, 15 antropizazio, 90 Aurignac aldi, 211

84 Arkeologia aurki, 434 biometria, 17 aurkikuntza, 38 bioturbazio, 115 aurpegibiko, 285 biozona, 106 australopiteko, 156 birzigilu, 436 azagaia, 390 bizkotxo, 321 azeleragailu bidezko masa- bloke, 116 espektrometria bidezko datazio, 171 bol, 322 Azil aldi, 212 Boquique zeramika, 323 Azken Maximo Glaziarra, 250 botila merkurial, 408 azoiko, 104 bozelketa, 371 azoka, 530 BP, 172 aztarna arkeologiko, 39 Brontze Aroa, 215 aztarna-kopuru, 270 bulba, 553 aztarnategi, 40 bultzagailu, 401 aztarnategi arkeologiko, 40 Burdin Aroa, 216 burdinola, 605 buru-orratz, 391 buztin, 117 buztinola, 331 B babes-hobi, 486 baheketa, 113 bahetze-dorre, 114 C balio nominal, 435 cardo, 523 banakoen gutxieneko kopuru, 271 Châtelperron aldi, 217 banatzaile, 404 chopper, 288 barbakana, 487 cromlech, 461 basilika, 488 cromlech tumular, 478 bastida, 489 Before Present, 172 Behe Erdi Aroa, 213 Behe Paleolitoa, 214 Behe Pleistozenoa, 251 beiradura, 552 D beira-pasta, 406 beira-puzte, 407 dado, 392 bek, 286 daga, 372 belarri, 370 Dansgaard-Oeschger gertaera, 252 berdintze, 319 data kalibratu, 186 bi aurpegiko ebakigailu, 287 datazio, 173 bihi, 320 datazio absolutu, 174 bioestratigrafia, 16 datazio erlatibo, 175 bioklasto, 105 datazio erradioaktibo, 176

85 Arkeologia decumanus, 490 ekorketa zirkularreko sonar, 576 dekorazio aplikatu, 324 ekorketako mikroskopio elektroniko, 272 dekorazio ebakidun, 325 elektro, 438 dekorazio eszisiodun, 326 elektroforesi, 577 dekorazio inprimatu, 327 elektroi-spinaren erresonantzia bidezko dekorazio margotu, 328 datazio, 179 dekorazio orraztu, 329 elektrolisi, 578 dekumano, 490 eltze, 330 denbora geologiko, 18 eltzegintza-lantegi, 331 dendrokronologia, 177 eltzetegi, 331 desobiratze, 469 Eneolitoa, 218 detritiko, 118 engalba, 332 diagrama estratigrafiko, 41 engobe, 332 dimorfismo, 157 eolito, 290 diru-molde, 437 epigrafe, 417 DNA fosil, 107 epigrafia, 418 dolare, 491 Epigravettiarra, 219 dolmen, 476 Epipaleolitoa, 220 domestikazio, 42 eraikin industrial, 617 domus, 492 eraikuntza atxiki , 495 dorre, 493 eraikuntzaren arkeologia, 485 dorretxe, 494 Erdi Aro Berantiarra, 213 Erdi Aro Goiztiarra, 223 Erdi Aro osteko arkeologia, 21 Erdi Aroa, 221 Erdi Aroko arkeologia, 22 Erdi Aroko Beroaldia, 253 E Erdi Aroko hiribildu, 496 Erdi Aroko Optimo Klimatikoa, 253 ebaki, 554 Erdi Paleolitoa, 222 ebakidura, 554 Erdi Pleistozenoa, 254 ebakigailu, 288 erdiuntzial, 419 edafologia, 143 eremu zabaleko indusketa, 43 egitura, 19 erradiokarbono-datazio, 180 eguzkiaren araberako eskala erradiokarbono-urte, 181 kronologiko, 178 erraklet, 291 eguzkiaren araberako kronologia- erramiforme, 555 eskala, 178 errausketa, 457 ehorzketa, 453 errauts-kutxatila, 458 ehorzketa primario, 454 errebal, 497 ehorzketa sekundario, 455 erregistro arkeologiko, 44 ehorzte, 453 errekarri landu, 292 ehorztoki, 456 erreketa erreduzitzaile, 333 ehungailu-pisu, 289 erreketa oxidatzaile, 334 ekofaktu, 20 errekuntza-hobi, 498

86 Arkeologia erreserba arkeologiko, 619 erronda-bide, 499 erronda-pasabide, 499 F erruletatu, 335 falka, 394 ertz, 336 faltsifikazio, 25 eskala kronologiko absolutu, 190 fase, 49 eskala kronologiko erlatibo, 191 fase arkeologiko, 49 eskala kronologiko erradiokarboniko, 192 fase interglaziar, 256 eskala-barra, 45 fazies, 121 esku hartzeko baimen, 620 fisio-aztarnen bidezko datazio, 182 esku-hartze arkeologikorako baimen, 620 fitolito, 92 esku-hartzearen txosten, 621 flotazio, 50 esmalte, 552 fluor bidezko datazio, 183 espatula, 393 fluor-datazio, 183 espatulatze, 337 formula, 421 espazio publiko, 500 formulario, 422 espektroskopia, 273 foro, 504 espoliazio, 23 fosfato-analisi, 51 espora, 91 fosfatoen analisi geokimiko, 51 ESR bidezko datazio, 179 fosil, 108 estadial, 255 fotogrametria, 52 estalki, 338 frakzio, 122 estazio total, 46 frakzio granulometriko, 122 estolderia, 501 frekuentazio, 53 estratifikazio, 119 estratigrafia alderantzikatu, 120 fresko, 556 estratu, 47 fusil-suharri, 293 estratuarte, 48 etnoarkeologia, 24 etxekotze, 42 etxe-uharte, 502 etxola-hondo, 503 etzan, 420 G etze industrial, 606 gainezkabide, 505 ezten, 402 gainjartze, 459 galeria, 607 galtzada erromatar, 506 garaipen-arku, 507 garaitza-arku, 507 garezur-edukiera, 158 gatzgabetze, 579 gazitegi, 508 genero-arkeologia, 26 geoarkeologia, 123 geokronologia, 124

87 Arkeologia geomorfologia, 125 Harris-en erregistro-sistema, 56 gerriko-plaka, 373 Harris-en metodo, 56 geruza, 47 harri-xafla, 295 gestio-arkeologia, 66 harrobi, 608 giza egonleku, 54 hazi, 93 giza kokagune, 54 Heinrich gertaera, 259 glaziazio, 257 Helade aldi, 229 glaziazio arteko aldi, 256 helduleku, 339 gliptika, 557 heriotzaren arkeologia, 27 Goi Erdi Aroa, 223 hezurtegi, 462 Goi Paleolitoa, 224 hezurtoki, 462 Goi Pleistozenoa, 258 hidrolisi, 580 gotorleku, 509 higadura, 128 grabatu ildaskatu, 558 hilarri, 463 grabatu prehistoriko, 559 hileta-arkeologia, 27 grafito, 423 hilobi-ganbera, 464 granulometria, 126 hilobi-haitzulo, 465 Gravette aldi, 225 hilobi-harri, 424 Gravettiarra, 225 hilobi-lauda, 427 gune logistiko, 510 hilobiratze-hatuak, 466 hilobiratze-ostilamendu, 466 hipogeo, 467 hiri-arkeologia, 513 hiri-etze, 514 hiri-inguru funtzional, 517 H hiri-periferia, 515 hagaxka, 395 hiri-zabalgune, 516 Hallstatt kultura, 226 hirialde funtzional, 517 halteriforme, 560 hirigune, 518 Hamburgarra, 227 hirigune historiko, 519 Hamburgeko kultura, 227 historiaurre, 230 harea, 127 historiaurreko arkeologia, 28 harea-nukleoaren teknika, 409 hobi, 468 hari, 344 hobitik ateratze, 469 harkutxa, 480 holotipo, 29 harlauzazko ehorztoki, 460 Holozenoa, 260 harpe, 55 Hominidae, 159 harrapaketa, 23 Homo, 160 harresi, 511 hondakin karpologiko, 57 harresi fantasma, 512 hondakin palinologiko, 58 harrespil, 461 hondar, 127 Harri Aroa, 228 hondo, 340 harri-printza, 294 hondo-xurgatzaile, 581 Harris-en diagrama, 41 horizonte, 129

88 Arkeologia

I J idazkun, 417 jalkin, 146 ifrentzu, 439 jaloi, 45 igitai-hortz, 296 jarduera, 62 iltze, 374 jarduera-multzo, 63 indize zefaliko, 161 jariatze, 132 indusketa arkeologiko, 59 jasotze-baloi, 584 indusketa programatu, 60 jasotze-globo, 584 indusketa-egunkari, 61 jatorri ez-antropikoko metakin, 94 industria-arkeologia, 604 jaulkipen, 442 industria-iraultza, 609 jaurtigai, 376 inklinazio, 130 jaurtigailu-buru, 297 inklusio, 425 jaurtigailu-punta, 297 inkuso, 440 inskripzio, 417 intaglio, 441 interfaze, 48 interpuntzio, 426 interrestadial, 261 K intrusio, 131 intsentsu-ontzi, 375 K.a., 184 intsula, 520 K.o., 185 irabiagailu, 410 kai, 610 iraultza industrial, 609 kal, 186 irideszentzia, 411 kalibrazio, 187 irudi ankoriforme, 548 Kalkolitoa, 218 irudi erramiforme, 555 kaltzinazio, 611 irudi halteriforme, 560 kameu-beira, 412 irudi korniforme, 561 kanal, 521 irudi kruziforme, 562 kanoi, 377 irudi okulatu, 565 kanpai-formako ontzi, 341 irudi pektiniforme, 566 kanpai-formako ontziaren kultura, 231 irudi serpentiforme, 570 kantoi, 522 isotopo-estadio, 262 kaolin-pipa, 342 itsas konkrezio, 582 karbono-14, 188 itsaspeko arkeologia, 583 karbono-14 bidezko datazio, 180 Izotz Aro Txikia, 263 kardo, 523 izotz-aro, 264 karkaba, 525 karrakailu, 298 kartesiar koordenatuen metodo, 69 kastro, 524 katakonba, 470 Klakton aldi, 232

89 Arkeologia klasto, 133 landa-laneko arkeologia, 30 Kobre Aroa, 218 lantegi, 612 kobre-zink, 443 lapiko, 330 koipegabetzaile, 343 Laplace-Méroc-en indusketa-sistema, 69 kolpekari, 299 Laplace-ren indusketa-sistema, 69 kolubioi, 134 larrialdiko indusketa, 82 kolunbario, 471 lauda, 427 kontramarka, 444 lauki, 70 kontrol arkeologiko, 64 legar, 137 koprolito, 109 legenda, 445 kordoi, 344 lehorketa kontrolatu, 585 kordoi-zeramika, 345 lekuko, 71 korniforme, 561 letra larri, 428 kota, 65 leuntzaile, 403 kraniometria, 162 leuntze, 564 krioklastia, 135 Levallois teknika, 300 krioturbazio, 136 lingote, 378 kriseilu, 396 liofilizazio, 586 Kristo aurreko, 184 lisatzaile, 397 Kristo aurretik, 184 lohi, 138 Kristo ondoko, 185 lokatz, 138 Kristo ondoren, 185 lore-hauts, 100 kronoestratigrafia, 189 lotura, 429 kronokultura, 233 loza, 346 kronologia-eskala absolutu, 190 lubaki, 525 kronologia-eskala erlatibo, 191 lur zapaldu, 526 kronologia-eskala erradiokarboniko, 192 lurrezko pipa, 342 kronotipologia, 193 lusuil, 347 kruziforme, 562 Kuaternarioa, 265 kudeaketa-arkeologia, 66 kultura-ondasun kalifikatu, 622 kutxatila-zelai, 472 kutxatila-zelaien kultura, 234 M

Madeleine aldi, 236 Maglemose aldi, 237 magnetometro, 587 L mailuz landutako, 440 maiuskula, 428 La Tène kultura, 235 makila zulatu, 386 labar-arte, 563 mapa arkeologiko, 72 lagin, 67 margolan, 569 laginketa, 68 marruska, 301 lanabes litiko, 313 maskortegi, 73

90 Arkeologia mea, 613 meategi, 615 meatoki, 615 N meatzaritza osteko paisaia, 614 NAP, 102 meatze, 615 nekropoli, 474 medina, 527 Neolitoa, 242 megalito, 302 neutroi-aktibazioko analisi, 274 mehelin, 528 nibel topografiko, 76 menhir, 303 nitrogeno bidezko datazio, 195 mentsiokronologia, 194 nitrogeno-datazio, 195 merkataritza-gune, 529 nukleo, 307 merkatu, 530 numismatika, 448 Mesolitoa, 238 metakin arkeologiko, 74 metalgintza, 380 metalografia, 379 metalurgia, 380 meteorizazio, 139 O metrologia, 446 metropolialde, 531 obelisko, 532 miaketa, 81 OEL, 196 mikrofosil, 110 oin, 352 mikroklima, 140 oinplano, 77 mikrolito, 304 okulatu, 565 mikromorfologia, 141 Olduvai aldi, 243 mikroskopio elektroniko Olduwai aldi, 243 eskaneatzaile, 272 ondare arkeologikoaren kudeaketa, 625 millefiori, 413 ondasun inbentariatu, 626 Minos aldi, 239 ontzi-arkeologia, 588 Mizenas aldi, 240 ontzi-aztarna, 589 modulu, 447 ontzi-baliokide zenbatetsi, 275 moko, 351 ontziola, 616 molde, 348 opaitzur, 308 momia, 473 opistografo, 430 monolito, 305 optikoki estimulatutako monumentu-multzo, 623 lumineszentzia, 196 mosaiko, 349 oraina baino lehen, 172 motrailu, 350 orein-adar punta, 398 Moustier aldi, 241 orikalko, 443 Moustier aldiko punta, 306 orratz, 399 Munsell-en taula, 75 ortostato, 309 museo arkeologiko, 624 osteologia, 163 mutur, 351 osteometria, 276

91 Arkeologia

pomerium, 536 pomoerium, 536 P portzelana, 357 pabiloi industrial, 617 posizio eratorri, 79 paleoantropologia, 164 posizio primario, 78 paleobotanika, 95 posizio sekundario, 79 paleodemografia, 165 potasio-argon bidezko datazio, 198 paleoekologia, 31 prebentzio-arkeologia, 66 paleoespezie, 166 profil estratigrafiko, 80 paleoestomatologia, 167 profilatzaile sismiko, 594 paleoetnobotanika, 96 profil-neurgailu, 593 paleoetnologia, 32 profil-orrazi, 593 paleoklimatologia, 33 propultsatzaile, 401 Paleolitoa, 244 prospekzio, 81 paleomagnetismo, 197 protohistoria, 245 paleontologia, 34 protoi-magnetometro, 595 paleopalinologia, 97 protoi-prezesiozko magnetometro, 595 paleopatologia, 111 prozesu postdeposizional, 144 paleozoru, 142 puntuazio, 431 paleta, 400 puntzoi, 402 palinologia, 98 palinomorfo, 99 paramentu, 533 pareta fineko zeramika, 353 parke arkeologiko, 627 S pasibazio elektrokimiko, 590 pasta, 354 sabel, 311 pedologia, 143 salbamenduko esku-hartze, 82 pektiniforme, 566 sareta, 83 Périgord aldi, 246 sareta-metodo, 84 perkusio-erraboil, 310 sarkofago, 475 petroglifo, 567 sedimentologia, 145 pezo, 534 sedimentu, 146 pigmentu, 568 sedimentu-zeharkatzaile, 596 pilum, 381 sekzio, 80 pintura, 569 serpentiforme, 570 piramide, 535 silex, 312 pitxer, 355 silo, 537 plastinazio, 591 soliferreum, 382 plater, 356 Solutre aldi, 247 Pleistozenoa, 266 suburdina, 358 polarizazio katodiko, 577 suharri, 312 polen, 100 sutegi, 538 polen ez-zuhaitzetiko, 102 sutegi, 539 polietilen glikol , 592 Széléta aldi, 248

92 Arkeologia

T U tafonomia, 168 ubide, 521 Tardiglaziarra, 267 UE, 85 tatxet, 383 ukendu-ontzi, 362 teatro, 484 ukitu, 314 teileria, 618 unitate bioestratigrafiko, 106 tektiforme, 571 unitate estratigrafiko, 85 tell, 540 untzial, 432 tenplu, 541 ur-lantza, 598 termak, 542 uranio bidezko datazio, 200 termolumineszentzia bidezko datazio, 199 uranio-datazio, 200 terra sigillata, 359 uranio-torio bidezko datazio, 201 tesela, 360 urpeko arkeologia, 599 testuinguru, 147 urpeko planeagailu, 600 testuinguru primario, 148 urrundik gidatutako urpeko ibilgailu, 601 testuinguru sekundario, 149 urruntzaile, 404 testuinguru-arkeologia, 35 ustezko zona arkeologiko , 628 tina, 361 TL bidezko datazio, 199 toreutika, 384 torpedo propultsatzaile, 597 totxo, 378 trazeologia, 36 V treska, 361 tresna litiko, 313 varva, 202 trikuharri, 476 venus paleolitiko, 572 TS, 359 villa, 543 tumulu, 477 tumulu-harrespil, 478 txanpon-etxe, 449 txanpongintza, 450 txaonda, 281 txartatzaile, 403 W txartatze, 564 Wheeler-en indusketa-sistema, 86 Wheeler-en sistema, 86

93 Arkeologia

zigilu, 451 X zigilu bidezko dekorazio, 366 Ziklade aldi, 249 X izpien difrakzio-analisi, 277 zilar-kobre, 452 X izpien espektrometria, 277 zirku, 545 X izpien fluoreszentzia, 278 zista, 480 xafla mehe, 150 zizel, 405 zona arkeologiko, 629 zona arkeologiko inbentariatu, 630 zona arkeologiko kalifikatu, 631 zooarkeologia, 14 Z zuhaitzenaz bestelako polen, 102 zuhaitz-jatorriko polen, 101 zabortegi, 544 zuhaitz-polen, 101 zeharkale, 522 zulagailu, 315 zeio, 308 zulakaitz, 316 zenotafio, 479 zulakaitz-kolpearen teknika, 317 zeramika, 363 zulo-zelai, 481 zeramika kardial, 364 zundaketa, 87 zeramika-ontzi, 365 zutabe estratigrafiko, 88 zesio-magnetometro, 602 zutoin-zulo, 546

94 Gaztelaniazko Aurkibidea Arkeologia

antracología, 89 antropización, 90 A antropología, 1 a. C., 184 antropometría, 154 abalorio, 320 antropómetro, 155 Abbevillense, 203 antropomorfo, 549 abrigo, 55 anverso, 434 acción galvánica, 573 anzuelo, 388 Achelense, 204 AP, 101 actividad, 62 AP, 172 actuario, 414 ápex, 416 acueducto, 482 arboriforme, 550 acuñación, 450 arcilla, 117 ADN fósil, 107 arco de triunfo, 507 adobe, 534 área funcional, 517 aerofotografía, 37 área metropolitana, 531 agitador, 410 área urbana funcional, 517 aglutinante, 547 arena, 127 aguja, 399 arpón, 389 agujero de poste, 546 arqueoastronomía, 2 ajuar funerario, 466 arqueografía, 3 alcantarillado, 501 arqueología, 4 aleación, 367 arqueología analítica, 5 alfar, 331 arqueología antropológica, 6 alfiler, 391 arqueología clásica, 10 alisado, 319 arqueología contextual, 35 alisador, 397 arqueología de campo, 30 aliviadero, 505 arqueología de gestión, 66 Alta Edad Media, 223 arqueología de la arquitectura, 485 aluvión, 112 arqueología de la muerte, 27 ámbar, 103 arqueología de prevención, 66 análisis de activación atómica, 274 arqueología del género, 26 análisis de activación neutrónica, 274 arqueología estructuralista, 8 análisis de difracción de rayos X, 277 arqueología experimental, 7 análisis de fosfatos, 51 arqueología funeraria, 27 análisis geoquímico de fosfatos, 51 arqueología histórica, 9 ancoriforme, 548 arqueología industrial, 604 anepigráfico, 415 arqueología medieval, 22 anfiteatro, 483 arqueología naval, 588 ánfora, 318 arqueología posmedieval, 21 año radiocarbónico, 181 arqueología posprocesual, 11 antes de Cristo, 184 arqueología prehistórica, 28 antes del Presente, 172 arqueología procesual, 12 Antigüedad Clásica, 207 arqueología social, 13 Antigüedad Tardía, 206 arqueología subacuática, 599

96 Arkeologia arqueología submarina, 583 biozona, 106 arqueología urbana, 513 bizcocho, 321 arqueometalurgia, 368 bloque, 116 arqueometría, 269 borde, 336 arqueozoología, 14 botella mercurial, 408 arrabal, 497 BP, 172 arte parietal, 563 bruñido, 564 arte rupestre, 563 bruñidor, 403 artefacto, 15 bruñimiento, 564 asa, 339 bulbo de percusión, 310 asentamiento, 54 buril, 316 asta, 385 buzamiento, 130 astillero, 616 Auriñaciense, 211 australopiteco, 156 autorización de intervención arqueológica, 620 azada, 279 C azagaya, 390 cable aéreo, 603 Aziliense, 212 cal, 186 azoico, 104 calcinación, 611 azuela, 308 Calcolítico, 218 calibración, 187 calzada romana, 506 cámara funeraria, 464 camino de ronda, 499 B campo de hoyos, 481 campo de urnas, 472 Baja Edad Media, 213 canal, 521 baldío industrial, 606 candil, 396 baldío urbano, 514 candil de ciervo, 398 barbacana, 487 cañón, 377 basílica, 488 cántaro, 347 bastida, 489 cantera, 608 bastón de mando, 386 canto tallado, 292 bastón perforado, 386 cantón, 522 bec, 286 capacidad craneal, 158 Before Present, 172 capital, 428 bien cultural calificado, 622 carbono-14, 188 bien inventariado, 626 cárcava, 525 bifaz, 285 cardo, 523 bioclasto, 105 carta arqueológica, 72 bioestratigrafía, 16 cartas de color de Munsell, 75 biometría, 17 casa fuerte, 494 bioturbación, 115 casa torre, 494

97 Arkeologia casco histórico, 519 cota de nivel, 65 castro, 524 craneometría, 162 catacumbas, 470 cremación, 457 ceca, 449 crioclastia, 135 cenotafio, 479 crioturbación, 136 centro comercial, 529 crisol, 283 centro histórico, 519 crómlech, 461 centro logístico, 510 crómlech tumular, 478 centro urbano, 518 crónlech, 461 cepillo, 282 cronocultura, 233 cera perdida, 551 cronoestratigrafía, 189 cerámica, 363 cronotipología, 193 cerámica cardial, 364 cruciforme, 562 cerámica cordada, 345 cuadrado, 70 cerámica de Boquique, 323 cuadrícula, 83 cerámica de paredes finas, 353 cuadro, 70 Châtelperroniense, 217 Cuaternario, 265 chopper, 288 cuenco, 322 chopping tool, 287 cuenta, 320 Cicládico, 249 cuerno, 385 cincel, 405 cueva sepulcral, 465 circo, 545 cultura de Hallstatt, 226 círculo de piedras, 461 cultura de La Tène, 235 cista, 480 cultura de los campos de urnas, 234 Clactoniense, 232 cultura del vaso campaniforme, 231 clasto, 133 cuña, 394 clavo, 374 cuño, 437 cocción oxidante, 334 cursiva, 420 cocción reductora, 333 columbario, 471 columna estratigráfica, 88 coluvión, 134 conchero, 73 D concreción marina, 582 d. C., 185 conjunto monumental, 623 dado, 392 contexto, 147 daga, 372 contexto primario, 148 datación, 173 contexto secundario, 149 datación absoluta, 174 contramarca, 444 datación por AMS, 171 control arqueológico, 64 datación por arqueomagnetismo, 170 coprolito, 109 datación por espectrometría de masas cordón, 344 con acelerador, 171 corniforme, 561 datación por ESR, 179 corte estratigráfico, 80 datación por flúor, 183 cota, 65 datación por huellas de fisión, 182

98 Arkeologia datación por nitrógeno, 195 datación por potasio-argón, 198 datación por racemización de E aminoácidos, 169 ecofacto, 20 datación por radiocarbono, 180 Edad Antigua, 205 datación por resonancia de espín Edad Contemporánea, 208 electrónico, 179 Edad de Piedra, 228 datación por termoluminiscencia, 199 Edad del Bronce, 215 datación por TL, 199 Edad del Cobre, 218 datación por uranio, 200 Edad del Hierro, 216 datación por uranio-torio, 201 Edad Media, 221 datación radioactiva, 176 Edad Moderna, 210 datación relativa, 175 edafología, 143 decoración aplicada, 324 edificación adosada, 495 decoración excisa, 326 electro, 438 decoración impresa, 327 electroforesis, 577 decoración incisa, 325 electrólisis, 578 decoración peinada, 329 elemento de hoz, 296 decoración pintada, 328 emisión, 442 decúbito dorsal, 152 Eneolítico, 218 decúbito lateral, 153 engobe, 332 decúbito prono, 151 ensanche, 516 decúbito supino, 152 entalle, 441 decúbito ventral, 151 enterramiento, 453 decumano, 490 enterramiento primario, 454 decumanus, 490 enterramiento secundario, 455 dendrocronología, 177 eolito, 290 depósito arqueológico, 74 epígrafe, 417 depósito de origen no antrópico, 94 epigrafía, 418 desalación, 579 Epigravetiense, 219 desalinización, 579 Epipaleolítico, 220 descubrimiento, 38 época glacial, 264 desecación controlada, 585 equivalente de vasija estimado, 275 desengrasante, 343 erosión, 128 desgrasante, 343 escala cronológica absoluta, 190 después de Cristo, 185 escala cronológica radiocarbónica, 192 detrítico, 118 escala cronológica relativa, 191 diagrama de Harris, 41 escala cronológica solar, 178 diagrama estratigráfico, 41 escorrentía, 132 diario de excavación, 61 esmalte, 552 diente de hoz, 296 espacio público, 500 dimorfismo, 157 espátula, 393 dolmen, 476 espatulado, 337 domesticación, 42 espectrometría por absorción atómica, 268 domus, 492 espectroscopia, 273

99 Arkeologia espora, 91 fosa, 468 estación total, 46 fosa de combustión, 498 estadial, 255 fósil, 108 estadio isotópico, 262 foso, 486 estampillado, 366 fotografía aérea, 37 estela, 463 fotogrametría, 52 estratificación, 119 fracción, 122 estratigrafía invertida, 120 fracción granulométrica, 122 estrato, 47 fragua, 538 estructura, 19 frecuentación, 53 etnoarqueología, 24 fresco, 556 evento Dansgaard-Oeschger, 252 fuerte, 509 evento Heinrich, 259 fusayola, 281 excavación arqueológica, 59 excavación en área, 43 excavación programada, 60 exhumación, 469 expoliación, 23 expolio, 23 G extrarradio, 515 galbo, 311 galería, 607 geliturbación, 136 geoarqueología, 123 geocronología, 124 F geomorfología, 125 gestión del patrimonio arqueológico, 625 facies, 121 glaciación, 257 factoría de salazón, 508 glíptica, 557 falsificación, 25 globo de elevación, 584 fase, 49 golpe de buril, 317 fase arqueológica, 49 grabado estriado, 558 fecha calibrada, 186 grabado prehistórico, 559 ferrería, 605 grafito, 423 fitolito, 92 granulometría, 126 flake, 294 grava, 137 flotación, 50 Gravetiense, 225 fluorescencia de rayos X, 278 grupo de actividad, 63 fondo, 340 fondo de cabaña, 503 fórmula, 421 formulario, 422 foro, 504 fortaleza, 509 fortificación, 509

100 Arkeologia

H J hacha pulida, 280 jalón, 45 hacha pulimentada, 280 jarro, 355 hachereau, 284 hallazgo, 38 halteriforme, 560 Hamburgiense, 227 Heládico, 229 hendedor, 284 L hendidor, 284 hidrólisis, 580 lagar, 491 hipogeo, 467 lámina, 295 hogar, 539 lámina delgada, 150 Holoceno, 260 lanza de agua, 598 holotipo, 29 lápida sepulcral, 424 homínidos, 159 lasca, 294 Homo, 160 lauda, 427 horizonte, 129 laude, 427 LEO, 196 ley, 433 leyenda, 445 lezna, 402 limo, 138 I lingote, 378 liofilización, 586 incensario, 375 loza, 346 incineración, 457 luminiscencia estimulada incisión, 554 ópticamente, 196 inclusión, 425 incuso, 440 índice cefálico, 161 índice craneal, 161 inhumación, 453 inscripción, 417 M insula, 520 interestadial, 261 Magdaleniense, 236 interestrato, 48 Maglemosiense, 237 interpunción, 426 magnetómetro, 587 intervención de salvamento, 82 magnetómetro de cesio, 602 intervención de urgencia, 82 magnetómetro de protones, 595 intrusión, 131 manzana, 502 iridiscencia, 411 mayúscula, 428 irisación, 411 medianil, 528

101 Arkeologia medina, 527 megalito, 302 memoria de excavación, 621 N memoria de intervención, 621 NAA, 274 menhir, 303 NAP, 102 mensiocronología, 194 nave industrial, 617 mercado, 530 necrópolis, 474 Mesolítico, 238 Neolítico, 242 metalografía, 379 nexo, 429 metalurgia, 380 nivel topográfico, 76 meteorización, 139 NMI, 271 método de coordenadas cartesianas, 69 NR, 270 método de cuadrícula, 84 núcleo, 307 método de Harris, 56 núcleo urbano, 518 método de Laplace-Méroc, 69 número de restos, 270 método del carbono-14, 180 número mínimo de individuos, 271 método del radiocarbono, 180 numismática, 448 metrología, 446 Micénico, 240 microclima, 140 microfósil, 110 microlito, 304 micromorfología, 141 O microscopio electrónico de barrido, 272 microscopio electrónico de escáner, 272 obelisco, 532 millefiori, 413 oculado, 565 mina, 615 Olduvayense, 243 mineral, 613 olla, 330 Minoico, 239 ollería, 331 módulo, 447 opistógrafo, 430 molde, 348 Óptimo Climático Medieval, 253 momia, 473 oreja, 370 monolito, 305 oricalco, 443 morillo, 358 ortostato, 309 mortero, 350 orza, 361 mosaico, 349 osario, 462 motivo halteriforme, 560 osteología, 163 muelle, 610 osteometría, 276 muestra, 67 muestreo, 68 muralla, 511 muro fantasma, 512 museo arqueológico, 624 Musteriense, 241

102 Arkeologia

perfil estratigráfico, 80 perfilador de fondos, 596 P perfilador sísmico, 594 paisaje después de la explotación perforador, 315 minera, 614 periferia urbana, 515 paleoantropología, 164 Perigordiense, 246 paleobotánica, 95 Periodo Cálido Medieval, 253 paleoclimatología, 33 periodo glaciar, 264 paleodemografía, 165 periodo histórico, 209 paleoecología, 31 periodo interglaciar, 256 paleoespecie, 166 Periodo Magdaleniense, 236 paleoestomatología, 167 pesa de telar, 289 paleoetnobotánica, 96 petroglifo, 567 paleoetnología, 32 pico, 351 Paleolítico, 244 pie, 352 Paleolítico Inferior, 214 piedra de fusil, 293 Paleolítico Medio, 222 pigmento, 568 Paleolítico Superior, 224 pilum, 381 paleomagnetismo, 197 pintura, 569 paleontología, 34 pipa de caolín, 342 paleopalinología, 97 pirámide, 535 paleopatología, 111 pitorro, 351 paleosuelo, 142 placa de cinturón, 373 paleta, 400 planeador, 600 paletnología, 32 planeador submarino, 600 palinología, 98 planta, 77 palinomorfo, 99 plastinación, 591 panza, 311 plato, 356 paramento, 533 Pleistoceno, 266 pared medianera, 528 Pleistoceno Inferior, 251 parque arqueológico, 627 Pleistoceno Medio, 254 pasivación electroquímica, 590 Pleistoceno Superior, 258 paso de ronda, 499 polarización catódica, 577 pasta, 354 polen, 100 pasta de vidrio, 406 polen arbóreo, 101 pasta vítrea, 406 polen no arbóreo, 102 pecio, 589 polietilenglicol, 592 pectiniforme, 566 pomerio, 536 pedernal, 293, 312 pomoerium, 536 pedología, 143 pondera, 289 peine medidor de perfiles, 593 porcelana, 357 peine perfilador, 593 Posglacial, 260 penetrador de sedimento, 596 posición derivada, 79 Pequeña Edad del Hielo, 263 posición primaria, 78 percutor, 299 posición secundaria, 79

103 Arkeologia prehistoria, 230 proceso posdeposicional, 144 propulsor, 401 S prospección, 81 sarcófago, 475 protohistoria, 245 sección estratigráfica, 80 proyectil, 376 sedimento, 146 punta de proyectil, 297 sedimentología, 145 punta musteriense, 306 sello, 451 puntuación, 431 semilla, 93 punzón, 402 semiuncial, 419 separador, 404 serpentiforme, 570 sílex, 312 silo, 537 sistema de excavación de Wheeler, 86 R sistema de registro de Harris, 56 sistema de registro de Laplace, 69 raclette, 291 solar yermo urbano, 514 radiocarbono, 188 soliferreum, 382 raedera, 298 Solutrense, 247 ramiforme, 555 sonar de barrido circular, 576 raspador, 301 sonar de barrido lateral, 574 rasqueta, 291 sondeo, 87 rastro arqueológico, 39 soplado, 407 registro arqueológico, 44 succionador de fondos, 581 repujado, 371 succionadora, 581 resello, 436 superposición, 459 reserva arqueológica, 619 Szeletiense, 248 resto arqueológico, 39 resto carpológico, 57 resto palinológico, 58 retocador, 387 retoque, 314 reverso, 439 T revolución industrial, 609 rezón, 369 tabla de Munsell, 75 ruleteado, 335 tachuela, 383 tafonomía, 168 tajador bidireccional, 287 tajador compuesto, 287 tajador simple, 288 taller, 612 tamizado, 113 tapa, 338 tapial, 526 Tardiglacial, 267

104 Arkeologia

Tardiglaciar, 267 teatro, 484 técnica del golpe de buril, 317 V técnica del núcleo de arena, 409 valor nominal, 435 técnica del núcleo previo, 409 varilla, 395 técnica levalloisiense, 300 varva, 202 tectiforme, 571 vasija de cerámica, 365 tejar, 618 vaso campaniforme, 341 tejera, 618 vehículo de control remoto, 601 tell, 540 vellón, 452 templo, 541 venus paleolítica, 572 termas, 542 vertedera, 351 terra sigillata, 359 vertedero, 544 tesela, 360 vertedor, 351 testigo, 71 vestigio carpológico, 57 tiempo geológico, 18 vestigio palinológico, 58 tina, 361 vía romana, 506 tinaja, 361 vidriado, 552 toréutica, 384 vidrio camafeo, 412 torpedo propulsor, 597 villa, 543 torre, 493 villa medieval, 496 torre de tamices, 114 vulva, 553 torre fotográfica, 575 tortera, 281 traceología, 36 TS, 359 tumba, 456 tumba de lajas, 460 Y túmulo, 477 turíbulo, 375 yacimiento, 40 yacimiento arqueológico, 40 U UE, 85 Z Último Máximo Glacial, 250 uncial, 432 zona arqueológica, 629 ungüentario, 362 zona arqueológica calificada, 631 unidad estratigráfica, 85 zona arqueológica inventariada, 630 urna funeraria, 458 zona de presunción arqueológica, 628 útil lítico, 313 zooarqueología, 14

105

Frantsesezko Aurkibidea Arkeologia

Antiquité, 205 Antiquité classique, 207 A Antiquité tardive, 206 Abbevillien, 203 apex, 416 Acheuléen, 204 aqueduc, 482 action galvanique, 573 arche de triomphe, 507 activité, 62 archéoastronomie, 2 actuaire, 414 archéographie, 3 AD, 185 archéologie, 4 ADN fossile, 107 archéologie analytique, 5 adobe, 534 archéologie anthropologique, 6 Âge de la Pierre, 228 archéologie classique, 10 Âge du bronze, 215 archéologie contextuelle, 35 âge du cuivre, 218 archéologie de gestion, 66 Âge du fer, 216 archéologie de la construction, 485 âge glaciaire, 264 archéologie du bâti, 485 Âge mycénien, 240 archéologie du genre, 26 Âge néolithique, 242 archéologie expérimentale, 7 agglutinant, 547 archéologie funéraire, 27 agitateur, 410 archéologie historique, 9 aiguille, 399 archéologie industrielle, 604 aire métropolitaine, 531 archéologie médiévale, 22 alliage, 367 archéologie navale, 588 alluvion, 112 archéologie post-médiéval, 21 aloi, 433 archéologie post-processuelle, 11 ambre, 103 archéologie préhistorique, 28 aménagements, 19 archéologie processuelle, 12 amphithéâtre, 483 archéologie sociale, 13 amphore, 318 archéologie sous-marine, 583 analyse des phosphates, 51 archéologie structuraliste, 8 analyse géochimique des phosphates, 51 archéologie subaquatique, 599 analyse isotopique de l’azote, 195 archéologie sur le terrain, 30 analyse par activation neutronique, 274 archéologie urbaine, 513 andouiller, 398 archéométallurgie, 368 anépigraphe, 415 archéométrie, 269 année radiocarbone, 181 archéozoologie, 14 Anno Domini, 185 argile, 117 anse, 339 art rupestre, 563 anthracologie, 89 artéfact, 15 anthropisation, 90 assiette, 356 anthropologie, 1 atelier, 612 anthropomètre, 155 atelier de fabrication de monnaies, 449 anthropométrie, 154 atelier de potier, 331 anthropomorphe, 549 atlatl, 401 Anthropozoïque, 265 Aurignacien, 211

108 Arkeologia australopithèque, 156 broquette, 383 autorisation d’opération brunissage, 564 archéologique, 620 brunissoir, 403 avant J.-C., 184 buah, 385 avant Jésus-Christ, 184 bulbe de percussion, 310 avant le Présent, 172 burin, 316 avers, 434 Azilien, 212 azoïque, 104 C câble aérien, 603 B cal, 186 calcination, 611 ballon de relevage, 584 calibration, 187 banlieue, 515 cameo-glass, 412 barbacane, 487 canal, 521 Bas Moyen Âge, 213 canalisations d’égouts, 501 basilique, 488 canon, 377 bastide, 489 capacité crânienne, 158 bâtiment industriel, 617 capitale, 428 bâton de commandement, 386 carbone-14, 188 bâton percé, 386 cardo, 523 bec, 286 carnet de chantier, 61 bec, 351 carnet de fouille, 61 Before Present, 172 carrière, 608 berme, 71 carroyage, 83 bien culturel classé, 622 carte archéologique, 72 bien inventorié, 626 catacombes, 470 biface, 285 cénotaphe, 479 billon, 452 centre commercial, 529 bioclaste, 105 centre historique, 519 biométrie, 17 centre logistique, 510 biostratigraphie, 16 céramique, 363 bioturbation, 115 céramique à parois fines, 353 biozone, 106 céramique Boquique, 323 biscuit, 321 céramique cardiale, 364 bloc, 116 céramique cordée, 345 bol, 322 Chalcolithique, 218 bord, 336 chambre funéraire, 464 bouteille Mercure, 408 champ de fosses, 481 BP, 172 champ d’urnes, 472 brique crue, 534 chantier naval, 616

109 Arkeologia charnier, 462 culture de Hambourg, 227 Châtelperronien, 217 culture de La Tène, 235 chemin de ronde, 499 culture des champs d’urnes, 234 chenet, 358 cursive, 420 chopper, 288 chronoculture, 233 chronostratigraphie, 189 chrono-typologie, 193 cire perdue, 551 cirque, 545 D ciseau, 405 ciste, 480 dague, 372 Clactonien, 232 datation, 173 claste, 133 datation à l’uranium, 200 clou, 374 datation absolue, 174 coin, 394 datation archéomagnétique, 170 coin, 437 datation au fluor, 183 colluvion, 134 datation au potassium-argon, 198 columbarium, 471 datation au radiocarbone, 180 concrétion marine, 582 datation isotopique, 176 conformateur, 593 datation par le carbone-14, 180 constituant, 19 datation par racémisation des acides contexte, 147 aminés, 169 contexte primaire, 148 datation par résonance de spin contexte secondaire, 149 électronique, 179 contremarque, 444 datation par spectrométrie de masse coprolithe, 109 par accélérateur, 171 corde, 344 datation par thermoluminescence, 199 corne, 385 datation par uranium-thorium, 201 cote, 65 datation radioactive, 176 couche, 47 datation relative, 175 coupe stratigraphique, 80 date calibrée, 186 couperet, 288 dé, 392 couvercle, 338 décor estampé, 366 craniométrie, 162 décor excisé, 326 crémation, 457 décor imprimé, 327 creuset, 283 décor incisé, 325 cromlech, 461 décor peint, 328 cruche, 347 décoration appliquée, 324 cryoturbation, 136 décoration peignée, 329 cuisson oxydante, 334 découverte, 38 cuisson réductrice, 333 décubitus dorsal, 152 culture campaniforme, 231 décubitus latéral, 153 culture cycladique, 249 décubitus ventral, 151 culture de Hallstatt, 226 decumanus, 490

110 Arkeologia dégraissant, 343 enterrement, 453 dendrochronologie, 177 enterrement primaire, 454 dépôt archéologique, 74 enterrement secondaire, 455 dépôt d’origine non anthropique, 94 éolithe, 290 dépotoir, 544 épave, 589 Dernier Maximum Glaciaire, 250 éperon, 522 dessalage, 579 épigraphe, 417 dessiccation contrôlée, 585 épigraphie, 418 détritique, 118 Épigravettien, 219 diagramme de Harris, 41 épingle, 391 diagramme stratigraphique, 41 Épipaléolithique, 220 diffractométrie de rayons X, 277 époi, 398 dimorphisme, 157 Époque contemporaine, 208 dolmen, 476 Époque moderne, 210 domestication, 42 érosion, 128 domus, 492 escargotière, 73 espace public, 500 établissement, 54 étalonnage du temps du radiocarbone, 192 ethnoarchéologie, 24 E événement de Dansgaard-Oeschger, 252 événement de Heinrich, 259 écarteur, 404 exhumation, 469 échantillon, 67 échantillonnage, 68 échelle chronologique absolue, 190 échelle chronologique solaire, 178 échelle de chronologie relative, 191 échelle stratigraphique, 88 F éclat, 294 éclat de burin, 317 faciès, 121 écofact, 20 faïence, 346 écoulement de surface, 132 falsification, 25 édaphologie, 143 faubourg, 497 électrolyse, 578 flottation, 50 électrophorèse, 577 fluorescence X, 278 électrum, 438 fond, 340 élément de faucille, 296 fond de cabane, 503 élévation, 65 foret, 402 émission, 442 forge, 538, 605 encensoir, 375 formulaire, 422 Énéolithique, 218 formule, 421 engobe, 332 forteresse, 509 ensemble monumental, 623 forum, 504

111 Arkeologia fosse, 468 gravure striée, 558 fossé, 486, 525 grotte sépulcrale, 465 fosse à combustion, 498 groupe d’activité, 63 fosse de combustion, 498 fossile, 108 fouille archéologique, 59 fouille de préservation, 82 fouille de sauvetage, 82 fouille en aire ouverte, 43 H fouille programmée, 60 habitation contiguë, 495 foyer, 539 hache polie, 280 fraction, 122 hachereau, 284 fraction du sol, 122 Hambourgien, 227 frappe, 450 hameçon, 388 fréquentation, 53 fresque, 556 harpon, 389 friche industrielle, 606 Haut Moyen Âge, 223 friche urbaine, 514 Helladique, 229 fusaïole, 281 herminette, 308 Holocène, 260 holotype, 29 hominidés, 159 Homo, 160 horizon, 129 G houe, 279 hydrolyse, 580 galerie, 607 hypogée, 467 galet aménagé, 292 gaufrage, 371 gélifraction, 135 géoarchéologie, 123 géochronologie, 124 géomorphologie, 125 I gestion du patrimoine archéologique, 625 gisement archéologique, 40 îlot, 502 glaciation, 257 impression par roulement, 335 glaçure, 552 incinération, 457 glyptique, 557 incision, 554 gobelet campaniforme, 341 inclusion, 425 graffito, 423 incus, 440 granulométrie, 126 indice céphalique, 161 grappin, 369 inhumation, 453 grattoir, 298 inscription, 417 Gravettien, 225 insula, 520 gravier, 137 intaille, 441 gravure préhistorique, 559 interface, 48

112 Arkeologia interglaciaire, 256 magnétomètre à protons à précession interponction, 426 libre, 595 interstadiaire, 261 magnétomètre au césium, 602 intrusion, 131 maison fortifiée, 494 irisation, 411 maison-tour, 494 majuscule, 428 marché, 530 marmite, 330 médine, 527 J mégalithe, 302 menhir, 303 jalon, 45 mensiochronologie, 194 jarre, 361 Mésolithique, 238 métallographie, 379 métallurgie, 380 météorisation, 139 méthode au fluor, 183 méthode de datation par traces de L fission, 182 lame, 295 méthode de Harris, 56 lame mince, 150 méthode du quadrillage, 84 lampe à huile, 396 méthode Laplace-Méroc, 69 lance à eau, 598 méthode potassium-argon, 198 latérocubitus, 153 métrologie, 446 lauda, 427 microclimat, 140 légende, 445 microfossile, 110 ligature, 429 microlithe, 304 limon, 138 micromorphologie, 141 lingot, 378 microscope électronique à balayage, 272 lissage, 319 millefiori, 413 lissoir, 397 mine, 615 LSO, 196 minerai, 613 luminescence stimulée optiquement, 196 Minoen, 239 lyophilisation, 586 mobilier funéraire, 466 module, 447 momie, 473 monolithe, 305 mortier, 350 mosaïque, 349 M motif anchoriforme, 548 Magdalénien, 236 motif arboriforme, 550 Maglemosien, 237 motif corniforme, 561 magnétomètre, 587 motif cruciforme, 562 magnétomètre à précession de motif halteriforme, 560 protons, 595 motif oculé, 565

113 Arkeologia motif pectiniforme, 566 orthostate, 309 motif ramiforme, 555 ossuaire, 462 motif serpentiforme, 570 ostéologie, 163 motif tectiforme, 571 ostéométrie, 276 moule, 348 outil lithique, 313 Moustérien, 241 Moyen Âge, 221 Moyen Âge tardif, 213 muet, 415 mur fantôme, 512 mur mitoyen, 528 P muraille, 511 PA, 101 musée d’archéologie, 624 paléobotanique, 95 paléoclimatologie, 33 paléodémographie, 165 paléoécologie, 31 paléoespèce, 166 N paléoethnobotanique, 96 paléoethnologie, 32 nécropole, 474 Paléolithique, 244 Néolithique, 242 Paléolithique inférieur, 214 nexus, 429 Paléolithique moyen, 222 niveau topographique, 76 Paléolithique supérieur, 224 NMI, 271 paléomagnétisme, 197 nombre de restes, 270 paléontologie, 34 nombre d’équivalents-vases, 275 paléontologie humaine, 164 nombre minimum d’individus, 271 paléopalynologie, 97 noyau, 307 paléopathologie, 111 NR, 270 paléosol, 142 nuancier de Munsell, 75 paléostomatologie, 167 numismatique, 448 palette, 400 palynologie, 98 palynomorphe, 99 panse, 311 parc archéologique, 627 O parement, 533 passivation électrochimique, 590 obélisque, 532 pâte, 354 objet façonné, 15 pâté de maisons, 502 Oldowayen, 243 pâte de verre, 406 onciale, 432 paysage après activité minière, 614 opisthographe, 430 pédologie, 143 oppidum, 524 peinture, 569 oreille, 370 pendage, 130 orichalque, 443 pénétrateur de sédiment, 596

114 Arkeologia perçoir, 315 pomerium, 536 percuteur, 299 pomoerium, 536 Périgordien, 246 ponctuation, 431 Période Chaude Médiévale, 253 porcelaine, 357 période glaciaire, 264 position primaire, 78 période historique, 209 position secondaire, 79 période interglaciaire, 256 pot, 330 périphérie urbaine, 515 préhistoire, 230 perle, 320 présents funéraires, 466 Petit Âge glaciaire, 263 pressoir, 491 Petit Optimum climatique, 253 préventive archéologie, 66 pétroglyphe, 567 processus post-dépositionnel, 144 phase, 49 procubitus, 151 phase archéologique, 49 profil stratigraphique, 80 photogrammétrie, 52 profileur sismique, 594 photographie aérienne, 37 projectile, 376 phytolithe, 92 propulseur, 401 pichet, 355 prospection, 81 pied, 352 protohistoire, 245 pierre à feu, 312 pyramide, 535 pierre à fusil, 293 pierre tombale, 424 pigment, 568 pillage, 23 pilum, 381 Q pipe de kaolin, 342 pisé, 526 quadrat, 70 plan, 77 quadrillage, 83 planeur sous-marin, 600 quai, 610 plaque de ceinture, 373 Quaternaire, 265 plastination, 591 Pléistocène, 266 Pléistocène inférieur, 251 Pléistocène moyen, 254 Pléistocène supérieur, 258 R PNA, 102 poids de métier à tisser, 289 rabot, 282 poinçon, 402 raclage, 337 point moustérien, 306 raclette, 291 pointe de projectile, 297 racloir, 301 polarisation cathodique, 577 rapport d’opération, 621 pollen, 100 rapport de fouille, 621 pollen d’arbre, 101 ravine, 525 pollen non arboréen, 102 récipient céramique, 365 polyéthylène glycol, 592 registre archéologique, 44

115 Arkeologia réserve archéologique, 619 surveillance, 64 retouche, 314 système Wheeler, 86 retoucher, 387 Szélétien, 248 revers, 439 révolution industrielle, 609 rouletté, 335 T tamisage, 113 S taphonomie, 168 Tardiglaciaire, 267 sable, 127 technique de l’enduction sur noyau, 409 sagaie, 390 technique Levallois, 300 sarcophage, 475 tell, 540 sceau, 451 temple, 541 sédiment, 146 temps géologique, 18 sédimentologie, 145 terra sigillata, 359 semence, 93 terre de pipe, 342 semi-onciale, 419 territoire urbain, 518 sépulture, 456 tesselle, 360 silex, 312 tessère, 360 silo, 537 théâtre, 484 soliferreum, 382 thermes, 542 Solutréen, 247 tige, 395 sonar à balayage circulaire, 576 titre, 433 sonar à balayage latéral, 574 tombe en pierre plate, 460 sondage archéologique, 87 toreutique, 384 soufflage, 407 torpille propulseur, 597 spatule, 393 tour, 493 spectrométrie d’absorption atomique, 268 tour de tamisage, 114 spectrométrie de rayons x, 277 tour photographique, 575 spectroscopie, 273 tracéologie, 36 spoliation, 23 tranchoir biface, 287 spore, 91 transducteur, 594 stade isotopique, 262 trop-plein, 505 stadiaire, 255 trou de poteau, 546 station totale, 46 TS, 359 stèle, 463 tuilerie, 618 strate, 47 tumulus, 477 stratification, 119 tumulus-cromlech, 478 stratigraphie inversée, 120 turbation périglaciaire, 136 superposition, 459 tuyau d’aspiration, 581

116 Arkeologia

vestige archéologique, 39 vestige carpologique, 57 U vestige palynologique, 58 unguentarium, 362 villa, 543 unité stratigraphique, 85 villa médiévale, 496 urne cinéraire, 458 voie romaine, 506 US, 85 vulve, 553 usine de poterie, 331 usine de salaisons, 508 Z V zone archéologique, 629 valeur nominale, 435 zone de présomption de prescription varve, 202 archéologique, 628 vase céramique, 365 zone d’extension, 516 véhicule sous-marin téléguidé, 601 zone urbaine fonctionnelle, 517 vénus paléolithique, 572 zooarchéologie, 14

117

Ingelesezko Aurkibidea Arkeologia

arboreal pollen, 101 arborescent pollen, 101 A arboriform, 550 Abbevillian, 203 archaeoastronomy, 2 absolute dating, 174 archaeography, 3 absolute time scale, 190 archaeological excavation, 59 accelerator mass spectrometry dating, 171 archaeological excavation license, 620 Acheulian, 204 archaeological heritage management, 625 activity, 62 archaeological map, 72 activity group, 63 archaeological museum, 624 actuary, 414 archaeological park, 627 AD, 185 archaeological permit, 620 adobe, 534 archaeological phase, 49 adze, 308 archaeological record, 44 aerial cable, 603 archaeological remains, 39 aerial photography, 37 archaeological report, 621 alloy, 367 archaeological reserve, 619 alluvium, 112 archaeological site, 40 amber, 103 archaeological zone, 629 amino acids racemization dating, 169 archaeology, 4 amino-acid racemization age method, 169 archaeology of death, 27 amphitheater, 483 archaeomagnetic dating, 170 amphitheatre, 483 archaeometallurgy, 368 archaeometry, 269 amphora, 318 archaezoology, 14 AMS dating, 171 archeological deposit, 74 analytical archaeology, 5 artefact, 15 anchor shaped, 548 artifact, 15 anchoriform, 548 assegai, 390 Ancient Age, 205 atlatl, 401 andiron, 358 atomic absorption spectrometry, 268 anepigraphic, 415 attached dwelling, 495 Anno Domini, 185 Aurignacian, 211 anthracology, 89 australopithecus, 156 anthropization, 90 awl, 402 anthropological archaeology, 6 Azilian, 212 anthropology, 1 azoic, 104 anthropometer, 155 anthropometry, 154 anthropomorphous, 549 antler, 385 antler point, 398 AP, 101 apex, 416 applied decoration, 324 aqueduct, 482

120 Arkeologia

burin spall, 317 burnisher, 403 B burnishing, 564 balk, 71 barbican, 487 base, 340 basilica, 488 bastide, 489 baulk, 71 C BC, 184 cal, 186 bead, 320 calcination, 611 bec, 286 calibrated date, 186 Before Christ, 184 calibration, 187 Before Present, 172 cameo glass, 412 bell beaker, 341 canal, 521 bell beaker culture, 231 canon, 377 belly, 311 canton, 522 belt plaque, 373 capital, 428 biface, 285 carbon-14, 188 bifacial chopper, 287 carbon-14 dating, 180 billon, 452 cardium pottery, 364 binder, 547 cardo, 523 bioclast, 105 carnary, 462 biometry, 17 carpological remains, 57 biostratigraphy, 16 catacomb, 470 bioturbation, 115 catacombs, 470 biozone, 106 cathode bias, 577 biscuit ware, 321 cenotaph, 479 bisque ware, 321 censer, 375 blade, 295 cephalic index, 161 block, 116 ceramic vessel, 365 blowing, 407 ceramics, 363 body, 311 cesium magnetometer, 602 Boquique pottery, 323 Chalcolithic, 218 borer, 315 Châtelperronian, 217 bowl, 322 china clay pipe, 342 BP, 172 chisel, 405 Bronze Age, 215 chopper, 288 brownfield, 606 chopping tool, 287 building archaeology, 485 chronoculture, 233 bulb of percussion, 310 chronostratigraphy, 189 burial, 453 chronotypology, 193 burial cave, 465 cinerary urn, 458 burin, 316 circular-scan sonar, 576 burin blow technique, 317 circus, 545

121 Arkeologia cist, 480 city block, 502 Clactonian, 232 D Classical Antiquity, 207 dagger, 372 classical archaeology, 10 Dansgaard-Oeschger event, 252 classified cultural property, 622 dating, 173 clast, 133 decumanus, 490 clastation, 139 dendriform, 550 clay, 117 dendrochronology, 177 clay body, 354 deposit of a non anthropic origin, 94 cleaver, 284 desalting, 579 colluvium, 134 detrital, 118 columbarium, 471 die, 392, 437 combed decoration, 329 dimorphism, 157 combustion pit, 498 dip, 130 congelifraction, 135 discovery, 38 congeliturbation, 136 disentombment, 469 Contemporary Age, 208 diver propulsion vehicle, 597 context, 147 dolmen, 476 contextual archaeology, 35 domestication, 42 contour gauge, 593 domus, 492 controlled desiccation, 585 dorsal decubitus, 152 co-ordinate system, 69 Copper Age, 218 coprolite, 109 cord, 344 corded ware, 345 core, 307 corniform, 561 E countermark, 444 ear, 370 cranial capacity, 158 Early Middle Ages, 223 craniometry, 162 Early Modern Times, 210 cremation, 457 earthenware, 346 cromlech, 461 ecofact, 20 crucible, 283 edaphology, 143 cruciform, 562 electrochemical passivation, 590 cursive, 420 electrolysis, 578 cursive type, 420 electron spin resonance dating, 179 Cycladic, 249 electrophoresis, 577 Cycladic culture, 249 electrum, 438 cyst, 480 elevation, 65 embossing, 371 Eneolithic, 218 engobe, 332 eolith, 290

122 Arkeologia epigraph, 417 fossil, 108 epigraphy, 418 fossil DNA, 107 Epigravettian, 219 fraction, 122 Epi-gravettian, 219 frequentation, 53 Epipalaeolithic, 220 fresco, 556 erosion, 128 functional area, 517 estimated vessels equivalent, 275 functional urban region, 517 ethnoarchaeology, 24 funerary archaeology, 27 excavation journal, 61 funerary chamber, 464 excavation notebook, 61 excised decoration, 326 exhumation, 469 experimental archaeology, 7 extension area, 516 G gallery, 607 galvanic action, 573 gender archaeology, 26 geoarchaeology, 123 F geochronology, 124 face, 533 geologic time, 18 face value, 435 geomorphology, 125 facies, 121 glacial period, 264 facing, 533 glaciation, 257 faience, 346 glaze, 552 feature, 19 glyptic, 557 graffito, 423 field archaeology, 30 granulometry, 126 fineness, 433 grapnel, 369 fishing hook, 388 grave goods, 466 fission-track dating, 182 gravel, 137 flint, 312 gravestone, 424 flint sickle teeth, 296 Gravettian, 225 flotation, 50 grid, 83 fluorine dating, 183 grid layout, 83 foot, 352 grid-square method, 84 forge, 538 gully, 525 forgery, 25 gun flint, 293 formula, 421 formulary, 422 fort, 509 fortified house, 494 fortress, 509 forum, 504 fossa, 468

123 Arkeologia

ingot, 378 inhumation, 453 H inscription, 417 Hallstatt culture, 226 insula, 520 halteriform, 560 intaglio, 441 Hamburg culture, 227 interface, 48 Hamburgian, 227 interglacial, 256 hammer, 299 interglacial period, 256 handle, 339 interpunction, 426 harpoon, 389 interstadial, 261 Harris Matrix diagram, 41 intrusion, 131 Harris recording system, 56 inventoried property, 626 hearth, 539 inverted stratigraphy, 120 Heinrich event, 259 iridescence, 411 Helladic, 229 Iron Age, 216 hill fort, 524 ironworks, 605 historic centre, 519 isotope stage, 262 historic period, 209 issue, 442 historical archaeology, 9 hoe, 279 Holocene, 260 holotype, 29 Hominidae, 159 J Homo, 160 horizon, 129 jar, 355 horn, 385 horn shape, 561 hut floor, 503 hydrolysis, 580 hypogeum, 467 K kaolin pipe, 342 I L ice age, 264 incineration, 457 La Tène culture, 235 incised decoration, 325 landscape after mining, 614 incision, 554 Laplace method, 69 inclusion, 425 large jar, 361 incuse, 440 Last Glacial Maximum, 250 industrial archaeology, 604 Late Antiquity, 206 industrial building, 617 Late Glacial, 267 industrial revolution, 609 Late Middle Ages, 213

124 Arkeologia lateral decubitus, 153 metropolitan area, 531 lauda, 427 microclimate, 140 legend, 445 microfossil, 110 Levallois technique, 300 microlith, 304 lid, 338 micromorphology, 141 lifting bag, 584 Middle Ages, 221 lifting balloon, 584 Middle Palaeolithic, 222 lingot, 378 Middle Pleistocene, 254 lithic flake, 294 millefiori, 413 Little Ice Age, 263 mine, 615 logistic centre, 510 minimum number of individuals, 271 loom weight, 289 Minoan, 239 loot, 23 mint, 449 lost wax, 551 minting, 450 Lower Palaeolithic, 214 MNI, 271 Lower Pleistocene, 251 moat, 486 lyophilization, 586 Modern Age, 210 Modern Times, 208 module, 447 monolith, 305 monumental ensemble, 623 mortar, 350 M mosaic, 349 mould, 348 Magdalenian, 236 Mousterian, 241 Magdalenian period, 236 Mousterian point, 306 Maglemosean, 237 mud penetrator, 596 Maglemosian, 237 mummy, 473 magnetometer, 587 Munsell soil colour chart, 75 mall, 529 mute, 415 management archaeology, 66 Mycenaean age, 240 marine concretion, 582 market, 530 medieval archaeology, 22 Medieval Climate Optimum, 253 medieval villa, 496 Medieval Warm Period, 253 N medina, 527 megalith, 302 NAA, 274 menhir, 303 nail, 374 mensiochronology, 194 NAP, 102 mercurial bottle, 408 naval archaeology, 588 Mesolithic, 238 naval shipyard, 616 metallography, 379 necropolis, 474 metallurgy, 380 needle, 399 metrology, 446 Neolithic, 242

125 Arkeologia

Neolithic age, 242 neutron activation analysis, 274 nexus, 429 P nitrogen dating, 195 painted decoration, 328 non anthropic deposit, 94 painting, 569 non arboreal pollen, 102 palaeoanthropology, 164 nonarborescent pollen, 102 palaeobotany, 95 NR, 270 palaeoclimatology, 33 nucleus, 307 palaeodemography, 165 number of remains, 270 palaeoecology, 31 numismatics, 448 palaeoethnobotany, 96 palaeoethnology, 32 Palaeolithic, 244 palaeomagnetism, 197 palaeontology, 34 palaeopalynology, 97 O palaeopathology, 111 palaeosol, 142 obelisk, 532 palaeospecies, 166 obverse, 434 palaeostomatology, 167 oculated, 565 palette, 400 oil lamp, 396 palynological remains, 58 Oldowan, 243 palynology, 98 Oldowan age, 243 palynomorph, 99 open area excavation, 43 parapet walk, 499 opening material, 343 party wall, 528 opistograph, 430 paste, 354 optically stimulated luminescence, 196 pebble tool, 292 ore, 613 pectiniform, 566 orichalcum, 443 pedology, 143 orthostat, 309 perforated baton, 386 OSL, 196 Perigordian, 246 osteology, 163 periphery, 515 osteometry, 276 petroglyph, 567 overflow, 505 phantom wall, 512 oxiding firing, 334 phosphate mapping, 51 photogrammetry, 52 photographic tower, 575 photo-tower, 575 phytolith, 92 pierced antler rod, 386 pigment, 568 pilum, 381 pin, 391 pit field, 481 pitcher, 347

126 Arkeologia plan, 77 planned excavation, 60 plastination, 591 Q plate, 356 quadrat, 70 Pleistocene, 266 quarry, 608 plunder, 23 Quaternary, 265 polished axe, 280 Quaternary Period, 265 polisher, 403 quay, 610 pollen, 100 polyethylene glycol, 592 pomerium, 536 pomoerium, 536 porcelain, 357 post hole, 546 R post-depositional process, 144 posthole, 546 rabot, 282 post-medieval archaeology, 21 raclette, 291 post-processual archaeology, 11 racloir, 301 pot, 330 radioactive dating, 176 potassium-argon dating, 198 radiocarbon dating, 180 potter’s workshop, 331 radiocarbon timescale, 192 pottery, 331, 363 radiocarbon year, 181 pottery factory, 331 ramiform, 555 prehistoric archaeology, 28 rammed earth, 526 prehistoric engraving, 559 range pole, 45 prehistory, 230 ranging-rod, 45 pressure flaker, 387 reducing firing, 333 presumed archaeological site, 628 relative dating, 175 preventive archaeology, 66 relative timescale, 191 primary burial, 454 remotely operated vehicle, 601 primary context, 148 rescue excavation, 82 primary position, 78 retouching, 314 printed decoration, 327 retractor, 404 processual archaeology, 12 reverse, 439 profile gauge, 593 rib, 344 projectile, 376 rim, 336 projectile point, 297 rock art, 563 projectile-head, 297 Roman road, 506 prone decubitus, 151 Roman via, 506 prospecting, 81 rouletting, 335 protohistory, 245 ROV, 601 proton magnetometer, 595 proton-precession magnetometer, 595 public space, 500 punctuation, 431 pyramid, 535

127 Arkeologia

solar timescale, 178 soliferreum, 382 S Solutrean, 247 salted fish factory, 508 Solutrian, 247 salvage excavation, 82 spatula, 393 Samian ware, 359 spear-thrower, 401 sample, 67 spectroscopy, 273 sampling, 68 spindle whorl, 281 sand, 127 spore, 91 sand-core technique, 409 spout, 351 sarcophagus, 475 square, 70 scanning electron microscope, 272 squeegeeing, 337 scraper, 298 stade, 255 scraper, 301 stadial, 255 seal, 451 stamped decoration, 366 secondary burial, 455 stela, 463 secondary context, 149 stele, 463 secondary position, 79 stem, 395 sediment, 146 stew-pot, 330 sedimentology, 145 seed, 93 stirring-rod, 410 seismic profiler, 594 Stone Age, 228 SEM, 272 stone circle, 461 semi-uncial, 419 stone tool, 313 serpentiform, 570 stratification, 119 settlement, 54 stratigraphic diagram, 41 sewer facilities, 501 stratigraphic profile, 80 shell-midden, 73 stratigraphic section, 80 shipwreck, 589 stratigraphic unit, 85 shopping centre, 529 stratigraphical column, 88 sidelying position, 153 stratum, 47 sidescan sonar, 574 striated engraving, 558 side-scan sonar, 574 striker, 299 sieve stack, 114 structural archaeology, 8 sieving, 113 structuralist archaeology, 8 silex, 312 SU, 85 silo, 537 subaquatic archaeology, 599 silt, 138 sub-bottom profiler, 594 slab grave, 460 submarine archaeology, 583 smoothing, 319 suburb, 497 smoothing tool, 397 suburbs, 515 smoothing-tool, 397 suction hose, 581 social archaeology, 13 superposition, 459 soil micromorphology, 141 supine position, 152 soil phosphate analysis, 51 surface runoff, 132 soil separate, 122 Szeletian, 248

128 Arkeologia

urban area, 518 urban wasteland, 514 T urnfield, 472 tack, 383 urnfield culture, 234 taphonomy, 168 tectiform, 571 tell, 540 temple, 541 terra sigillata, 359 V tessera, 360 varve, 202 theatre, 484 ventral decubitus, 151 thermae, 542 Venus figurine, 572 thermoluminescence dating, 199 villa, 543 thin section, 150 visitation, 53 thin-walled pottery, 353 vitreous paste, 406 thurible, 375 vulva, 553 tile factory, 618 tine, 398 tomb, 456 topographic elevation, 65 topographical level, 76 W toreutics, 384 wall, 511 total station, 46 waste-disposal site, 544 tower, 493 watching brief, 64 tower-house, 494 water jet, 598 traceology, 36 weathering, 139 trial trenching, 87 wedge, 394 triumphal arch, 507 Wheeler system, 86 TS, 359 wine press, 491 tumulus, 477 workshop, 612 tunnel, 607

U X X-ray diffraction analysis, 277 uncial, 432 X-ray fluorescence, 278 underwater glider, 600 X-ray spectrometry, 277 unguentarium, 362 , 224 Upper Pleistocene, 258 uppercase, 428 uranium dating, 200 uranium-thorium dating, 201 Z urban archaeology, 513 zooarchaeology, 14

129

Erreferentzia Bibliografikoak Arkeologia

AGUILAR ESCOLAR, Gonzalo. Estudio lingüístico y glosario de los términos especializados de la arqueología [linean]. Granada: Editorial de la Universidad de Granada, 2005. [Kontsulta 2015-03-12] ARCHAEOLOGICAL INSTITUTE OF AMERICA. Introduction to Archaeology: Glossary [linean]. [Kontsulta 2015-03-16] Arkeoikuska, arkeologi ikerketa. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza, 1983. BONET, Ester. Diccionari d’arqueologia. Barcelona : Termcat, 2009. [Kontsulta: 2015-03-16] BRAY, Warwick; TRUMP, David. The Penguin dictionary of archaelogy. London: Penguin Books, 1982. BRITISH ARCHAEOLOGICAL JOBS RESOURCE. Glossary of common archaeological terms. [Kontsulta 2015-03-16] EUSKOMEDIA FUNDAZIOA. Historiaurrea Euskal Herrian. Glosategia. [Kontsulta 2015-03-16] FATÁS, G.; BORRÁS, G.M. Diccionario de términos de arte y elementos de arqueología, heráldica y numismática. Madrid: Alianza, 1990. FERNÁNDEZ MARTÍNEZ, Víctor M. Teoría y método de la arqueología. Madrid: Síntesis, 2000. FRANCOVICH, Riccardo; MANACORDA, Danielle (argtz.); LLERENA, Mari Carmen (itzle.). Diccionario de arqueología: temas, conceptos y métodos. Barcelona: Crítica, 2001. FRANCH, José Alcina. Diccionario de arqueología. Madrid : Alianza, 1998. GAMBLE, Clive. Arqueología básica, Barcelona: Ariel, 2002. GOURVERNEMET DU CANADA. Glossaire d’archéologie. [Kontsulta 2015- 03-16] GREAT ARCHAEOLOGY. Archaeology Glossary Terms [linean]. [Kontsulta 2015-03-16] HARRIS, Edward C. Principios de estratigrafía arqueológica. Barcelona: Crítica, 1991.

132 Arkeologia

Munibe. Antropologia-Arkeologia. Donostia: Aranzadi Zientzi Elkartea, 1987.

RENFREW, Colin; BANH, Paul. Arqueología: teorías, métodos y práctica. Tres Cantos, Madrid: Akal, 2011. SALAZAR GARCIA, Domingo Carlos; MORENO MARTÍN, Andrea. Dictionary of Archaeological Terms, English-Spanish/Spanish-English = Vocabulario de conceptos arqueológicos, Inglés-Español/Español-Inglés [linean]. [Kontsulta 2015- 03-12] WASHINGTON STATE UNIVERSITY. List of abbreviations and glossary of terms (). [Kontsulta 2015- 03-16]

133 Arkeologia Hiztegia Hiztegia Arkeologia

Barra-kodea

KULTURA ETA HIZKUNTZA DEPARTAMENTO DE CULTURA POLITIKA SAILA Y POLÍTICA LINGÜÍSTICA