Fontes Hisiorici
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
FONTES HISIORICI BHUMIAR b edLLU- RUMAMUU A XIII AD XIX SAECULUM COLLEGIT, DIGESSIT ET INDICE ANALITICO INSTRUXIT s / Dr. LUCAS JELIC Professor Historiae Ecclesiasticae et Juris Ecclesiastici in Seminario ''heologico Centrali Jadrensi. VEGLAE MCMVI. SUMPTIBUS EPHEMERIDIS SLAVORUM LITTERAE THEOLOGICAE" PRAGAE. Typis expresserunt ,Kurrkta* Veglensis, E. Vitaliani Jadrensis et Officina Typographica Catholica Labacensis. EXCELLENTISSIMO ET REVERENDISSIMO DOMINO DOMINO GEORGIO POSILOVIC ZAGRABIENSI ARCHIEPISCOPO PROVINCIAE CROATICO-SLAVONICAE METROPOLITAE ETC. ETC. SYLLOGE HAEC HISTORICA PROBANS ET CONFIRMANS PRIVILEGIUM LINGUAE PALAEOSLAVICAE BENEFICIUMQUE SLAVICAE VULGARIS IN SACRA ROMANA LITURGIA IVS PARTICULARE COMMUNE CAETERIS AEQUIPARATUM ILLYRICI OCCIDENTALIS AD JURISDICTIONEM ORIENTALIUM ECCLESIARUM SPECTANS A SS. LATERANENSI IV? ET TRIDENTINO CONCILIIS PLURIBUSQUE S. ROMANAE SEDIS PONTIFICIBUS ITERATIS LIBRORUM SACRORUM EDITIONIBUS QVATVOR SEMINARIIS ILLYRICIS ERECTIS AB ADVERSARIIS INTERNIS EXTERNISQUE DEFENSIONE A XIII AD XIX SAEC. PACIFICAE FRUITIONIS CONSERVATIONE RECOGNITUM TIBI HAEREDI PROVINCIAE METROPOLITICAE S. METHODII VENERATIONIS ET GRATI ANIMI PIGNUS D. D. Sunuma rerum omnium quae hoe volumine continentur. Proemium p. VII. Fontes Liturgiae Glagolito-Romanae XIII s. 5—13. Corrigenda 13. Fontes Liturgiae Glagolito-Romanae XIVs. 3—18. Addenda 18. Fontes Liturgiae Glagolito-Romanae XV s. 3—49. Addenda 49—46. Corrigenda 46. Fontes Liturgiae Glagolito-Romanae XVI s. 3—33. Addenda 93—61. Corrigenda 69. Fontes Liturgiae Glagolito-Romanae XVII s. 29—78. Addenda I 78 —80. Addenda II 981—860. Corrigenda 97. Fontes Liturgiae Glagolito-Romanae XVIII s. 3—71. Addenda I 71—72. AddendaIl 73—806. Corrigenda 96. Addenda III 987—898. Fontes Liturgiae Glagolito-Romanae XIX s. 3—143. Addenda 145—175. Corrigenda 176. Index Analitieus ad Fontes Liturgiae Glagolito-Romanae a XIII ad XIX saeculum I—XLVII. Proemium. Quumiam cura et studio clarissimorum virorumJ. À. Ginzel, J. Prodan et Fr. Pastrnek, documenta historiam Liturgiae Slavicae antiquioris periodi illustrantia plurima prodiissent, illa vero historiae Liturgiae Glagolito-Homanae sequentibus saeculis illustrandae, adhuc in unum nonool lecta sint, hae Sylloge haec complectenda aggressi sumus. Fontes historicos inde a XIII. saeculo, quando iam Liturgia Glagolito-Romana in Slavoniae provincens, apud Croatas nempe Slovenos Serbosque, iure communi parti culari caeteris tunc vigentibus aequiparato, invaluerat, colligentes, documenta prospera et adversa fata, naturam juridicam vel topographiam eiusdem illustrantia, civilibus vel mere litterariis demptis, saeculorum serie digessimus; quo facilius deinde detegenda, quin series chronologica innovetur, addi possint. Ne ambitus huius Sylloges nimis augeretur, quae maioris momenti suut documenta in extenso, adiaphoris hinc inde demptis, epigraphica 1amedita necnonadlibros liturgicos et ad alia minoris momenti spectantia, in regesti formam redacta, ut brevitati consuleremus dedimus. Quum vero dum haec praelo tradebantur, nonnulla documenta accessissent, in Addendis ad finem cuiusque saeculi, retenta tamen numeratione et paginatione sui cujusque saeculi, adiecimus. Indice Analitico huie volumini adjecto praecipuarum materiarum conspectus, speciali cura ad rem topographi cam habita, exibetur. Errores tvpographicos minoris momenti Lectori bene volo corrigendos relinquimus; menda vero, quae sensum minuunt vel obscurum reddunt, 1u fine cujusque saeculi corrigenda curavimus. Syllogen hane praelo tradentes illis viris, qui manum adiutricem nobis porrexerunt, gratias agimus: Excellen tissimo Domino Zagrabiensi Metropolitae Doctori Georgio Posilovió, cujus munificentia factum est, ut exploratio fontium nostrorum brevissimo tempore absoluta sit; illu strissimis Dominis Matthaeo Domnio Dvornik Metropolitae Jadrensi et Doctori Vincentio PulisiéóSibenicensi Episcopo; necnon Magnifico Viro Doectori Francisco Vio Praefecto Fluminensis.municipi, quorumpeculiari favore pluria do cumenta accessibilia nobis fuerunt. Illustrissimus Dominus Doetor Franciscus Volarié Protonotarius Apostolieus ad instar et Decanus capitularis Veglensis; professor Aloysius Spinéié Castavensis; professor Franciscus Bulió Camera rius ad honorem S.S. Spalatensis; Petrus Skarica sacerdos Podgradjensis et Vincentius Premuda sacerdos Bescanus generose nobis suas collectiones excerpendas obtulerunt. Doctor Joseph Gruden professor Labacensis fragmenta codieum glagoliticorum in terris Slovenicis recenter de tecta communicavit; Joseph Vajs sacerdos Pragensis et Academiae Palaeoslavicae Veglensis Soeriptor, HRochus Poéina professor linguae palaeoslavicae in Seminario Theologico Central Jadrensi, Doctor Matthias Murko professor Universitatis Graecensis in fontibus aperiendis benevole nos coadjuvarunt; Vincentius Zamliéó decanus Voloscensis, Joseph Polié senior Fluminensis canonicus, Matthaeus Maru&iéprofessor in Suáak, Nicolaus Gjivanovié sacerdos Ragusinus, Matthaeus Dudan professor Venetiis Lertidegens, Ordinis Fr. Stephanus S. Francisci Ivantiéó Jadrensis et Joannes conventus Maria vel consilio Zgalié in fontibus detegendis vel in ipsis describendis nobis prae sto fuere. Reverendo Patri Ludovico Brusié "Tertii Ordinis 9. Francisci Veglensis conventus et Nicolao Batistió pro fessori Jadrensi in plagulis corrigendis sociis, speciali gratitudine devicti sumus. Jaderae in Festo SS. Cyrilli et Methodii 5 Julii 1908. r. L. Jelié. FONIES LITURGIAE GLAGOLITO-ROMANAE XIII SAECULI I. I215, I1—30 Novemóris, Laterani. Concilium Lateranense IV, Generale XII ab Innocentio III. Ponte ice celebratum varias linguas liturgicas aequiparat. IX. Canon dediversis ritibus in eadem fide. Quoniam in plerisque j;artibus infra eandem civitatem atque dioecesim permixti sunt populi liversarum linguarum, habentes sub una fide varios ritus et mores, di tincte praecipimus, ut pontifices huiusmodi civitatum sive dioecesum jrovideant viros idoneos, qui secundum diversitatem rituum et lingua um divina illis officia celebrent et ecclesiastica Sacramenta ministrent, nstruendo eos verbo pariter et exemplo. Decretales Gregorii IX, Lib. I. Tit 31. cap. 14 sub summario: »Cumin ci "tate vel dioecesi sunt populi diversarum linguarum, Episcopus debet providere sis per viros idoneos, qui secundumvarietatem linguarum officia eis celebrent, et jiacramenta ministrent. Et si urgens est necessitas, constituet sibi vicarium Pontifi :em illis linguae, non tamen propter hoc eadem dioecesis debet habere duos Epis :opos«. Cfr. Potthast, Regesta Rom. Pontificum ad a 1215, I, p. 437. Auctor ;ravissimus in rebus liturgicis, de Canone hoc Lateranensi, haec adnotat: »Es ist )eachtenswerth dass — das vierte allgemeine Concil in Lateran (1215) nicht daran lachte, für das ganze Abendland die leier des Gottesdienstes in lateinischer Sprache vorzuschreiben, vielmehr dic Bischófe (can. 9) ausdrücklich verpflichtete, lafür zusorgen dass auch für jene Christen innerhalb ihrer Diócese, welche einen inderen als den rómischen Ritus haben, nach ihrem Ritus und in der bei ihnem herkommlichen liturgischen Sprache regelmüssiger Gottesdienst gehalten werde« . Thalhoffer, Handbuch der kath. Liturgik 1I.(1887), 408. NicolausclericusArbensisdescribitPsalterium—Glagoliticumex1222, Spalati vel Arbi. codice Psalterii Glagolitici, quem Theodosius archiepiscopus Salonita nus (Spalatensis) impensis suis a. 885.—892 confici mandaverat, prout ex sequenti adnotatione glagolitica in eodem, nunc vero deperdito, co dice, patet: Anno Incarnationis Dominicae 1222. Honorio Summo Pontifice, Friderico et Roberto Imperatoribus, Rege Hungarorum Andrea, Gonzello Spalatensi Archiepiscopo. Clericus Arbensis Nicolaus ex alio similiter Psalterii, impensis et mandato Theodori (sic) ultimi Salonitani Pontificis, Slavonica lingua manuscripto codice, fideliter descripsit. .. Assemani, Kalendaria Ecclesiae Universae, Tom. IV. Caput IV. 8. XVIII. »In quiritur in Psalterium Slavicum tempore Theodori ultimi Salonitani Archiepiscopi exaratum, simulque obstenditur illud nonnissi sub jo. VIII. Papa conscriptum, et JELIC, FONTESParsI. 1* 6 Fontes liturgiae — ———c ——— 0 ÉÉ— ————M———— ex versione Sacrarum scripturarum a SS. Cyrillo ac Methodio claborata de sumptum. Hactenus de Ecclesiasticis Slavo-Latinorum libris. Unus mihi superest scru pulus eximendus. Qui Slavicam sacrarum Scripturarum versionem aut sa»c/o /Íie nymo tribuunt, aut certe eam az/e .$.S..Cyrilli ac Methodi tempora etaboratam con tendunt (qua tamen dere fusius suo loco sermo erit) pro sua sententia clarissimos viros linguaeque Slavicae peritos Zevacovichum ct Caramanum proferre possint. Sic enim Caramanus in saepelaudata Dissertatione scribit. »Uso della lingua Slava Letterale due secoli innanzi a S. Cirillo. Nella stessa .liagua con caratteri Girolimiani fu fatto scrivere da 7«eodoroultimo Vescovo di »Salona il Salterio della versione di S. Girolamo due cento e piü anni prima che «predicar cominciasse S. Cirillo, come s' ha da M.SS. Originali del P. Rafaele Le »vacovich Arcivescovo d' Acrida. Di tale Salterio il Chierico 4V7c0704»5esazo nell »anno 1222 ne fece un esemplare, di cui approfittossi il medesimo Levacovich, »avendoglielo fidato per alcuni mesi Gzovanazi TomcoAMarnavizio Vescovo di Bosna, »per ammirare ]l'antichità e prenderne copia. Servasi scritto di pugno dell' istesso »Levacovich un Frammento diviso in due colonne continenti due Versioni, questa di ».$. Gzrolamo, e quella delli Se//ez/a. Onde comprendesi !]'uniformità della lingua »Slavolatina del settimo secolo con la Slavogreca de' posteriori