University of Groningen Het Koninkrijk Ontsluierd Santos Do Nascimento
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
University of Groningen Het Koninkrijk ontsluierd Santos do Nascimento, Ryçond Raylond IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document Version Publisher's PDF, also known as Version of record Publication date: 2016 Link to publication in University of Groningen/UMCG research database Citation for published version (APA): Santos do Nascimento, R. R. (2016). Het Koninkrijk ontsluierd. Rijksuniversiteit Groningen. Copyright Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons). The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license. More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne- amendment. Take-down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum. Download date: 30-09-2021 Het Koninkrijk ontsluierd Maklu Apeldoorn-Antwerpen Omslagontwerp: Sophia de Groot © 2016 Ryçond Raylond Santos do Nascimento en Maklu- Uitgevers nv Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet be- paalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveel- voudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande en schriftelijke toestemming van de auteur en van de uitgever. Hoewel bij de realisatie van deze uitgave een zo groot mogelijke nauwkeurigheid en correctheid werd nagestreefd, kan voor de aanwezigheid van eventuele (druk)fouten, onvolkomen- en on- volledigheden niet worden ingestaan en aanvaarden noch de au- teur, noch de uitgever hiervoor enige aansprakelijkheid. Dit proefschrift is als handelseditie verkrijgbaar onder ISBN 978-90-466- 0853-1 Maklu-Uitgevers Koninginnelaan 96, Nl-7315 EB Apeldoorn, www.maklu.nl, [email protected] Somersstraat 13/15, B-2018 Antwerpen, www.maklu.be, [email protected] Het Koninkrijk ontsluierd Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Rijksuniversiteit Groningen op gezag van de rector magnificus prof. dr. E. Sterken en volgens besluit van het College voor Promoties. De openbare verdediging zal plaatsvinden op donderdag 15 december 2016 om 11.00 uur door Ryçond Raylond Santos do Nascimento geboren op 5 november 1978 te Aruba Promotores: Prof. mr. D.J. Elzinga Prof. mr. H.E. Bröring Beoordelingscommissie: Prof. mr. G.R. de Groot Prof. mr. E.M.H. Hirsch Ballin Prof. mr. S.A.J. Munneke Prof. dr. G.J. Oostindie Het Koninkrijk ontsluierd Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Aruba op gezag van de rector mr. dr. G.A.E. Thodé en volgens besluit van de Adviesraad. De openbare verdediging zal plaatsvinden op donderdag 16 februari 2017 om 19.00 uur door Ryçond Raylond Santos do Nascimento geboren op 5 november 1978 te Aruba Promotores: Prof. mr. D.J. Elzinga Prof. mr. H.E. Bröring Beoordelingscommissie: Prof. mr. G.R. de Groot Prof. mr. E.M.H. Hirsch Ballin Prof. mr. S.A.J. Munneke Prof. dr. G.J. Oostindie Aan mijn lieve vrouw en dochters ‘La folie ne fait pas droit.’ J.-J. Rousseau, Du Contrat Social, Livre I, Chap. IV De l’Esclavage. Inhoudsopgave Woord vooraf 13 Dankwoord 15 Lijst van afkortingen 17 Hoofdstuk 1 Algemene Inleiding 19 1 Inleiding 19 1.1 Spanningen in het Koninkrijk 19 1.2 Staatsrechtelijke verhoudingen: eenheidsstaat en federatie 25 2 Probleemstelling, methode en opbouw 33 Hoofdstuk 2 Visies op de structuur van het Koninkrijk 37 1 Inleiding 37 2 Logemann 39 3 Kranenburg 42 4 Van der Hoeven 48 5 Borman 54 6 Hoogers 59 7 Samenvattende en concluderende opmerkingen 64 Hoofdstuk 3 De problematische structuur van het Koninkrijk 71 1 Inleidende opmerkingen 71 1.1 Historische achtergrond 72 1.2 Koloniale en post-koloniale ‘gezagsverhoudingen’ (I) 74 1.3 Koloniale en post-koloniale ‘gezagsverhoudingen’ (II) 78 1.4 De problematische quasi-federale structuur 79 1.5 Opbouw van het hoofdstuk 80 2 De rol van Koninkrijksorganen in Koninkrijksverhoudingen 80 2.1 Logemanns worsteling met de federale interpretatie 81 2.2 Van der Hoevens oplossing voor Logemanns worsteling 86 Maklu 9 Inhoudsopgave 2.3 Een Caribisch bezwaar tegen de benadering van Van der Hoeven 88 2.4 Een strikte scheiding tussen organen toch mogelijk? 89 3 De rol van Koninkrijksaangelegenheden in Koninkrijksverhoudingen 93 3.1 Koninkrijksaangelegenheden: een problematisch begrip 95 3.2 De functie(s) van Koninkrijksaangelegenheden in het Statuut 101 4 Conclusie 107 Hoofdstuk 4 Het (de)kolonisatieprobleem vanuit Caribisch perspectief 111 1 Inleidende opmerkingen 111 2 Buiskool en Da Costa Gomez: op zoek naar zelfstandigheid in eenheid 120 2.1 Kolonialisme als dictatuur 120 2.2 Het probleem van de Koninkrijksverhoudingen volgens Buiskool en Da Costa Gomez 122 2.3 Oplossingen voor de Koninkrijksverhoudingen volgens Buiskool en Da Costa Gomez 126 2.3.1 De promotie van de koloniën 126 2.3.2 Het evenwicht tussen eenheid en zelfstandigheid 129 2.4 Tussenconclusie: eenheid, zelfstandigheid en subsidiariteit 136 3 Nederlands kolonialisme: aanleiding voor herstructurering 137 3.1 Politieke uitsluiting als aanleiding voor eenheid in nationaliteit 139 3.2 Heterokephalie als aanleiding voor zelfstandigheid 144 4 Conclusie: opheffing van differentiatie en voogdij 150 Hoofdstuk 5 Het Statuut door de bril van Buiskool en Da Costa Gomez 153 1 Inleidende opmerkingen 153 2 Het Statuut door een Caribische bril 155 2.1 De preambule bij het Statuut 155 2.2 Algemene bepalingen van het Statuut 156 2.3 De behartiging van de aangelegenheden van het Koninkrijk 162 2.4 Onderlinge bijstand, overleg en samenwerking 165 2.5 De Staatsinrichting van de landen 166 2.6 Het Statuut als verwezenlijking van de Caribische visie 169 3 Conclusie 170 Hoofdstuk 6 Het Statuut: een politiek en juridisch document 177 1 Inleiding 177 10 Maklu Inhoudsopgave 2 Uitgangspunten van sociaal-democraten en van confessionelen 182 2.1 Inleiding 182 2.2 Nederlandse sociaal-democraten en de overzeese Koninkrijksdelen 182 2.3 Confessionele uitgangspunten en de overzeese Koninkrijksdelen 189 2.3.1 Algemene confessionele uitgangspunten 189 2.3.2 Katholieke uitgangspunten 192 2.3.3 Confessionele uitgangspunten en het dekolonisatiebeleid 198 3 Het Nederlands dekolonisatieproces: een strijd om uitgangspunten 198 3.1 Inleiding 198 3.2 Het Akkoord van Linggadjati 199 3.3 De grondwetswijziging van 1948 204 3.3.1 Achtergrond 204 3.3.2 De Commissie-Beel II: positief of negatief? 205 3.3.3 Het Veertiende Hoofdstuk 209 3.4 Het voorontwerp-Rijksgrondwet (alias het concept-Logemann) 211 3.4.1 Inleiding 211 3.4.2 De Conferentie 1948: wel of geen zelfbeschikking? 213 3.4.3 De Conferentie 1948: grondgedachten 217 3.5 De Interimregelingen: een nieuwe rechtsorde in het bestaande Koninkrijk 221 3.5.1 Het concept-Logemann in de ijskast 221 3.5.2 Van Schaik hervormt het bestaande Koninkrijk 222 3.6 Het ontwerp-Statuut: nieuwe verhoudingen die voortbouwen op oude instellingen 226 4 Het Statuut: een politiek document 229 4.1 Inleiding 229 4.2 Artikel 1 Statuut: uitdrukking van eenheid 231 4.3 Artikel 2 Statuut: uitdrukking van gelijkheid 233 4.3.1 Eenheid in gelijkheid 233 4.3.2 Het Koninkrijk en Nederland losgekoppeld? 236 4.4 Artikel 3-5 Statuut: uitdrukking van subsidiariteit en solidariteit 242 4.5 The proof of the pudding … 245 5 Conclusie 247 Hoofdstuk 7 Het Koninkrijk ontsluierd: enkele samenvattende en concluderende opmerkingen 251 1 Inleiding 251 2 Nederlands overzees beleid tijdens de Tweede Wereldoorlog 254 Maklu 11 Inhoudsopgave 2.1 Aankondiging van de Rijksconferentie 254 2.2 De radiorede van 7 december 1942 255 2.3 Tussenconclusie 258 3 Nederlands overzees beleid in 1945-1948 259 3.1 De Eerste Rondetafelconferentie 259 3.2 De grondwetsherziening van 1948 263 4 Nederlands overzees beleid in 1948-1954 267 4.1 De Interimregelingen 270 4.2 De opzet van het Statuut in de Schets 274 4.3 De opzet van het Statuut in het Werkstuk 276 5 Concluderende opmerkingen 281 Epiloog 283 Summary 295 Resumen 307 Literatuur 319 Trefwoordenregister 333 12 Maklu Woord vooraf In dit boek wordt ingegaan op de structuur van het Koninkrijk der Nederlanden. De auteur toont op overtuigende wijze aan dat deze structuur nog steeds allerlei ‘koloniale elementen’ bevat. Van gelijkheid tussen de volkeren van het Konink- rijk is geen sprake. Niet in feitelijke zin, maar ook niet in juridisch opzicht. Vaak wordt het Statuut voor het Koninkrijk aangemerkt als een regeling ‘sui generis’. Dat is een regeling van onderlinge verhoudingen die zich niet laat vergelijken met enige andere regeling. Op zich zelf genomen is die aanduiding wel juist. Het Koninkrijk lijkt wel een beetje op een federatie, maar bij nadere beschouwing is het dat niet. Ook is het Koninkrijk geen eenheidsstaat. Dus is het wat anders. Een hybride en eigensoortige constructie waarin – vooral als het er op aan komt – het Nederlandse volk en de Nederlandse staatsinstellingen de dienst uitmaken. De auteur beschrijft op aanstekelijke wijze de totstandkoming van deze con- structie. Daarbij speelt natuurlijk een belangrijke rol dat door de onafhankelijk- heid van Nederlands Indië in de naoorlogse jaren het dekolonisatievraagstuk sterk van kleur verschoot. Met Suriname en de Nederlandse Antillen moest na de onaf- hankelijkheid van Indonesië een nieuwe en moderne regeling worden gemaakt. En daarbij ging het ineens om een beperkt territoir waarbij het land Nederland de grootste speler werd.