BAAN, Leendert De, Predikant (Maasland 26.6.1880-Boksum 26.2.1929). Bekend Vrijz. Predikant, Die in Verschillende Fr. Gemeenten
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
B. heeft een schildvormige gedaante en is 728.5 ha (ruim 26000 pondemaat) groot. De O. grens wordt gevormd door de Zwette (daarvoor door de Middelzee), terwijl tot 1818 in het N. en W. Menaldumadeel en Hennaarderadeel enkele enclaves in B. bezaten. De grens verliep toen zeer grillig. B BEVOLKING. Na de eilanden is B. met 72 inwoners per km2 de dunstbevolkte Fr. gem. De BAAN, Leendert de, predikant (Maasland bevolking neemt slechts weinig toe: van 5026 26.6.1880-Boksum 26.2.1929). Bekend vrijz. inw. (1939) tot 5239 (1958). liet vertreksaldo is predikant, die in verschillende Fr. gemeenten omvangrijk: van 1947-55 emigreerden 173 (Beetgum, Boksum c.a. (2x), Oenkerk c.a., personen en was er een vertrekoverschot van Drachtster Compagnie) stond. Christocentrisch 528 met binnenlandse bestemming. De Industrie denkend was hij maatschappelijk radicaal (12 pct. van de beroepsbevolking) sluit dicht bij (geheelonthouding, antimilitarisme. de veehouderij aan: drie zuivelfabrieken, een Zie: Ds. L. de B. herdacht (1929). fabriek van landbouwwagens en transporteurs en BAAR, Tiberius de, stond van 1704-70 als twee houtindustrieën. Kleinhandel telde in 1950 predikant te Witmarsum. Na opzienbarend 65 bedrijven met 112 personen. Geen structurele proces wegens onzedelijkheid afgezet. werkloosheid, maar de woningsituatie is slecht. Zie: B.W.P.G. I, 276. Ca. 750 woningen tellen twee kamers plus BAARD (Fr.: Baerd, uit persoonsnaam Bawa keuken, een vierde slechts een kamer en ruim en werd*). Dorp in Baarderadeel (252 inw.). een vijfde komt in aanmerking voor Voormalig bestuurscentrum der grietenij. In de krotopruiming (z Volkshuisvesting). De M.E. was het geslacht der Dekama's nauw met veestapel omvatte in 1956: 12393 runderen, 453 het dorp verbonden. In de 19de eeuw stond hier paarden, 3833 schapen, 514 varkens en 2705 als onderwijzer de Fr. taaistrijder H. Sytstra*. hoenders. B. is de meest bekende Doopsgez. gemeente is met die van Ameland de fokkersgemeente in Frl. Zo kwamen er van de oudste in Frl. Agrarisch dorp. Inwonertal loopt 200 op de najaarskeuring 1954 bekroonde achteruit. stierkalveren niet minder dan 33 uit B. Zie: Hepkema Memories, 147; Repert., 175. BIJZONDERHEDEN. Wegennet beslaat 80 km (55 BAARDA, Johannes Dirks, notarisklerk en in onderhoud bij de gem.). Door het grote aantal auteur (Lwd. 26.10.1836 Veenwouden dorpen (15) is B. zowel cultureel als bestuurlijk- 23.6.1903). Schreef proza en poëzie met administratief een 'dure' gem.: er zijn II ijsclubs, liberaal-satirische strekking in tijdschriften en II kaatsclubs, II toneelverenigingen, 12 lag. kranten en met J. G. de Vries het scholen (8 openb., 4 bijz.) en naast het gem. 12 drankbestrijdersjaarboekje De Folksfrieun (1862 plaatselijke brandweerkorpsen. en '64); pseud. Simen Aukes en Johannes. TAAL. In 1955 sprak 98 pct. der schooljeugd Wrk.: In profeet in sin eigen lân, novelle (1863); In lyts forsin, Fries. toneel (1880). KERKELIJK EN POLITIEK LEVEN. Van de Zie: N.B.W. IX, 3-b; Fryslân (1929), 179-181; Wumkes, Paden bevolking was in 1947 58,8 pct. Ned. herv., 13,7 IV, 548-550; Piebenga (1957), 162. geref., 4,5 r.k. (centrum: Oosterwierum), 2,4 BAARDERADEEL (Fr.: Baerderadiel). Gem doopsgez., geen kerkgenootschap: 19,7. In 1956 in Midden-Frl., vroeger de vierde grietenij van verkreeg de P. v. d. A. bij de verkiezingen voor Westergo. Tot de gem. behoren behalve de de Tweede Kamer 50,5 pct., de V.V.D. 18,1, de hoofdplaats Mantgum de dorpen Baard, Beers, A.R. 14,5, de C.H.U. 10,4, de K.V.P. 4,3 en de Bozum, Britswerd, luiaard, Huins, Jellum, (C.P.N. 0,8 pct. der stemmen. De gemeenteraad Jorwerd, Lions, Oosterlittens, Oosterwierum, telt 11 leden, van wie vijf P.v.d.A., drie Weidum, Wieuwerd, Winsum. Baard was V.V.D.)., twee A.R., een C.H.U. (1958). oorspronkelijk het bestuurscentrum. B. was een HOOGTE VAN DE BODEM EN der vijf delen van het oude district Frana-eker. AFWATERING. Geen grote hoogteverschillen. GEMEENTEWAPEN is een gedeeld schild, De. bodem ligt niet hoger dan ruim 1 m boven Fr. zomerpeil; waarvan de (heraldieke) rechterhelft in goud een landerijen met lagere ligging zijn zeldzaam. Het aantal kleine en halve adelaar van sabel (zwart) vertoont, terwijl zeer grote 'legen' (terreinen beneden N.A.P.) is groot. bijv. tussen de linkerhelft in azuur (blauw) twee zespuntige Huins, Oosterlittens en Winsum. Ruggen ontbreken. Af watering sterren van goud bevat, paalsgewijze boven was eeuwenlang grotendeels op het Z.W. gericht, maar na 1859 elkaar geplaatst (Æ Grietenijwapens). Geen (opruiming vallaat te Lwd.) kon ook B. zijn overtollig water gemeentevlag. kwijt via de Dokkumer Nieuwe Zijlen. B. telt 46 particuliere polders (samen 1516 ha); het voornaamste boezemwaterschap is is de stand in Frl. matig. Hengel-B, is in zeer grote de Oosterwierumer Oud vaart (3300 van de 3400 ha in B.). exemplaren aanwezig. B. heeft goede marktwaarde, GRONDSOORTEN. B. bestaat grotendeels uit knippige gronden. vooral voor de export, z IJselmeervisserij. Aan de rand ligt jonge, zware zeeklei: zo in het Nieuwland van BAARSMA, Klaas Reins (Zwaagwesteinde 1884- de vroegere Middelzee, en ook, met een tong, tussen Britswerd 18. 3.1956). Van 1936—1.1.1946 directeur der en Oosterlittens. In het N.W. komen oudere, lichte klei- en Handelsvereniging B., een zaak, door Rein B. in zavelgronden voor. 1880 in het klein begonnen. BODEMGEBRUIK. 98,9 pct. is in gebruik als grasland: 6330 ha. Zie: Sikkema, Zwaagwesteinde (1954), 120-122; Leeuw. Cour. Met akkerbouwgewassen zijn slechts 46 ha beteeld, 2 ha leveren (21.3.1956). tuinbouwgrond. Van de ca. 330 boerderijen is 95 pct. zuiver BAART, Andries, architect (Hoorn 30.8.1885). weidebedrijf, 5 pct. gemengd (omgeving Winsum). Bijna 80 pct. Van 1919 af architect te Lwd., tot 1937 leraar van de bodem wordt gepacht. Er gaat jaarlijks voor f 750 000 aan bouwkunde M.T.S. Bouwde in en buiten Frl. vele pacht uit B. (z Absenteïsme). nieuwe woningen en woningcomplexen, GESCHIEDENIS. In 1369 komt B. voor het eerst inrichtingen, scholen, raadhuizen. Restaureerde als zelfstandige grietenij voor, al is het mogelijk, oude kerken (Hindeloopen, Minnertsga, dat de 'Gretmannus districtus in Bawerth', in Rinsumageest, Sint Anna Parochie, Bolsward, 1329 genoemd, reeds grietman in H. was. In Deinum, Eestrum, Hantumhuizen). Maakte 1622 werd het recht in Jorwerd gehouden, ca. uitbreidingsplannen. Lid, bestuurslid van vele 1700 kwam het te Weidum. In deze eeuw kwam commissies, erelid 'De Friesche Bouwkring', lid van de zetel van het gemeentebestuur in Mantgum. verdienste 'Prov. Friesche Schoonheidscommissie'. Hoewel verschillende kloosters in B. grote Zie: Restaureren in Frl. (1953). bezittingen hadden, schijnen er slechts enkele BABBELAAR. Geul in de Lauwerszee tussen de kloostertjes bestaan te hebben. De overlevering zandplaten 'Blikplaat en Hoge Zuidwal. uitkomend vermeldt er een te Hesens en Westerwird; zeker in de Slenk. is alleen, dat Schillaard een door nonnen BACHCULTUUR. Ca. 1923 begonnen onder J. bevolkte proosdij had, waarvan de kapel later Paardekoper* geregelde Mattheuspassie*- parochiekerk werd. Voorts werd onder Baijum in uitvoeringen; diens opvolgers G. Stam en P. Post 1186 het zusterconvent St.-Michaelsberg als zetten de traditie voort. Ook in de prov. worden na dochterklooster van Mariendal (Lidlum) gesticht. In W.O. II de Mattheus-, de Johannespassie en het vele dorpen van B. zijn vooraanstaande Friezen Weihnachtsoraturium ten gehore gebracht, terwijl geboren. Velen hadden er hun state. Wij noemen de enkele cantate-koren (met name het Leeuwarder professoren M. en P. Winsemius (uit Winsum); de Bachkoor) de Bachrenaissance bevorderen. professoren Chr. en zijn zoon B. Schotanus à Vertolkingen van Bachs orgelwerken in Leeuwarder Sterringa (uit Britswerd); de Schieringer Juw en andere Fr. kerken, klavierwerken op concerten Dekama, de laatste potestaat van Frl. (uit Baard) en en voor de Regionale Omroep Noord door Fr. de historicus E. M. v. Burmania (uit Weidum). pianisten, orkestwerken door het Frysk Orkest* en Thetinga-State te Wieuwerd, waar eenmaal de de barokinstrumenten van het Leeuwarder labadisten huisden en later H. W. v. Aylva woonde, Collegium* musicorum bevestigen dat in Frl. de werd zeer bekend. M., S. J. v. d. werken van Johann Sebastian Bach (1685-1750) Zie: Reg. Leeuw. Cour., 44; Repert.,175; Baerderadiel — in met liefde beluisterd en ten uitvoer worden geakunde, samengesteld door het Geak. Wurkforb. fan de Fryske gebracht. Akademy (1958) BACHVERENIGING, Leeuwarder. BAARDMANKRUIK (Fr.: burdmantsje). Een uit Aanvankelijk o.l.v. G. Stam*. Heropgericht Duitsland stammende kruik van bruin aardewerk 11.5.1948. Doel: gedurende het winterseizoen met blauwe vlekken en aan de hals een kop met maandelijks een reeks cantates en motetten van J. baard. De B. was hier eind 16de, begin 17de eeuw S. Bach uit te voeren zodanig, dat zowel aan de veel in gebruik. artistieke als aan de religieuze eisen recht wordt BAARDMEES of baardmannetje (Fr.: gedaan. De solo's worden zoveel mogelijk door dekfûgeltsje, burdmantsje, burdmieske). eigen leden gezongen, de begeleiding geschiedt Langstaartig rietvogeltje, bovendelen kaneelbruin, door leden van het Frysk Orkest*. Naast werken mannetjes met blauwgrijs kopje. Vroeger vrij van Bach worden ook composities a cappella van algemene broedvogel in de rietvelden, thans andere componisten uitgevoerd, terwijl de B. schaars; werd toen 's winters clandestien gevangen geregeld medewerking verleent aan uitvoeringen en uitgevoerd als siervogel. van het Frysk Orkest. O.m. werden in de loop der BAARS (Fr.: beurs). Zeer algemene zoetwatervis. jaren gezongen Dido and Aeneas van Purcell, Voorkeur voor helder water. Bij overbevolking en Psalmus Hongaricus van Z. Kodály, Requiem van voedselgebrek blijven ze klein. Deze dwergvorm Fauré. Dirigenten waren Kor Ket* tot 1955, Joh. wordt 'zwarte B.' genoemd. Voor de beroepsvisserij van der Meer tot 1957, Alfred Salten*. BACKER, Jacob Adriaensz, portret- en Paden IV, 175, 177, 178, 304; Folium (1957), 71; Repert., 225. historieschilder (Harlingen 1608-Amsterdam BAERS, Paschasius, Vlaming, eerst priester, later 27.8.1651). Leerling van Lambert Jacobsz en predikant in N.-Holland en van 1590-1603 te Lwd., Rembrandt.