100 – lecie polityki społecznej w Polsce – przezzłość

Polskie Towarzystwo Polityki Społecznej

Przeszłość polityki społecznej w Polsce

1. Okres międzywojenny 1918-1939

2. Demontaż PS w okresie stalinizmu

3. Polityka społeczna wczesnej i późnej fazy realnego socjalizmu

4. Postulaty społeczne Solidarności

5. Punkty zwrotne w PS po 1989 roku.

6. Konkluzje

Okres międzywojenny - Sytuacja socjalna 100 lat temu…

• Powojenne niedożywienie dzieci – nawet 70%

• Umieralność niemowląt – 150 na 1000 urodzeń

• Analfabetyzm -13 % młodzieży i 50 % osób powyżej 50 roku życia

• Liczna bezdomność i prostytucja

• 70 % utrzymywało się z rolnictwa

• Tylko 80 tys. osób z wyższym wykształceniem • Średnia długość życia – 45 i 48 lat

• Wielokulturowość

Okres międzywojenny – pierwsze dekrety i ustawy

• 1918 i 1919 – dekrety Piłsudskiego dotyczące utworzenia samorządów gmin i powiatów • 1920 – Ustawa o spółdzielniach

• 1921 – Konstytucja Marcowa i prawa socjalne w niej zawarte

• 1922 – Ustawa o samorządzie województwa • 1923 – Ustawa o opiece społecznej

• PS była bardzo istotnym kołem zamachowym odradzającego się państwa obok PG

Refleksja historyczna – pluralizm ideowy w nauce o PS

• 1920 r. – Powstanie Instytutu Gospodarstwa Społecznego

• 1924 r. – powstanie Polskiego Towarzystwa Polityki Społecznej

• 1930 - Instytut Spraw Społecznych

• Dynamicznie rozwija się ruch spółdzielczy po 1918 r.

• Pluralizm ideowy łączy a nie dzieli polityków społecznych

Prekursorzy polskiej polityki społecznej

Pierwsze publikacje nt. polityki społecznej

Publikacje międzywojenne PTPS

Demontaż PS w okresie stalinizmu (1948-1956)

• PS nie przystawała do nowej • Centralizacja, unifikacja koncepcji politycznej systemu ubezpieczeń komunizmu społecznych

• Utajniono statystykę społeczną • Regres praw osób i ograniczono badania zatrudnianych w tym naukowe młodocianych i kobiet

• Istnienie cenzury ograniczało • Centralizacja systemu zdrowia – wolności i swobody upaństwowienie zakładów obywatelskie leczniczych

• Degradacja instytucji i prawa • 1951 r. – projekt likwidacji Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej

Montaż PS w okresie stalinizmu (1948-1956)

• Masowe odbudowywanie infrastruktury mieszkaniowej i komunikacyjnej

• Masowe migracje ze wsi do miast jako przykład awansu społecznego

• Zwalczanie analfabetyzmu i masowe programy edukacji powszechnej

• Kształtowanie kultu i etosu pracy i walka z nędzą (przodownicy

Polityka społeczna realnego socjalizmu (1956-1980)

• Uprzywilejowanie różnych • Polityka społeczna była ściśle grup społecznych powiązana z polityką (wojskowych, milicjantów, gospodarczą górników, rolników). • Uchwalenie Kodeksu Pracy i • Rozwój usług społecznych i ujednolicenie prawa pracy instytucji społecznych oraz • Wielość regulacji prawnych w infrastruktury wielu obszarach ryzyk • Rozwój mieszkalnictwa socjalnych • Rozwój na kredyt za czasów E. • Wielokrotne podwyżki Gierka – pożyczki z Zachodu różnych świadczeń w podwyższyły standard życia odniesieniu do wynagrodzeń Polaków

Polityka społeczna realnego socjalizmu

• Rozbudowane funkcje socjalne zakładów pracy

• Rozkwita spółdzielczość socjalna (mieszkaniowa i inwalidów)

• Polityka pełnego zatrudnienia

• Czyny społeczne jako swoista forma wolontariatu

• Bezpłatny dostęp do usług zdrowotnych, edukacyjnych i innych

Wartości i idee Ruchu Solidarności w latach 80

• Przełamanie strachu przed władzą i stworzenie masowego ruchu obywatelskiego

• Pluralizm ideowy ruchu społecznego Solidarności – aideologiczność myślenia

• Uwspólnienie racji moralnych

• Rzeczpospolita samorządna jako model państwa

• Społeczeństwo obywatelskie jako cel

• Personalizm we Wspólnocie

21 Postulatów społecznych Solidarności z 1980 r.

• Akceptacja dla wolnych ZZ

• Zagwarantowanie prawa do strajku

• Wolność słowa i publikacji

• Podniesienie uposażeń

• Pełne zaopatrzenie w artykuły spożywcze

• Obniżenie wieku emeryt. do 55 i 60 lat

• Poprawa służby zdrowia

• Zwiększenie liczby miejsc w żłobkach i przedszkolach

• Soboty wolne od pracy

• Płatny urlop macierzyński - płatny 3 lata

Trudne lata 80 XX wieku

• Wprowadzenie stanu wojennego ograniczyło swobody obywatelskie

• Działacze opozycji represjonowani

• Kartki na większość artykułów spożywczych

• Pewna odwilż po 1985 r.

• Rada Prymasowska ds. Polityki Społecznej

PUNKT ZWROTNY 1 Dylemat transformacyjny po 1989 roku – jaki model przemian i reform wybrać w Polsce?

1. Model „terapii szoku” (L. Balcerowicz, J.K. Bielecki)

2. Model społecznej gospodarki rynkowej (T. Mazowiecki)

3. Model państwa opiekuńczego (J. Kuroń)

à Słabo przebijał się model gospodarki społecznej (H. Wujec)

ul. Pandy 13 02-202 Warszawa Infolinia 506 861 517 wspkorczak.eu

PUNKT ZWROTNY 2 Prawa socjalne w Konstytucji RP z 1997 roku

Osadzenie PS na Ustawie Zasadniczej :

Preambuła à godność i subsydiarność • Dobro Wspólne (art.1) • Zasada sprawiedliwości społecznej (art.2) • Subsydiarność i decentralizacja (art. 15 i 16) • Społeczna gospodarka rynkowa (art. 20) • Praca pod specjalną ochroną RP (art. 24) • Prawo do zabezpieczenia społecznego i ochrony zdrowia (art. 67 i 68) • Prawo do nauki (art.70) • Prawa rodziny i dziecka (art. 71 i 72)

ul. Pandy 13 02-202 Warszawa Infolinia 506 861 517 wspkorczak.eu

PUNKT ZWROTNY 3 Cztery reformy premiera J. Buzka

• Reformy - edukacji, administracji, zdrowia i systemu emerytalnego

• Poszukiwanie własnej drogi reform

• Decentralizacja i urynkowienie

• Nowa struktura administracyjna + nowa struktura szkół

• Brak spójności reform i różna ocena ich skutków

ul. Pandy 13 02-202 Warszawa Infolinia 506 861 517 wspkorczak.eu

PUNKT ZWROTNY 4 Integracja Polski z UE

1. Dostosowanie prawa, instytucji i procedur 2. Strategie i programowanie wieloletnie w PS

3. Objęcie Polski funduszami pomocowymi, w tym EFS 4. Harmonizacja i koordynacja systemów PS w tym MOK 5. Swoboda przepływu osób i eksport bezrobocia

ul. Pandy 13 02-202 Warszawa Infolinia 506 861 517 wspkorczak.eu

PUNKT ZWROTNY 5? Rodzina 500 + jako nowe otwarcie w paradygmacie inwestycji społecznych?

1. Pierwszy tak kosztowny Program inwestycji w rodzinę 2. Liczne dylematy dotyczące struktury Programu i formy wsparcia 3. Wyraźne ukierunkowanie rządu na politykę rodzinną 4. Konieczne wydaje się obudowanie programu usługami 5. Liczne zagrożenia i konsekwencje w rodzinach dysfunkcyjnych

ul. Pandy 13 02-202 Warszawa Infolinia 506 861 517 wspkorczak.eu

Nowe Programy Rządowe à świadczenia i rozwój usług

• Program 500 + • Rozwój polityki rodzinnej • Program Senior + • Rozwój polityki • Program Maluch + senioralnej • Program Mieszkanie + • Przygotowywanie reformy • Program Leki 70+ pomocy społecznej – CUS

• Program Mama +

• Program Junior + Dylemat skąd rząd weźmie

• Program Młodzież + na to wszystko środki finansowe?

Jacek Kuroń (NSZZ Michał Boni (KLD) (1991 – (ZChN) Jacek Kuroń (UD) (1992 – (SdRP) (1993 „Solidarność”) (1989 – 1991) (1991 –1992) 1993) – 1996) 1990)

Andrzej Bączkowski Tadeusz Zieliński Longin Komołowski (AWS) (SLD) ( 2001 (SLD) (bezpartyjny) (1996 – (bezpartyjny) (1997 – (1997 – 2001) – 2005) (2005) 1996) 1997)

Krzysztof Pater Izabela Jaruga-Nowacka Krzysztof Michałkiewicz Joanna Kluzik-Rostkowska (bezpartyjny) ( 2004) (UP) (2004 – 2005) (PiS) (2005 - 2006) (Samoobrona) (2006 – (PiS) (2007) 2007)

Różne nazwy tego samego Ministerstwa

Jolanta Fedak (PSL) (2007 Władysław Kosiniak- Elżbieta Rafalska (PiS) od – 2011) Kamysz (PSL) (2011 – 16 listopada 2015 2015)

To co się udało przez 28 lat

1. Wzrosła jakość życia i dobrobyt społeczny

2. Wydłużyło się nasze życie

3. Spadło znacząco bezrobocie

4. Umieralność niemowląt znacznie niższa niż 25 lat temu

5. Wskaźniki skolaryzacji w edukacji bardzo wysokie

6. Decentralizacja raczej dobrze oceniana

7. Mnogość systemów i różnorodna mozaika wsparcia finansowego tworzy bezpieczeństwo socjalne obywateli RP

8. Rozwój społeczeństwa obywatelskiego i NGO’s

Grzechy pierworodne i zaniechania procesu transformacji

1. Zbytnia orientacja na rozwiązania neoliberalne

2. Prowadzenie polityki pasywnej utrwaliło w społeczeństwie wizerunek PS jako działalności osłonowej (stąd sukces 500+)

3. Skupienie się głównie na problemach bezrobocia i ubóstwa przy braku polityki rodzinnej, senioralnej i migracyjnej

4. Redystrybucyjny system transferów finansowych

5. Likwidacja spółdzielczości socjalnej w latach 90

6. Likwidacja kształcenia zawodowego

à Resortowy, reaktywny model PS,

à Model bazujący na instytucjach a nie na usługach

à Inwestycje w infrastrukturę przy braku inwestycji w PS

Podsumowanie 100 lecia PS

1. Ogromny skok cywilizacyjny • Okres 20-lecia międzywojennego i społeczny szczególnie inspirujący dla

2. Istnieje wyraźna ciągłość aktualnych rozwiązań w PS

ideowa i tożsamości PS • Powstanie środowiska

3. Uwarunkowania historyczne naukowego i dyscypliny PS

i polityczne wpłynęły na • PS odrodzonego państwa w zmiany sposobu traktowania 1918r. stała się kołem PS w różnych okresach XX zamachowym rozwoju obok wieku polityki gospodarczej

4. Pluralizm ideowy i • Powinniśmy powrócić do aksjologiczny cechował współpracy środowiska środowisko PS naukowego z Ministerstwem

Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Polityki Społecznej

TYTUŁ ul.P RPaEZENndy 13, TACJI 02-202 Warszawa tel:Im 022ię 823Nazwisko 66 23 w.103 e-mail: [email protected] wspkorczak.eu