100 – lecie polityki społecznej w Polsce – przezzłość
Polskie Towarzystwo Polityki Społecznej
Przeszłość polityki społecznej w Polsce
1. Okres międzywojenny 1918-1939
2. Demontaż PS w okresie stalinizmu
3. Polityka społeczna wczesnej i późnej fazy realnego socjalizmu
4. Postulaty społeczne Solidarności
5. Punkty zwrotne w PS po 1989 roku.
6. Konkluzje
Okres międzywojenny - Sytuacja socjalna 100 lat temu…
• Powojenne niedożywienie dzieci – nawet 70%
• Umieralność niemowląt – 150 na 1000 urodzeń
• Analfabetyzm -13 % młodzieży i 50 % osób powyżej 50 roku życia
• Liczna bezdomność i prostytucja
• 70 % utrzymywało się z rolnictwa
• Tylko 80 tys. osób z wyższym wykształceniem • Średnia długość życia – 45 i 48 lat
• Wielokulturowość
Okres międzywojenny – pierwsze dekrety i ustawy
• 1918 i 1919 – dekrety Piłsudskiego dotyczące utworzenia samorządów gmin i powiatów • 1920 – Ustawa o spółdzielniach
• 1921 – Konstytucja Marcowa i prawa socjalne w niej zawarte
• 1922 – Ustawa o samorządzie województwa • 1923 – Ustawa o opiece społecznej
• PS była bardzo istotnym kołem zamachowym odradzającego się państwa obok PG
Refleksja historyczna – pluralizm ideowy w nauce o PS
• 1920 r. – Powstanie Instytutu Gospodarstwa Społecznego
• 1924 r. – powstanie Polskiego Towarzystwa Polityki Społecznej
• 1930 - Instytut Spraw Społecznych
• Dynamicznie rozwija się ruch spółdzielczy po 1918 r.
• Pluralizm ideowy łączy a nie dzieli polityków społecznych
Prekursorzy polskiej polityki społecznej
Pierwsze publikacje nt. polityki społecznej
Publikacje międzywojenne PTPS
Demontaż PS w okresie stalinizmu (1948-1956)
• PS nie przystawała do nowej • Centralizacja, unifikacja koncepcji politycznej systemu ubezpieczeń komunizmu społecznych
• Utajniono statystykę społeczną • Regres praw osób i ograniczono badania zatrudnianych w tym naukowe młodocianych i kobiet
• Istnienie cenzury ograniczało • Centralizacja systemu zdrowia – wolności i swobody upaństwowienie zakładów obywatelskie leczniczych
• Degradacja instytucji i prawa • 1951 r. – projekt likwidacji Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej
Montaż PS w okresie stalinizmu (1948-1956)
• Masowe odbudowywanie infrastruktury mieszkaniowej i komunikacyjnej
• Masowe migracje ze wsi do miast jako przykład awansu społecznego
• Zwalczanie analfabetyzmu i masowe programy edukacji powszechnej
• Kształtowanie kultu i etosu pracy i walka z nędzą (przodownicy
Polityka społeczna realnego socjalizmu (1956-1980)
• Uprzywilejowanie różnych • Polityka społeczna była ściśle grup społecznych powiązana z polityką (wojskowych, milicjantów, gospodarczą górników, rolników). • Uchwalenie Kodeksu Pracy i • Rozwój usług społecznych i ujednolicenie prawa pracy instytucji społecznych oraz • Wielość regulacji prawnych w infrastruktury wielu obszarach ryzyk • Rozwój mieszkalnictwa socjalnych • Rozwój na kredyt za czasów E. • Wielokrotne podwyżki Gierka – pożyczki z Zachodu różnych świadczeń w podwyższyły standard życia odniesieniu do wynagrodzeń Polaków
Polityka społeczna realnego socjalizmu
• Rozbudowane funkcje socjalne zakładów pracy
• Rozkwita spółdzielczość socjalna (mieszkaniowa i inwalidów)
• Polityka pełnego zatrudnienia
• Czyny społeczne jako swoista forma wolontariatu
• Bezpłatny dostęp do usług zdrowotnych, edukacyjnych i innych
Wartości i idee Ruchu Solidarności w latach 80
• Przełamanie strachu przed władzą i stworzenie masowego ruchu obywatelskiego
• Pluralizm ideowy ruchu społecznego Solidarności – aideologiczność myślenia
• Uwspólnienie racji moralnych
• Rzeczpospolita samorządna jako model państwa
• Społeczeństwo obywatelskie jako cel
• Personalizm we Wspólnocie
21 Postulatów społecznych Solidarności z 1980 r.
• Akceptacja dla wolnych ZZ
• Zagwarantowanie prawa do strajku
• Wolność słowa i publikacji
• Podniesienie uposażeń
• Pełne zaopatrzenie w artykuły spożywcze
• Obniżenie wieku emeryt. do 55 i 60 lat
• Poprawa służby zdrowia
• Zwiększenie liczby miejsc w żłobkach i przedszkolach
• Soboty wolne od pracy
• Płatny urlop macierzyński - płatny 3 lata
Trudne lata 80 XX wieku
• Wprowadzenie stanu wojennego ograniczyło swobody obywatelskie
• Działacze opozycji represjonowani
• Kartki na większość artykułów spożywczych
• Pewna odwilż po 1985 r.
• Rada Prymasowska ds. Polityki Społecznej
PUNKT ZWROTNY 1 Dylemat transformacyjny po 1989 roku – jaki model przemian i reform wybrać w Polsce?
1. Model „terapii szoku” (L. Balcerowicz, J.K. Bielecki)
2. Model społecznej gospodarki rynkowej (T. Mazowiecki)
3. Model państwa opiekuńczego (J. Kuroń)
à Słabo przebijał się model gospodarki społecznej (H. Wujec)
ul. Pandy 13 02-202 Warszawa Infolinia 506 861 517 wspkorczak.eu
PUNKT ZWROTNY 2 Prawa socjalne w Konstytucji RP z 1997 roku
Osadzenie PS na Ustawie Zasadniczej :
Preambuła à godność i subsydiarność • Dobro Wspólne (art.1) • Zasada sprawiedliwości społecznej (art.2) • Subsydiarność i decentralizacja (art. 15 i 16) • Społeczna gospodarka rynkowa (art. 20) • Praca pod specjalną ochroną RP (art. 24) • Prawo do zabezpieczenia społecznego i ochrony zdrowia (art. 67 i 68) • Prawo do nauki (art.70) • Prawa rodziny i dziecka (art. 71 i 72)
ul. Pandy 13 02-202 Warszawa Infolinia 506 861 517 wspkorczak.eu
PUNKT ZWROTNY 3 Cztery reformy premiera J. Buzka
• Reformy - edukacji, administracji, zdrowia i systemu emerytalnego
• Poszukiwanie własnej drogi reform
• Decentralizacja i urynkowienie
• Nowa struktura administracyjna + nowa struktura szkół
• Brak spójności reform i różna ocena ich skutków
ul. Pandy 13 02-202 Warszawa Infolinia 506 861 517 wspkorczak.eu
PUNKT ZWROTNY 4 Integracja Polski z UE
1. Dostosowanie prawa, instytucji i procedur 2. Strategie i programowanie wieloletnie w PS
3. Objęcie Polski funduszami pomocowymi, w tym EFS 4. Harmonizacja i koordynacja systemów PS w tym MOK 5. Swoboda przepływu osób i eksport bezrobocia
ul. Pandy 13 02-202 Warszawa Infolinia 506 861 517 wspkorczak.eu
PUNKT ZWROTNY 5? Rodzina 500 + jako nowe otwarcie w paradygmacie inwestycji społecznych?
1. Pierwszy tak kosztowny Program inwestycji w rodzinę 2. Liczne dylematy dotyczące struktury Programu i formy wsparcia 3. Wyraźne ukierunkowanie rządu na politykę rodzinną 4. Konieczne wydaje się obudowanie programu usługami 5. Liczne zagrożenia i konsekwencje w rodzinach dysfunkcyjnych
ul. Pandy 13 02-202 Warszawa Infolinia 506 861 517 wspkorczak.eu
Nowe Programy Rządowe à świadczenia i rozwój usług
• Program 500 + • Rozwój polityki rodzinnej • Program Senior + • Rozwój polityki • Program Maluch + senioralnej • Program Mieszkanie + • Przygotowywanie reformy • Program Leki 70+ pomocy społecznej – CUS
• Program Mama +
• Program Junior + Dylemat skąd rząd weźmie
• Program Młodzież + na to wszystko środki finansowe?
Jacek Kuroń (NSZZ Michał Boni (KLD) (1991 – Jerzy Kropiwnicki (ZChN) Jacek Kuroń (UD) (1992 – Leszek Miller (SdRP) (1993 „Solidarność”) (1989 – 1991) (1991 –1992) 1993) – 1996) 1990)
Andrzej Bączkowski Tadeusz Zieliński Longin Komołowski (AWS) Jerzy Hausner (SLD) ( 2001 Jacek Piechota (SLD) (bezpartyjny) (1996 – (bezpartyjny) (1997 – (1997 – 2001) – 2005) (2005) 1996) 1997)
Krzysztof Pater Izabela Jaruga-Nowacka Krzysztof Michałkiewicz Anna Kalata Joanna Kluzik-Rostkowska (bezpartyjny) ( 2004) (UP) (2004 – 2005) (PiS) (2005 - 2006) (Samoobrona) (2006 – (PiS) (2007) 2007)
Różne nazwy tego samego Ministerstwa
Jolanta Fedak (PSL) (2007 Władysław Kosiniak- Elżbieta Rafalska (PiS) od – 2011) Kamysz (PSL) (2011 – 16 listopada 2015 2015)
To co się udało przez 28 lat
1. Wzrosła jakość życia i dobrobyt społeczny
2. Wydłużyło się nasze życie
3. Spadło znacząco bezrobocie
4. Umieralność niemowląt znacznie niższa niż 25 lat temu
5. Wskaźniki skolaryzacji w edukacji bardzo wysokie
6. Decentralizacja raczej dobrze oceniana
7. Mnogość systemów i różnorodna mozaika wsparcia finansowego tworzy bezpieczeństwo socjalne obywateli RP
8. Rozwój społeczeństwa obywatelskiego i NGO’s
Grzechy pierworodne i zaniechania procesu transformacji
1. Zbytnia orientacja na rozwiązania neoliberalne
2. Prowadzenie polityki pasywnej utrwaliło w społeczeństwie wizerunek PS jako działalności osłonowej (stąd sukces 500+)
3. Skupienie się głównie na problemach bezrobocia i ubóstwa przy braku polityki rodzinnej, senioralnej i migracyjnej
4. Redystrybucyjny system transferów finansowych
5. Likwidacja spółdzielczości socjalnej w latach 90
6. Likwidacja kształcenia zawodowego
à Resortowy, reaktywny model PS,
à Model bazujący na instytucjach a nie na usługach
à Inwestycje w infrastrukturę przy braku inwestycji w PS
Podsumowanie 100 lecia PS
1. Ogromny skok cywilizacyjny • Okres 20-lecia międzywojennego i społeczny szczególnie inspirujący dla
2. Istnieje wyraźna ciągłość aktualnych rozwiązań w PS
ideowa i tożsamości PS • Powstanie środowiska
3. Uwarunkowania historyczne naukowego i dyscypliny PS
i polityczne wpłynęły na • PS odrodzonego państwa w zmiany sposobu traktowania 1918r. stała się kołem PS w różnych okresach XX zamachowym rozwoju obok wieku polityki gospodarczej
4. Pluralizm ideowy i • Powinniśmy powrócić do aksjologiczny cechował współpracy środowiska środowisko PS naukowego z Ministerstwem
Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Polityki Społecznej
TYTUŁ ul.P RPaEZENndy 13, TACJI 02-202 Warszawa tel:Im 022ię 823Nazwisko 66 23 w.103 e-mail: [email protected] wspkorczak.eu