100 – lecie polityki społecznej w Polsce – przezzłość Polskie Towarzystwo Polityki Społecznej Przeszłość polityki społecznej w Polsce 1. Okres międzywojenny 1918-1939 2. Demontaż PS w okresie stalinizmu 3. Polityka społeczna wczesnej i późnej fazy realnego socjalizmu 4. Postulaty społeczne Solidarności 5. Punkty zwrotne w PS po 1989 roku. 6. Konkluzje Okres międzywojenny - Sytuacja socjalna 100 lat temu… • Powojenne niedożywienie dzieci – nawet 70% • Umieralność niemowląt – 150 na 1000 urodzeń • Analfabetyzm -13 % młodzieży i 50 % osób powyżej 50 roku życia • Liczna bezdomność i prostytucja • 70 % utrzymywało się z rolnictwa • Tylko 80 tys. osób z wyższym wykształceniem • Średnia długość życia – 45 i 48 lat • Wielokulturowość Okres międzywojenny – pierwsze dekrety i ustawy • 1918 i 1919 – dekrety Piłsudskiego dotyczące utworzenia samorządów gmin i powiatów • 1920 – Ustawa o spółdzielniach • 1921 – Konstytucja Marcowa i prawa socjalne w niej zawarte • 1922 – Ustawa o samorządzie województwa • 1923 – Ustawa o opiece społecznej • PS była bardzo istotnym kołem zamachowym odradzającego się państwa obok PG Refleksja historyczna – pluralizm ideowy w nauce o PS • 1920 r. – Powstanie Instytutu Gospodarstwa Społecznego • 1924 r. – powstanie Polskiego Towarzystwa Polityki Społecznej • 1930 - Instytut Spraw Społecznych • Dynamicznie rozwija się ruch spółdzielczy po 1918 r. • Pluralizm ideowy łączy a nie dzieli polityków społecznych Prekursorzy polskiej polityki społecznej Pierwsze publikacje nt. polityki społecznej Publikacje międzywojenne PTPS Demontaż PS w okresie stalinizmu (1948-1956) • PS nie przystawała do nowej • Centralizacja, unifikacja koncepcji politycznej systemu ubezpieczeń komunizmu społecznych • Utajniono statystykę społeczną • Regres praw osób i ograniczono badania zatrudnianych w tym naukowe młodocianych i kobiet • Istnienie cenzury ograniczało • Centralizacja systemu zdrowia – wolności i swobody upaństwowienie zakładów obywatelskie leczniczych • Degradacja instytucji i prawa • 1951 r. – projekt likwidacji Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej Montaż PS w okresie stalinizmu (1948-1956) • Masowe odbudowywanie infrastruktury mieszkaniowej i komunikacyjnej • Masowe migracje ze wsi do miast jako przykład awansu społecznego • Zwalczanie analfabetyzmu i masowe programy edukacji powszechnej • Kształtowanie kultu i etosu pracy i walka z nędzą (przodownicy Polityka społeczna realnego socjalizmu (1956-1980) • Uprzywilejowanie różnych • Polityka społeczna była ściśle grup społecznych powiązana z polityką (wojskowych, milicjantów, gospodarczą górników, rolników). • Uchwalenie Kodeksu Pracy i • Rozwój usług społecznych i ujednolicenie prawa pracy instytucji społecznych oraz • Wielość regulacji prawnych w infrastruktury wielu obszarach ryzyk • Rozwój mieszkalnictwa socjalnych • Rozwój na kredyt za czasów E. • Wielokrotne podwyżki Gierka – pożyczki z Zachodu różnych świadczeń w podwyższyły standard życia odniesieniu do wynagrodzeń Polaków Polityka społeczna realnego socjalizmu • Rozbudowane funkcje socjalne zakładów pracy • Rozkwita spółdzielczość socjalna (mieszkaniowa i inwalidów) • Polityka pełnego zatrudnienia • Czyny społeczne jako swoista forma wolontariatu • Bezpłatny dostęp do usług zdrowotnych, edukacyjnych i innych Wartości i idee Ruchu Solidarności w latach 80 • Przełamanie strachu przed władzą i stworzenie masowego ruchu obywatelskiego • Pluralizm ideowy ruchu społecznego Solidarności – aideologiczność myślenia • Uwspólnienie racji moralnych • Rzeczpospolita samorządna jako model państwa • Społeczeństwo obywatelskie jako cel • Personalizm we Wspólnocie 21 Postulatów społecznych Solidarności z 1980 r. • Akceptacja dla wolnych ZZ • Zagwarantowanie prawa do strajku • Wolność słowa i publikacji • Podniesienie uposażeń • Pełne zaopatrzenie w artykuły spożywcze • Obniżenie wieku emeryt. do 55 i 60 lat • Poprawa służby zdrowia • Zwiększenie liczby miejsc w żłobkach i przedszkolach • Soboty wolne od pracy • Płatny urlop macierzyński - płatny 3 lata Trudne lata 80 XX wieku • Wprowadzenie stanu wojennego ograniczyło swobody obywatelskie • Działacze opozycji represjonowani • Kartki na większość artykułów spożywczych • Pewna odwilż po 1985 r. • Rada Prymasowska ds. Polityki Społecznej PUNKT ZWROTNY 1 Dylemat transformacyjny po 1989 roku – jaki model przemian i reform wybrać w Polsce? 1. Model „terapii szoku” (L. Balcerowicz, J.K. Bielecki) 2. Model społecznej gospodarki rynkowej (T. Mazowiecki) 3. Model państwa opiekuńczego (J. Kuroń) à Słabo przebijał się model gospodarki społecznej (H. Wujec) ul. Pandy 13 02-202 Warszawa Infolinia 506 861 517 wspkorczak.eu PUNKT ZWROTNY 2 Prawa socjalne w Konstytucji RP z 1997 roku Osadzenie PS na Ustawie Zasadniczej : Preambuła à godność i subsydiarność • Dobro Wspólne (art.1) • Zasada sprawiedliwości społecznej (art.2) • Subsydiarność i decentralizacja (art. 15 i 16) • Społeczna gospodarka rynkowa (art. 20) • Praca pod specjalną ochroną RP (art. 24) • Prawo do zabezpieczenia społecznego i ochrony zdrowia (art. 67 i 68) • Prawo do nauki (art.70) • Prawa rodziny i dziecka (art. 71 i 72) ul. Pandy 13 02-202 Warszawa Infolinia 506 861 517 wspkorczak.eu PUNKT ZWROTNY 3 Cztery reformy premiera J. Buzka • Reformy - edukacji, administracji, zdrowia i systemu emerytalnego • Poszukiwanie własnej drogi reform • Decentralizacja i urynkowienie • Nowa struktura administracyjna + nowa struktura szkół • Brak spójności reform i różna ocena ich skutków ul. Pandy 13 02-202 Warszawa Infolinia 506 861 517 wspkorczak.eu PUNKT ZWROTNY 4 Integracja Polski z UE 1. Dostosowanie prawa, instytucji i procedur 2. Strategie i programowanie wieloletnie w PS 3. Objęcie Polski funduszami pomocowymi, w tym EFS 4. Harmonizacja i koordynacja systemów PS w tym MOK 5. Swoboda przepływu osób i eksport bezrobocia ul. Pandy 13 02-202 Warszawa Infolinia 506 861 517 wspkorczak.eu PUNKT ZWROTNY 5? Rodzina 500 + jako nowe otwarcie w paradygmacie inwestycji społecznych? 1. Pierwszy tak kosztowny Program inwestycji w rodzinę 2. Liczne dylematy dotyczące struktury Programu i formy wsparcia 3. Wyraźne ukierunkowanie rządu na politykę rodzinną 4. Konieczne wydaje się obudowanie programu usługami 5. Liczne zagrożenia i konsekwencje w rodzinach dysfunkcyjnych ul. Pandy 13 02-202 Warszawa Infolinia 506 861 517 wspkorczak.eu Nowe Programy Rządowe à świadczenia i rozwój usług • Program 500 + • Rozwój polityki rodzinnej • Program Senior + • Rozwój polityki • Program Maluch + senioralnej • Program Mieszkanie + • Przygotowywanie reformy • Program Leki 70+ pomocy społecznej – CUS • Program Mama + • Program Junior + Dylemat skąd rząd weźmie • Program Młodzież + na to wszystko środki finansowe? Jacek Kuroń (NSZZ Michał Boni (KLD) (1991 – Jerzy Kropiwnicki (ZChN) Jacek Kuroń (UD) (1992 – Leszek Miller (SdRP) (1993 „Solidarność”) (1989 – 1991) (1991 –1992) 1993) – 1996) 1990) Andrzej Bączkowski Tadeusz Zieliński Longin Komołowski (AWS) Jerzy Hausner (SLD) ( 2001 Jacek Piechota (SLD) (bezpartyjny) (1996 – (bezpartyjny) (1997 – (1997 – 2001) – 2005) (2005) 1996) 1997) Krzysztof Pater Izabela Jaruga-Nowacka Krzysztof Michałkiewicz Anna Kalata Joanna Kluzik-Rostkowska (bezpartyjny) ( 2004) (UP) (2004 – 2005) (PiS) (2005 - 2006) (Samoobrona) (2006 – (PiS) (2007) 2007) Różne nazwy tego samego Ministerstwa Jolanta Fedak (PSL) (2007 Władysław Kosiniak- Elżbieta Rafalska (PiS) od – 2011) Kamysz (PSL) (2011 – 16 listopada 2015 2015) To co się udało przez 28 lat 1. Wzrosła jakość życia i dobrobyt społeczny 2. Wydłużyło się nasze życie 3. Spadło znacząco bezrobocie 4. Umieralność niemowląt znacznie niższa niż 25 lat temu 5. Wskaźniki skolaryzacji w edukacji bardzo wysokie 6. Decentralizacja raczej dobrze oceniana 7. Mnogość systemów i różnorodna mozaika wsparcia finansowego tworzy bezpieczeństwo socjalne obywateli RP 8. Rozwój społeczeństwa obywatelskiego i NGO’s Grzechy pierworodne i zaniechania procesu transformacji 1. Zbytnia orientacja na rozwiązania neoliberalne 2. Prowadzenie polityki pasywnej utrwaliło w społeczeństwie wizerunek PS jako działalności osłonowej (stąd sukces 500+) 3. Skupienie się głównie na problemach bezrobocia i ubóstwa przy braku polityki rodzinnej, senioralnej i migracyjnej 4. Redystrybucyjny system transferów finansowych 5. Likwidacja spółdzielczości socjalnej w latach 90 6. Likwidacja kształcenia zawodowego à Resortowy, reaktywny model PS, à Model bazujący na instytucjach a nie na usługach à Inwestycje w infrastrukturę przy braku inwestycji w PS Podsumowanie 100 lecia PS 1. Ogromny skok cywilizacyjny • Okres 20-lecia międzywojennego i społeczny szczególnie inspirujący dla 2. Istnieje wyraźna ciągłość aktualnych rozwiązań w PS ideowa i tożsamości PS • Powstanie środowiska 3. Uwarunkowania historyczne naukowego i dyscypliny PS i polityczne wpłynęły na • PS odrodzonego państwa w zmiany sposobu traktowania 1918r. stała się kołem PS w różnych okresach XX zamachowym rozwoju obok wieku polityki gospodarczej 4. Pluralizm ideowy i • Powinniśmy powrócić do aksjologiczny cechował współpracy środowiska środowisko PS naukowego z Ministerstwem Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Polityki Społecznej TYTUŁ ul.P RPaEZENndy 13, TACJI 02-202 Warszawa tel:Im 022ię 823Nazwisko 66 23 w.103 e-mail: [email protected] wspkorczak.eu .