Innholdsfortegnelse Årbok for Valdres 1968 - 2013 utgitt av

Årbøkene kan bestilles hos Norsk Slektshistorisk Forening. [email protected] eller [email protected] Jldsskrift for ValdresJfistorielag

ARBOK 1968 Innhaldsliste

1. Gjesten. Av Bjarne Norheim ...... 6 2. 100-årsjubileumsskrift for Vinje og Eidsbugarden Av Knut Hermundstad ...... 7 I Jotunheimen blir granska ...... 7 Il Vinje og Eidsbugarden ...... 8 III Thomas Johannesson Heftye overtek Eidsbugarden ...... 19 IV Telegrafbestyrar Thomas '.Dh. Heftye får Eidsbugarden ...... 23 V Kristoffer Helgesson Kvame & Co. kjøper Eidsbugarden .... 24 VI Kristoffer Kvame blir eineeigar på Eidsbugarden ...... 25 VII Helge Kr. Kvame blir herre på Eidsbugarden ...... 30 VIII Vinje og Valdres 1. Høljarasti ...... 33 2. Riddarspranget ...... 34 3. Hugakollen ...... '...... 36 4. Jotunheimen ...... 38 5. Lenda frå Land ...... 40 IX Kva prof. J. E. Sars skreiv om samværet med A. O. Vinje på fjellferdene i 1863-69 ...... , .. 46 3. Livsverket mitt. Av Olav Moe ...... 51 4. Vått feriebrev. Av Trygve Bjørgo ...... 60 5. På Rolistøl. Av Knut Hauge ...... 64 6. Til skogsgarden innmed Leppa. Av Mikkjel Fønhus ...... 65 7. Den løynde pili. Av Jul Haganæs ...... 67 8. Stølsvegen fortel. Av Ivar Aars ...... 71 9. Litt gamalt frå Hedalen. Av Mikkjel Sørlie ...... 83 10. Ole J. Halden til minne. Av Ingvar Ødegaard ...... 86 ll. Namnesed og namnelaging. Av Hallvard Fjellbu ...... 88 12. Bonde og emissær Jon Bonlid. Av Synnøve Riste ...... 93 13. Minno frå ti'n rundt 100-årskiftet. Av Kari Magistad ...... 96 14. Ulnes. Av Gunnar Brandsdal ...... 108 15. Litt gammel bygdehistorie fra Vang i Valdres. Av Johs. Nepstad ...... 113 16. Barndomsminne om stølsliv og om ein hest. Av Eivind Ellingbø...... ll6 17. Røsslyng, tragedie og romantikk. Av Waldemar Haugerud ...... 119 18. Den evige vandraren. Av Knut Hauge ...... 125 19. Ole Nerby. Av Mikkjel Sørlie ...... 131 20. Rim og rytme i Valdresmålet. Av Ingvar Ødegaard ...... 139 21. Skuggen. Av Jul Haganæs ...... 144 22. Spelmannsvise. Av Trygve Bjørgo ...... 147 23. Utdrag av årsmelding for Valdres Folkemuseum 1967 ...... 148 24. Årsmelding for Valdres Historielag 1967 ...... 157 :TIdsskrift for Valdres'Jfistorielag

ARBOK 1969 INNHAlDSLISTE

1. Olav Moe. Av Nils Wiste ...... 6 2. Livsverket mitt. Av Olav Moe ...... 7 3. Artiklar av redaktør Olav Moe i «Valdres» 1903 ...... 70 4. Minne om Olav Moe. Ved Knut Hauge ...... 79 5. Olav Moe som bladmann. Av redaktør Hallvard Dokken ...... 82 6. Minno. Av M. G. H ...... 83 7. Vårt Valdres. Av Nils Hovi ...... 84 8. Tidemand Gjørud, kunstmaleren fra Hedalen. Av Mikkjel Fønhus ...... 85 9. Han Pålde-Andris. Av Nils Hovi ...... 87 10. Heimkome. Av S. Th. Ødegaard ...... 100 11. Ko e det for ei jente? Av Ivar Aars ...... 104 12. Lærar og klokkar Kristoffer Hagene. Av Waldemar Haugerud. 110 13. Ein interessant skuledag. Av L K. Haug ...... 115 14. Ved helgemesse. Av Bjarne Norheim ...... 118 15. Han Jøger morbror forte!. Av Nils Hovi ...... 120 16. Hundreårsfest på Eidsbugarden den 1. september 1968. Av Knut Hauge ...... 125 17. Ordspråg. Av Ragnhild Riste ...... 129 18. Kvi såg du ikkje då. Av Jul Haganæs ...... 132 19. Fredagen er ikkje vekun lik. Av Ivar Aars ...... 133 20. Du store bror frå Nasaret. Av Ingvar Ødegaard ...... 146 21. Utdrag av årsmelding for Valdres Folkemuseum 1968 ...... 147 22. Arsmelding for Valdres Bygdeboknemnd 1968 ...... 157 23. Arsmelding for Valdres Historielag 1968 ...... 158 Jidsskrift for ValdresJ-fistorielag

ÅRBOK 1970 INN HALDS LI STE

1. Valdreslitteratur 1969-70 ...... 5 2. Flagget på Leira. Av AsbjØrn Landmark ...... 6 3. Minne og inntrykk frå frigjeringsvåren 1945 ...... 7 I Prolog 7. mai 1970. Av Helga Bakken ...... 7 Il Minne frå fredsvåren 1945. Av Knut Hauge ...... 12 III Frå fangeleiren Fannrem i Orkanger. Ingvald Hagaseth fortel. Ved L K. Haug ...... 19 IV Sachsenhausen. Øystein Håvelsrud forteller. Ved Ivar Aars ...... 22 V Heimefronten i Valdres. Områdesjef Ottar Berger forteller. Ved Ivar Aars ...... 27 VI Heimefronten spe la ei viktig rolle. Eivind Juven fortel. Ved L K. Haug ...... 34 VII I Buvassfaret. Om Ottar RØe. Av Peder Lillebrænd ...... 37 VIII I alliert krigsteneste. Ola Haughovd fortel. Ved Ivar Aars ...... 51 IX Vi som opplevde frigjeringsdagane i utlandet. Av Hallvard Dokken ...... 54 X Inntrykk og opplevelser fra frigjØringsvåren 1945. Av Olaus Ulven ...... 56 XI For Noreg. Dikt frå krigsåri 1941-42. Av Nils Hovi. For Noreg ...... 20 Oppsong ...... 25 Snart stig dagen ...... 32 Trur du enn på Noreg? ...... 38 Vil du? ...... 48 Sæl være du ...... 55 Noreg vårt land ...... 61 XII Klypp or «Valdres» frigjeringsvåren. Ved Ivar Aars .... 62 4. Jørgen Bergsrud. Av Mikjel SØrlie ...... 75 5. Hustekkings-dugnad i Hedalen i gamle dager. Den 83-årige bygdehistoriker Jørgen Bergsrud forteller .... 77 6. Kviledag. Av Ingvar Ødegaard ...... 79 7. Den gamle ferdavegen mellom Ringerike og Valdres. Av Marie StØlen ...... 80 8. Hvordan kom relikvieskrinet fra Filefj ell til Bergen? Av Eiliv Odde Hauge ...... 84 9. Gofarkristoffer. Av Engebret LangØdegård ...... 89 10. Februarkveld i trollaugeglans. Av Andris Snortheim ...... 90 11. I Nord-Aurdal 1311- 20. Valdres diplom L Av Ivar Aars ...... 91 12. Glimt frå striden om Austfjellet. Av Nils Hovi ...... 124 13. Siste hausten på RolandsstØlen. Av Marit Myhre ...... 127 14. Misjonen gav oss vokstergrunn. Av Bjarne Norheim ...... 130 15. Livsverket mitt, framhald frå årboki 1969. Av Olav Moe . . . . 131 16. Kvinne. Av Jul Haganæs ...... 162 17. Utdrag av årsmelding for Valdres Folkemuseum 1969 ...... 163 18. Arsmelding for Valdres Historielag 1969 ...... 166 19. Innhaldsliste ...... 168

168 Tidsskrift for ValdresJfistorielag

ÅRBOK 1972 INN HALDSLISTE

1. Valdreslitteratur 1971- 72 ...... 5 2. Valdrisar i vesterveg ...... 7 I Slidre kyrkje i SØr-Dakota. Av Andris Hamre ...... 6 Il Valdris Samband. Pioneren i bygdelagsrØrsla i USA. Av Nils Hovi ...... 7 III Utvandringa frå Hedalen til Amerika (USA) i tids- rommet 1850-1913. Ved Mikjel SØrlie ...... 13 IV Amerikareise for hundre år sidan. Av Mikjel SØrlie . . 21 V En begnadØl dro helt til den avsides Labrador kysten. Av Mikkjel FØnhus ...... 27 VI Etnedal og utvandringa til Amerika og Canada. Av A. Fossbråten ...... 31 VII Vangskyrkjone i Amerika. Av Carl T. og Amy Narvestad 37 VIII Pastor Anders H. Gjevre. «Den lærdeste filolog blant alle norsk-lutherske prester i Amerika». Av Knut Hermund- stad ...... 47 IX Ei uventa Amerika-ferd i 1860-åri. Av Helga Bakken.. 53 X Valdres heimkjensle. Av Odd Sverre LØvoIl ...... 55 XI Etter Per Goplerud. Av A. Fossbråten ...... 65 XII Sannferdiga skrØno på Minnesota-Valdris. Oppskrivne av professor Nils Flaten ...... 71 3. Kveldseto. Av Nils Wiste ...... 35 4. SkikjØlkin. Nekrolog. Av Olav Rudi ...... 36 5. Ei vise om tid. Av Trygve BjØrgo ...... 70 6. Nåde å få sjå deg att. Av Kristofer Juvkam Ørjavik ...... 80 7. Litt om turar i laus dans i Valdrestradisjon m.m. Av Gullik Kirkevoll ...... 81 8. Lauvfallsdogg. Av Jul Haganæs ...... 114 9. Utdrag av tØmmerflØtningens historie. Første del. Av Olaus Ulven ...... 115 10. Lovise Marie Syltevik. Av Sigrid Lajord ...... 128 11. Knut O. Skattebu til minne. Av Knut Hauge ...... , 133 12. På StrØnd i Nord-Aurdal på 1300-talet. Valdres diplom 3. Av Ivar Aars ...... 136 13. Utdrag av årsmelding for Valdres Folkemuseum 1971 ...... 170 14. Arsmelding for Valdres historielag 1971 ...... 174 15. Innhaldsliste 176

176 Ttdsskrift for ValdresJfistorielag

ÅRBOK 1973 INNHALDSLISTE

l. Skriftstyre ...... 2 2. Innhaldsliste ...... 3 3. Ved utløa. Av Ola øyang ...... 4 4. Valdresbanen ...... 5 I Valdresbanen har betydd mye i livet mitt. Av Mikkjel Fønhus 5 Il Konduktørtenesti på Valdresbanen. Av overkonduktør Ottar Røe 11 III Frå lokomotivet. I samtale med lokomotivførar Didrik Jansen 26 IV Frå anlegg og inspeksjon. I samtale med baneformann Olaf Skjærstein ...... 29 V Tonsåsen stasjon. Av I. K. Haug ...... 35 VI Eit alternativ. Av Anders Fossbråten ...... 38 VII Frå damp til diesel. Glimt frå Valdresbanen gjennom hundre år. Av Ivar Aars ...... 41 VIII Små stubb ar frå Valdresbanen ...... 25 , 34, 37 IX Lokomotivførarar og konduktørar på privatbanen, stasjons- meisterar på Fagernes ...... 40 5. Stabburet. Av Gunnar Brandsdal ...... 10 6. Minneord: I Samson Bakken...... 65 Il Sigrid Eckhoff ...... 67 III Anders Hermundstad ...... 67 IV Andris Hamre ...... 69 7. F arvel til ein ven. Av Knut Hauge ...... 71 8. Påske 1973. Av Ingvar Ødegaard ...... 72 9. Valdresbonden og øvrigheten. Av Rolf Fladby ...... 73 10. Til gamle Lomeskyrkja. Av Marit Myhre ...... 82 11. To brev fra Espelien. Av Per Øverland ...... 83 12. Sporet. Av Kristofer Juvkam Ørjavik ...... 88 13. Om fløtningen i ø . Slidrevassdraget. Utdrag av tømmerfløtningens historie i Valdres 2. Av Olaus Ulven ...... 89 14. Thrane-bevegelsen i Valdres. Av Per Hvamstad ...... 93 15. Anders Underdal. Av Nils Viste ...... 104 16. Jul og juleskikkar i Valdres i bestefar og bestemors tid. Av Martin Sælid ...... 105 17. Norsk Folkeminnelag (bøker, medlemskap) ...... 114 18. Ordtak, sporak, hermingar o.a. gamalt frå øye i Vang. Av Anders O. Eltun...... 115 19. Små glimt frå ei fari tid. Av Nils Hovi ...... 117 20. Helsingssong (Ved soloppgang). Av Andris Snortheim ...... 118 21. Omkring Einangs-steinen. Av Knut Hauge ...... 119 22. Bergflagga i Valdres. Av Anders Fossbråten ...... 121 23. A sløkkje varme. Av Asbjørn Landmark ...... 125 24. I Skrautvål føre Svartedauden. Valdresdiplom 4. Av Ivar Aars ...... 126 25. Utdrag av årsmelding for Valdres Folkemuseum 1972 ...... 157 26. Arsmelding for Valdres Historielag ...... 161 27. Valdreskultur i Norsk Folkeminnelag ...... 163 28. Valdreslitteratur 1972-73 ...... 165 Tidsskrift for .ValdresJtistorielag

ARBOK 1974 InnhaldsIiste

l. Knut Hauge: Helsing te'o Mikkjel Fønhus ...... 5 2. Nils Johan Ruud: Den vandrende bu mann ...... 7 3. Trygve Bjørgo: Nokre særdrag i bøkene åt Mikkjel Fønhus ...... 13 4. Ivar Orgland: Mikkjel Fønhus ...... 18 5. Mikkjel Fønhus: Kring aaren ...... 19 6. Knut Hauge: Den lykkelege diktaren ...... 25 7. Gudbjørg Fønhus Stensrud: Minner fra Nissebakken ...... 41 8. Ivar Aars: Eventyraren i norsk litteratur ...... 52 9. Johan Borgen: Han konfronterte oss med de elementære verdier .... 53 10. Ebba Haslund: Møte med Mikkjel Fønhus ...... 56 Il. Mikkjel Fønhus: Liv som slukner ...... 60 12. Olav T. Beito: Kort oversyn over språket til Mikkjel Fønhus ...... 61 13. Trygve Bjørgo: Hardt og mjukt...... 70 14. Jul Haganæs: Journalisten Mikkjel Fønhus ...... 71 15. Marit Myhre: Nedlagd støl...... 76 16. Mikkjel Fønhus og bladet «Valdres» ...... 77 17. l. Kulterstad : Med Mikkjel i påskefjell ...... 78 18. Stein Fossgard: Mikkjel Fønhus og edruskapsrørsla...... 89 19. Halldis Moren Vesaas: Giftekniven...... 93 20. Mikkjel Fønhus: Vaar i skogsbygd i ...... 97 21. Ola Helge Fløene: Slipestein på Låghus ...... 100 22. Olaf Heitkøtter: Jeg møtte ham inne på vidda...... 10 l 23. Inger Børke: Slik vil jeg huske ham - ...... 107 24. Kåre Holt: Da vi for over Opplandene ...... 111 25. Lorentz Svae: Med Mikkjel Fønhus i skog og fjell ...... 113 26. Ivar Aars: Segn og soge ...... 123 27. Per Hohle: Nøysomhet er livskunst! ...... 149 28. Ivar Aars: Kva Fønhus skreiv ...... 153 29. Knut Hauge: Villgås flyr mot nord ...... 160 30. Olaus Ulven: Valdres Fellesfløtning ...... 161 31. Knut Hauge: Anders Underdal til minne...... 173 32. Engebret Langødegård: Molde-smeden ...... 178 33. Gullik Kirkevoll: Vittige ordtak og skrøner...... 180 34. Utdrag av årsmelding for Valdres Folkemuseum ...... 191 35. Årsmelding og rekneskap for Valdres Historielag...... 195 36. Valdreslitteratur 1973 - 74 ...... 197

199 :Tidsskrift for Valdres'Jfistorielag

ARBOK 1975 Innhaldsliste A. Planteliv. l. Ivar Aars: Blomar i bokhylla ...... 3 2. Helene Klem: Dvergbjerk...... 7 3. Trygve Bjørgo: Til dvergbjørka ...... 8 4. Ola øyang: Dvergbjørka ...... 8 5. Asbjørn Hagen: Omkring Ivar Aasens plantenavn fra Valdres, og om Aasen og Belsheim ...... 9 6. Erik A. Diserud: Systertellane ...... 25 7. Andreas Aabel: Systerfuruerne paa Skaveldskogen i Aurdal...... 27 8. Turid Stølen: Tre i lengt...... 30 9. Arne Anmarkrud : Planteliv i gjætsleskog ...... 31 10. Nils Hovi: Du skog ...... 34 11. Gullik Kirkevoll: Planter i Valdres...... 35 12. Kristofer Juvkam Ørjavik: Eg bed for treet ...... 42 13. Knut Hauge: Blomar i fjellet ...... 43 14. Lars Skattebu: For roSene ...... 46 IS. Ola Steindebakken: Hagedyrking i Valdres...... 47 16. Unni Lineikro: Utnyttinga av naturen i det gamle bygdesamfunnet. . Sl 17. Jul Haganæs: Briskekjørr ...... 54 18. Arvid Berg: Plantefarging ...... 55 19. Synnøve Riste: Lyng ...... 61 20. Inger Johanne Andersen: Issoleie ...... 62 21. Synnøve Riste: Planter eg råkte på ...... 63 22. Ragnhild Pettersen: Den blåeste av alle...... 65 23. Inger Johanne Andersen: Blomen (kvinna) ...... 67 24. Helene Klem: Gentiana ...... 68 25. Ivar Aars: Kristi blåe auga ...... 68 26. Ivar Aars: Or navnefloraen i Valdres ...... 69 27. Sporak (gåtor) med løysingar ...... 91, 99 28. Ordspråk...... 92, 50, 64, 90 29. Dei to ungane som vingla i fjellet ...... 93 30. Ivar Aars: Plantevåpen frå Valdres...... 94 31. Trygve Bjørgo: Samhald...... 100 32. Mikjel Sørlie: Grendenamnet Venn is i Vang...... 101 B. Anna stoff. 33. Knut Hauge: Doktor Torgeir Kasa til minne...... 103 34. Jul Haganæs: Prolog til 90-årsfesten for reaJskulen i Valdres ...... 105 35. Ivar Aars: Nokre jordsalsbrev frå Avåk og Hilme ikring 1340. Valdresdiplom 5 ...... 107 36. I. KuIterstad: Gamle ferdsleveger ...... 126 37. Olaus Ulven: Stølsvegen Fossheim-Storvatnet ...... 135 38. Jahn Børre Jahnsen: Rutebåttrafikken på Strandefjorden og Slidre- fjorden ...... 143 39. Nils Hovi: Frå kaos til kosmos...... 169 40. Gullik Kirkevoll: Vittige ordtak og skrøner 2 ...... 171 41. Amund Bratrud: Gjætarguten ...... 181 42. Utdrag av årsmelding for Valdres Folkemuseum 1974 ...... 183 43. Arsmelding for Valdres Historielag...... 186 44. Utdrag av årsmelding for Valdres fylke av DNT...... 188 45. Valdreslitteratur 1974-1975 ...... 190 Tidsskrift for ValdresJtistorielag

ARBOK 1976 Innhaldsliste

A. Fuglar. 1. Ivar Aars: Flygetankar ...... 3 2. Nils Rogn: Fuglelivet i Valdres ...... 7 3. Synnøve Riste : I grannegarden ...... 22 4. Mikkjel Fønhus : Disharmonien ...... 23 5. Inger Johanne Andersen: Morgenbønn for fuglen ...... 25 6. Synnøve Riste: Småprat um fuglar ...... 26 7. Målfrid Prestegården: Fuggæl på stølo våre 1932-1950 ...... 31 8. Ragnhild Riste : Fugleliv og folketru ...... 33 9. Ivar Aars: Kråka ropar sitt eige navn. Um fuglar i navn og nevning, ordtak og sportak ...... 39 10. Knut Hauge: Fuglar i fjellet ...... 72 11. Reidar Bakken: Etter skogsfugl og hare ...... 77 12. Helene Klem: Fy, kattepus ...... 100 13. Gullik Kirkevoll: Elt og anna um fuglar i Valdrestradisjon ...... 101 14. Kråkevisa frå Valdres, ved Gullik Kirkevoll ...... 104 15. Frode Berge: Litt om fugleatferd ...... 106 16. Kristofer Juvkam Ørjavik: Ottesong ...... 111 17. Arvid Berg: Fossekallen ...... 112 18. Arne Kolbjørn Belsheim : Fjellmyra ...... 115 19. Ragnhild Pettersen : Erla ...... :...... 126 20. Gullik Kirkevoll : Litt om rjupefangst med snoro ...... 127 21. Per Schulz Wilhelmsen: Ørna i Vang ...... 134 22. Anna Wangensteen: Pjusken. Elt minne frå Sleipestøi ...... 142 23. Gustav Lillebrænd: Vendehalsen ...... 143

B. Anna stoff. 24. Minneord. Sigurd Lybeck ...... 145 Eirik Fossbråten ...... 147 Olav Thorsrud ...... 148 25. Ingvar Ødegaard: Hjå bygda-skraddaren ...... 150 26. Ivar Aars: I Sollabu på 1300-talet. Valdresdiplom 6 ...... 151 27. Helene Klem: Fjellbjerka ...... 175 28. Anders Syltevig: De gamle veiene i Vang ...... 176 29. Olav Wold: Gamalt frå Sør-Aurdal...... 179 30. Arsmelding for Valdres Historielag ...... 185 31. Utdrag av årsmelding for Valdres Folkemuseum 1975 ...... 187 32. Valdreslitteratur 1975-76 ...... 190 33. Rettingar til årboki 1975 ...... 191

192 Tidsskrift for Valdres'Jfistorielag

ARBOK 1977 . InnhaId

A. Knut Hermuncbtad. l. Føreord ...... 3 2. Synnøve Riste: Knut Herrnundstad ...... 6 3. Kjell Bondevik: Tale for Knut Herrnundstad i Norsk Kulturråd 12. desember 1973 ...... 7 4. Knut Hermundstad fortel om barne· og ungdomsåri sine...... 9 5. Knut Hermundstad: Livsmålet hans (.Vårvom 1928) ...... •...... 36 6. Knut Hermundstad: Fraa Hamar (.Valdres. 10. oktober 1908) ...... 39 7. Knut Hermundstad: Gamleheimar i Valdres (.Valdres. 2. juli 1924) ...... •...... 40 8. Knut Hermundstad: Endre på Skjervun...... • . . • ...... 43 9. Ingebjørg Riiser: Minne om far...... • ...... • ...... 45 10. Nils Hovi: Kamp og siger ...... 50 Il. Syver Thon: Knut Hermundstad og Etnedal, ved I. K. Haug...... 51 12. Knut H. Hermundstad (attest Bergenes skole 1914) av Hans Lundmoen ...... 53 13. Olav T. Beito: Minne frå framhaldsskulen i øystre Slidre 1916--17...... 54 14. Asbjørn Landmark: Knut Hermundstad og Valdres Bygdebok ...... 58 15. Nils Hovi: Såmannsglede...... • ...... 60 16. I. K. Haug: Knut Herrnundstad og Valdres Historielag...... • . . 61 17. Haldor Hegge: Knut Herrnundstad og Valdres Folkemuseum ...... 63 18. Ragnhild Bø Fossbråten: Fråhaldsmannen Knut Hermundstad ...... 67 19. Nils Hovi : Knut Herrnundstad og skipingi av Valdres fylke av DNT...... •.. 70 20. Waldemar Haugerud: Minne frå Valdres Folkehøgskule og sein are samarbeid...... 73 21. Hallvard Fjellbu: Frå samarbeidet med Knut Herrnundstad ...... • . . 76 22. Knut Hauge: Med Knut Hermundstad etter fornminne...... • . . 78 23. Olav Bø: Frå Andris Vang til Knut Hermundstad, referat frå foredrag i Valdres Historielag l. juni 1975, ved skriftstyraren...... 81 24. Kva Herrnundstad skreiv. Eit bibliografisk riss. Ved Arnlaug Aukrust og skriftstyraren...... 86

B. Anna doff. 25. Minneord: Marit Fossheim...... 95 Mikjel Sørlie ...... 97 26. Marit Myhre: Julisommar...... 100 27. Wencke Slomann: Valdres i Bronsealderen...... •...... •...... 101 28. Torger Hovi: Valdresbanen...... •...... 111 29. Haldor Hegge: Valdressongar ...... '" ...... 125 30. Engebret Langødegård: Amerikaneren...... 130 31. Ordførarrekord i Etnedal...... 132 32. Nils Hovi: Nokre tonar frå valdresmålet ...... • ...... 133 33. Gullik Kirkevoll: Springfjør ...... • . . . 137 34. Olaus Ulven: Den første selvbinderen i Valdres ...... • . . . . • . . . . •...... • . . . 139 35. Haldor Røyne: Siste turen åt Gamle Murare ...... • . . . 141 36. Asbjørn Landmark: Gamle godkara ...... • . .. 143 37. I. Kulterstad: Om nedlagte bruk og noe om stedsnavn i Vestringsbygden ...... 145 38. Helga Bakken: Humlegardshalla ...... 151 39. Mikael Sørbøen: Kongsvegen over Lærskogen ...... 152 40. Knut Hauge: Ei novelle frå tipp·oldefars tid ...... 154 41. Gudbjørg Fønhus Stensrud: Hans Jacob Stabel. Sør-Aurdalspresten som skapte historie ...... • ...... • ...... 156 42. Jul Haganæs: Rotvelte ...... 160 43. Ivar Aars: I Slidre sokn på 1300-talet. Valdresdiplom 7 ...... _...... 161 44. Årsmelding for Valdres Historielag 1976 ...... 185 45. Utdrag av årsmelding for Valdres Folkemuseum 1976 ...... 187 46. Valdreslitteratur 1976--77 ...... •...... 190

192 Tidsskrift for ValdresJfistorielag Innhaldsliste

A. Fjellet. 1. Ivar Aars: No reiser me til fjells ...... 3 2. Mikkjel Fønhus : Paa harejagt ...... 5 3. Olav Gullik Bø: Dørahella ...... 8 4. Knut Hauge: Mine fjell ...... 9 5. Bergfrid Fjose: Guds smil ...... 16 6. Helge Skeie: Helestrønd...... 17 7. Jul Haganæs: Ein fjellgard ...... 20 8. Mikjel Sørlie : Fillefjell ...... 21 9. Arne B. Johansen: De første folk i Valdresfjellet ...... 25 10. Gunnar Bratrud: Grensefjell ...... 37 11. Knut Hauge : Folkevise ...... 44 12. Nils Wiste: Gamle ferdslevegar i Vestfjellet ...... 45 13. Jul Haganæs : Om fjell ...... 46 14. Margit Meisdalshagen: Um småfuglar på Helleset...... 47 15. Margit Meisdalshagen : Helleset ...... 48 16. R. A. Styker: Odderdalen (teikning) ...... 52 17. I. H . Granheim: Bruk og tilberedning av brenntorv fra eldre tider til1940 ...... 53 18. Kåre Belsheim : Villreinfangst i Vang (Vang vestside) ...... 66 19. Edvard Elsrud: Bogfjella ...... 71 20. Synnøve Riste : Underlege hendingar i fjellet ...... 79 21. Nils Wiste : Sumarnatt i fjellet ...... 82 22. I. Kulterstad: Støler i Vestringsbygdens tidligere sameie ...... 83 23. Olav Rudi: Jotunheimen ...... 90 24. Ivar Aars: Kva hende ved Jøgerlaugitn? ...... 91 25. Ivar Aars: Frå Sul og Skogshødnknatten til Snuførinkji og Sløafet­ haugen. Um fjellnavn og høgdenavn i Valdres ...... 95 Fjelldikt også side 168, 171,184.

B. Anna stoff. 26. Haldor Røyne : Stølasmeden ...... 151 27. Nils Hovi: Valdressongen ...... 158 28. Minneord. Nils Hovi ...... 159 Gullik Kirkevoll ...... 163 Hallstein Vidar Klemmetsrud ...... 165 29. Kva Nils Hovi skreiv ...... 161 30. Marit Myhre : Far ...... 164 31. Professor Per Tuf! - eit hundreårsminne ...... 167 32. Jul Haganæs: Fjell i dis ...... 168 33. Ingvar Ødegaard: Ved båra til presten Sigurd Bergene ...... 169 34. Synnøve Riste: Augustkveld ...... 171 35. Asbjørn Landmark: Menneske eg møtte. Skogin ...... 172 36. Geir Beitrusten: Brev frå ein emigrant ...... 175 37. Olav T. Beito: Merknader til O. Ryghs tolking av nokre stadnamn i Øvre Valdres ...... 181 38. Jul Haganæs: Under einsemd-tinden ...... 184 39. Årsmelding for Valdres Historielag 1977 ...... 185 40. Utdrag av årsmelding for Valdres Folkemuseum 1977 ...... 187 41. Valdreslitteratur 1977 ...... 189

192 Jldsskrift for ValdresJfistorielag

6 o ETE FRA OD Æ .

ARBOK 1979 Innhaldsliste

A. Fjellet. 1. Ivar Aars: Det store hamskiftet ...... 3 2. Geir Beitrusten: Mot ei ny tid ...... 5 3. Olav T . Beito: Ikveldseta ...... 22 4. Knut Hauge: Den gamle grenda ved hundreårsskiftet ...... 23 5. Trond B . Hamre: Gamle Valdresfoto ...... 27 6. Asbjørn Landmark : Eit vakkert minne ...... 42 7. Mikkjel Fønhus : Min barndoms jul ...... 43 8. Den danske kriger, ved Knut Hauge, fortalt av Endre K. Holien .. ... 46 9. Gudbjørg Fønhus Stensrud: For fulde Klæder og 8 Spd. i løn ...... 47 10. Visst hugsar eg hundreårsskiftet. Kristian L. Tvenge i samtale med Geir Beitrusten ...... 51 11. Folketalet i Valdres ved hundreårsskiftet, i 1950 og 1970 ...... 58 12. Geir Beitrusten : Arbeidsløner ved hundreårsskiftet ...... 59 13. Haldor Hegge: Omkring 1905 ...... 62 14. Knut Hauge : Kjende nordmenn i Slidre ...... 65 15. Martin Sælid: Kunstnarane ved Hovifossbruk ...... 68 16. Haakon VII tale Mikjelsmess 1906 - etter referat mandag 1/ 10 1906 i «Valdres» ...... 72 17. Torger T . Hovi: Fossemotoren ...... 73 18. Voggevise frå Slidre, ved Nils Wiste ...... 75 19. Brev frå A. A. Veblen til O. K. Ødegaard ...... 76 20. Gustav Lillebrænd: Mikkjel Brattebråten ...... 78 21. Torger T. Hovi: Syngjarsteinen ...... 81 22 . Trond B . Hamre: Eit hundreårs minne ...... 85 23. Ivar Aars: Me bIer om til 19OO·talet. Bok og blad ved hundreårsskiftet 89 24. Olaus Ulven: Eit minne frå forrige verdskrig ...... 108

B. Anna stoff. 25. Minneord. Torleiv Bolstad ...... 109 Ola Grihamar ...... 115 Anders Fossbråten ...... 118 Hallvard Dokken ...... 119 Martin Sælid ...... 122 Ralph Styker ...... 126 Eivind Sæteren ...... 129 Barbro Myhre ...... 131 26. Olav T. Beito: Fillefjell og Vennis. Framlegg til nye tolkingar ...... 133 27. Jul Haganæs: Morgensol over Høgesyn ...... 138 28. Jon og Gudrun BonIid: Skrautvål kvinneforening gjennom 120 år 139 29. I Kulterstad: Tre kirker? ...... 149 30. Margit Meisdalshagen : Traner ...... 159 31. 1. Kulterstad : Vis· Knut ...... 161 32. Bjarne Norheim : Torvtak ...... 162 33. Ivar Aars: I Lome føre Svartedauden. Valdresdiplom 8 ...... 163 34. Retting til årbok 1978 ...... 198 35. Årsmelding for Valdres Historielag ...... 199 36. Utdrag av årsmelding for Valdres Folkemuseum ...... 202 37. Valdreslitteratur 1978 ...... 205 38. Skiftisforo ved Leira ...... 207

208 :TIdsskrift for ValdresJtistorielag

ARBOK 1980 Innhaldsliste A. Stølsliv 1 Ivar Aars: Barndom og rikdom ...... 3 2 Trygve Bjørgo: Saknad (dikt) ...... 6 3 Knut Hauge: Kvitehaugen. Ein støl i Slidre vestfjell ...... 7 4 Knut Hauge: BådnlåttiKvitehauge (dikt) ...... 14 5 Synnøve Riste: Gjeting ...... 15 6 Karen Nordland: Ysting og kinning slik det var ein gong . .. .. 17 7 Karen Nordland: På stølen anno 1971 (dikt) ...... 20 8 Turrpinnolje. Etter Kristian Brenn ved Synnøve Riste ...... 21 9 Karen Nordland: Litt um buføringa frå Vennis i Vang til stølane Kvit- haug og Ondalen ...... 22 10 Selet. Litt om stølstyper og innreidnad. Ved Kari Synnøve Robøle, Tor­ bjørn Eggen og skriftstyraren ...... 25 11 John Hemsing: Gamle-selet (dikt) ...... 28 12 Nils Wiste : Valdres...... 30 13 Mikkjel Fønhus: Fjelldansen på Raudalsfilten ...... 31 14 Gudbjørg Fønhus Stensrud : Da huldra taslet rundt i Sør-Aurdal ...... 37 15 OIaØyang: Stølsrim (dikt) ...... 41 16 Tjørobek mot daukjøt. Etter Kristian Brenn ved Synnøve Riste ...... 44 17 Gamle Valdresfoto 2. Vangsstølar. Ved Sigfred Hovda ...... 45 18 Olav Rudi: Kald vår ...... 53 19 Knut Hauge: Bådnlått tå Rolistøle - (dikt) ...... 57 20 Bergabreie, teikning av Dagny Tande Lid ...... 58 21 Bjørg Eva Gjærdingen: Nokre navn på småkrøter ...... 59 22 Marit Myhre: Fjellet mitt (dikt) ...... 60 23 Olav T . Beito: Nokre stølsnamn i Valdres...... 61 24 Nils Hovi: Langs stølsveg og stigar - inn i eventyr og romantikk ..... 66 25 Jul Haganæs: Stølsveg (dikt) ...... 68 26 Trygve Bjørgo: Litt om «(Skorve» ) i fjellnamn ...... 69 27 Ivar Aars : Stølsnavn på kartet ...... 71 28 Vinterstøling i Valdres, ved Ivar Aars ...... 85 29 Helene Klem: Barnerim fra Breiset (dikt) ...... 89 30 Helene Klem: Guro (dikt) ...... 100 31 Nokre fjellreglor, ved Margit Meisdalshagen 0/5 skriftstyraren ...... 101 32 Gustav Lillebrænd: Stølsliv på Ølsjøbakko og Abjørstølo ...... 103 33 Olav Gullik Bø: «Kom med til sætren iaften du». Litt om stølsliv i norsk lyrikk ...... 109 34 Olav Gullik Bø: Stein og ånd (dikt) ...... 116 35 Torger Hovi: Eit 70-årsminne ...... 117 36 Helga Bakken: Min barndoms sommer ...... 119 37 Margit Meisdalshagen: Ei gullsky (dikt) ...... 123 38 Anders Underdal: MoJtesanking på Marimyren ...... 124

B. Anna stoff 39 Minneord. Gustav Lillebrænd ...... 127 Haldor Røyne ...... 129 40 Olav Gullik Bø: Oskeladd under Grindafjell. Eventyret om Andris Eivindson Vang ...... 134 41 Gullik Evensen Lome og soldattenesta 1805-1815. Eit brev om krigs- åri og tidi rundt de!. Ved Peder Lillebrænd ...... 153 42 Margit Hoel: Litt fra mine første år ved Valdres realskole (1921-30) 157 43 Ingvar Ødegaard: Valdres realskule 1884-1974 ...... 160 44 Signe Lund: I Valdres under kristningsjubileet 1923 ...... 161 45 Professor John Dahle: Under det Norske flag. Hilsen til Hjembygden, fremsagt ved 900 arsfesten i Valdres (dikt) ...... 170 46 Ivar Aars: I Kvamsherad 1350-1400. Valdresdiplom 9 ...... 171 47 Rolf Baggethun: Gamle fotografer fra V. Slidre...... 197 48 Retting til årbok 1978 og 1979 ...... 198 49 Årsmelding for Valdres Historielag 1979 ...... 199 50 Utdrag av årsmelding for Valdres folkemuseum 1979 ...... 202 51 Valdreslitteratur 1979 ...... 205

208 Tidsskrift for ValdresJfistorielag

ARBOK 1981 Innhaldsliste A. Knut Hauge 1 Ivar Aars : Knut ...... 3 2 Jul Haganæs: Kvad for Knut (dikt) ...... 6 3 Knut Hauge, teikning av Ralph Styker . . . . . 8 4 Marit Myhre: Einsam siglar ...... 9 5 Ivar Orgland: Sju strofer (dikt) ...... 14 6 Knut Hauge: Med ei gyllen lenkje (dikt) 16 7 Knut Hauge: Einsam vandring mot fjernt mål ...... 17 8 Knut Hauge: «Den lange velsignede arbeidets dag» ...... 27 9 Knut Hauge: Norsk bondesong (dikt) ...... 32 10 Knut Hauge : Hundreårsfest på Eidsbugarden 1/ 91968 (prolog) ...... 33 11 Knut Hauge: Riddarspranget (dikt) 36 12 Knut Hauge: Du land - (dikt) . . . . 37 13 Knut Hauge: Marita Norvegia .... . 39 14 Knut Hauge: Olav Beito. 30. mars 1971 (dikt) ...... 44 15 Olav T. Beito: Tal dialekt! Skriv nynorsk! Om språket i romanserien til Knut Hauge...... 45 16 Knut Hauge: Tarjei Vesaas - til minne (1970) (dikt) 52 17 Inger Børke: Glimt fra samarbeid og vennskap 53 18 Trygve Bjørgo: Den historiske romanen som litterær genre, og litt om bak- grunnen for «Sagaen om Ulfsætta» ...... 57 19 Knut Hauge: Han fall ved Høljarast bru (dikt) ...... 72 20 Vera Henriksen: Litt om Knut Hauges kvinneskikkelser ...... 73 21 Marit Myhre: Til ein bror (dikt) ...... 75 22 Geir Beitrusten: Tidevatn (1971). Diktning og sosialhistorie ...... 76 23 Haldor Hegge: Knut Hauge og Valdres Folkemuseum ...... 86 24 Knut Hauge: Tore ørjasæter (dikt) ...... 91 25 Olav Robøle: Knut Hauge og bladet «Valdres» ...... 92 26 Knut Hauge: Arnulf Øverland (dikt) ...... 93 27 Knut Holden: Knut Hauge og frilyndt ungdomsarbeid 97 28 Knut Hauge: Johan Falkberget (dikt) ...... 97 29 Ivar Aars: Knut Hauge skreiv det. Eit bibliografisk riss 98 30 Olav Gullik Bø: Kjeldene i Lomen sokn (dikt) .. 104 B. Anna stoff 31 Torger Hovi: Stortingsrepresentantar frå Valdres 1814-1961 107 32 Minneord. Torger Hovi ...... 129 33 Ola O. Røssum: Stortingsmannen Asbjørn Granheim 132 Kongens fortenestmedalje 34 Asbjørn Granheim . . 136 35 Iver K. Haug 138 36 Knut Holden 141 37 Asbjørn Landmark 144 38 Margit Meisdalshagen 146 39 Margit Meisdalshagen : Etter trefningen i Tapptjerndalen 149 40 Margit Meisdalshagen : I Tapptjerndalen (dikt) ...... 151 41 Margit Meisdalshagen : Det siste budeilaget (dikt) 153 42 Asbjørn Landmark : Eit minne millom mange 156 43 HalldisThune: Somlivsårene i lauvet (dikt) .... 157 44 Ivar H. Granheim : Gamle Valdresfoto 3 158 45 Ivar Aars: Vangsbrev 1333-1400. Valdresdiplom 10 ...... _...... 177 46 HalldisThune : A koma mot Vang (dikt) ...... 214 47 Haldor Hegge: Garden sørre Vøle og tambjørnen der 215 48 HalldisThune:Uro(dikt) ...... 220 49 I. Kulterstad: Knut Hamsun som snekker og slåttekar ...... 221 50 Halldis Thune: Din eigen skugge (dikt) 223 51 Halldis Thune: Vår ved Grindadn (dikt) ...... 224 52 Halldis Thune: Istandsetjing av steinbua under Galdeberg ved Bygdin .. 225 53 Halldis Thune: Steinbua ved Galdeberg (dikt) . . . 230 54 Utdrag or årsmelding frå Valdres Folkemuseum 1980 231 55 Arsmelding for Valdres Historielag 1980 234 56 Rettingar til årbøker (1979, 1980) . 236 57 Valdreslitteratur 1980 237

240 ~

Innhaldsliste

Elvetonar av Knut Hauge ...... 7 Vatn av Ivar Aars ...... 8 Brim-Tore av Ivar Aars ...... 12 Vatnogvermerke ...... 14 Ordspråk ...... 15 Når du kjem til ei elv av Knut Hauge ...... 16 Haugen går av Mikkjel Fønhus ...... 22 Vergard, dikt av Kristoffer Juvkam Ørjavik ...... 27 Den første Fønhus-brua av Gudbjørg Fønhus Stensrud . . . . . 28 Vårkveid ved Aurdalsfjorden av Jul Haganæs ...... 30 Tapte strender, dikt av Jul Haganæs ...... 33 Striden mellom Valdres og Fron om Sandsvatnet og Vinstervatnet 1454- 1597 av Jahn Børe Jahnsen ...... 34 Ljodlause vinterelv, dikt av Halldis Thune ...... 39 Tragedien ved Bygdin av Halldor Hegge ...... 40 Motorbåtane på Vinstravatnet av Halldor Hegge ...... 44 Kraftutbygginga i øystre Slidre av Halldor Hegge ...... 50 Far - frå den dagen, dikt av Halldis Thune ...... 63 Hyggjande av Marit Myhre ...... 64 Gamle sager i Vestre Slidre av Gudleik Bakken ...... 66 Sager, kverner og møller i Ulnes og Røn av Ivar H. Granheim 77 Tømmerdrift og rennebygging av I. Kulterstad ...... 86 Mjølkedøla - en breelv i Jotunheimen av Birger Løvland . .. 92 Etne -livsnerva i Etnedal av Margit Espeseth ...... 112 Mitt fiske i Valdres av Ame Månum ...... 120 Fiske i Valdres av Ame Månum ...... 122 Grunnvann i Valdres av øystein Aars ...... 128 Frå Helin og Heisenn til Høffsjøen og Vestre Hestedals­ sætertjennet. Um innsjønavn i Valdres og Ivar Aars ...... 138 I Oletjedn av Ivar Aars ...... 177 Drukna namn av Trygve Bjørgo ...... 178 Kjelda ved vegen av Margit Meisdalshagen ...... 184 Blant fjell og myr, dikt av Margit Meisda.lshagen ...... 186 Smørbukkøyne til minne, dikt av Ola øyang ...... 190 øyangen, dikt av Ola øyang ...... 191 Minneord. Iver K. Haug, av Ivar Aars ...... 192 Olav Rudi, av Ivar Aars ...... 196 Tora Einang, av Knut Hauge ...... 203 Marikåpa, dikt av Helga Bakken ...... 201 Rokken min, dikt av Helga Bakken ...... 205 Gamle Valdresfoto 4. Andres H. Kjerstein av Trond Hamre . 206 Tale ved gravferdi til Olav Moe av Ingvar Ødegaard ...... 222 Ingvar Karlsen, minnedikt av Ingvar Ødegaard ...... 224 Ola Rabben, minnedikt av Ingvar Ødegaard...... 225 Ralph Styker, minne dikt av Ingvar Ødegaard ...... 227 Årsmelding for Valdres Historielag 1980-81 ...... 228 Årsmelding for Valdres Bygdebok 1980-81 ...... 230 V.M. 1982, dikt av Synnøve Riste ...... 233 Årsmelding for Valdres Folkemuseum 1981, utdrag ...... 234 Valdreslitteratur 1981 ...... 237 Årbok for Valdres 1982. Skriftstyre. illustrasjonar...... 240 Rettingar ...... 240

Innhaldsliste

A. Husmannsliv 1 Ivar Aars : Husmann og historie ...... 6 2 Knut Hermundstad: Husmannsstellet ...... 8 3 Olav N erstad: Borte - (dikt) ...... 45 4 Geir Beitrusten : Ein gufs av fattigdom frå våre grender ...... 46 5 Margit Espeseth: Med nøden som gjest ...... 61 6 Marit Myhre: Før og no (dikt) ...... 69 7 Trygve Bjørgo: Ei vise om graut og måneskin (dikt) 70 8 Asbjørn Landmark : Turtlite ...... 71 9 Knut Hauge: Gjennom gløymde husmannsgrender .. 72 10 Olav N erstad: Tungtrælen til minne (dikt) ...... 82 11 Marit Myhre: Minne frå barndomsgrenda ...... 83 12 Trygve Bjørgo: Armod og ånd (dikt) ...... 85 13 Harald Hvattum: Rekonstruksjon av materielle for- hold på husmannsplasser ...... 86 14 Ola øyang: Attlagd åker (dikt) ...... 89 15 Ola H. Sukke: Husmannsplassar i Reinli ...... 90 16 Synnøve Riste: Ragnhild og Daniel i Haga ...... 100 17 Gudrun Bøhle: Husmenn til Sør-Aurdal prestegard .. 102 18 Trygve Bjørgo: Meisterspelemanns lagnad (dikt) . . . 105 19 Klage frå husmenn i Reinli 1841. Ved Gudrun Bøhle .. 106 20 Trygve Bjørgo: Jarnkjøld-natt (dikt) ...... 107 21 Gudrun Bøhle: Folket frå Bjødnaplassen ...... 108 22 Asbjørn Landmark : Husmenn ...... 116 23 Ivar Granheim: DortiaStigen ...... 117 24 Synnøve Riste: Bendik i N øn. Bendik Toreson Gausåk...... 120 25 Ola Lajord: Aslag på Hauge ...... 124 26 JørandH. Ødegård: Finkjell Eivindsson Kjørlien ... 133 27 Geir Beitrusten : Flangin - brennevinsbrennaren frå øystre Slidre ...... 136 28 Ola 0yang: Røter (dikt) ...... 144 29 Ivar Aars: Frå Trilla og Tørrisplassen til J ova og hjå Ivar sy. Um plassenavn i Valdres ...... 145

B. Anna stoff 30 Minneord. Amund Bratrud 199 31 Ingvar Koppervik ...... 202 32 Asbjørn Landmark ...... 204 33 Olav Rudi ...... 206 34 Hans Nybråten: Gjætargutn førtel ...... 208 35 K. O. Sand: Stølsliv i gamle dagar ...... 219 36 Jul Haganæs: Hamsun og Aurdal ...... 232 37 Geir Beitrusten : Endå eit Hamsunbrev ...... 236 38 1. Kulterstad : De gamle Sundvoldbruene ...... 238 39 Årsmelding for Valdres Historielag 1982 ...... 243 40 Sør-Aurdal historielag 1982 ...... 244 41 Ulnes og Svenes historielag ...... 245 42 Årsmelding for Valdres Bygdebok 1982-83 ...... " 246 43 Utdrag or årsmelding for Valdres Folkemuseum 1982 249 44 Valdreslitteratur 1982 ...... 253 45 Rettingar årbok 1982 ...... 255 46 Årbok for Valdres 1983. Skriftstyret. Illustrasjonar " 256 · ÅRBOK FOR VALDRES

.J:~ . 1984 . Innhaldsliste

A. Skule 1 Ivar Aars: Skula og bygdi ...... 4 Hundre år høgre skule i Valdres. Frå «Nazaret» til Tveit: 2 Trygve Bjørgo: Middelskulen/Realskulen ...... 9 3 Olav Gullik Bø: Valdres kommunale høiere al- menskole har ordet. Sang til 90-årsfesten i Aur- dal1974 ...... 26 4 Knut Holden: Opphavet til Valdres gymnas ...... 27 5 Trygve Bjørgo: Valdres gymnas/Fagernes vidaregåande skule 20 år ...... 31 6 Trygve Bjørgo: Liste over lærarar og andre til- sette .. " ...... 53 7 Thorstein Treholt: Frå Valdres jordbruksskule .... . 56 8 Sigfred Hovda: Ungdomsskulen i Vang ...... 58 9 Ola O. Sukke: Skulen i Reinli med hovudvekta på Kyrkjebøen ...... 63 10 Gudbjørg Fønhus Stensrud : Hølera skole i Sør-Aur- dal. Et kort tilbakeblikk ...... 74 11 Gudbjørg Fønhus Stensrud : På Hølera todelte - i førtiåra ...... 75 12 Synnøve Skottene: Skulesoge frå Nord-Etnedal ...... 80 13 Synnøve Skottene: Minne frå skulestova i Bergsbak- ken krins i trettiåra ...... 83 14 Ivar Aars: Skoleprotokol for Læreren i Langedals, Espesæts og Espeliens Kredse 1867 -1890 ...... 86 15 Knut Holden: Samanslåing av krinsar og nedlegging av skular i Nord-Aurdal ...... 92 16 Knut Hauge : Skulen i Vestre Slidre gjennom eit par hundre år ...... 98 17 Haldor Hegge: Skulestria for 100 år sidan ...... 105 18 Trond B. Hamre: Eit skulealbum frå Vestre Slidre og Vang. Gamle Valdresfoto 5 ...... 109 19 Synnøve Riste: Skulehuset som kultursentrum ...... 120 20 Ingvar Ødegaard: Våronnkaren har spent ifrå. Til skulestyrar Ottar Opheim på 70-årsfesten desember 1970 (dikt) ...... 126 21 Johan Skrindsrud : Valdreslæraren i kulturlivet ..... 127 22 OlavT.Beito: Glimt or ei minnebok ...... 134 23 Ingvar Ødegaard: Skule styrar Nils Asheim (minne- ord 1966) ...... 152 24 Ingvar Ødegaard: Lærar Boye Skeie (minneord 1974) 154 25 Marit Myhre: Gamlevegeni Løkjisbergo (dikt) .... . 157 26 Kongens fortenestmedalje. Rektor Trygve Bjørgo ... 158 27 Olav Gullik Bø: Prolog til Trygve Bjørgo på heiders- festen 28/11983 ...... 168 28 Kongens fortenestmedalje. Lærar Signe Nes Håre. .. 171 29 Synnøve Riste : Helsing til lærar Signe Nes Håre på festen 8/51981 ...... 172 30 Gudbjørg Fønhus Stensrud : Norsk stil for Mikkjel Fønhus ved middelskolens avgangseksamen 1911 . . .. 174 31 Helga Karlsgot Bakken: Då biskopen kom ...... 177 32 Skulerispor ...... 180 33 Ordtøkje ...... 181 34 Minneord. Arne Anmarkrud ...... 182

B. Anna stoff 35 Eivind Ellingbø: Den gamle Vangskyrkja, i Polen 184 36 Harald Lome: Fra ei brytningstid i norsk husdyravl 192 37 Harald Skjervold: Avlsrevolusjonen i Valdres gav ringvirkninger ...... 218 38 Knut Hauge: Harald Lome og husdyravlen i Valdres 220 39 Kjell T. Lund: Filefjell - Fillefjell. Hva sier kartet? 222 40 Mari Høgestøl og Birthe Weber: Fra fiskeplass i yngre bronsealder til husmannsplass i nyere tid ..... 227 41 I. Kulterstad : Ormshammar bru ...... 239 42 Gunnar Flatmark : Tømmerrenna frå Susendal til Åmot ved Ørslykkja ...... 242 43 Ivar Aars: Gods og grensor i øystre Slidre. Valdres- diplom 11 ...... 244 44 Jul Haganæs: Ho songom Spania (dikt) ...... 275 45 Årsmelding for Valdres Historielag 1983 ...... 276 46 Etnedal historielag ...... 278 47 Sør-Aurdal historielag 1983 ...... 278 48 runes og Svenes Historielag 1983-1984 ...... 279 49 Årsmelding for Valdres Bygdebok 1983-1984 ...... 280 50 Utdrag or årsmelding for Valdres Folkemuseum 1983 282 51 ValdresliUeratur 1983 ...... 285 52 Årbok for Valdres 1984. Skriftstyret. Illustrasjonar .. 288 ÅRBOK FOR VALDRES 1985 Innhaldsliste

A. April 1940 1 Ivar Aars : Så går en dag ...... 4 Bibliografi ...... 8 2 I var Aars : Frå dag til dag ...... 10 Falne i Valdres og frå Valdres ...... 14 3 Ivar Aars: Bladet «Valdres» melder - ...... 16 4 Magne Skodvin: Lokalhistorie og rikshistorie - to sider av same sak. Kåseri på å rsmøtet for Valdres Bygdebok og Historielag 1984 ...... 26 5 Hans Nybråten: Den siste frie avisa i Sør·Noreg ...... 40 6 Kolbjørn O. Sand: Fra redaktørstolen i «Valdres» ...... 44 7 Knut Hauge : Han fall ved Høljarast bru (dikt) ...... 58 8 Ragnhild Åbjørsbråten: Knut Fugllien ...... 60 Tillegg fra Toten bygdebok ...... 61 9 Underleg soldat. Om ei novelle av Mikkjel Fønhus. Ved Ivar Aars ...... 62 10 Margit Espeset: Frå telefonsentralen i Etnedal ...... 69 11 Ole Rødningen: Den store snømåkingsaksjonen krigsvåren . 73 12 Rønnaug Bøen: Mor (dikt) ...... 76 13 Josef Rommerskirehen : Felttoget sett frå tysk side ...... 77 14 Kamp om Noreg. I panservogn gjennom bergi. Frå «Kampf um Norwegen», Berlin 1940 ...... 83 15 Grete Thorvildsen: Som barn og flyktning på Tonsåsen ..... 87 16 Helga Karlsgot Bakken: Evakueringa i Bagn ...... 90 17 Trygve Bjørgo: Krigsminne ifrå Sørskogen ...... 96 18 Dagbok frå Olaf Befring tysdag 23 . april ...... 106 19 Rapport fra kaptein L . W. Brinch mandag 29. april ...... 115 Oppgave over personell ved kp. 9/1.R.6 som har særskilt ut· merket seg ...... 116 20 Trang fødsel. Solveig Hansen forteller ...... 118 21 Sprengninga av Sundvollsbrua. Ragnvald Stensaker forteller 125 22 Tor Magne Widste: Krigen kjem til Røn ...... 128 23 Knut Hauge: Minne frå ei fjern tid ...... 132 24 Sigfred Hovda: Flya på Vangsmjøsi ...... 139 25 Ottar Røe : På Valdresbanen ...... 142 26 Synnøve Riste: Lasarett·tenesta ...... 148 27 Bergfrid Fjose : Krigsbrudlaup ...... 155 28 Ingvar Hegge: Ein valdris på Vestlandet. Noteringar frå april 1940 og ein del krigsminne uppskrive i 1985 ...... 160 29 4. brigade i Valdres. Rapport fra den militære undersøkel- seskommisjonav 1946 (NOU 1979:47) ...... 178

B. Anna stoff 30 Olav T. Beito: Krig og okkupasjon. Blad or ei minnebok . . . .. 181 31 Synnøve Riste : Frå frigjeringskampen 1945. Familien Hegge i Lo ...... 187 32 Jul Haganæs : Fyrstikkflammen (dikt) ...... 189 33 Synnøve Riste: Frigjeringsdagen, 8. mai 1985 (prolog) ...... 190 34 Knut Hauge: To solide lensmenn under okkupasjonen ...... 192 35 Kongens fortenestmedalje. Aagot øyen ...... 194 36 Olav Hjelle ...... 196 37 Jul Haganæs : Dei rådville (dikt) ...... 195 38 Minneord. Gudbrand Strandmo ...... 198 39 1. Kulterstad: Astribrøtastabburet ...... 200 40 Thora Einang: Husaker ...... 202 41 Jahn Børe Jahnsen : Valdriser som falt ved Onstadsund i 1814 211 42 Halldis Thune: Min fyrste sumardag (dikt) ...... 215 43 Hans Nybråten: Postberar Ole H. Nybraaten og etterfylgjarane hans ...... 216 44 Ole Rødningen: Vegen Leningen - Seburøssjøen ...... 222 45 Marit Myhre: Den mørke fuglen (dikt) ...... 224

Rapporter fra Universitetets Oldsaksamling 46 Skålgropsteiner ved Tyinvegskillet (1968) ...... 225 47 Skålgropsteiner på Hela (1984) ...... 228 48 Bygdeborg på Øyråker (1982-3) ...... 229 49 Ivar Aars: Høriskyrkja. Kyrkja vår 1 ...... 234 50 Marit Myhre: Minnesthanfar (dikt) ...... 240 51 Ivar Aars: Stormannstrid um Røyne. Valdresdiplom 12 ..... 241 52 Halldis Thune: Bøn til min skapar (dikt) ...... 271 53 Knut Hauge : Men huldra er ikkje død ...... 272 54 Halldis Thune: Som leten på raudlilla revebjølle .... ,...... 275 55 Årsmelding for Valdres Historielag 1984 ...... 276 56 Etnedal historielag ...... 278 57 Sør-Aurdal historielag ...... 278 58 Ulnes og Svenes Historielag 1984-5 ...... 279 59 Årsmelding for Valdres Bygdebok 1984-1985 ...... 280 60 Utdrag or årsmelding for Valdres Folkemuseum 1984 ...... 281 61 Valdreslitteratur 1984 ...... 285 62 Rettingar ...... 287 63 Årbok for Valdres 1985. Skriftstyret. Illustrasjonar ...... 288

Innhaldsliste

A. Helg og høgtid 1 Ivar Aars: Då det var helg? ...... 5 2 Ordtak og sportak ...... 11 3 Margit Meisdalshagen: Sundagsmorgon på fjellet (dikt) ...... 15 4 Knut Hauge: Helg og høgtid i min barndom ...... 16 5 J. E. Johnson: Et gammeldags barsøl ...... 20 6 Margit Wasenius: Ei konfirmasjonstale ...... 25 7 P. M. Søegaard: Bryllupet ...... 30 8 Halldis Lunde: «En bondebegravelse» for ca. 60 år siden ...... 41 9 Alfred Steinset: Det lydde ei helsing (dikt) ...... 45 10 Synnøve Riste: Prolog ved 250-års høgtid for Strøndakyrkja, 10/111985 ...... 46 11 R. R. Qualey: Jolæftan ...... 48 12 Juul Dieserud: Julehilsen (dikt) ...... 49 13 Olav Rogne: Juleførebuing og julefeiring i min barndom...... 50 14 Boye N. Wangensteen: Jul i gamle dagar ...... 55 15 Trygve Bjørgo: Julefeiring ...... 58 16 Trygve Bjørgo: Månenatt i snøtung skog (dikt) ...... 60 17 Nils Hovi: Tre jolesegner ...... 61 18 Hallvard Bergh: Han Trond i Høgesyn ...... 65 19 Ved årsskiftet, ved Ingvar Ødegaard ...... 67 20 Pinsebøn, ved Ingvar Ødegaard ...... 68 21 Synnøve Riste: 17. mai i Leira og Lo ...... 69 22 Guri Lykken: Ja, eg minnest (dikt) ...... 74 23 R. R. Qualey (Rei ar o Kvålsbrøta): Bufardagen ...... 77 24 Ivar Aars: Aurdalskyrkja. Kyrkja vår 2...... 80

B. Anna stoff 25 Minneord. Sigurd Landsend ...... 86 26 Kongens fortjenestmedalje. P. A. Kvaal...... 89 27 Kongens fortenestmedalje. Knut Bjørnstad ...... 92 28 Hans Nybråten: Ludde-Kjersti ...... 94 29 Ola K. Snortheim: Gamle Valdres-spelemenn. Ola Olsen Fystro ...... 97 30 Trond B. Hamre: Landskapsfotograf Marthinius Skøien ...... 102 31 Kolbjørn O. Sand: En slagferdig sakfører ...... 106 32 Kolbjørn O. Sand: Ingebjørg og O. E. Bø ...... 108 33 Ivar Aars: Ole Fladager og ettermælet hans ...... 119 34 Ole H. Fladager i leksika ...... 120 35 Aasmund O. Vinje: Til ein Bildhoggare (dikt) ...... 123 36 O. K. Ødegaard: Billedhugger Ole Hendriksen Fladager ...... 124 37 Jonas Lie: Billedhugger Fladager (Rom 1873, dikt) ...... 137 38 Andreas Munch: Billedhugger Ole H. Fladager (dikt) ...... 138 39 Ruth Månum: Familien Hodne i Etnedal ...... 140 40 Kåre Furuberg: Utmarsj gjennom Valdres september 1926 ...... 143 41 3. kompani I. R. 6: Skipatrulje. Rapport fra april 1940. Ved Bjørn Torgersen ...... 147 42 Bjørn Torgersen: 3. kompani I. R. 6. Skipatrulje. Tillegg 1946 ...... 152 43 Marit Myhre: To poplar (dikt) ...... 157 44 Reidar Bakken: Impulsar frå Amerika. Personkontakt og brev 1836 - ca. 1850 ...... 158 45 Marit Myhre: Emigrantar (dikt) ...... 166 46 Olav T. Beito: Utsyn frå det siste leitet ...... 167 47 Ivar Aars: Storverk i ny utgåve. Olav T. Beito: «Nynorsk grammatikk» ...... 179 48 Mikkjel Fønhus i «Kvitt eller dobbelt» ...... 181 49 I. Kulterstad: Sofienlund og den gamle tingstogo ...... 186 50 I. Kulterstad: Var det et varsel? ...... 189 51 Ivar Aars: Byte og sal i Reinli og Bagn. Valdresdiplom 13 ...... 191 52 Årsmelding for Valdres Historielag 1985 ...... 219 53 Etnedal historielag 1985-86 ...... 220 54 Sør-Aurdal historielag 1985 ...... 221 55 Ulnes og Svenes historielag. Utdrag av årsmelding 1985-86 ...... 221 56 Årsmelding for Valdres Bygdebok, 1985-86 ...... 223 57 Utdrag or årsmelding for Valdres Folkemuseum 1985 ...... 225 58 Utdrag or årsmelding for Bagn Bygdesamling 1985 ...... 228 59 Valdreslitteratur 1985 ...... 229 60 Rettingar ...... 231 61 Årbok for Valdres 1986. Skriftstyret. Illustrasjonar ...... 232

Innhaldsliste

A. Sj ølvstyre 1 Ivar Aars: Sjølvstyre av valdrisar for valdrisar ...... 5 2 Folkeavstemning for Sør-Aurdal valgsokn, 1926 ...... 13 3 Ivar Aars: Ordførarar i Valdres ...... 14 4 Ivar Aars: Fylkestinget ...... 29 5 Arne Bergsgaard: Formannskapslovene ...... 31 6 Ingvar Hegge: Kvinnerepresentasjon i bygdestyringa ...... 44 7 Sundhedsvedtæ kter for Vang 1882 ...... 46 8 Ingvar Hegge: Eit uvanleg ordførarval ...... 47 9 Sig fred Hovda: Broen i Hemsing Sund ...... 49 10 Ivar Aars: VaIet i Nord-Aurdal 1922 ...... 54 11 Ivar Aars: 8 år og 80 framlegg. Langs vegen til kommunemerke for Nord-Aurdal ...... 55 12 Med 50 års mellomrom. Frå kommunestyreprotokollen i Nord-Aurdal ...... 65 13 Margit Espeset: Når livsverket talar. I. K. Haug ...... 83 14 Kongens fortenestmedalje. Harald Lome ...... 87 15 Lukningsvedtekter for kaffistovor (Sør-Aurdal 1927) ...... 89 16 Politivedtekter (Sør-Aurdal 1927) ...... 90 17 Angaaende bevilgning til det høiere skolevæsen. Kirkedepartementet 1901 - 1902. Valdres skole ...... 92 18 Nord-Aurdal kommunestyre etter krigen ...... 93 19 Frå Nord-Aurdal heradsstyre februar 1927 ...... 94 20 Nokre heradsstyrereplikkar ...... 96

B. Anna stoff 21 Marit Myhre: Det gamle tun (dikt) ...... 97 22 Minneord. Petter Lillebrænd ...... _...... 98 23 Gunnar Rørhus ...... 100 24 Kolbjørn O. Sand ...... 102 25 Knut Snortheim ...... 105 26 Ola K. Ødegaard ...... 107 27 Margit Meisdalshagen: Ei gullsky (dikt) ...... 104 28 Halldis Thune: Blåklokkeperspektiv (dikt) ...... 106 29 Ivar Aars: Reinli kapell. Kyrkja vår 3 ...... 109 30 Trygve Bjørgo: Gunnar Rørhus ...... III 31 Egil Munkelien: Den gamle grinda (dikt) ...... 116 32 Bitten Sjoblom: Litt mer om Gunnar Rørhus ...... 117 33 Olav Nerstad: Prolog ved avdukinga av monumentet over dei som arbeidde i skiferindustrien ...... 119 34 Gunnar Rørhus: Kunst (dikt) ...... 122 35 Ola H. Sukke: Minnefest for innføring av kristendomen i Valdres ...... 123 36 Elling Goplerud: Fra Hedalen, Valdres ...... 124 37 Olav Befring: Norsk-tysk møte på Bergatn 1987 ...... 126 38 Turid Bjørgo: Sørskogen skule ...... 129 39 Anna Helga Fugllien: Åbjør skule ...... 132 40 Margit Meisdalshagen: Blåveis (dikt) ...... 134 41 Knut Hermundstad: Husmannsplassar i Vestre Aurdal ...... 135 42 Margit Meisdalshagen: Sumar i bygd (dikt) ...... 148 43 Synnøve Riste: Guds ord i gamletida ...... 149 44 I. Kulterstad: Finnes det helleristninger i Stogodalen? ...... 151 45 Alfred Steinset: Det var eit under utan like (dikt) ...... 152 46 I. S. Ryen: Gamle oppskrifter om Ulnes, Svenes og Hedalen kyrkjer ...... 153 47 Alfred Steinset: Kva er eit liv? (dikt) ...... 158 48 Hallvard Bergh: Joli kom seint, men ho kom godt ...... 159 49 Ulf Hafsten: Pollenanalytiske undersøkelser på Nøsen, V. Slidre, Oppland...... 167 50 Ivar Aars: Jordegods frå Svenes til Slidre. Valdresdiplom 14 ...... 175 51 Årsmelding for Valdres Historielag 1986 - 1987 ...... 204 52 Historielag for Aurdal og Tisleidalen sokn...... 206 53 Årsmelding for Sør-Aurdal historielag 1986 ...... 207 54 Årsmelding for Ulnes og Svenes Historielag 1986 - 1987 ...... 207 55 Årsmelding for Valdres Bygdebok 1986 - 1987 ...... 209 56 Margit Meisdalshagen: Lerka (dikt) ...... 210 57 Årsmelding for Valdres Folkemuseum 1986 ...... 211 58 Halldis Thune: Før soli sam lar dagen med si gåve - (dikt) ...... 218 59 Valdreslitteratur 1986 ...... 219 60 Rettingar ...... 223 61 Årbok for Valdres 1987. Skriftstyret. Illustrasjonar ...... 224

Innhaldsliste

l Ivar Aars: Til Valdres, til Valdres...... 5 2 Geir Beitrusten: Frå nomadar til charter. Dei grove linjer for reiseliv og turistnæring i Valdres...... 12 3 Trond B. Hamre: Litt frå reiselivet i gamle dagar ...... 30 4 Trond B. Hamre: Eit minnealbum frå ei reise frå Odnes til Lærdal. Gamle Valdresfoto 6 ...... 41 5 Rundskriv frå «J otunheimen» Valdres rutens Turistforening 1892 ...... 51 6 Love for «Jotunheimen» Valdresrutens Turistforening ...... 54 7 Herredsstyremøte i Vestre Slidre 23. oktober 1909 ...... 55 8 Valdresbanen ...... 56 Kupe-Ciceronen. Norges jernbanereiser i tekst og billeder I. Valdresbanen. Dokka - Fagernæs ...... 57 9 Joh. A. Andresen: Vise om Valdersbanen ...... 74 10 Ordtøkje ...... 75 Il Skysstasjonar...... 76 12 Dagboksblad fra en Valdresturi 1866 ...... 78 13 Skydsdagbog med Kontrakt ...... 82 14 Reiselivet i Valdres...... 83 15 Bevilling for Gulbrand Olsen at holde Gjæstgiverie paa Gaarden Øyloe i Vangs Prestegjæld, Christians Amt ...... 84 16 Harald Hvattum: Paa alle Skyds- eller Skiftestæder skal der nedlægges en efter hosfølgende indrettet Dagbog ...... 86 17 Harald Hvattum: Då skyss-stasjonen i Molandssven vart taken i bruk ...... 96 18 Skydstaxter fra Breidablik sanatoriums vognmænd ...... 99 19 Mikkjel Fønhus: Da flyverne kom ...... 100 20 Trond B. Hamre: De forenede Automobilselskaper i Valdres ...... 109 21 Gudveig Flatmark: Etnedal Bilruter 1918 - 1988 ...... 112 22 Ingvar Hegge: Reiselivet i øystre Slidre frå 1930 og utover. Ei samtale med Ola Jøranli ...... 115 23 Ingvar Hegge: Turisttrafikk ved Vinstri/Haugseter ...... 119 24 Marit K. Hegge: Påsketrafikken gjennom Beito i 1920-åra ...... 122 25 Trond B. Hamre: Vinterturist-trafikk ...... 123 26 Knut Hauge: Bykassa ...... 125 27 Per Berg: En reise fra Hønefoss til Bagn i 1879 ...... 128 28 Jahn Børe Jahnsen: En engelskmann på reise i Valdres i 1852 ...... 132 29 Per M. Bremnes: Bispeveien over Hardangervidda ...... 138 30 Minneord. Helge Lunde...... 142 31 Jul Haganæs: Den første verten på Danebu ...... 144 32 Knut Hermundstad: Husmannsplassar ved Leira ...... 149 33 Marit Myhre: Tidsbilete (dikt) ...... 172 34 Marit Berge Snortheim: Kinnholtminner (dikt) ...... 173 35 Sigfred Hovda: Oldtidsfunnet frå Søre-Hemsing ...... 175 36 Ivar Aars: Heggekyrkja. Kyrkja vår 4 ...... 177 37 Ola H. Sukke: Bondeopprøret i Hedalen 1818 ...... 193 38 Conrad N. Schwach: Hedals kirke. Eit lite kjent dikt ...... 196 39 Et altergangstørkle fra Vestringsbygdi ...... 199 40 Ole Sofienlund: I ei nyårs natt (dikt) ...... 200 41 Ivar Aars: Sigvat på Leiro!. Valdresdiplom 15 ...... 201 42 Ivar Aars: Løve eller sverd? Mellomalderen prega motivval for kommunemerke i Vang ...... 227 43 l. Kulterstad: Saujukulen og Kyrjukulen i Liabergo ...... 239 44 l. Kulterstad: Stogofjorden ...... 240 45 Ivar Skøren: SommarkveId på fjellet (dikt) ...... 242 46 Olav K. Alfstad: Minne frå Vinstervatn (dikt ...... 243 47 Årsmelding for Valdres Folkemuseum 1987 ...... 244 48 Marit Myhre: Tre ting (dikt) ...... 250 49 Årsmelding for Valdres Historielag 1987 - 1988...... 251 50 Årsmelding for Vang Historielag ...... 252 51 Årsmelding for Vestre Slidre Historielag ...... 253 52 Årsmelding for øystre Slidre Historielag ...... 254 53 Årsmelding for Aurdal Historielag ...... 255 54 Årsmelding for Ulnes og Svenes Historielag ...... 256 55 Årsmelding for Etnedal Historielag...... 257 56 Årsmelding for Sør-Aurdal Historielag ...... 258 57 Årsmelding for Valdres Bygdebok 1987 - 1988 ...... 258 58 Valdreslitteratur 1987 ...... 260 59 Rettingar ...... 262 60 Årbok for Valdres 1988. Skriftstyret. Illustrasjonar ...... 264 ÅRBOK FOR VALDR 1989 Innhaldsliste Ivar Aars: Dei gamle er eldst, ...... 5 med Trygve Bjørgo: På alders høgd (dikt) ...... 12 2 Knut Hauge: Frå legd og liv.aure til alderstrygd og eldreheimar...... 13 3 Ingvar Ødegaard: I kveldsskuggen (salme) ...... 19 4 Eldre minnest gamle Kari Ulnes Kamrud: Ole Toresen Gjeteberg ...... 21 Gudbjørg Fønhus Stensrud: En gullring i et skrin ... En kvinneskikkelse fra Sør-Aurdal... 25 Ingvar Hegge: Ola i Jorde ...... 27 Knut Hauge: Eit dokoment frå ei tid for lenge sidan ...... 30 Sig fred Hovda: Ølgøgnin ...... 32 Margit Espeset: Berit på Vølle ...... 34 5 Margit Grobakken: Klede og kost ha Id ...... 39 6 Synnøve Riste: Avdagstimen (dikt) ...... 41 7 Synnøve Riste: Helse ...... 42 8 Aldersheimar i Valdres ...... 45 9 Gudveig Flatmark: Aldersbustader i Etnedal...... 49 lO Olav Gullik Bø: Fekk eg livet om att (dikt) ...... 51 II Dei gamle i Slire i gamletin. Mons G. Hagen: Dei gamle ...... 52 Anne Ødegaard: Livaursfølke ...... 53 12 Ingebjørg P. Haugen: Mor (dikt) ...... 55 13 Livskvelden i lyrikken (dikt) Jul Haganæs: Inn i den rimkvite tid ...... 56 Vidar Bergset: Gamalt andlet...... 56 Hallvard Høyne: Den gamle mannen tal ar ved seg sjøl ...... 57 Trygve Bjørgo: Framtida bak seg...... 58 Gunnar Brandsdal: Pensjonistar ...... 58 Juul Diserud: Ei valdresmor ...... 59 Torgeir Magistad: Du gamla mor! ...... 59 Olav Rudi: Ungdom - Alderdom ...... 60 Marit Myhre: Kveldland ...... 60 Olav Robel: Livsens gang ...... 61 K. K. Rudie: Ho bestemor ...... 62 Anders Underdal: Gjentesongen hennar godmor ...... 62 Magne SørOaten: Kvilesteinen ...... 63 Ingvar Ødegaard: Reis deg for dei gråe hår! ...... 64 Kristofer Juvkam Ørjavik: I gamle vegen ...... 65 Ola øyang: Ars longa, vita brevis ...... 65 14 Ingvar Hegge: Livaursguten ...... 66 15 Ivar Aars: Gamle menn i gamle namn. Um nokre livaursåkrar i Valdres ...... 67 16 Ingun Kompen: Med klubbespann på granneveg ...... 72 17 Helga Karlsgot Bakken: Den mørke og den lyse dag (dikt) ...... 73 18 Andrea Monsehaugen. Magne SørOaten: Andrea Monsehaugen ...... 74 Margit Espeset: Ho Andria på Monsehauge ...... 76 Ingun Kompen: Monsa på Monsehauge ...... 77 19 Ingvar Hegge: Ein bygdeoriginal...... 78 20 Helga Karlsgot Bakken: Mine alderdoms born (dikt) ...... 82 21 Eivind Ellingbø: Hjå tre gamle i Vang Ola Lerhol, 99 år ...... 83 Sigrid Nertrost, 93 år ...... 84 Margit Thune, 92 år ...... 84 22 Ordtøkje - gamle...... 85 23 Minneord. Asbjørn Hagen...... 87 Knut Holden ...... 89 Helge Kvame ...... 91 Harald Lome ...... 92 Olav Snortheim ...... 94 Hallgrim Tronrud ...... 98 Ingvar Ødegaard ...... 100 24 Trygve Bjørgo: Til Olav Snortheim (dikt) ...... 97 25 Ingvar Ødegaard: Siste kvad (dikt) ...... 103 26 Storflaumen i 1789. l. Kulterstad: «Storofsen» ...... 104 Trygve Bjørgo: Om skredeflaumen på Sørskogen 1789 ...... 105 Skadetakst frå Sør-Valdres 1789 ...... 107 27 Harald Hvattum: Valdresbygdene og grunnloven i 1814 ...... IlO 28 Jul Haganæs: Prolog til skulejubileet i Nord-Aurdal den l. juni 1989 ...... 117 29 Hallvard Bergh: Ein skuledag i Valdres på 1700-talet ...... 119 30 Ingvar Hegge: Fjellet gav, men og tok ...... 122 31 Kjell T. Lund: Posten i reiselivets tjeneste. Turistpoststeder og poststempler i Vang ...... 123 32 Ivar Aars: Valdresbanen. Gamle Valdresfoto 7 ...... 129 33 Ivar Aars: Stormenn stadfester arv og eige 1330 - 1380. Valdresdiplom 16 ...... 145 34 l. Kulterstad: Den siste ulv...... 160 35 l. Kulterstad: Fløafjorden ...... 161 36 Gunnar Flatmark: Minne frå krigsvåren 1940 ...... 167 37 Styrk år Almenning: Valdresdagar 1940 ...... 174 38 Mikkjel Fønhus: Sagnet om Byffelikjerringa - også i litteraturen ...... 180 39 Ingvar Hegge: Eit beinbrot ...... 182 40 Ivar Aars: Skjold i skifer. Greitt val av kommunevåpen for øystre Slidre ...... 183 41 Ivar Aars: Ukjent skjold blir utvalt merke. Blant mellomaldermotiv til Vestre Slidre kommunevåpen ...... 193 42 Ivar Aars: Bruflatkyrkja. Kyrkja vår 5 ...... 209 43 Sverre Klevgård: Hornmusikken i Etnedal...... 217 44 Gudveig Flatmark : Etnedal skyttarlag ...... 219 45 Ole Sofienlund: Lånte fjør (dikt) ...... 222 46 Jul Haganæs: Venekvad for Trygve (dikt) ...... 223 47 Per Øverland: Valdres-Anders og hans slekt ...... 226 48 Valdressegner i Romsdal...... 243 49 Borghild Dahle: Påsketurar ved Bygdin hotell...... 248 50 John Hvoslef: Påskeferie ...... 249 51 Årsmelding for Valdres Folkemuseum 1988 ...... 250 52 Årsmelding for Valdres Bygdebok 1988 - 1989 ...... 257 53 Årsmelding for Valdres Historielag 1988 - 1989, med lover for Valdres Historielag ...... 258 54 Årsmelding for Aurdal Historielag 1988 ...... 260 55 Årsmelding for Etnedal Historielag 1988 ...... 262 56 Årsmelding for Skrautvål Historielag...... 262 57 Årsmelding for Ulnes og Svenes Historielag 1988 ...... 263 58 Årsmelding for Sør-Aurdal Historielag 1988 ...... 264 59 Årsmelding for Vestre Slidre Historielag 1988 ...... 265 60 Årsmelding for Vang Historielag 1988 ...... 266 61 Årsmelding for øystre Slidre Historielag 1988 ...... 267 62 Valdreslitteratur 1988 ...... 269 63 Rettingar ...... 271 64 Årbok for Valdres 1989. Skriftstyret. Illustrasjonar ...... 272 ÅRBOK FOR ~ RE~ Innhaldsliste

1 Ivar Aars: Gløymde år ...... 5 2 Ola Lyseng senior: Mellom to kriger, slik ein skrautvålsbygding opplevde det ...... 10 3 Knut Hauge: Dei harde åra ...... 15 4 Olav Rogne: Linnea (dikt) ...... 15 5 Tølleiv: Nedgangstid ...... 19 6 Or «Valdres» i mellomkrigstida, ved Kolbein Skaare ...... 21 7 Valdreslitteratur i mellomkrigstidi, ved Ivar Aars ...... 30 8 Ingri Tyldum: Vemod (dikt) ...... 36 9 Nils Rogne: Prospektkort frå mellomkrigstida. Gamle Valdresfoto 8...... 37 lO Vener på stølen (foto) ...... 48 Il Harald Hvattum: A'rbeidet for ein gamleheim i Etnedal i mellomkrigstida ...... 49 12 Carl Cr6ger: Snerydning på Tonsåsen i 1931 ...... 53 13 Kolbein Skaare: Valdresflyvegen ...... 55 14 Sigfred Hovda: Bygginga av Vang Dampysteri ...... 59 15 Hans Nybråten: Hausttankar (dikt) ...... 63 16 Ingvar Hegge: Eit storarbeid i uti'n ...... 64 17 Kolbein Dahle: Vinsjen ...... 69 18 Gudbjørg Fønhus Stensrud: The Eno. Traverkongen fra Begnadalen og Ole G. Waagaard.... 71 19 Olav T. Beito: Student, lærar og vitskapsmann ...... 77 20 Minneord. Olav T. Beito ...... 82 Olav Brænden ...... 87 Ottar Opheim ...... 90 21 K. O. Egge: Erindring om ein sambygding - Nils Egge ...... 92 22 Ivar Aars: øyjar kapell. Kyrkja vår 6...... 97 23 Martin Lundstein: Eit og anna frå gamle daga ...... 101 24 Frå samlingane ved Valdres Folkemuseum. Julebukken ...... 109 25 Tapte kulturminne. Vasstroi i Døvrismørken ...... III 26 Fortid fortel. Skålgroper...... 112 27 Ivar Aars: Bru i blått. Sjølvsagt symbol for Etnedal kommune ...... 113 28 Harald Hvattum: Bygginga av Lundebrue i Etnedal ...... 129 29 Vebjørg Bacher: Syskenflokk på 700 år - 30. januar 1989 ...... 137 30 Harald Hvattum: Fråhaldslaget Vaarvon i Etnedal ...... 138 31 Harald Hvattum: Lover for Valders Landboforening ...... 142 32 Kjell T. Lund: Tre valdresprester på Nesodden ...... 145 33 Nils N. Dale: Timberrenna ved Dalsfossen ...... 147 34 Timberkontrakt frå øystre Slidre 1711 ...... 148 35 Ingri Tyldum: Endestasjon (dikt) ...... 149 36 l. Kulterstad: Gamle vassager i Aurdal sogn ...... 150 37 Knut Anders Dæhli: Nokre gamle buer ved Skagstjerni og spor etter Olav Haraldson i øystre Slidre ...... 157 38 Knut Anders Dæhli: Noko meir um alderen på Høriskyrkja ...... 162 39 Ruth Månum: Minne om Ton i Nord-Etnedal ...... 164 40 Knut Harmundstad: Husmannsplassar i Ulnes og Svenes ...... 169 41 Adalsins brur. Folke-eventyr fraa Valdres, ved Hallvard Bergh ...... 179 42 Kari Ulnes Kamrud: Minne frå slaget·i Ulnes tysdag 30. april 1940 ...... 183 43 Jahn Børe Jahnsen: Om de tre norske soldatene som falt i Ulnes 1940 ...... 190 44 Aurdalsberetninger fra april 1940. Nils Bratrud ...... 198 Sigrid Bratrud ...... 200 Marie Frydenlund ...... 201 Dorthea Husevold ...... 203 l. Kulterstad ...... 204 45 Ivar Aars: Arvesvik, mannebot og jordran. Valdresdiplom 17. 1401-1410 ...... 209 46 Årsmelding for Valdres Bygdebok 1989-1990 ...... 241 47 Årsmelding for Valdres Historielag 1989-1990 ...... 243 48 Årsmelding for Aurdal Historielag 1989 ...... 245 49 Årsmelding for Vestre Slidre Historielag 1989 ...... 246 50 Årsmelding for øystre Slidre Historielag 1989 ...... 247 51 Årsmelding for Etnedal Historielag 1989 ...... 249 52 Årsmelding for Vang Historielag 1989 ...... 250 53 Årsmelding for Sør-Aurdal Historielag 1989 ...... 252 54 Årsmelding for Ulnes og Svenes Historielag 1989-1990 ...... 253 55 Årsmelding for Skrautvål Historielag 1989 ...... 254 56 Utdrag or årsmelding for Valdres Folkemuseum 1989 ...... 255 57 Valdreslitteratur 1989 ...... 261 58 Rettingar ...... 263 59 Årbok for Valdres 1990. Skriftstyret. JIIustrasjonar ...... 264

Innhaldsliste

I Ivar Aars: Me går i barndome ...... 5 2 Barndomsminne frå Valdres Dei fyrste minne ...... I1 (Guri Bunde, Vang, Torgeir Holden, Vestre Slidre, Ingvar Hegge, øystre Slidre, Margit Espeset, Etnedal, Synnøve Riste, Nord-Aurdal, Magna Dokken, Sør-Aurdal.) Den fyrste skuledagen ...... 14 (Guri Bunde, Vang, Alf Arne Røvang, Vestre Slidre, Anna E. Hegge, øystre Slidre, Ingebjørg Kompen, Etnedal, Synnøve Riste, Nord-Aurdal, Ole Nybråten, Sør-Aurdal.) Eit vondt barndomsminne...... 17 (Guri Bunde, Vang, Torgeir Holden, Vestre Slidre, Ingvar Hegge, øystre Slidre, Margit Espeset, Etnedal, Synnøve Riste, Nord-Aurdal, Magna Dokken, Sør-Aurdal.) Eit lyst barndomsminne ...... 21 (Sig fred Hovda, Vang, Torgeir Holden, Vestre Slidre, Ingvar Hegge, øystre Slidre, Ruth Månum, Etnedal, Synnøve Riste, Nord-Aurdal, Ola H. Sukke, Sør-Aurdal.) 3 Ingvar Hegge: Lakarøven ...... 26 4 K. O. Egge: Ein hyllest til Strø (dikt) ...... 26 5 Christine Eike: Barndom og oppvekst i Oppland i dette århundre...... 27 6 Synnøve Riste: Barnesorg (dikt) ...... 32 7 Synnøve Riste: Festdagar for born i eldre tid ...... 33 8 Ingvar Hegge: Korleis me ungane var kledde då eg var skulegut ...... 35 9 Sigfred Hovda: 39 av 47 døde var born ...... 37 10 Ingebjørg Kompen: Barndomsglimt ...... 38 11 Sig fred Hovda: Det var mykje ein måtte passe seg for ...... 39 12 Ingvar Hegge: Ei hending frå 1906 eller 1907 ...... 41 13 Barndom i Etnedal i 1850-60-åra ...... 42 14 Ei gripande bøn for ei tulle som miste mama'n sin ...... 43 15 Harald Hvattum: Ungdomslaget Nylende i Nord-Etnedal...... 44 16 Helga Karlsgot Bakken: Konfirmasjonen ...... 48 17 Ragnhild Haug: Barndom i mellomkrigstid ...... 50 18 Målfrid i Hauge (Prestegården): Ung i ufredstid ...... 53 19 Ingvar Hegge: Misførståils ...... 57 20 Barnet i lyrikken (dikt) ...... 58 (Olav Gullik Bø: Veit eg meir?, Jul Haganæs: Fire år, Torgeir Magistad: Det er ei liti gjenta, Erik A. Diserud: Til ei ung møy, Leslie Ayres: Kvifor? , Olav T. Beito: Vinterkveld med nordlys, Anders Underdal: Kven syng so fint?, Vidar Bergset: Minne frå barndomens hage, Kristofer Juvkam Ørjavik: Utanfor ein hage, Nils Hovi: Bånsull, Magne Sørflaten: Mor og barn, Marit Myhre: I ein gamal album, Gunnar Brandsdal: Guten og hunden, Trygve Bjørgo: To, Ingri Tyldum: geir-eilif, Nils Wiste: Voggevise, Olav Robøle: Barnesull (Heggjiklukkudn), K. K. Rudi: Barneminni, Olav Rudi: Vesle gjætarguten, Hallvard Berg: Vesla syng, Ingvar Ødegaard: Sundag.) 21 Ordtøkje um ungar og bødn ...... 70 22 Margit Espeset: Min fyrste resignasjon...... 75 23 Gåtor ...... 76 24 Ivar Aars: På Breisel med born og buskap. Gamle Valdresfoto 9 ...... 77 25 Helene Klem: Barnerim frå Breisel Il ...... 85 26 Song og leik, reglor og rim ...... 87 (Reglor, ved Ingvar Hegge, 3 songleikar frå Valdres, ved Bente Ingholm Hemsing, Regler og rim frå Vang, ved Sigfred Hovda, Songleikar, ved Synnøve Riste.) 27 Harald Kompen: Leik ...... 100 28 Dyre-ham. Eventyr fraa Valdres, ved Hallvard Bergh ...... 101 29 Knut Hauge: Det gode mørket...... 104 30 Ei bordbøn, ved K. O. Egge ...... 105 31 Som son så far, ved K. O . Egge ...... 105 32 Olav T. Beito: Barndomsminne ...... 106 33 John Hemsing: Smågut under Hemsingberget ...... 116 34 Ingebjørg Kompen: Gravferdsdag ...... 119 35 Knut H. Berge: Gravferd i Hensgaro slik eg hugsar det frå eg var liten. 1922-1927 ...... 120 36 Anna E. Hegge: Stølslivet i Etnlien ...... 123 37 l. Kulterstad: Med bestemor på stølen ...... 127 38 Synnøve Skottene: Ei ferd til Susstølen ved Fullsend ...... 130 39 Synnøve Skottene: Hundehenga i Steinsetbygden ...... 133 40 Sveen Svanen og vandringsmannen, ved Gunnar Flatmark ...... 134 41 Ingvar Hegge: Ein Odnestur ...... 135 42 Synnøve Riste: Songen til vesle Sigrid (dikt) ...... 136 43 Ingvar Hegge: Min einaste flytur til no ...... 137 44 Valdres Historielag 75 år ...... 138 45 Margit Espeset: Ei merkeleg oppleving ...... 139 46 Minneord: Haldor Hegge ...... 140 Wenche Slomann ...... 141 Kristoffer Sælid ...... 143 Thorvald Ødegaard ...... 145 Kristofer Juvkam Ørjavik ...... 147 47 Haldor Hegge: Den tyske divisjonen ved Bygdin i 1942 ...... 149 48 Aurdalsberetninger fra april 1940 (2). Kristi Eikro ...... 153 Borghild Knutslien Lie ...... 155 Tormod Haugen ...... 156 Bertha Bøe Onstad ...... 158 Knut Opheimsbakken ...... 160 49 Styrkår Almenning: Flukta frå Finnmark 1944 ...... 164 50 l. Kulterstad: Fornfunn ved Ølsjøen ...... 172 51 I. Kulterstad: Bøgahi? ...... 174 52 I. Kulterstad: Gamle kvernbruk i Aurdal sokn ...... 176 53 I. Kulterstad: Hvor stod gamlekirken i Aurdal? ...... 182 54 Ivar Aars: Grenseprov i Røgne og åkerstrid i Slidre. Valdresdiplom 18 . 1411-1422 ...... 183 55 Årsmelding for Valdres Historielag 1990-1991 ...... 211 56 Årsmelding for Aurdal Historielag 1990 ...... 213 57 Årsmelding for Sør-Aurdal Historielag 1990 ...... 214 58 Årsmelding for Etnedal Historielag 1990 ...... 215 59 Årsmelding for Skrautvål Historielag 1990 ...... 216 60 Årsmelding for Ulnes og Svenes Historielag 1990- 1991 ...... 217 61 Årsmelding for Vang Historielag 1990 ...... 218 62 Årsmelding for Vestre Slidre Historielag 1990 ...... 220 63 Årsmelding for øystre Slidre Historielag 1990-1991 ...... 222 64 Ivar Aars: Kyrkja som vart attfunnen. Relikvieskrin i Sør-Aurdal sitt kommunevåpen ...... 224 65 Fortid fortel 2. Bygdeborger ...... 241 66 Frå samlingane ved Valdres folkemuseum 2. Blåluva ...... 243 67 Tapte kulturminne 2. Det åttekanta fjøset på Vestre-Hauge i Vestre Slidre ...... 245 68 Ivar Aars: Hedalskyrkja. Kyrkja vår 7 ...... 247 69 St. Olavsmedaljen. Carl Narvestad. Søknad 25 . mai 1990 ...... 257 70 Pat M. Ryan: Olaf Anders Tveitmoes organized labor: Arbeide, retorikk og progressiv reform ...... 259 71 Årsmelding for Valdres Bygdebok 1990-1991 ...... 267 72 Valdreslitteratur 1990 ...... 269 73 Årbok for Valdres 1991. Skriftstyret. Illustrasjonar. Rettingar...... 272 o F RVALDR 992 Innhaldsliste

I Ivar Aars: Buros og Sokka i bok og soge ...... 5 2 Hest og kyr i rim og dikt ...... 9 (Trygve Bjørgo: Møte med Bruna i fjellet, T. Bjørgo: Kvit hest under hegg, Lars Brænden: Bufardagen, Jul Haganæs: Eit bilete frå barndomen, Eldor Bråthen: Gamp, J. Haganæs: Ein hestekar, J. Haganæs: Gullfjør, Synnøve Riste: Ho mor med kyrne sine, S. Riste: Siste dagen, Ole Rødningen: Marapina ved Rust, Nils Wiste: Gjætar-Iokk, N. Wiste: Brunen, Svarten og Blakken. 3 Else Horge Asplin: Ku og hest i Valdres ...... " ...... " .. "...... 16 4 Sigfred Hovda: Om krøter og krøterstell ...... , ...... " ...... \...... 18 5 Jørgen Røine: Heimeslakting ...... , .... , .... , .... , .. " ...... "...... 21 6 Etter Torger Dale Hegge ...... " .... , .... , .... , .... , ...... , .... , .... " .... , .. " .... " ...... 22, 105 7 Ordtak og sportak um hestar og kyr ...... " ...... " ...... ", .... ,...... 23 8 Barnerim frå Valdres ...... , ..... 28,70,78, 105 9 Blakken og Blidros på bilete. Gamle Valdresfoto 10, ved Ivar Aars ...... ,...... 29 10 Ivar Aars: Frå kyr og kir til Blakken og Bujordbakkin. Um navn og nevning ved kyr og hest ...... ,...... 40 II Synnøve Riste: Kjering og kyr ...... , .... , ...... , ...... " ...... ,..... 63 12 Synnøve Riste: Skutelin ...... ,..... 66 13 Jahn Børe Jahnsen: Da kirken hadde husdyr ...... , .... , ...... , ...... , .... , ...... , 67 14 Ingebjørg Kompen: Lykkros i bekken ...... , ...... , .... , ...... , .... , .... , ...... "..... 69 15 Marit Semeleng: Eit godt barndomsminne ...... , ...... , .... , ...... , .... , .... , ...... , .... , ...... , 70 16 Marit Semeleng: Eit sårt bandomsminne ...... , ...... ,...... 71 17 Ingebjørg Kompen: Heimekyr i VØIl i Etnedal ...... , .. .. , .... , .... , .... , .... , .... , .... , .... , .. .. " ..... 72 18 Haugafolk og krøter, etter Svein og Berit Urden ...... , .... , .... , .. .. , .. .. , .... , .... , .... , .... , .... ,...... 73 19 Anders Underdal: På kappsprang med krøtero ...... , .. .. ,.... , .... , .... , .... , .... ,...... 77 20 Ingvar Hegge: Uksedrifta på Yksnedalen ...... , .... , .. .. , .. .. , .... , .... , .... ,...... 79 21 Truer, fangst og fiske fra Valdres. Teikneserie av Terje A. Ravn, etter Knut Hermundstad ...... , .... , .... , .. .. , .. .. , ...... 82,94,98, 208 22 Synnøve Riste: Husbond og hest ...... , .... , .... , .... ,...... 83 23 Mikkjel Fønhus: Siste tur ...... , .... , .... , .... , .... , .. .. , ...... , ...... ,... 86 24 Jul Haganæs: Brev om hesten ...... , .... , .. .. , ...... , ...... , .... ,.... 90 25 Ingebjørg Kompen: Då Bron tukta kopp Iammet ...... , ...... , .... , .... ,...... 94 26 Ingvar Hegge: Selatøy åt hest ...... , .... , .... , .... , .... , .... , .... , ...... , .... ,...... 95 27 Ingvar Hegge: Kløvjing og kløvreidskap ...... , ...... " .... , .... , ...... " .... , .... , .... ,..... 99 28 In gun Kompen: Då Blakken stengde døra ...... , .... , .... ,...... 102 29 Ingvar Hegge: Håkon i Skøren. 1814-1897 ...... , ...... " .... , .... , .... ".... 103 30 Ingvar Hegge: Viespeningar eller bragd ...... , .. .. , .... , ...... "... 104 31 Hest og hestehandel. Jørgen Trøen i samtale med Ingvar Hegge ...... , .... , ...... ,... 106 32 Ingun Kompen: Hestekarar blir aldri for gamle ...... ,.. 108 33 Ingun Kompen: Minne om Bron ...... " .... , ...... , ...... , .... ,...... III 34 Ingebjørg kompen: Då Bron tukta kjuklingen ...... , ...... , ...... , .... , .... , ...... , .... ,...... III 35 Ruth Månum: Blakka ...... ,...... 112 36 Margit Espeset: Tofterauden ...... , ...... ,...... 115 37 Margit Espeset: Hesteslepp på Kvitestøle ...... " .... , .... , ...... , ...... ,.. 116 38 I. Kulterstad: Hestevet ...... " ...... ".. 117 39 Per Øverland: Sommerjobb med hesteskyss Odnes-Lærdal ...... " .... , .... , ...... " .... ,...... 119 40 Helene Klem: Barnerim fra Breiset III ...... , .... , .... , .... , .... , ...... , .. .. ,.. 122 41 Minneord: Kong Olav V ...... 124 Sverre Bråten ...... 126 Ivar H. Granheim ...... 127 Margit Meisdalshagen ...... 127 Bjarne Norheim ...... 130 Synnøve Skottene ...... 132 Magne Sørflaten ...... 133 42 Margit Meisdalshagen: Tapptjerndalen, 14. juli 1944 (dikt) ...... 136 43 Margit Meisdalshagen: Den gamle heggen (d ikt) ...... 137 44 Skysskifte. Farvel til Vestre Slidre (dikt) ...... 138 45 Frå samlingane ved Valdres Folkemuseum 3. Rotesteinane ved Røgns- og Brennbygningane ...... 139 46 Tapte kulturminne 3. Huset til lagtingspresident Thune ...... 141 47 I. Kulterstad: Bjødnastokken ...... 142 48 Fortid fortel 3. Varslingsvardar ...... 143 49 Ivar Aars: Wang stavkyrkje. Kyrkja vår 8 (med diktet «Kirche Wang» av E. Eisendick) ...... 145 50 l. Kulterstad: Kirken på Revling ...... 171 51 Jul Haganæs: Traneungen (dikt) ...... 176 52 l. Kulterstad: Sto det kirke på ÅbjØr? ...... 177 53 Harald Hvattum: Olav Tollehaugen - eit hundreårsminne med Olav Tollehaugen: Fram i fylking' (dikt) ...... 178 54 Harald Hvattum: Hj å Siewers på Tonsåsen sanatorium ...... 182 55 Knut Anders Dæhli: Bergverksdrift i Valdres. AlS Valdres Kleberstensindustri ...... 199 56 Dei tre graa-trolla. Eventyr, uppskr. i Lome, av Hallvard Bergh ...... 207 57 Ove Wangensteen Kvien: Gav kongsdatteren Gyda tanker om å samle Norge til ett rike? ...... 209 58 Ivar Aars: Engelske klede for Valdresjord. Valdresdiplom 19. 1424-1430 ...... 213 59 Utdrag or årsmeldinga for Valdres Folkemuseum 1990 ...... 237 60 Utdrag or årsmeldinga for Valdres Folkemuseum 1991 ...... 238 61 Årsmelding for Valdres Bygdebok 1991 - 1992 ...... 240 62 Årsmelding for Aurdal Historielag 1991 ...... 244 63 Årsmelding for Etnedal Historielag 1991 ...... 245 64 Årsmelding for Skrautvål Historielag 1991 ...... 246 65 Ulnes og Svenes Historielag 1991 ...... 246 66 Årsmelding for SØr-Aurdal Historielag 1991 ...... 247 67 Årsmelding for Vang Historiela~ 1991 ...... 249 68 Årsmelding for Vestre Slidre Historielag 1991 ...... 250 69 Årsmelding for øystre Slidre Historielag 1991 ...... 253 70 Valdreslitteratur 1991 ...... 254 71 For- og baksats 1991 ...... 258 72 Årbok for Valdres 1992. Illustrasjonar. Rettingar...... 260 o ARBOK FOR VALDRE 1993 Innhaldsliste

I Ivar Aars: Peri odika e ll er «Skryfti o blø» ...... 5 2 Ivar Aars: Tidsskri ft fo r Valdres Hi stori elag ...... 23 3 Geir Beitrusten : «Valdres» - nær og kj ær i 90 år ...... 28 4 Olav Moe: Då «Valdres» stat1a ...... 42 5 Ivar Aars: Omkring «Valdres Tidende» ...... 44 6 Ivar Aars: Valdreskalenderen ...... 49 7 Knut Lauvrud: Jul i Valdres ...... 51 8 Gunvor Thorsrud Berg og Tor Mortenfløhr: Sagn og Soge i Søndre Ourdahl ...... 53 9 Birger Løvland: Eidsbugarden Budstikke ...... 58 10 Li v Steenstrup: Vaset-S tikka ...... 6 1 II Jahn Børe Jahnsen: The Valders Journal...... 63 12 Jahn Børe Jahnsen: Budstikken ...... 65 13 Torkj e ll Asheim : Vårvon ...... 68 14 Ivar Aars: Kyndil ...... 7 1 15 Gudrun BØhle: «Kringsjå» og <

l Ivar Aars: På post og på linun ...... 5 2 På post i seks valdreskommunar. Sigfred Hovda: Han Pøls og Konsulen ...... II Ola Hjelle: Landpostbud i Vestre Slidre ...... 14 Ingvar Hegge: Gamle Posten ...... 20 Jul Haganæs: Post og handel i Tisleidalen ...... 21 Margit Espeset: Han «Tølleiv» på Dokken ...... 23 Elling Fekjær: PostutvikJingen i Hedalen ...... 25 3 På linun i seks valdreskommunar. Sigfred Hovda: Litt «sentralt» frå Vang ...... 30 Else Stee Bergli: Minner frå Lomen telefonsentral...... 31 Ingvar Hegge: Litt om telefon ...... 34 Jul Haganæs: Telefonen på Flagesletten ...... 35 Rolf Tidemandsen: Telefonens historie i Etnedal...... 38 Gudrun Bøhle og skriftstyraren: Litt om telefonen i Sør-Aurdal ...... 41 4 Birger Løvland: Poststedene i Valdres ...... 43 50ddkjell Bosheim: Telehistoria i rundskriv 1868 - 1960 ...... 69 6 Jul Haganæs: Hamsun som poståpner i Aurdal...... 78 7 Olav Gullik Bø: Byjentebrev (dikt) ...... 80 8 Posthistorie på prospektkort. Gamle Valdresfoto 12. Ved Nils Rogn ...... 81 9 Post og tele i 1898 ...... 94 10 Å stå på lydnad, ved Sigfred Hovda ...... 103 Il Post, telegraf og telefon i Valdres før 1913 ...... 104 12 Rikstelefonen i Valdres januar 1910 ...... 109 13 Over fjellet frå Valdres ...... I 14 14 Bernt Odd Kollevoll: Postens historie i Vestre Slidre ...... 118 15 Olav Semeleng (Vivanken), ved Trond B. Hamre ...... 128 16 Mikkjel Fønhus: Grisesjau ...... 129 17 Gudbjørg Fønhus Stensrud: En regnskapsbok ...... 132 18 Gudrun Bøhle: Posten i SØr-Aurdal ...... 134 19 Halldis Lunde: Søndre Etnedal posthus ...... 138 20 Etnedals Telefonabonentforening ...... 140 21 Centralstationen Trondhjem ...... 142 22 Amerikaposten ...... 143 23 Småstubbarside ...... 31,37,77, 102, 117, 137, 141 24 Minneord: John Hemsing ...... 145 Signe Nes Håre ...... 148 Kjære Signe! (dikt) ...... 150 Arne Klevgaard ...... 151 Anlaug Fønhus Svae ...... 153 Kongens fortjenestmedalje. Anlaug Fønhus Svae ...... 154 25 Tapte kulturminne 5. Ei løo og ei Iyu ...... 156 26 Fortid fortel5. Vedrik Verlandssonhaugen ...... 158 27 Ivar Aars: Tingnes kapell. Kyrkja vår 10 ...... 161 28 Frå samlingane ved Valdres Folkemuseum 5. Godkarstykke og Iyftesteinen frå Skaveldåse ...... 171 29 Trygve Bjørgo: Mikkjel Fønhus ved 100-årsjubileet ...... 173 30 Mikkjel Fønhus: Film og litteratur - deres innvirkning på våre barn ...... 176 31 Frå skulegonge og ungdomsår. Øistein Rudi fortel om samvere med Mikkjel Fønhus ...... 178 32 Kjell T.Lund: Kvernhus i Lykkja på 1800-tallet ...... 181 33 Kolbein Skaare: Aksjon «Almenrausch». Eit femtiårsminne ...... 185 34 Øystein Gaukstad: Med Ludvig Mathias Lindeman på vandring i Valdres for snart 150 år siden ...... 188 35 l. Kulterstad: Gamlekirken på Søreishaugo ...... 199 36 l. Kulterstad: Med hode på stake ...... 202 37 l. Kulterstad: Fikk sjå bjørn ...... 203 38 Jul Haganæs: Eg er strået (dikt) ...... 204 39 Per Odd Smelhus: Carl W. W. Sorenson. Norgespatriot av I. klasse ...... 206 40 Ivar Aars: Midt på 1400-talet. Valdresdiplom 21. 1446 - 1464 ...... 209 41 Kari Nordal. Angående Lunde Bru i Etnedal 1829 ...... 239 42 Mageskifte mellem Breie og Baggerud 1773 ...... 240 43 Alf Arne Røvang: Fyrste skuledagen min ...... 241 44 Hallvard Bergh: Museholet i byggaakeren. Eventyr ...... 243 45 Utdrag or årsmeldinga for Valdres Folkemuseum 1993 ...... 245 46 Utdrag or årsmeldinga for Bagn Bygdesamiing 1993 ...... 248 47 Årsmelding for Valdres Bygdebok 1993 - 1994 ...... 249 48 Årsmelding for Valdres Historielag 1993 - 1994...... 251 49 Årsmelding for Aurdal Historielag 1993 ...... 253 50 Årsmelding for Etnedal Historielag 1993 ...... 254 51 Årsmelding for Skrautvål Historielag 1993 ...... 255 52 Årsmelding for Sør-Aurdal Historielag ...... 257 53 Årsmelding for Ulnes og Svenes Historielag 1993 ...... 258 54 Årsmelding for Vang Historielag 1993 ...... 259 55 Årsmelding for Vestre Slidre Historielag 1993 ...... 260 56 Årsmelding for Øystre Slidre Historielag 1993 ...... 261 57 Valdreslitteratur 1994 ...... 263 58 Årbok for Valdres 1994. Illustrasjonar. Rettingar ...... 272

Innhaldsliste

Ivar Aars: Også vi når det blir skrevet...... 5 2 Knut Hauge: Nordmanns-song (dikt, 1941) ...... 13 3 Synnøve Riste: Kvardagslivet under krigen ...... 14 4 Jul Haganæs: Minneglimt fra krigens tid ...... 18 5 Syver Robøle: I politi og heimestyrker ...... 21 6 Paul M. Strande: Vassfaret under krigen...... 25 7 «Okkupasjons-Valdres», ved Ivar Aars...... 33 8 Okkupasjonsfoto. Gamle Valdresfoto 13. Ved Per Isachsen ...... 49 9 Carl Einar Isachsen: Fra distriktslegens dagbok ...... 65 10 Tretti dager fengsel for trefarget feiring ...... 72 11 Knut Lauvrud: Okkupasjonstid og rasjonering ...... 73 12 Gunvor Thorsrud Berg: Korleis «sko seg» i krigstid ...... 76 13 Gudrun Bøhle: Vi sleit oss gjennom det ...... 78 14 Målfrid i Hauge: Helleset i september 1939...... 81 15 Ingebjørg Kompen fortel...... 82 16 Målfrid i Hauge: Nokre aprildagar i 1940, sett frå Nørre Haugen i Skrautvål.. 83 17 Gudbrand Opdal: Minne frå krigs våren i Øvre Dalen ...... 85 18 «Nå kan det fortelles»...... 86 19 «En kamp på liv og død på fjellet i Valdres» ...... 87 20 Partisansang ...... 90 21 Harald Kompen fortel...... 90 22 Vårvondikt...... 91 23 Til det norske folk! ...... 95 24 Krigskapittel or elevarbeid Marit Sæbu: Hendelsene i Tapptjerndalen 14/6 1944 ...... 103 Ingunn Møller: Intervju med ein som opplevde krigen på nært hald ...... 105 Kari Kristine Øverby: Furubotngruppa i Håvrud ...... 107 25 Ingun Kompen: Stor Iygn ...... 107 26 Ingar Hovrud: Furubotngruppa på Øvre Køllen ...... 108 27 Stykerteikningar ...... 110 28 Målfrid Prestegården: Meir om «Espen Brun» ...... 112 29 Målfrid Prestegården: Byfolk, folk i dekning, ukjenste person ar, mistenkjelege folk...... 113 30 Målfrid Prestegården: « .. soldatuniform for kvinner, brukt i Valdres under krigen .. » ...... 114 31 Jul Haganæs: Den hemmelige gjesten på Hølingset...... 115 32 Ola O. Thorsrud: Eit fredsminne ...... 117 33 Gunvor Thorsrud Berg: Holet i fjøsgolvet heime ...... 118 34 Syver Robøle: Intermesso fra krigstida ...... 119 35 Aslaug Sandberg: Farlig vin? ...... 120 36 Syver Robøle: Tapping av 60 000 liter bensin på Fagernes ...... 121 37 Syver Robøle: Tur til Toten januar 1945 ...... 122 38 Ingrid Idstad Håland: Ein dag eg aldri gløymer ...... 124 39 Aslaug Sandberg: Da Lundebrua smalt...... 125 40 Småstubbar side ...... 24, 80, 109, 123 41 Minneord Ivar Orgland ...... 126 Arvid Piltingsrud ...... 127 Trygve Aspholt ...... 128 Edvard Elsrud ...... 129 42 Edvard Elsrud: Hedals-vise ...... 131 43 Åge Hovengen: Ved avdukingen av minnesmerket over Knut Sig. Hovi ...... 132 44 LKulterstad: Vaktsoldater mot krig ...... 134 45 LKulterstad: Navn på gamle notevarp i Aurdalsfjorden (Begnaelven) ...... 136 46 Nils l .Lykken: Gamle kvedna, tjørobrenno, jødn og kølbrenning i Lykkjun .... 141 47 Magne Vingdal : «Anskaffelse og bebyggelse av prestegaarden i Ø.Slidre» .... 144 48 Olav Rørhu s: Sløa ved lørstadstølen ...... 147 49 Ole Ol sen Windingstad: Eit kort resyme av livet mitt frå 1875 til 1925 ...... 149 50 Ingvar Hegge: Odneskjøring ...... 151 5 l Steinar Sørensen: Skifunnet fra Utrovatn og den eldste skitradisjonen i Valdres ...... 155 52 Frå buskifte på Øde til øydejord i Bufinngarden. Valdresdiplom 22. 1466-1485 ...... 167 53 Lars Løberg: Adelsslekten på Semeleng - Problem og drøfting ...... 192 54 Tapte kulturminne 6. Kviisbygningen med meisterfelone ...... 207 55 Ivar Aars: Ulneskyrkja. Kyrkja vår 12 ...... 209 56 Ivar Aars: Takk og kultur ...... 226 57 Fortid fortel 6. Riddarspranget ...... 228 58 Knut Hermundstad: Anders Knutsson Nystøga, UvdaL ...... 231 59 Frå samlingane ved Valdres Folkemuseum 6. Den Lomske såmaskina ...... 236 60 Årsmelding for Valdres Folkemuseum. Året 1994 i hovuddrag ...... 238 61 Årsmelding for Bagn Bygdesamling 1994 ...... 243 62 Årsmelding for Bautahaugen Samlinger 1994 ...... 245 63 Årsmelding for Valdres Bygdebok 1994-1995 ...... 247 64 Årsmelding for Valdres Hi storielag 1994-1995 ...... 249 65 Årsmelding for Aurdal Historielag 1994 ...... 251 66 Årsmelding for Etnedal Hi storielag 1994 ...... 252 67 Årsmelding for Skrautvål Hi storielag 1994 ...... 253 68 Årsmelding for Sør-Aurdal Hi storielag 1994 ...... 254 69 Årsmelding for Ulnes og Svenes Historielag 1994 ...... 256 70 Årsmelding for Vang Historielag 1994 ...... 256 71 Årsmelding for Vestre Slidre Historielag 1994 ...... 257 72 Årsmelding for øystre Slidre Historielag 1994 ...... 259 73 Valdres litteratur 1994 ...... 261 74 Årbok for Valdres 1995. Illustrasjonar. Rettingar ...... 272

3

Innhaldsliste

l Ivar Aars: Kledo og bunad. pløgg og tekstil...... 5 2 I finstasen på fotografi. Gamle Valdresfoto 14. Ved Ivar Aars ...... 13 3 Ivar Aars: Frå brokebøtt og gleineglas til Brillevarpet og Garvaren. Um klede i namn og nemning...... 23 4 Ordtøkje. gåtor og reglor ...... 32 5 Klesdikt - ein miniantologi Hallvard Bergh: Altarklædna·en...... 39 Gunnar Brandsdal: Ved stampen ...... 39 Kristofer Juvkam 0rjavik: Klenaden ...... 40 Synnøve Riste: Blomekjolen ...... 40 Bjørn Skøre: Vårvask ved bekken ...... 41 Ol av Gullik Bø: Dans i dongeri ...... 41 Magne Sørflaten: Miniskjørt-jentene ...... 41 Nils Wiste: Jutesekken og hita...... 42 Eldor Bråthen: Garderobe...... 42 6 Anne 0degaard: Buna o pløggeskikk ...... 43 7 Bøye Kattevold: Klædrakte ...... 47 8 O.K.0degaard: Klæ'buna i Valdres 1800-1900...... 48 9 O.K.0degaard: Den gamle klædebunaden i Valdres ...... 55 10 Hallvard Bergh: Koss kvennfolka i Nord-Valdres kIædde seg fyrr i tia ...... 56 Il Sigfred Hovda: Geiteskinnstrøya...... 63 12 Knut Hermundstad: Kvinnfolkbunaden i 0ye i Vang i gamal tid ...... 64 13 Knut Hermundstad: Kledi dei brukte i slåtten ...... 65 14 Knut Hermundstad: Kledesvasking ...... 66 15 Jul Haganæs: De kledde seg med stil...... 67 16 Synnøve Riste: Barneklede i eldre tid ...... 68 17 Ingun Kompen: Sydame Dorthe fortel ...... 71 18 Ingun Kompen: Ingebjørg Kompen fortel...... 72 19 Ingun Kompen: Etnedalskjolen ...... 73 20 Sigfred Hovda: Møsakjel og jentekleo ...... 74 21 Grethe Rudi Bråten: Folkedrakter og bunader...... 75 22 Grethe Rudi Bråten: Bunadskjorter ...... 81 23 Gunvor Thorsrud Berg: Sør-Aurdalstakken ...... 83 24 Bente lngholm Hemsing: Mi tradisjonsdrakt frå Sør-Aurdal...... 85 25 Genserar frå Leira. Aslaug Fossen-Helle skapar med hender og hovud ...... 87 26 Marit Anny Løken Tvenge: Lomisteppet. Altarteppe frå Lome stavkyrkje...... 90 27 Gudbjørg Fønhus Stensrud: Brudevottene fra Skaro...... 92 28 Elling Fekjær: Stedsnavn i Hedalen i tilknytning til håndverk...... 93 29 Ingvar Hegge: Skraddarar...... 94 30 Sigfred Hovda: Om å buføre i understakke ...... 95 31 Ingvar Hegge: Skinnfellmakarar...... 96 32 Ingvar Hegge: Skomakarar ...... 98 33 Ingvar Hegge: Sko ...... 100 34 Jahn Børe Jahnsen: Kamrud-skraddarn ...... 102 35 Knut H. Berge: Gjertrud Berge. Mennesket og skraddaren...... 104 36 Jul Haganæs: Skomaker Ole Olsen Solheim ...... 107 37 Elling Fekjær: Kjørestøvler ...... I Il 38 Sigfred Hovda: Hudsko (hussko). fetsko ...... 112

• 39 Sigfred Hovda: Då bror min og eg fekk dressjakker ...... 114 40 Sigfred Hovda: Stikkande ullsøkka og lyseraud jenteunderbrok ...... 115 41 Nokre gamle kledisskifte frå Nørdre Aurdal ...... 116 42 Frå samlingane ved Valdres Folkemuseum 7. Trykt ullsjal ...... 120 43 Frå Bagn Bygdesamiings bildearkiv ...... 122 44 Stubbar ...... s. 29, 30, 54, 63, 70, 103 45 Minneord Sigrid Aspholt ...... 129 Halvor Bjørkum ...... 131 Andris A. Dahle ...... 132 Tore Hamsun...... 134 Olav Kirkevoll ...... 134 46 Kirkevollarven ...... 136 47 Gullik Kirkevoll: Innsamling av stadnamn m.m ...... 138 48 Ola Hjelle: Ola Hamre-»Brøtaguten». Ein spelemannshøvding ...... 142 49 Jul Haganæs: Ved minnesmerket over Sigurd Lybeck ...... 147 50 Per Isachsen: Om legehonorar og litt til. Om distriktslegen i øystre Slidre 1920-25 og Nord-Aurdal 1925-65, Carl Einar Isachsen (1892-1970) ...... 151 51 Tapte kulturminne 7. Vegen i brattberget mellom Begnadalen og Bagn ...... 154 52 Ivar Aars: Fortid fortel 7. Varp ...... 157 53 Ivar Aars: Frå mikjelsmess til mikjelsmess. Valdresbanen 90 år ...... 159 54 Ivar Aars: Noahs Ark. Kyrkja vår 12 ...... 169 55 Magne Myhren: Tri Valdres-tekster i [var Aasen: Prøver af Landsmaalet i Norge ...... 173 56 Anno 1940. Fra Ingeborg Topsøe-Strøms dagbok ...... 181 57 Målfrid Prestegården: Heimåssel ...... 189 58 LKulterstad: Kirkegjenger og spillemann ...... 190 59 LKulterstad: Kirken på Revling ...... 194 60 LKulterstad: Seks mestersmeder i en familie. Langedragsfamilien ...... 195 61 LKulterstad: Tingnesøddin ...... 198 62 Knut Hermundstad: Husmannsplassar på Sørei i Aurdal ...... 200 63 Ivar Aars: Inn i 1500-talet. Valdresdiplom 23.1485-1517 ...... 213 64 Utdrag or årsmelding for Valdres Folkemuseum ...... 237 65 Årsmelding for Valdres Historielag 1995-1996 ...... 247 66 Årsmelding for Valdres Bygdebok 1995-1996 ...... 250 67 Nord-Aurdal bygdebok. Årsmelding frå skrivarane 1995 ...... 250 68 Årsmelding for Aurdal Historielag 1995...... 252 69 Årsmelding for Stiftelsen Frydenlund ...... 253 70 Årsmelding for Etnedal Historielag 1995 ...... 253 71 Årsmelding for Skrautvål Historielag 1995 ...... 255 72 Årsmelding for Sør-Aurdal Historielag 1995 ...... 256 73 Årsmelding for Bagn Bygdesamling 1995 ...... 258 74 Årsmelding for Bautahaugen Sarnlingar 1995 ...... 260 75 Årsmelding for Ulnes og Svenes Historielag 1995 ...... 262 76 Årsmelding for Vang Historielag 1995 ...... 263 77 Årsmelding for Vestre Slidre Historielag 1995 ...... 264 78 Årsmelding for øystre Slidre Historielag 1995 ...... 266 79 Valdreslitteratur 1995 ...... 267 80 Rettingar og tillegg ...... 271 81 Årbok for Valdres 1996. lllustrasjonar...... 272

Innhaldsliste

Ivar Aars: Hus og heim, løo og låve ...... 5 Knut Hermundstad:Gamalt stølsbruk i Valdres.Dei gamle seli ...... 15 Middelaldersk loft med <

Innhaldsliste

I Ivar Aars: Menneske og maktene ...... 5 2 Ordtøkje ...... 10 3 Verreglo ...... 13 4 Gåtor (sportak, roperi) ...... 14 5 Jul Haganæs: Huglagd av stormane (dikt)...... 15 6 Menneske møter naturi. Ein naturantologi med valdresdiktarar ...... 16 Andreas Aabel: Vaarlengsel, ...... 16 Leslie Ayres: Ensomhet - Helga Karl sgot Bakken: Den mørke og den lyse dag ...... 17 Vidar Bergset: Stormen ber - Trygve Bjørgo: Ved ein bli ven manns båre ...... 18 Olav Gullik Bø: Fjellvår - Erik A. Di serud: Ei liti soge ...... 19 Jul Haganæs: Jøkul - John Hemsing: Vangs-Iynne ...... 20 Nils Hovi: l haustskodda. - Marit Myhre: Vi som bur under berg ...... 2 1 Bjarne Norheim: Det nye fjellet - Kri stin Pearcy: Sommarbilete...... 22 Margot Brænd Pedersen: Høst - Synnøve Riste: Vindane tek tak. - Olav Robel: Stjerner ...... 23 Thorstein Rogne: Regnbuen. - Olav Rudi: Havblenk ...... 24 K.K.Rudi: En stonnnat - Thomas Skeie: Regndropa 'n - Erling Stordahl : En liten svale ...... 25-26 Magne Sørflaten: Vinterland - Noreg - Kari Thollehaug: Høstsang ...... 27-28 Olav Tollehaugen: Natursong - Ingri Tyldum: Naturvern - Anders Underdal: Regn ...... 30-3l Nils Wiste: 0yding - Ingvar 0degaard: Seinhaust ved gravi ...... 32 Kri stofer Juvkam 0rjavik: Mogning i døden - Ola 0yang: Regndropen ...... 33 7 Ol av K.Alvstad: Jotunheimen og Valdris ...... 34 8 Knut Hermundstad: Ulykkor fortalde i «Garnal Valdreskultur» ...... 36 9 Gunnar Flatmark: Eit uversminne frå 1942...... 42 10 Ivar Aars: Frå Tamburkjelda og Tystesløkkja til Karusdammen og Kooperativen. Um kjeldenavn i Valdres...... 43 II Ingvar Hegge: Eit uver i 1915 ...... 6 1 12 Skadetakst frå Nord-Valdres 1789 ...... 62 13 Skadetakst frå Valdres 1860 ...... 67 14 Skredor på Vennis ...... 68 Jørand 0degård Lunde: Minne frå skreda 1860 ...... 68 A.OIsen: Jordskredet paa Gaarden Nordre Lehne i Valders ...... 69 Torstein Hamre: Skredene på Vennis i 1860...... 72 15 Knut Edvin Nefstad: Den siste skreda i Herredalen ...... 74 16 Jørand 0degård Lunde: Skreo på Rødalen i 0ye i 1751 ...... 75 17 Torbjørn Stavenjord: Nestenulykke ...... 76 18 Storofsen ...... 77 Om skriua på Mansætra 22.juli 1789 ...... 77 Inger på Storrusternoen: Ofsen slik den hendte i sØre Hedalen 22.juli 1789...... 79 19 Ingun Kompen: Fjell på vandring...... 81 20 Jul Haganæs: Steinen (dikt) ...... 82 21 Ola Hjelle: Flaum og jordskred i Vestre Slidre ...... 83 22 Magne Stende: Då raset kom i Kvamskleivi ...... 88 23 Jul Haganæs: Valdrisar i slagsmål med kulden ...... 90 24 Jul Haganæs: Rein og snøstorm i Nystølfjellet ...... 94 25 Jul Haganæs: Diktar i snøstorm...... 96 26 Jul Haganæs: Veidemann i vinterfjell ...... 97 27 Jul Haganæs: Snødrevet utfor stupet (dikt) ...... 99 28 M.Fønhus: På ski gjennom fjellstormen ...... 100 29 Knut Edvin Nefstad : Brøyting i Liagardo for 50 år sidan ...... 103 30 Sigfred Hovda: Overnatting på Slettefjellet med Gamle Støyten ...... 104 3 1 Ingun Kompen: Vårflaumen i 1995 ...... 105 32 Knut Edvin Nefstad: Reinsgjetaren Ola Lerhol...... 106 33 Jul Haganæs: Vinternatt (dikt)...... 107 34 Ola Hjelle: Snøskredtragediar i Vestre Slidre vestfjell ...... 108 35 Snøvinteren 1950- 1951 i Hedalen, ved Gunnar O. Storruste...... 11 2 36 Ola Hjell e: Orkanbyger og anna uver i Vestre Slidre ...... 115 37 Gunnar Flatmark: Uver og fl aum i Etnedal ...... 118 38 Jul Haganæs: Da stormen satte Pil ten på land ...... 119 39 Jul Haganæs: Under Svartnuten (dikt) ...... 1 19 40 Ingun Kompen: Uver er Astriver ...... 120 4 1 Sigfred Hovda: Hi storia om kongen på Slettefjelle ...... 12 1 42 Sigfred Hovda: Plastposeulykka i Vang ...... 122 43 Ola Hjelle: Lynnedslag i Vestre Slidre vestfjell ...... 123 44 I.Kulterstad: Tordenvær juleaften 1880 ...... 13 I 45 Kongslien i vegaveiten ...... 13 1 46 Syver Skåren: Et sårt 60-årsminne ...... 132 471ngun Kompen: Farleg ferd i Etna ...... 134 48 I.Kulterstad: Uvær på Nysetstølen...... 136 49 Sigfred Hovda: Drukningsulykka i Hemsingsundet i 1905 ...... 137 50 Gudveig Flatmark: Drukningsulukke under brøtning i Etna ...... 138 51 Frå samlingane ved VaJdres Folkemuseum 9. Murukvist...... 139 52 Kristin Percy: Vent (dikt) ...... 140 53 Kort på kant. Gamle Valdresfoto 16. Ved Ivar Aars ...... 141 54 Minneord ...... 149 Frode Berge ...... 149 Trygve Bjørgo ...... 151 Arne Eid ...... 153 Ola Fystro ...... 155 Johanne Kolstad ...... 157 Conrad Skjoldhammer ...... 160 Ola H. Sukke av ...... 161 55 Fortid forte I 9: Moahaugstogo på Vesterheimmuseet ...... 163 56 Tisleidalen: Kyrkja vår 14 ...... 165 57 Ingvar Hegge: Flakadammen ...... 172 58 Tormod Haugen: Saga hans oldefar ...... 174 59 Trond B.Hamre: Christian III sin Bibel ...... 175 60 lngun Kompen: Sølvkyra i Tinton ...... 183 61 Torbjørn Smedsrud: På Kvitfeten ved Etnestølen ...... 184 62 Torbjørn Smedsrud: Elling As laksen Blåflat ...... 187 63 I. Kulterstad: Høgesynbjørnen ...... 189 64 I. Kulterstad: Notevarp i Heimdre 0 1sjøen ...... 190 65 I. Kulterstad: Notevarp i Vestre 01sjøen ...... 192 66 l. Kulterstad: 400 år gammel stølsbu ...... 194 67 I. Kulterstad: Bestemors lykt og klokke ...... 198 68 I. Kulterstad: Kjeldevike ...... 200 69 Torbjørn Stavenjord: Ulukka som endte bra ...... 20 I 70 K.Hermundstad: Husmannsplassar i Røgne ...... 202 71 Ivar Aars: Per Nilsson i brev og byte. Valdresdiplom 24. 1519-1534 ...... 2 15 72 Utdrag or årsmelding for Valdres Folkemuseum 199 ...... 242 73 Årsmelding for Valdres Bygdebok 1997- 1998 ...... 245 74 Årsmelding for Valdres Historielag 1997-1998 ...... 248 75 Vedtekter for Olav Kirkevolls minnefond ...... 25 1 76 Årsmelding for Aurdal Historielag 1997 ...... 252 77 Årsmelding for Etnedal Historielag 1997 ...... 253 78 Årsmelding for Skrautvål Hi storielag 1997 ...... 254 79 Årsmelding for SØr-Aurdal Hi storielag 1997 ...... 256 80 Årsmelding for Bagn bygdesamiing 1997 ...... 258 81 Årsmelding for Bautahaugen Samlinger 1997 ...... 260 82 Årsmelding for Vang Historielag 1997 ...... 262 83 Årsmelding for Vestre Slidre Historielag 1997 ...... 263 84 Årsmelding for 0ystre Slidre Hi storielag 1997 ...... 265 85 Valdreslitteratur 1997 ...... 266 ~~ t~~~g:~rOlg9~~I.e~t~~;~·~j~~~~:·:::::: :: :::::::::::::::::::::::::::::::::::: : ::::::::::::::::::::::: : ::::::::::::::::: : ::::::::::::::: :: ::::: ;;~ o ARBOKFOR VALDRES 1999 Innhaldslis te

1 Ivar Aars: Valdres i verdi og av verdi ...... 5 2 Terje Mikael Hasle Joranger: Valdrisbygder i vesterled ...... 15 3 Andreas Larsen Dahl. Gamle Valdresfoto 17. Ved Ivar Aars ...... 38 4 Valdresar i vesterveg. Utstilling ved Valdres Folkemuseum. Ved Bjørg Søndrol Silberg ...... 49 5 Ivar Aars: Valdrisar på gjesteveg. Midvestturen 1998 ...... 52 6 Einar Kvam og Thomas Grennes: Thorstein Bunde Veblen og familien hans i Valdres og Amerika ...... 65 7 Frå uppvekst i Valdres te arbeid i Canada. Ingvar 0raker (1888-1982) førtel um livet sitt...... 78 8 Norgesbrev fra Ole Fladager, ved Bjørn Gunnar 0stgård ...... 93 9 Frå sarnlingane ved Valdres Folkemuseum 10. Ame Berger (1872-1951) ...... 102 10 En emigrants hjemkomst. Kirsti Heen 0strems beretning om sin Norgestur og lykkelige dager i Valdres sommeren 1927. Ved Knut Edvin Nefstad ...... 103 11 Thorbjørn Smedsrud: Ulike skjebner til kirkebygg reist av norske utvandrere .. . 110 12 En føderådskontrakt fra valdriser i Minnesota 1908, ved Jahn Børe Jahnsen ..... 112 13 Jahn Børe Jahnsen: En hundreåring skriver hjem fra Minnesota ...... l15 14 Høye Preiri, Goodhue, Minesota den 8 Februar 1859. Brev fra Ola Knutsson Gåsdeildi ...... 118 15 Gudrun Bøh1e: Reinlingar i Australia og Brevet som ikkje kom fram ...... 120 16 Kaare Nyhagen: Etnedølen som slo kron og mynt...... 122 17 Terje Mikael Hasle Joranger: På flyttefot fra Valdres ...... 126 18 Jahn Børe Jahnsen: Valdres i 0stfold, Numedal og på Nøtterøy ...... 1 32 19 Jahn Børe Jahnsen: Valdreslaget i Trondheim 1978-1994 ...... 134 20 Ingun Kompen: Stolte va1drisar i Gjøvik-laget...... 137 21 Ingun Kompen: Valdrestreffen i Vestfold ...... 138 22 Mona Dahlen: Frå Valdres til Susendal ...... 139 23 Ola Hjelle: Slidringar som gjorde totningar av seg ...... 145 24 Harald Hvattum: Knut Rogne og Olaus Islandsmoen. To va1drisar som gjorde karriere på Hadeland ...... 148 25 Mikkjel Fønhus: Ulv følger flokken ...... 154 26 Jul Haganæs: Marie Piro - kunstner med rotfeste i Aurdal ...... 159 27 Jul Haganæs: Salmakeren Pilgreen ...... 162 28 Jahn Børe Jahnsen: Museet førte meg til Valdres ...... 163 29 Gudbjørg Fønhus Stensrud: Oscar Andersson - svensken som ble begnadøl ... .. I64 30 Sigfred Hovda: Vestlandslærarar vart råka av Amors pil ...... 167 31 Sigfred Hovda: 0yeværingane fekk seg ektemakar vestfrå ...... 169 32 Ingar Ranheim:Karl Fant, Karl Fant og andre reisande ...... 170 33 Olav Bjerknes: Johannes Nygård d.e ...... 173 34 Solveig Røn: Trønderlaget i Valdres ...... 174 35 Asbjørn Garthus: Tømmerkjørerne som fulgte trekkfuglene. Et barndomsminne fra Begnadalen ...... 176 36 Mikkjel Fønhus:Alfred ...... 177 37 Ivar Aars: Frå Røyne og Rustespringen til Nasaret og Nebraska. Valdresnavn på vandring ...... 182 38 Minneord: Knut Hauge ...... 199 Magne Finslo ...... 202 Knut Lajord, ...... 202 Sverre Madsen ...... 204 Einar Rustebakke ...... 205 Harald Røine ...... 206 39 Tapte kulturminne 10. Fjellmyrskålin, av Valdemar Haugrud ...... 208 40 Ivar Aars: Valdres Folkehøgskule 100 år ...... 209 41 Knut Lauvrud: Valdres Ungdomslag 100 år ...... 216 42 Slidredomen. Kyrkja vår 15. Ved Ola Hjelle ...... 220 43 Fortid forteilO. Kongevegen ...... 225 44 Åge Hovengen: Treskjæreren Trond Kjøs ...... 227 45 I.Kulterstad: Gammelt fra Aurdal. Erik i Billestogun, Ole Klosbøle og far hans ...... 230 I Blæstre ...... 232 Ploger ...... 233 Runde Haugen ...... 234 Ungdoms draum ...... 235 46 Haldor Gladheim: Kjedebrev ...... 237 47. Jul Haganæs: Øm i Nystølfjellet ...... 239 48 Årsmelding for Valdres Folkemuseum 1999 ...... 241 49 Årsmøte i Vern ev øla 27. april 1999 ...... 244 50 Årsmelding for Bagn Bygdesamling 1999 ...... 245 51 Årsmelding for Bautahaugen Samlinger 1999 ...... 25O 52 Årsmelding for Valdres Bygdebok 1998 - 1999 ...... 252 Nord Aurdal Bygdebok. Årsmelding frå skrivarane 1998 ...... 253 53 Årsmelding for Valdres Historielag 1998 - 1999-11-02 ...... 254 54 Årsmelding for Aurdal Historielag 1998 ...... 256 55 Årsmelding for Etnedal Historielag 1998 ...... 257 56 Årsmelding for Skrautvål Historielag 1998 ...... 258 57 Årsmelding for Sør-Aurdal Historielag 1998 ...... 259 58 Årsmelding for Ulnes og Svenes Historielag 1997 og 1998 ...... 260 59 Årsmelding for Vang Hi storielag 1998 ...... 261 60 Årsmelding for Vestre Slidre Historielag 1998 ...... 261 61 Årsmelding for øystre Slidre Historielag 1998 ...... 263 62 Valdreslitteratur 1998 ...... 264 63 Rettingar og tillegg ...... 271 64 Årbok for Valdres 1999. Illustrrasjonar ...... 272 ÅRBOK FOR VALDRES 2000 Innhaldsliste

1 [var Aars: Tusen år ...... 5,97 2 [var Aars: Frå nilsmess og Nonskampen til hundedagadn og hel gomesstøyren. Om tidrekning i Valdres ...... 13 3 Ord om tid. Ein diktantologi frå valdresdikting ...... 30 A Tidi Vidar Bergset: Kort liv...... 30 Trygve Bjørgo: Ei vise om tid ...... 30 Olav Gullik Bø: Tidskifte...... 31 Olav T. Beito: Med ein ny kalender ...... 31 B Aret Magne Sørflaten: Nyttår ...... 32 Kristofer Juvkam Ørjavik: Kyndelsmess ...... 32 Ingri Tyldum: Ved marimess ...... 32 Jul Haganæs: Aprilnetter...... 33 K. K. Rudie: Syttende Mai ...... 33 Olav Rudi: Midtsommarnatt ...... 34 Olav Gullik Bø: Syftesok...... 34 Synnøve Riste: August...... 35 Nils Hovi: September-stemning...... 35 Marit Myhre: Oktober...... 36 Bjarne Norheim: Ved helgemesse...... 36 Gunnar Brandsdal: Vintersolkverv ...... 37 4 Førhistorisk tid Jan Henning Larsen: Den eldste jernvinna i Valdres ...... 38 5 900-talet Olav Gullik Bø: Harald + Gyda = sant! Frå «Spelet om kong Harald og Gyda på Kvie» 51 6 J OOO-talet Sigfred Hovda: Då Olav Digre gjesta Valdres ...... 58 7 J J OO-talet Ola Storsletten: Dendrokronologiske dateringer av kirker i Valdres ...... 62 8 J 200-talet Lomisteppet, ved Ola Hjelle ...... 69, 98 9 Ivar Aars: Kongsemnet frå Kvie. Landsstyrar med løvesymbol og lovleg arverett ...... 73 10 J300-talet Jahn Børe Jahnsen: Da Valdres-prestene brøt sølibatet ...... 94 *Fargeillustrasjonar til artiklane l , 8, 25, 32, 26 og 28 ...... 97 I1 Segner om mandedauden ...... 113 Svartedauin, etter Hallvard Bergh ...... 113 Sortedøden, etter O. L. Kirkeberg ...... 115 Vidalen, etter Andreas Faye ...... 11 7 Hedals Kirke i Valders, etter Andreas Faye ...... 11 8 12 J 400-talet Ivar Aars: Valdres på 1400-talet...... 120 13 J 500-talet Karsten Alnæs: Felttoget ...... 135 14 Gjengjerdslista frå 1528 ...... 137 15 i600-talet 100 gamle bundereglar etter uppskrift frå Vang i Valdres 1689 ...... 141 16 i700-talet Fredrik Schjander: Trefningen i Krokkleiva 1716...... 151 17 Ingar Ranheim: Wergelands «bidrag til sædernes historie». Drap og uhygge på Øvre Syndei i 1736 ...... 158 18 1800-talet Jul Haganæs: Aasgaardsreien og bryllupet på Dale ...... 164 19 Brev frå pastor John. N. Fjeld l. februar 1865 ...... 170 20 1900-talet Harald Hvattum: «Valdres-Marsj» ...... 173 21 Trond B. Hamre: Olav 1023 - Haakon 1923 ...... 181 22 Eigil Steinsfjord: Eg rekk ikkje vielsen. Minne frå ei forgangen tid. Møte med telepensjonistane i Valdres...... 189 23 Minneord: Per Aabel ...... 194 Marie Frydenlund ...... 196 Anna Fuglesteg...... 198 Harald Hommedal...... 199 Leif Fr. Koxvold ...... 20 l 24 Per Aabel: Skuespillerbarn ...... 203 25 Fortid fortel Il. Relikvieskrin, av Ivar Aars ...... 205,99 26 Aurdal fjell kyrkj e. Kyrkja vår 16. Av Ivar Aars ...... 208,109 27 Tapte kulturminne Il. Hovdesvebakkatn. Av Ingun Kompen ...... 215 28 Ivar Aars: Valdresbanen i l 00 år...... 217, III 29 Notat etter Thomas Anderson Veblen i Iowa City sumaren 1895 ...... 219 30 I.Kulterstad: Gammelt fra Aurdal 2 ...... 228 Prinsebjømen ...... 228 Trulsekjeften ...... 230 Vandringsmannen ...... 231 Kinnetylen ...... 232 Vardøger ...... 233 31 I.Kulterstad: Isfiske på Fløafiorden ...... 234 32 I.Aars: Kunstnar med smil og snert. Lars Wangensten Berge og livsverket hans ... 235, 10 I 33 Sigfred Hovda: Jonsskør, og vegen dit...... 254 34 Ola Hjelle: Ole Olsen Kvale. «Kvalegutem>. Ein bygdeoriginal ...... 257 35 Sigurd Skipenes: Minne om Kvaleguten ...... 266 36 Kari Ulnes Karnrud: Min barndoms støl ...... 267 37 Tormod Haugen: Gamle danseplassar i Tisleidalen ...... 269 38 I.Kulterstad: Ola Aurdal og Vill-Svenskin ...... 270 39 Haldor Gladheim: Kversvilla ...... 272 40 Valdemar Haugrud: Frå Reinli til Ringsaker Åsmark og heimatt ...... 273 41 Knut Anders Dæhli: Høymyre ...... 274 42 Erik Sagbråten: Bustadplasser etter Aurdalsfjorden fra syd til nord ...... 276 43 Erik Sagbråten: Budbrand Sørei ...... 279 44 Eilert Sundt: Røgstuer ...... 280 45 Utdrag or årsmelding for Valdres Folkemuseum 1999 ...... 283 46 Årsmelding for Bagn BygdesamIing 1999 ...... 288 47 Årsmelding for Bautahaugen Samlinger 1999 ...... 293 48 Årsmelding for Valdres Bygdebok 1999-2000 ...... 296 49 Årsmelding for Valdres Historielag 1999- 2000 ...... 298 50 Årsmelding for Aurdal Historielag 1999 ...... 303 51 Årsmelding for Etnedal Historielag 1999 ...... 304 52 Årsmelding for Skrautvål Historielag 1999 ...... 305 53 Årsmelding for Sør-Aurdal Historielag 1999 ...... 306 54 Årsmelding for Vang Historielag 1999 ...... 308 55 Årsmelding for Vestre Slidre Historielag 1999 ...... 309 56 Årsmelding for øystre Slidre Historielag 1999 ...... 311 57 Valdreslitteratur 1999 ...... 312 58 Årbok for Valdres 2000. IlIustrasjonar. Rettingar...... 320

Innhaldsliste

Hovudernne: Fortid samla i notid. l Ivar Aars: Sjå deg attende om du vil framover ...... 5, 36 2 Ingar Ranheim: O. E. Bø ...... 10 3 Frå samlingane ved Valdres Folkemuseum Il . Røynisfela. Av Ingar Ranheim ...... 16 4 Jahn Børe Jahnsen; Opplandarkivet 20 år...... 18 5 Sigfred Hovda: Samlingar i Vang...... 23 6 Nils Rogn: Postkortsamling ...... 25, 38 7 Ola Hjelle; Samlingar i Vestre Slidre ...... 30, 39 * Fargeillustrasjonartil artiklane 1,6,7, 9, 14, 16, 19-22,27,36 ...... 33 8 Ola Hjelle: Magistad landhandel ...... 49 9 Knut Lauvrud: Samlingar i øystre Slidre ...... 58, 40 10 Knut Lauvrud: Herangtunet ...... 63 II Trygve Windingstad: Dale Mølle - litt historie ...... 64 12 Trygve Windingstad: Volbu stavkyrkjemuseum ...... 66 13 Erna Gunhildgard: Skifer i øystre Slidre...... 69 14 Ivar Aars: Samlingar i Nord-AurdaL ...... 74,41 15 Ola Birger Gjevre: Det å ta vare på...... 78 16 Ola Birger Gjevre: Et valdresprodukt - scooteren «Bigge» fra 1952 ...... 80, 41 17 Ola Birger Gjevre: Kjørstadhaug - Forden ...... 82 18 Ola Birger Gjevre: Litt om mine skriverier...... 84 19 Ingun Kompen: Samlingar i Etnedal...... 86, 42 20 Ingun Kompen: Einar Kringli set kvalitet framfor kvantitet...... 92,42 21 Elling Fekjær: Samlinger i Sør-Aurdal ...... 95,37 22 Elling Fekjær: Bautahaugen Samlinger...... 97,43 23 Mari Goplerud Rygg: Vatneberget ...... 101 24 Trond Bråten: Bagn Bygdesamling ...... 106 25 Kjell Ellefsen: Prestestugua i Hedalen ...... 109 26 Valdres Folkemuseum 1960-2000. Gamle Valdresfoto 18. Av [var Aars ...... 113 27 Fortid fortel 12. Valdresfrimerke. Av Ivar Aars ...... 129, 44 28 Valdres Folkemuseum 100 år. Ved Ivar Aars ...... 132, 33 29 Utdrag or årsmelding for Valdres Folkemuseum 2000 ...... 139 30 Årsmelding for Bagn Bygdesamiing 2000 ...... 144 31 Årsmelding for Bautahaugen Samlinger 2000 ...... 149 Anna stoff 32 Minneord: Tonetta Goplerud ...... 151 Olav Hauge ...... :...... 152 Ove Wangensteen Kvien ...... 153 Olaug Lien ...... 154 Ragnhild Riste ...... 156 Arne Røyne ...... 157 Ole Sofienlund ...... 158 33 Ole Sofienlund: Fire dikt. Varme hender ...... 161 Alder ...... 161 Ei hustavle ...... 161 Bror min ...... 162 34 Ragnhild Riste: Noko om segner og eventyr frå Vang, Hande og Bergh ...... 163 35 Olav Toreson. Beito - ei hundreårsmarkering ...... 167 36 Kyrkja vår 17. Lyskapellet på Beitostølen. Av Ivar Aars ...... 170, 45 37 Astrid Bergene: Hans Nielsen Hauge og Valdres ...... 178 38 Eigil Steinsfjord: Den stor samsongen gjennom tilværet. Livssynet til Knut Hauge slik me møter det i romanserien om Ulfsætta ...... 198 39 Knut Anders Dæhli og Henning Andersen: Klangen som stilna. Sluttnotat om gardsklokkeprosjektet i Oppland ...... 204 40 Øystein Vidste: Presten Bjørn på heimtur i Krokabakko ...... 212 41 Ivar Aars: Valdres i Norig på 1500-talet. Valdresdiplom 25 ...... 213 42 I. Kulterstad:Vestringsbygden ...... 235 43 I. Kulterstad: Mer om kirken på Revling ...... 241 44 Valerie Haarstad: Nordmenn i Canada ...... 243 45 Thorbjørn Smedsrud: En skifteforretning i Reinli 1811- 12 ...... 246 46 Erik Sagbråten Sisselberg: Skihopp i Kulhusbakken i gamle dager...... 249 47 Erik Sagbråten Sisselberg: Aurdalsminne: Hagatjernet - en perle i naturen ...... 251 Travkjøring i gamle dager på Hagatjernet ...... 251 Barndomshjemmet...... 251 48 Forsvarsvilje, etter Arthur Hermansen ...... 253 49 Johannes Belsheim: Um og fraa Vang i Valdres ...... 254 50 «Hauken» i kottet. En skolehistorie om Hauk Aabel (Max) ...... 265 51 Årsmelding for Valdres Bygdebok 2000-200 l ...... 269 52 Årsmelding for Valdres Historielag 2000-200 l ...... 271 53 Årsmelding for Aurdal Historielag 2000 ...... 274 54 Årsmelding for Etnedal Historielag 2000 ...... 275 55 Årsmelding for Årsmelding for Skrautvål Historielag 2000 ...... 276 56 Årsmelding for Sør-Aurdal Historielag 2000 ...... 277 57 Årsmelding for Vang Historielag 2000 ...... 278 58 Årsmelding for Vestre Slidre Historielag 2000 ...... 279 59 Årsmelding for øystre Slidre Historielag 2000 ...... 280 60 Valdres litteratur 2000 ...... 282 61 Årbok for Valdres 200 l. Illustrasjonar. Rettingar ...... 288 ARBOKFORo VALDRES 2002 Innhaldsliste

Hovudemne: Olav Thorsrud l Ivar Aars: Olav Thorsrud ...... 5,81 2 Jul Haganæs: Å finne ei bok i Las Palmas ...... 8 3 Jul Haganæs: På barndommens stier i Aurdal...... 10 4 Ju l Haganæs: Frå Søndråk ti l sudrøne strender ...... 13 5 Jul Haganæs: Debutanten på Las Canteras ...... 22 6 Jul Haganæs: På minnestiene i Røyken ...... 31 7 Jul Haganæs: Språkeieren Olav Thorsrud ...... 37 8 Jul Haganæs: Olav Thorsrud og Etnedal...... 40 9 Jul Haganæs: Slektninger minnes Olav ...... 42 10 Jul Haganæs: Olav Thorsrud og andre forfattere ...... 46 II Jul Haganæs: Glimt fra Olav Thorsruds forfatterskap ...... 49 12 Bjørn Fossnes: Olav Thorsrud som rØykenbØring ...... 55 13 Ivar Aars: Namn og slekt """""""""""""""""""""""""""'"'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''' ...... 61 14 Ivar Aars: Ein 1700-talspostill frå Reinli ...... :...... 66 15 Olav Thorsrud: Episoder fra krigsårene ...... 69 *Sitat av Olav Thorsrud ...... 12,28,41,54 * Fargei Il u strasj onar ti l artiklane 1- l 3, 19,21, 36, 23 ...... 81

Anna stoff 16 Minneord: Ola Oldre Hamre ...... 97 Alfred Steinset ...... 98 Ottar Sæther ...... 99 17 Alfred Steinset: Det var eit under utan like (dikt) ...... 101 18 Olav Rogne: Valdres (dikt) ...... 102 19 Kyrkja vår 18. Bagnskyrkja. Av Ivar Aars ...... 103 , 85 20 Frå samlingane ved Valdres Folkemuseum 12. Madonnahovudet frå Lomiskyrkja ...... 113 21 Per Arne Faye: Stavkirkene i Valdres - de gamle "arbeidskirker" ...... 114,89 22 Tormod Haugen: Bronsefunn i Åbjør ...... 127 23 Altarmåleri i USA. Valdresglimt frå ei utstilling. Ved I var Aars ...... 128, 96 24 Fortid fortel 13 . Bålhøltvegnaskilet. Av Ivar Aars ...... 136 25 Tapte kulturminne Il. Storrustesaga i Vidalen Av Mari Goplerud Rygg ...... 138 26 Nørdre Bjørgo i Aurdal. Streif i arkiv. Ved Arvid BjØrgo ...... 139 27 Sigfred Hovda: Litt om løypestrenger i Vang ...... 144 28 Arnoldus Hill e: En utforkjøring i Purkestadbakkene i to versjoner ...... 146 29 Helsing frå Valdris-bygdo te Overingeniør Carl Crøger - 13.mars 1940 ...... 148 30 Åge Hovengen: Ein jomsviking på Eidsvoll 1814 ...... 152 31 l.Kulterstad: Skavelden ...... 154 321.Kulterstad: Guro og "Felefransen" - et gammelt seign ...... 157 33 Ame Skipenes: Glimt frå april 1940 i Vestre Slidre ...... 160 34 Trond Hamre: Krigshendingane i Vestre Slidre april 1940 ...... 167 35 Cornelius Smits: Fra Nederland til Valdres for å bygge vei . En sannferdig historisk beretning fra hine dager ...... 171 36 Tormod Sletten: På jakt etter steinbuer i fjellene mellom 0ye/Vennis og Bygdin ...... 180,93 37 Thorbjørn Smedsrud: Litt om livet til Jylland-Barbro ...... 193 38 Astrid Kristoffersen: Vidalssvensken ...... 195 39 Erland Nefstad: Draupner 613. Ein berømt valdreshest ...... 197 40 Olav Bråten: Nesja sku le ...... 202 41 Ivar Aars: Drap i reformasjonstidi. Valdresdiplom 26. 1535- 1541 ...... 205 42 Valdrisar i Nynorsk Vekeblad Anders Underdal:Nyårsvise ...... 237 Magne Sørflaten: Taparen ...... 238 Sigurd Lybeck: Tvo menn og ei kvinne ...... 240 Anne Ødegaard: Gamle Svarten ...... 242 43 Årsmelding for Valdres Folkemuseum 200 I ...... 243 44 Årsmelding for Bagn BygdesamIing 200 1 ...... 256 45 Utdrag av Arsmelding for Bautahaugen Samlinger 2001 ...... 260 46 Sigrid Haugen: Bautahaugen samlinger 1902 - 2002 ...... 263 47 Elling Fekjær: Jubileumstale ved Bautahaugens lOO-årsjubileum 30. juni 2002 ...... 267 48 Årsmelding for Valdres Bygdebok 200 1-2002 ...... 269 49 Årsmelding for Valdres Historielag 200 1-2002 ...... 271 50 Årsmelding for Aurdal Historielag 200 I ...... 273 51 Årsmelding for Etnedal Historielag 200 I ...... 273 52 Årsmelding for Skrautvål Historielag 200 I ...... 276 53 Årsmelding for Sør-Aurdal Historielag 200 I ...... 277 54 Årsmelding for Vang Historielag 200 I ...... 278 55 Årsmelding for Vestre Slidre Historielag 200 I ...... 280 56 Årsmelding for øystre Slidre Historielag 200 I ...... 280 57 Valdreslitteratur 2001 ...... 283 58 Årbok for Valdres 2002. lllustrasjonar. Rettingar og tillegg ...... 288 o ARB OK FOR VALDRES 003 Innhaldsliste

Hovudemne : Humor og humør: I Ivar Aars: SpØk på sida ...... 5, 84 2 Trygve Bjørgo: Humor...... 15 3 Nil s Hovi: Valdres-humør...... 20 4 Ivar Aars: Humor i namn og nemning ...... 26 5 Kven sa? Hermestev (alfabetisk samling) ...... 43 6 Ingun Kompen: Godt sagt tå Kristian Bergene ...... 55 7 Olav Gullik Bø: Indian summer i heimåsen ...... 56 8 Si gfred Hovda: Humor i Vang Nokre tankar om vangsgjeldingen og kvifor han er som han er ...... 58 9 Ola Hje ll e: Humor i Vestre Slidre ...... 65 10 Ol a Hje ll e: Pålde-Andris ...... 72 I1 Pålde-Andris, etter H. Høyne ...... 73 12 Ol a Hjelle: Nils på Brøto ...... 77 *Fargeillustrasjonar til artiklane I, 16,35, 36, 39 ...... 8 1-96 13 På smilebandet med Hermann Ruge ...... 97 14 Mons G. Haga: Markens kara ...... 99 15 Gudbrand A. Skattebo: 0 ygardsbakkin ...... 102 16 Ingvar Hegge: Friing i veståse ...... 103 17 Jul Haganæs: Den store humoristen fra Valdres (S igurd Lybeck) ...... 105, 84 18 Ingvar Hegge: Ein bygdeori ginal ...... 11 2 19 Jul Haganæs: Bendik på Haugen ...... 11 3 20 Jul Haganæs: Thore Aaberg og Anders Mehlllm ...... 11 7 2 1 Jul Haganæs: Gløtt av humor fra Aurdal og Ti sleidalen ...... 123 22 Styker-spØk ...... 128 23 Frå samlingane ved Valdres Folkemuseum 13. GlIli si (dyrl ege Bolling si potte) ...... 130 24 0yvind Tronstad: Eivind K. Bolleng. Den første dyrl egen i Valdres ...... 131 25 Arvid Møller: Mikkjel Fønhus som skjemtegauk ...... 138 26 Lars El srud: Edvard El srud - en folkelig humori sl...... 141 27 Nils Hovi: Hermor (hermingar) ...... 147 28 Nil s Hovi: OrdtØkje med ettersleng ...... 154 Anekdoter og replikkar: 29 Humor i ein fart ...... 158 30 Ole Sofi enlllnd fortalde ...... 160 3 I Prat om prestar ...... 162 32 Skriftstyraren kan ikkje styre seg ...... 165 33 Fy ll ehi storiar *) på side 14, 19, 25, 42, 54, 10 1, 104, 11 6, 127, 137, 140, 16 1, 167, 172 Sann fe rdi ga skrøno på Minnesota-Valdris 2 ...... 168 ') Skrift styraren har gjev i Ivar Aars lov å nyne overskrifti Fyllehistori ar om desse smAstykki til å fylle ut led ig plass. jamfø r arti kke len "Skriftstyraren kan ikkje styre seg",

2 Anna stolT: Minneord: 34 Knut Lauvrud (Jul Haganæs) ...... 173 35 Einar Onstad (Jul Haganæs) ...... 174 36 Kåre Opheimsbakken (Eli sabet Kværne) ...... 176 37 Siri Rom (Jul Haganæs) ...... 177 38 Solformørkils over Fløafjorden ...... 82 39 Fortid fortel 14. Steinalderbuplass ved FIØafjorden ...... 178, 81 40 Tapte kulturminne 12. Liksteinadn på Slettefjell Ved Sigfred Hovda og Martin Blindheim ...... 180 41 Jul Haganæs: Introitus (dikt til valdresmesse) ...... 181 42 Per Arne Faye: Messen i våre stavkirker de første årene etter reformasjonen ...... 182 43 Kyrkja vår 19. øye stavkyrkje. Av Ivar Aars ...... 19 1,89 44 Sigfred Hovda: Jens Horge forte I om liv og arbeid ...... 203 45 Ivar Aars: Valdresjord etter reformasjonen. Valdresdiplom 27. 1541-1556 ...... 206 46 Thorbjørn Smedsrud: En pensjonist ser ti lbake på fisketurer i Valdres-Hallingdal 1933 ...... 233 47 Åge Hovengen: Historia om fana til in fanteriregimentet på Hvalsmoen og Guri Kaarstads medvirkning til at fana kom ti lbake ...... 237 48 Arvid Bjørgo: Futen på skattejakt i AurdaL ...... 243 49 Ole Birger Gjevre: Cykler i og fra Valdres ...... 247 50 Kjell T. Lund: General Munthes kinesiske døpefont - som var tiltenkt St.Tomaskirken ...... 258 Årsmeldingar: 51 Valdres Folkemuseum ...... 260 52 Bagn Bygdesamling ...... 264 53 Utdrag av årsmelding for Bautahaugen Samlinger ...... 268 54 Opplandarkivet avdeling Valdres Folkemuseum ...... 271 55 Valdres Bygdebok 2002- 2003 ...... 275 med Nord-Aurdal Bygdebok 2002 ...... 275 56 Valdres Historielag ...... 276 57 Aurdal Historielag ...... 277 58 Etnedal Historielag ...... 278 59 Skrautvål Historielag ...... 279 60 Sør-Aurdal Historielag ...... 280 61 Vang Historielag ...... 281 62 Vestre Slidre Historielag ...... 282 63 øystre Slidre Historielag ...... 283 64 Valdreslitteratur 2002 ...... 284 65 Årbok for Valdres 2003 ...... 288

3 o ARBOKFOR VALDRES 2004

(lURt oa LARS WANGENSTEH · BEft G E Innhaldsliste Inn haldsliste Hovudemne; Den gløymde diktaren I Ivar Aars: Den gløymde diktaren ...... 5,81-84 2 Henrik Wergeland: Valdrisen paa Heim vegen ...... 8 3 Tore Liti ...... 10 4 Sigfred Hovda: Bøye Kattevold ...... 12 5 Bøye Kattevold: Lovind ...... 15 6 Bøye Kattevold: Vang (Gamle Vang upp med høgaste fJ ell o) I ...... 6 7 Sigfred Hovda: John Qvale (Jon på Gar'e) ...... 18 8 Ole Teigstol: Gamle Lomiskyrkja ...... 22 9 Ole O. Kirkevold: Mi heimbygd ...... 24 10 Gunnar Hauge: Marit Myhre (med dikt s. 25-28) ...... 25 I1 Ola Hjelle: Hall vard Hall vardson Hande ...... 29. 83 12 Kjell Venås: Ol av T. Beito - li v og verk ...... 37 13 Olav Robøle: Dokter og diktar or Robølshaugen ...... 62 14 Knut Lauvrud: Knut Molorhaugen ...... 64 15 Knut Molorhaugen: Valdressong ...... 66 16 Knut Molorhaugen: Han gamle Tor ...... 67 17 Einar Moen: Nils Hovi ...... 68 (med dikti Kynd il , Ungdomsbøn,Vår og von, Vårvon. Så ung, Under over Under, Det store s. 70-77) 18 Laila Robøle Holtan: Utanfor grinda ...... 78 19 Lail a Robøle Ho ltan: Sein kve ld i juni ...... 79 20 Ivar Aars: Liv Balstad ...... 80 *Fargeillustrasjonar til artiklane 1,28,3 1,65,66, 7 1 ...... 8 1 2 1 Jul Haganæs: Den gløymde diktaren frå Etnedal...... 97 22 Ivar Aars: Va llers-Marj e (Maria Land) ...... 104 23 Valdres-Marje: I Aurdal i Valdres ...... 106 24 Valdres-Marje: Min skjebne ...... 108 25 Valdres-Marje: Farvel min venn ...... 109 26 Valdres-MaJje: De reiste til Vesten. til fremmede Land ...... 11 0 27 Jul Haganæs: Flygaren og poeten Einar Haganæs ...... lJ 2 28 Jul HagaJlæs d.e: Sang ved afsløringen af mindestenen over den sidste veteran i øvre Valderes dl ...... 11 9,82 29 Jul Haganæs d.e: Sang 18 14 - 19 14 ...... 120 30 Jul Haganæs d.e: En røsslyng fra Norge ...... 1 2 1 3 1 Ivar AaJ's: Ingvar Ødegaard ...... 122 ,84 32 Ingvar Ødegaard: Ættesoge fo r Valdresbygdene ...... 127 33 Ingvar Ødegaard : Til konfi rmanten ...... 130 34 Ingvar Ødegaard: Speidarbøn (omsetjing) ...... 13 1 35 ingvar Ødegaard : Langfredag ...... 13 1 36 Ivar Aars: Sverre Bråten ...... 132 37 Sverre Bråten: Takk , min hyrding ...... 133 38 Sverre Bråten: Letta då på hatten ...... 134 39 Sverre Bråten: I bestefaJ's dagar ...... 135 40 Elling Fekjær: Mikjel l. Sørlie ...... 137 4 1 Mikjel I. Sørlie: Til Hedalen ...... 137 42 Elling Fekjær: Ivar G. lIdjamstad - mannen med egen salmebok ...... 138 43 Iv ar G. Ildjamstad: Herre Gud, o, fo rbarm deg nu ...... 138 44 Elling Fekjær: Arne Gjørud ...... 139 45 Arne Gjøru d: Ættegarden ...... 139 46 Arne Gjørud : Gamle gangstigen ...... 140 47 Gudrun Bøhle: Lars Sjugurdson Brænden ...... 141 48 Lars Brænden: Te dei ungø ...... 142 49 Lars Brænden: Bufardagen ...... 143

2 50 Sigrid Haugen: Olav Dokkehaug ...... 144 (med dikti Svaret, Presten vaar prost Barth, Bønn, Søndagen, Vaaren s. 144-146) 5 I Gudrun Bøhle: Gissur (Jess) Lien ...... 147 52 Gissur Lien: There's No Need (Det er kji grunn) ...... 147 53 Gudrun Bøhle: Mikkel M. Fønhus ...... 149 54 Mikkel M. Fønhus: Valdres ...... 149 55 Gudrun Bøhle: Ola Gudbrandson Lindokken ...... 150 56 Ola Lindokken: God kur ...... 150 57 Gudrun Bøhle: Helga Karlsgot Bakken ...... 15 I 58 Helga Karlsgot Bakken: Bøn ...... 15 I 59 IvarAars: Frå Einbuguten til Mariblomsten. Populærromanar i Valdres 1872-1922. 15 2

Anna stoff Minneord 60 Bergfrid Fjose (Ivar Aars) ...... 159 61 lngebert Kulterstad (Jul Haganæs) ...... 160 62 Sigurd Leira (Jul Haganæs) ...... 161 63 Carl Narvestad (Ivar Aars) ...... 162 64 Christian Rynning (Gudbrand A. Skattebo) ...... 164 65 Kyrkja vår 20. Lidar kyrkje ...... 165, 85 66 Fortid fortel 15. *Røyne på Island ...... 170,89 67 Tapte kulturminne 13. Vardestogo på Olberg (Ola Hjelle) ...... 173 68 Jul Haganæs: Målgranskaren Hallvard Fjellbu ...... 175 69 Edvard Garlid: Gråbein ...... 179. 70 Ole Birger Gjevre: Grandadn. Den store sands lena Grandadn på I 950-talet og seinare ...... 180 71 Ole Birger Gjevre: Mjølkekjerro og mjølkebåro ...... 183, 93 72 Olav Robøle: Den siste razziaen ...... 188 73 Olav Robøle: Kva Saur-tjernet løynde ...... 192 74 Berit Dajani: Soga om Kyrkjesletta ...... 195 75 Ivar Aars: I strid med døler og svenskar. Valdresdiplom 28. 1557 - 1567 ...... 197, 95 76 Sørensen i bil ved Leira ikring 1902 ...... 232 77 Valdres i billeder. Gamle Valdresfoto 19 (G.Th.Windingstad) ...... 233 78 Utdrag or årsmelding for Valdres Folkemuseum 2003 ...... 249 79 Årsmelding for Bagn Bygdesamiing 2003 ...... 255 80 Edvard Garlid: Nils i Brennun skaut bjørn i Eriksdølun ...... 260 81 Årsmelding 2003 Bautahaugen Samlinger ...... 261 82 Elling Fekjær: Jubileumstale ved Bautahaugens I OO-årsjubileum 30. juni 2002 ...... 264 83 Edvard Garlid: Dalin hadde hjølp tå haugafølke ...... 265 84 Årsmelding for Valdres Bygdebok 2003 ...... 266 med Nord-Aurdal bygdebok 2003 - 2004 ...... 267 85 Årsmelding for Valdres Historielag 2003 - 2004 ...... 268 86 Årsmelding for Aurdal Historielag 2003 ...... 270 87 Årsmelding for Etnedal Historielag 2003 ...... 271 88 Årsmelding for Skrautvål Historielag 2003 ...... 272 89 Årsmelding for Sør-Aurdal Historielag 2003 ...... 273 90 Årsmelding for Vang Historielag 2003 ...... 274 91 Årsmelding for Vestre Slidre Historielag 2003 ...... 275 92 Årsmelding for øystre Slidre Historielag 2002 ...... 276 93 Årsmelding for øystre Slidre Historielag 2003 ...... 278 94 Valdreslitteratur 2003 ...... 279 95 Årbok for Valdres 2004. Jllustrasjonar. Rettingar og tillegg ...... 288

3

Innhaldsliste

Innhaldsliste Hovudemne; Kari o Mari (Valdreskvinnor) I Ivar Aars: Kari o Mari - kvinnor og mødrar...... 5 2 Kvinneminne frå valdreskommunane Sigfred Hovda: Bureisingskona minnest. Intervju med Sigrid Nordsveen...... 14 Ola Hjelle: Marit Anny Løken Tvenge ...... 16 Guri Lykken: Minne frå gamle dagar (versform) ...... 20 Kristi Fugllien ...... :...... 21 Ingun Kompen: Ingebjørg Kompen ...... 22 3 Mor Rigmor 0stgård Brenden: Hanna 0stgård ...... 27 Sigfred Hovda: K vema, mor hass Johannes Belsheim ...... 30 Elisabeth Sparstad: Gjertrud Høverstad ...... 31 Ola Hjelle: Marit 0degaard ...... 35 Karen Strand Beito: Marit Engebretsdotter Beito ... 37 Margit Sandemo: Elsa Underdal ...... 43 Torodd Lybeck: Inger Lybeck - mor til Sigurd Lybeck ...... 43 Gudbjørg Fønhus Stensrud: Olava Fønhus i Hølera. Mikkjel og Olavs aleinemor .. . .. 45 4 Godmor Ragnhild Berglid: Sigrid Olsdotter Eikren ...... 47 Randi Før: Bestemor Ingrid Riste...... 49 Ingvar Hegge: Ingebjørg og Anne. ...51 Ivar Aars: Helene Klem ...... 52 Gudveig Flatmark: Bestemor Hovde ...... 56 Kari Kulterud: Anne Rundberg ...... 57 5 Ordtøkje ...... 59 6 Ester Bergene: Musikkambassadørane ...... 63 7 Aud Søyland: Internasjonalt kvinneforum i Valdres ...... 70 8 Aud Haganæs: Husmorlaga i Valdres ...... 72 9 Olav Robøle: Fyrste kvinna i heradsstyret...... 76 10 Ragnhild Skrebergene: Stølslivet i fjellheimen ...78 II fargesidor om kvinnekunstnarar Gro Bjørhei ...... 81 Margrethe DØvre Ayres ...... 82 Tordis Leine Halvorsen ...... 83 Monica Hansebakken ...... 84 Eva Laila Hilsen ...... 85 Helene Klem ...... 86 Synnøve Riste ...... 87 Marit Anny Løken Tvenge .. ... 88 * fargeillustrasjonar til artiklane 28,18,36 og 37 ...... 89 12 Ivar Aars: Frå Marit og Magelin til IngebjØrg og Jøronn. Um jentenamn i Valdres ...... 97 13 Harald Hvattum: Valdreskvinnfolk på Hadeland for vel 100 år siden ...... 124 14 Halldis Rogne: Karine Skattebo ...... 128 15 Ola Hjelle: Sigrid Eckhoff...... 131 16 Ola Hjelle: Langeleikspelaren Kari 0ysteinsdotter Braute ...... 137 17 Ola Hjelle: Berit på Pynte og litt om systrene og brordotter hennal' ...... 140 18 Elisabet Kværne: Langeleikene til Berit på Pynte ...... 90.146 19 Tora Einang: Husaker...... 149 20 Asbjørn Windingstad: Anna Stordahl - eit liv fylt av omsorg ...... 153 21 Margit Sandemo (sjølvbiografi) ...... 158 22 Ole Birger Gjevre: Sigrun drosjekusk ...... 164 23 Ellen Persvold :Katj garlj och hendes Mand ...... 168 24 Leira Kvinneforening. Frå protokoll ane 1878-2003 ...... 172 25 Jul Haganæs: Kjerringdauin ...... 177

2 26 Harald Hvattum: Bruflat Menighets Kvindeforening i USA ...... 178 27 Jul Haganæs: Ei sterk kvinne frå SØr-Aurdal (Ingrid Sofiebråten) ...... 181 28 Barneklede frå Vang. Frå samlingane ved Valdres folkemuseum ...... 89, 183

Anna stoff Minneord: 29 Ivar Brænd (Eli sabeth Kværne) ...... 185 30 Tormod Haugen (Jul Haganæs) ...... 186 31 Laila Robøle Holtan (Inger Robøle Kristiansen) ...... 187 32 Ester Strand (Jul Haganæs) ...... 188 33 Anders Vidar Storruste (Elling Fekjær) ...... 189 34 Olav Viken (Oddrun Hegge) ...... 191 35 Trygve Windingstad (Ei nar Moen) ...... 193 36 Kyrkja vår 2 1. Veståskapellet (Ivar Aars) ...... 91, 195 37 Fortid fortel 16. Stølslåvin (Ivar Aars) ...... 96,200 38 Ivar Aars: Valdres i 1905 ...... 202 39 Tapte kulturminne 14. Krestaførdalen (lngun Kompen) ...... 205 40 Tapte kulturminne 15. Gunvaldsage i Vøllarvang (Alf Sagbråten) ...... 206 41 Ole Birger Gjevre: Om en gammel kran og servicebilene den ble brukt på ...... 207 42 Ole Birger Gjevre: Traktoren "Eivind Lundgård Special" ...... 212 43 Johan Skrindsrud: Gamalt ifrå Etnedale. Gamle smen o sønitn hass ...... 2 14 44 Astrid Ragnhild Haugen: Sundagsfred (dikt) ...... 216 45 Henrik Wergeland: Valders-Profeten Ole Sørflaten ...... 217 46 Furubotngruppa på Liaåsen våren 1945 ...... 224 47 En valdrestur i 1897. Gamle Valdresfoto 20. Ved Ivar Aars ...... 23 1

Årsmeldingar: 48 Utdrag or årsmelding for Valdres Folkemuseum 2004 ...... 243 49 Utdrag av årsmeldinger 2003 og 2004. Opplandsarkivets avdeling Valdres folkemuseum ...... 247 50 Utdrag av årsmelding for Bagn Bygdesarnling 2004 ...... 250 51 Bautahaugen Samlinger 2004 ...... 256 52 Valdres Bygdebok med Nord-Aurdal bygdebok ...... 260 53 Valdres Hi storielag ...... 262 54 Aurdal Historielag ...... 264 55 Etnedal Historielag ...... 265 56 Skrautvål Hi storielag ...... 266 57 Sør-Aurdal Hi storielag ...... 267 58 Vang Hi storielag ...... 268 59 Vestre Slidre Hi storielag...... 269 60 øystre Slidre Hi storielag ...... 270 6 1 Valdreslitteratur 2004 ...... 27 1 62 Årbok for Valdres 2005. Illustrasjonar. Rettingar og tillegg ...... 280

3

Innhaldsliste I Ivar Aars. Frå lagnad til lege ...... 5 2 Harald Hvattum: Distriktslegeordningen i Valdresbygdene ...... I1 3 Kari Magistad: Tannrøkt i Valdres i gamle dagar ...... 21 4 Anders Underdal: Bygdetannlækjaren ...... 30 5 Helseinstitusjonar i Valdres på postkort. Gamle valdresfoto 21, ved Jan og Tove Gausemel, og Nils Rogn ...... 32 6 Sigfred Hovda: Smågut på Vestre Slidre Sjukeheim ...... 41 7 Sigfred Hovda: Ein tannlegetur ...... 44 8 Sigfred Hovda: Litt om ho søster Ragna ...... 45 9 Bloddemming, frå Svarteboki ...... 46 10 Ola Hjelle: Ragna Bakken (1899 - 1996) ...... 47 I1 Sigfred Hovda: Då'n Gamle-Knut Nefstad miste auga sitt...... 48 12 Ola Hjelle: Dr. Harald Lyche (1866 - 1933) ...... 49 13 Olav Robøle: øystre Slidre helselag gjennom 90 år ...... 57 14 Einar Moen: Rekonvalesentheimen på Øvre Moen ...... 60 15 Einar Moen: GamleheimlkvileheimJsjukeheim ...... 63 16 Einar Moen: Hendingar med sjukdom og dokter i "gamle dagar" ...... 65 17 Sigfred Hovda: "Inkji sjele sikker" ...... 66 18 Einar Moen: Grendebadstogo ...... 67 19 Sigfred Hovda: Doktermøte på Neset ...... 68 20 Einar Moen: Sanatoriet i Volbu ...... 69 21 Nils J. Lykken: Min fyrste Fagernestur ...... 71 22 Jul Haganæs : Dr. Anton Olsen ...... 72 23 Jul Haganæs: Lindgaard-folket på Flagesletten ...... 73 24 Jul Haganæs: Åtgjerdsmenn ...... 78 25 Berit Dajani: Søster Karoline Kviteberg (1895-1979) ...... 80 26 Gulbrand Anmarkrud: Valdres sykehus som ble til Aurdal psykiatriske senter ...... 83 27 Gulbrand Anmarkrud: Valdres Apotek ...... 86 28 Øystein Eke: Lundene ...... 97 29 Ragnhild Fagernæs: Etnedalsheimen 1959 - 2006 ...... 102 30 Gudveig Flatmark: Etnedal helselag ...... 104 3 1 Ingun Kompen: Steingrim Hestekind - blind bonde i Etnedal ...... 107 32 Olav Gullik Bø: Friluftsliv (dikt) ...... 110 33 Nils Kr. Hovi: Tonsåsen og Nystølen historie. Fra skysstasjon, sanatorium, rekreasjonshjem til opptreningssenter ...... 111 34 Gudbjørg Fønhus Stellsrud: Breidablikk i Bagn, sanatoriet med skogsaroma og ozonrik luft! ...... 112 35 Eldor Bråthen: Fekjær psykiatriske senter ...... 118 36 Elling Fekjær: Privat forpleining- en viktig del av helsetilbudet innen psykiatrien fra 1940-tallet.. .. 121

2 Anna stotT: 37 Paul Grøndahl (GlIlbrand Anmarkrud) ...... 123 38 Per lsachsen (Ola N. Døvre og Jul Haganæs ) ...... 125 Minneord 39 Ingebjørg Asheim (Marie Asheim og Bjørg Herberg Gloppen) ...... 127 40 Ragna Brenno (Elisabeth Kværne) ...... 131 41 Arne Heiene (Gunnar Heiene) ...... 133 42 Bjarne Holth-Larsen (Jul Haganæs) ...... 136 43 Asny Lybeck (Jul Haganæs) ...... 137 44 Ingebjørg Skattebu (Alfhi ld Skattebu) ...... 138 45 Arvid BjØrgo: En historie om Thomas Anmarkrud (Amagerud) ...... 140 Valdrisar i FN-tenest i Egypt og Gaza i 1956-57 46 Eit 50-årsminne. Av Einar Moen ...... 143 47 Erindringer fra tiden som norsk FN-soldat under Suezkrisa i 1956. Av Reidar Heiene ...... 152 48 Reiseklar! kompani på halvtanna døgn. Av Olav Robøle ...... 157 49 Aldersheimar i Valdres ...... 16 1 50 Fjellvegen. Fortid fortel 17. Av [var Aars ...... •...... • ...... 164 51 Moskyrkja. Kyrkja vår 22. Av [var Aars ...... 167 52 [var Aars: Valdresbanen 100 år ...... 176 53 Terje EkJund: Ralph A. Styker...... 180 54 Teglverket på Liaåsen. Tapte kulturminne 16. Av Gulbrand Anmarkrud ...... 186 55 Brit W. Espinoza: Øylo gjestgiveri - reiselivshistorie formid let gjennom gjestebøker...... 188 56 Torstein Kongslien: Tor Hamre og dei samiske trøllekllnstene hans ...... 200 57 Gunnar Bratrud: Okkupasjonstid ...... 202 58 [var Aars: Eigedomsal i Bergen og ulykkor i Vang. Valdresdiplom 29. 1567 - 1586 ...... 205 59 Erland Nefstad: Ola Fylken (1922 - 1986) ...... •...... 229 60 Olav Bjerknes: Historier fra Trondsetra og Midtsetra sommeren 1941 ...... 234 61 Jøssinglærarar. Nokre dokument frå krigen ...... 236 62 Henrik Wergeland: Et brodermord i Valders. Bidrag til Sædernes Historie meddeelt af Henr. Wergeland ...... 244 63 A. Thorkildsen: Eit Besøk hjaa ei fatikø EkkjØ tile ein Syndagsmørgo ...... 254 Årsmeldingar 64 Valdresmuseet ...... 256 65 Bagn Bygdesamiing ...... 256 66 Bautahaugen Samlinger og Bergsrlld ...... 263 67 Valdres Bygdebok ...... 268 68 Valdres Historielag ...... 270 69 Aurdal Historielag ...... 27 1 70 Etnedal Historielag ...... 272 71 Skrautvål Historielag ...... 273 72 Sør-Aurdal Historielag ...... 275 73 Vang Historielag ...... 276 74 Vestre Slidre Historielag ...... 278 75 øystre Slidre Historielag ...... 279 76 Valdreslitteratur 2005 ...... 28 1 77 Årbok for Valdres 2006. Rettingar ...... 288

3

Innhaldsliste

Ivar Aars: I hytte og ver...... 4 2 Harald Hvattum: Fra Tvindehaugen via Nybod til Torfinnsbu -En DNT-hytte på fl yttefot ...... 9 3 Ola Hjelle: Nokre av dei eldste hyttene i Vestre Slidre vestfjell ...... 20

Hytta mi 4 Brit Westervik Espinoza: Utsyn (Vang) ...... 26 5 Ola Hjelle, Kristin Bachke og Knut Erik Madsen: Michelethytta på TrØllhøvd (Vestre Slidre) ...... 28 6 Aud Eva Bergo: Gravolsbue (ø ystre Slidre) ...... 31 7 Gulbrand Anmarkrud: Binnebu (Nord-Aurdal) ...... 33 8 Ellen Vera Hardal Haug: Solkollen (Etnedal) ...... 36 9 Jannicke Hexum og Stig Grydeland: Lykkeland (Sør-Aurdal) ...... 38

Hyttor og hyttepolitikk ...... 40 10 Sigfred Hovda: Hytter og hyttepolitikk i Vang ...... 4 1 II Geir Norling: Hyttekommunen ø ystre Slidre ...... 44 12 Gulbrand Anmarkrud: Hyttepolitikk og utbyggingsplaner i Nord-Aurda!...... 46 13 Knut Ole Gladhaug: Etnedal kommune og fritidsbebyggelse...... 49 14 Kåre Hell and : Hyttepolitikken i SØr-Aurdal ...... 53

15 Ola Hjelle: Aruphytta ved Slidretun ...... 56

Hytteboki fortel ...... 58 16 Gudbjørg Fønhus Stensrud: "Sjaavitt" - et midtpunkt gjennom 80 år! ..... 58 17 Bjørn Rønningen: Hildebo ...... 6 1 18 Si gfred Hovda: Gamlestølen i Hensrauddalen ...... 64 19 Iva r Aars/Randi Lauvrud: Brimberget ...... 65 20 Ivar Aars: Kvilut, Breiset i Svenes ...... 69

21 Kvil ut i Kvilut. Gamle valdresfoto 22. Ved Ivar Aars ...... 77 22 Si gfred Hovda: Fyrste hyttebyggjaren i Vang, og kanskje Valdres ..... 85 23 Sigfred Hovda: Steinbuene i fje ll et ...... 89

24 Sigfred Hovda: Hytta til Hovengen ...... 9 1 25 Trond B. Hamre: Hus på vandring - og ein konkurs ...... 93 26 Jul Haganæs og Ivar Aars: Nansenhytta på Valhøvd ...... 97 27 Gudveig Flatmark: Lokkarhaugen - mitt paradi s på jord - ...... 98

2 Anna stoff Minneord: 28 Anders Frøholm (Sigfred Hovda) ...... 101 29 Ingvar Hegge (Knut Åstad Bråten)...... 104 30 Olav Jørgen Hegge (Gulbrand Anmarkrud) ...... 107 31 Tordis Leine Halvorsen (S igfred Hovda) ...... 109

32 Nord-Aurdal hjelpefengsel. Tapte ku lturminne 17. Av Gulbrand Anmarkrud ...... 1 J I 33 Erland Nefstad: Spelemannen Knut Snortheim...... 11 9 34 Helge Haugen: Stiftsstøtta. Marmor til fjells ...... 122 35 Steinkjeringi. Fortid fortel 18. Av Ivar Aars ...... 127 36 Tomaskyrkja på Fillefjell. Kyrkja vår 23. Av Ivar Aars ...... 130 37 Ole Fladagers første tegning. Frå samlingane ved Valdresmuseet 1715. Av Jahn Børe Jahnsen ...... 154 38 Ivar Aars: Hundreårsjubileet på Valdresbanen. Tri hei le dagar til ende ...... 156 39 Ni ls Rogn:Knut Hermundstad heidra av historielaget i Vang ...... 160 40 Ingeborg Kongslien og Terje Mikael Hasle Joranger: Valdres-markering av Thorstein Bunde Veblen ..... 163 4 1 Knut Odner: Innledning om Thorstein Bunde Veblen på Høre skul e lørdag 9/6 2007 ...... 171 42 Axel Mjærum: Jord og jern. Jernvinna på Beitostølen i middelalderen ...... 176 43 Henrik Wergeland: Va llersen Gudmund Johnsen Remmen te Kjæresten sin Berit Larsdatter Wangensteen ve Heimætkoma si ifraa Christiania i Januari Maane 1843 ...... 189 44 Ole Birger Gjevre: Den Valdresproduserte Vestheim-motoren ...... 19 1 45 Ivar Aars: Forsvunne kjøpebrev og forhØgda skattar. Valdresdiplom 30. 1586- 1594 ...... 197 46 Det gamle Leira. Etter Eirik Fossbråten ...... 225 47 Asbjørn Landmark: Bautasteinen på Leira ...... 228

Årsmeldingar: 48 Valdresmusea (med Bautahaugen Samlinger, Bagn BygdesamJing og Valdres Folkemuseum) ...... 230 49 Valdres Bygdebok ...... 235 50 Valdres Historielag ...... 237 51 Aurdal Historielag ...... 238 52 Etnedal Hi storielag ...... 239 53 Skrautvål Hi storielag ...... 240 54 Sør-Aurdal Historielag ...... 242 55 Vang Hi storielag ...... 243 56 Vestre Slidre Hi storielag ...... 245 57 øystre Slidre Hi storielag ...... 246

58 ValdresJitteratur 2006 ...... 247 59 Årbok for Valdres 2007. I1lu strasjonar. Rettingar og tillegg ...... 256

Innhaldsliste

Samlingsstello l Ivar Aars: Ei samling av samlingsstello ...... 5 2 Stader dei samlast. Gamle Valdresfoto 23 ...... 9 Festen 3 Sigfred Hovda: "Basartradisjonar" på austsida i Vang ...... 22 4 Alf Martin Gudheim: "På fest i Røn" ...... 23 5 Olav Onstad: Olsok på Kvithøvd...... 24 6 Bjørn Husevold: l.mai på Solvang ...... 25 7 Ingun Kompen: Det var fred ...... 28 8 Eldor Bråthen: Trettendagsbasaren i Hedalen ...... 30 9 Sigfred Hovda: Ryfoss Misjonshus ...... 32 10 Sigfred Hovda: Brudal badstøge i Hensgardo i Vang ...... 33 Il Sigfred Hovda: "Geitehuset" i Vang ...... 35 12 Gunnar Hauge: Ristetun ...... 37 l3 Gunnar Hauge: Kvamshall ...... 39 14 Ola Hjelle: Slidrehuset ...... 42 15 Magne Vingdal: Kvithøvdstogo ...... 45 16 Asbjørn Windingstad: Komrnune- og forsamlingshuset Tingvang ...... 48 17 Erik Mo: Solhaug forsamlingshus ...... 51 18 Hermann Fjelltun: Danseplassar i øystre Slidre ...... 53 19 Berit Dajani: Bedehuset i Ranheimsbygda ...... 55 20 Jahn Børe Jahnsen: Byggingen av Vestre Ulnes bedehus ...... 57 21 Jahn Børe Jahnsen: Solabu i Ulnes ...... 60 22 Ola Helge Fløene: Det vart inga lauging ...... 63 23 Torodd Lybeck: Fagernes Misjonshus ...... 64 24 Ingun Kompen: Dansefeter i Etnedal ...... 66 25 Tutta Solberg: Skolen på Flatøydegard - no Bjørktun grendehus ..... 67 26 Gudveig Flatmark: Kommunehuset på Robøle ...... 70 27 Ingun Kompen: Fram - skuleavis for Etnedal framhaldsskule ...... 71 28 Eldor Bråthen: "Lokala" i Hedalen ...... 73 29 Eldor Bråthen: Søndre Hedalen Misjonshus ...... 79 30 Ivar Aars: Frå Tingnes og Trampen til Sion og Solvang. Narnn på samlingsstader ...... 81

2 Anna stoff

Minneord 31 Knut Bergo (Håkon Johs. Skarstad) ...... 87 32 Knut Lahaug (Age Hovengen) ...... 90 33 Torstein Røyne (Knut Olav Dokken) ...... 92 34 Ingrid Tyldum (Gulbrand Anmarkrud) ...... 94 35 Sverre Vik (Age Hovengen) ...... 95 36 Heimåsen. Fortid fortel19. Av Ivar Aars ...... 98 37 Gudveig Flatmark: Anton Johansveen - kunsts med en frå Etnedal ...... 102 38 Leirskogen kyrkje. Kyrkja vår 24. Ved Ivar Aars ...... 103 39 Erland Nefstad: Noko om Torstein og Knut i Bakka ...... 122 40 Helge Haugen: Kvemsteiner på langfart ...... 124 41 Ola Helge Fløene: Kubjølla som fekk eit nytt liv ...... 127 42 Ivar Aars: Lagrettsdomar og kongelovnader. Valdresdiplom 3l. 1995 - 1598...... 129 43 Terje Mikael Hasle Jordanger: Valdreskultur i det norske Amerika ...... 170 44 Terje Mikael Hasle Jordanger: Tradisjon og flytting: Kulturoverføringer blant emigranter fra Valdres i Amerika ...... 178 45 Karen Strand Beito: Amerikabrev til Sørre Beito ...... 199 46 Ole Birger Gjevre: Bil med vintertopp i Sør-Aurdal ...... 223 47 Ole Birger Gjevre Luksusbilen Opel Admiral i Ryfoss ...... 225 48 Ole Birger Gjevre: Direktørens Cadillac ble drosje i Bagn ...... 227 Arsmeldingar 49 Valdresmusea ...... 229 50 Valdres Bygdebok ...... 236 51 Valdres Historielag ...... 237 52 Aurdal Historielag ...... 238 53 Etnedal Historielag ...... 239 54 Skrautvål Historielag ...... 240 55 Sør-Aurdal Historielag ...... 241 56 Vang Historielag ...... 242 57 Vestre Slidre Historielag ...... 245 58 øystre Slidre Historielag ...... 246 59 Valdres litteratur 2007 ...... 247 60 Rettingar ...... 255 61 Årbok for Valdres 2008. Illustrasjonar...... 256

Innhalds liste

Song I Olav Rudi og Nils Asheim: Heimsynsongen O 2 Ivar Aars: So ber det te syngy att 5 3 Kor i nord. Gamle Valdresfoto 24. Ved Trond B. Hamre 13 Bygdesongar 4 Margit Espeset: Heimkjenning. 21 5 Kristofer Juvkam Ørjavik: Sør-Aurdalsongen 22 6 Erik A. Diserud: Aurdal 23 7 Nils Wiste: Slidresong 23 8 Olav Rudi: øystre Slidre 24 9 Thomas Skeie: Vangsmjøsi 26 10 Bente Ingholm Hemsing: Stev på hjernen 27 II Olav Gullik Bø: Helsing til Hemsingjentene 32 12 Harald Hvattum: Fra Valdres Sanglag til Norges Korforbund Vestoppland 33 13 Helga Malm: Avskilshelsing 36 14 Elisabeth Kværne: Folkeleg song i Valdres Folkemusikkarkiv 37 15 Erik E. Kjørstad: Høyt oppe under fjellet (Valdressang) 39 16 Syver Th. Ødegaard: Eit Valdres låg og lokka 40 17 Kirsten Onstad: Ein pris te rakafisk på vallersvis 41 18 Sigfred Hovda: Vang Sanglag 42 19 Sigfred Hovda: Om song i skulen 47 20 Sigfred Hovda: Gledens trubadur og budbringer frå Høre 49 21 Ragnweig Axellie, ved Anne Marie Kvien: Sangen til bygda 50 22 Sigfred Hovda: Høre Mannskor 51 23 Elisabeth Myhre: øye- og Fjellblom Sanglag 52 24 Bøye Kattevold: Vang 53 25 O. P. Monrad: Vakre Vang 54 26 Ole Teigstolen: Lomiskyrkja 56 27 Kari Hauge: Kvitehaugvisa 58 Erling Stordahl seks songar 28 Vesle-Blakken 59 29 Blomster kan trøste 60 30 Minnenes melodi 61 31 Askeladden 62 32 Vesle-Per 63 33 Fredens rose 64 34 Nils Tor Ødegaard: Nord-Aurdal sanglag 1966 - 2006 65 35 Berit Dajani: Forsangergruppa i Skrautvål kyrkje 73 36 Ivar Aars: Hallvard øyen - bakar, organist, kordirigent 74 37 Margit Sandemo: Litt om Anders Underdal og sangene hans 75 38 Anders Underdal: Jol 76 39 Elin Rusten: Songfugl i Sør-Aurdal 77 40 Arne Brenna: Mi heimbygds kyrkje 79 41 Bergljot Strand: Frå gamletie du kjenne dåmen 80 42 Bergljot Strand: Til 50-års-jubileumsfesten 31. mai 2003 (VALKOHA) 81 43 Olav Gullik Bø: En 90-åring skuer tilbake 82 44 Olav Gullik Bø: Tusenårsstevet 83 45 Ingun Kompen: Songar frå Etnedal . 84 46 Jan Olav Espeliødegård: Bruflat sangkor 85 47 Kåre Bråten: Musikkliv i Etnedal 87 48 Kari Thollehaug:: Herren er min hyrde 88 49 Ingun Kompen: "Engebret ogjentutn" 90 50 Tone Steinset: Honning og Rigabalsam 91 51 Anne Marit Stensæter: Gruppa hass Paul 92 52 Ruth Månum: Susstølsangen 93 53 Ruth Månum: Gloria 94 54 Ragnhild Fagernæs: Du Ijos frå himmelrommetl 95 55 Sigurd Bakken-Fyk: øyvasstøl-visa 96 56 Magne Sørflaten: Du Etnedal, du Etnedal 97 57 Ragnhild Fagernæs: Livet er gå ve 98 58 Terje Mikael Hasle Joranger: Skalden Lars Syversen Brænden: Omgangsskolelærer, bygdedikter og forkynner 100 59 Lars Brænden: Tag din Harpe 103 60 Lars Brænden: Til Renlids kirke 104 61 Eldor Bråthen: Sangkora i Hedalen 105 62 Trond Bråten: Valdrespatrioten - komponisten Sigurd Islandsmoen II1 63 Mikjel L Sørlie: Til Hedalen 113 64 Karin Kolterud: Piken på Reinlifjellet- -- eller? I 14

Minneord 65 Ola Hjelle (Terje Eklund og Margit Bratvold) 116 66 Ottar Røe (Ivar Aars) 119 67 Knut Torgersen (Elling Fekjær) 121 68 Kristofer Storruste (Elling Fekjær) 122

Anna stoff 69 Hermann Ruge: Skoug=Plantnings Fornødenhed, besynderligen Ask og Alm 123 70 Onkel Andreas: Om min siste påskes opplevelser 130 71 Ivar Aars: Strøndakyrkja. Kyrkja vår 25. 131 72 Johannes Gausdal: Kyrkja vår 141 73 Syver Th. Ødegaard: Til I OO-årsjubileet for Strand kyrkje 141 74 Synnøve Riste: Prolog ved 250-års høgtid for Strand kyrkje 143 75 Halte-Edi. Fortid forte I 20. Av Ivar Aars 151 76 Hengebrua ved øyen og Vøll i Etnedal. Tapte kulturminne 18. A v Ingun Kompen 153 77 Terje Eklund: Gunnar Rørhus 157 78 Harald Hvattum: 180 år siden Lundebrue ble avlevert 163 79 Ingvild Kristine Mel: Blomestøv frå Rødalen i Vang fortel kulturhistorie 166 80 Sigred Hovda: Johannes Belsheim 173 81 Ivar Aars: Fagerstrandbryggja 177 82 Olaf Hestekinn: Skuffet ungdom 183 83 Ivar Aars: Valdresemigranten Rudolf 187 84 Anders Mehlum: Lærer Aaberg 190 85 Ivar Aars: Ut av 1500-talet. Valdresdiplom 32. 1598 - 1600 197

Innhaldsliste

Handverk I Ivar Aats: l hovud og hendar. 5 2 Ordtøkje handverk. 10,89,97, 99, 103 , 128, 131, 167 3 Ein handverksantologi. Il 4 Ivar Aars: Nokre handverkarar frå Mellomaldervaldres. 21 5 Ola Helge Fløene: Utflytta Valdreshandverkarar. 24 6 Magne Hovda: Valdres Husflidsskole. Litt historikk. 31 7 Magny Karlberg: Teppe vovne i skilbragd. 34 8 RolfKarIberg: Munnharpa i Valdres. 60 9 Torill Thømt: Smeder og smier i Valdres. 64 10 Eli Sælid: Rosemåling i Valdres. 78 Il Elisabeth Kværne: Instrument og instrumentmakarar i Valdres. 82 12 Ingun Kompen: Skinnfellar i Valdres. 88 13 Sigfred Hovda: Ljåsmeden Knut Yrstad. 90 14 Erland Nefstad: Marit J. Hamre. Ei handarbeidskvinne av det gamle slaget. 92 15 Reidar Gjøimo: Litt om knivmakaryrket. 94 16 Gunnar Hauge: Sylvsmedane på Ringestad. 98 17 Gunnar Hauge: Bakstedeia i Kvålsgrenda. 100 18 Gunnar Hauge: Bygdefotografen Jens Robøle. 104 19 Nils K. Dokken: Lagging. 107 20 øystre Slidre Historielag/Husflitslag: Firfletting. IlO 21 Gudbrand Lie: Fetsko. 112 22 Ola Fjelltun: Ei nisjebedrift på vestsida i Rogne. 114 23 Åse Rudi/Ragnhild Moen Dahle: Handverksfolk i tre generasjonar. Rudikarane frå øystre Slidre. 117 24 Oddrun Hegge: I oppveksten prega handverket kvardagen. 126 25 Kåre Langedal: Over 70 års handverktradisjon på Heggenes. 129 26 Einar Moen: Treskjerarrniljøet i Røsslend. 132 27 Magne Enger: Valdres Stenhuggeri, Aurdal. 140 28 Arvid Bjørgo: Slik bestefar gjorde det. 143 29 Olaug Myhre Tangen: Myhreskredderne. Håndverkere på to kontinenter. 146 30 Ole Birger Gjevre: Vinsjen på Gausåk og motoren på Gilaberget. 150 31 Ole Birger Gjevre: Oppfinnsomhet og gjenbruk. 154 32 Ole Birger Gjevre: Oppfinnsomhet og tunge tak. 155 33 Ingun Kompen: Flistaktekking ved Lundebrue. 158 34 Ingun Kompen: Etnedal Husflidslag. 160 35 Hestesele teikna av Harald Kompen. 161 36 Arvid Bjørgo: Var Gunder Andersen Aasen børsesmed ? Kan en ekteskapskontrakt fra 1781 bevise dette ? 162 37 Eldor Bråthen: Den gang man trygt kunne gå skoa av seg. 168 38 Eldor Bråthen: Hadde je itte få sydd litt ein dag, va je itte fresk! 170 39 Inger Elsrud Stensrud: Handverkere i Hedalen i gammel tid. 172 40 Sportak (gåtor). 175,262,265

Minneord 41 Torkjell Asheim (Nils Asheim). 177 42 Dag Frøland (Ivar Aars). 181 43 Kristoffer Lerhol (Aage Hovengen). 182 44 Kjell T. Lund (Sigfred Hovda). 184 45 Arvid Jacobsen Myhre (Erland Nefstad). 187 46 Gunvor Rognså (Anne Kristin Moe og Torveig Dahl). 189

Faste spalter 47 Tvørråbrune. Tapte kulturminne 19. (Nils J. Lykken). 191 48 Vangskyrkja. Kyrkja vår 26. (Ivar Aars). 193 49 Vangskyrkja på kort. Gamle Valdresfoto 26. Ved Ivar Aars 205

Andre artiklar 50 Ivar Aars: Hyllingsbrev 1591. Valdresdiplom 33. 213 51 Trond i Høgesyn. Segnvariantar frå Valdres l. 232 52 Hermann Ruge: Om stedse=varende Lins Plandtning. 235 53 Ivar Aars: Linåkeren og Fåkjelda. Stadnamn forte I om lindyrking. 243 54 Jahn Børe Jahnsen: Statens Kornråd på befaring i Valdres 1935. 245 55 Esther Johme: Olberg. 251 56 Thomas Lajord. Alt nødvendig om undertegnede. 253 57 Thomas Lajord: Ai Prækø, Bon og Lite um Norisraisa mi i 1902. 260 58 Arne Stendebakken: 26. og 27. april 1940. 263

Årsmeldingar 59 Valdres Historielag. 266 60 Valdres Bygdebok. 267 61 VerneVøla. 271 62 Valdres Slektshistorielag. 272 63 Vang Historielag. 273 64 Vestre Slidre Historielag. 275 65 øystre Slidre Historielag. 276 66 Skrautvål Historielag. 278 67 Aurdal Historielag. 279 68 Sør-Aurdal Historielag 2009. 280 69 Sør-Aurdal Historielag 2008. 281 70 Etnedal Historielag. 282 71 Valdreslitteratur 2009. 283 72 Årbok for Valdres 20 l O. Illustrasjonar. Rettingar. 288

3

Innhaldsliste Flyging I Ivar Aars: Fly, flyging og flyplass 5 2 Det første aeroplan i Valdres 8 3 Ivar Aars: Flystevnet på Fagernes 192 l. Triumf og tragedie 12 4 Asle Stølsdokken: Valdres Flyklubb - mer enn ei luftig leikegrind 15 5 Anne Marit Bergsund: Valdres flyklubbs historie gjennom 30 år 18 6 Ester Sonja Bergene og Morten Bergene: En Spitfire lander på Leirin. Historien om Valdres Flyklubb Modell 23 7 Arne Bang: Valdres lufthavn AS / Flytrafikk Valdres AS 1983 - 20 l O 31 8 Ola Helge Fløene: Flyturen, fadderen og førenamnet. 44 9 Flyfoto. Gamle Valdresfoto 27 49 10 Ole Birger Gjevre: Uvanlig møte med Messerschmitter på Leirin 58 Il Ole Birger Gjevre: Gammelt avansert mekanisk lekefly 59 l 12 Ole Birger Gjevre: Sputnik, vinsjebussen til Valdres Flyklubb 60 13 Sigfred Hovda: Meir om Capronien frå Vangsmjøse 1940 61 14 Ole Birger Gjevre: Noe av cockpiten til Caproniflyet funnet 63 15 Nils Søndrol: Flyger - en drøm, et mål, en virkelighet 65 16 Avisklypp frå flyhistoria, ved Ole Birger Gjevre 76, 78, 88, 94, 104, 114, 124 17 Sigfred Hovda: Litt frå flyhistoria til Trond Kvam i Vang 77 18 Ole Birger Gjevre: To flyvrak på Filefjell i 1955 79 19 Ole Birger Gjevre: 80 år gammel flymotor på Austreim 83 20 Knut Olav Myhre: Flyging som jobb og lidenskap 86 21 Endre Rudi: Lang veg mot fly-karriere 89 22 Erik Kjøs : Mitt liv som flyver 95 23 Kjell Gunnar Raubrøt: Tilsyn og vedlikehold av fly 98 24 Flyulykka i Reinlifjellet 1949 (avisklypp) 100 25 Jahn Børe Jahnsen: Seilflyet som styrtet i Ulnesåsen 10 l 26 Jorunn Steinsvoll: Tre fra Valdres i lav høyde over kanadisk ødemark. 102 27 Jorunn Steinsvoll og lngun Kompen: Med paragliding som luftig hobby 105 28 Ingun Kompen: Bonde med fallskjerm i Etnedal 107 29 Geir Norling: Et liv i lufta - Per Odd Storengen 109 30 Kristian Hansebråten: Flykrasjet på Langtjednmyro i Bakkebygde i Etnedal 113 3llngun Kompen: "Krash air", flyselskap i Etnedal 115 32 Inger Elsrud Stensrud: Da Gidsken Jakobsen nødlandet i Vassfaret 116 33 Inger Elsrud Sternsrud: Flyslipp i Vassfartraktene under krigen 119 34 Arne H. Grøv: Flyulykken i Hedalen i 1956 121 35 Inger Elsrud Stensrud: Pekka og Lisa 125 34 Om bjørnane Pekka og Lisa 126 36 Smørbukk og bjørnungane på flytur 129

Anna stoff Minneord 37 Håkon Christie (Jahn Børe Jahnsen og Ivar Aars) 131 38 Valdemar Haugerud (Solveig Ottosen) 134 37 Eivind Kvisgaard (Ivar Aars) 135 38 Steinar Lien (Ole Birger Gjevre) 136 39 Magnus Sandberg ( Solveig Sandberg) 137 40 Knut Steinsrud (Ivar Steinsrud) 140 41 Arne Stendebakken (Bjørn Stendebakken) 143 42 Gunnar Yrstad (Age Hovengen) 144

Andre artiklar 43 Lomiskyrkja. Kyrkja vår 27. (Ivar Aars) 147 44 Ola Vingdal: Den store tyskarrassien 159 45 Diplom Valdres Jordbruksskule 1951, ved Ole Birger Gjevre 161 46 Ulneskyrkja og Jutulhatten. Segnvariantar frå Valdres 2 162 47 Klesberget i øystre Slidre. Tapte kulturminne 20 (Olav Onstad) 164 48 rvar Aars: Samling av Noreg og kristning av Valdres. Sogur um tidi før kong Sverre. Valdresdiplom 34 166 49 Torill Thømt: To kunstnere med forankring i Valdres. Ole Fladager og hans nevø Arne 198 50 Hallstein Ranum: Målarmeister Arne Fladager 205 51 Unni Tveiten Grøtberg: Arkeologisk registrering og utgraving ved øye kyrkje, hausten 20 10 211 52 Hermann Ruge: Forslag Om Plandteringer til at lætte Hungers Nød 219 53 Karen Strand Beito: Dagbøkene etter Nils N. Hedalen 229 54 Ole Aastad Bråten: Bolstadbakken - smågutdraumar i 100 år 237 55 Olav Gullik Bø: "Helsing frå ein lesar". Kåseri på 1OO-årsdagen ti l Knut Hauge 31. mai 20 Il 247 56 Gunnar Hauge: Tankar ved 1OO-årsjubileet for Knut Hauge 253 57 Ivar Aars: Frimerkje frå Flye 258

Årsmeldingar 58 Valdres Historielag 259 59 Valdres Bygdebok 260 60 Vernevøla avdeling av Fortidsminneforeninga· i Oppland 261 61 Valdres Slektshistorielag 262 62 Vang Historielag 263 63 Vestre Slidre Historielag 265 64 øystre Slidre Historielag 266 65 Skrautvål Historielag 268 66 Aurdal Historielag 268 67 Sør-Aurdal Historielag 270 68 Etnedal Historielag 271 69 Valdresmusea 2009 og 20 I O 273

70 Valdreslitteratur 2010 281 71 Arbok for Valdres 20 Il. lllustrasjonar. Rettingar 288

3

Innhaldsliste Frå jødn til skifer l Ivar Aars: Storindustri og småindustri i Valdres 5 2 Ola Helge Fløene: Med råstoff frå landbruket 10 3 Ola Helge Fløene: Dei reiste ut og fann seg arbeid l3 4 Sigfred Hovda: Litt om merskum og kleberstein i Vang 17 5 Svein Thorsrud: Storebrofoss tresliperi. Den første industribedrifta i Sør-Aurdal 19 6 Arild Bjørnstad: Bagn Møbelindustri 25 7 Tutta Solberg: Sagbruk i Etnedal 27 8 Ordtøkje 29,31 9 Ingun Kompen: Industri i Rust 30 10 Ingun Kompen: Etna Mølle 32 Il Ingun Kompen: Iskremfabrikken i Etnedal 34 12 Ingun Kompen: Dokkefabrikken i Etnedal 37 13 Industri ved elv i Leira 38 14 Esther Jome: Vidste-plogen 39 15 Torgeir Månum: Valdres iskremfabrikk 41 16 Reidun Dølehuset: Aabjøra mølle 46 17 Ivar Aars: Jamvinna - storindustri i Valdres. Med eit oversyn frå heimåsen i Svenes 51 18 Olav Onstad: Museet i Skiferbergo i øystre Slidre 67 19 Olav Onstad: Icopal AlS 70 20 Gunnar Hauge: Yrstadsmia 72 21 Gunnar Hauge: Marit Annys Vevstogo 78 22 Lofoss 84 23 Sigfred Hovda: Norstad Pels i Vang 85 24 Olav Onstad: Skiferdrifta i øystre Slidre 90 Anna stoff Minneord 25 Reidar Bakken (Ingar Ranheim og Jahn Børe Jahnsen) 97 26 Lars Fjell (Ingun Kompen) 98 27 Thomas Langødegård (Age Hovengen) 99 28 Gudbjørg Fønhus Stensrud (Helge Hartberg og skriftstyraren) 100 Andre artiklar 29 Arvid Bjørgo: De gode gamle dager. Referat fra en 300 år gammellagrettsdom 103 30 Magne Hovda: Regler for tugt og orden ved Valdres kommunale høyere almenskole 107 31 Ola Helge Fløene: Boktrykkaren (E. O. Baggethun) 111 32 Hermann Ruge: Farverier afPlante=Riget forsøgte paa VIdne Tøj 112 33 Eigil Steinsfjord: Men ljoset finn veg. Ein presentasjon av Iyrikaren Jul Haganæs 125 34 Olav Gullik Bø: Til Jul Haganæs på heidersfesten 25. august 2012 132 35 C. W. Paijkull: Ved Reynisadrangar i 1865 137 36 Oddkjell Bosheim: To kongar og ein livsfarleg veg i Lærdal 140 37 Oddkjell Bosheim: Oldtidsvegane mellom Lærdal og Valdres 142 38 Oddkjell Bosheim: Gallerne. En Farlig Vey under Filefjeld 146 39 Helge Haugen: Generalen frå Valdres 148 40 Kyrkja vår 28 Fjellkapellet på Beitostølen 153 41 Helge Haugen: Enestejordfaste krigsminne i Vang? 161 42 Meir om Trond i Høgesyn 166 43 Gullik Kirkevoll: Stakkute jol på Kvame i år. 168 44 Yaldrisemigrantar i Christiania 1856 170 45 Ivar Aars: Erling på Kvie og borgarkrigstidi i Valdres. Valdres i kongesogor 1177 - 1240. Valdresdiplom 35 171 46 Byfellikjeringe. Segnvariantar frå Valdres 3 196 47 Huldreslekten på Kjøs. Et eventyr (<

67 Valdreslitteratur 20 Il 241 68 Valdres Historielag. Skrifter i sal 250 69 Valdres Bygdebok. Skrifter i sal 254 70 Arbok for Valdres 2012. Skriftstyre. lllustrasjonar. Rettingar 256

Innhaldsliste

Følkemusikk l Ivar Aars: For full musikk 5 2 Olav Moe: Folkemusikken i Valdres 13 3 Ivar Aars: Hemsingfestivalen 17 4 Ivar Aars: Valdrisvisa 19 5 Bente Midtsveen: Trekkspelkaradn Erling Heen og Halvard Skrindsrud21 6 Ingar Ranheim: Dansespel som privilegium 25 7 Ingar Ranheim: Bendik i Nø'n 27 8 Ivar K. Hemsing: Valdreskvelven 29 9 Mundharpen (Skilling=Magazin 1838) 35 10 Sigfred Hovda: Langeleikspelaren Kari Jevne 40 Il Ola Hjelle: Litt om korleis ein smågut vart riven med i folkemusikkmiljøet i Vestre Slidre i 30-åra 42 12 Harald Olav Jevne: Kirsti Røvang Ellestad 44 13 Ola Hjelle: Spelemenn i Vestre Slidre 45 14 Ola Hjelle: Langeleikspelarar i Vestre Slidre 78 15 Ola Hjelle: Utøvarar på eldre instrument i Vestre Slidre 87 16 Ola Hjelle: Utøvarar på trekkspel i Vestre Slidre 88 17 Erland Nefstad: Langeleikspelar Marit Johnsdotter Røvang 92 18 Erland Nefstad: Lars Larsen Krøsshaug - "Lars på Tørto" 95 19 Erland Nefstad: Jørn Haslebrekk 100 20 Erland Nefstad: Meisterspelemannen Jørgen Knutson Røn. «Jørn Røn» 104 21 Bånsull etter Ruth Månum 108 22 Erland Nefstad: Gamle Rengista'n 109 23 Erland Nefstad: Berit Pedersdotter Ormestad 113 24 Olav Onstad: Ola G. Okshovd 117 25 Olav Onstad: Eldre Valdres-spelemenn i øystre Slidre 120 26 Gudbrand Dahle: Knut ø. Rudi og folkemusikken 123 27 Nils Tornod Tørto: Embrik Beitohaugen 125 28 Ivar Aars: Inger Juvkam - Ei hovudkjelde for Sigurd Islandsmoen 130 29 Tradisjonssongar frå Etnedal 132 Anna stoff

Minneord 30 Erling Fuglesteg (Eivind Ødegaard) 135 31 Jul Haganæs (Ivar Aars) 136 32 Anne Storruste Omsrud (Eldor Bråthen) 140 33 Halvor Pedersen (Ivar Aars) 141 34 Arne Sandhaugo (Age Hovengen) 142 35 Kolbein Skaare (Ivar Aars) 143 36 Synnøve Riste (Ivar Aars) 145 37 Sigmund Arseth (Jan Arne Sebuødegård) 147

Andre artiklar 38 Reinli stavkyrkje. Kyrkja vår 29 (Ivar Aars) 149 39 Olshølmin. Segnvariantar frå Valdres 4 163 40 Trondhjem. Tapte kulturminne 22 167 41 Ivar Aars: Jordebøkar og reknskap føre reformasjonen. Valdresdiplom 36 169 42 Trond Øigarden: Funn av koksteinsrøys på Aurdal prestegard 190 43 100 år i same hytte. Gamle Valdresfoto 29 193 44 Harald Hvattum: l 814-minner i Valdres bygdene 207 45 Per Joachim Lund: Fjellet gir, og fjellet tar 231 46 Ola N. Døvre: Små glimt frå historia om Døvre skule 236 47 Ivar Aars: Stavkyrkjefrimerkje frå Valdres 237

Arsmeldingar 48 Valdres Historielag 238 49 Valdres Bygdebok 239 50 Vemevøla 240 51 Valdres Slektshistorielag 241 52 Sælshagane Gråtassforening 242 53 Vang Historielag 243 54 Vestre Slidre Historielag 244 55 øystre Slidre Historielag 245 56 Skrautvål Historielag 247 57 Aurdal Historielag 248 58 Etnedal Historielag 249 59 Sør-Aurdal Historielag 250

60 Valdreslitteratur 2012 251 61 Årbok for Valdres 2012. Skriftstyre. Illustrasjonar. 256