M HKA 2017 Jaarverslag Inhoud 3 M HKA Jaarverslag 2017 Inhoud 2.4 2.3 2.2 2.1 2 AFDELINGSNIEUWS 1 3.5 3.4 3.3 3.2 3.1 3 INLEIDING ABCD

Home , Instant Dreams, Maborosi

PUBLIEKSWERKING Kunstenaars Personeel Werkingskosten PRESENTATIE AFDELING ONDERSTEUNING Groei subsidies toelagen en (uitgavenOmzet versus inkomsten) SOCIAAL-ECONOMISCH VERSLAG 2.2.5 2.2.4 2.2.3 2.2.2 2.2.1 2.1.3 2.1.2 2.1.1 2.4.7 2.4.6 2.4.5 2.4.4 2.4.3 2.4.2 2.4.1 2.3.4 2.3.3 2.3.2 2.3.1 Programmering

Bibliotheek Perswerking Bemiddeling Publiekszorg

Content Management /DigitaleContent Management werking 2.2.4.7 2.2.4.6 2.2.4.5 2.2.4.4 2.2.4.3 2.2.4.2 2.2.4.1 Collectiebeheer 2.2.3.2 2.2.3.1 2.2.2.2 2.2.2.1 Vlaanderen KunstarchievenCKV –Centrum Onderzoek Museaal Zuid Cinema Productie-stagiaires in 2017 Raad van BestuurRaad Algemene en Vergadering Veiligheid welzijn en hetop werk CyclusM HKA infrastructuur Evaluatie M Gebouw Organisatie beleid en Financiën HR-beleid en Communicatie Marketing en 2.2.5.6 2.2.5.5 2.2.5.4 Tentoonstellingsapplicaties 2.2.5.3 2.2.5.2 2.2.5.1

Infrastructuur

Handbibliotheek Statistieken Objectregistratie Bruikleenverkeer Restauratie/conservatie

Panamarenkohuis in Biekorfstraat de VrielynckDe collectie conservering Preventieve Nieuwe aanwinsten 2017 Onderzoeks- documentatiecentrum en 2017 Multitouch &Video Wall Technische documentatie Webplatformen Ensembles.org –PanamarenkohuisHKA / – Green ProjectorsGreen Starttraject 58 16 8 4 VERWERVINGEN – BRUIKLENEN 2017 62 4.1 Aankopen 2017 4.2 Schenkingen 2017 4.3 Werken in bruikleen aan het M HKA 4.4 Bruiklenen 2017 4.4.1 Langdurige bruiklenen 4.4.2 Tijdelijke bruiklenen

5 BEZOEKERSAANTALLEN 2015-2016-2017 82

6 M HKA TENTOONSTELLINGEN 86 6.1 A Temporary Futures Institute 6.2 Joseph Beuys – Groeten van de Euraziaat

7 COLLECTIETENTOONSTELLINGEN 94 7.1 DE COLLECTIE 7.2 COLLECTIEGEBONDEN PRESENTATIES 7.2.1 Dringende Gesprekken: Antwerpen-Athens 7.2.2 Voor altijd onsterfelijk – Evgeny Antufiev 7.2.3 Ping Pong – Philippe Van Snick 7.3 ARCHIEFTENTOONSTELLINGEN 7.3.1 Golfoorlog 1991 – Jef Geys 7.3.2 Na m en – Jef Geys

8 IN SITU 102 8.1 ROMULUS – PETER WÄCHTLER 8.2 LIFEPATCH – Het verhaal van tijger en leeuw

9 LODGERS 106 9.1 HOTEL CHARLEROI 9.2 JUBILEE presenteert CAVEAT!!! 9.3 DROP CITY 9.4 Art Paper Editions

10 INBOX 114 10.1 Yutaka Sone – Travel 1987-88 10.2 Evgeny Granilshchikov – Munich, 2016 10.3 Greta M. (een collectief geschreven novella) – Geluids- en boekinstallatie 10.4 Ziekenhuisschool 2017 10.5 Els Vanden Meersch – Mastering the Curtains 10.6 Future Farmers: Seed Journey 10.7 Maen Florin – Sculptures 10.8 Bart Van Dijck – Khareji 10.9 Peter Wächtler – Untitled (Rat), 2013 10.10 Victoria Begalskaya – Aphrodite’s Girdle, 2014 10.11 Max Pinckers & Sam Weerdmeester – Controversy 10.12 Sarah De Zutter – Mens Machine (laureate Kunstbende) 10.13 Karel Verhoeven – A Maiden’s Prayer (De Alzheimer Code) 10.14 Labyrinth of Lines (1978) – Een video-environment van Stansfield/Hooykaas 10.15 Lise Duclaux – Observatoire des simples et des fous: anders is anders dan anders 10.16 Margriet Luyten – Levenswerk II – de kunstbemiddelaars 5 M HKA Jaarverslag 2017 Inhoud 11 12.4 SOLO CLUB 12.3 12.2 12.1 12 14.1 14 13.3 13.2 13.1 13 12.6 12.5 15 14.2

EVENEMENTEN

Tijdschriften

KUNSTWERK VAN IN DE MAAND HET M HKAFE ‘a due’. kunst Hedendaagse in Italië België en 1990 VISITE Herentals: Reflecties 2 E! MUSEUM EXTRA MUROS Flankerende publicatiesFlankerende BEMIDDELINGEVENEMENTEN Occasionele evenementen Structurele evenementen Superdemocratie Allan Sekula –Collective Sisyphys 13.2.6 13.2.5 13.2.4 13.2.3 13.2.2 13.2.1 13.1.3 13.1.2 13.1.1 Alberto Scodro 14.2.2 14.2.1 14.1.7 14.1.6 14.1.5 14.1.4 14.1.3 14.1.2 14.1.1 13.3.10 Stadsfestival Zuiderburen 13.3.9 13.3.8 13.3.7 13.3.6 13.3.5 13.3.4 13.3.3 13.3.2 13.3.1 13.2.7 PUBLICATIES ARTtube

AFTERALL E-flux Cultuurmarkt Heropeningsweekend UA PRINTS MUKA JONGBLOED! Contemporary Art After Allan Sekula Boekpresentatie ‘How to Gather’ Screening ‘Welcome Back, Matta-Clark’, Gordon Yuki Okumura Het Poëziebordeel goes Stranger Paradise than Boekpresentatie Koen Fillet: Trail The Conferentie ‘Disassembled Images’: PUBLIC POSTER PROGRAM II, MOREpublishers Talks Artist Art’s Birthday Otobon Nkanga LusterOtobon Lucre and to GatherHow Forked apologies Golfoorlog Geys 1991 –Jef Greetings from Eurasian the BEUYS (2017), BROODTHAERS (2018), BYARS Conversations: (2019) AthensUrgent –Antwerp in Antwerpen Kunstendag voor kinderen –13Museumnacht Schatten van Vlieg Verjaardag M HKA zorg Erfgoeddag –thema: Boekpresentatie Beeck Op de Hans

e Antwerp Art Weekend 2017 Weekend Art Antwerp

– Paul Devree, ‘Cime et t+erre’ – de senaatde der dingen e editie – Michael Van Abeele den – Joseph Beuys

– 2015 –

132 140 156 150 128 16 CINEMA ZUID 160 16.1 Filmhistories 16.2 Reeksen 16.3 Off-Stream 16.4 P/Re-Run 16.5 Matinees 16.6 Zazie op zondag 16.7 Extra @CZ 16.8 De zomer van Cinema Zuid 16.9 Het filmeducatief aanbod van Cinema Zuid 16.10 Bemiddelings- en Communicatieinstrumenten 16.11 Samenwerkingen 16.12 Persaandacht

17 EXTERNE WAARDERING 174 17.1 Vragen aan de instelling en medewerkers 17.2 Buitenlandse werkopdrachten 17.3 Bezoek aan toonaangevende kunstmanifestaties en tentoonstellingen in binnen- en buitenland 17.4 Opleidingen en leermogelijkheden binnen en buiten de instelling

18 ORGANOGRAM 182

19 SEMI-VASTE MEDEWERKERS M HKA 186 19.1 PWA-medewerkers 19.2 Jobstudenten 19.3 Artikel 60 19.4 Vrijwilligers

20 BEDRIJVENCLUB EN SPONSORWERVING 192 20.1 Activiteiten 20.2 Ledenaantal 20.3 Leden 20.4 Specifieke sponsoring 20.5 M HKArt Circle

21 NOCTURNES EN VERHUUR ACCOMMODATIE 200

22 VRIENDEN VAN HET M HKA 206

23 FOTOCREDITS 212 1 1 Inleiding 9 M HKA Jaarverslag 2017 1 Inleiding het onderzoek door ging naar te beginnen Om 2016 aangezet. waren stappen in die belangrijke met aantal een zijn musealiseringstraject in 2017In landde het M HKA Contouren voor een museum voor hedendaagse kunst hedendaagse voor museum een voor Contouren werden metdie 2014 neergelegd in onderzoek Dit Architecture/Anteagroup/Rebel. import.export handelsvennootschap Kunstmuseum Hedendaags Vlaams Toekomstig kochten op ticket een dat moment, en de ingang waarbijking aan bezoekers kon worden de kunsthalwer bereikt niet in die tijd ‘trage’ een duurtijd, van verwelkomende een van atmosfeer de gevoel zin –en museaal een in als zin –zowel technische bezoekersonthaal collectiepresentatie, in volwaardig een hoofdlijnen vaste een uit: drie kwamen Daar functies. aan gebouw kan niet het wat huidige in naar vraag opgepakte systematisch een was herinrichting werd het gesteld. vooruitzicht de in nieuwbouw oorsprong die De de van funding matched Toerisme met van Vlaanderen, Meesters-programma delen het van Vlaamse werken, Deze met mid gefinancierd derden publieke na aan uitschrijving. volgenskostprijs het open boek-principe, en de werken werden toegewezen VervoordtAxel teken- leverde gevraagd en organisatiecapaciteit aan waar Beiden werkten gratis, VervoordtAxel Tatsuro Miki. en Japanse architect topdesigner met samenwerking Belgisch in verbouwingswerken intense donderdagOp heropende feestelijk 27 april de na deuren het M HKA bereikt. 2017 werd Er in geen eindbeslissing en ontwikkelaars. eigenaars om het met gesprek en met het op de Zuiderpershuis te omliggende starten kende. Vanuit bouwrestricties sitetweede het minder werd kabinet gevraagd recent een gesprek in opteerde voorAntwerpen de eerste site, hoewel de worden, en tevens dat vertegenwoordiger een gerealiseerd de stad kan van mee zou op bepalen museum locatie volledig welke een de stad Antwerpen deelde voorzitter Wouter juni van Bestuur van de Ploey De Raad Op mee dat en siteboven: 2Zuidersluis/Hof site Beroep. 1M HKA/Zuiderpershuis van locatie zou worden afgerond. de keuze van finale na best pas dat die werd beslist waarvan de behoeftestudie Kunstmuseum Hedendaags Vlaams vanToekomstig een noden naar Infrastructurele onderzoek en TouchTime (Toon Verbergt). en Bruno Berckmoes en uitgevoerd Gatz, Consult door IDEA minister van op vraag hetvan M HKA Kunstmuseum Hedendaags Vlaams vanToekomstig een tuurnoden 2016 de endoor en Rebel, in 51N4E Hoe/wat/waar? M HKA-casus De in Vlaanderen. kunst hedendaagse voor Musea en het doorBouwmeester A, hierbij onderzoek Labo ontwerpend aansluitend ingang. de administratieve via voor groepen en onthaal een andere voorhal een met videoscherm interactief onder voor gemaakt, verbeteringen het werden onthaal ook technische ting Rond brengt. deze herinrich tot rust de setting doorbezoekers van de aard en stimuleert op die gecomprimeerde wijze belevingsomslag een tijdmachine vertegenwoordigd de collectie zijn. in Het die een opzet werkt als kunstenaars werken voor kleinere van er werd presentatiemogelijkheid een ontwikkeld gesteld.en nevencollecties De centraal werden gemaakt zichtbaar manier het werd van museum op aangename een onderzoeks- en reflectiedimensie Ook de zijnvoor vertrouwd niet met mensen die hedendaagse kunstmusea. ook gecreëerd, het te onthaal van museum nemen. Daardoor werd warm een Het meest opvallende gegeven ingang de was zet om de als bibliotheek en leeszaal vielen. de meteen tentoonstelling in dan beste sites opties de naar vier van als twee Uit kwamen de studie

concretiseerde van met Gatz, uitzondering meiwerd neergelegd in bij minister van voorafname een Cultuur, waren van de minister van

fundamentele Visienota, organisatiemodellen en infrastruc en organisatiemodellen Visienota, Componenten – Modellen –Scenario’s. –Modellen Componenten

beleidsvoorbereidende , toegewezen de tijdelijke aan Infrastructurele noden van een noden Infrastructurele de opdracht Vlaams van , in Studieopdracht voor voor Studieopdracht opdracht , in

studies

- - , -

Even belangrijk zijn de aanpassingen in de museumvleugels. De linkervleugel werd een gratis toegankelijke collectievleugel, met een gecomprimeerde vaste opstelling van middelgrote sleutelwerken en met twee tentoonstellingszalen voor tijdelijke collectiepresentaties. In de rechtervleugel werd een volledige infrastructuur gerealiseerd voor het geplande Centrum Kunstarchieven Vlaanderen, inbegrepen compactrekken, scanner en een bijzondere presentatieruimte voor documentaire archiefpresentaties.

Voor de opstart van dit door minister Gatz vanaf zijn aantreden voorop- gestelde centrum voor beeldende kunstarchieven werd verwacht dat het M HKA dit zou inschrijven in de decretaal voorziene nieuwe functie van ‘rollen’ waarbij erfgoedinstellingen ook veldbrede expertises kunnen opnemen. De urgentie van dit centrum werd in de loop van het jaar nogmaals bevestigd toen het in Brussel bewaarde archief van de visuele dichter Alain Arias-Misson werd gekocht door Yale University, signaal van het feit dat de Amerikaanse instellingen zoals MoMa, Getty en diverse universiteiten nu Europa uitkammen voor top-avant-garde-archieven en deze verwerven zoals ze twintig jaar geleden op topstukkenjacht waren. Als eerste opmaat naar dit centrum realiseerde het M HKA een white paper met externe begeleiding en met peterschap van het Letterenhuis en het Architectuurarchief Vlaanderen. Deze uitgewerkte discussienota, met daarin een hypothese over operationele resultaten, werd getoetst aan het veld.

Ondanks een eerdere beslissing van de raad van bestuur om de verlenging van de beheersovereenkomst enkel te aanvaarden onder voorbehoud van toekenning van bijkomende recurrente middelen voor het uitvoeren van de nieuwe beleidsacties, waarbij werd gerekend op het afkopen van afschrijvingen bij de overname van het eigenaarsonderhoud op het gebouw door FoCI – een beweging die uiteindelijk niet werd gerealiseerd – werd toch in februari het addendum bij de beheersovereenkomst van 2012 ondertekend waarbij het M HKA enkele bijkomende inhaalbewegingen op zich nam.

Op de algemene vergadering van 21 juni werden de statuten van de vzw aangepast zoals door de Vlaamse regering beslist, behoudens een punt waarvoor een tweederdemeerderheid vereist was. 21 juni was ook de laatste vergadering van de uittredende raad van bestuur onder voorzitterschap van Wouter De Ploey, met Koen T’Sijen als ondervoorzitter, en met Yolande Avontroodt, Frank Benijts, Hilde Daem, Chantal De Smet, Thérèse Legierse, Vivian Liska, Nadine Naeye, Jan Op de Beeck, Joachim Pohlmann, Rolf Quaghebeur, Jan Rombouts, Lex ter Braak, Mark Vanvaeck, Ivo Van Vaerenbergh en Toon Wassenberg. Het kaderdecreet Beter Bestuurlijk Beleid geeft de Vlaamse regering de verantwoordelijkheid van de aanstelling van de raad van bestuur van eigen instellingen, waarvan de aangestelde leden dan onafhankelijke bestuurders dienen aan te stellen. De algemene vergadering nam in juni op voorstel van de raad van bestuur volgende leden op in de algemene vergadering: op voordracht van de Vlaamse regering Herman De Bode, Joy Donné, Vera Drozdik, Annick Garmyn, Bart Haest, Liesbet Sommen, Axel Vandeputte en Ariane Van Dooren, en verder naast de leden van de uittredende raad van bestuur die ook in de nieuwe zetelen Yolande Avontroodt, Jan Rombouts en Toon Wassenberg, en conform de gewijzigde statuten ook de leden van de uittredende raad van bestuur die hiervoor interesse toonden: Nadine Naeye, Joachim Pohlmann, Rolf Quaghebeur en Mark Vanvaeck. Oud-voorzitter Ernest Van Buynder kreeg als blijk van zijn jarenlange inzet de titel van ere-voorzitter van het M HKA. 11 M HKA Jaarverslag 2017 1 Inleiding Vlaanderen Kunstarchieven opSchauvliege. het Het vooral in zette Centrum met minister gehonoreerde 2011 de niet aan lijnen in overeenkwam vraag grote in die vraag een de werking, huidige van 10% voor optimalisering dan voor minder van stelde groeivraag beperkte relatief een Het M HKA of het niveau aankoopbudget. te beperkte argumenteren naal op internatio en vondwas, ontwikkelingsvisie geen plaats om de strategische er tot die nu Het verloor visitatiecommissie met internationale een de werking rol landelijke dienstverlenende en voor beleidsplan een het voor bekomen werkingssubsidie een van en landelijk niveau), musea op van regionaal de werking op van de evaluatie werkingssubsidie voor het bekomen een te vullen van de in diende formulieren daarom M HKA echter voorzien. was Het Er nog geen procedure hiervoor Erfgoedinstelling. Cultureel als ronde deze die decretale inging instelling de enige het M HKA was is, nog de buitendienst een administratie van hetaangezien KMSKA positie; merkwaardige een te meer eens in daardoor kwam Het M HKA Erfgoedinstelling. Cultureel als geoormerkt het reeds decreet in maatregel werden overgangs per en het KMSKA, het Gemeenschap, M HKA Vlaamse de van gelijkgesteld excellentieniveau. een staat, eigen De aan instellingen centraal horizon waarbij de internationale Erfgoedinstellingen, Cultureel ingevoerd: werdgekeurd, nieuwe een categorie bij de erfgoedinstellingen 2017 dat op werd erfgoeddecreet 27 goed februari het nieuweIn cultureel ervan. en de financiering complexe projectstructuren opzetten van het op topniveau transparant over inzake expertises beschikt auteurs- en successierechten, Mattelaer en Katrien tot instellingen, openbare met materies, meer bepaald betrekking juridische inzake uitgebreide kennis over een Swennen beschikt Frederik met band het M HKA. structurele een hebben bovendien interesse in instellingen Deze nieuwe een instelling. van bij maken de dienen zal uitbouw bij kan de het keuzes die M HKA ervaring hebben het ze uit en die niets opgebouwd. het zijngroter M HKA Hun dan die het hoofd aan instellingen van en staan kunstwereld de internationale in op topniveau ervaring en cultureel-inhoudelijke over artistiek- beschikken konden het groeitraject in versterken. EugeneM HKA Tan en Vasif Kortun op hoog niveau de die voor expertises te stellen met elk bestuurders kandidaat-onafhankelijke de vier algemeneom vergadering aan op het het en van jaar besliste eind de instelling van de groei van functie in doordachte een keuze maakte bestuur nieuwe De raad van het gebouwtraject. het 2019-2023 van beleidsplan meteen geconfronteerd met de afronding en met september werd in Wassenberg leden. bestuur vernieuwde Deze raad van als Rombouts, Jan en Liesbet Toon Sommen Garmyn, zitter, Joy Donné, Annick en Yolande samengesteldenieuw bestuur raad van Avontroodt ondervoor als voorzitter voor Bode voor De als de Herman droeg Regering Vlaamse De door passagepunt wordenlogisch bij bredere bijvoorbeeld bezoeken, rondleidingen en een verder hierop inzetten wil delen. toegankelijke Het M HKA gratis door het voor bezoekers succesvolle een van publiek de naar uitbreiding het met 150.000 recordpubliek. een bezoekers bereikte te deels verklaren Dit is sluitingsperiode een ook neer. succesvolle een werking Ondanks M HKA het zette en trajecten, beleidsmatige Naast deze bewogen institutionele vergelijkbare het functie van qua met de 27 VTE vergelijking in weinig 8VTE, van werking op de ‘eigen met werkingsaanvraag’, het op oog een erfgoedonthaalfunctie, voor euro de en 145.000 op de ‘rolaanvraag’ vraagt euro het 450.000 waarvoor

stadsgidsen.

Letterenhuis.

voor de functies van een collectiebeherende organisatie van collectiebeherende een functies de voor (voor Vlaanderen). Kunstarchieven het Centrum governance het van een een (gericht - - - - Het M HKA heeft ook een steeds meer diverse waaier van bezoekers dan enkel de bezoekers van het museum of Cinema Zuid, de filmmuseale werking van het M HKA. Om te beginnen zijn er de extra muros-tentoonstellingen waarmee het museum de ontbrekende collectietooncapaciteit deels compenseert. Hiervoor was 2017 een hoogtepunt, met de afronding van de prestigieuze tentoonstelling Urgent Conversations waarmee het M HKA in een collectiedia- loog het Grieks nationaal museum voor hedendaagse kunst EMST in Athene opende, vooraleer EMST vervolgens de locatie zou worden van Documenta. Het M HKA zette ook de reeks Visites, ditmaal in Herentals, waarmee het aan gemotiveerde actoren overal in Vlaanderen de mogelijkheid geeft van een door het M HKA ondersteunde collectietentoonstelling. Als klap op de vuur- pijl kwam er in de tweede helft van het jaar SUPERDEMOCRATIE – De Senaat der Dingen waarbij het M HKA, in partnership met BPS22 uit Charleroi en BOZAR, de Senaat in Brussel bespeelde.

Ook de programmering in eigen huis vervelde naar steeds meer diversiteit. Ze werd herijkt door de herinrichting. Aan de ene kant zijn er telkens twee collectiegerelateerde eenzaalstentoonstellingen, met in 2017 onder meer een verderzetting in Antwerpen van de dialoog met Athene en een bijzondere presentatie van Philippe Van Snick, die zelfs vermeld werd bij de argumentatie voor de toekenning van de beeldende kunstprijs. Aan de andere kant zijn er de IN SITU-tentoonstellingen in de puntzaal – projecttentoonstellingen met mid careerkunstenaars – en de nieuwe archiefpresentatieruimte, die werd ingespeeld door Jef Geys, een mooi laatste engagement met deze kunstenaar die begin 2018 overleed. De archiefpresentaties sluiten aan bij de omslag naar een werking met wat in het in de loop van 2018 verschijnend boek van de museumconfederatie L’Internationale – waarvan M HKA deel uitmaakt – constituencies wordt genoemd; niet alleen het museum, maar ook diverse stakeholders maken mee de programmering. Dit is extreem het geval bij de twee programmalijnen in de bovenzalen van het museum. In LODGERS worden grass roots-organisaties te gast gevraagd, in INBOX worden presentaties gemaakt die aansluiten bij het profiel van het M HKA, maar waarbij het initiatief bij derden ligt. Hetzelfde gebeurt in de steeds verder uitgroeiende evenementiële werking, waar het M HKA platform is voor allerhande kleine activiteiten, en waarbij het ook voor de grote zoals Art’s Birthday samenwerkt met externe partijen.

Het M HKA blijft verder de grote museale tentoonstellingen organiseren waarmee het een breed publiek zoekt voor belangrijke referentiepunten die niet meteen laaghangend fruit zijn. Het blijft er daarbij naar streven het kwaliteitsniveau te verhogen. In 2017 gebeurde dat op de twee extreme polen. Het M HKA blijft ontwikkelingsgerichte groepstentoonstellingen maken. Dat deed het op een radicale manier met Een Tijdelijk Toekomsteninstituut dat onderzoekers naar de toekomst engageerde naast kunstenaars, en waarbij ook een wereldcongres van deze onderzoekers deel uitmaakte van het project. Aan het ander eind van het spectrum realiseerde het M HKA met het alom geprezen Joseph Beuys – Groeten van de Euraziaat na de Filliou-tentoonstelling die begin 2017 eindigde, opnieuw een onderzoeksmatig zwaar onderbouwde tentoonstelling die men een retrospectieve kan noemen, zij het dat in het M HKA altijd de hedendaagse relevantie van het oeuvre, de uitdaging blijft, en dat de lokale verankering van deze internationale referentiefiguren centraal blijft staan.

Publieksevenementen zijn niet de enige output van het M HKA, dat onder meer mede-uitgever is van het internationale kunsttijdschrift Afterall dat publicaties realiseert die vaak in samenwerking met buitenlandse uitgevers worden gerealiseerd, en ook broadcast kwaliteitsvideo’s maakt, die deels op het videoplatform ARTtube worden onsloten. De onderzoeksgerichtheid komt op diverse wijzen tot uiting, niet alleen door de gestage voorbereiding van de 13 M HKA Jaarverslag 2017 1 Inleiding voor verdere nog er veel is verbeteringstrajecten ruimte maar geoptimaliseerd, wordt en de geleidelijk projectwerking op kruissnelheid is managementteam en nieuwe een Europese L’Internationale-aanvraag, te behappen.of Het Art’ het van EU-project ‘The rapportering Uses met financiële ook de afronding onder beleidsbewegingen meer de met Vlaamse naast veranderingsprocessen, en dergelijke het om van meerwerk de enorme in uitdagingen wissels ondersteunendeDe problematische personeels slaagde dienst er ondanks te ontwikkelen. basisaanpak gestandaardiseerde voorheen. Dat meer een stond betreft toe zelf om ook wat publiekswerking dan helderder veranderde gestructureerd door programmering, de ingrijpend –moest maken en bemiddeling tot over perswerking onthaalteam marketing en het verdere de balie –van geledingen haar al in dedie publiekswerking aanpassing de de Dit deel ingrijpende stad. was van en aan van bezoekers zeer een jong bewonersdeels de van veel publiek en bredere –naar insteek kunstenaars, te verbreden het museumbezoekers, traditionele van kernpubliek van gemikt ook de nieuwe mogelijkheid Het om wordt kreeg de waarop bezoekers kluif. communicatie dankbare een de publieksgerichte werking samenhangend en daarmee het van gelijkvloers had met de herinrichting Publiekswerking werd het hele het gevat. museum M HKA in Door de dynamiek grote (Benprijzen Vautier, ver onder marktwaarde Kadan). Nikita door V-A-C kunst), Russsische Foundation aan van door en deels aankopen en de aankopen Katambayi, Jean Kakhidze, Tordoir, Narcisse Snick, Alevtina Van (bijvoorbeeld Philippe grotendeels door van schenkingen gerealiseerd, werdencollectiebeleidsplan verder mogelijk zo goed met het budget beperkte het in aanwervingsprioriteiten De eigen presentaties en bruiklenen. zigingen, nu object per standplaatswij is uitgebreid van met registratie basisregistratie kernwerken worden uitgevoerd Er restauraties FoCI. aan punctueel en de de van steun mogelijk het dankzij te beter maken, museum beheersbaar in om het bredere een klimaat deel beweging van preventieve conservering, door personeelsgebrek.de werd startblokken Er wel bijkomend op ingezet de de haven geplande in verdere –maar containers uit stappen amper raken en er zijn geen werken geïnventariseerd is meer– de opgeslagen collectie in gebracht op behoorlijker een op vlakken minimum diverse weliswaar is Deze vraagt. versterking prioritair legislaturen twee al het M HKA waarvoor king, het de blijft van museum collectiewer de deel werking van Het meest precaire content. van borging en voor formulering stimulering als zijnvan projecten, het die gebruikt begeleiding webplatformen ambitieuzere als steeds maken gaan daarnaast verder Het doorzetten. is Sekula het FWO-project rond de ensembles Allan blijft Het M HKA Vlaanderen. Kunstarchieven het van Centrum oprichting toekomsthorizon de volgende de die positieve ook de los jaren, bredere van uitdagingen

art professionals professionals art

stelt. M HKA het van geval –in en kunstliefhebbers

- - - -

2 2 Afdelingsnieuws 17 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws toegankelijk. zijn gratis wisselende, (zie 7.1). hoofdstuk voor ingezet worden voortaan ruimtes aanpalende De zowel het baanbrekers van museum, hedendaagse helden historische naars als referentiekunste en internationale toont nationale aan keur een basiscollectie 2.1 ook een dan ofte op varen het verleden M HKA 2017 te teren. In realiseerde waterenEen ‘goed’ wordt museum rustige door men in echter alleen niet publiek zowel aficionado’s van overtuigde geïnteresseerde leken als aantrekken. bijzondere gevarieerd een die activiteiten en collectiepresentaties diverse tentoonstellingen, samengesteld unieke uit en programma verrassend veelzijdig een M HKA –verzorgt 30 jaar Keer meer dan op al keer –en ondertussen Programmering 2.1.1 (zie 6.1) hoofdstuk professionele als werden futuristen zowel kunstenaars dezegens vloer. de groepstentoonstelling In gecontinueerd:formats twee werdenNaast deze nieuwe op bestaande aanpak de eerste verdieping reeds 150.000 mocht 2017 het en april in bijna museum februari tussen sluitingsperiode een werd Ondanks gesmaakt! ’t wie de M HKA benijdt, nieuwevan koers van tot En, spijt boek- voor ideaal zich events intiemere als of filmvoorstellingen. de film. van geschiedenis dede ‘Vrielynck-collectie’, subverzameling, beeld een geven de die (voor) van objecten en door en apparaten aantal een werken uit de uit M HKA-collectie zijn de kleinere door boeken en geflankeerd bibliotheek waar selectie een zaal lees omgetoverdgrond met unieke een tot verwelkomende een onthaalruimte (zie 7.4). but last hoofdstuk not En, werd least, het de deel begane centrale van benut wordt voortaan die voorpresentatieruimte Daarbij ook hoort een Vlaanderen. Kunstarchieven voor het Centrum gerealiseerd werken van opstelling uit de collectie semi-permanente een aan bezoek terecht het voorvan gelijkvloers gratis een het linkerdeel de in bezoekers 2017 op 27 kunnen de april heropening Sinds getoond (zie 7.1). hoofdstuk ten slotte wordt voor ensemble een Fluxus-werken collectie de uit permanente het de voor leven. toegang groep in en In activiteiten bezoeken in lingsformats nieuwe tentoonstel renovatie innovatieve Deze aantal een riep gelijkvloers. het van leidde verbouwing indeling tot nieuwe een ruimtelijke grootschalige Een met programma. breedpublieksmuseum een museaal een naar werking’ ‘kunsthal een verlegde van activiteiten haar omslag.radicale instelling De over de vloer. Westen’ bezoekers 50.000 dan bracht op te minder heffen. expo Deze niet wist met ‘het met ‘het Oosten’ ontwikkelde en tegenstellingen verbinding die visie ‘Eurazië’, het onderzocht van begrip expo raties. De een hoe Beuys’ gebruik zijn relevantie grote voor vorige eeuw van en van en die 70 de nieuwe gene de 60 jaren in de naoorlogse Antwerpen avant-garde in waren actief o.m. die 2019) 2018, in Broodthaers Marcel in Byars uit Lee sleutelfiguren aan gewijd (zie (James 6.2). hoofdstuk drieluik een de eerste van is tentoonstelling Deze toekomstconferentie. internationale meerdaagse een kers open, de taart, tijdelijke presentaties, workshops door rijk een publieksprogramma, flankeerd werd ook gesteld, de vraag museale werd presentatievorm ge in waarin expo, samengebracht Deze te toetsen. en toekomststudies op kunst- om hun visies de de rechterkant benedenverdieping van Aan werd infrastructuur een PRESENTATIE Tweede de was expo rij in oproept, huiskamergevoel een leent die ruimte, centrale warme Deze

bezoekers

collectiegerelateerde

verwelkomen. grote Joseph Beuys – Groeten van Euraziaat de –Groeten Beuys Joseph

exposities

tentoonstellingen het en tot van museum dit 2020. Deze Een Tijdelijk Toekomsteninstituut Een (zie 7.2-3). hoofdstuk Ook deze Archieftentoonstellingen

bezetten

achtereenvol

- - -

- -

In de punt- en aangrenzende zaal, gesitueerd uiterst rechts op de benedenverdieping, werd de reeks IN SITU verdergezet. Deze middelgrote tentoonstellingen waarbij productie van nieuw werk en experimentele presentatie door jonge en midcareer kunstenaars vooropstaat, kwam eerst Peter Wächtler aan bod met de expo ROMULUS (zie hoofdstuk 8.1) gevolgd door Het verhaal van tijger en leeuw van LIFEPATCH (zie hoofdstuk 8.2).

Op de zesde verdieping werd het LODGERS-programma verder uitgewerkt. Hiervoor worden organisaties, verenigingen en/of initiatiefnemers uit de Benelux-Rijlandregio, die zich richten op artistieke producties maar niet over een eigen tentoonstellingsruimte beschikken, uitgenodigd. In samenwerking met AIR-Antwerpen werden vier organisaties geïnviteerd om elk gedurende drie maanden hun praktijk te toetsen aan een publiek en ermee in interactie te gaan. Dit resulteerde in zeer diverse activiteiten gaande van expo’s, workshops en boekvoorstellingen tot voordrachten en performances. In 2017 waren de gasten achtereenvolgens Hotel Charleroi (zie hoofdstuk 9.1), Jubilee (zie hoofdstuk 9.2), DROP CITY (zie hoofdstuk 9.3) en Art Paper Editions (zie hoofdstuk 9.4).

Net als het LODGERS-format is ook het INBOX-concept (zie hoofdstuk 10.1-16) op de 5de verdieping gratis toegankelijk. De INBOX-ruimte reserveren wij voor verrassende mini-expo’s. Eénmalig of in reeks en met een duur van minimaal één tot maximaal drie weken. Aan deze kleine presentaties zijn al of niet reflectieve momenten gekoppeld: performances, concerten, debatten, kunstenaarsgesprekken, boeken multipelpresentaties zorgden voor een verfrissende dynamiek. Met deze bescheiden presentaties, zestien in 2017, spelen we kort op de bal en spreken we ook nieuwe bezoekers aan. Ze stimuleren bovendien tot creatie van nieuwe netwerken met externe partners, ook buiten het domein van de beeldende kunsten. De INBOX-activiteiten leidden ook vaak tot schenkingen, edities van boeken, affiches, multipels en uitnodigingen door externe partners en genereren extra persaandacht. Een format dus met minimale inzet en maximale uitstraling.

Onder de noemer Kunstwerk van de Maand (zie hoofdstuk 11) werd in het M HKAFE in de loop van 2017 – met een 2-wekelijkse wissel – telkens een andere print getoond uit de 45-delige reeks posters ‘The Best Couples in the World (Like Salt and Pepper)’ van kunstenares Nel Aerts.

Het M HKA is ook al lang EXTRA MUROS actief (zie hoofdstuk 12.1-6). Hierbij wordt zowel de collectie van M HKA als de expertise van het M HKA-team buiten de muren van het museum, in binnen- en buitenland, ingezet. Paradepaardje in 2017 was ongetwijfeld de confrontatie van werken uit de M HKA-collectie met werken uit de collectie van BPS22 in Charleroi. Deze vond – onder de titel SUPERDEMOCRATIE – De Senaat der Dingen (zie hoofdstuk 12.6) – plaats in de Belgische Senaat en bracht 3.000 bezoekers op de been naar de zalen van de Senaat die uitzonderlijk opengesteld werden voor het publiek.

De structurele evenementen (zie hoofdstuk 13.1.1-3) startten op 17 januari 2017 met het heerlijk anarchistische Art’s Birthday (zie hoofdstuk 13.1.1) en gedurende een jaar werd de ‘Scheldegevel’ van het M HKA bekleed met een werk van Gerard Herman. Ook de reeks Artist Talks (zie hoofdstuk 13.1.3) werd succesvol verdergezet. In samenwerking met een aantal Antwerpse galeries vonden op donderdagavonden in het auditorium en in de zalen van Cinema Zuid, 10 kunstenaarsgesprekken plaats, telkens gemodereerd door Johan Pas.

Daarnaast werden nog tal van occasionele evenementen (zie hoofdstuk 13.2.1-7), momenten van artistieke creatie of van reflectie, ingelast. Deze werden zowel geïnitieerd door de afdeling Presentatie (zie hoofdstuk 13.2.1-7) als door de collega’s van Bemiddeling (zie hoofdstuk 13.3). Het gaat zowel om performances als filmpremières, boekpresentaties, workshops, mini-expo’s, symposia, debatten, enz. 19 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws de ons mogelijkheidrenovatie en om gaf het op de van gelijkvloers 2 doorlopen. programma om de te maken de verdieping transformeren. volledig muren van gebruik kon sluiting de Lee lange van Alexander Institute’. kunstenaar De Futures op te bijna bouwen tentoonstelling een, ping ‘A experimentele, Temporary fijne, presentaties. de wisselende 6 Op kleine, de 5 Op en met april. eind de 2 verbeteringswerken aan gevolgd verdieping door en renovatie de grondige een gelijkvloerse van 2 op de tentoonstelling Filliou de Robert van Het begon met de afbraak collectietentoonstellingen. en met wisselende het permanente van gelijkvloers door herinrichting tentoonstellingsconcepten qua jaar vooral 2017 zeer een druk was Productie 2.1.2 van verwachtingen met spraakmakende een hoopvolde kijken teller wij werd 2018 schitterend ingeluid dat al naar uit en vol positieve energie. Met van bijna dynamiek 150.000 op bezoekers van vernieuwing, Eén van Samengevat: 2017 kanteljaar voor een was M HKA. activiteiten en tentoonstellingen aan geproduceerd, gelinkt 3videofilms door M HKA Tot slot werden voor het videoplatform collectieve nummers. de twee publicatie van in 2017 co-uitgever werd in is, ook gecontinueerd en resulteerde M HKA waarvan Het uitverkochteindigde, was. Eurasian the from – Greetings Beuys Joseph met het dubbelboek hoogstandjeeen gerealiseerd (Nederlands en Engels) (2017), (2018), Byars (2019) Broodthaers om de tentoonstellingen publicatie gerealiseerd Engelstalige een muros-tentoonstelling bij de extra gepubliceerd boek en Nederlandstalig een Zo werd Engels- Grieks-, een o.m. co-productie met of andere partners. in 14) op eigenhoofdstuk initiatief ook behoorlijk een aantal M HKA 2017In realiseerde voorbereiding fijn extra om maar te Het doen. vraagt uitdaging, een altijd de project werd keer dit gebracht Herentals. Het fijne in ‘VISITE’ een ‘Joseph nu –omdat we verleden ons plaatsvindt aankijken. steeds dat toekomsten iets achter van als ons Polynesischetraditionele begrip Lee de

januari, in op het gelijkvloers verdieping en de collectietentoonstellingen

Brussel. in Senaat verder doorlopen fijne en leverttelkens presentaties op.

engagement het voor –en naar deze medium tentoonstelling als koos schilderen en overdonderend een andere tentoonstelling totaal succes. James ploeg muros presentaties zijnDergelijke voor extra technische onze ‘Superdemocratie der Senaat –De Dingen’ werd opgebouwd in Muros Extra de tentoonstelling van oktober opening 2017 er dan was Begin bleef op het ook gelijkvloers de puntzaal in programma SITU Het IN 2 van sluiting lange vrij Deze gesloten waren museumzalen Deze voor tot het publiek 22 januari van Tijdelijke

Eurasian’. the from ander concept,Beuys: Een totaal Greetings

Lee zowel

Byars. De Perfecte Kus Perfecte De Byars.

koesteren

met tentoonstellingen in M het HKA Engelstalige AMVK-retrospectieve

van de

INBOX welverdieping liep door met verschillende als de

Bloedrood/Sanguine. Luc Tuymans on Baroque Luc Tuymans on Bloedrood/Sanguine.

verdieping. in Cinema . Urgent conversations: Athens-Antwerp

voorverdiepingen nodig was de grondige te kondigen aan en te situeren en internationale , dat nog voor de tentoonstelling Zuid, de we ook nog hoge en waarin

verdieping bleef het LODGERS het ARTtube filmhuis

kunsttijdschrift publicaties (zie 15) hoofdstuk van (zie het Beuys

de museum. verdie

Afterall , en

- en creativiteit om even weg te gaan van de ‘dagelijkse’ museumomgeving. Het verwerft nieuw inzichten en contacten.

Al deze verschillende concepten vragen telkens een andere manier van aanpak en organisatie, van communiceren en overleg; het vergt een grote flexibiliteit en diplomatie van de productieleiding en de technische werfleiding. Onze technici hebben ondertussen ook meer verantwoordelijkheid en inbreng in de kleinere projecten zoals: INBOX, IN SITU, en LODGERS. De werfleiding hiervan wordt telkens aan één van hen toegewezen. Dit geeft meer persoonlijke voldoening en ook meer verantwoordelijkheid en betrokkenheid. Het geeft een blijk van waardering voor hun capaciteiten.

Sinds een 6-tal jaar stelt de productiecel op regelmatige basis stagiaires te werk bij de voorbereidingen en uitvoeringen van de ‘grote tentoonstellingen’. Deze stagiaires komen overwegend uit het buitenland. Als museum vinden wij het belangrijk om studenten de mogelijkheid te geven om praktische ervaring op te doen op de werkvloer. En wij kijken erop toe dat ze het maximale uit deze stage kunnen halen. Om deze reden worden ze ook zeer nauw bij de werking betrokken en geven we ze relatief veel verantwoordelijkheid. Hierdoor leren de stagiaires om verantwoordelijkheid te nemen, zelfstandig te werken, en leren ze het belang van accuraat te werken. Er wordt zeer sterk de nadruk gelegd op opvolging, elke dag opnieuw, zelfs van de kleinste taken. Onze ervaring leert dat de stagiairs doorgaans zeer tevreden hun stage beëindigen en merken dat ze veel praktische ervaring hebben opgedaan. Het belangrijkste is dat ze hun stage eindigen met een positief gevoel, zowel over het leerproces, als over het M HKA als instelling, en dat ze er op een positieve manier op terugblikken en er positief over praten. Het zijn onze ambassadeurs in het internationale kunstenveld.

Stagiaires afdeling presentatie / Productie Argyro Makri (06.05.1993), Athene, Griekenland Stageperiode: december 2016 — eind februari 2017 Argyro deed ervaring op bij de productie van de afbraak van de tentoonstelling Robert Filliou, de productie van de ‘Future show’ en ‘IN SITU’ tentoonstellingen.

Aris Valachis (07.10.1989), Turijn, Italië Stageperiode: 15 juli — 15 oktober 2017 Aris werd ingezet voor de productie van de tentoonstelling ‘Joseph Beuys’.

Giulia Penone(29.12.1993), Turijn, Italië Stageperiode: 15 juli — 15 oktober 2017 Giulia liep stage tijdens de productie van de tentoonstelling ‘Joseph Beuys’.

Maria Adelaide Rossi, (01.03.1991) Parma, Italië Stageperiode: 9 oktober 2017 – 26 januari 2018 Maria liep stage tijdens de productie van de tentoonstellingen ‘LODGERS’, ‘In SITU’.

Stagiaires krijgen o.a. de volgende taken toegewezen: opzoeken van informatie over kunstenaars en kunstwerken, opvragen van offertes, opstellen van planningen, verslagen maken van projectvergaderingen, regelen van vervoer en accommodatie, ontvangst van kunstenaars, enz. 21 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws pianobegeleiding. Nasch voorzien live van Hilde o.a. worden door films de en Sint Lucas UA, Hogeschool. Stille het KASK en wordt juni samengesteld nauweacademiejaar met in in samenwerking loopt devertoond reeks Deze tot format ‘Filmhistories’. in het het van einde volgorde hetlogische september nieuwe academiejaar in filmklassiekers vanaf en donderdag worden dinsdag chrono publiek Op formats. ingeburgerde in de bij middels het werking 2017In continueerde Zuid de reguliere Cinema Zuid Cinema 2.1.3 voor wat de en broers zussen. grotere al start zaal de anderevergezeld op hun ouders moment in hetzelfde van terwijl film een voor de allerkleinsten we film een programmeren de ene In zaal vertoningen. weken parallelle de zijn zalen Om drie er met twee op onze ‘Zazie Zondag’ in ingeleid. worden en laagdrempelig inzichtelijk stellingen of recent een of acteur overlijden. actrice namiddagvoor Deze populaire een van verjaardag een zoals wordt aanleiding een gezocht voor naar de matinees voor wat ‘Reeksen’ onze en breed een veelal ouder in publiek. Netfilms als we kwaliteitsvolle programmeren Hierin woonde Matinee-voorstellingen. bijge en druk Zuid de populaire Cinema serveert donderdagnamiddag Op aventures de RabbiLes Jacob. VanderstraetenMargot bij U-Turn respectievelijk gaven e.a. inleiding een en werd boek gepresenteerdwiens Vekeman, O.a. op Christophe de Boekenbeurs. werden die geselecteerd en ingeleid door auteurs CZ films programmeerde en het bv. afgelopen In was jaar partner een Boek.be partners. met externe samen werkt CZ Ook met hier regelmaat te programmeren. thema één of rond regisseur één van wordt films gezocht om reeks een aanleiding een en zondag naar steeds loopt vrijdag Op de format ‘Reeksen’ waarin Luc Pien. gesprek met in de filmmaker de film it be’: voorafgaand aan Polspoel peace ‘Whose ging Gui will van vertoning de was Eenscreening’ ander voorbeeld ‘special een van de massamedia. over in beeldtaal interviewde Aarsman Hans fotograaf/kunstenaar/columnist Nederland de de gekende Leeuw in Rick OPEN OGEN waarin voorstelling deze voorbeeld Een format. goed binnen depassen was avondvullende screenings ‘best een ook special off’. Maar en programmeerde Festival ANIMA Zuidbijzondere bv. Zowerkt Cinema e.a. met samen documentaires het animatiefilms, video, Trash, experimentele als met genres programmering ‘Off-stream’ format op is woensdag.Een tweede Het gaat om wat een hybride door een lessen hem voorafgaand aan gekozen film. ter Tweewekelijks zake. Wouter presenteert docent het RITS zijn Hessels aan Zed/Leuven. en Cinema Buda/Kortrijk Cinema/Gent, met KASK samenwerking andere vertoners als gecontinueerd jaar werd dit in ook in programmeerden filmpareltjes uitgebrachte we afgeleideDe niet format ‘Please Release Me’ waarin zijn Blue van speelfilmdebuut de Silence. exclusieveBulent Ozturk screening bioscoop Zopresenteerde te zien waren. andere Antwerpse bv. regisseur geen enkele in die met films 2017 ingevuld In werd deze format meermaals prenten of recentarthouse uitgebrachte te kortlopende speelfilms. maar de format voorbehouden is die Re-run voor is Indie-films, zogenaamde Zuid voor Cinema snoep en zorgt en geschenkjes. voorstellingen de twee van één tijdens/voorafgaand ook hun verjaardag aan kinderen vieren Met regelmaat ingeleid door deze uit specialist een reeks wordenMet regelmaat films

- -

In de zomermaanden is er steevast een ‘light’ programmatie met een iets minder frequent ritme (van woens- tot zaterdag) en vooral ook met een zomerse insteek en invulling. Naar goede jaarlijkse gewoonte programmeren we rond Jazz Middelheim een reeks films onder de noemer ‘JAZZ@TheMovies’. Voor de jongere garde werd opnieuw SOND/Track gepresenteerd: een reeks bijzondere films over hedendaagse muziek.

Ook in de zomermaanden ontvangen we onze collega’s van CINEA die opnieuw een intensief Zomerfilmcollege samenstelden en waarvan de avond- voorstellingen toegankelijk zijn voor het publiek van Cinema Zuid.

Aanvullend bij de dagelijkse reguliere programmering werkt Cinema Zuid ook evenementen uit met andere culturele actoren als deSingel, deBuren, de Vlaamse Opera, Toneelhuis e.a. Zo gaf CZ naar aanleiding van een colloquium in het KMSKA georganiseerd door deBuren een filmvoorstelling van CONDUCTING BOIJMANS in aanwezigheid van Sjarel Ex.

Een ander voorbeeld was CAMEO i.s.m. OOGST Magazine waarin telkens drie prominente kunstenaars, auteurs of filmmakers hun lievelingsfilm konden voorstellen en het aanwezige publiek de avond zèlf bepaalde welke van die drie films er vertoond zou worden.

Vanzelfsprekend werkt Cinema Zuid ook evenementen en special screenings uit met het M HKA. Dit kunnen parallelle voorstellingen zijn in het kader van een tentoonstelling maar ook specifieke M HKA events zoals Artist Talks met Michael Borremans, Anouk Declercq, Luc Tuymans e.a.

Rond de uitgave van ‘How to Gather’, de catalogus van de Biënnale van Moskou, werd een avondvullende voorstelling gecreëerd met tal van binnen- en buitenlandse sprekers en kunstenaarsfilms.

En ook in het afgelopen jaar participeerde CZ mee aan het immens populaire MUSEUMNACHT. In het eerste weekend van augustus werd in loop ‘The Pure Necessity’ vertoond. Deze bewerking/adaptatie van David Claerbout werd door honderden bezoekers zeer gesmaakt.

2.2 ABCD

2.2.1 Museaal onderzoek In 2016 stelde M HKA een reflectienota Museaal Onderzoek op om tot een onderzoeksplan te komen. Deze visienota brengt diverse onderzoeksperspec- tieven waarmee museaal onderzoek zich kan verbinden in kaart en tracht een antwoord te formuleren op de vraag naar een eigen bepaling van museaal onderzoek, dat – sterk gekenmerkt door een inter- en transdiciplinaire aanpak – best met ‘forensisch onderzoek’ vergeleken kan worden. Ook worden in de nota enkele eigenschappen omschreven die algemeen gelden voor dit museaal onderzoek en hoe M HKA deze in zijn museumwerking operationaliseert.

Sinds 2002 vormde M HKA een systematische praktijk van onderzoek en beeldvorming van zijn collectie, die voorlopig zou worden afgerond in 2013 met het tweede collectieoverzichtsboek ‘Het Karakter van een Collectie’. Parallel hieraan ontwikkelde M HKA een historiografische visie, met centraal de vraag naar de internationale naoorlogse avant-garde, en een contextuele onderzoekspraktijk. Beide praktijken worden momenteel in belangrijke mate verdergezet op het samenwerkingsplatform van de Europese museumconfederatie L’Internationale. 23 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws 2019. vanaf starten veldondersteuning een waardoor kan decreet worden beleidsplan een jaar dit bij eind ingediend hetzal nieuwe erfgoed en depot de zomer 2017, in van archiefinfrastructuur een van Na de realisatie werd getoetst. het actoren brede een beeldende van in waaier aan kunstveld raisonné catalogue vormen voor zal het die nieuwe een uitgangspunt online ontwikkeld databank er uitvoerige een is bewaring Naast fysieke een fotografie en beschrijving. digitalisering, voor inventarisatie, opgestart traject 2016 parallel een in er vanuit het is M HKA Daarnaast het ensemble M HKA. in Sekula het Allan Vanprof. Hilde Gelder en de Universiteit doctoraten met Leuven, twee rond van op initiatief of 2015 project het ambitieuze dat startte in Carels, Edwin van rond voor 2008 animatie het in doctoraat de kunsten in metdie KASK zoals onderzoekssamenwerkingen meerjarige in ook uitdrukking Het vindt beheert. tevens het en archief huis het M HKA wie van en ook Panamarenko, Durham met Jimmie zoals kunstenaars met de sommige dieptewerking in ook de maar presentatiewerking, in alleen onderzoekgerichtheidDe niet blijkt een het M HKA schreef expert extern Steen als Iris om peter te wordenen het opzet. dit Letterenhuis, met van Samen hen en met Architectuurarchieven voor Vlaamse het namelijk Centrum kunstenerfgoed, bij zijn van legislatuur. de aanvang zijn beleidsnota onder in cultuur de het koepel van M HKA kunstarchieven Sven voor deze Gatz bepaalde bijkomende kennisknooppunt een van functie Minister Vlaanderen. Kunstarchieven Centrum een van met de oprichting Hedendaagse Antwerpen Kunst van –Museum M HKA 2017 startte Begin 2017-Starttraject 2.2.2.1 Vlaanderen Kunstarchieven –Centrum CKV 2.2.2 onderzoekplatformen en E-books. digitale diverse ARTtube, web-platformen L’Internationale (Afterall, Online), het videoplatform discursieve wordt zoals onderzoekDaarnaast ook ontsloten instrumenten via uitgelijnd zijn. vormt deze waarop output gerichtestrument ontwikkelingen ensembles.org 2011 het opgestarte dat het in zoals kernin maken, zichtbaar en kwantificeren de die onderzoeksoutput kunnen instrumenten van ook op het dan zich geleidelijk voorbijeDe uitbouwen M HKA richtte jaren België. in en performance-kunst kunstenaar komen over onderzoeksplatform wil tot de op termijn duurzaam een M HKA werd en waarbij 2017 Hugo van dat in verder Roelandt, het archief ontwikkeld rond Academie 2016 opgestart werd samenwerking een in Met de Antwerpse fase te 2017 Barcelona,Sisyphus’ werd in het webplatform betreffende eerste een in Vlaanderen Kunstarchieven het Centrum veld dit Om te goed wil bedienen en nalatenschappen. beeldende van kunstarchieven beheer en structurering dat er afzonderlijke noodzakelijk komt aandacht daarom Het is voor behoud, onoverzichtelijkheid. dreigt dan maar onder geëngageerde archiefbeheerders, gedeeltelijk ontsloten. het dat is zich goed ze verspreid Op beheerd blijven Zeworden erfgoed. echter of her niet en zijn en der vaak bewaard cultureel het onderzoeken en beschrijven, ontsluiten voorde beeldende kunstarchieven Vlaanderen Kunstarchieven het Centrum wil casussen Hugo Roelandt als van en de nalatenschap andere het het Panamarenko-archief I.C.C.-archief, teom uit bouwen. doorgedreven een professionele Met onder archiefwerking stappen jaar na jaar zet het Sindsdien met M HKA platform. ensembles.org als voor archiefwerking, geschoven die naar katalysator van werking als digitale 2011 werd een in Daarnaast archiefwerking. van en aanzet een collectievisie

publiek.

ontwikkeld. behoren en nalatenschappen tot cruciale ons Beeldende kunstarchieven archief-gestuurde een het M HKA er in is lang decennium een Reeds op van het vlak de voorbeeldinstellingen van twee vroeg M HKA

Collective ‘Allan Sekula. de tentoonstelling van functie . In white paper white vervolgens die - - een gedistribueerd model hanteren, zoals het CVAa, waarin bewaring, zorg, betekenisgeving en brede ontsluiting in belangrijke mate decentraal gebeuren.

Als hub zal het Centrum Kunstarchieven Vlaanderen gericht verschillende diensten verlenen aan archiefvormers en beheerders van nalatenschappen. Daarnaast brengt het centrum archiefpotentieel en expertise in kaart, en zet de eigen expertise en acties in voor beeldende kunstarchieven in Vlaanderen. Het Centrum Kunstarchieven Vlaanderen zal ook de ondersteuning van de zorg voor nalatenschappen en de begeleiding van estates expliciet tot zijn opdracht rekenen. Voor beeldende kunst is er een bijzondere situatie omdat de nalatenschap vaak een grote verzameling is met kunstwerken, met zowel een marktpotentieel als grote beheerskosten, zoals het oeuvre van elke levende kunstenaar. Veel daarvan ligt logischerwijs in de privébeslissingssfeer en is markt gebonden. De publieke steun en interesses zullen daarom grotendeels aan de kant van de archiefwerking en onderzoek liggen. Publieke sector en markt kunnen complementair zijn. Estates zijn private organisaties, die belangrijk kunnen zijn voor het kunstenveld. Zij beheren nalatenschappen proactief en kunnen daarmee ook de archieven vrijwaren die er deel van uitmaken. Het Centrum Kunstarchieven Vlaanderen zal ernaar streven de archieven en nalatenschappen onder beheer van estates zoveel mogelijk beschikbaar te maken in het publiek domein. Het Centrum zal dit doen door het veld van kunstarchieven en nalatenschappen te sensibiliseren en te activeren, door onderzoek, contextualisering en maatschappelijke activering van kunstarchieven te stimuleren. Het Centrum zal hiertoe zelf enkele initiatieven nemen, parallel met een werking via de netwerken waar het centrum deel van uitmaakt. Het Centrum Kunstarchieven Vlaanderen volgt ook de ontwikkelingen in het internationale veld en zet de eigen best practices internationaal uit. Kortom, om in te spelen op de hoge nood aan een integraal veldbeeld, aan meer verbindingen, aan het zichtbaar maken, valoriseren en activeren van archivalisch potentieel en capaciteit, aan het overzichtelijk maken van ondersteunende expertises in Vlaanderen en aan kaders buiten Vlaanderen, groeit sinds 2017 een Centrum voor Kunstarchieven Vlaanderen in de schoot van het M HKA.

Acties 2017 1. Starttraject gecoached door de twee best case instellingen op het vlak van kunstenerfgoed in Vlaanderen; een samenwerkingsovereenkomst tussen M HKA en Letterenhuis en Centrum Vlaamse Architectuurarchieven (BDB). 2. Realisatie fysieke basisinfrastructuur kunstarchieven (cf. actiefiche ‘Realisatie infrastructuur kennisknooppunt voor beeldende kunstarchieven’). 3. Dossier Kennisknooppunt Beeldende Kunstarchieven Vlaanderen; afbakening van grote velden van bevraging, behandeling op stuurgroep- vergaderingen met extern dossierschrijver en veldaftoetsing (stuurgroep, dossierschrijver). 4. Waarderingstraject Beeldende kunstarchieven; stuurgroep, extern dossierschrijver, tijdelijke aanwerving (JDV, stuurgroep, dossierschrijver). 5. Aanwerving coördinerende en uitvoerende functies; opstelling profielen (stuurgroep, JDV, EB). 6. Opstart werking; geoperationaliseerde prioriteiten binnen de in dossier geformuleerde wenselijke acties (stuurgroep, JDV, EB).

2.2.2.2 Infrastructuur Het M HKA realiseerde in 2017 een volwaardige kunstarchief-infrastructuur met fysieke en digitale depotcapaciteit, mogelijkheid voor scanning, een werkruimte voor archiefonderzoek, een back office die via een glazen 25 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws ook maar roman object als –en met als objecten of kunst ofboek tijdschrift magazines’,inserts’, novels’, ‘artist ‘artist beelden, het van drager boeken als het bijzonder met sterke een books’, op ‘artist focus catalogues’, ‘artist ‘artist en gebeurd in en de kunstwerken het beeld van oeuvre gestandaardiseerde verzamelt met bijzondere een M HKA wat het er naast alles aandacht en uitnodigingen. audiovisuele materialen met essays, persknipsels, verzamelde en archiefmateriaal ook documentatie- naoorlogse avant-garde Het M HKA –en contextuele een onderzoekspraktijk. de internationale naar de vraag –met centraal visie historiografische een het M HKA ontwikkelt hieraan Parallel de collectie. van beeldvorming onderzoek van en praktijk systematische een 2002 volgtSinds het M HKA (3 –endocumentatiecentrum Onderzoeks 2.2.3.1 Bibliotheek 2.2.3 werd opgesteld. bestedingsplan een waarvoor voor beeldende kunstarchieven voor het uitbouwen infrastructuur een van stelde ter beschikking euro 350.000 (FondsFoCI Infrastructuur) Culturele er doornemen, capaciteit en is omkunnen introvideo’s te tonen. zowel op papier informatie, digitaal, als rustig bezoekers presentaties, waar en voor de voor het kunstarchief antichambre doet als dienst matielounge die infor een doorgaan, kan archieftentoonstellingen van programma een waar metverbonden veranderlijk er afgesloten, een meubilair is ruimte intieme open depot. Daaraan als functionerend het museum, in is zichtbaar deur een en en film omtrent hedendaagse beeldcultuur boekmaterialen theoretische 1987, in en selectie een de –publicaties start sinds overzicht de M HKA van tot (van Abramovic Yang Fudong), Marina de kernkunstenaars 200 van een overzicht de publicaties van alfabetisch een huisvest handbibliotheek De (gelijkvloers Handbibliotheek 2.2.3.2 de te leeszaal. lezen samengebracht, in titels 400 vrij van er collectie een wordt het fenomeen onderzocht.manier Vandaag kunstenaarsnovelles van is waarbij op het ‘The systematische een Book Lovers’ is traject gestart Zielinska curatoren met David Maroto samenwerking de en Joanna buitenlandse In omtrent deelcollectie een ‘art writing’. van metmeer de verbreding opstart ‘ephemera’ of ‘tussenwerken’. ook stappen gezet naar M HKA heeft 2012 Sinds

kinderkunstenbibliotheek. / museum) inkom e

verdieping) - Kunst Als gevolg van de inplanting van een handbibliotheek/leeszaal in de vernieuwde inkomhal van het museumgebouw, wordt de bestaande bibliotheek medio 2017 opgesplitst en vinden er heel wat veranderingen plaats op het vlak van dagelijkse werking en organisatie. Het ganse voorjaar staat in het teken van de selectie van boeken, nazicht/aanvulling/verbetering in het registratieprogramma Adlib, reorganisatie met verwijzingen in de kasten, inpak van de boeken en de uiteindelijke verhuis naar het gelijkvloers. Er werd geopteerd om in de leeszaal op het gelijkvloers (hierna depen- dance genoemd) een selectie van een 3.500-tal boeken te plaatsen: boeken/ monografieën/tentoonstellingscatalogi van de belangrijkste kunstenaars uit de museumcollectie, de quasi volledige collectie artist novels, een selectie theoretische werken, de volledige set M HKA-publicaties, een beperkte kinderbibliotheek en een drietal volledige reeksen van kunsttijdschriften, met name Artefactum, Kunst- en Museumjournaal en Gagarin, alsook de reeks ‘Artbibliographies’. In de dépendance kan de museumbezoeker de boeken vrij raadplegen. Er wordt gezorgd voor permanente aanwezigheid van bibliotheekpersoneel dat de dépendance op orde houdt, alsook de bezoekers helpt waar nodig. In de dépendance werkt het bibliotheekpersoneel met de openingsuren van het museum, wat ook weekend- en donderdagavondprestaties inhoudt. Om zowel de permanentie in de dépendance, als de openingsuren in de bestaande bibliotheek (hierna onderzoeksbibliotheek genoemd) te garanderen, wordt extra hulp ingeroepen van een jobstudente en een aan het museum verbonden gids. De openingsuren van de onderzoeksbibliotheek worden beperkt tot woensdag en donderdag, en er wordt zoveel mogelijk met afspraak gewerkt. In het najaar wordt een nieuwe publieksfolder aangemaakt met vermelding van de praktische regelingen van beide bibliotheken. Het bibliotheekwerk binnen de afdeling kunst wordt uitgevoerd door één voltijds medewerker, en vier vrijwilligers, elk à rato van een halve dag per week. In 2017 telt de afdeling kunst van de onderzoeksbibliotheek 79 bezoekers (let wel: in dit cijfer worden geen M HKA-medewerkers en M HKA-gidsen meegerekend; de bibliotheek was 2 maanden gesloten omwille van de voorbereiding van de herinrichting van het museum).

Bibliotheekcollecties – omvang en verwerking: — B o e k e n : Einde 2017 bedraagt het aantal boeken 36.003 exemplaren. Deze volledige collectie boeken is opgenomen in het registratieprogramma Adlib. Het overgrote deel is geregistreerd met een volledige titelbe- 27 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws

— — — — — — — gelimiteerd. niet is werken worden. worden Het dat aantal geleend kan aangevraagd niet kunnen moetenbetekent materialen geraadpleegd dat alle worden en de leeszaal in worden ook zoekopdrachten uitgevoerdwaar door heen. kunnen de collecties en dezelfde terminologie van wordt gemaakt gebruik collecties waarbij door alle beheert, het die M HKA voor bibliotheekmaterialen diverse ADLIB systeem voor de werking gehele en up-to-date bibliotheek. uniforme (ADLIB) informatiesysteem en doorgedreven een en gebruiksvriendelijk (02-04/2017) gecentraliseerd een M HKA realiseerde en nieuwe een werking verouderde database. Met het Filemaker op oog de infrastructuurwerken 41 lopende opgenomen abonnementen lokale een en in en knipselmappen landen), (afkomstig 51 uit verschillende tijdschriftentitels 796 en catalogi, boeken 10.000 bevat meer dan collectie De en nieuwe media. video film, omtrent en reflectie tot de kennisvorming met wat betrekking roert zich alles vormt voor de die vertrekbasis er ook is de filmbibliotheekcollectie Daarnaast Bibliotheek Systeem. en het Adlib muhka.be via beschikbaar en online beschreven geïnventariseerd, Vandaag de gehele is kunstbibliotheekcollectie — en Ensemblebank. Adlib in novels telt december eind 2017 artist 397 deelcollectie De items, verwerkt ICC-publicaties), Theys en Ceuleers. Jan Hans Hughe (selectie Lanoote M HKA-collega Gentils, Annie o.m. gen van ontvan de loop het boekenschenkingen In worden van jaar aantal een de titelbeschrijvingen. op van het ingezet kracht vervolledigen gegevens).en technische wordt Er voortdurend met terugwerkende (d.w.z. gedeelte met enkel basisbeschrijving kleiner een titel schrijving, en M HKA-gids. M HKA-krant M HKA-zine, Amsterdambulletin, Stedelijk Painters, Modern Museum Kunst-en Museumjournaal, Artefactum, Kunstbeeld, artikel: per geëxcerpeerd volledig abonnementen 23-tal een tijdschriften. en buitenlandse op binnen- Tijdschriften Ensemblebank. de in ’80 zijn ontsloten volledig en opgenomen Adlib, in met afbeelding totuitgegroeid 1.651 items. publicaties De uitgegeven die de zijn jaren in eveneens Zuid wat handbibliotheek een is Cinema bibliotheekDe van de het overstap geïntegreerd volledig naar maakte filmbibliotheek De Film Adlib. in wordt geregistreerd artikel per die M HKA-persknipsels dozen. papier in aangepast en in bewaard verpakt Tussenwerken de uit ICC-collectie. en controle nazicht de dia’s, van extra afkomstig 51 30 LP(vinyl), audiocassettes, 10836 10 singles, dia’s. met 2017 gestart In is DV-tapes, 55399 audio-CD’s, videotapes, 399 DVD, 78 mini 285 CD-R, Audiovisuele Hart. Flash Art, M, Metropolis verschijnen): Artforum, novels: artist Overzicht tentoonstellingen (die wordtEr volgende nog continu gewerkt aan tijdschriftenreeksen (dieVolgende meer verschijnen) niet tijdschriftenreeksen zijn zaken: van Stand catalogues) publications (artist &artist is books artist deelcollectie De Warszawa,00-467 2(PL), UL.Jasdow 04.2017 — 10.06.2017 Booklovers The 18.06 —02.07.2017 27/29, 80-831, PL, Gdansk Piwna ul. Gallery City Them Inside aBook Has Everyone Soul The Heals That House The (FR), 15.10.2017 —14.01.2018 Bibliothèque àVenir oula Montag (± titels : Het aantal 970) ongewijzigd is gebleven, waarvan

materialen Adlib, in en geregistreerd items,: 67 beschreven Ujaszdowski for Castle, , Centre Art Contemporary opgeschoonde: volledig (72 collectie ringmappen), Adlib: in en beschreven : geregistreerd Glasgow, CCA (GB), —03.09.2017 22.07 (Gdanska Gallery), City Gdanska Frac Franche-Comté,, Le Besançon

Artikels en recensies hieruit zijn eveneens ontsloten in de database. Verder zijn er duizenden knipsels (circa 60 lopende meter documentatiemappen) afkomstig uit een scala van de Belgische nationale pers en andere publicaties.

Documentatiemappen worden dagelijks aangevuld en zijn gerangschikt op regisseur of personaliteit, gebeurtenis, land of onderwerp. De thematische mappen zijn ontsloten, de andere alfabetisch gerangschikt op naam.

Fotomappen: filmfoto’s, diapositieven en negatieven (circa 12 lopende meter). De bibliotheek levert ook het fotomateriaal voor de programmabrochures van Cinema Zuid. De foto’s, diapositieven en negatieven werden gedigitaliseerd met de hulp van vrijwilligers. Twee vrijwilligers zijn gestart met het digitali- seren van de documentatiemappen. Drie vrijwilligers helpen bij het invoeren van boeken en tijdschriften.

De filmbibliotheek ontving in 2017 een cruciale schenking van het Fotomuseum (FOMU) met internationale tijdschriften en boeken. Ondertussen werd deze collectie ook geregistreerd in Adlib.

De bibliotheek werd door 26 bezoekers geraadpleegd, voornamelijk studenten van UA, UGENT, KUL, MADFAC, SKI Gent… https://www.muhka.be/nl/research/libraries-and-archives http://adlib.muhka.be/kunst http://adlib.muhka.be/film 29 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws — — — — volgende uit bestaat visie Deze elementen:plan. collectiebeleids een in 2013 formuleerde in collectiebeleidsvisie een M HKA met werken EMST van Bia Davou. van bewaargevingen 2 langdurige ( bewaring in kunstenaars werken verschillende van meerdere het M HKA kreeg Van Gemeenschap aangekocht. de Vlaamse en multiples edities met eigen budgeten er werden kunstwerken, 55 kleinere 49 Gemeenschap, werken schenkingen, 24 de uit Vlaamse via 20 aankopen waren Er 2017 steeg in met omvangDe de 2.730 178 collectie van aanwinsten. naar 2017 Nieuwe aanwinsten 2.2.4.1 Presentatie. productieleider de Afdeling als in was voordien werkzaam het ‘art-handler’. collectiemedewerkers Ven VTE en 0,8 verliet Lisa VTE Gerven 2,3 Afdelingsverantwoordelijke, 1VTE uit: Het bestaat personeelsbestand Collectiebeheer 2.2.4 — — volgt worden als samengevat: kunnen vingsbeleid bij het die zijn hanteert museum algemene verwer principes belangrijkste De poëzie visuele digitale het werk, m.n. nieuw museum 2017dichters. In verwierf visuele diverse van en schetsen films grafiek, van met toevoegingen tualiseerd, concrete werd poëzie de voorgaande gecontex geleidelijk jaren internationaal worden. nuhad, en verankerd verworven Het kernensemble rond en de visuele Vautier Ben bewaargeving 1987 dat het sinds in museum fluxuskunstenaar van engagement.viteit Zokon ensemble en maatschappijkritisch het belangrijke op performati en zeventig de met zestig jaren nadruk in regio onze uit garde avant- 2017 deIn internationale van kende ook versterking een de collectie — museum — dezijn historiek: in Daarbij eveneens die worden verankerd gehanteerd, invalshoeken drie te kunnen. te wereld bekijken en aan vandaag van multipolaire platform een om de verleden als Dit avant-gardistische wordt gebruikt Vlaanderen. en in logse avant-garde Antwerpen in voorwerkingskosten werken. de te verwerven genomen, waaronder vooral toekomstige aanmerking vereisten in engagement mogelijk zo maken; groot het dit van publiek impact domein de via duurzame en willen kapitaal ook symbolisch ze betreffen bewerkstelligen; hefboomeffect maximaal een zullen Aanwinsten volledigheid gestreefd. encyclopedische naar items; gerichte referentiesvan betekenisvolle er wordt en van niet kader dit worden in beoordeeld; zullen bruiklenen langdurige en ook het schenkingen uiteengezet collectiebeleidsplan; in zoals regio. internationale en de Vlaanderen omliggende andere musea in eigenheid en complementariteit het MKHA van verschaft ten verstaan potentieel. maatschappelijk een positionering Deze heeft kunstwerk goed en elk dimensie, hebben, performatieve een steeds beeld een heeft werk ook beeldkwaliteit een performatief zal goed elk bepalen: ruimte een samen zien assen die de drie deze ook invalshoeken Men als kan zijnde zij de geworteld is Inhoudelijk eigen de kunstscène, naoor in door het verwerven verschaft inzicht Het publiek wordt maximaal het van museum bij inhoudelijk dragen tot de collectievisie Aanwinsten Tenslotte technische ook aantal een wordt het verwervingsbeleid er in de 1960. jaren in met de happenings startend Antwerpen Claerbout, Warmerdam. of van Marijke Luc David Tuymans, als kunstenaars van is de uitdaging centrale Pacquée, Van Luc Deleu, Ria ofals Kerckhoven. Anne-Mie midden 1980 jaren sinds op het dat beeld, immers Een nadruk de die motor kunstenaars zoals van is Een maatschappijbevraging vanuit het in performatieve, vertrekt die kunst op actie, Een nadruk in september

en werd intern opgevolgd 4 zie hoofdstuk door

Roel Van Nunen, ), alsook

- - die - - - in de vorm van holograms van Alain Arias-Misson. Met dichter/kunstenaar Wilfried Wynants kwam museum overeen dat zijn verzameling visuele en concrete poëzie, ingebed in archieven hieromtrent, inzonderheid de nalatenschap van Leon Van Essche, getuige van de artistieke scene rond het tijdschrift Labris, integraal zal worden geschonken, om het op termijn in de toekomst duurzaam gefaseerd te ontsluiten.

Uit de met EMST samen opgezette tentoonstelling ‘Urgent Conversations: Athens – Antwerp’ in Athene in 2016 en de verderzetting ervan in Antwerpen in 2017, gaf EMST aan het M HKA een reeks werken van de Griekse kunstenares Bia Davou in langdurige bewaring. Vanuit haar onderzoek rond de sociale en communicatieve dimensie van haar artistieke werk ontwerpt Bia Davou (1930-1996) sinds het midden van de jaren zeventig een serieel systeem van haar kunst. Deze seriële methode kan toegepast worden op heel wat verschillende manieren, tot in het oneindige, via tekeningen, schilderijen, borduursels op rooster- of vlakpapier, op bakstenen, jute, enz. M HKA gaf in ruil twee werken van Danny Matthys in langdurige bruikleen, het monumentale Vivre d’Abord (1979), en Brabantdam, 59,Gent downstairs upstairs (1975).

Uit onderzoek naar wat getoond werd in de avant-garderuimtes in onze regio, kwamen er gerichte aanvullingen en werden enkele ‘underground’ oeuvres verankerd, zoals het nalatenschap van kunstenaar Hugo Roelandt die één van de pioniers van de performancekunst in België in de jaren ’70 en ’80 was. Hugo Roelandt schonk een deel van zijn nalatenschap aan de Koninklijke Academie van Antwerpen. Zijn partner, Lydia Van Loock, en de Academie besloten om het kunstenaarsarchief in zijn geheel te bewaren als een onderzoeksplatform over de kunstenaar en de performancekunst in België en het op hun beurt te schenken aan het M HKA. Ook engageerde M HKA zich voor het werk van journalist, essayist, schilder, tekenaar, performer en conceptuele kunstenaar Jef Lambrecht en kon door schenking enkele van zijn referentiewerken verwerven.

In 2017 werd de collectie punctueel versterkt met landelijke referentiekunstenaars die in een internationale avant-garde context te situeren zijn. Van Jef Geys kocht het museum Zwarte Overall (1991) aan, waarin de kunstenaar poseert in een zwarte overall met een ster in zijn handen. De ster komt als motief in meerdere van Geys’ werken voor. De kunstenaar koestert een bijzondere belangstelling voor de kracht, de betekenis en de symboliek van deze universele figuur. Philippe Van Snick schonk de installatie Ping Pong (1972) naar aanleiding van de collectiepresentatie Ping Pong Revisited, waarin hij zijn palet van tien kleuren en de tegenstelling tussen dag en nacht – thema’s die toen nog niet aanwezig waren in zijn oeuvre – om het werk uit de jaren 1970 te actualiseren. M HKA bestendigde ook in 2017 de aankoop van een groot en langdurig project van kunstenaar Danny Devos. Sedert midden jaren 80 onderhield Danny Devos correspondentie met veroordeelde seriemoorde- naars om door te dringen tot de beweegredenen van de moordenaars. Het Jockelproject is een sleutelwerk in het oeuvre van Devos omdat de verschillende facetten van zijn praktijk hier bij elkaar komen. De ingelijste brieven verwijzen naar zijn correspondentie. De 4 performances op de plek waar de 4 slachtoffers vermoord werden, verbinden zijn body art en performances met het project. De objecten verwijzen naar zijn sculpturen en installaties.

Er werden ook kunstwerken verworven van recente kunstenaars die op de avant-garde traditie hebben voortgebouwd, met in 2017 een schenking van werk van Narcisse Tordoir door de Technische Universiteit Eindhoven, en enkele gerichte aanwinsten van jongere kunstenaars die interessant zijn in het collectieprofiel, waaronder Marie-Jullia Bollansée, Gerard Herman, Nico Dockx, Tinka Pittoors en Rein Dufait. 31 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws het tijdelijke commentaar, en tussen het en sociaal directheid visuele tussen dat tegelijk dit omvormt Zijn en overstijgt. op zich werken de grens bevinden dat gevoed wordt oeuvre een door geheugen en collectieve het persoonlijke en werkt aan Gaisumov videoinstallaties. het twee museum verwierf Gaisumov Tolstoy op het voorouderlijke Aslan Van landgoed. de Grozny uit afkomstige de familie van recente een van reünie videowerk een daarbij maakte dat hij Tolstoy Leo graaf schrijver met de Russische woudgraf van het romantische van postkaarten verzameling een de schonk kunstenaar bij deze installatie Aanvullend genoemde haar meringue-dessert. leinen versies het van naar Pavlova, onder Anna porse meer reeks een ballerina rond de legendarische werken met reeks een ensemble daarvan, de V-A-C-stichting het belangrijkste toen met van steun verwierf Moskou. in Moderne Kunst M HKA van Museum Verleden herwerkt. lijkheden het in overzichtstentoonstelling een had hij jaar moge vitale als tradities en folkloristische uiteenlopend werk dat etnische heel visueel maakt Antufiev Azië. van federatie, het gelegen centrum in de Russische Tuva, uit van republiek een deel uitmaakt die afkomstig is Hij het firmament. Russische de aan nieuwe van sterren een is Antufiev Evgeniy collectieperspectief. dit elders in passen die van referentiëlevan kunstenaars de uit scènes aandachtsgebieden die zijn en voorkunstenaars het M HKA van 2017 deed het opportuniteitsaankopen in enkele museum Daarnaast en videomontages. kortfilms in en performance dans choreografie, verenigt ë 2017 voorlopig mocht ze, als vertegenwoordigen Rusland hoogtepunt, op de bi ‘Biblimlen’. In kortfilm met haar won 2014 ze de Prize en Innovation in Prize (ESF); Festival 2013 in Short werd Film ze geselecteerd voorExtra de Kandinsky won 2012 videowerken In ze onderscheiding een op het verworven. aantal een met hetwerden de samenwerkingsverband Moskouse via V-A-C Foundation Pirogova Sasha Van en nieuwe mediakunstenaar deGranilschikov. video- Evgeny collages van en reeks een waaronderMoskouse film een kunstscene, de uit kunstenaars van met aanwinsten enkele uitbreiding een collectie 2017 In kende de perspectief. Euraziatisch een worden binnen kan ingezet Sovjet-Unie, op zingevend de die uit voormalige kunstcollectie substantiële bouwde doorM HKA eerdere een engagementen bewegingen diverse in en geluid. en pentekeningen houtskool beeldhouwwerk, keramiek, tekst, film, media: verschillende len in verteltwerken Hij het zijn reële schommelen en het verha die tussen bizarre. broosheid leven, het werden van dagelijks werken maakt Hij twee verworven. voor de oprechte een aan bekommernis en blockbusters linkt smartlappen werken. fotografische 12 Van Peter Wächtler, bestsellers, popcultuur, die met copies’ ‘exhibition de Estate van van aangevuld genereuze schenking door een Sekula Zowerd hetover Allan kernensemble van beeldbevraging. 2017In kon uitbreiden het de museum collectie met referentiewerken enkele zijn werk zijn zijn de bewogen van volk, en vooral gewelddadige geschiedenis met tracht Kadan aangekocht. werden tekeningen Van Kadan 2 reeksen Nikita gevechten de hevigste van de plaatsvonden. tijdens oorlog 2014 aantal een in stadje het noordoosten in Donetsk klein een van waar leeft, Zhdanovka in die Andreevna, gebaseerd was op over tekst een Strawberry avonds kwam, bod aan over feiten gebeurden. Het Past op News die dat dat ’s moment het VDNKh in er het was Present News de namiddag In kwamen. bod aan voorspellingen maar enkel ‘s uitzond. News uitgezonden werddagelijks Middags het Future waarin Moskou van de tijdens Biënnale 2015 vanuit ze in hetNews die VDNKh-paviljoen video’s Times haar al schonk All Kakhidze worden.2017 Alevtina bekrachtigd Sovjet-Unie jongereeen ook de uit in generatie, voormalige de kernverzameling engagementen enkele van kon voor metWat de voortzetting Oekraïne betreft maakt. enpen objecten doelbewust hij die gevondenmonumentale. bevatten de video’s Meestal voorwer en installaties Venetië van nnale (samen group). en de Recycle Bruskin met Grisha Pirogova -

land, en bij uitbreiding de hele voormalige Sovjet-Unie in kaart te brengen. Kadan, die monumentale schilderkunst volgde aan de National Academy of Fine Art in Kiev, werkt graag grensoverschrijdend en interdisciplinair. Hij tekent, schildert en maakt installaties – vaak in samenwerking met architecten, men- senrechtenactivisten en sociologen – en altijd met zijn blik op de duistere kant van het verleden. Hoewel er vaak geen spatje bloed te bespeuren valt, brengt hij alle vormen van onderdrukking, foltering en andere uitwassen van misplaats patriottisme haarscherp in beeld.

Naar aanleiding van de groepstentoonstelling ‘Een tijdelijk toekomstinstituut’ werden een dertigtal tekeningen verworven van de in de Republiek van Mari El wonende Izmail Efimov. Deze kunstenaar was in het midden van de jaren 1970 actief als sociaal-realistisch kunstenaar en is nu een van de meest originele etno-futuristische kunstenaars. Deze term werd uitgevonden in de jaren 1980 in Estland. In de jaren 1990, nemen de Fins-Oegrische regio’s van de Europees Rusland deze term aan om een nieuwe culturele beweging te benoemen, ‘leunen op het verleden, werken voor de toekomst’. Alexander Lee schonk in dit kader zijn The Botanical Factory III, een reeks prints die samen met bezoekers werd gemaakt door met broodvruchtenbladeren op textiel te drukken. Ook de Congolese kunstenaar Jean Katambayi schonk delen van het ensemble dat in deze tentoonstelling getoond werd, evenals Kasper Bosman enkele muurschilderingen. Het campagnebeeld voor deze tentoonstelling dat hij ontwierp en waarin met een knipoog de ‘vier toekomsten’ van Jim Dator – voortgezette groei, instorting, discipline, transformatie – vertaalt naar een schildertaal die zowel zicht- als leesbaar is, werd aangekocht.

Andere toevoegingen aan de collectie zijn o.a. werken van Liliane Vertessen, Guillaume Bijl, Angel Vergara, Edith Dekyndt, Anne-Mie Van Kerckhoven, Patrick Van Caeckenberg.

Daarnaast verwierf het museum enkele kleinere werken, edities en multiples van diverse kunstenaars. Voor een volledig overzicht van nieuwe aanwinsten, zie hoofdstuk 4.1.

2.2.4.2 Bruikleenverkeer De doelstelling van het bruikleenverkeer is de zichtbaarheid van de collectie te maximaliseren door een beleid van collectie-inzet complementair aan de collectiepresentaties, zonder evenwel deze te hinderen. In 2017 gaf M HKA 181 werken van de collectie in langdurige bruikleen aan 25 publieke en/of semi- publieke instellingen. Er werden 62 werken uit de M HKA-collectie ingezet in 33 internationale tentoonstellingen, en 112 werken in 20 lokale tentoonstellingen. Coherente delen uit de collectie werden uitgeleend in het kader van het project ‘Visite’, dat in 2017 plaatsvond in Herentals, en in het kader van de duurzame samenwerking met Woonzorgcentrum Immaculata/Museum E! Het ensemble van Jimmie Durham maakte een rondreis door de VS; het ensemble Jan Fabre werd in het kader van de Stigmata uitgeleend aan het Leopoldmuseum te Wenen, en een selectie van Allan Sekula’s Ship of Fools en The Dockers’ Museum werd tentoongesteld in Fundacio Antoni Tapies te Barcelona.

Een bijzonder project betrof de extra muros presentatie ‘SUPERDEMOCRATIE, in dialoog met de Belgische Senaat’, waarbij drie cultuurinstellingen, BPS22 in Charleroi, BOZAR in Brussel en M HKA in Antwerpen de actuele problematiek van de Senaat een culturele dimensie trachtten te geven. De tentoonstelling focuste op vijftien thema’s in even veel zalen van de Senaat. Telkens werden een kunstenaar van de Franse Gemeenschap en een kunstenaar van de Vlaamse Gemeenschap samengebracht met een derde kunstenaar uit een andere gemeenschap. Het vormde een unieke gelegenheid om overeenkomsten tussen werken te ontdekken en deel te nemen aan het debat waartoe ze uitnodigden. Uit de collectie werd in de Senaat werk getoond van Marina Abramovic & Ulay, Victor Alimpiev & Maria Zhunin, Carla Arocha, Vaast Colson, Luc Deleu, Denmark, 33 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws BK7413_M271 BR55 VH0073 S0537_05 Sven ’t Jolle VautierBen Burnham Clint Affiche Boezem den van Nico Panamarenko Jef

Lambrecht 365 poezie dialectiques Table de Matieres kunst als signeer ben Ik Burnham Clint Vleeshal titel Zonder Voor overzicht volledig een het van bruikleenverkeer, Yang Zhenzong ( Kerckhoven, Vanessa Vertessen, Van Vergara, en Obberghen, Angel Liliane Tordoir,Narcisse Van Michael Van den Abeele, Van Jan Anne-Mie Imschoot, Tayou, Terlinden, Christophe Marthine Pascal Koka Ramishvili, Pirogova, Pacquée, Ria Sasha Jacques Taus Lizène, Guy Mees, ORLAN, Makhatcheva, Kinoshita, Suchan Kandl, Johanna SheelaJef René Gowda, Heyvaert, Geys, werkenBeschadigde door waterschade 2017: in i.p.v. kunststof in hout. paletten van in het aanschaffen zoals aanpassingen en kleine herorganisatie, grondige een meubilair, aangepast beter en het water terwijl had, Dit bijna dankzij tot dezelfde kwam. hoogte t.o.v. is tering 18 werken die onherstelbare de waterschade 2009, tot in gevolg wat verbe grote een geraakt, beschadigd werk onherstelbaar enkel is Geen door de werken, getroffen restaurator. een van behandelbaar volledig deling hieronder), het door is van probleem de detectie snelle en goede spoedbehan gebleven. de is waardoor hoogte, schade beperkt en op veilige een baar 2016-2017 van stonden bereik depotreorganisatie werken bijna alle gelukkig de Dankzij ruimte. aanpalende een uit om helder leidingwater, afkomstig veau, met ongeveer 10 centimeter water het kelderdepot in tot gevolg. Het ging de 2017 waterleiding in In er waterlek een wegens breuk een was op kelderni Restauratie/conservatie2.2.4.4 controleren worden. het depot de bewaard in meest materialen gevoelige waar om te de kopen toestellen aan om zo de relatieve vochtigheid beter te kunnen collectie besloot de afdeling tot de klimaatgrafieken, de verhouding hiervan het na de zien resultaten van en maar sneller weg te trekken, muren en ruimte het vocht tijdelijk kelderdepot, omin enkel de uit het extra aanvankelijk onder de museumpersoneelding klimaatproblematiek. van de en de zalen opvolging snelle ook in voorloggers bewustwor grotere een zorgen de zichtbare Hiernaast verder klimaat. beheersbaar een bijdraagt aan op de benedenverdieping, de van eerste verdieping afsluit de die balkonzaal wand met samen glazen een september dat in 2017zalen werd geïnstalleerd, het op de van sas de tentoonstellings eerste verdieping van Ook de installatie tot worden, gevolg wat gedetecteerd stabieler een heeft. en aangepakt klimaat problemen met kunnen de HVAC-installatie sneller verspreide klimaatloggers de goed Dankzij de depots en de in tentoonstellingszalen. hetvan klimaat op de opvolging in en het beheer extra 2017 deIn zette collectieafdeling Preventieve 2.2.4.3 —

mobiele er drie luchtontvochtigers kwamen Na waterschade een juni in (zie werkenDe zijn genoeg toch beschadigd jammer geraakt die lijst schades te restaureren. kleine ze mee om en de en andere nam de lijmresten sokkel, van postkaarten Een ze werden restaurator de waarop sokkel devan geëxposeerd. haalde loskwamen ze moeilijk waardoor opstelling, lijm tijdens onaangepaste (Tolstoy) – Evgeny Antufiev de uit installatie Postkaarten van werden door beschadigd het gebruik postkaarten Sommige –(S0550) 12.6 zie hoofdstuk

conservering op papier editie op hout acryl papier, foto op aluminium affiches en posters 37 zijdepapier, 365 vellen

kader ). 1987 1980 s.d. 1987 verkleuring lichte golving, paneel onderkant schade passe-partout aan enkel schade passe-partout aan enkel verkleuring kringen verkleuringen, golvingen, papier van verkleuring lichte 4.4 zie hoofdstuk Immortality Forever Forever Immortality

- - - - - — Robert Filliou – Télégrammen: Self-deception is the only popular art, Bleu Bird, A Fish, Gray, Square, White Bird, Black Bird, Red Bird, Faim = Fin de la faim (M00240_01 tem M00240_02) De serie Télégrammen vervormde tijdens een HVAC-panne sterk onder de klimaatschommelingen, en werden behandeld door restauratrice Frederika Huys. Sommige werken werden opnieuw opgespannen, opgespied en er werden HDPE-platen aangebracht op de achterzijde om toekomstige vervormingen te voorkomen. — Jan Fabre – Mur de la Montée des Anges (BK6146_M132) De organische materialen in dit werk werden aangetast tijdens een opstelling gedurende een bruikleen in Caen. Insectenuitwerpselen en -restanten werden teruggevonden onder het werk, waarna het uit de tentoonstelling is gehaald en meteen een vriesbehandeling kreeg. — Moshe Ninio – Rainbow Rug (BK7585 _M373) Deze restauratie, opgestart eind 2016, is afgerond in de zomer van 2017. Het werk is volledig hermaakt volgens de richtlijnen van de kunstenaar, aangezien de eerste versie van het werk technisch niet stabiel genoeg was om lange tijd stabiel te blijven. — Patrick van Caeckenbergh – De Hemelpoort (KIO_2003_004) Het M HKA verwierf via het Facilitair Bedrijf (Kunst in opdracht) de Hemelpoort van Patrick Van Caeckenbergh. Dit werk was een in situ installatie. De kastvorm is een negatieve uitsnijding van de lambrisering en het lijstwerk van de ruimte waarvoor het was bestemd, waardoor het zich perfect integreert in dat gebouw. Dit betekende wel dat het werk ook was aangepast aan de ietwat scheve vloeren van de ruimte, en het terug rechte onderzijden moest krijgen om ook opgesteld te kunnen worden op andere locaties. — Luc Tuymans – Wiedergutmachung (BK7417_M275) Tijdens de bruikleen via de kunstenorganisatie Rasa viel het werk van de muur, waardoor het papier kleine beschadigingen had opgelopen. Het werk werd onmiddellijk gerestaureerd. — Michelangelo Pistoletto – Uffizi Porte (BK7470_M325) Voor een bruikleen werden er in eigen beheer nieuwe houten onderdelen aangekocht en op maat gezaagd voor Uffizi Porte van Pistoletto. De oude houten latten waren kromgetrokken wegens klimaatschommelingen doorheen de jaren. — Thierry Decordier – Hoofdbreker (Casse tête). (BK6145_M131) Naar aanleiding van de opstelling in onze permanente collectiepresentatie die in april opende, is het werk Hoofdbreker (Casse tête) gerestaureerd bij restaurateur Nicolas Lemmens op aangeven van de kunstenaar zelf. Er waren craquelures, kleine lacunes en algemene verouderingstekens die werden aangepakt. Na deze behandeling is het werk weer stabiel en bestand tegen een langere expositietijd. — Almagul Menlibayeva – Steppen Police (S0441_01) Naar aanleiding van de opstelling in onze permanente collectiepresentatie, werd de lichtbak in samenspraak met Menlibayeva vervangen. De oude was immers niet aangepast aan een langdurige opstelling. De fluorescentie-lampen werden vervangen door led-lampen die het beeld van de fotoprint minder zullen aantasten. — Suchan Kinoshita – Honingklok (M00296) Tijdens manipulatie van de Honingklok trad er glasbreuk op in het middengedeelte van de zandloper, waarna het werk onherstelbaar werd verklaard. Er werd overeengekomen met de kunstenares om de Honingklok opnieuw uit te voeren, deze opdracht is voorzien voor 2018. 35 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws vele foto’s documenten, werden. het en objecten aangetroffen pand in die gebracht op 2013 inhoudelijk peil de In werd van lijk. en 2014 de inventarisatie 2013 werd in ontsloten volledig Het Panamarenkohuis publiek en is toeganke deBiekorfstraat in Panamarenkohuis 2.2.4.7 Vanaght.Sara uitgeleend Vrielynck voor de Collectie hetvan project ‘Nuts &Bolts’ van werden Lantaarns 7Magische Rotterdam, Festival Film hetvan Internationaal het kader In erfgoed. cultureel soort dit van en bewaring voor de archivering ontwikkelen zichtbaarheid geven, en internationale standaard een grotere een publicaties, workshops en conferenties. Het Europees netwerk zou de collectie uni-trier.de), het en die project meer zichtbaarheid geven door zal middel van http://www.slides. (LUCERNA: databank digitale internationale een aan verder ontsluiten, zal Ensembles,de Collectie toevoegen alsook Vrielynck aan en slides van onderzoeker lantaarn onder die magische aan meer de collectie deeltijdse een voor jaar project dit twee voor wierf van periode een Antwerpen zijn de Universiteiten Exeter, van en Salamanca). Girona Universiteit De Kessler de projectdit Universiteit Frank van is (andere Utrecht van partners van Projectleider jpi-culturalheritage.eu) lantaarn. omtrent de magische project (http://www. Erfgoed we Europees een Cultureel maken deel van uit en met de Universiteit de Poëtica van Visuele onderzoeksgroep Antwerpen tijdelijk stopgezet. 2015 In echter aangegaan werd samenwerkingsverband een rond de deze werking deelcollectie is Vrielynck, de Collectie van en ontsluiting de collectiemedewerker van voor instond die Door het het beheer wegvallen collectie Vrielynck De 2.2.4.6 en tijdelijke bruiklenen. langdurige en tentoonstellingen, en externe interne object standplaatswijzigingen, van per uitgebreid is met de registratie 2017ook basisregistratie De in voortgezet. werden de museumcollectie van de basisregistratie Verbeteringen inzake Objectregistratie2.2.4.5 overbrugt de verhouding tussen artistieke en brede samenlevingsvragen, tussen het het tussen samenlevingsvragen, brede en artistieke tussen verhouding de overbrugt M HKA Het traditie. avant-garde Antwerpse de op voortbouwend profiel tionaal interna een en in Vlaanderen voortrekkersrol een ambieert M HKA Het publiek. het en kunstenaar de kunst, de voor van en ontmoetingsplaats open een is Het beeldcultuur.en film kunst, beeldende hedendaagse voor museum een is M HKA Het Ensembles.org 2.2.5.1 Content Werking Management /Digitale 2.2.5 volgensrenplan om deze archieven de lijnen diverse verder te ontsluiten. en de opzet meerja een van de kunstenaar, van het oeuvre zoekslijnen binnen onder gevoerdereeds beeld onderzoek, brengen de het basisstructuur van in met overzicht een het worden tot van visie een ontwikkeld er aanzet een zal verder, 2015 met software de in als bestaande ontwikkelde het veld. M HKA mogelijk opstellen ensembles.org in zo en breed internationaal wil M HKA werkt. de je instellingen over van wanneer de grenzen zin pas heeft tualiseren gedaan. inspanningen parallelle aantal een succesvol de Om ensemblebank het heeft M HKA te maken Antwerpen. uitgevoerd door 10to1 in ontwikkeling wordtkeld, vandaag de technische hette ontwik museum ontsluiten. in werd terug toepassing jaar De tot twee het dat wenieuwe onderzoek verzamelen media; en te bewaren en de kennis met behulp van beter te contextualiseren en kunstenaars de kunstwerken doel Dit web-platform als heeft het van M HKA. digitaliserings-inspanning onderzoek. en beheer verwerving, met de collectie staat daarbij Centraal presentatie. en reflectie vernieuwing, en traditie publiek, en kunstenaars regionale, het en internationale ‘tot leven doen komen’Het kunstwerk door te verbinden en te contex Ensembles ( M HKA verder de diepte worden in 2017 de inventarisatie In en zal uitgewerkt, ensembles.org 2010) vormt belangrijke een sinds ------doelstelling externe partners zoals kunstenaars, archiefinstellingen of part- nermusea, de mogelijkheid te bieden aan de slag te gaan met een databank die op termijn kan opengesteld worden of data kan uitwisselen met andere toepassingen (API).

Doelstellingen 2017: ensembles.org extern aanbieden om het gestructureerd multi-disciplinair onderzoek in netwerkverband te stimuleren.

Dit betekent dat we op middellange termijn onze diensten beschikbaar willen stellen aan externe kleine en middelgrote organisaties in binnen- en buitenland (Ensembles As A Service / EAAS gebaseerd op Software as a Service, vaak afgekort als SaaS, ook wel eens Software on Demand genoemd, is software die als een online dienst wordt aangeboden. Een gebruiker hoeft de software niet aan te schaffen, maar sluit bijvoorbeeld een contract per maand af, eventueel in combinatie met andere parameters. De SaaS-aanbieder zorgt voor installatie, onderhoud en beheer, de gebruiker benadert de software over het internet bij de aanbieder. Er is geen ‘fysieke’ softwareoverdracht, de applicatie bevindt zich volledig in de ‘cloud’. Gebruikers krijgen via hun internetbrowser toegang tot het platform en beheren en ontsluiten hun data via dezelfde weg. Hierbij kunnen alle functionaliteiten of applicaties die zowel de front-end en back-end bedienen als totaalpakket beschikbaar worden gesteld.

EAAS heeft als voordeel voor de gebruiker dat deze, doordat hij geen eigenaar is, noch investering, noch beheer hoeft te doen van een complexe IT-infrastructuur. Beperkte beheerskosten voor de gebruiker zijn mogelijk doordat M HKA de kosten voor de infrastructuur en het beheer van de infrastructuur en de applicaties kan spreiden. Een aandachtspunt hierbij is dat de gegevens niet alleen in eigen huis worden beheerd, zodat via een samenwerkingsovereenkomst tussen M HKA en de gebruiker speciale aandacht voor het aspect informatiebeveiliging en auteursrechten op zijn plaats is.

2.2.5.2 Technische documentatie M HKA Ensembles is een webapplicatie, geschreven in Ruby. Het framework dat we gebruiken is Ruby on Rails (RoR). Verder wordt er gebruik gemaakt van HTML 5, CSS 3 en Javascript (JQuery framework). Momenteel draaien we versie 3.1.10 van het framework en gebruiken we volgende gems: pg, will_paginate, jquery-rails, rqrcode, rmagic, aws-sdk, paperclip, acts-as-taggable-on, rdis- count, httparty, delayed-job, hirefireapp, client_side_validations, paper_trail, postmark-rails, friendly-id, geocoder, country_select, rqrcode-rails3. Via Github wordt de code in repository bewaard en beheerd. De infrastructuur wordt als dienst gehuurd in the Cloud bij Amazon.com (Amazon EC2 via Heroku (PaaS), Amazon S3). De database (PostgreSQL) wordt eveneens gehost door Heroku.

2.2.5.3 Statistieken Overzichten en gebruik van ensembles.org wordt gevolgd via de gratis applicatie Google Analytics. Voor 2017 kunnen we 62.801 gebruikers tellen met 83.266 sessies en 355.957 paginaweergaves. Dit betekent ook 87,1 % nieuwe gebruikers en 12,6% terugkerende bezoekers met een gemiddelde browsetijd van 4 min. Zoals verwacht wordt de Nederlandstalige applicatie het meest geraadpleegd, gevolgd door de Engelstalige. In 2017 organiseerde M HKA een inhaal- beweging wat betreft Franstalige en Duitstalige teksten waarmee we het M HKA het gebruik van de Franstalige en de Duitstalige applicatie wil stimuleren. 37 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws — 2017 Tentoonstellingsapplicaties 2.2.5.4 — — — — — — in-de-beeldende-kunst-in-belgie http://ensembles.org/events/van-broodthaers-tot-braeckman-fotografie- 06.10.2016 in Belgium Arts Visual in the –Photography Braeckman to Broodthaers de tentoonstelling van functie in en het Bemiddeling team Decan met samenwerking onderzoekster Liesbeth als overzicht kunstwerken een van en beschrijving structurering digitalisering, Archiefonderzoek, België in deVan beeldende –Fotografie in tot kunst Broodthaers Braeckman ‘ de tentoonstelling van functie in en het Bemiddeling team met samenwerking de erfgenamen/getuigen als overzicht kunstwerken een van en beschrijving structurering digitalisering, Archiefonderzoek, de Permanente van Creatie –Het Geheim Filliou Robert en met samenwerking de kunstenaar als overzicht kunstwerken een van en beschrijving structurering digitalisering, Onderzoek, Peter SITU: WächtlerIN –Romulus http://ensembles.org/events/temporary-futures-center-l-internationale instituut’ ‘ de tentoonstelling van functie in Bemiddeling Maya Van Leemput en en futuriste het Kreuger curator team Anders met samenwerking de kunstenaars, als overzicht kunstwerken een van en beschrijving structurering digitalisering, Onderzoek, Een tijdelijk toekomsteninstituut http://ensembles.org/events/the-collection 28.04.2017 collectiepresentatie, tede zien permanente vanaf van functie in Bemiddeling en team metsamenwerking de kunstenaars in en beschrijving structurering digitalisering, Collectieonderzoek, Collectie De http://ensembles.org/events/immortality-forever-evgeny-antufiev 27.04.2017 ‘ de tentoonstelling van functie in Bemiddeling en team metsamenwerking de kunstenaars in en beschrijving structurering digitalisering, Collectieonderzoek, Voor onsterfelijk altijd –Evgeny Antufiev http://ensembles.org/events/breathing-holes –Breathing Holes Matyn ‘ de tentoonstelling van functie in Bemiddeling team en het met samenwerking de kunstenaar als overzicht kunstwerken een van en beschrijving structurering digitalisering, Onderzoek, –Ademgaten Michèle Matyn SITU: IN http://ensembles.org/actors/robert-filliou http://ensembles.org/events/the-secret-of-permanent-creation Creation Permanent , 28.04.2017 —17.09/2017

— —

03.09.2017 05.02.2017 ’, 13.10.2016 —22.01.2017 Voor altijd onsterfelijk – Evgeny Antufiev’ –Evgeny Voor onsterfelijk altijd

’, —05.02.2017 24.09.2016

Een tijdelijk toekomsten Een

IN SITU: Michèle SITU: IN

The Secret of Secret The

From From ,

het team Bemiddeling in functie van de tentoonstelling ‘IN SITU: Peter Wächtler – Romulus’, 28.04.2017 – 03.09.2017 http://ensembles.org/events/romulus — Dringende Gesprekken: Antwerpen – Athene, Deel I: Visueel Denken Collectieonderzoek, digitalisering, structurering en beschrijving in samenwerking met de kunstenaars en team Bemiddeling in functie van de tentoonstelling ‘Dringende Gesprekken: Antwerpen – Athene, Deel I: Visueel Denken’, 28.04.2017 — 25.06.2017 http://ensembles.org/events/urgent-conversations-antwerp-athens — Dringende Gesprekken: Antwerpen – Athene, Deel II: Interpersoonlijke ruimte / Achter de kennis Collectieonderzoek, digitalisering, structurering en beschrijving in samenwerking met de kunstenaars en team Bemiddeling in functie van de tentoonstelling ‘Dringende Gesprekken: Antwerpen – Athene, Deel II: Interpersoonlijke ruimte / Achter de kennis’, 01.07.2017 — 03.09.2017 http://ensembles.org/events/urgent-conversations-antwerp-athens-part- i-interpersonal-space-beyond-knowledge — IN SITU: Lifepatch – Het verhaal van Tijger en Leeuw Onderzoek, digitalisering, structurering en beschrijving van een overzicht kunstwerken als samenwerking met de kunstenaars en het team Bemiddeling in functie van de tentoonstelling ‘IN SITU: Lifepatch – Het verhaal van Tijger en Leeuw’, 16.09.2017 — 07.01.2018 http://ensembles.org/events/in-situ-lifepatch — Ping Pong – Philippe Van Snick Collectieonderzoek, digitalisering, structurering en beschrijving in samenwerking met de kunstenaars en team Bemiddeling in functie van de tentoonstelling ‘Ping Pong – Philippe Van Snick’, 16.09.2017 — 07.01.2017 http://ensembles.org/events/ping-pong-philippe-van-snick — Joseph Beuys – Groeten van de Euraziaat Archiefonderzoek, digitalisering, structurering en beschrijving van een overzicht kunstwerken als samenwerking met de erfgenamen en enkele getuigen en het team Bemiddeling in functie van de tentoonstelling ‘Joseph Beuys – Groeten van de Euraziaat’, 13.10.2017 — 21.01.2018 http://ensembles.org/events/eurasienstab-joseph-beuys-in-antwerp http://ensembles.org/actors/joseph-beuys — Dringende Gesprekken: Antwerpen – Athene, Deel IV: Omgaan met catastrofe, Omgaan met catastrofe Collectieonderzoek, digitalisering, structurering en beschrijving in samenwerking met de kunstenaars en team Bemiddeling in functie van de tentoonstelling ‘Dringende Gesprekken: Antwerpen – Athene, Deel IV: Omgaan met catastrofe, Omgaan met catastrofe’, 18.11.2017 — 07.01.2018 http://ensembles.org/events/urgent-conversations-antwerp-athens-part-iii 39 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws gekozen. basis voor digitale een worden verder de werd toekomst meteenzaam in ingezet, moeten kunnen Omdat resultaten op zoveel dienen te renderen mogelijk manieren en duur geven handelend van en denken denkend kwaliteit een handelen. maximaal zijn hele werking wil worden, M HKA het toegevoegd inzichten. weefsel van aan Ook deze en waarom. dienen geborgd te wat schetst precies wil hij kunstenaar vooreen en bij wie de slaan, bezoekers technici naar bruggen die gen zoekt men formulerin en waar aandragen men dat merkt inzichten bezoekers waar ook komen relevante inzichten vanuit de publiekswerking kunnen Er inzet. fundamentele een verantwoordelijkheid. Dit is transversale een als maar gezien, afzonderlijk een domein als niet het begin vanaf Onderzoek werd door M HKA Webplatformen 2.2.5.5 evenementen vervolgensworden zingevende diverse gerelateerd in kunnen worden items, De actoren, geannoteerd. en ook die kunnen –, en tekstueel –visueel assets digitale geïdentificeerd en voorzien aantal groeiend een van Items, actoren, en evenementen worden incrementeel kunnen te structureren. te behouden dat erop om enCMS hun en formattering inhouden gericht is ontoereikend het beeld reeds had verklaard. de kunstenaar niettegenstaande werd hetaangehouden, toch maar nog door medewerker een geselecteerd, niet werd de bijvoorbeeld kunstenaar van op vraag beeldkeuze bepaalde een archivering. voor digitale mappenstructuur opgezette – kondenniet worden –administratief 2005 teruggevonden de in in en helemaal soms moeizaam inhouden werden, en dat aangemaakte hermaakt publiek te maken. effectief deze onderzoeksinspanningen de verbonden database in zoekslagen worden worden en zo toegang een om met de onder kunnen en publiekswerkingsinspanningen Communicatie- om streven deze capaciteit naar steeds ontsluitbaar en ontsloten te maken. incrementeel groeien. kunnen ervan de ontsluiting als structurering de Zowel de inhoudelijke informatie, vormen voor onderzoeksinspanningen. worden geredigeerd en zo basis een bewust worden: kan de werkpraktijk zijn voor verder kunnen onderzoek basis een later. ook gesystematiseerd Dit kan worden inzichten toegevoegd werking de en geformatteerd die dagelijkse dat in hebben hethet inbreng een van museum ook en mogelijk afdelingen dat diverse maakt databases van voor aandacht Deze dergelijke een gebeurt. structurering of hebben reële een onderzoek inbreng samenwerking in dat in het aansturen hierdoor zowel kan onderzoek als worden. onthalen M HKA ervan ontsluiting publieke een zijn onderzoek van als zowellaag. kan Deze uitdrukking structurerende inhoudelijk een van databases aan de toevoeging ziet M HKA teit voor die het gehele veld dient te worden aangepakt. resolutiebestanden op die het net worden. ontsloten priori een Dit is kunnen koppelt lage aan archivering DAM-systeem een dat goede een digitale aan de koppeling om met goede koppelingen andere systemen, om te beginnen gaan daarvan belangrijkste De eco-sfeer te laten draaien. musealeeen digitale doorklikken. meer complexe kan teksten naar vriendelijke informatie eenvoudige van over communicatielagen gebruiker publieks digitale een dat wel worden, publiekzijn zodat noodzakelijk ontsloten, niet kunnen maar onderzoeksresultaten gekoppeld zijn. Punctuele elkaar de onderzoekslaag aan automatisch te ontsluiten en te verwerken. complementgedreven de groeiende steeds mogelijkheden om naast data onderzoek- kwalitatief een is of ensembles. inzet Deze structureringen het er museum zal publieke en presentatiegerichteAls instelling zijn van onderzoek-gedreven kerntaak museale strategische werking Als zijnEr nog heel wat in stappen te om zetten ensembles.org optimaal Bijzonder en ook dat is de museale publiekswerkingslaag de inzet aan 2011 ensembles.org, het in projectplan een formuleerdeDaarom M HKA Zo zijn met gebeurde samenwerkingen Hetzelfde in kunstenaars. voortdurend vaak inhouden zijn merkte dat werking in M HKA Onderzoek gaat verloren. zo niet

- -

M HKA bouwt geleidelijk instrumenten uit die het in staat stelt om binnen zijn capaciteit tot een meer krachtige output te komen. Ensembles.org is het kerninstrument waarop deze outputgerichte ontwikkelingen uitgelijnd zijn. De nieuwe website die begin 2016 werd gelanceerd is op ensembles.org gebouwd en ook het reviseren van de hele institutionele software, waarvoor in 2015 een opportunity scan gebeurde, dient erbij aan te sluiten. Daarnaast zijn er echter ook instrumenten die specifiek op formattering van inzichten gericht zijn: — digitale onderzoekplatformen zijn een logisch outputdoel voor gestruc- tureerde onderzoekoutput rond een onderwerp. Na ervaring te hebben opgedaan met casuïstisch opgezette sites vanaf 2012, startte M HKA in 2015 met een formattering hiervan zodat dergelijke sites snel kunnen worden gebouwd als een publieksgerichte vertaling van op ensembles. org gestoeld onderzoek. — E-books kunnen een verdere doorwerking van digitale onderzoekplatformen zijn. Deze werking werd in 2014 opgestart als een samenwerking tussen de partners van L’ Internationale, ze werd in 2015 geoperationa- liseerd door Project Projects en wordt in 2017/2018 verder ingebed in de eigen werking. — EAAS of ensembles.org 2.0. staat toe dat de ensemblesoftware ook wordt aangeboden aan derden, waarbij M HKA webruimte ter beschikking kan stellen zonder er zelf toegang toe te hebben of met beperkte rechten in een samenwerkingsverband. Deze stap werd in 2015 gezet, het uitrollen ervan startte in 2016/2017.

hugoroelandt.ensembles.org De Belgische kunstenaar Hugo Roelandt (Aalst 1950 – Antwerpen 2015) was een van de pioniers van de performancekunst in België in de jaren 70 en 80. Hij was een heuse ‘artist’s artist’ die buiten de kunstmarkt opereerde en oog had voor de maatschappij. Door zijn visie op fotografie en performancekunst te combineren, evolueerde hij naar een persoonlijke mengeling van performance- en installatiekunst waarvoor hij het label ‘post performance’ bedacht. De charismatische en energieke Roelandt werkte samen met vele kunstenaars in de loop van zijn carrière. Hugo Roelandt schonk een deel van zijn nalatenschap aan de Koninklijke Academie van Antwerpen, waar hij les gaf aan de afdeling fotografie. In samenspraak met zijn partner Lydia Van Loock heeft de Academie besloten om het kunstenaarsarchief in zijn geheel te bewaren als een onderzoekplatform rond de kunstenaar en de performancekunst in België. Het archief werd aan het M HKA geschonken dat zijn kennis zal gebruiken om het te conserveren en toegankelijk te maken voor kunstenaars, studenten en onderzoekers, en voor het grote publiek via http://hugoroelandt. ensembles.org. De Academie zal een blijvende rol spelen in het onderzoek naar het archief van Hugo Roelandt en zal er met het M HKA als partner voor zorgen dat het publiek domein blijft, zoals de kunstenaar het wou. 41 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws worden tentoonstellingen De ondersteund publicatie door gezamenlijke een ling 2017 derde en metnovember de en deel, laatste tentoonstel als 2016–februari tentoonstelling 57 Abteiberg de tentoonstelling Van met stelde Kerckhoven samenwerking Anne-Mie in en Museum M HKA publiek ontsloten. en internationaal verder gecontextualiseerd naar gebaseerd op het de nauwgezette kunste van onderzoekM HKA, en archief het hedendaagse en in breder kunstenveld op netwerk. te stellen binnen Dit project biedt nieuwe een mogelijkheid om ensembles.org internationaal ‘tothet leven oeuvre te doen komen’ door te verbinden en te contextualiseren. en Het kunstwerk te stimuleren. onderzoek netwerkverband in disciplinair tepubliek maken. toegankelijk te bundelen en en het onderzoek M HKA binnen de kunstenaar van archief biedt en de gelegenheid AbteibergMuseum en oeuvre het M HKA bestaande Het behandelen. onderzoekzal en het het engagement de kunstenaar, van =Good All vormt vooruitgangspunt een Naast een fotografie en beschrijving. digitalisering, voor inventarisatie, opgestart traject parallel een er vanuit het is M HKA Daarnaast doorkruisen. elkaar praktijk en waarbij theorie PHD-trajecten onderzoekproject onderverdeeld twee is in ontmoeten. Het onderzoekcuratorschap en doorgedreven een museaal elkaar waarbij het nieuwe veld opgestart oppilootproject onderzoek van gebaseerd een In e 1 Venetië van met als Biënnale onderdeel voor drieluik een als van

AMVK AMVK biedt hiervoor M HKA amvk.ensembles.org Link: en beheerd door het geïnitieerd onderzoekplatform, Een digitaal Link: allansekula.ensembles.org Leuven en de KU het M HKA samenwerkingintense tussen fysieke bewaring fysieke tot en contextueel heden oeuvre chronologisch AMVK’s , welke

2018. februari-april in het M HKA in http://amvk.ensembles.org http://allansekula.ensembles.org

What Would in IDo Orbit? What het die ontwikkeld databank er uitvoerige een is The Abstract Isn’t Sexually Stimulating Isn’t Sexually Abstract The ensembles.org nieuwe online catalogue raisonné online catalogue nieuwe Abteiberg, Museum gepland in voor multi- om het aan gestructureerd . voor de een is e de deel, - - superdemocratie.ensmbles.org De tentoonstelling SUPERDEMOCRATIE zette volop in op werken uit de collecties van het M HKA (Antwerpen) en BPS22 (Charleroi). Ze liet daarbij de heel eigen stem horen van kunstenaars uit eigen land en daarbuiten en van burgers over de grote thema’s van de Senaat en de democratie. Deze vond plaats in de Senaat aan de hand van een parcours dat de bezoekers toegang biedt tot prestigieuze plaatsen zoals het peristilium en het halfrond of exclusieve plaatsen zoals de salons van het voorzitterschap, het salon van de ambassadeurs, het bureau van de griffier, enz. Hiervoor werd ook een verdiepend web-platform gemaakt. Concreet focuste de tentoonstelling op vijftien thema’s in evenveel zalen van de Senaat. Telkens werden kunstenaars van de Franse, de Vlaamse en een andere gemeenschap samengebracht. De combinaties van hun schilderijen, sculpturen, foto’s, video’s, installaties enz. uit de collecties van BPS22 en M HKA, toonden een mogelijke benadering van de thema’s. De toeschouwer werd uitgenodigd verbanden te ontdekken met de door de Senaat behandelde materies en tussen de werken onderling en zo deel te nemen aan de dialoog waartoe ze uitnodigen. Deze reflectie werd gedurende de hele maand oktober voortgezet tijdens ‘discussiesalons’ en lezingen die de drie partners opzetten over de onderwerpen van de tentoonstelling. Deze diverse reflectieve acties werden alle ontsloten en gepubliceerd via het web-platform. Link: http://superdemocratie.ensembles.org

hanstheys.ensembles.org Met hanstheys.ensembles.org geeft M HKA een kijk op het tekst – en videoar- chief van Hans Theys. Hans Theys (Brussel, °1963) is kunstcriticus, – historicus en curator. Hij schreef en ontwierp 40 boeken over hedendaagse kunst en publi- ceerde tal van essays, interviews en recensies in boeken, catalogi en tijdschriften. 43 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws Antwerpen. Schone ArchiVolt Kunsten –Onderzoekscel &M HKA, Academie voor met samenwerking de Koninklijke tot in stand platform kwam Het met werk kunstenaars. 40 tentoonstellingen 300 van organiseerde Hij (tentoonstellingenprogrammatie en activiteiten) het alsook communiceert, platform dat zowel de multimedia interactief een realiseerde M HKA wall &Video Multitouch 2.2.5.6 (EAAS). met samenwerking M HKA D’Hollander in de Estate Ilse D’hollander. Ilse door van het Dit web-platformvan oeuvre werd ontwikkeld overzicht 2017 in online een verder onderzoek en startte faciliteren wil M HKA maakt. indruk en dat het hele haarscherpe een staan scherm scherm ze dicht bij zien het als kunnen beelden met hoog een detail gebruikers schermrand. gekozen met voor minimale een NEC 6x van schermen 55 inch Voor heeft. responstijd en razendsnelle een voor zoninval de werd schermen werdDeze aangeleverd door voor publiek. breed een en aantrekkelijk toegankelijk gebruiksvriendelijk, is programmeerbibliotheek gespecialiseerde beleving. interactieve een voor hier zorgt bezoekersinformatie digitale Aangepaste en andersvaliden. schoolbezoeken kinderen, voor aandacht metseerd, groepsonthaal, specifieke ensembles.org. en CMS software bestaande reeds (het en het interne externe) functionaliteiten twee Deze werden gebouwd op maakt. beschikbaar partners de uit stad en debredere internationale aanbod Link: ilsedhollander.ensembles.org Link: Het werken op resolutie een x2160 5760 laat van toe dat individuele (software)Bij de van de programmering gemaakt werd gebruik voor werd zo het geoptimali onthaal infrastructuur technische De

http://ilsedhollander.ensembles.org http://hanstheys.ensembles.org Shadowsense is gevoelig dat systeem , een niet Cinder toepassing hardware . De

De interactieve beleving staat of valt uiteindelijk met de content die op de multitouch wall getoond wordt. Er werd gekozen om experts en curatoren in het M KHA alle middelen in handen te geven, om de content en prioriteiten te bepalen om zo de multi-touch wall als een nieuw medium te integreren in de bestaande werking.

2.3 PUBLIEKSWERKING

Het Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (M HKA) zet met zijn heropening op 27 april 2017 een belangrijke stap, weg van een kunsthalwerking richting een museaal programma. De renovatieperiode die hieraan voorafging en de vernieuwde werking die hieruit voortvloeit, bepaalden en wijzigden de werking van de afdeling Publiekswerking afgelopen jaar fundamenteel. Na intense verbouwingswerken presenteert het museum zich met een verbrede werking met de ambitie een forum voor hedendaagse kunst, mensen en de wereld te zijn. Vanaf dan toont het M HKA een permanente basiscollectie met nationale en internationale referentiekunstenaars uit de collectie van het museum, zowel hedendaagse helden als historische trekkers. Deze permanente collectiepresentatie is gratis toegankelijk. Hieraan gekoppeld werd ook de look and feel van het museum helemaal herbepaald, met een goed uitgebouwde onthaalinfrastructuur en een publieksaanbod dat op vlak van meertaligheid en toegankelijkheid is afgestemd op een breed en gevarieerd publiek.

Deze grondige transformatie, zowel op vlak van de programmatie als op vlak van publieksaanbod, brengt met zich mee dat zowel de werking als het aanbod van de afdeling Publiekswerking fundamenteel dienen te wijzigen.

De vernieuwde tweedeling in de programmatie tussen collectie(gebonden) en tentoonstellingen, tussen permanente opstellingen en tijdelijke tentoonstellingen en de nieuwe gratis naast de vertrouwde betaalzone in het museum bieden nieuwe uitdagingen op vlak van marketing en communicatie, publieksaanbod en – comfort, inzetbaarheid van zaal- en baliepersoneel en registratie van bezoekcijfers.

Naast deze ingrijpende wijzigingen blijven de vertrouwde programma onderdelen zoals IN SITU, INBOX, LODGERS ongewijzigd. Ook initiatieven zoals Yoga in het museum, de reeks Artist Talks i.s.m. de Antwerpse galerijen en de jaarlijkse evenementen zoals Art’s Birthday, Museumnacht, Cultuurmarkt 45 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws Verschueren medewerker) (administratief verlieten het M HKA. (medewerkerPubliekszorg), Cottyn Ellen Communicatie) en Carina (teamcoach Caals Myriam Schildermans. door Ingrid vervangen periode die tot en met loopbaanonderbreking. 311 februari mei in Zij werd gedurende Wens, Lot medewerker van de was samenstelling. in bemiddeling, gingen kende wijzi tijdelijke enkele Team jaar dit en definitieve Publiekswerking richte werking. en evolutiege performante een van de ontwikkeling essentieel in is persoon bij communicatievormen één digitale alle van en verdere doorontwikkeling Het bundelen gecreëerd. het van beheermedewerker communicatie digitale van vormgever werdNaast de de persverantwoordelijke functie en grafisch de medewerkers van herbekeken. werdenaanvatten, de functieomschrijvingen te de kunnen beste omstandigheden in die Om en uitdagingen. gelijkheden nieuwe mo van voor stelde tal vernieuwde communicatie De werking team onder waar meer de plaatsvinden. speeches openingen tijdens ruimte ontvangst nu ook als vanaf commercieel zaalverhuur. fungeert leeszaal De voor het aanbod in evenementen van bij troef het extra organiseren een en is biedt mogelijkheden ook extra ruimte Deze geeft. invulling zelf bezoek haar de bezoeker zijn of waarin museum naar kunsthal van de transformatie in onderdeel Een cruciaal de ruimte. van functie eveneensspeelt de hier sociale worden getoond, kunstwerken waarin en ruimte leeszaal Naast de rol als te werken ofraadplegen, gewoon kunst, te even genieten van te verpozen. om mensen te ontmoeten, boeken te er ruimte een vindt passant toevallige bezoeker gewijzigd. De het of grondig museum in de bezoekersdynamiek heeft ruimte, toegankelijke deze komst De het nieuwe, van museum. gratis voor de bezoeker en vormt van meteen het hart ervaring allereerste als dienst met doet bibliotheek een en leeszaal inkomruimte, vernieuwdeDe en unieke zijn tot uitgegroeid voor sterkhouders het én uithangborden M HKA. werdenVlaanderen bijzonder ook jaar dit door het publiek gesmaakt en goed Verhaegen, over Els afdelingshoofd naar ging als ABCD, binnen manager content door Bert, Evi coördinatie De Publiekswerking. de afdeling binnen te laten volledig terug inkantelen 2017 bemiddeling team werd beslist maart In als procedure verantwoordelijke interne een na commercieel zaalverhuur, startte als het M HKA, in actief Batens, reeds Katrien aanwervingsprocedure. externe het na succesvol medewerker Communicatie als doorlopen Digitale een van VerbovenMadiken september de nieuwe vervoegde functie in het in team metvoorjaar pensioen. nieuwe publieken. van aanspreken en actief het van prikkelen op vlak lijkheden moge van bieden tal beide aspecten en marketing communicatie van vlak Op is. het toegankelijk deel voor van museum feit iedereen gratis dat aanzienlijk een en het zijn aanbod de permanent voorbeelden een komstliggende van hiervan meest voor twee De de hand initiatieven. en communicatie- de marketing- van gevolg de renovatie als van museum zorgden voor heroriëntering grondige een biedt. dat het het uiteenlopende M HKA aan aanbod len en verleiden doelpublieken diverse van om deel te hebben en deel te nemen op het heel zich prikke richt specifiek het van M HKA marketingstrategie De en Marketing Communicatie 2.3.1 met de coördinator Publiekszorg. er terugkoppeling een is basis en op samen maandelijkse en communicatie met bemiddeling vergadert team tweewekelijks afdeling De Publiekswerking.

teamcoach het van en de werking het aanbod in veranderingen structurele De Rombouts het en Joost Peeters, Gustaaf in beiden suppoost gingen

Publiekszorg.

- - - - -

De permanente opstellingen van topwerken uit de M HKA collectie biedt de mogelijkheid om het M HKA verhaal op een duurzame manier te delen met de bezoeker. Ongeacht het karakter en timing van de tijdelijke tentoonstellingen krijgt de bezoeker op elk moment gratis toegang tot een uitgelezen selectie van nationale en internationale topwerken. Zowel binnen het luik van corporate communicatie als in de contacten met het toeristische en MICE sector, die zich kenmerkt door een lange(re) termijn benadering, is het hebben van een permanente opstelling met topwerken een absolute troef. Het permanent presenteren en gratis ontsluiten van werken van kunstenaars met een brede en/of internationale bekendheid (Panamarenko, Jan Fabre, Luc Tuymans, Marlene Dumas, Jimmie Durham, Cindy Sherman, …) bij het grote publiek zorgt eveneens voor een voortdurende aantrekkings- kracht die permanent kan worden uitgespeeld door het museum in haar marketingstrategie. Dit alles gekoppeld aan een hoog kwalitatief bezoekersonthaal/ bibliotheek van de hand van Axel Vervoordt zorgt ervoor dat het M HKA het beeld van kunsthal of steriele white cube kan afschudden en verder kan evolueren naar een plek waar elke bezoeker zich welkom kan voelen en zijn/ haar gading vinden.

Vanuit dit gegeven is de keuze gemaakt om naast het M HKA kernpubliek, bestaande uit kunstenaars, art professionals en kunstliefhebbers, uit te breiden met de nieuwe doelgroep van ‘bewoners en bezoekers aan/van deze stad’. In de communicatie – en promotie initiatieven wordt deze nieuwe groep steeds meegenomen. Concreet vertaalt zich dit in een grotere aanwezigheid in het Antwerpse straatbeeld, een intensievere samenwerking met Visit Antwerpen om zo de bezoekers aan deze stad beter te bereiken en te informeren (o.a. Antwerp City Card), samenwerking met stedelijke initiatieven zoals de stadsgidsen en de A-kaart die een intensieve communicatie heeft met de inwoners van Antwerpen. Binnen de groep van de bewoners onderscheiden we nog een specifieke groep, namelijk onze directe buren. We proberen de ‘buren van het M HKA’, voornamelijk inwoners van de wijk het Zuid, actief te betrekken en hun binding met het museum te versterken. We ondersteunen de plaatselijke buurtverenigingen waar mogelijk en zijn sinds de heropening gestart met het aanbieden van een gratis rondleiding in de tijdelijke tentoonstellingen voor alle buren van het M HKA. Hiervoor worden n.a.v. elke tijdelijke tentoonstelling 7.000 uitnodigingen huis aan huis verdeeld in de brede omgeving rondom het museum.

De bestaande mediaovereenkomsten met Klara en H ART werden aangevuld met een éénjarige samenwerking met De Morgen. Deze ruilovereenkomst verschafte het M HKA extra advertentiemogelijkheden in ruil voor het organiseren van enkele events voor de lezers van De Morgen.

Bestaande communicatie-instrumenten werden geëvalueerd in het licht van de vernieuwde werking en waar nodig aangepast. De meest in het oog sprin- gende voorbeelden hiervan zijn de nieuwe aanpak voor de gevelcommunicatie en een vast format voor de print van de uitnodigingen voor de openingen. De veelvuldige programmatie met enerzijds het permanent aanbod en divers aanbod van tijdelijke tentoonstellingen zorgden ervoor dat de bestaande gevelcommunicatie niet langer toereikend was. In dezelfde beweging werd er ook naar gestreefd om M HKA en de ingang meer zichtbaarheid te geven van op grotere afstand om zo de zichtbaarheid voor de voorbijgangers op het Zuid te verhogen. Dit resulteerde in twee verticale gevelbanners, één voor de tijdelijke tentoonstellingen en één voor de permanente collectie, die aan de hand van sprekende beelden de aandacht trekken. Aangevuld met typografische vermelding van de andere programmaonderdelen op de ramen. 47 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws n.a.v.pagne de op Joseph van 13 tentoonstelling Beuys oktober. de start 2017, op 27 de april heropening van gevolgd door deaanleiding najaarscam 2017 de eerste naar het bevatte campagneperiodes, afgelopen slechts jaar twee van de eerste helft het in van museum de kortstondige van sluiting Omwille komen 2018. zal in ten die volle tot uitwerking Communicatie Digitale strategie een 2017 van werden de het eerste stappen ontwikkelen gezet in het najaar van in medewerker een van Communicatie Met Digitale de start logo,(M sponsors). HKA de avond) van (programma event en corporate informatie informatie (tekst en beeld),dat voldoende biedt programmainformatie aan ruimte voldoende gekozen is Hier zichtbaarheid voor geeft. leporello-formaat een weergeven afzender en het kan als museum manier opmatie kwalitatieve format vast een dat zowel gezochtprogrammaonderdelen naar is de program onder de de te aandacht brengen. van Metprogrammatie de uitbreiding om de veelzijdige instrument een als corporate van communicatie uiting zowel is een totrelatie kernpubliek ons en stakeholders. Een uitnodiging in instrument en belangrijk zijn krachtig een uitnodigingen M HKA De worden geëvalueerd. positief kan zeker en en als hetde de heropening media straatbeeld, in was bijzonder gedurende maanden enkele dat hetervoor M HKA sterk aanwezig Dit zorgde vervolg op de heropeningscampagne. als afgetrapt juni mei begin stelling opgezette voor met aandacht tentoon de de grootste tentoonstellingen groots was. evenementen voorjaar de belangrijke van één het van cultureel M HKA zeker worden kan aandacht en media- gesteld het van dat de heropening publieksweekend kende op enorm een succes. de bezoekersaantallen Afgaand op Zowel met donderdagpubliek VIP-receptie het de te opening krijgen. als werden om moment dit ingezet onder zo een breedmogelijk de van aandacht jong en oud. Het merendeel de promotie- van en communicatieinstrumenten voor verdieping, met ontdekking spel, voorgarant zinderend een programma met de te bieden vele stond Team facetten heeft. het die M HKA Bemiddeling kennismaken programma en uitnodigend divers een van de hand bezoeker aan en kon zondag. det.e.m. het dagen gratis was die volledig museum Gedurende vormden de Vlaanderen kernboodschap. hier Kunstarchieven het van Centrum voor Cultuur de opstart van en deVlaanderen minister Vervoordt met Axel vanuit Toerismewerking ondersteuning en de financiële concept vernieuwd met totaal een de bezoeker presenteerde. aan samen De opnieuw open en zich was dat het was M HKA boodschap heid. Primaire was. volle ontwikkeling in dan die marketingstrategie deeerste stappen vernieuwde digitale gezet binnen werden de campagne Beuys ook rondleiding. In de gratis van met aanbod de buurt naar en de brede met Chanel de communicatie samenwerking Clear werden heropening mee opgenomencampagne zoals de campagne, Beuys in en promotie communicatie vanuit de van op vlak Geslaagde initiatieven brede (inter)nationaleresulteerde in en positieve bezoekcijfers. persaandacht Dit de opening. voorafgaand aan was top al of mind de tentoonstelling Zowel werd door pers bijzonder dit publiek als waardoor onthaald goed voor de komendemateriaal aanwezig. midden oktober reeds tentoonstelling het en was promotie aanbod met het brede M HKA mensen kennismaken konden de M HKA-stand In Vlaanderen. met de Cultuurmarkt augustus eind Dit werd donderdag ondersteund van door opening meerdaagse een n.a.v. campagne De gelaagd door zich kenmerkte haar de heropening voor campagne De de werd Joseph afgetrapt tentoonstelling Beuys tijdelijke over er de lijn was communicatie de tweede verschillende In

A Temporary Futures Institute Futures A Temporary hieromtrent werd eind campagne pas . De

- -

2.3.2 Perswerking Zowel in het communiceren naar het M HKA kernpubliek, als in het bereiken van nieuwe en bredere publieken, blijft de perswerking fundamenteel onderdeel van de marketingstrategie. De perswerking kenmerkt zich door een aanpak op maat die steeds vertrekt vanuit boodschap die het museum en/of kunstenaar willen brengen. De aandacht voor het ondersteunen en verder uitbouwen van de internationale uitstraling en lokale verankering vormen een constante.

Het M HKA heeft een eigen persverantwoordelijke die instaat voor de perswerking. Samenwerkingen met externe persprofessionals en/of andere instellingen worden enkel en alleen opgestart wanneer het M HKA over onvoldoende contacten en/of kennis beschikt over bepaalde regio’s of subgroepen of wanneer het samenwerken met andere musea een voordeel kan bieden op vlak van internationale persaandacht. Zowel de heropening als de overzichtstentoonstelling met werk van Joseph Beuys zorgen ervoor dat samenwerkingen voor die meerwaarde kon zorgen. Voor de internationale bekendmaking van de heropening van het vernieuwde M HKA werd intens samengewerkt met Toerisme Vlaanderen. Zij organiseerden in samenwerking met de buitenlandkantoren een internationale persreis naar Vlaanderen met ruime aandacht in het programma voor het M HKA en de samenwerking met Axel Vervoordt. In het najaar werd een tweede internationale persreis georganiseerd, deze keer in samenwerking met S.M.A.K en FoMu. Door het bundelen van de inspanningen was het mogelijk om het uitzonderlijke aanbod van tentoonstellingen van Gerard Richter, Joseph Beuys en Ai Wei Wei samen te presenteren aan de internationale pers. Dit zetten Vlaanderen op de kaart als een must-see bestemming in het najaar. De samenwerking werd door alle partijen als zeer gunstig ervaren en zal in de toekomst zeker worden herhaald wanneer er zich opnieuw opportuniteiten voordoen.

Het M HKA kan ook steeds rekenen op de zeer goede samenwerking met Visit Antwerpen die het M HKA mee top of mind houden binnen de toeristische pers en binnen het brede segment van bloggers. Naar aanleiding van de heropening bezocht Visit Antwerpen het M HKA met een delegatie internationale toerisme en life-style bloggers die door hen zorgvuldig waren uitgekozen om Antwerpen te komen ontdekken.

2.3.3 Publiekszorg Team Publiekszorg, bestaande uit de onthaalploeg en het suppoostenteam waarvan zowel vaste M HKA-medewerkers aangevuld met jobstudenten, kende zowel naar samenstelling als naar jobinhoud grondige wijzigingen. De periode van de renovatie, waarin het M HKA grotendeels gesloten was, werd gebruikt om het wegwerken van overuren en de voorbereiding naar de vernieuwde werking. De verhuis van de bibliotheek naar de inkomstzone zorgde ervoor dat er een intense samenwerking moest worden uitgetekend tussen de onthaal en bibliotheekploeg die nu samen postvatten achter de balie. Het feit dat het grootste deel van het gelijkvloers gratis toegankelijk is voor alle bezoekers (en de andere ruimten betaald blijven) bracht ook de nodige aanpassingen met zich mee voor zowel baliemedewerkers als sup- poosten. Zeker in de eerste weken na de heropening werd supoosten op het gelijkvloers ook ingezet als host om de bezoeker wegwijs te maken in het vernieuwde museum.

In samenwerking met Toerisme Vlaanderen werd als gevolg van de bepalingen in het Impulsprogramma Hefboomprojecten 2015 Vlaamse Meesters gestart met publieksbevragingen die peilen naar het welbevinden van de bezoeker na afloop van zijn/haar museumbezoek. De bevraging bestaat uit een korte bevraging die wordt afgenomen door een M HKA medewerker bij het verlaten 49 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws vens over bezoekers. haar het gege stappenverzamelen in van zetten belangrijke op deze manier kan bijzonder blij met deze over samenwerking, die lopen, meerdere en zal jaren is wordt Het M HKA verstuurd. mail via die bevraging meer gedetailleerde hij/zij de bezoeker Indien het wenst kan van museum. een deelnemen aan (aantallen en herkomst) werd afgestemd op de nieuwe realiteit en uitgesplitst de bezoekers van het wijze van registreren bestaande De bezoekersaantallen. zone kent gevolgen gratis een van ookvan verstrekkende voor de registratie die met postkaarten zone aangevuld de gratis in collectietentoonstellingen (Nederlands, Engels). Frans, worden Naast de museumgids de tijdelijke talen drie in beschikbaar gratis brochure is De en de leeszaal. het labyrint in opstelling en museum de permanente als bij hetde duiding M HKA nodige de de bezoekerwordt collectievleugel en geeft en in de verspreid ingang aan gids De museumgids. een gekozen van is onthaalteam voor het ontwikkelen zorgen en het publiek geen contactmomentnieuwe dynamiek met heeft het en leeszaal. met de archiefpresentaties presentaties gedreven tijdelijke aangevuld collectie en twee collectie de uit permanente formules bestaande op het gelijkvloers, werdenEr nieuwe vastgelegd formats voor de vernieuwde tentoonstellings op het uitdenken en implementerenals verhoogd een van bezoekerscomfort. bemiddelingsinstrumentaria nieuw van gezet op gebied het van ontwikkelen staan. centraal bleef en samenwerking doorgedreven hierin interactie met het op oog bemiddeling experimentele Een innovatieve, opdrongen. zich doorgelicht en/of en gekekenwerking aanpassingen welke vernieuwingen en de bijhorende werd aanbod het en leeszaal, bestaande collectie permanente met mee. zich Vanuitgingen toegankelijke de met nieuwe realiteit, de gratis nieuwe uitda Bemiddeling team van ook voor en de werking het aanbod brachten met compleet een de heropening tentoonstellingsaanbod vernieuwd centraal. steeds hier en bezoeker, ook staan onderling bezoekers maar kunst tussen dialoog De folders, of aangeboden. en andere lezingen rondleidingen activiteiten teksten, het publiek Aan (individueeldivers. groep) of in wordt brede een van waaier wordt dat hier zeer voor is ingezet Het instrumentarium participeren. kan het publiek getoond waaruit van invalshoeken worden, vanuit verschillende of aangereikt moeten context op manieren diverse Inhoud, en beleving het publiek tussen en de te kunst. slaan brug een en technieken instrumenten activiteiten, allerlei om via bemiddeling deHet team opdracht is van Bemiddeling 2.3.4 zijn. zichtbaar en steeds bezoekers betalende zodat gratis evenementen of Bij speciale doen het dienst openingen kan programmatie. over de eerste en de plaats geïnformeerd hetbezoeker actuele in toekomstige wordt de muur van inneemt de de oppervlakte volledige dat als zo goed het van gebouw. het na museum betreden touchscreen uitnodigend een Via het is eerste contactmoment de inkomstzone, de in bezoeker van metis het gevestigd die videowall, interactieve De en dialoog. ontmoeting voor rust, bewonderen, het ook plek een is of kunst inkijken mensen boeken kunnen plaats een waar alleen niet is leeszaal De met heel een eigen functie. ruimte verlaten white cube het een van museum en ontstondde het kille hart er in Met de en werd publiekscomfort. de komst leeszaal van bezoekersonthaal van voor de bezoeker. voor helder een presentaties op manier aanbod die en zorgt en toegankelijk daaropvolgendeen titelbordjes. alle wordt in Dit aanbod doorgetrokken geven muurteksten bij en de klassieke korteeen de introductie tentoonstelling gevolg de het gedeeltelijkeDe renovatie als van van museum en sluiting het de en van museum meer komst bepaald vernieuwdeDe werking ook stap de grote op een renovatie gebied het zette M HKA Dankzij zone, voor Omdat collectievleugel en de totaal leeszaal, een gratis zorgde dat er zowel ervoor Het vernieuwde moest M HKA worden in - - - - als gepersonaliseerde verwelkoming of bekendmaking van het programma van de avond. Naast het puur informeren en verwelkomen biedt de videowall ook kans tot verdieping. De bezoeker kan aan hand van een zeer eenvoudige navigatie (dankzij het touchscreen) in de M HKA collectie duiken. Via deze videowall heeft de bezoeker toegang tot het M HKA digitale contentplatform enembles.org. In het verder optimaliseren van het bezoekersonthaal was het cruciaal om de nieuwe bezoekersstromen in kaart te brengen, de signalisatie waar nodig aan te passen en de bezoeker vertrouwd te maken met de gratis zone en het vernieuwd aanbod. Hiervoor was er een intense samenwerking tussen de verschillende teams van de afdeling Publiekswerking, namelijk team bemiddeling, publiekszorg en communicatie.

De heropening van het M HKA op donderdag 27 april was het startschot voor een feestelijk weekend dat inhoudelijk en organisatorisch werd gedragen door team bemiddeling. Aan de hand van externe samenwerkingen en het opfris- sen en uitdiepen van het bestaande publieksaanbod opende het vernieuwde M HKA gedurende twee dagen zijn deuren voor het publiek. Het vormde de uitgelezen kans voor de bezoeker om het M HKA te (her)ontdekken. De heropening werd ook aangewend om de banden tussen het museum en haar directe buren sterker aan te halen. Binnen de marketingstrategie wordt de groep ‘bewoners van deze stad’ als één van de kernpublieken gedefinieerd. Binnen deze groep maken we nog een bijzondere uitzondering voor onze buren, waarmee we de bewoners van de wijk het Zuid bedoelen. De buurtcomités werden tijdig geïnformeerd over onze plannen en actief betrokken. Aan de hand van 7.000 flyers werden de buren uitgenodigd om als eerste het museum te komen ontdekken tijdens een gratis rondleiding en met een stukje taart. Op zaterdag 29 april boden we de buurt ook de mogelijkheid om hun buurtbrunch voor het museum te organiseren. De opkomst en reacties waren bijzonder positief en daarom is dit initiatief van gratis rondleidingen voor de buurt ook verder gezet in kader van de daaropvolgende tijdelijke tentoonstellingen. Op die manier willen het museum zich nog meer openstel- len naar nieuwe publieken en haar rol in de wijk opnemen. Als gevolg hiervan werd het M HKA gevraagd om deel te nemen aan het weekend Zuiderburen op 16 en 17 september waarbij alle spelers van het Zuid zich tijdens een infomarkt voorstelden aan de bewoners en bezoekers van de wijk.

Begin mei werd naar aanleiding van het vernieuwde museum een speciale editie van de lerarennocturne, die traditiegetrouw in oktober plaatsvindt, georganiseerd. Op die manier kregen leerkrachten de kans om kennis te maken met de vernieuwde werking. Bovendien bood de heropening ook de prima aangelegenheid om nieuwe scholen en leerkrachten aan te spreken en te laten kennismaken met de werking en aanbod van het M HKA. Deze uitzonderlijke voorjaarseditie werd zeer positief onthaald. Als vooruitblik voor het komende schooljaar biedt deze periode heel wat mogelijkheden. Naar 2018 toe zal worden gekeken of de frequentie van deze nocturnes omhoog kan en welke inhoudelijke insteken opportuun zijn om het contact met het onderwijsveld te onderhouden en waar mogelijk te versterken.

Ook na de heropening bleef het organiseren van activiteiten, al dan niet in samenwerking met externen, een belangrijk onderdeel van de werking van team bemiddeling. Mede dankzij deze activiteiten stelt het museum in staat nieuwe publieken aan te spreken, de relatie met het vertrouwd publiek te bestendigen en te verdiepen en bovenal het museum meer publiek te maken. Museumnacht op 5 augustus en MUKA Prints (28 oktober tot 5 november) waren ook dit jaar absolute toppers naar opkomst en bereik. Ook dit jaar bleef de interesse voor Yoga in het museum groot en werd de samenwerking verdergezet. Tijdens de zomermaanden werden de yogalessen tijdelijk naar zondagochtend verschoven en konden de deelnemers indien gewenst genieten 51 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws kon jaar gedurende het het ganse M HKA maar de kort na opening alleen het Niet vernieuwde museum. in te maken met wegwijs het zaalpersoneel, host om samen werden mensen, als ook mee de ingeschakeld gidsen opening (VTS). Strategies de eerste weken In de na Thinking met opleiding een Visual voor 2017 het werd gidsenteam in gestart vorming dekader permanente van het In vanuit het Bemiddeling. team en coaching op de ondersteuning nodige de Het het kon nieuwe gidsenteam realiteit van museum. aan hierbij rekenen herbekeken rondleidingen met van werd en de aangepast het gidsen aanbod wijze samenspraak worden In begeleid door de enthousiaste M HKA-gidsen. op die professionele blijven de rondleidingen van de dialoog interactieve basis medewerkers het was De ook voor aanpassing. het grondige een gidsenteam met de rondleidingen voor mee. zich van Net de zoals M HKA- herziening bracht ook een collectieluik, met permanent een worden aangevuld overzicht de Projecten. van van Euraziaat de –Groeten Beuys Joseph voor werden tools die diverse ontwikkeld helder en interactie, taalgebruik). De participatie en tradities, waarden opgesteld (vertrekkend inspiratie, delingsplan aandachtspunten; diverse van met de curator wordt en de projectwerkgroep project voor bemid een elk de 2 Voor op het de bemiddelen tentoonstellingen grote van instrumentarium. en nieuwe een aanpak van het van ontwikkelen vloers voor de noodzaak op het gelijk zorgden aangegeven de vernieuwdeZoals programmatie werking. duurzame een (gids) Schildermans dat moet Wensonder Lot leiden van leiding tot en Ingrid jongerenwerking. worden met 2018 traject een kerngroep een In zal opgestart brengen de mogelijke en van het eigen potentieel een interesse in M HKA van metteken de het samenwerking Jongbloed van van afronden kaart en het in 2019. eigen een 2017 jongerenwerking van stond vanaf het vooral in installeren over exploratie tot evaluatie van metgrondige gegaan jaar een het op oog het om was de de ambitie niet Jongbloed-werking te kopiëren werd een er na om vanuit de verder Omdat jongeren het te als museum er de gaan. was wil jongerenwerking het Zowel periode. zeer een leerrijke van had, de kant van geen eigen tot Jonbloed die duurzame dan binnen voor was het M HKA, king jongerenwerking werd er voor geopteerd het van vernieuwde KMSKA om de toekomstige ning de kader jongerenwerking van in Jongbloed. Met de geplandeKMSKA herope weer op interesse konden grote 2017 rekenen. In stopte met de samenwerking ook jaar die dit vaste waarden Vlieg’ van Schatten M HKA-‘deelname aan op donderdag tweewekelijks terug ingepland. Vanaf september het M HKAFEE/Zomerbar. werd in de yoga brunch een van Meet Me @M HKA Onderzoek naar Bachelor bachelor na Advanced Management Business (UC Leuven Limburg) worden aandachtspunt meegenomen als volgendzal naar jaar. voldoen de rondleidingen, stijgende ook aan op vraag, gebied anderstalige van uitbouwen om zo te kunnen wijze te kunnen en snelle duurzame relatief een veel musea hebben. mee te mogelijkheid De om kampen het op gidsenteam heikel punt een blijft waar gidsen meertalige kwalitatieve, naar zoektocht De worden om het tegeleidingstraject versterken. zij gidsenteam klaargestoomd en be te versterken. om het intensieve een gidsen M HKA-team Via training blijven voldoen nieuweverhoogde te kunnen werd naar op vraag zoek gegaan dezerekenen aan Om op sterk een rondleidingen. verhoogde naar vraag e samenspraak In wijzigingen. er geen fundamentele verdieping waren blijven de en Ateliers de en families kinderen naar het aanbod In VanCharlotte Peer (13.02.2017 —16.06.2017) Stagiaires waarbij tijdelijke tentoonstellingen programmatie, meervoudige De

binnen Bemiddeling de eigen werking worden verder opgenomen het in te A Temporary Futures Institute Institute Futures A Temporary laten doorgroeien. De samenwer - en

- -

Zoë Ceulemans (13.03.2017 — 03.05.2017) Student 3 PBSO (PO/PKV), KDG Aanmaken van content voor Antwerp Museum App in het kader van de heropening en de permanente collectie.

Lore Van Roelen (23.03.2017 — 30.04.2017) Eerstejaarsstudente Specifieke Lerarenopleiding Beeldende Kunsten, KASKA Opdracht tijdens openingsweekend in het kader van de tentoonstelling Een tijdelijk toekomsteninstituut.

Merel Verschaeren (23.03.2017 — 30.04.2017) Tweedejaarsstudente Specifieke Lerarenopleiding Beeldende Kunsten, KASKA Opdracht tijdens openingsweekend in het kader van de tentoonstelling Een tijdelijk toekomsteninstituut.

Eline Koklenberg (23.03.2017 — 30.04.2017) Tweedejaarsstudente Specifieke Lerarenopleiding Beeldende Kunsten, KASKA Opdracht tijdens openingsweekend in het kader van de tentoonstelling Een tijdelijk toekomsteninstituut.

Antoine Waterkeyn (11.12.2017 — 02.01.2018) Specifieke Lerarenopleiding Beeldende en Audiovisuele Kunsten, LUCA School of Arts Stage als museumgids

Johanne Ampe (28.11.2017 — 15.01.2018) Specifieke Lerarenopleiding Beeldende Kunsten, KASKA, AP Kijkstage, opvang herfstateliers

Rien Schellemans (28.11.2017 — 03.2019) Specifieke Lerarenopleiding Beeldende Kunsten, KASKA, AP Stage als museumgids

Jana Maes (13.11.2017 — 26.01.2018) Kunst en Cultuurbemiddeling, Karel de Grote-Hogeschool Kijkstage, opvang ateliers, rondleiding, onderzoek Jongeren zonder smartphone in Vlaamse musea

2.4 ONDERSTEUNING

2.4.1 Financiën en HR-beleid In 2017 sloot de jaarrekening af met een deficit van 171.072,38 euro. Dit verlies werd hoofdzakelijk veroorzaakt door de kosten verbonden aan het herinrichtingsproject van het museum als Toeristisch Hefboomproject en gederfde inkomsten ten gevolge van de sluiting voor de uitvoering van deze renovatiewerken (zie verder).

In 2016 werd het subsidiedossier in het kader van de Toeristische Hefboomprojecten door Toerisme Vlaanderen goedgekeurd voor de herinrichting van de gelijkvloerse verdieping van het museum. Hierdoor werd een subsidie toegezegd van 646.933 euro. In het kader van deze renovatie werd ook een subsidie toegezegd van 300.000 euro door de minister van Cultuur Sven Gatz. Door dezelfde minister werd eveneens een subsidie van 350.000 euro toegezegd voor de realisatie van een beeldend kunstarchief in het M HKA. De renovatiewerken werden uitgevoerd in de periode januari-april 2017. De presentatieruimtes van het museum werden gesloten vanaf 5 februari tot 26 april 2017. 53 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws met Toerisme Meesters de van van steun en werd Vlaanderen gerealiseerd Vlaamse het programma in kadert hedendaags kunstmuseum Vlaams dig volwaar naar kunsthal van transformatie De Tatsuro Miki. Japanse architect topdesigner Vervoordt Axel met samenwerking Belgisch in en wingswerken 2017 27 heropende april feestelijkOp verbou de intense na deuren het M HKA -Panamarenkohuis Gebouw M HKA 2.4.3 door de EU. de museumconfederatie van L’Internationale,‘The Uses of Art’ gesubsidieerd de inclusief projecten het opvolging kader op van in projectnivieau, financiële de naar uitging aandacht waarbij specifieke tentoonstellingen, van organisatie platform voor de als werkgroepen werkt met multidisciplinaire M HKA Het projectwerking. aan aandacht besteed jaren het enkele M HKA Reeds Vlaanderen. Kunstarchieven het van Centrum op de oprichting dienstverlenende rol betrekking heeft voor landelijke een werkingssubsidie dienstverlenende rol. landelijke Deze en voor beleidsplan een het bekomen een van erfgoedinstelling) cultureel (als collectiebeherende een erkende van organisatie voor decretaal de functies voor beleidsplan een heterfgoeddecreet: bekomen werkingssubsidie een van het 2017 het kaderEind van cultureel in werden ingediend 2beleidsplannen de 2019-2023. nieuwe en de van beleidsperiode voorbereiding ningsperiode de voorbije van en de werd evaluatie veel besteed aan aandacht beleidsplan (L’Internationale). samenwerking de internationale werkingsmogelijkheden, het en museumtraject locatieonderzoek, het nieuwe onderzoek samen naar 2019-2023, beleidsplan nieuw een beeldend de uitbouw kunstarchief, werking vergden, de van o.a. veel voorbereiding die capaciteitdagingen de directie van stond 2017 in voorHet M HKA veranderingsuit beleidsmatige hele een reeks en beleid Organisatie 2.4.2 voor de groepsverzekering. financieringssysteem nieuw een van en de uitgerold, afwerking alsook opgemaakt functieclassificatie voor leidinggevenden uitgewerkt en geïmplementeerd,kelingstraject de het te wordenvan nieuwe arbeidsreglement definitief afgerond, ontwik een te worden, de opmaak geoptimaliseerd personeels- en loonadministratie worden niet afgerond. groepsverzekering het van van systeem herziening en de evaluatiecyclus de plannings-en van arbeidsreglement, denieuw opstart een van Hierdoor konden projecten de uitwerking zoals nistratie. aantal een het opvolging van personeelsbeheer,en tijdige de personeels- en loonadmi vooral de lag waardoor op focus werd voor correcte een bemand, 0,7maar VTE Dit bracht 2017 metpersoneelsbezetting. mee zich in gemiddeld dat de dienst m.b.t. 2017 de In kende op-en-neergaande een beweging HR de dienst en renovatiewerken herstellings- uitgevoerd door onderbelangrijke FoCI, hetvan M HKA de infrastructuur van 2017Per werden 1 januari eigenaarsverplichtingen Evaluatie infrastructuur 2.4.4 verder Dit zal uitgewerkt worden 2018.opgestart. in werdactiveren gesprek een met de bewoners en stakeholders de buurt van uitgevoerd. Ten te en het de de einde werking van gebouw staat te vrijwaren te worden en dienden geplaagd er herstellingswerken malen door vandalisme Tevens enkele werd dalende een belangstelling. hetvan Panamarenkohuis ten gevolge het Panamarenkohuis in rondleidingen 2017 er minder In waren Vlaanderen. Kunstarchieven voor het Centrum tuur hetWeyts. Tijdens opende van museum de ook heropening de basisinfrastruc voor Toerisme Ben minister Sven Cultuur van Gatz en Vlaams Minister Vlaams 2017 verder hetIn van managementteam werd ontwikkeld de werking 2018 Zodient in zijn de voor zeer groot. uitdagingen deDe HR-dienst overgenomen 2017 door In werden FoCI. aantal een reeds ------meer de vernieuwing van de museumvloeren. Tevens werd samen met FoCI en het Facilitair Bedrijf de performantie van de HVAC-installatie bekeken. De klimaatcondities halen niet altijd een museale standaard. Naast een aantal punctuele ingrepen heeft FoCI bevestigd dat een opdracht wordt uitgeschreven voor een grondige doorlichting van de HVAC-installatie door een ingenieursbureau. Dit zal uitgevoerd worden in 2018.

Tweemaal per jaar wordt een commissie infrastructuur georganiseerd waarin vertegenwoordigers van M HKA, FoCI en het Facilitair Bedrijf zetelen. De bedoeling van deze commissie infrastructuur is om prioriteiten te bepalen, de lopende dossiers op te volgen en een meerjarig investeringsprogramma op te maken.

De infrastructuur wordt beheerd door een halftijdse facility manager. Hij is betrokken bij het evaluatieproces van de infrastructuur (cfr. beheersovereenkomst 2012-2016) en coördineert het facility team. Het facility team staat in voor het dagdagelijkse onderhoud van de infrastructuur. De facility manager treedt tevens op als intern preventieadviseur en is de verbinding tussen het M HKA en de gebouwbeheerder FoCI.

2.4.5 M HKA Cyclus / Green Projectors In 2014 werd ingestapt in het Green Track-traject voor de stad Antwerpen i.s.m. Prospekta. De taken in het kader van duurzaamheid worden waargenomen door de facility manager. Het is nodig dat de aandacht voor duurzaamheid meer geïntegreerd wordt in de werking. We proberen dit te doen via onze digitale kanalen en trachten de gebruikers van het gebouw meer te sensibiliseren en het thema levendig houden.

2.4.6 Veiligheid en welzijn op het werk Op het gebied van veiligheid wordt de ingeslagen weg voortgezet. Stelselmatig wordt gezocht naar nieuwe manieren om veiliger te werken. Het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW) komt een keer per maand samen. Sinds enkele jaren wordt er jaarlijks een evacuatieoefening gehouden. Jaarlijks worden ook verschillende werknemers onderworpen aan een medisch onderzoek. De adviserend geneesheer bracht zoals elk jaar verslag uit van zijn bezoek aan het M HKA.

2.4.7 Raad van Bestuur en Algemene Vergadering In een tussentijds evaluatierapport oordeelde de Vlaamse administratie als volgt: De werking van de bestuursorganen is goed uitgebouwd. Er wordt gewerkt met een brede groep van bestuurders die regelmatig samenkomt en haar controle- en beleidstaak kwalitatief invult. Er is aandacht voor de principes van goed bestuur, maar het aantal bestuurders kan een risico zijn naar een vlotte werkbaarheid.

In navolging van andere instellingen en organisaties besliste de Vlaamse regering om ook in de Vlaamse kunstinstellingen de decreetgeving inzake deugdelijk bestuur zo volledig en volwaardig mogelijk te introduceren. Het M HKA werd verzocht het nodige te doen en de verplichtingen aangaande de samenstelling van de bestuursorganen na te komen. De statuten van M HKA vzw werden conform de bepalingen in het decreet deugdelijk bestuur gewijzigd.

In juni legde de uittredende raad van bestuur de door de Vlaamse Regering voorgestelde wijziging van de statuten ter goedkeuring voor aan de Algemene Vergadering. Enkele leden onthielden zich bij de stemming en betreurden wat zijn noemden “het proces van herpolitisering” die instellingen moeten 55 M HKA Jaarverslag 2017 2 Afdelingsnieuws bestuurder. als met maken hun nieuwevertrouwd functie 2018 bij jaar per de vanaf vergaderingen zich te vijf van wonen, en zullen drie ter zake. heid en/of expertise zetelen met hoge een betrokken kunnen externen oprichten waarin kan pen inhoudelijke thema’s belangrijke klankbordwerkgroe of inzake gesprekken, komen. werd Er afgesproken het dat lopende de kader raad van in dossiers of te samen keer vijf jaar per om minimaal besliste bestuur nieuweDe raad van auteurs- en successierechten. instellingen, openbare van op het is onderlegd terrein expert een en die is breed juridisch die bestuurder onafhankelijke en vierde een aansturing, en op topniveau omtrent complexemet expertise een projectstructurering bestuurder een topinstellingen, het internationale hoofd van aan die staan het uit spelers beeldende internationale kunstveld twee namelijk trekken, te aan te en om personen zetten werd hoog met in er beslist topexpertises de volgende in staat, het beleidsperiode M HKA waarvoor de uitdagingen het van licht In nieuwe bestuursleden. vier december van in de benoeming en bestuurder onafhankelijk voor van mandaat een tot kandidaatstelling open een oproep oktober Dit in resulteerde in opgestart. kelijke bestuurders bedrijfsprocessen. en de audit- controle en rapporteringen externe interne financiële van en auditcomité en een en ervaring, kennis moeten voldoen bekwaamheden, op van het vlak tiecomité een namelijk bijstaan, zullen terreinen op specifieke comités opgericht de die raad werden gespecialiseerde Er twee bestuurders. voorgedragen samengesteld regering zeven uit dan en door is de Vlaamse september in 2017 voor raad het kwam samen eerst geïnstalleerde nieuw De voor het ere-voorzitter de museum inzet het van titel van M HKA. jarenlange voor zijn blijk dank Oud-voorzitter 2017 van Van in als Ernest Buynder kreeg Parlement. het van Vlaams dena algehele vernieuwing looptvoor die termijn een tot en met jaar volledige 31 het oktober van tweede werden verlengd. zagen hun mandaat benoemd bestuurders De bestuurders Drie aan. trad Een nieuwe bestuurdersploeg het voorzitter van M HKA. als Wouter overscheid dhr. van de fakkel de nam Bode Ploey Herman De en dhr. af nam Het 2017 M HKA de af. 18 van het liep bestuursleden mandaat juni In goedkeuren. doelmaatschappelijk te kunnen om het het voorstel van werd bereikt totaanwezigheidsquorum niet wijziging de geven overheid. aan ze signaal een Het vereiste wilden Hiermee ondergaan. — volgt samengesteld: als is Het nieuwe bestuurdersteam door het M HKA. worden bestuurders vergoed en verblijfskosten reis- De de onafhankelijke van voeren onbezoldigd hun mandaat uit. leden bestuur deDe raad van van — de onafhan van het najaarIn werd de procedure voor de aanstelling Eugenedhr. Tan bestuurders 4 onafhankelijke Toon Rombouts, Jan dhr. dhr. mevr. Liesbet Sommen, Wassenberg (ondervoorzitter), Garmyn, Joy dhr. Donné, mevr. Annick regering aangesteld op voordracht de7 bestuurders Vlaamse van engageerden het uit buitenland bestuursleden omDe zich minimaal (voorzitter), Bode De Herman dhr. mevr. Yolande Avontroodt Swennen, Mattelaer, Frederik mevr. Katrien Vasif dhr. dhr. Kortun, bestuurders de de onafhankelijke , die vereisten vaststelden waaraan de dat onder van meer verantwoordelijk voor is de bewaking

: benoemings- en remunera en benoemings-

- - - -

De leden van de raad van bestuur zetten hun ervaring, competenties en netwerk in voor het M HKA. In 2017 lag de focus hoofdzakelijk op de herinrich- tingswerken en het onderzoek rond het toekomsttraject voor het M HKA, een traject dat in 2016 door de toenmalige raad van bestuur werd opgestart en in 2017 i.s.m. TouchTime en IDEA Consult grondig werd voorbereid als antwoord op de vraag van Vlaams minister van Cultuur Sven Gatz (cf. Studieopdracht voor onderzoek naar Infrastructurele noden van een Toekomstig Vlaams Hedendaags Kunstmuseum). In het voorjaar 2018 zal de locatie voor het nieuwe museumgebouw worden bekendgemaakt.

De Vlaamse Regering stelt twee regeringsafgevaardigden aan om toezicht uit te oefenen op de werking en de financiële situatie van het M HKA. Mevr. Kristina Houthuys is sinds 2010 afgevaardigde van de Vlaamse minister bevoegd voor Cultuur, en mevr. Karin Heremans, is sinds 2015 afgevaardigde van de Vlaamse minister bevoegd voor Financiën en Begroting. De regeringsafgevaardigden worden op alle vergaderingen uitgenodigd en op dezelfde wijze als de bestuursleden in kennis gesteld van de dagorde en de voorbereidende stukken. Beide afgevaardigden zetelen met raadgevende stem in de raad van bestuur.

De raad van bestuur kwam in 2017 vijf keer samen om het beleid uit te stippelen en beslissingen te nemen. De vergaderingen vonden plaats op 31/01, 30/03, 21/06, 14/09, en 4/12. De algemene vergadering werd in 2017 drie keer samengeroepen: in maart, juni en december, keurde het jaarverslag en de rekeningen goed, aanvaardde de benoeming of herbenoeming van de voorgedragen bestuurders, en stemde in met de begrotingen en beleidslijnen voor de komende jaren. De vereniging telt op 5/12/2017 52 effectieve leden en 13 ereleden. De ereleden zijn niet stemgerechtigd en worden uitgenodigd in maart bij de voorstelling van het jaarverslag. De algemene vergadering aanvaardde in 2017 de toetreding van de volgende effectieve leden: mevr. Nadine Naeye, dhr. Joachim Pohlmann, dhr. Rolf Quaghebeur, dhr. Mark Vanvaeck, dhr. Herman De Bode, dhr. Joy Donné, mevr. Annick Garmy, mevr. Liesbet Sommen, dhr. Jan Rombouts, dhr. Toon Wassenberg, mevr. Vera Drozdik, mevr. Ariane Van Dooren, dhr. Axel Vandeputte, dhr. Bart Haest, dhr. Frederik Swennen, mevr. Katrien Mattelaer, dhr. Vasif Kortun en dhr. Eugene Tan. 3 3 Sociaal-economisch verslag van de werking 59 M HKA Jaarverslag 2017 3 Sociaal-economisch verslag van de werking 2012 2017 2016 2015 2014 2013 2017 2016 2015 2014 2013 2012 2017 2016 2015 2014 2013 2012 3.3 2017 2016 2015 2014 2013 2012 3.2 over het jaar. op en 31/12/2017, bedragen de aantallen Het betreft m.a.w. geen gemiddelde gegevens cijfermatige hieronderDe vermeld, zijn ‘momentopname’. een 3.1

uitgaven Totaal ABCD de loonkosten totale uitgavenAandeel in PERSONEEL Uitgaven OMZET Presentatie WERKINGSKOSTEN Totale uitgaven 6.286.962,00 6.600.297,00 5.980.166,00 6.544.419,00 5.984.123,00 6.159.021,00 6.286.962,00 6.600.297,00 6.586.992,00 5.980.166,00 5.984.123,00 6.159.021,00

versus Totale Uitgaven Totale Uitgaven 6.286.962,00 6.286.962,00 6.600.297,00 6.600.297,00 5.980.166,00 5.980.166,00 6.544.419,00 6.544.419,00 5.984.123,00 5.984.123,00 6.159.021,00 6.159.021,00 inkomsten Totaal

inkomsten 6.429.225,00 6.022.780,00 6.631.862,00 6.001.739,00 6.166.035,00 6.479.171,00 3.607.886,00 3.420.643,00 3.414.992,00 3.376.286,00 3.587.109,00 3.557.001,00 Loonkost %inkomsten Groei Presentatie 968.469,00 885.682,00 266.254,00 229.240,00 229.240,00 887.262,00 683.461,00 596.851,00 221.695,00 878.377,00 515.423,00 728.517,00 ABCD 10,50 -4,83 -0,35 -2,30 5,03 4,27 –inv. subsidies uitgaven % tav boekjaar het van Resultaat uitgaven % totale uitgaven % totale -136.241,00 185.869,00 -171.072,00 192.209,00 110.813,00 17.616,00 14,80% 14,41% 14,81% 11,42% 11,59% 13,31% 9,04% 54,4% 54,8% 54,8% 8,62% 3,60% 4,07% 59,9% 3,65% 53,9% 3,83% 57,1% Publiekswerking

Totale Uitgaven Publiekswerking % totale uitgaven 2012 6.159.021,00 546.476,00 8,87% 2013 5.984.123,00 434.896,00 7,27% 2014 6.544.419,00 488.787,00 7,47% 2015 6.286.962,00 434.896,00 6,92% 2016 5.980.166,00 207.546,00 3,47% 2017 6.600.297,00 246.223,00 3,73%

Infrastructuur

Huisvesting en onroerende infrastructuur Qua afschrijving 2012 348.000,00 194.068,00 2013 207.569,00 195.202,00 2014 287.822,00 218.574,00 2015 302.411,00 203.104,00 2016 204.823,00 195.493,00 2017 315.323,00 366.706,00

3.4 GROEI SUBSIDIES EN TOELAGEN jaar Vl. Gem. % groei stad % groei 2012 4.645.000,00 1,00% 118.348,00 73,02% 2013 4.726.000,00 1,74% 68.349,00 -42,25% 2014 4.727.000,00 0,02% 224.298,00 228,17% 2015 4.615.000,00 -2,37% 75.000,00 -66,56% 2016 4.661.000,00 1,00% 75.000,00 0,00% 2017 4.740.000,00 1,69% 75.000,00 0,00%

3.5 KUNSTENAARS

Werking met kunstenaars 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Actief 1 129 162 165 389 358 303 Passief 2 641 644 997 509 561 503 Totaal 770 806 1162 898 919 806

1 productie- en aanpassingen van nieuw werk, lezingen, symposia, voordrachten, kunstenaarsgesprekken, concerten… 2 louter presentatie van de werken zonder interactie: ophangen kunstwerken, film- en videoprojecties… 4 4 Verwervingen – Bruiklenen 2017 63 M HKA Jaarverslag 2017 4 Verwervingen – Bruiklenen 2017 — — — — — — — — — — Volga, — — — 2015 Painting, Refund — — ROBOT FACTORY, 2017 — (Paddestoelen), Sorry 2016 — 4.1 — — — — Evgeny Jef Geys People of no consequence, 2016 Gaisumov Aslan Devos Danny Vaast Colson 2016 Institute, A Temporary Futures Bosmans Kasper Bollansée Julia Marie Guillaume 2017 –M HKA GEMEENSCHAP VLAAMSE AANKOPEN AANKOPEN do it’, Cannot ‘I Pimps of 2015 the headquarters the Peter Liliane Ben Luc Tuymans Kadan Nikita Gerard 1987 zonder geen kultuur, taal is Er 1987 geen volk zonder is Er taal, 2016 The Arena, 2016The Chronicle, 2016Spectators, 2016 Trampoline, Galerij in tentoonstelling Installatie Panorama, 2016 Munich, 2016 Film, Unfinished 1991 Zwarte Overall, 1993 KANNIBALE, DER RUHR AKA JOCKEL JOACHIM AKA KROLL, back at Betty Getting Teddy friends: with around Boy 2: Goofing Untitled (Rat), 2013 1983 Lola, MM zonder avant garde, 1987 geen kultuur is Er

Vautier

Wächtler

2015

Vertessen Granilshchikov Herman

Bijl 2016

2017

EIGEN AANKOPEN M HKA 2017

Alain Arias-Misson — My Other Selves, 2016

Joseph Beuys — Affiches en fotos

Guillaume Bijl — Politieker, 2016 — Nate Light, 2016

Filip Collin — Puzzle Box, 2017

François Curlet — Acné Cocktail, 2017 — Display 1986, 2017

Els Dietvorst — Driftwood, 2015

Nico Dockx — The Bastard Remix- curious publicaties, 2017 — Tribute to Marcel Broodthaers, 2017

Lise Duclaux — l’Observatoire des simples et des fous, edition augmentée, 2017

Rein Dufait — Dromend, 2017

Izmail Efimov — 30 tekeningen/aquarellen, 1993-2015

Peter Fengler — For Harryette Mullen, 2017

Jef Geys — L’Origine du Ciel, 2016 — Way to hell, 2017

Kati Heck — Editie oogst Der Sähmann, 2016

Suchan Kinoshita — Honingklok, 2017

Jaqcueline Mesmaeker — Conservation au bord de la Seine, 1984 — D’après Albrecht Dürer, 2017 — Fatum, 2012

NICC-editiemap — Grafiek, 2017

Yuki Okumura — Welcome Back, Gordon Matta-Clark, 2017 65 M HKA Jaarverslag 2017 4 Verwervingen – Bruiklenen 2017 — — — 4.2 — — — — — — — — — — — — — — — — — Liliane VerhoevenKarel Van KerckhovenAnne-Mie VanMichaël den Abeele Luc Tuymans Koen Theys Takis Sven ’t Jolle Prouvost Laure Maen Jimmie Vaast Colson Matthew Bosmans Kasper Guillaume Evgeny Antufiev SCHENKINGEN Xu Zhen Object Trouvée, 1991 Forever (Tolstoy)Immortality 2015Untitled, Evolution, 2017 2017 Everywhere, Snakes There Are A Maiden’s Prayer, 2017 2017 editie, Middelheim Forked Apologies (Never oddor even), 2016 2015 Within, oogst Editie 1997 Personal Odradek, Antigravity, 2017 speculation, time Crunch 2016Eye Sting, Un masque, 2017 2017 The tunnel, found bum Mushroom the down ‘Commedia’,Karakter 2016 The World, 2017 You (public poster of edition), something to part be used 2017 2017 Eating, While Talking 2017 Discipline,

Florin

Vertessen Durham

Brannon

Bijl

1990

2017 Ryan Gander — *(Ee Ouw Arh), 2017

Kendell Geers — Political Abstraction (Isandlwana), 2017

Liam Gillick — Tout va bien, 2017

Evgeny Granilshchikov — Collages

Hans Op de Beeck — Monument, 2017

Alevtina Kakhidze — All Times News, 2015

Jean Katambayi — Inertia – The Three, 2017

Alexander Lee — Botanical Factory III, 2017

Danny Matthys — Ping-Pang, 1985

Scott Myles — Untitled (MORE), 2017

Moshe Ninio — Kythira, 1996

Max Pinckers — Zonder titel, 2017

Sasha Pirogova — Biblimlen, 2013 — Motherland, 2016

Tinka Pittoors — Lifestyle Storage, 2014-2017

Richard Prince — Untitled (poster), 2016-2017

Wilhelm Sasnal — Poor Spring, 2017

Timothy Segers — ‘ K n o o p ’ 67 M HKA Jaarverslag 2017 4 Verwervingen – Bruiklenen 2017 — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — Thorvaldur Sekula Allan explosion, refinery after Workers spill up chemical cleaning 1992/2014 Príncipe, Rúa Shop occupied by women for clerks over dispute eighteen in months pay. 1993/2014 shipyard, Hyundai New Jersey, 1993/2014 to Rotterdam, Elizabeth, from Quality 1990/2014 1992/2014 harbour, Angeles Los terminal. President Lines American New Jersey, 1993/2014 to Rotterdam, Elizabeth, from /VoyageMid-Atlantic Sea-land Quality /M/V 167 ship container of the 1990/2014 over 1992/2014 pay. Príncipe, Rúa Sekula Allan Zhilyaev Arseny Zaatari Akram Johannes Angel VanPhilippe Snick Thé Van Bergen TordoirNarcisse Rirkrit Black Vlaams Ping-Pong, 1972 2017 het graf, 2017 de patrijspoorten, One Victory, 1997 2017Untitled, (do sky), same under the we dream 2017 Icelandic Art Affiche Koreatown, 1993/2014 shipowners. forCompany reserved visiting course golf Voyage Mid-Atlantic. Panorama. Sea-Land M/V 167 ship container of the Gulf, Persian to the en route Corps Stuttgart from VIIth Army U.S. ademolished from waterfront warehouse, 1992/2014 bricks salvaging Man ports. Asian forty-foot from containers unloading Hammerhead crane containers. of refrigerated temperatures mate checking Chief 1993/2014 of Ilsan, village Doomed fishing Gulf, Persian to the en route Corps Stuttgart from VIIth Army U.S. Shop occupied by women for clerks dispute eighteen in months Musician/ess, s.d. Window,The Third 2017 2017 Spectrum, Fractured

Vergara

Tirvanija

Wohnseifer

Thorsteinsson

1992/2014

De collectiewerking wordt al vele jaren structureel ondersteund door de Vrienden van het M HKA via schenkingen. Verwervingen 2017 via de Vrienden van het M HKA: — Installatie ‘Lifestyle Storage’ van Tinka Pittoors — Twee tekeningen van Thé van Bergen — Artwork ‘Untitled’ van Evgeny Antufiev

4.3 WERKEN IN BRUIKLEEN AAN HET M HKA

Werken in langdurige bruikleen van de Vlaamse Gemeenschap

Patrick Van Caeckenberg — Hemelpoort, 2003 KIO_2003_004

Werken in langdurige bruikleen van het National Museum of Contemporary Art Athens / EMST

Bia Davou — Serial Structures, 1978 Inv. No. 261/01 — Sail – Odyssey, 1982 Inv. No. 261/02

4.4 BRUIKLENEN 2017

4.4.1 Langdurige bruiklenen 2017

Kabinet van de Vice-eersteminister en de Minister van Buitenlandse Zaken Institutionele hervormingen, FOD Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking P&O Gebouwen buitenland Roerend Patrimonium – Kunst & Antiek, Karmelietenstraat 15, 1000 Brussel — Patrick Van Caeckenbergh, Tekening van Oude Bomen, winter 2010-2011, BK7799_M503_1 — Patrick Van Caeckenbergh, Tekening van Oude Bomen, winter 2010-2011, BK7799_M503_3 — Patrick Van Caeckenbergh, Tekening van Oude Bomen, winter 2010-2011, BK7799_M503_2

EU-Berlaymont – European Commission, Office for infrastructure and logistics, 1049 Brussel — Paul De Vree, Fuga in r, 1967, S0330_04 — Paul De Vree, Petite Histoire, 1966, S0330_06 — Paul De Vree, Revolutie, 1968, M00160_1 — Paul De Vree, Revolutie II, 1972, BK3966 — Paul De Vree, Toute predication, 1966, BK7286_M238_01 — Paul De Vree, Cime et Terre, 1968, S0330_13 — Paul De Vree, Homage to Duchamp, 1969, S0330_14 — Paul De Vree, London, 1969, M00160_2 — Paul De Vree, Uilenspiegel – (H)Owl, 1969, M00160_4 — Paul De Vree, Rose, 1971, S0330_23 — Paul De Vree, Kissinger, 1972, BRDV_05 — Paul De Vree, Altijd nog hetzelfde spel op de wagen, 1973, BRDV_02 69 M HKA Jaarverslag 2017 4 Verwervingen – Bruiklenen 2017 — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — BK7433_M290 België LLP, Overy and Antwerpen, Allen Universiteitsplein, 2610 Universiteit Wilrijk Antwerpen, UIA, 10, 2610 Wilrijk Wilrijkstraat Antwerpen, Ziekenhuis Universitair UZA, S0016 1971, Hof Van Antwerpen 2000 Beroep, 35A, Waalsekaai Antwerpen 2000 12, Markgravestraat Zetel Antwerpen, Voka, –Waasland, Koophandel van Kamer Antwerpen Robijns, Gert Panamarenko, Laurent Cruyt, Vercruysse,Jan Koen den Broek, van Nadia Naveau, Cox,Jan enJan Paul Schietekat, Vandenberg,Philippe Yves Smet, De Cel Overberghe, Hugo Declercq, Eddy Nolf, Pol Mara, Hugo Duchateau, Stroobant, Dominique Smet, De Gery de Bontridder, Gilbert Bal, Eduard Bal, Eduard Besems, Korrie Walter Swennen, Walter Swennen, Dezeuze, Daniel J. de Guimarães, Thé Van Bergen, Van Sompel, Willy Gerdes, L. Gerdes, L. VanL. Malderen, Flips, Georges Sprankenis, Dré J.C. Farhi, Bruyckere, De Berlinde Bruyckere, De Berlinde Laurent Cruyt, Pagès, Bernard Pagès, Bernard Pagès, Bernard Pagès, Bernard Pagès, Bernard Pagès, Bernard Pagès, Bernard Hugo Clercq, De Bilquin, Jean Koen Broucke, Monastatos Niche de ma poule aux diamants aux poule ma de Niche Jack andJack Jill Schwarzes Bild VII Bild Schwarzes VI Bild Schwarzes Zonder titel Zonder Zonder titel Zonder titel Zonder Zonder titel Zonder Untitled (replicaUntitled Frize) Hammering, snowing, eating &pouring eating snowing, Hammering,

Cyclus Van Huize Goeden Menskunde Nicholas Heracles Nicholas copyright Panamarenko copyright Poetry of the Book of the Poetry Zonder titel (testbeeld) titel Zonder Zonder titel (Grillage titel Triple TorsionZonder Maille mm) 10 de pinceau Maille, petit petite Doré, pinceau petite Maille moyenne, Doré, pinceau Maille, petite Grand Doré, MailleCrayon Moyen Maille Grande Crayon, Maille Petite Crayon Away, Away, Away LABYRINTH & Pleasure Gardens &Pleasure LABYRINTH Mandala Winipeg Ange Blue Ange Zonder titel Zonder Claie inachevée Zwart-wit-zwart Mandala Mégalithes 54 + 122 +124 +122 54 Mégalithes Zonder Titel 2 Titel Zonder 1 Titel Zonder Project voor grote zaal – rust na de eerste laag eerste de na zaal –rust grote voor Project Ondergaand in het Westen in het Ondergaand , 1974, S0491_29 , 1988, S0139 , 1986, S0136 190#1 , 1978, S0195 Zonder titel Zonder TweeluikS77F Herinnering aan een reis aan een Herinnering S0073 , 1975, S0076 , 1975, H2/95 Zonder titel Zonder titel Zonder , 1985, S0086 S0219, 1973, S0109 , 1973, S0108 , 1973, BK7196_M211A-J, 1998-1999, , 1983, S0005 BK7658_M419, 2004, , 1987, S0011 , 1958, S0200 , 1987, S0012 , 1978, S0221 M00120 , 2005, M00121 , 2005, , 1974, S0007 S0472 , 2012, , 1990, S0102_01 BK7290_M242A , 1995, , 1979, S0225 , 1988, BK5973 , 1981, S0227 BK6867_E , 1994, BK6867_D , 1994, , 1974, S0022 BK7521_M360, 2003, S0073 , 1977-1979, , 1974, S0021 , s.d., S0103 , 1974, S0020 S0340 , 2005, , 1980, S0183 , 1979, S0230 , 1983, BK5762_M87 , 1974, S0019 , 1987, BK5575_M57 , 1994-2001, , 1974, S0017 , 1974, S0018 S0123 , 1973,

, 1977, S0133 ,

— Bernard Frize, Ouverture (Overture), 1998, BK7521_M360 — Pieter Laurens Mol, Specific Impulse, s.d., BK5759_M84

Allen and Overy LLP, Brussel, België — David Nash, Crack and Warp Column, 1996, BK6934_M166 — Gert Verhoeven, Auto Mio, 1998, BK7175 — Fik Van Gestel, Toscana II, 1995, BK6967_M176 — Henny Schrijver, Innerlandscape Early Day, 1986, VH0155 — Henny Schrijver, Innerlandscape, Late at Night, 1986, VH0154 — Luc Deleu, Voorstel tot totale afschaffing van het verkeersreglement in Antwerpen, s.d., M00187 — Luc Deleu, SATURNUS V. Voorstel de bestaande raketten te gebruiken om (nucleair) afval naar de zon te schieten, 1975, S0112 — Luc Deleu, MONTREAL STADIUM (MODEL) Voorstel voor naakte Olympische spelen, 1976, S0113 — Luc Deleu, Le PAQUEBOT ‘FRANCE’. Voorstel tot recycling van de SS ‘France’ door ombouw tot ideeëntransportschip na de installatie aldaar van de Europa Medium Universiteit, 1970, S0111 — Walter Swennen, Zonder titel (God’s voet), 1985, BK5123_M1 — Jean-Marie Bytebier, Boom, 1999, BK7044_M203 — Sergey Bratkov, Portrait of the Lawyer and his wife, 2000, BK7491_M343 — Walter Swennen, Untitled, 1982, BK5124_M2 — Koen van den Broek, 190#2, 2004, S0390 — Marina Abramovic, Rest Energy, 1981, BK5731_M79 — Jan Cox, Papageno, 1976, S0491_32 — Jan Cox, Papaeno, 1976, S0491_33 — Jan Fabre, Roschacht, 1995, BK7683_C — Jacques Charlier, Dessins Humoristiques (André Cadéré), 1975, BK5222_M35 — Tina Gillen, Waterschute I, 1999, BK7060_M206 — Robert Zandvliet, Zonder Titel, 1999, BK7042_M201

Vlaamse Overheid – Departement Internationaal Vlaanderen – Buitenland, Vlaams Huis Madrid, Spanje — Juan Muñoz, Conversation piece with a stick, 1994, BK 6846/M148 — Joris Ghekiere, Zonder Titel, 2008, BK 7712/M461

Van Innis & Delarue, Kantoor Antwerpen, België — Vaast Colson, Het middelpunt van de belangstelling, 2014, M00212 — Panamarenko, Reis naar Egypte I, 1990, M00081 — Panamarenko, Reis naar Egypte II, 1990, M00082 — Ayman Ramadan, The Situation is Fluid, 2014, M00210 — Koen van den Broek, Orange Border, 2001, BK7658_M420 — Peter Rogiers, Zonder titel, 1998-1999, BK7035_M194

Cabinet of Commissioner Marianne Thyssen, Employment, Social Affairs, Skills and Labour Mobility European Commission, Brussels, Belgium — Ana Torfs, Toast, 2003, BK7613_M384 — Koen van den Broek, Zonder titel, 2013, S0490 — Panamarenko, Blimp, 2013, S0480

The Maarten Van Severen Foundation / Design Museum Gent, België — Luc Deleu, Demonstratie van Schaal en Perspectief, 1986, BK5500

Vlaamse Overheid – Kabinet van Vlaams minister cultuur, media, jeugd en Brussel Sven Gatz, Brussel, België — Danny Matthys, Terras, 1974, S0386 — Jean-Marie Bijtebier, Untitled, 1997, BK6945_M172 — Alain Arias-Misson, The G D Public Poem, 1968 – 2011, S0446 71 M HKA Jaarverslag 2017 4 Verwervingen – Bruiklenen 2017 — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — Brussel 1000 2, Kreupelenstraat Meneer Tommelein B. en Energie, Financiën Begroting, van Minister Vlaams Kabinet van België Brussel, Vlaanderen, Zwitserland en Departement Internationaal UNAIDS, Tongeren 10, B-3700 Maastrichterstraat de Dewael heer Patrick Burgemeester en Schepenen, Stad Tongeren, Ac Praetorium, 50 Brussel bus 155, 1000 Tower,Finance Kruidtuinlaan Backer De en Noordzee, Meneer Philippe Privacy fraude, de sociale van voor Bestrijding Staatssecretaris Patience in anutshell Or Ineed. patience BK7624_M392 Brey, Ricardo de Beeck, Op Hans Lauré, De Jan Nicolàs Uriburu, Cox,Jan Beul, De Bert Ronny Delrue, Ronny Delrue, Ronny Delrue, de Ven, van Lidwien Thauberger,Althea Brey, Ricardo Luc Tuymans, Gutov,Dmitry Vanderleenen,Marc Vanderleenen,Marc Kasimir, Marin Matthys, Danny Matthys, Danny Matthys, Danny Renard, Thierry Benohoud,Hicham Colpaert, Eric Teun Hocks, David Nash, Keyser, De Raoul Cordier, De Thierry Paul Vree, De Bruyckere, De Berlinde David Claerbout, David Claerbout, David Claerbout, Ragimov, Kerim Paul Vree, De Michelangelo Beul, De Bert Keyser, De Raoul Keyser, De Raoul Denmark, Eddy Vos, De Arias-Misson, Alain Herinneringen aan mijn kinderjaren Herinneringen Six Days aWeek Days Six Vessel and Volume Untitled Mexican Revolution Mexican

Zonder titel Zonder Zonder titel Zonder Zonder titel Zonder Birthplace Birthplace Love People Worshipper Pistoletto, Les promeneurs Les But, for true need – You heavens, give me that patience, patience, that me need give –You heavens, true for But, Zonder titel Zonder titel Zonder titel Zonder Labor &Artifex Labor Zon-en feestdagen Zon-en Massive Gold Massive reading Close Guatemala Beneficio Human Project: Portrait n°13 Portrait Human Project: Project coloration Trafalgar coloration Fountains Square Project Maaigem en kabinet en Maaigem Centrum Titel Zonder Untitled (Meditation without feet) (Meditation without Untitled (communistUntitled girl) Wishes) (Christmas Girl Nasty , 1976, BK3350 Merry Go Round Go Merry Hiker’s Bliss (not Bliss Hiker’s die) to afraid , 1974, BK3954 Le discour Alpin Le Salle de classe (serie classe de Salle 2000-2002) 2, Poemx, the Baptismal Public Poem, Knokke Poem, Public Baptismal the Poemx, Zonder titel nr 974 titel Zonder nr 2007 titel Zonder Untitled , 1989, BK5909_M103 M00211 , 2014, M00211 , 2014, Zonder Titel Zonder

, 1993, BK6921_M160A BK6921_M160C, 1994, BK7833_M528, 2014, Zonder Titel Zonder BK7641_M406 , 2005, , 1991, S0411 , 1997, BK7027_M188C , 1997, BK7027_M188B , 1996, BK7027_M188A , 1998, BK7201_M216 BK7261_M231, 2000, , 1988, BK5634_M66 , 1987, BK5910_M104 , 201, S0460_02 , 1979 –2010, S0460_20 , 1986, BK5493_M46 , 1989, BK7030_M190 , 1996, BK7040_M199B BK7061_M207, 1999, (selectie 3tekeningen), BK6867 1994, , 1987, BK5610_A U_081 , 2005, , 2010, S0460_01 M00036a , 2004, , 1991, BK5914 , 2013, S0487 , BK7038_M197A , BK7038_M197B BK7807_M511, 2012, , 1980, S0491_52 S0288, 1994 –2003, BK7806_M510, 2012, BK7565_M365, 2003, BK7805_M509, 2012, ,

2000-2002,

, 1970, S0447 , 1974, S0224

Vlaamse Overheid, Agentschap Binnenlands Bestuur, Afdeling Oost-Vlaanderen Koningin Maria Hendrikaplein 70 bus 1, 9000 Gent — Gery De Smet, Sociale Controle, 1998, BK7290_M242B — Gery De Smet, Kost en inwoon, 2001, BK7290_M242C — Gery De Smet, Als bouwen kunst wordt, 2001, BK7290_M242E — Danny Matthys, Vertikalen, begrenzing van weiland, 1974, S0318 — Marc Maet, Het Hart, 1984, BK7683_E

Vlaamse overheid – Kabinet van Viceminister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Begroting, Financiën en Energie, Annemie Turtelboom, Brussel, België — Koen van den broek, Madonna, 2010, BK7803_M507 — Ben Vautier, C’est le courage qui compte, 1987, S0027 — Sergey Bratkov, Army Girls (selectie van drie foto’s), 2000, BK7492_M344

Kabinet Maggie De Block Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Kruidtuinlaan 50 bus 175, 1000 Brussel — Michel Mouffe, La limite des anges, 1999, BK7043/M202 — Wout Vercammen, Massa’s, 1972, BK7837_M531 — Maha Maamoun, Cairoscapes, 2003, BK7835_M529 (3 van de 7)

Ambassade van België in India, New Delhi, India 50 n Shantipath, Chanakyapuri, New Delhi — Boran Hansda, Kanhu portrait, 2008, BK7702_M452_C — Boran Hansda, Sidhu portrait, 2008, BK7702_M452_B — CK Rajan, Untitled, 1992-1996, BK7653_M416 (6 collages)

Ambassade van België: Algemene Afvaardiging van de Vlaamse Regering Koninginnegracht 86, 2514 AJ Den Haag, Nederland — Nadia Naveau, Mr. Bunnykins Autumn Days, 2008-2012, S0473 — Jan Cox, Oh! Those Voices, Boston, 1972, S0491_25 — René Heyvaert, Untitled, 1974-1981, S0408_08 — René Heyvaert, Untitled, 1974-1981, S0408_07 — René Heyvaert, Untitled, 1974-1981, S0408_14 — Luc Tuymans, Plant, 2003, BK7678_M4334 — Paul De Vree, A Rose, 1964-1965, U_2002_3 — Paul De Vree, Coscienza, 1975, BK7615_M386 — Paul De Vree, Rose, 1971-1981, BK7287_M239_10 — Paul De Vree, Het leven is een baccarat, 1966-1981, BK7287_M239_02 — Paul De Vree, Une autre histoire d’O, 1966-1981, BK7287_M239_01 — Paul De Vree, Homage to Mrs. Martin Luther King, 1968-1979, BK7286_M238_04 — Paul De Vree, Toute prédication, 1966-1979, BK7286_M238_01 — Wout Vercammen, Vlaams Landschap, 1972, S0234 — Panamarenko, Pepto Bismo (studie), 1990-1995, P109 — Panamarenko, Antwerpse Luchtschipbouw 4 juni-31 augustus 2005, 2005 — Danny Matthys, Zonder titel — Jan Vercruysse, Fontaine/Lustre, 1991, BK6098 — Jan Vercruysse, Facile à Faire, 1989, BK 6096 — Hans Op de Beeck, Merry Go Round, 2005, UFO_081 — Walter Swennen, Zonder titel, s.d., BK 7688_M440D — Walter Swennen, Zonder titel, s.d., BK 7688_M440I — Walter Swennen, Zonder titel, s.d., BK 7688_M440O — Walter Swennen, Zonder titel, s.d., BK 7688_M440M 73 M HKA Jaarverslag 2017 4 Verwervingen – Bruiklenen 2017 — — — Tijdelijke 2017 bruiklenen 4.4.2 — — — — — — — — — — — — — — — — — — 03.03.2017 Viola –Terry Fox /Bill Elemental Gestures Zwitserland Bern, Bern, Kunstmuseum 7, Brussel 1000 Arenbergstraat Wonen, en Armoedebestrijding Kansen Gelijke Inburgering, Bestuur, Binnenlands van Minister en Vlaams Regering de Vlaamse van Viceminister-president Homans, Kabinet Liesbeth Brussel 19, 1000 Martelaarslein Erfgoed Beleid en Onroerend Buitenlands van Minister en Vlaams Regering de Vlaamse van Minister-president Bourgeois, Kabinet Geert Av., 11743Kallirois Greece Athens, (EMST), Athens Greece Athens, ofNational Museum Art, Contemporary 19.04.2017 musée absent /The museum Le Absent /Het Museum afwezige België voor Hedendaagse Brussel, Kunsten, –Centrum Wiels 29.01.2017 Jimmie New York, Art, Verenigde of Museum American StatenWhitney Verenigde Center,Walker Staten Art Minneapolis, Verenigde Angeles, Los Museum, StatenHammer 15.09.2017 1960-1985 Art, Women: American Radical Latin Verenigde Angeles, Los Museum, StatenHammer 18.01.2017 Monts et Merveilles Billère, Communauté d’Agglomération Ordinaire, Bel Le Pau-Pyrénées, Teresa Burga, Terry Fox, Terry Fox, VanDan Severen, Bervoets, Fred Bervoets, Fred Bervoets, Fred Bervoets, Fred Matthys, Danny Matthys, Danny Durham, Jimmie Durham, Jimmie Durham, Jimmie Durham, Jimmie Hovsepian, Hamlet Bijl, Guillaume Bijl, Guillaume Bijl, Guillaume Bijl, Guillaume Bijl, Guillaume Bijl, Guillaume

Frankrijk Durham

—

— — — — Hoc est corals meum corals est Hoc Lunita

25.03.2017

01.01.2018 28.01.2018 13.08.2017 04.06.2017 Autorretrato. Estructura. Informe, 9.6.1972 Informe, Estructura. Autorretrato. Zonder Titel Zonder Titel Zonder Titel Zonder aan Schelde de Liefde Project-Pleasure m.b.t. Conformistische praat Conformistische m.b.t. Project-Pleasure Project-Pleasure m.b.t. Cultuurverspreiding m.b.t. Project-Pleasure Rubensjaar m.b.t. Project-Pleasure Rubensjaar m.b.t. Project-Pleasure Kunstliquidatie m.b.t. Project Kunstliquidatie m.b.t. Project Brabantdam 59 Brabantdam D’Abord Vivre , 1972, VH0056 Untitled (Armadillo) Untitled Untitled Treff Jesus. Zonder Titel Zonder Untitled , 1992, S0307

Es geht um die geht Es Wurst , 1991, BK6913_M159B S0424_3 , 2009, S0424_2 , 2009, S0424_1 , 2009, , 1976, S0434_3 , 1992, BK6055_M115 , 1972, VH0047 , 1979, BK7573_M368 , 1975, , 2007, BK7647_M411 , 1991, BK6913_M159A , 1977, BK7589_5 , 1977, BK7589_4 , 1992, BK6156_M136 , 1977, BK7589_3 , 1977, BK7589_2 , 1972, BK7804_508 , 1977, BK7589_1 , 1977, BK7589_6

Supermarket, Alternative Art Fair, Stockholm, Zweden I.s.m. Club Solo Breda 23.03.2017 — 26.03.2017 — Michelangelo Pistoletto, Intermediterraneo, 2002, UFO2000_003 — Michelangelo Pistoletto, Mar Rosso – Sedie Love Difference, 2005, S0455_a — Michelangelo Pistoletto, Mar Rosso – Sedie Love Difference, 2005, S0455_b — Michelangelo Pistoletto, Mar Rosso – Sedie Love Difference, 2005, S0455_c — Michelangelo Pistoletto, Mar Rosso – Sedie Love Difference, 2005, S0455_d

Club Solo, Breda, Nederland In Honour of the Dilettante 27.01.2017 — 05.03.2017 — Jef Geys, ABC, école de Paris, 1959, BK5408

Club Solo, Breda, Nederland Kunstvlaai – Playtime, de elastische tentoonstelling 21.05.2017 — 21.05.2017 — Vyacheslav Akhunov, 1 m², 2007, S0438_1

Club Solo, Breda, Nederland Just Practice! 10.09.2017 — 08.10.2017 — Francis Alÿs, When Faith Moves Mountains, 2002, BK7510

Gallery Sofie Van de Velde, Antwerpen, België Live or Die 30.03.2017 — 21.05.2017 — Bruce Nauman, Violent Incident-Man/Women Segment, 1986, S0061

Museum E – Immaculata, Edegem, België 21.03.2017 — 21.09.2017 — Bernd Lohaus, Grote Sculptuur, 1986, BK5244 — Francis Alÿs, When Faith Moves Mountains, 2002, BK7510 — Kerim Ragimov, Human Project: Portrait n° 16, 1994-2003, S0291 — Luc Tuymans, Refribell, 1981-1982, BK6979_05 tot BK6979_10 — Luc Deleu, Le paquebot ‘France’, 1970, S0111 — C.K. Rajan, Untitled, 1992-1996, BK7653_M416 — Sergey Bratkov, Eurotel, 2009, M00077_1

Whitechapel Gallery, Londen, Verenigd Koninkrijk A Handful of Dust 07.06.2017 — 03.09.2017 — Robert Filliou, Poussière de poussière de l’ effet Soutine (Le Groom), 1977, BK7424_M282

Museum voor Hedendaagse Aboriginal Kunst, Utrecht, Nederland Tracking Memories 21.01.2017 — 18.06.2017 — Danny Matthys, All those colours to my dreams, 2013, BK7826_M530 — Danny Matthys, Chen en de wereld draait door, 2014, BK7825_M529

Buitenplaats Kasteel Wijlre A Glimpse into the Universe of Gordo Matta-Clark 10.03.2017 — 02.07.2017 — Gordon Matta-Clark, Brief, 1977, UFO_094 — Gordon Matta-Clark, Office Baroque: Photographic Documentation_8, UFO_094 — Gordon Matta-Clark, Office Baroque: Photographic Documentation_11, UFO_094 75 M HKA Jaarverslag 2017 4 Verwervingen – Bruiklenen 2017 — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — Gordon Gordon Matta-Clark 1juli tussen in België UFO_094 UFO_094 UFO_094 UFO_094 UFO_094 UFO_094 UFO_094 UFO_094 UFO_094 26.01.2017 Nuts &Bolts Nederland Rotterdam, IFFR, 04.03.2017 l’art dans contemporain animaux Les Frankrijk Kassel, de Flandre, Musée départemental 04.03.2017 shame and –Art skin The inner Herford, Herford, Duitsland Marta 1979 Gazet Nieuwe de Fabriekje 1989 Gordon Matta-Clark, Gordon Matta-Clark, Gordon Matta-Clark, Gordon Matta-Clark, Gordon Matta-Clark, Gordon Matta-Clark, Marlene Dumas, Marlene Dumas, Marlene Dumas, Marlene Dumas, Marlene Dumas, Gordon Matta-Clark, Gordon Matta-Clark, Gordon Matta-Clark, Gordon Matta-Clark, Gordon Matta-Clark, Gordon Matta-Clark, Gordon Matta-Clark, Gordon Matta-Clark, Gordon Matta-Clark, Gordon Matta-Clark, Gordon Matta-Clark, Gordon Matta-Clark, Vrielynck: Robert Projector de uit collectie Vrielynck: Robert Projector de uit collectie Vrielynck: Robert Projector de uit collectie Vrielynck: Robert Projector de uit collectie Vrielynck: Robert Projector de uit collectie Vrielynck: Robert Projector de uit collectie Vrielynck Robert Projector de uit collectie Bruyckere, De Berlinde , 1989

— — —

04.02.2017 09.07.2017 04.06.2017 , 12.10.1979 Blind Joy Blind Delight Slight Dream Sailors Mist-Cast Summer Indian

en 31 oktober 1977 voor de tentoonstelling de voor 1977 oktober 31 en Press Release Office Baroque Office Release Press ICC to nv of Marcel Peeters letter Registered Bex naar Florent Brief Brief tentoonstelling beste de voor felicitaties met Brief Boek Boek 1977 Critics, of Art Association Belgian of the Letter Documentation_25 Photographic Baroque: Office Documentation_23 Photographic Baroque: Office Documentation_22 Photographic Baroque: Office Documentation_18 Photographic Baroque: Office Documentation_17 Photographic Baroque: Office Documentation_15 Photographic Baroque: Office Documentation_14 Photographic Baroque: Office Documentation_9 Photographic Baroque: Office Artikel Alte Schuppen wurden zu kühnen Skulpturen kühnen zu wurden Schuppen Alte Artikel in Matta-Clark Gordon over Artikel In Flanders Fields In Flanders , 1996, BK6911_M157A , 1976 , 1973 , 1987 , 1996, BK6911_M157C , 1996, BK6911_M157E , 1996, BK6911_M157D , 1996, BK6911_M157B BK7276_M235, 2000, RV1_079: Lanterne Riche Lanterne RV1_079: : RV1_162: DRGM : RV1_162: , 1977 RV1_001: Lantern Tour Eiffel Lantern RV1_001: Magica Lanterna RV1_163: Ideal The RV1_167: RV1_NGO: Lanterna Magica Lanterna RV1_NGO: magica Lanterna RV1_129:

, 1920 , 1906 , 1977 , 1885 , , , , , , , ,

, , , Stad Herentals, Herentals, België Reflecties 2 04.03.2017 — 26.03.2017 — Vanessa van Obberghen, Tracing Cheikh Anta Diop, 2014, S0494 — Hans Op de Beeck, Insert Coin – Highway Car, 1999, BK7215 — Douglas Gordon, Self Portrait (Kissing with Scopolamine), 1994, VH0282 — Du Wang, Body Works (L’homme – Sein) (Lolo Ferrari) 1997, S0277 — Walter Swennen, Zij die hier zijn, zijn van hier, 2007, BK7649_M413 — Nadia Naveau, Nicholas Heracles, 2012, S0472 — Panamarenko, 100.000 Revoluties/Minute Jet Turbine, 1976, S0067 — Raoul De Keyser, Untitled, 1988, BK5634_M66

De Leerexpert/Ziekenhuisschool, Antwerpen 20.01.2017 — 16.02.2017 — Panamarenko, Poster Hayward Gallery – Bing, 2000 — Panamarenko, Poster Musée d’art et d’industrie – General Spinakis, 1977 — Luc Deleu, Saturnus V. Voorstel de bestaande raketten te gebruiken om (nucleair) afval naar de zon te schieten, 1975, S0112 — Marinus Boezem, Jump, Deel II, 1981, VH0172_1

Openluchtmuseum voor beeldhouwkunst Middelheim, Antwerpen, België Some Time 27.05.2017 — 24.09.2014 — Richard Deacon, Body of Thought, 1988, BK5635_M67

Muséé des Beaux-Arts de Caen, Caen, Frankrijk L’attention au réel – Art flamand et hollandais 19.05.2017 — 10.09.2017 — Jan Fabre, Mur de la Montée des Anges, 1993, BK6146_M132

Kunstverein Hannover, Hannover, Duitsland Anne-Mie Van Kerckhoven – What would I do in Orbit? 18.03.2017 — 14.05.2017 — Anne-Mie Van Kerckhoven, Attributen en Substanties, 1995, BK6894

Garage Museum of Contemporary Art, Moskou, Rusland Garage Triennial of Russian Contemporary Art 10.03.2017 — 14.05.2017 — Taus Machacheva, Way of an Object, 2013, S0504_1

CIAP, Hasselt, België Onder Ons 04.03.2017 — 14.05.2017 — Jos De Gruyter & Harald Thys, Parallellogram, 2000, BK7618

Istanbul Biennial, Istanbul Foundation for Culture and Arts, Istanboel, Turkije A good Neighbour 16.09.2017 — 12.11.2017 — Berlinde De Bruyckere, Spreken, 1999, BK7198_M213

Kunstmuseum Wolfsburg, Wolfsburg, Duitsland Out of the Ordinary 09.04.2017 — 03.09.2017 — Hans Op de Beeck, Location, 1998, BK7216 77 M HKA Jaarverslag 2017 4 Verwervingen – Bruiklenen 2017 — — — — — — — — — — — — — — — — — Rechts/Averechts België Gent, Gent, Museum Design 23.06.2017 A propos de Nice, 1947-1977 Nice, Frankrijk –Musée d’ArtMAMAC Moderne et d’Art Contemporaine de Nice, 16.11.2017 (and NOT YET Kukama, Donna nobody why knows not) Finland Kohta –Helsinki, 24.11.2017 België Edegem, E–Immaculata, Museum 23.06.2017 World Point Photography and Turning of the The Film Still –Between FOMU, 06.06.2017 Neons above and Suns Kazachstan Space Union, Azerbeidjan Bakoe, Public Art –Contemporary YARAT 16.07.2017 21.10.2017 1 Muziekbos CC Ververij, De Ronse, België 23.09.2017 Connected/Disconnected CC Ververij, De Ronse, België 25.08.2017 Europe Eastern and Travellers: Central from Voyage New Art in Migration and Estland of Museum Foundation,Tallinn, Estonia Art 29.06.2017 Tricksters WARP, België Sint-Niklaas, S0439_1 Torfs,Ana Delvoye,Wim Delvoye,Wim Khalfin, Rustam Khalfin, Rustam Guy Mees, Filliou, Robert Kukama, Donna Vaast Colson &Denys Tyfus, Smits, George Rodchenko, Alexander Pacquee,Ria Panamarenko, Panamarenko, Bollansee, Julia Maria Taus Makhacheva, Paul Vylder, De

Antwerpen,

— — —

—

— — — —

— — Du Mentir-Faux Du Imaginair Ballet Imaginair

02.12.2017 24.05.2018 26.11.2017

01.10.2017

22.10.2017 08.10.2017 08.10.2017 07.01.2018

06.08.2017 The Girl who was never asked to mary to asked never who was Girl The 15.10.2017 Ercola – Vrije Inkom Ercola –Vrije

Twee Delftse Butaanflessen Twee Delftse Betonmolen Telegrammen Vogelmarkt naar Sterren de Reis Salle Julien Lahaut Julien Salle NOT YET (and not) why knows YET nobody NOT Northern Barbarians, part 2: Love Races 2: Love part Barbarians, Northern and Groom Bride 1: part Barbarians, Northern Types Caucase de

België Robot Factory Robot The Live Badge Live The , 2005 , 1993 , 1998, BK7206 BK7509, 2000, ,

Het MiddelpuntHet van belangstelling de 1966-2016, , 1992, BK6020 , 1973 , 1979, BK7899 , 2013, S0504_3 , 2016, BK007945 , 1936, BK5218_M31C

M00240_01-08 , 1988 , 1981, K5218_M31B S0496, 2008, S0439_2 , 2000,

, 2000, ,

2014

Gdanska City Gallery, Gdansk, Polen Everyone Has a Book Inside Them 18.06.2017 — 02.07.2017 — Selection of artist novels

Centre for Contemporary Art Ujasdzowski Castle, Warschau, Polen The Booklovers 01.04.2017 — 10.06.2017 — Selection of artist novels

CCA Glasgow, Glasgow, Verenigd Koninkrijk The house That Heals The Soul 22.07.2017 — 03.09.2017 — Selection of artist novels

Le FRAC Franche-Comté, Besançon, Frankrijk Montag ou la Bibliothèque à Venir 15.10.2017 — 01.04.01.2018 — Selection of artist novels

Leopoldmuseum Privatstiftung, Wenen, Oostenrijk Jan Fabre – Stigmata, Performances & Actions 1976-2013 07.07.2017 — 27.08.2017 — Jan Fabre, Action Cleaning the Museum, 1979, S0371 — Jan Fabre, Galerij Workshop/Burried (Homage to Pieter Engels), 1979, S0361 — Jan Fabre, Gevonden (Burglaries & Street Fights), 1978, S0359 — Jan Fabre, Koop bij Jan Fabre (Bill us later), 1979, S0356 — Jan Fabre, Art Love – Jan Fabre – Luc Vermeulen – Frits Francken Gallery (T.W.C.), Essential Multiple, 1980, S0357_1 — Jan Fabre, Masterpiece on vertical piano, 1996, S0369 — Jan Fabre, Action: Bic Art Propaganda invitation, 1979 — Jan Fabre, Action: Bic Art Propaganda Dali-Ilad, 1979 — Jan Fabre, Ilad of the Bic Art, 1980 — Jan Fabre, Homo Fabere catalogue, 1981 — Jan Fabre, Homo Fabere poster, 1981

Fundacio Antoni Tàpies, Barcelona, Spanje Allan Sekula. Collective Sisyphus 14.06.2017 — 25.09.2017 — Allan Sekula, Ship of Fools, 1999-2000/2010, BRAS_11 (selectie van 17 geframede prints) — Allan Sekula, The Dockers’ Museum, 2010-2013, BRAS_08 (selectie van 89 ‘objects of interest’)

Centre Pompidou, Parijs, Frankrijk Après 06.09.2017 — 18.09.2017 — Andrey Monastirsky, The Slogan, 1978, M00039

Centro Andaluz de Arte Contemporáneo – CAAC, Sevilla, Spanje A Thousand Roaring Beasts: Display Devices for a Critical Modernity 19.10.2017 — 04.03.2018 — Sara Van der Heide, Art History, 2011, VH0320 79 M HKA Jaarverslag 2017 4 Verwervingen – Bruiklenen 2017 — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — 01.09.2016 het van Paleis tuin De België Antwerpen, HETPALEIS, tot S0330_38) 01.06.2017 –Paul Vree: De Scodro et t+erre Cime Alberto België Brussel, Cultura, di Italiano Instituto 01.10.2016 België Edegem, E–Immaculata, Museum 13.10.2017 en de Hedendaagse Broodthaers Kunst Magritte, MuseaBelgië voor Schone Brussel, België, Kunsten van Koninklijke van Europa Medium de Universiteit aldaar installatie de na ideeëntransportschip tot ombouw door ‘France’ Montreal te 1976 spelen, Olympische (nucleair)om schieten naar zon te de afval 2002, BK7510 18.11.2016 CremerJan /The Multiplier Kasterlee, België Centrum, Masereel Frans 07.11.2016 Van KerckhovenAnne-Mie –What orbit? would Ido in Abteiberg,Museum Mönchengladbach, Duitsland van 2 de 1989, Paul Vree, De Paul Vree, De Paul Vree, De Paul Vree, De Thys, en Harald Jos Gruyter De Kiecol, Hubert Bratkov,Sergey Panamarenko, Vaharam Aghasyan, Bijl, Guillaume Pacquée,Ria Gordon Matta-Clark, Gordon Matta-Clark, Byars, James Lee Vercruysse,Jan Kruger, Barbara Paul Van Hoeydonck, Luc Deleu Luc Deleu, Luc Deleu, Alÿs, Francis Kruger, Barbara Van Kerckhoven,Anne-Mie

BK5760_M85 e ’ helft van 20 de ’ helft

— —

—

— , Le PAQUEBOT ‘FRANCE’. Voorstel tot recycling van SS de Voorstel recycling tot ‘FRANCE’. PAQUEBOT , Le — MONTREAL STADIUM (MODEL) Voorstel naakte voor STADIUM MONTREAL gebruiken te V. raketten Voorstel bestaande de SATURNUS

18.02.2018 30.04.2017

31.05.2017

01.02.2017

30.07.2017 09.01.2017 Zes foto’s van verschillende performances 1982-1988 foto’sZes performances van verschillende When Faith Moves Mountains, Lima, Peru, April 11 April Peru, Lima, Mountains, Faith Moves When Buildings l’erreur? est Ou Cime t+erre et Maskers

Pastille-motor Tisch mit Häusern 10 Tisch La Feinte La Fragment uit ‘65 belangrijke en minder belangrijke foto’s belangrijke minder en uit belangrijke ‘65 Fragment Eurohotel We Are Not What Whe Seem Whe We Not What Are We are not what we seem The Intellectual Murderer Shoes Murderer Intellectual The The Ruins of Our Times of Our Ruins The Office Baroque Office CrossingDoors Fallen Astronaut Fallen , 1972-2002, (10 doeken 12: S0330_27 van e , 1968, BK3960 eeuw , 1982, BK6855 M00077_01 , 2009, S0330_13, 1971, , 1966-1981, S0330_02 Attributen en Substanties en Attributen , 1991, BK6151_M133 , 2015, M00253 The Spinning Wheel The , 1970, S0111 , 1976, S0113 , 1986, BK5208_M21 , 1977, M00028 , 1977, BK7593_M374 S0456, 1971, S0112 , 1975, , 1988, BK5859_M99 , 2007, BK7728_M477 , 1988, BK5859_M99 BK7671_M426 , 1975, , 2002, BK7619 BK6894, 1995, ,

Senaat van Belgie, Brussel, België SUPERDEMOCRATIE! 01.10.2017 — 31.10.2017 — Koka Ramishvili, Change, 2005, S0435_1 — Anne-Mie Van Kerckhoven, Nursing activities, direct (verpulveren), BK7039_M198 — Sasha Pirogova, Biblimlen, 2013, S0546_01 — René Heyvaert, Untitled, 1981, S0393 — Zhenzhong Yang, I will die, 2000, BK7715_M464 — Jan Van Imschoot, Ladyboy – Curleyman I, 2007, BK7694_M445 — Carla Arocha, Screen, 2006, BK7640_M406 — Guy Mees, Water te water, 1970, S0278 — ORLAN, Le petit chevalet montrant le constat complété et le flacon, 2015, UFO2013_019_4 — Luc Deleu, In 80 dagen rond de wereld - around the world in 80 days Weber – Madrid – Weber, 1993, BK6974_A — Taus Makhacheva, Thightrope, 2015, S0504_2 — Jacques Lizène, Chaise Découpé, 1964, M00144 — Suchan Kinoshita, Honingklok, 2017, M00296 — Viktor Alimpiev, Ode, 2001, BK7800_M504 — Jef Geys, !VROUWENVRAGEN?, 1965, BK7523_M362 — Johanna Kandl, Ohne titel (Who’s Got the Big Picture), 2006, BK7594_M375 — Ria Pacquée, Inch ‘Allah, 2005, BK7525_M364 — Sheila Gowda, Down Under, 2009, M00132 — Van den Abeele, Birth of a Nation, 2003, M00053 — Pascale, Marthine Tayou, Vlag, s.d., S0385 — Christophe Terlinden, EU Vlag, 1999, BK7626_M394 — Liliane Vertessen, There Are Snakes Everywhere, 2017, M00290 — Angel Vergara, Maison Belge Supermarché de l’année, 2001, BK7283_M236 — Vaast Colson, You used to be part of something, 2005, BK7610_M381 — Vaast Colson, 1 hour 30 minutes sculpture, 2003, BK7612_M383 — Vanessa Van Obberghen, Tracing Cheikh Anta Diop, 2014, S0494 — Marina Abramovic & Ulay, Anima Mundi (Bangkok), 1983, BK5732_M80 — Narcisse Tordoir, Brehim Konê, Alioune Bâ, L’Africeur de Bogolan, 2014, S0514 5 5 Bezoekersaantallen 2015-2016-2017 83 M HKA Jaarverslag 2017 5 Bezoekersaantallen 2015-2016-2017 2 1 2 1 Deelnemers die gereserveerd hebben voor voor hebben die gereserveerd Deelnemers (voor zover een evenementen aan Deelnemers kinderen en bezoek aan Panamarenkohuis. aan bezoek en kinderen ateliers voor workshops en onderwijstijd, en tijd rondleidingen wandelgesprek, in vrije museumbrunch, bemiddelingsactiviteit: een zijn inbegrepen. Museumnacht en evenementen) de van uitmaakte tentoonstellingen de onderdeel aan bezoek Deelnemers die gereserveerd hebben voor voor hebben die gereserveerd Deelnemers muros-tentoonstellingen, extra aan Bezoekers kinderen en bezoek aan Panamarenkohuis. Panamarenkohuis. aan bezoek en kinderen ateliers voor workshops en onderwijstijd, en tijd rondleidingen wandelgesprek, in vrije museumbrunch, bemiddelingsactiviteit: een evenementen) en Museumnacht zijn inbegrepen. de van uitmaakte tentoonstellingen onderdeel de aan (voor bezoek zover een evenementen Totaal september augustus juli juni mei april maart december november oktober februari januari 2016 bezoekers Aantal Totaal december november oktober september augustus juli juni mei april maart februari januari 2015 bezoekers Aantal

bezoekers Individuele M HKA bezoekers Individuele M HKA 77.666 66.335 10.320 11.650 12.612 4.060 3.099 9.540 4.434 3.085 8.935 6.073 4.342 11.101 2.100 2.792 5.921 7.275 3.725 7.415 3.501 2.917 3.718 2.712 5.513 7.161

1 1

activiteiten bemiddelings Deelnemers M HKA activiteiten bemiddelings Deelnemers M HKA 9.578 1.998 1.862 6.711 1.736

2 609 2 408 949 829 850 405

922

795 283 784 779 356 627 833 523 255 233 88 50 74 41 - - 4 3 4 3 bezoekers Individuele Zuid Cinema bezoekers Individuele Zuid Cinema Deelnemers van activiteiten geprogrammeerd activiteiten van geprogrammeerd Deelnemers zoals Museumnacht evenementen aan Deelnemers lezingen filmvoorstellingen en kinderen. bemiddeling:door filmvoorstellingen onderwijs, privévoorstellingen. alsookgereserveerde inbegrepen, zijn Deelnemers van activiteiten geprogrammeerd activiteiten van geprogrammeerd Deelnemers zoals Museumnacht evenementen aan Deelnemers lezingen filmvoorstellingen en kinderen. bemiddeling:door filmvoorstellingen onderwijs, 2016. TENTOONSTELLINGEN CINEMA ZUID ZONDER BEZOEK EN M HKA AAN 5.3 rubriek BEZOEKCIJFERSaparte ZAALVERHUUR — de onder nu staan maar overzicht opgenomen, privévoorstellingen in niet dit meer werden gereserveerde de van cijfers De inbegrepen. zijn 25.248 21.837 3.980 2.609 2.200 1.996 1.844 3.463 1.803 2.146 1.067 1.452 1.282 1.835 1.189 2.162 1.728 1.618 1.937 1.583 2.531 1.831 1.167 2.173 2.177 1.312

3 3

activiteiten bemiddelings Deelnemers Zuid Cinema activiteiten bemiddelings Deelnemers Zuid Cinema 7.555 2.520 1.504 1.358 5.711

969 4 964 209 4 857 453 392

579 797 233 401

192 125 715 731 121 90 56 0 0 - 0 0 - 106.872 113.769 Totaal Totaal 10.764 11.445 14.310 17.052 16.541 8.209 6.408 4.606 9.649 11.522 11.383 17.541 3.400 6.697 6.796 8.914 5.638 9.610 4.362 7.483 5.100 7.977 9.321 5.913

Aantal Individuele Individuele Bezoekers Totaal bezoekers bezoekers bezoekers tentoonstellingen 2017 betalend gratis EXTRA MUROS januari 6.615 1.261 13.000 20.876 februari 3.686 1.179 4.865 maart 3.433 0 3.433 april 4.745 7.596 12.341 mei 5.907 7.303 13.210 juni 3.540 5.351 8.891 juli 4.815 3.830 8.645 augustus 4.164 13.581 17.745 september 4.475 5.370 9.845 oktober 6.349 10.004 3.000 19.353 november 7.576 8.013 15.589 december 6.328 6.570 12.898 Totaal 61.633 70.058 16.000 147.691

TOELICHTING Bezoekers aan evenementen (voor zover een EXTRA MUROS: bezoek aan de tentoonstellingen onderdeel — Januari: ‘Urgent Conversations – Athene – uitmaakte van de evenementen) en Museumnacht Antwerpen’ in EMST Athene tot 29 januari 2017 op zaterdag 05.08.2017 zijn inbegrepen. — Oktober: ‘SUPERDEMOCRATIE – De Senaat de Dingen’ in de Senaat van 1 t.e.m. 31 oktober Deelnemers die gereserveerd hebben voor 2017 een bemiddelingsactiviteit: museumbrunch, wandelgesprek, rondleidingen in vrije tijd en onderwijstijd, ateliers en workshops voor kinderen, bezoek aan Panamarenkohuis, filmvoorstellingen onderwijs, lezingen en filmvoorstellingen kinderen zijn inbegrepen. 6 6 M HKA Tentoonstellingen 87 M HKA Jaarverslag 2017 6 M HKA Tentoonstellingen intelligentie). kunstmatige van transformatie bewegingen) en bij onderen of van activistische zoals uit, samenlevingen, omdat afwezig, het altijd bestaat. nog niet definitie – per bestaan zouden kunnen toekomsten misschien die –de verschillende kennisobject het is gewenste met toekomststudies en denken voelen. In conflict in vaak ondergewaardeerd, soms overschat, soms de wetenschapvan betwist: altijd totzich wordt werkelijke het de concept kennis? kunst In en de praktijk Hoe verhouden en ook toekomststudies niet. misschien kunst het disciplines, zijn domeinen. Misschien speculatieve bestond het uit vergelijken elkaars van 6.1 ‘discipline’; en Sardar Ziauddin Studies Futures and Policy Postnormal zijnnodigd werden die professionele De onder uitge ‘voortzetting’. het thema futuristen Republiek Congo) voor ‘transformatie’. ‘discipline’; Bäckström Miriam Frankrijk/U.S.) en Darius opdracht gebouwde in set. speciaal door een kunstenaar met daarrond afzonderlijke in eenheden, ook werd georganiseerd daarom tentoonstelling De werd behandeld. en niet-kunstenaar een kunstenaar een door ten minste en toekomststudies. hebben –samenbracht: kunst gemeen werkatelier contexten met dat elkaar twee aspecten bepaalde –die toekomsteninstituut zijn. ‘ wilde tentoonstelling’ een ‘meer die dan tentoonstelling Tijdens het en de voorjaar zomer 2017 van presenteerde een het M HKA nieuws), iets van begin dende groei), thema’s rond de vier van een gevraagd te werken: ontwikkelingsmodel, 1960jaren werkt professor de Universiteit van Honolulu. Studies Hawaï in de van of late Sinds Future de School Manoa in oorsprong vind haar die benadering een van te maken stellen. vraag op in zich toekomststudie en overbrengen, creëren de en en methoden de van betekenissen kunnen mogelijke beelden van toekomstenhet interessant om te zien hoe kunstenaars Vanuit te na is denken. zelf toekomstperspectief een tentoonstellingmaken te nemen, en over tentoonstelling een van de thema toekomst hetsten van als tijdelijk toekomsteninstituut Een tot, en deel gemeenschappelijk een te nemen project. Vandaar aan, de titel: technologie-toekomststudie) bij om maanden gedurende te paar een dragen en toekomststudie postnormale design-toekomststudie, toekomststudie, te uit professionele (uit nodigen futuristen deelgebieden alternatieve zoals dachten als we zou dat het zijn plezierig om en slim zowel kunstenaars Anders Vanuit het was interessant om mogelijke oogpunt curatorieel toekom stellen, wilden Omdat we de vraag museale presentatievorm in M HKA’s ideede organisatoren, van Het initiële curator senior Antwerpen M HKA, 28.04 — 17.09.2017 INSTITUTE FUTURES A TEMPORARY Maya Van Leemput waren uitgenodigdeDe kunstenaars om te toekomstscenario zorgen ervoor dat elk Het de was bedoeling Alle ordenend voor besloten deAls tentoonstelling principe we om gebruik

Žiura Kreuger

medewerkers Xiao Guan Meimei (1968, Litouwen) voor ‘voortzetting’; ineenstorting Candy Stuart (met bijzondere voor aandacht de mogelijke toekomstige rol professionele en de Antwerpse futuriste (1951, en Pakistan/UK) Gill Simryn

(1967, Zweden) en Song

de ’ vormde het om museum tot laboratorium een of (1983, China) en discipline

‘ van vier (1966, Taiwan) het voor ‘ineenstorting’; | James Dator (1969, België) ook bij droeg tot de tentoonstelling, 2 e (1980, Australië/Canada) voor ‘transformatie’. (als concept mogelijk een ook als maar op zich, verdieping

Een tijdelijk toekomsteninstituut Een toekomsten . (1959, Maleisië/Australië) voor ‘ineenstorting’; autoritaire in (hetzij bovenaf, zoals van Lee Alexander Bosmans Kasper en scenario- analytisch een aan Jean Katambayi John (Londen/Chicago), uit bestaande ’. Roos Nina

Sweeney Michel (1974, Frans-Polynesië) voortzetting (1956, en Finland) (1977, U.S.) voor (1990, België) voor (1974, Democratische

Maya Van Leemput Auder

werden Een tijdelijk (of aanhou (1944, forCentre

- - -

, Een tijdelijk toekomsteninstituut bevatte ook enkele tijdelijke presentaties. De eerste presentatie was een selectie aquarellen van Izmail Efimov (Republiek van Mari El, Russische Federatie, 1946), die werden aangekocht voor de M HKA-collectie. Efimov, die in het midden van de jaren 1970 actief was als socialistisch-realistisch schilder, is nu een van de meest originele etno-futuristische kunstenaars. Deze term werd uitgevonden in de jaren 1980 in Estland. In de jaren 1990 nemen de Fins-Oegrische regio’s van Europees Rusland deze term over als naam voor een nieuwe culturele beweging, ‘leunen op het verleden, werken voor de toekomst’. De tweede tijdelijke presentatie was vanaf midden juni te zien. Prelude: Een wevende generatie stelde objecten van een nieuwe generatie architecten uit de Lage Landen tentoon die refereren aan lopend onderzoek naar en modellen van toekomstige projecten. Deze presentatie maakte deel uit van een tentoonstelling in het Deutsches Architekturmuseum in Frankfurt am Main in 2016 en werd ontwikkeld door het Vlaams Architectuurinstituut.

Een tijdelijk toekomsteninstituut maakte deel uit van de serie ‘The Uses of Art’, mogelijk gemaakt met steun van de Europese Unie via de museumfederatie L’Internationale, waarvan het M HKA een van de oprichters is. Andere leden van de federatie zijn onder andere MACBA in Barcelona, Moderna Galerija in Ljubljana, Reina Sofía in Madrid, SALT in Istanbul en Ankara en het Van Abbemuseum in Eindhoven.

Het bemiddelingsteam van het museum was vanaf het begin betrokken bij het uitwerken van de inhoud en de vorm van het project. Het was ons doel een (hopelijk breder) en ander publiek aan te trekken dan de gebruikelijke M HKA-bezoeker. We hoopten een verscheidenheid aan groeperingen en organisaties te kunnen betrekken bij het creëren van activiteiten in en tijdens de tentoonstelling, waarbij bezoekers aangemoedigd werden om meer dan eens langs te komen.

Het publieksprogramma bij Een tijdelijk toekomsteninstituut was een reeks workshops waarin thema’s aan bod kwamen die te maken hebben met toekomsten: Antwerpen, kennis, diversiteit, mode, de welvaartsstaat. Elke workshop duurde drie uur en werd gegeven door een professionele futurist.

— ANTWERP 30.04.2017 (tijdens het openingsweekend) Samen met de vooruitziende designstuido Pantopicon › onderzoek welke mogelijke toekomsten de stad Antwerpen staat te wachten.

— KNOWLEDGE 10.05.2017 (tijdens de onderwijsnocturne) Vanuit trends en onzekerheden en onder professionele begeleiding van Erica Bol (conscious future designer) werden er scenario’s uitgewerkt voor mogelijke toekomsten van het onderwijs.

— DIVERSITY 20.05.2017 (tijdens het Antwerp Art Weekend) De derde workshop in het kader van de tentoonstelling werd geleid door Dr. Maya Van Leemput van de Erasmus Hogeschool in Brussel en M HKA’s senior Curator Anders Kreuger.

— WELFARE STATE 02.06.2017 Samen met Nik Baerten van Pantopicon en Ive Marx van de Universiteit Antwerpen. 89 M HKA Jaarverslag 2017 6 M HKA Tentoonstellingen — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — INTERNATIONAAL — — — — NATIONAAL RP ONLINE Artforum Kunstmagazin das art Artribune Arts des Connaissance WIRED Drouot Gazette La feuilletonfrankfurt.de Stampa La FAD Magazine Monopol FashionNetwork.com atractivoquenobello News artnet Tageszeitung Tiroler elDescubrir Arte Artinfo Equilibriarte Frieze Harper’s Bazaar Arabia Kunstaspekte It Of Purpose The Metropolis M Live-uitzending (Klara) Hour Happy van Antwerpen van Gazet De Morgen Nieuws Laatste Het PERSAANDACHT — — — toekomststudies) en de Federation Studies Futures de Erasmushogeschool Zowel van Research de Brussel. Futures onderzoeker senior van bij hoedanigheid het forhaar Centre Applied 2017. door17 Maya juni werd Deze Van georganiseerd Leemput in toekomstenconferentie onderdeel het van projectEen belangrijk de was 15 — 17.06.2017 CONFERENTIE toekomsten op gebied mode. van Tijdens kon de Museumnacht je mee nadenken over de mogelijke 05.08.2017 FASHION museumticket. geldig mits gratis, waren enbladeren heel veel workshops Deze de verf. broodvruchtboom van met behulp van nieuwe prints deworkshops kunstenaar maakte ‘Ade tentoonstelling Institute’. Temporary Tijdens Futures reeks een muren van bijna bedekten alle Lee Alexander van kunstwerken De 14-17 u. van telkens Workshops op 18 en 23.07.2017 en 10, 18 en 19.08.2017 FACTORY BOTANICAL THE III LEE: ALEXANDER het M HKA. in ‘niet-conferentie’ de tentoonstelling binnen en zaterdag de werd conferentie.van vrijdag het Op evenement een zowel non-profit in zakelijke als is werkzaam contexten) partners waren die futuristen groep vooral Noord-Amerikaanse maar internationale,

DDT (Design, Develop, Transform) Futurists of Professional Association 15 van tot en met en Antwerpen Brussel in (een ‘globale spitsgroep’ academische van — — — — — — — — — — — — — Door Maya Van Leemput Maya Van Door Jongbloed! gidsen en voor Workshop Kreuger Anders door opleidingsmoment inhoudelijk Extra GIDSEN Spel VLIEG voor M HKA het en KMSKA het van jongerencrew de Jongbloed! door Salon ingericht mede GEZINNEN Rondleidingen in NL, EN, FR, DU GROEPEN ARTtube video op Storypix Ensembles.org (NL, EN, FR) werken. de en futuristen kunstenaars, de vierde toekomstperspectieven, uitleg met A3 tentoonstelling, de gevouwen een in vorm de Bemiddelingsbrochure (NL, EN, kunstenaar/kunstwerk FR) per Poster (NL, posters EN,Context FR) (NL, thema EN, per FR)Posters (NL, poster EN, FR)Muurtekst BEZOEKERS VOLWASSEN BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN internationale

(een

World

6.2 JOSEPH BEUYS – GROETEN VAN DE EURAZIAAT 13.10.2017 — 21.01.2018 M HKA, Antwerpen | 2e verdieping

De tentoonstelling Joseph Beuys – Groeten van de Euraziaat onderzocht zowel de activiteiten van Beuys in Antwerpen in de jaren zestig en zeventig, als zijn relevantie voor een nieuwe generatie. Joseph Beuys was in de jaren zestig en zeventig actief in Antwerpen via zijn connectie met de Wide White Space Gallery, voor wie hij een belangrijke referentie was. Hier werd – naast zijn vele tentoonstellingen – op 9 februari 1968 Eurasienstab (Eurazische Staf) gepresenteerd, een performance in samenwerking met Henning Christiansen. In deze presentatie werd Beuys in de eerste plaats beschouwd als een kunstenaar die niet alleen actief was in Antwerpen (waar hij andere sleutelfiguren uit de naoorlogse avant-garde ontmoette, zoals Marcel Broodthaers en Panamarenko), maar ook in België een sterke invloed had, en vaak op wijzen die grotendeels vergeten zijn. De tentoonstelling benaderde Beuys als een figuur die kunst maakte op een manier die in strijd was met de logica en hegemonie van het modernisme. Hij was in zekere zin de belichaming van het anti-modernisme. Op basis van zijn Eurasienstab-performance onderzocht de tentoonstelling hoe Beuys’ gebruik van het begrip ‘Eurazië’ deel uitmaakte van zijn anti-modernistische houding die de grootverhalen van ‘het Westen’ achter zich liet en een visie van verbinding met het ‘Oosten’ ontwikkelde, die uiteindelijk dergelijke tegenstellingen wist op te heffen. Het was een visie die meer afgestemd was op culturele diepte, mystiek en de natuur. Dit werd weerspiegeld in zijn politieke betrokkenheid, met een benadering tot de politiek die uitging gaf van een geloof in discursiviteit, latente energie en directe actie. Joseph Beuys – Groeten van de Euraziaat toonde veel belangrijke werken van Beuys, waaronder een aantal installaties die verband houden met belangrijke acties, waaronder Eurasienstab (Eurazische Staf) (1968), en Honigpumpe am Arbeitsplatz (Honingpomp in de Werkplaats) (1977) dat hij activeerde tijdens Documenta 6 in 1977 en zijn idee van ‘sociaal beeldhouwwerk’ illustreert. De tentoonstelling belichtte ook de lang vergeten activiteiten van de Antwerp Free International University, die door Beuys en lokale kunstenaars in de vroege jaren tachtig werd opgericht. Het was de eerste grote tentoonstelling van werken van Joseph Beuys in België sinds de jaren tachtig. De tentoonstelling werd gecureerd door Nav Haq, Senior Curator van het M HKA en was de eerste in een serie monografische tentoonstellingen van het M HKA rond sleutelfiguren van de naoorlogse avant-garde die actief waren in Antwerpen, en die de stad situeren binnen een netwerk van scènes in de dichte Benelux- en Rijnlandregio’s. De volgende tentoonstellingen in 2018 en 2019 richten zich op respectievelijk James Lee Byars en Marcel Broodthaers.

Beuys − A documentary 21.01.2018, 14 u. Auditorium

In de laatste week van de tentoonstelling Joseph Beuys − Groeten van de Euraziaat en dus om af te sluiten met een knaller presenteerden we zondag de documentaire Beuys, een film van Andres Veiel over de 20ste-eeuwse Duitse kunstenaar en sjamaan. De curator van de tentoonstelling, Nav Haq, leidde de film in met een kort maar krachtig woordje over de figuur die Joseph Beuys was. In samenwerking met het Goethe-Institut Belgien.

Publicatie zie hoofdstuk 14.1.2 en 14.1.3 Flankerende publicaties 91 M HKA Jaarverslag 2017 6 M HKA Tentoonstellingen — — — — — — — — — — NATIONAAL — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — INTERNATIONAAL — — — — —

Activiteiten tweeten uit werk de met posts Instagram einde van en begin het om Insta story activiteiten, de om Insta story zoals opening de verslaggevingInsta story tijdens Foto’s Facebook op verslag en opbouw van galerij- (kunstenaars, bezoekers van Quotes Delen persartikels van alle op sociale event: adocumentary Beuys Facebook teasers night met opening event Facebook night highlightOpening homepage op night alsOpening activiteit website op Highlight homepage op website op Activiteit (meermaals) Nieuwsbrief tentoonstelling kondigen te tentoonstellingde aan kondigen te aan in tentoonstelling de ‘Beuys: adocumentary’ Instagram en Twitter en via Instagram Facebook, curator,houders, …) tentoonstelling de over mediakanalen COMMUNICATIE DIGITALE Art Bahrein Artforum Wallpaper* Il Sole Ore 24 Artnet News Confused and Dazed Monopol It’s Nice That Stampa La Glass Magazine The 100% Expo H ART Weekblad Standaard De Trends/Tendances Knack Morgen De o h c L’E 1 Club/Radio Culture Pompidou/Klara Knack Weekend Antwerpen van Gazet Tijd De La Libre Belgique Feeling Soir Le PERSAANDACHT

— BUURT — — GEZINNEN — — ONDERWIJS — GROEPEN — — — — — Rondleiding voor buurtbewoners op 07.12 op Rondleiding buurtbewoners voor Leerlingen Hibernia de van Steinerschool in Salon het Opdrachten middelbaar van Leerlingen vijfde het van op 18.10 met verdiepende Onderwijsnocturne Rondleidingen in NL, EN, FR, DU ARTtube video op Ensembles.org (NL, EN, FR, DU) glossarium een in vorm de Bemiddelingsbrochure naar Labels (met verwijzingen Extended (NL, EN,Muurtekst FR) VOLWASSEN BEZOEKERS in bezoekers co-creatie de met sociale een Salonhet aan sculptuur in was tentoonstelling de in gedurende werken klassen in tentoonstelling de als andere rondleiding gids geven en aan Hiberniaopgeleidde Steinerschool worden Beuys van ideeën lezing pedagogische de over over kernbegrippenmet (NL, in brochure) de begrippen EN,de FR) BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN

7 7 COLLECTIE- TENTOONSTELLINGEN 95 M HKA Jaarverslag 2017 7 COLLECTIETENTOONSTELLINGEN — — — — — — NATIONAAL de werken en nieuwe verbanden te leggen. vormen voorook met vooral het aanzet een te gaan publiek interactie om in verhoudt dan tot zich kunstwerk en de elk maatschappij. wil opdeling Deze actie kijken is beeldkwaliteit, een heeft kunstwerk performatief elk bepalen: werk een van zijn de assen samen ruimte die de drie maatschappij kunnen en de complementariteit te onderzoeken. en collectie actie onze Beeld, van onder deze noemers zijn van een valt, om het de insteken nuttige eigenheid 7.1 The Word The Nieuwsblad Het Tijd De La Libre Belgique Feeling Soir Le PERSAANDACHT collectiewerken te zien. het geïnstalleerde elders zijn museum in permanent is tentoonstelling collectie De de het uit wereldwijde van museum. collectie smaakmakers en de hedendaagse trekkers helden, de historische referentiekunstenaars, Voor het een toont eerst het M HKA werken met de leeszaal kleinere van in — de voor toegang met in deFluxus-werken groepen van — met werken van het labyrinth in — benaderen: de toekomst enwereld van vandaag te begrijpen. van om verleden dit de uitgangspunt multipolaire als en gebruikt Vlaanderen, de en naoorlogse van avant-garde Antwerpen vertrekt in Het collectieverhaal andere en enkele publieke ontsluit. fondsen heter die schenkingen M HKA zijn Daarnaast zijnwerken Gemeenschap verworven. door die de Vlaamse zijn en eigen aankopen ervan ongeveer werken 5000 ruggengraat De bestaat. opgesteld staat collectietentoonstelling De te om kunst manieren rond zich drie ontwikkelt M HKA-collectie De werkenDeze momenteel die zijn gekozen uit de uit M HKA-collectie links |Gelijkvloers Antwerpen M HKA, 28.04.2017 — 05.04.2020 DE Paul Van Hoeydonck Vrielynck en werken R. de uit Collectie Koen Takis, Theys, Luc Segers, Timothy Koen Tuymans, den Broek, van Prouvost, Nadia Naveau, Pacquée, Laure Ria Panamarenko, Meldibekov, Jacqueline Mesmaeker, Marlow Moss, Fanoi Mhkize, Lohaus, Taus Kožaric, YerbossynIvan Bernd Guy Mees, Makhacheva, Kinoshita, Suchan NS Harsha, Fulton, Jef Geys, Hamish Filliou, Robert Fabre, Jan Dufait, Hans-Peter Feldmann, Rein Dietvorst, Els Peter Vaast Byars, Buggenhout, James Lee Colson, Luc Deleu, Benhelima, Charif Arias-Misson, Alain Antufiev, Evgeniy Vautier, Ben Nicolás Uriburu, Peng Yu Sarenco, Anatoly Osmolovsky, Pignotti, Lamberto ORLAN, Ori, Luciano Eugenio Miccini, Matthys, Danny Kippenberger, Lublin, Lea Martin &Yuliya Tikhonova, Khalfin Rustam Geiger, Carlos Ginzburg, Bella Anna Fraser, Andrea Bijl, Paul Vree, De Filliou, Guillaume Robert Luc Tuymans en Vercruysse Jan Tuerlinckx, Joëlle Sherman, Pistoletto,Michelangelo Cindy Cady Otobong Noland, Panamarenko, Menlibayeva, Nkanga, Almagul Kabakov, Gordon Matta-Clark, &Emilia Ilya Henderikse, Jan Jef Fabre, Jan Geys, Flavin, Dan Durham, Jimmie Marlene Dumas, Dujourie, Cordier, De Keyser, De Raoul Lili David Claerbout, Thierry Byars, James Lee &Ulay, Abramovic Braeckman, Dirk Marina

COLLECTIE

en maatschappij actie beeld, te bezoeken gratis permanente verdieping. op Ook de gelijkvloerse — — — — — — — — . Hoewel werk geen enkel uitsluitend Knack Nieuws Laatste Het Morgen De o h c L’E 1 Club/Radio Culture Pompidou/Klara Knack Weekend Antwerpen van Gazet

basiscollectie

met

— Trends/Tendances — Wallpaper* — De Standaard Weekblad — Artforum — H ART — Art Bahrein — 100% Expo — Corriere della Serra — AD Germany INTERNATIONAAL — The Glass Magazine DIGITALE COMMUNICATIE — La Stampa — Collectienieuws op Facebook — It’s Nice That — Wekelijks werk uit de collectie op Instagram — NRC — Monopol — Madame Figaro BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN — Dazed and Confused — Museumgids (NL, EN, FR) — Artnet News — Ensembles.org (NL, EN, FR, DU) — La Gazette Drouot — Gezinsspel — Il Sole 24 Ore

7.2 COLLECTIEGEBONDEN PRESENTATIES

7.2.1 DRINGENDE GESPREKKEN: ANTWERPEN – ATHENE 28.04.2017 — 07.01.2018 M HKA, Antwerpen | Gelijkvloers links – ronde zaal

Dringende Gesprekken: Antwerpen – Athene was het tweede luik van de samenwerking tussen het M HKA en het EMST en zette de theoretische en visuele dialoog tussen de werken uit de collecties van beide musea verder. Athene en Antwerpen zijn op het eerste zicht twee uitersten binnen Europa vandaag. Toch hebben beide steden elk op hun eigen manier essentiële bouwstenen aan het culturele netwerk van Europa toegevoegd. In Athene ontstond, naast de grote lijnen van onze huidige maatschappelijke organisatie, ook haar culturele structuur. Antwerpen is dan weer een van de cruciale steden van de vroege moderne tijd, waar de eerste kunstmarkt ontstond. Dringende Gesprekken: Antwerpen – Athene was van onderuit opgebouwd. Een werk van een Belgische kunstenaar en een werk van een Griekse kunstenaar werden aan elkaar gekoppeld. Daaraan werd dan een idee verbonden. Tenslotte werd dit thema op de proef gesteld en verrijkt door een derde kunstenaar van elders uit een van de twee collecties. Op die manier ontstonden thematische clusters met telkens werken van drie kunstenaars. Deze tentoonstelling belichaamde het geloof dat kunstwerken voortdurend nieuwe betekenissen en open vragen oproepen en op die manier een dialoog aanwakkeren die de basis vormt voor onze manier van denken.

DEEL 1 VISUEEL DENKEN 28.04 — 25.06.2017

Denken wordt vaak alleen op een talig niveau gesitueerd, maar complexe ideeën, emoties en situaties kunnen ook duidelijk en holistisch worden uit- gelegd met visuele middelen. Digitale media maken het onmiddellijk creëren en uitwisselen van beelden mogelijk en zetten de wijdverspreide codering in tekens en symbolen onder druk. Anne-Mie Van Kerckhoven presenteert zichzelf als ‘hoofdverpleegster’ en gelooft dat beeldende kunst – als een vorm van denken – helend kan werken in onze door beelden gedomineerde maatschappij. Alevtina Kakhidze ziet tekenen als een primaire manier van denken. Bia Davou vertrekt op een associatieve reis vanuit seriële structuren gebaseerd op wiskundige reeksen en homerische referenties die de vorm van zeilen aannemen. 97 M HKA Jaarverslag 2017 7 COLLECTIETENTOONSTELLINGEN

de geven te nood om stellen vragen aan ze zin kunnen manier die Op cisme. onderzocht wetenschap door en de ruimte het tussen mysti de grens vaak DeCordier Thierry clusterDe over het werk van clusterDe politieke middel voor worden als kan vrijheid ingezet te doorbreken. artistieke Deze we het creatieproces een tijdens rechtverstaan om regels vooraf bestaande bij het werk van Het thema herstellen. mensen en hun omgeving tussen relaties de complexiteit met de voorstellen, kunnen de van aarde betrokkenheid van van neemt –koppelen we het werk van In schoenen anders iemands te plaatsen. om in zich het –om debat heeft in zich betekenis rond identiteitspolitiek te mengen of –dat geen concrete hun eigen vorm of lichaam van stabielede flexibiliteit van Het thema we zowel worden bepaald door door eigen onze anderen wil? als waar moeten ruimte we entiteit onze interpersoonlijke een eerder situeren in we autonome een omvat volledig die wordt bestaansvorm door huid, of onze van clusterDe worden. kunnen beantwoord niet die van helpen om te dit ontrafelen? kunst Kan krachten. vervlochten elkaar Complexiteit in van het geworteld is onvolledige in begrip trauma’scollectieve veroveraar. gezien door dehaar tot ogen van cultuur een van referenties gaan die verontrustende culturele gebruiken Kunstenaars te stappen. dezelfde rivier keer in omonmogelijkheid twee en de omgeving onze van transitie en culturele de spirituele natuurlijke, over debeweging hele wereld. werken De deze cluster thematiseerden binnen clusterDe de

Allan Monroe Vlad &Ulay Abramovic Marina Kimsooja cluster 16.09 — 12.11.2017 COMPLEXITEIT CULTURELE OVER REFLECTIES VRIJHEID POËTISCHE ORBANISME SOEPEL LICHAAM 3 DEEL 01.07 — 03.09.2017 DE KENNIS ACHTER RUIMTE INTERPERSOONLIJKE 2 DEEL 18.11.2017 — 07.01.2018 CATASTROFE MET OMGAAN DE FLOW VAN DE WERELD 4 DEEL

betrokkenheid.

Sekula Achter de kennis de Achter Interpersoonlijke ruimte Interpersoonlijke De flow vande wereld flow De Complexiteit Over Culturele Reflecties Soepel lichaamSoepel Poëtische vrijheid vrijheid Poëtische Orbanisme , Pacquée Ria Sarenco en , VelonisKostis Hugo Roelandt , Nicos Baikas Dimitris – ,

een voren bij naar het werken samenbrengen kwam van Paul DeVree het onderzoek hetwerk van was resultaat naar van ontstond over poëzie reflectie een tijdens visuele en wereldbeeld

Alithinos het onderzoek het werk van was resultaat naar , StratouDanae Stefanos , ontstond het tijdens werk samenbrengen van Durham Jimmie en Luc Deleu en Ivan Eleni en andere methodes die . Kunstenaars

Tsivopoulos dat

Costis Kožaric

Mylonas dat creëerde, aan de, die term de voortdurend. Materie in is ontstond gesprekken uit planetaire . Onder het poëtische bespelen . Kunstenaars en gebruiken . Kunstenaars en Danny Lohaus Bernd schaal

Matthys als maatstaf . . Zijn -

De cluster Omgaan met Catastrofe ontstond tijdens het samenbrengen van artistieke invalshoeken op maatschappelijke tragedies in het werk van François Curlet, N S Harsha en Costas Varotsos. Hoe kunnen kunstenaars omgaan met catastrofe zonder ongevoelig of pervers te worden en zich te verliezen in louter een esthetisering van individuele of collectieve ondergang?

Publicatie zie hoofdstuk 14.1.1 Flankerende publicaties

PERSAANDACHT — Dazed and Confused NATIONAAL — Artnet News — Le Soir — La Gazette Drouot — Feeling — Il Sole 24 Ore — La Libre Belgique — Wallpaper* — De Tijd — Artforum — Het Nieuwsblad — Art Bahrein — The Word — Corriere della Serra — Gazet van Antwerpen — AD Germany — Knack Weekend — Pompidou/Klara DIGITALE COMMUNICATIE — Culture Club/Radio 1 — Nieuwsbrief — L’E c h o — Activiteit op website — De Morgen — Highlight op homepage — Het Laatste Nieuws — Foto’s en verslag van opbouw op Facebook en — Knack Instagram — Trends/Tendances — Insta story verslaggeving tijdens de opening — De Standaard Weekblad — Insta story om het begin en einde van — H ART de tentoonstelling aan te kondigen — 100% Expo — Instagram posts met werk uit de tentoonstelling INTERNATIONAAL — The Glass Magazine BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN — La Stampa — Muurtekst (NL, EN, FR) — It’s Nice That — 4 postkaarten met informatie over de clusters — NRC (NL, EN, FR) — Monopol — Teksten en archiefmateriaal worden opgenomen — Madame Figaro op Ensembles.org

7.2.2 VOOR ALTIJD ONSTERFELIJK – EVGENY ANTUFIEV 28.04 — 03.09.2017 M HKA, Antwerpen | Gelijkvloers links – rechthoekige zaal

M HKA noemt zich een Euraziatisch museum en schenkt in die hoedanigheid steeds aandacht aan kunst uit de voormalige sovjetruimte. Die heeft ook een Aziatische dimensie, zoals blijkt uit dit engagement voor Evgeny Antufiev, een kunstenaar uit Tuva, een republiek die zichzelf ziet als het hart van Azië en die deel blijft uitmaken van de Russische federatie. Deze aanwinst is een gevolg van de duurzame samenwerking met de V-A-C Stichting. Deel daarvan is het programma Present Continuous, met aankoop van werk van de laureaat dat geschonken werd aan het M HKA met als doel de nieuwe generatie Russische kunstenaars aan de wereld te tonen. De collectie werd zo ook reeds verrijkt met werk van Olga Chernycheva, Taus Makhacheva en Sasha Pirogova.

Antufiev verweeft elementen uit de Russische (volks)cultuur met het historisch collectief geheugen en persoonlijke herinneringen. Hij is het bekendst om zijn bijzondere sculpturen maar in zijn installaties is best zichtbaar hoe hij een nieuwe geschiedenis construeert, tegelijk mythologiserend en echt. Videokunst, borduurwerk, prenten, foto’s en objecten bevragen de essentie van gemeenschappelijke culturele symbolen en tegelijkertijd hun onsterfelijkheid. In deze ruimte waren de twee ensembles samengebracht waarvoor M HKA zorgdraagt. Voor altijd onsterfelijk verzamelt reflecties over de legendarische balletdanseres Anna Pavlova, onder meer via een levende roos en porseleinen replica’s van verschillende versies van het naar haar vernoemde dessert. De Russische schrijver Leo Tolstoy werd geëvoceerd in enerzijds een 99 M HKA Jaarverslag 2017 7 COLLECTIETENTOONSTELLINGEN — — — — — — NATIONAAL — — — — — — — — — — — — — — — — — — — de tentoonstellingde uit werk met posts Instagram kondigen te tentoonstellingde aan einde van en begin het om Insta story tijdens opening Foto’s kunstenaar van Goots Bram opening de verslaggevingInsta story tijdens homepage op Highlight website op Activiteit Nieuwsbrief COMMUNICATIE DIGITALE Expo 100% H ART Weekblad Standaard De Trends/Tendances Knack Nieuws Laatste Het De Morgen o h c L’E 1 Club/Radio Culture Pompidou/Klara Knack Weekend Antwerpen van Gazet Word The Nieuwsblad Het Tijd De La Libre Belgique Feeling Soir Le PERSAANDACHT 7.2.3 bij hun stamslot. familie vertakte deze internationaal van treffen een zijn van van anderzijds woudgraf, video een postkaarten verzameling 3weken na reeds uigeput. enbezoekers was gesteld voor de ter beschikking werd gratis exemplaren. druk Deze 1.000 endag nacht, orde en chaos. werelden worden die zoals krachten, beheerst doorfundamentele bipolaire Van abstracte Philippe Snick creëert Hiermee zijn kleuren. tien eigen van palet en sculpturen conceptuele dat uit bestaat fragiele rium fotografie, wiskunde, en eenvoudig een vocabula systeem, en afgebakend visueel decimaal een van gebruik maakt Hij concrete een de kijker van in ruimte. ervaring en de fysieke vormen. Zijnverwante werken zijn nauw verbonden met ruimte de notie van zijn oeuvre. aan is inherent die miek werk de dit dyna enerzijds en anderzijds naar naar verwijst tentoonstelling de van titel De samen. periodes werken hier verschillende uit kunstenaar bracht deze tentoonstelling, van de Belgische startpunt als het M HKA aan Met het werk 16.09.2017 — 07.01.2018 VANPING PONG –PHILIPPE SNICK oplage een uitgegevenBij werd in van editie een de tentoonstelling Van Snick’s werken worden het door minimalisme gekenmerkt aan Ping Pong Ping

door de kunstenaar ervan 1972 uit en de schenking

— — — — — — — — — — — — — — — — — — INTERNATIONAAL — — — Ensembles.org (NL, EN, FR) informatie werken met de over Postkaart (NL, EN,Muurtekst FR) BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN Germany AD dellaCorriere Serra Art Bahrein Artforum Wallpaper* Il Sole Ore 24 Drouot Gazette La Artnet News Confused and Dazed Figaro Madame Monopol NRC It’s Nice That Stampa La Glass Magazine The op Ensembles.org op opgenomen worden archiefmateriaal en Teksten (NL, EN, FR) informatie werken met de over Postkaart (NL, EN,Muurtekst FR) BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN

- - 7.3 ARCHIEFTENTOONSTELLINGEN M HKA, Antwerpen | Gelijkvloers rechts

7.3.1 GOLFOORLOG 1991 – JEF GEYS 28.04 — 03.09.2017

In 2017 richtte het M HKA op vraag van minister Gatz het Centrum Kunstarchieven Vlaanderen op. Het startte in 2017 een werking op vanuit de huidige M HKA-werking om vanaf 2019 operationeel autonoom te werken. Op 27 april 2017 opende de basisinfrastructuur voor dit centrum, met ook een presentatieruimte. M HKA-curator Antony Hudek is in gesprek met Jef Geys over diens archief. Daaruit kunnen tentoonstellingen voortkomen in de nieuwe presentatieruimte. Een eerste plan was een installatie op basis van materiaal uit doos B157, ‘de Golfoorlog’.

Publicatie zie hoofdstuk 14.1.4 Flankerende publicaties

BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN — Muurtekst (NL, EN, FR)

7.3.2 NAMEN – JEF GEYS 16.09.2017 — 07.01.2018

Jef Geys was ongetwijfeld een van de eerste kunstenaars die, vanaf het begin van de jaren 1960, het kunstwerk niet alleen identificeerde met een eigennaam, maar van die eigennaam bovendien ook een kunstwerk maakte – zo zijn, bijvoorbeeld, Jef van Dijck, Marc Callewaert, Betty, Lola, Jef Sleeckx allemaal eigennamen die soms naar kunstwerken verwijzen, en soms naar niets anders dan naar hun eigen naam. Door deze proliferatie van eigennamen vermenigvuldigde Geys de ‘mindere identiteiten’, die het eigenlijke ‘materiaal’ van zijn praktijk vormen. (Marie-Ange Brayer)

PERSAANDACHT DIGITALE COMMUNICATIE NATIONAAL — Nieuwsbrief — De Standaard — Activiteit op website — La Libre Belgique — Highlight op homepage — Le Soir — Insta story om het begin en einde van de tentoonstelling aan te kondigen — Instagram en Facebook posts met werk uit de tentoonstelling

BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN — Muurtekst (NL, EN, FR) 8 8 IN SITU

103 M HKA Jaarverslag 2017 8 IN SITU — — — — — — — — — — INTERNATIONAAL — — — — NATIONAAL La LibreLa Belgique AD Germany AD dellaCorriere Serra Artforum Wallpaper* Il Sole Ore 24 Drouot Gazette La Artnet News Confused and Dazed Monopol Stampa La De Standaard Nieuws Laatste Het Antwerpen van Gazet PERSAANDACHT publicaties Flankerende 14.1.5 zie hoofdstuk getiteld Wenen Wien, (2013).Kunsthalle Wächtler teksten van Een verzameling Meanwhile… and Then Suddenly (2015); waaronder (2014).Münster groepstentoonstellingen, verschillende ook deel in nam Hij (2016); Chicago Society, The Renaissance en het Kunstverein, Westfälischer zijn. actief vandaag jongede meest en belangrijke SITU IN 8.1 worden geplaatst. op de voorgrond tentoonstellingsruimte en meest atypische grootste tot M HKA’s met betrekking praktijken waarbij experimentele kunstwerken solotentoonstellingen omvatten onder meer hebben ondergaan. mythologisering de realiteit verbeelden het van leven processen tijden vervlogen uit die van werken uitbeelden. De westerse die willen kastelen en vuurtoren een klei Wächtler creëerde beelden in reeks een M HKA’s SITU-programma, IN Voor het perspectief. kader van in zijn tentoonstelling existentialistisch haast de het absurditeit van leven vanuit introspectief, een en portretteert en animatie, beeldhouwen, schilderen zoals media verschillende van makend werken of gebruik met creëert daarbij folklore. Hij ficties devan hand, het waren delen als werken die Peter ontwikkelt Wächtler kunstenaar een is

A Needle Walks into Walks A Needle aHaystack Peter Wächtler Zijn en Berlijn. woont recente Brussel en werkt in Antwerpen M HKA, 28.04 — 03.09.2017 WÄCHTLERROMULUS –PETER uitsluitend zich richt op nieuwe de van productie Het programma Publicatie

Come On Come van enkele van tentoonstellingen monografische middelgrote brengt

Surround Audience Surround 2013 werd in gepubliceerd door Press. Sternberg | –puntzaal rechts Gelijkvloers New de York New Triënnale, Museum , in mid-career Lyon van , Biënnale (2013); en (2014); Liverpool Biënnale, , Liverpool — — — de uit hele wereld die kunstenaars opgenomen op Ensembles.orgopgenomen worden archiefmateriaal en Teksten afbeeldingen (NL, EN, FR) Gratis folder inleiding met kunstwerken op (NL, EN, FR) titelMuurtekst: benedenverdieping de op BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN Secrets of aTrumpet Secrets Salon der Angst der Salon ,

8.2 LIFEPATCH – HET VERHAAL VAN TIJGER EN LEEUW (i.s.m. EUROPALIA) 16.09.2017 — 07.01.2018 M HKA, Antwerpen | Gelijkvloers rechts – puntzaal

Lifepatch is een gemeenschapsorganisatie die werd opgericht in Yogyakarta, Indonesië, in 2012. Zij organiseert interdisciplinaire praktijken die kunst, wetenschap en technologie in dialoog brengen om het nuttige gebruik van technologische, natuurlijke en menselijke hulpbronnen in hun regio te ontwikkelen. Net zoals bij veel collectieven in Indonesië staan zelfpraktijk, samenwerking, interdisciplinariteit en uitvinding centraal in het werk van Lifepatch. Hun project voor het M HKA richtte zich op de relaties tussen twee sleutelfiguren uit de Nederlandse koloniale geschiedenis van Indonesië – Hans Christoffel en Si Singamangaraja XII. Aan het begin van de 20e eeuw werkte de Zwitser Christoffel als kapitein in het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger en had als taak stamhoofden en leiders in Indonesië te vermoorden. Zijn kat-en-muisspel met Si Singamangaraja, de geestelijke en politieke leider van de Batak in Sumatra, werd een legende die Singamangaraja de status van nationale held gaf. Christoffel reisde naar alle delen van Indonesië en verzamelde wapens en artefacten van de stammen die hij overwon. Hij vestigde zich uiteindelijk in Antwerpen na zijn huwelijk met Adolphina van Rijswijck, dochter van burgemeester Jan van Rijswijck, en doneerde later zijn collectie aan het Etnografisch Museum in Antwerpen. Voor de tentoonstelling presenteerde Lifepatch een belangrijke selectie van deze artefacten, samen met nieuwe kunstwerken rond deze twee figuren en hun opmerkelijk verweven verhaal. De tentoonstelling onthulde de concurrerende verhalen die leven binnen de machinerie van de macht en het kolonialisme. Lifepatch werd in het M HKA gepresenteerd in het kader van Europalia Indonesia. De tentoonstelling was ontwikkeld in samenwerking met AIR Antwerpen en het MAS – Museum aan de Stroom.

PERSAANDACHT BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN NATIONAAL — Muurtekst: titel op de benedenverdieping — De Standaard (NL, EN, FR) — Le Soir — Gratis folder met inleiding op kunstwerken en afbeelding (NL, EN, FR) DIGITALE COMMUNICATIE — Teksten en archiefmateriaal opgenomen — Nieuwsbrief op Ensembles.org — Activiteit op website — Mogelijkheid tot achterlaten van boodschap — Highlight op homepage op postkaart (NL, EN) — Insta story performance tijdens de opening — Insta story om het begin en einde van de tentoonstelling aan te kondigen — Instagram en Facebook posts met werk uit de tentoonstelling 9 9 LODGERS 107 M HKA Jaarverslag 2017 9 LODGERS M HKA’s innovatieve en geïnteresseerd zijn om praktijk in met artistieke zijn experimenteren die of andere initiatieven discussieplatforms collectieven, labels, initiatieven, onderzoeks uitgevers, commissie-agentschappen, kunnen LODGERS De om tot zich het kans hebben, publiek te unieke een richten. presentatieruimte geen eigen maar toeleggen op en productie commissie-opdrachten, specifiek zich die te komen en initiatieven Het biedt bezetten. M HKA organisaties op de 6 om uit de tentoonstellingsruimtes initiatieven op zowel de van tweejarige als op de intensieve jaren vijf de activiteit erfenis de mogelijkheid om te reflecteren CHARLEROI HOTEL bood programma stad de van het oude in centrum de bouwsite winkelcentrum reusachtig een van de verandering)van stelde gedurende weekend één Winterschool een voor op (2012). beslag nam in Expositions’ (de FORCE DU LA kracht CHANGEMENT (stad ABÎME EN afgrond) m in dat 60.000 VILLE non-lieux (de DES POSSIBLES het van mogelijke) zang CHANT er LE dat talrijke de Wat stad. van was andere projecten betreft, ontwikkelingsstrategieën te doen uitspraken over de post-industriële om kritische labo gebruikt Zo werden de stad gevonden nieuwe locaties waardevolle in artistiek en als samenbrachten. publiek en internationaal publieke lokaal een die in of semi-publieke ruimtes, georganiseerd Ookresidenties Charleroi. werden tentoonstellingen in jaarlijks voor uit informele 100 kunstenaars meer dan CHARLEROI nodigde HOTEL Tirtiaux Adrien Wallonië stad van (BE),grootste werd door beeldend geïnitieerd kunstenaars toegepast een de onderzoeksproject is Charleroi, dat in CHARLEROI HOTEL 9.1 toegankelijk. –zijn welkom en gratis de en het Benelux Rijnland evenementen voorstellingen, en commissies. specifieke site- van reeks actieve een van mede-ontwikkelaar als en fungeert maanden organiseert. dat residenties voor 3 maanden de van gastinitiatieven Antwerpen en AIR het M HKA te wonen, te werkenAntwerpen of op te treden. van 02.04.2017 momenten:opnieuw twee uitgevoerd tijdens en geherinterpreteerd op werden de acties Daarnaast de LODGERS-ruimte. in documentatieopstelling werdenoorspronkelijke acties gepresenteerd traditionele een van de hand aan enkelevan werken tot een van het aan plannen CHARLEROI-kunstenaars Charleroi bent? in jeCharleroi blijven niet relevant als context de sociale van van ruimte? Welke analyse onderdelen de artistieke van openbare een van omstandigheden de ruwe projecteen in was dat ingebed context om teBiedt reflecteren voorwaarden over de juiste institutionele een plaatsvonden die Charleroi overacties in museum? een te brengen naar artistieke van hetIs mogelijk aanpak om performatieve de site-specifieke, vaak onderbreking. Tijdens de residentie werden gesteld, wat vragen zoals: blijft?

27.04.2017 tot 30.04.2017

(2014). Antwerpen M HKA, 04.02 — 30.04.2017 HOTEL de uit ‘Eurocore’ LODGERS –de gecombineerde van regio Alle drie voor van periode een deze initiatieven organiseert Het M HKA tussen samenwerkingsverband een als ontwikkeld is Het programma de meest van fantasierijke artistieke aantal een nodigt Het programma de zette HOTEL deze vragen aan voortdurendeDe blootstelling om deel te nemen het het LODGERS- van M HKA aan uitnodiging De onderzoeksgebied nieuw een op. CHARLEROI HOTEL zette jaar Elk (2011) of ‘niet-plaatsen’ de stad innam van rond de ringweg en dat plaatsvond het M HKA, het en tijdens in heropeningsweekend

CHARLEROI , Antoine De 2010 plaatsvonden en 2014. die Charleroi tussen in LODGERS

| Turillon 6 e . verdieping

de stad), in (het kunstresidentieprogramma verder 2017. liep in -programma en Zebedin Hannes 2 het van verlaten des ‘Palais e heropvoering het verdieping van . Tussen 2010 en 2014

zondag -

DEEL 1 Zondag 02.04.2017 — Johanna Tinzl in CollàBearation with Philippe S3 BelGenion, This is the people — Serge Stephan, Charleroi Nails — Claude Cattelain, Colonne empirique en ligne — Re-enacting Adrien Tirtiaux, Where do I go from here — Cäcilia Brown, Intercity „Wilkommen im Parlament“

DEEL 2 van donderdag 27.04 tot zondag 30.04.2017 — Stijn Van Dorpe, The Magritte Project — Sébastien Lacomblez with Antoine Boute, Emmanuel Pire & Poladroïd, Charbon Mazout — Anna Witt, Beat House — The Mental Masonry Lab (Mira Sanders & Cédric Noël), Substance Data — Annabel Lange, Not on top

BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN — Muurtekst: algemene introductie (NL, EN, FR) — Brochures: deze werden geregeld in de loop van de residenties aangepast (NL, EN) — Teksten en archief materiaal worden opgenomen op Ensemble.org — De LODGERS staan zelf in voor het organiseren van activiteiten

9.2 JUBILEE (BRUSSEL) 13.05 — 23.07.2017 M HKA, Antwerpen | 6e verdieping

JUBILEE presenteert CAVEAT!!! CAVEAT!!! is een driejarig programma rond de wettelijke en economische positie van kunstenaars en anders spelers in het culturele veld in onze samenleving. Het project ontleent zijn naam aan het juridisch begrip ‘caveat emptor’, waarmee wordt gewaarschuwd tegen ‘oneerlijk handelen’, en stelt de verhoudingen centraal tussen kunst, kunstenaars en culturele producenten, en de wettelijke kaders waarbinnen zij opereren. CAVEAT!!! neemt als vertrek- en aankomstpunten de contracten die in de kunstwereld worden gebruikt, om structuur aan te brengen in de verhoudingen tussen kernbegrippen als bijvoorbeeld auteurschap, arbeid en prijs. Zulke contracten zullen echter niet benaderd worden als hulpmiddelen om van kunstenaars en producenten ‘betere’, slimmere ondernemers te maken. Ze kunnen juist gezien worden als fenomeen met een groot emanciperend potentieel. Hoe kunnen contracten, het neoliberale instrument bij uitstek, worden ontwikkeld om een meer solidair gebruik mogelijk te maken? Kunstenaars, theoretici, juristen en economen werden uitgenodigd om kunstenaarscontracten uit zowel heden als verleden te onderzoeken, kennis te delen, en mogelijkheden voor de toekomst te ontwikkelen. JUBILEE gebruikte dit onderzoek als basis om via CAVEAT!!! nieuw werk en kunste- naarsinterventies te laten creëren. Tegelijkertijd wil CAVEAT!!! een toolbox met modulaire contractsjablonen samenstellen, aanpasbaar voor verschillende arbeidsverbanden en voor de eigenheid van iedere kunstenaarspraktijk. Ook kunstinstellingen zijn steeds meer geïnteresseerd in alternatieve vormen van samenwerking en verloning. M HKA en AIR Antwerpen hebben hun LODGERS projectruimte en residentie voor CAVEAT!!! geopend, waarmee een proefopstelling voor dit driejarige programma ontstond. 109 M HKA Jaarverslag 2017 9 LODGERS — — — — van activiteiten van zelf staan organiseren LODGERS inDe het voor Ensemble.orgop opgenomen worden materiaal archief en Teksten (NL, EN) residenties de aangepast van geregeld in loop de werden deze Brochures: introductie (NL, algemene EN,Muurtekst: FR) BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN 9.3 is JUBILEE naam De praktijk. onderdeel de artistieke van integraal zoek als onderurgente thema’s en voor staat en netwerken artistiek te mobiliseren, gevormd om kennis, kunstenaarsinitiatief een is zoek en productie. JUBILEE te bespreken. rio’s het van kunstenaarscontract om mogelijke toekomstscena podium openbaar een als productie artistieke Het dus zowel bood raamwerk een vooren filmvertoningen. onderzoek en contractenmomenten, kunstwerken, workshops, van tentoonstelling een — — — — — te schelden. Deze kwijt de schulden burgers om van regelmatig traditie deafgeleid Soemerische van verkent Drop City landschap. de leemte en mogelijke tussen kneedbaarheid culturele ons aanwezig in nerend de onbepaalde organisatiestructuren aan functio model reflectief –parallel flexibel, een als ziet zijn eigen structuur upon en Newcastle Drop City Tyne Duitsland het Verenigdin in Koninkrijk. City Drop YoungCarey of Diplomatics Perspective the from ‘ lezing, Martinetti Sara Possibilities Speculative to Histories Radical From of Production: Scott keynote over CAVEAT!!!’s paradigm juridisch Depreeuw Sari tot Caveat!!!introductie &Florence Cheval Bergs Steyn Openingsweekend mei programma Publiek CAVEAT!!! onder platform voor artistiek project een JUBILEE, is van eerste platform voor CAVEAT!!! als fungeerde LODGERS met publieks Antwerpen M HKA, 05.08 — 15.10.2017 DROP 15-18 van en 16 juni 9juni workshops 26 mei, 2juni, op vrijdagen Dit de werd tijdens publieke geactiveerd momenten de en tijdens Kabinet en workshops op vrijdag Mot)(Jan Sven Ickowicz, Wielgus Judith (TBC), Lütticken Julia McClean, Daniel Antony Hudek, &Olive Martin, metsamen Agency, Bernier Patrick Vrijdag 23.06.2017, 15-18 juni programma Publiek CAVEAT!!! stelde cabinet een voor met werken, documenten en boeken. presentaties en debattenEen reeks over Thomas het werk Philippe van CAVEAT!!! Thomas en Philippe Donderdag 22.06.2017, 18-21 Zondag 21.05.2017, 15-18 Zaterdag 20.05.2017, 15-18 Vrijdag 19.05.2017, 15-18 Düsseldorf werkt in collaboratief een galeriemodel is dat regelmatig

Raby

CITY The Artist’s Reserved Rights Transfer and Agreement Sale Rights Reserved Artist’s The (CAVEAT!!! residentie): ‘ lezing, (kunstenaar): werk haar presentatie van (CAVEAT!!! adviseur): juridisch en curator): (kunsthistorica reset

19 — 21.05.2017 | 6 wordt ‘jubilee’ genoemd. e verdieping u. u. u.

(CAVEAT!!! curatoren): ’ Weekend) (Antwerp Art The Contract in Art as aSite as in Art Contract The

’

u. - - - - - verschillende versies van galeriestructuren en tentoonstellingsmodellen met activiteiten die vaak gaan om de drie prevalente organisatorisch vormen van kunstenaarsgedreven collectieven, curatorieel initiatief en de commerciële galerie. Dit gebeurt door het voortduren ontwikkelen van een vorm die bouwt op de verscheidene ervaringen van hun oprichters: een onafhankelijke curator en drie kunstenaars. De vier individu’s waaruit Drop City Antwerpen bestaat (Paul Becker, Nadia Hebson, Sam Watson, Eleanor Wright) toonden vier afzonderlijke en interconnectieve publieke programma’s en presentaties.

— The Kink in the Arc: A Novel Paul Becker bracht een collectieve roman die zich afspeelt in een sanatorium. Deze novellistische setting was het fictieve kader waarin meerdere beschrijvingen van talrijke kunstenaars in de meeste disciplines, die door kunstenaars en schrijvers uit de hele EU worden versterkt, werden geplaatst. Er vonden presentaties, lezingen en optredens plaats.

— Alpha Adieu Naast een groeiende tentoonstelling die het werk van schilder Christina Ramberg en haar creatieve achterban verkende, organiseerde Nadia Hebson een reeks lezingen, conversaties en talks over het herstel van vrouwelijke kunstenaars, het werk van Carla Lonzi, subjectieve biografie, creatieve vrouwelijke vriendschap en de communicatieve mogelijkheden van kledij. Participanten trachtten een gepaste Schone Kunsten opleiding voor vrouwen te definiëren.

— The Studio For Arousing Tools Deze studio was een tijdelijk platform ontwikkeld door Sam Watson, voor reflectie over opmerkingen over en onderzoek naar huidige ruimtelijke realiteiten, culturele praktijken en productieprocessen. De uitgenodigde participanten in het programma gebruikten zowel nieuwe als bekende tools en technieken in het veld van marketing en informatiebeheer om visies en minder toegankelijke manieren van het communiceren van de plaats van de mensheid in de wereld en het begrijpen van het lichaam in relatie tot onze steeds meer technologische omgeving uit te dagen.

— A Gradual Stiffening De installatie van Eleanor Wright was opgevat als een ruimte voor dingen die nog moeten komen en dingen de al gepasseerd zijn, zowel potentieel en actueel. Door te focussen op architectuur als een maatschappelijke opbouw en diens rol in de materialisering van cultuur, bestaat A Gradual Stiffening uit de tweede iteratie van het veranderende en voortdurende werk An Athens City Reader en omliggende collabora- tieve elementen uit gesprekken met vrienden en collega’s uit verschillende velden.

— 11.08.2017, 16-18 u. Francesco Pedraglio – Performance — 17.08.2017, 18-19 u. 30 Nadia Hebson: Alpha Adieu – Presentatie — 18.08.2017, 16-18 u. Natasha Soobramanien & Luke Williams – Voordracht — 19.08.2017, 15-17 u. Hana Leaper: Vanessa Bell, Angelic Garnett, Making Women’s Art Matter – Gesprek — 09.09.2017, 15-17 u. Tess Denman-Cleaver, Time Passes: Performing Virginia Wolf’s Landscapes – Performance 111 M HKA Jaarverslag 2017 9 LODGERS — — — — — — — de Lodgers zelf Lodgers de van posts Instagram Delen de van tentoonstellingde uit werk met posts Facebook en Instagram kondigen te tentoonstellingde aan einde van en begin het om Insta story opening de tijdens performance Insta story homepage op Highlight website op Activiteit Nieuwsbrief COMMUNICATIE DIGITALE realiteiten. sociale voortdurende naar zoektocht kompas haar fotografie in als Zegebruikt enen doe-het-zelf verhalen onderzoekt. documenteert culturen ze objecten waarmee straatfotografie als praktijk artistieke haar omschrijft Ze vlak. maatschappelijk op subjectiviteit als zowel van ontstaan individueel verkent de overblijfselen omwentelingen politieke van op zich en richt het (Zagreb, Miletic 1982)Hana werk en Zagreb. Haar Brussel en werkt in leeft en Manor Grunewald. Ginckels Cleene, De Pieterjan &Michiel Arnout gen van Miletic Hana van Het eerste evenement door Maelfeyt. Jurgen omvattegecureerd 9.4 — — ces, workshops, publicaties en tekst. omvat performan praktijk veelvormige onder textiel, Haar andere sculptuur, — — — — stellingsruimte op focust APE Malsche. De en Caroline Maelfeyt Jurgen publicatieplatform en werd 2010 opgericht door in onafhankelijk een is APE — — PAPERART EDITIONS –Gesprek of Life The Art Lonzi: Carla Zapperi, Giovanna –Gesprek Jendreiko Christian &LUST for Action voice, &words:RIDDLE electronics Workshop Reality Metaphysics –Virtual VR Daniela &Nadia Hebson Lesperance Ellen –Gesprek &Nadia Hebson Seidl –HowTitania to aPainter –Gesprek be Disk Hard External Manor Grunewald, + Book Launch SAFARI 30 SHOTS AT Ginckels, SOLAR Pieterjan Miletic, Hana Miletic, Hana Performances eventHet tweede Book The Performing Antwerpen M HKA, 28.10.2017 — 07.01.2018 16.09.2017, 18-19 op 16.11.2017 om 19 05.10.2017, 19-21 04.10.2017 01.10.2017, 14-15 21.09.2017, 18-19 12.10.2017, 16-18 op 26.10.2017 om 20 Cascella:

en organisaties. met werkt samen kunstenaars . APE en en een

05.10.2017 Tenir Paroles Little Blues Booklet Little u.

u. u. u. u.

Adriana 30 30 en tentoonstellin met performances start van ging u.

bibliotheek de APE volledige van tentoonstelling u.

evenementen reeks een was en tentoonstellingen |

verdieping

(door Khayar) Ibrahim Cavarero (door Honvoh) Virginie — — — — & van activiteiten van zelf staan organiseren LODGERS inDe het voor Ensemble.orgop opgenomen worden materiaal archief en Teksten (NL, EN) residenties de aangepast van geregeld in loop de werden deze Brochures: introductie (NL, algemene EN,Muurtekst: FR) BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN Ingeborg Bachmann tentoonhet als boek

performances – Boeklezing -

- . -

Tentoonstellingen — APE Library 2010-2017 (26.10.2017-07.01.2018) bevatte alle publicaties van APE van 2010 tot nu. — Arnout & Michiel De Cleene, F#1-13 (16.11-10.12.2017) — Pieterjan Ginckels, Solar Shot (16.11-10.12.2017) — Manor Grunewald, External Hard Disk (16.11-10.12.2017)

DIGITALE COMMUNICATIE BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN — Nieuwsbrief — Muurtekst: algemene introductie (NL, EN, FR) — Activiteit op website — Brochures: deze werden geregeld in de loop — Highlight op homepage van de residenties aangepast (NL, EN) — Insta story performance tijdens de opening — Teksten en archief materiaal worden opgenomen — Insta story om het begin en einde van de op Ensemble.org tentoonstelling aan te kondigen — De LODGERS staan zelf in voor het organiseren — Instagram en Facebook posts met werk uit van activiteiten de tentoonstelling — Delen van de Instagram posts van de Lodgers zelf 10 10 INBOX 115 M HKA Jaarverslag 2017 10 INBOX — — — alle afleveringen) (nietTitelbordjes QRcodes met voor tentoonstellingde noteren. van duurtijd de eventueleeen titelnaam, de en krijtmuur een op kan partij of betrokken kunstenaars De blijvenhangen. in drie talen, kan die reeks heel de in plakletters introductietekst Algemene BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN 10.2 het worden museum gesteld. aan vaak die de vragen van voor aantal een ruimte het M HKA INBOX creëert bevlogen en doeners. van denkers Met het universum in gunt blik en een ons intieme de vijfde verdieping voor en reserveert verrassende interventies Het M HKA voor aandacht collectiewerken, metvideokunst. onze speciale de Rodchenko School aan en animatie studeerde literatuur Hij filmregisseur. (°1985) Evgeny Granilshchikov en onafhankelijk kunstenaar Russisch een is de titel geheel werd gepresenteerd thematisch een INBOX onderde eerste keer in als ander leven hebben. overledenteerde een ondertussen zijn gebeurtenis of door ingrijpende een portret de hij deel mensen die zijn, van verwoest en groot een ondertussen de deel gebouwen van zeker toen omdat fotografeerde hij die aanzienlijk een het achterhoofd,Midden-Oosten bijklanken, in het werk verschillende krijgt de jongedaar generatie en de middeleeuwse architectuur. reisde tuur, architec zijn van studie de het het na tachtig, jaren van einde beëindigen Aan 10.1 privéleven beïnvloedt. achtergrond het de culturele waarop en de manier situatie en hun dagelijkse op individuen. situaties en sociale politieke de invloed van Zethematiseren re-enactment. met zorgvuldige met samen registratie hogegaan resolutie opnames, directe combineren low met smartphone en tech professionaliteit.films Registraties Zijn wat zijn uit blijkt gesofisticeerdevoor beeldgebruik. de filmtraditie, en liefde van ook kennis grote een zijn films in integreert Hij films. staande te Moskou. generatie jonge van kunstenaars nieuwe kritische te de Moskouvoor binnen fotografie sleutelfiguur een en multimedia en is Yutaka voor de die uit Sone diapositieven, 1989 selectie een In maakte het in de ontwikkelingen huidige van Met impact de verstrekkende Antwerpen M HKA, 13.01 — 29.01.2017 1987-88 –TRAVEL SONE YUTAKA toegankelijk. presentatiesDeze zijn gratis events tonen de van verschillende we selectie een tussen de periodes In Zijn werken tonen hoe mensen proberen met om tehun traditie gaan op zichzelf als zowel complexe installaties maakt Hij multimediale Antwerpen M HKA, 31.01 — 02.02.2017 met GSM, zonder gefilmd video, 4copies geluid, HD +1A.P.Full loop videowerk –2min., de uit collectie 2016 –MUNICH, GRANILSHCHIKOV EVGENY Travel 1987-88

pop-uppresentaties. Yutaka Sone . door jaar het twee Midden-Oosten en fotografeerde | | 5 5

e e INBOX verdieping verdieping

en verrast, inspireert plaats een die is — — — — Infofiches (doorgaans enkel Nederlands, het in Infofiches (doorgaans Rondleidingen boekpresentatie en kunstenaar de met gesprek Preview met Ensembles.org op Teksten Frans)het Engels het ook in en afleveringen sommige

- Over Munich schrijft de kunstenaar Het kunstwerk ‘Munich’ is documentair. Ik ben bang voor hoogtes, en ik vind het makkelijker om om te gaan met die angst als ik een video maak. Bijna elke keer als ik op een ik vliegtuig stap maak ik een video. Dit werk gaat over de euforie, het gevoel van liefde, in de relatie tussen de kunstenaar en zijn medium. Het werk moet worden geïnstalleerd op een zwevend, doorschijnend scherm. De grootte van de projectie is variabel. In 2013 ontving Evgeny Granilshchikov de ‘Kandinsky Prize for Young Artist of the Year’. Hij nam ook reeds deel aan meerdere edities van de Biënnale van Moskou en de ‘International Biennale of Young Art’ in Moskou. Zijn films werden getoond in het ‘Multimedia Art Museum’ in Moskou, de Kunsthalle Wien in Wenen en de Hayward Gallery in Londen.

10.3 GRETA M. (EEN COLLECTIEF GESCHREVEN NOVELLE) Geluids- en boekinstallatie 04.02 — 26.02.2017 M HKA, Antwerpen | 5e verdieping

Tijdens een vijfdaagse workshop onder leiding van David Maroto, kunstenaar en oprichter van The Book Lovers, schreven zestien studenten van verschillende Europese kunstscholen samen een novelle. Met een focus op de relatie tussen narratieve fictie en hedendaagse beeldende kunst werd er geschreven aan de hand van collectieve creatieve lees- en schrijfsessies. Tijdens de afbraak van een tentoonstelling in het M HKA verdwijnt een werk uit de collectie. De roman, zowel dagboek als detective, laat ons toe de gebeurtenissen te volgen door de ogen van Greta M. Greta M. werd geschreven, ontworpen en geprint door Jasmine Bakalarz, Chiara Bertin, Sibel Beyer, Eduardo Cruces, Hanne Van Dyck, Jivan van der Ende, Elena Op ’t Eynde, Dexian Feng, Isabel Fredeus, Phumulani Ntuli (Piere Godide), Lucia Graf, Mieke Hooghe, Anne-Loyse Jaques, Gilani Raja, Anneleen Steenbergen, Pim Steinmann. (i.s.m. Sint Lucas Antwerp, ECAV Switzerland, Ellen Augustynen, Barnaby Drabble, Kim Gorus, Peter Lemmens, Mark Luyten, Federica Martini, Hilde van Pelt, Pieter Vermeulen en Joanna Zielinska).

BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN — Infofiches (doorgaans enkel in het Nederlands, — Algemene introductietekst in plakletters sommige afleveringen ook in het Engels en in drie talen, die heel de reeks kan het Frans) blijven hangen. — Teksten op Ensembles.org — De kunstenaars of betrokken partij kan op een — Preview met gesprek met de kunstenaar krijtmuur de naam, een eventuele titel en de en boekpresentatie duurtijd van de tentoonstelling noteren. — Rondleidingen — Titelbordjes met QR codes (niet voor alle afleveringen) 117 M HKA Jaarverslag 2017 10 INBOX — — — (niet alle voor afleveringen) Titelbordjes QRcodes met tentoonstellingde noteren. van duurtijd eventueleeen titelde naam, de en krijtmuur een op kan partij of betrokken kunstenaars De blijvenhangen. in drie talen, kan die reeks heel de in plakletters introductietekst Algemene BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN 10.5 hedendaagse en jongeren en de te kinderen onder slaan te dompelen elkaar in handen in om voor op de jaar rij en het het Ziekenhuisschool tweede M HKA Leerexpert onderdeel de te van verwerken leerstof wordt Reden gezien. genoeg voor De prioritair als niet ook omdat vaak kunst redenen, om maar Soms fysieke vaak. les Ziekenhuisschool deze volgen mogelijkheden missen Leerexpert De aan workshops en jongeren Kinderen en museumbezoeken. die voorstellingen, toneel- zoals activiteiten en film culturele regelmatig Scholen organiseren 10.4 Wijk. van Rompaey en Minske Zeno Vaes, Kist, Van Van Hüwels, Bram Lien Mirke Dries, Eline Riet, Marie en Paul VanPanamarenko Hoeydonck. hedendaagse worden leerlingen blootgesteld als ontstaan en de die de creativiteit actie aan over verhaal een was de het verwondering, tentoonstelling Deze experiment, en workshops media. materialen vervolgensin metleerlingen verschillende metafooreen zijn voor het ontsnappen opgelegde aan regels. ook kan we Vliegen over waarop zetten met planeet omgaan. onze de manier het denken aan ons de ruimte kan realiteit te ontsnappen.dagelijks Daarnaast of vrijheid deIedereen nood om kent gewoon naar de de even drang aan menselijke droom. universeel een is vliegen om droom te De kunnen M HKA. werken van de vormde het selectie uit in de rode draad ruimte De kunst. konden met maken hedendaagse kennis de leerlingen waar ziekenhuisschool, worden ‘flow een gecombineerd in met of beelden series consciousness’. als en verborgenheid ander, en positie en oppositie, buiten, transparantie binnen en de over ik Reflecties religie, en zelfreflectie. verkenning tussen in beweging zowel basisgedachte van mystiek als verzet. en spiritueel sociaal van geheugencollectief door vertolking een het beleid. huidige binnen en moeilijkheden hun politieke Taziyeh straattheater en gepolitiseerde het van oudepublieke populaire ruimte publieke enerzijds en het verborgene anderzijds. het gecontroleerde Iran: in perspectieven twee intensiefeen onderzoek naar en het boek tentoonstelling De Luc Deleu, Boezem, Marinus de uit M HKA-collectie: Kunstenaars de experimenteerden professionele van Onder begeleiding kunstenaars de naar af werken de uit reisden aantal een Dit M HKA-collectie jaar Antwerpen M HKA, 02.03 — 05.03.2017 ZIEKENHUISSCHOOL Het duurde onderzoeksproces continue een jaar hield slinger dat vier het gemeenschappelijke de naar is het van individuele transformatie De Oorspronkelijk uitersten zijn verbonden deze ogenschijnlijke het in en de op implementatie focust de inhoud in eerste benadering De Antwerpen M HKA, 10.03 — 01.04.2017 CURTAINS THE –MASTERING VANDENELS MEERSCH Workshops Potter, De Wolf, De Demeyere, Sanne Anke door: Benjamin onderzoekt de verborgen benadering wereld de tweede Soefi’s. De van

kunst. kunst.

| | 5 5

e e verdieping verdieping

2017 Mastering the Curtains the Mastering

Taziyeh — — — — Infofiches (doorgaans enkel Nederlands, het in Infofiches (doorgaans Rondleidingen boekpresentatie en kunstenaar de met gesprek Preview met Ensembles.org op Teksten Frans)het Engels het ook in en afleveringen sommige . zijn het van resultaat

- Dit resulteerde in een multimediaal gebruik van tekst, beeld en geluid dat de simultaneïteit van plaatsen en tijden opvoert. Uit het onderzoek werd het sociaal potentieel van mystiek gedestilleerd. Mastering the Curtains is een doktoraatsonderzoek in de Beeldende Kunsten aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten, Antwerpen en de Universiteit Antwerpen. Het boek Mastering the Curtains is een uitgave van Art Paper Editions.

10.6 FUTURE FARMERS: SEED JOURNEY 05.04 — 09.04.2017 M HKA, Antwerpen | 5e verdieping

Futurefarmers bestaat uit een wisselende groep kunstenaars, activisten, boeren en architecten. Samen ontwikkelen ze speelse startpunten en hulpmiddelen voor deelnemers die meer inzicht wensen in complexe onderzoeksvel- den. Het resultaat blijft niet bij een idee, er wordt ook actief deelgenomen en er worden stappen ondernomen om onze woonsituaties te veranderen. De Futurefarmers: Seed Journey presentatie in INBOX bestond uit een sokkel met daarop een vijfhonderdjaaroude graankorrel die Breughel wordt genoemd en een korte film. De graankorrel dateert uit de tijd van Brueghel en werd verkoold teruggevonden in de kerk van Sint-Martens-Lennik. De graankorrel werd overgebracht door een vloot van kajaks, boten en kanoes langs kanalen en rivieren vanuit het Pajottenland tot Antwerpen. Het doel is om dit eeuwenoude graan terug in productie te brengen. www.futurefarmers.com

Programma — 01.04.2017 Seed Ceremony in de Heetveldenmolen in Tollembeek, Pajottenland — 02.04.2017 Aankomst met kajaks aan het MAS en Installatie van de graankorrel op het dakterras van het M HKA — 05.04 — 09.04.2017 Projectie filmopname in het M HKA-auditorium — 06.04.2017, 19 u. Gesprek: Bruegel Awakens met Tijs Boelens, Boer bij De Groentelaar; Alwin Loeckx, Directeur bij Regionaal Landschap Pajottenland Zennevallei; Bart Bot, Archaeoloog bij Monument Vandekerckhove en Amy Franceschini, Kunstenaar, Futurefarmers, Seed Journey in de serre op het M HKA-dakterras

BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN — Infofiches (doorgaans enkel in het Nederlands, — Algemene introductietekst in plakletters sommige afleveringen ook in het Engels en in drie talen, die heel de reeks kan het Frans) blijven hangen. — Teksten op Ensembles.org — De kunstenaars of betrokken partij kan op een — Preview met gesprek met de kunstenaar krijtmuur de naam, een eventuele titel en de en boekpresentatie duurtijd van de tentoonstelling noteren. — Rondleidingen — Titelbordjes met QR codes (niet voor alle afleveringen) 119 M HKA Jaarverslag 2017 10 INBOX — — — Algemene introductietekst in plakletters introductietekst Algemene BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN nachtmerries. onbehaaglijke sprookjes, uit dromen vrolijke en milde minder uit ken ledematen, vervormde Het ogen, zijn gekromde borstkassen… figuren gelo niet mond, dan al vertrokken neuzen, oren, lange grote lichaamsvormen: hebben ze hebben ook bizarre ‘onmenselijke’ menselijke, vaak maar trekken, ogen ‘antropomorf’. Maen Florin van hetis onvermijdelijk: Ze de sculpturen de je kijken weg. ogen, zoiets gezien ze je vaststelt hebben. niet alsof Doen Als praten, ze sluiten vaak lijken te willen niet maakt beeldenDe Maen die Florin 10.7 (niet alle voor afleveringen) Titelbordjes QRcodes met tentoonstellingde noteren. van duurtijd eventueleeen titelde naam, de en krijtmuur een op kan partij of betrokken kunstenaars De blijvenhangen. in drie talen, kan die reeks heel de met foto’s Borghouts. Hertmans Karin van en Stefangegeven en bevat teksten door door Ruyters Sven Marc Beirnaert redelijk verpletterend. is wat komen verstomming De niet zal. wachten de is Maen beelden dat Kijken moet. Florin van op naar als Eindeloos, en wacht af. het het zwijgt los. antwoordt iets niet, Maar kijker en maakt Paul McCarthy. van de Muñoz oorverdovende Juan en lawaai het tussen van land geruisloze stilte komen Dan het schemerde in we hedendaagse ergens uit kunstgeschiedenis? Je zietren. wat je (niet) verbeelde een in reflectie. zien, wil Watzich. zijn je ze doen we eigen is weer –daar –gemoeds(on)rust projecte de beelden –lijven ze verbergen én kijken, koppen zich in –laten zomaar niet wat mentale een Niets camouflage. is dat het er van dat ene is lijkt: effect: alles duo-woorden we voor nog paar een Maar bedenken. en zo kunnen merrie, en nacht droom en agressie, tussen berusting tussen en lawaai, stilte tussen en luguber, vrolijk tussen humor en tragiek, beelden tussen schuiven in zich net gemoeds(on)rust een de kleuren wel moeten evoceren. misschien Of wat alsof er met het mensdom Zezijn beschilderd, misloopt. ook vaak kijken naar buiten comfortzone stappen onze onrust en met existentiële een we we ze zien als zoals Het zijn figuren, mensachtige &gruwel. krachtpatserij door-volume, ook geen Hollywoodiaanse hedonisme, maar geen esthetiserend beelden De dus. zijnu en ik ‘down to earth’, impact- geen allesverpletterende desinteresse met tegeluidloos murmelen, ondefinieerbare voor een de kijker, op de vloer,Ze staan te uit staren, lijken of voor op op sokkels tafels, zichzelf de keramiek. meer jaren laatste en enzovoorts, meer in epoxy, polyurethaan

camoufleren. Het over werd geschreven eerder al het haar werk Maen Florin: van stoffen, plaaster, van soorten diverse klei, in beeldenDe zijn gemaakt Antwerpen M HKA, 14.04 — 07.05.2017 –SCULPTURES FLORIN MAEN vorm werd boek uitgegeven Editions, door ASID Het gelijknamige (tekst Ruyters) Marc Uiteindelijk: wat de sterk doet goed, een beeld? naar terug Het kijkt we het werk vergelijken MaenWillen Florin van met anderen in dat van

| 5

e verdieping

— — — — Rondleidingen boekpresentatie en kunstenaar de met gesprek Preview met Ensembles.org op Teksten Frans)het Engels het ook in en afleveringen sommige enkel Nederlands, het in Infofiches (doorgaans

- - - - 10.8 BART VAN DIJCK – KHAREJI 12.05 — 04.06.2017 M HKA, Antwerpen | 5e verdieping

‘Khareji’ betekent ‘buitenlander’ of ‘vreemdeling’ in het Perzisch. In de zomer van 2015 werd Bart Van Dijck uitgenodigd voor een residentie in het Paradise Art Center in Iran. Tijdens deze residentie stelde hij zijn culturele identiteit en status als buitenlander in vraag. Hij assembleerde een traditionele, Kempische boerenoutfit en liet zich hierin fotograferen op verschillende plekken in Iran. In de INBOX van het M HKA evoceerde hij de reis en zijn reflecties hierrond in een multimediale installatie. Bart Van Dijck experimenteert met diverse media zoals video, foto, sculptuur, installatie en performance. Zijn interesse in volkstradities en rituelen speelt een centrale rol in zijn hybride praktijk en voedt zijn onderzoek naar culturele identiteit.

10.9 PETER WÄCHTLER – ‘UNTITLED (RAT)’, 2013 videowerk uit de collectie – 14 min., loop 09.06 — 02.07.2017 M HKA, Antwerpen | 5e verdieping

Peter Wächtler linkt popcultuur, bestsellers, smartlappen en blockbusters aan een oprechte bekommernis voor de broosheid van het dagelijks leven. Hij maakt werken die schommelen tussen het reële en het bizarre. Hij vertelt zijn verhalen in verschillende media: film, tekst, keramiek, beeldhouwwerk, houtskool en pentekeningen en geluid. De animatiefilm Untitled (Rat) doet denken aan de typische tekenfilmpjes met slapstickmomenten. Hoofdpersonage is een rat met een jakje die een uitputtingsslag levert met een bowlingbal die telkens weer terug op zijn hoofd valt. Over deze beelden declameert de kunstenaar een prozagedicht vol persoonlijke bekentenissen (al dan niet werkelijk gebeurt). Elke strofe vertelt een herinnering, een anekdote, een scenario: ‘Hoe ik wakker werd, na een lange nacht drinken met een slechte acteur, die me vertelde dat hij bijna had gewerkt met Brad […] Hoe ik je voor het eerst bedroog… en me diep beschaamd voelde.’ Nonsens (de slapstickmomenten die zich steeds herhalen in de beelden) en scènes uit het dagelijkse, intieme leven (in het prozagedicht) vermengen zich met elkaar waardoor het geheel een melancholische geladenheid krijgt.

BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN — Infofiches (doorgaans enkel in het Nederlands, — Algemene introductietekst in plakletters sommige afleveringen ook in het Engels en in drie talen, die heel de reeks kan het Frans) blijven hangen. — Teksten op Ensembles.org — De kunstenaars of betrokken partij kan op een — Preview met gesprek met de kunstenaar krijtmuur de naam, een eventuele titel en de en boekpresentatie duurtijd van de tentoonstelling noteren. — Rondleidingen — Titelbordjes met QR codes (niet voor alle afleveringen) 121 M HKA Jaarverslag 2017 10 INBOX — — — — — duurtijd van de tentoonstellingde noteren. van duurtijd eventueleeen titelde naam, de en krijtmuur een op kan partij of betrokken kunstenaars De blijvenhangen. in drie talen, kan die reeks heel de in plakletters introductietekst Algemene BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN (niet alle voor afleveringen) Titelbordjes QRcodes met tentoonstellingde noteren. van duurtijd eventueleeen titelde naam, de en krijtmuur een op kan partij of betrokken kunstenaars De blijvenhangen. in drie talen, kan die reeks heel de in plakletters introductietekst Algemene BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN 10.11 twist. en ironische lische melancho een tegelijkertijd visie deze harde aan werd geeft gemaakt vrouwen Het feit en prostituees. uitsluitend dat hij door project de kunstenaar van gezamenlijk een is video De het realiteit van post-Sovjetde sociale Oekraïne. genadeloos een ons Moskou. geeft enin objectiverend Begalskaya zicht op werd ze woont geboren Kharkov, Begalskaya Victoria en in werkt Oekraïne, 10.10 zo veel mogelijk van op verzamelde conclusies basis haar methode die trekt wetenschappelijke de het empirisch ware als lutie. Het parafraseert resultaat leidt –die tot hoge reso ongebruikelijk een toegepast op kunstreproductie montage een van velehand van foto’s met –normaal scantechnologie gemaakt scène moet zijn gezet en wees meteen nieuwe een locatie aan. dat de foto suggereert het landschap wel naar degelijk in Susperregui sor J.M. geweest. Recent wetenschappelijkdiscussie profes onderzoek de Spaanse van met wetenschappelijke een de fotojournalistiek benadering. binnen omtrent authenticiteit de discussie en confronteert en enscenering gangspunt, 1936 uit Burgeroorlog in de tijdens Spaanse –als Capa –gemaakt Robert INBOX-presentatieDe zijn endeze de trots controle vrouwen zijn niet over verloren. hun bestaan en andere objecten duidelijk schilderijen maken dat figuren, met kartonnen scenes poppenkastachtige De op deze kritiek. kritiek een maar dominantie op de mannelijke werken. geen Het kritiek is post-feministische activistische iconisch een van werkelijk interpretatie veranderen de iets gangbare gingskracht aan zijn al overtui wetenschappelijk in Kan bewijs of materiaal. waarnemingen Durrer. en Hans Kwakkenbos, José Manuel Susperregui Lars uitgegeven (augustus bij Press Lyre 2017, Brussel) bijdragen met tekstuele van het onderzoeksfonds de Fonds. Hogeschool Kunsten van Gent en Mondriaan Dit project Gent. door werd gefinancierd /School of Arts verbonden KASK aan onderzoeker is de kunsten in Pinckers 2016. Spanje, Max juni in arteventura moet geplaatst Begalskaya worden de van context video De binnen van Antwerpen M HKA, 04.07 — 30.07.2017 loop videowerk –27 min., de uit collectie BEGALSKAYA –‘APHRODITE’S GIRDLE’, 2014 VICTORIA authenticiteitDe van Antwerpen M HKA, 04.08 — 27.08.2017 –CONTROVERSY WEERDMEESTER &SAM PINCKERS MAX catalogus De Controversy Controversy

beeld?

Controversy Controversy residentie bij in werd kunstenaars gefotografeerd als deze opname ‘nieuwe’ fotografische een van is de plek aan

Controversy Controversy Controversy | | 5 5

op deze antwoord vraag. esthetisch een als is Falling Soldier e e verdieping verdieping Weerdmeester) &Sam (Max Pinckers werd

de iconische nam — — — — — — — punt een van het begin vanaf is Rondleidingen boekpresentatie en kunstenaar de met gesprek Preview met Ensembles.org op Teksten Frans)het Engels het ook in en afleveringen sommige enkel Nederlands, het in Infofiches (doorgaans Teksten op Ensembles.org op Teksten Frans)het Engels het ook in en afleveringen sommige enkel Nederlands, het in Infofiches (doorgaans (niet alle voor afleveringen) Titelbordjes QR codes met Falling Soldier

-foto van -

- - - - — Preview met gesprek met de kunstenaar en boekpresentatie — Rondleidingen

10.12 SARAH DE ZUTTER – MENS MACHINE (LAUREATE KUNSTBENDE) 01.09 — 16.09.2017 M HKA, Antwerpen | 5e verdieping

Kunstbende, dé competitie voor kunstzinnige jongeren van 13 tot 19 jaar, was dit jaar aan haar sloteditie toe. In verschillende categorieën werden de besten naast elkaar geplaatst. Sarah De Zutter kaapte de hoofdprijs weg in de categorie Beeldend Nationaal: expositieruimte in M HKA’s INBOX. Haar tentoonstelling Mens Machine bouwde verder op het werk waarmee ze de Kunstbende won.

10.13 KAREL VERHOEVEN – A MAIDEN’S PRAYER (DE ALZHEIMER CODE) 22.09 — 15.10.2017 M HKA, Antwerpen | 5e verdieping

Als eerste artist in residence in Museum E! liet Karel Verhoeven bewoners van WZC Immaculata proeven van de mogelijkheden van hedendaagse kunst. A Maiden’s Prayer is de titel van een bekend muziekstuk voor piano van de Poolse componiste Tekla Badarzewska Baranowska dat Verhoeven tijdens zijn residentie gebruikte om zijn vreemde aanwezigheid in het woonzorgcentrum kenbaar te maken en bewoners naar zijn atelier te lokken om er in contact te komen met zijn werk en eventueel deel te nemen aan collectieve creatiemo- menten. Een ruimtelijke installatie toonde objecten en sculpturale elementen die Verhoeven als werkmateriaal gebruikte tijdens zijn residentie. Met deze tentoonstelling onderzocht de kunstenaar als een hedendaagse archeoloog en antropoloog welke sporen de ontmoetingen met bewoners hebben ach- tergelaten en thematiseerde hij de spanning tussen het pragmatische en het artistieke, en tussen het publieke domein en het particuliere kunstenaarschap.

DIGITALE COMMUNICATIE BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN — Nieuwsbrief — Algemene introductietekst in plakletters — Activiteit op website in drie talen, die heel de reeks kan — Highlight op homepage blijven hangen. — Insta story om het begin en einde van — De kunstenaars of betrokken partij kan op de tentoonstelling aan te kondigen een krijtmuur de naam, een eventuele titel en — Instagram en Facebook post met werk de duurtijd van de tentoonstelling noteren. uit de tentoonstelling — Titelbordjes met QR codes (niet voor alle afleveringen) — Infofiches (doorgaans enkel in het Nederlands, sommige afleverin-gen ook in het Engels en het Frans) — Teksten op Ensembles.org — Preview met gesprek met de kunstenaar en boekpresentatie — Rondleidingen 123 M HKA Jaarverslag 2017 10 INBOX — — — — — uit tentoonstelling de werk met post Facebook en Instagram kondigen te tentoonstellingde aan einde van en begin het om Insta story homepage op Highlight website op Activiteit Nieuwsbrief COMMUNICATIE DIGITALE EuropeseDe videopioniers 10.14 te ma het op video-environment van Paleis nieuw een de Meir paardenstallen voor de (ICC) om speciaal Centrum Antwerpen, Cultureel in Internationaal (1942) het van directeur werden 1978 door in uitgenodigd Flor toenmalig Bex, te zien. het M HKAFE in de tentoonstelling tijdens op was video, de performance van op de muur en dekening registratie door Madelon houtskoolte een de performance, restanten van De Hooykaas. Madelon Hooykaas. met de Utrecht, kunstenaar Museum, Centraal het van M HKA. Collectie de aan Stansfield/Hooykaas de Stichting van Het werk schenking een is waterton, spiegel, bladeren Derbyshire. geluid: Delia en looddraad; foto’s op linnen, zwart/wit 14 gedrukt video-installatie, en Closed een circuit metsamenwerking Madelon 2videotapes/12 uit en bestaat Hooykaas monitors opnieuw werk dit van om de oude voor videotechnologie de re-installatie uitdaging een Nu, 39 later, jaar het was uniek. technologie verscheidenheid gebruikte aan maten het monitors. en soorten van werk Bij de was de eerste opstelling de vele van vooral door verschillende het maar Stansfield/Hooykaas, gebruik het van geheel. deel te uit maken de live-videocamera omuitgenodigd via bezoeker word je getekend Als looddraad. in je het de labyrint, vloerOp vind de ruimte. in verspreid die foto’s liggen gedrukte videostills van de op linnen net als opkrullen, herfstbladeren de vorm van langzaam die in binnen natuur de werken werden waarin getoond. In omgeving (1972–2004)samenwerking door bepaald de werd vaak hebben gerealiseerd, Amsterdam. in hun studio en werdende verder Schelde verblijf een tijdens uitgewerkt Antwerpen in in voor audio-, dit fotowerk video-opnamen ken. video-, De vonden plaats langs in werd gerealiseerd video-environment dit van re-installatie De onderdeel het als belang, van oeuvre groot van Dit werk historisch is hun tijdens Stansfield/Hooykaas die de installaties van inhoud De Antwerpen M HKA, 20.10 — 12.11.2017 Stansfield/Hooykaas van Een video-environment (1978) OF LINES LABYRINTH uitgevoerd GRID de performance Vervolgens het werd M HKAFE in het van Tijdens directeur op de Rutten, 19.10.2017 preview Bart sprak

gebruiken. | 5 Elsa

verdieping

Stansfield — — — — — — — (1945–2004) en Rondleidingen boekpresentatie en kunstenaar de met gesprek Preview met Ensembles.org op Teksten Frans)het Engels het ook afleverin-gen in en sommige enkel Nederlands, het in Infofiches (doorgaans afleveringen) (nietTitelbordjes QRcodes alle met voor tentoonstellingde noteren. van duurtijd de en eventueleeen titelnaam, de krijtmuur een op kan partij of betrokken kunstenaars De blijvenhangen. in drie talen, kan die reeks heel de in plakletters introductietekst Algemene BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN Labyrinth of Lines Labyrinth Madelon sluipt de

Hooykaas

- -

10.15 LISE DUCLAUX – OBSERVATOIRE DES SIMPLES ET DES FOUS : ANDERS IS ANDERS DAN ANDERS 17.11 — 10.12.2017 M HKA, Antwerpen | 5e verdieping

Observatoire des simples et des fous begon als een project van Lise Duclaux voor de groepstentoonstelling MONSens tijdens Mons/Bergen 2015 Culturele Hoofdstad. In april 2014 werd een veld met wilde en medicinale plantsoorten ingezaaid in de buurt van de hoofdzetel van enkele opvangcentra voor zorgbehoevenden in Wallonië. Dit observatorium deed dienst als locatie voor tuinierssessies, workshops, publieksmomenten en presentaties tijdens de duur van het project. Naast de aandacht voor de bewoners en de planten, richtte het project zich ook op de eigen werking en op de werking van het zorginstituut. Geleidelijk werd de tuin doorwoekerd door onkruid, een passende reflectie – zowel horticultureel als psychologisch – op de manieren waarop we als maatschappij omgaan met de omstandigheden van mindervaliden. Lise Duclaux verwerkt het project binnen een bredere reeks planten tuinfilosofische bedenkingen die diep geworteld zijn in de overtuiging dat we met de andere soorten op deze aarde moeten communiceren, hen leren begrijpen en trachten ermee overeen komen. Een eerste publicatie ‘L’observatoire des simples et des fous, simplicis zizania observatorium’ verscheen in 2014. Een tweede boek ‘L’observatoire des simples et des fous ce n’est pas si simple’ werd in mei 2017 voorgesteld in de Sint-Lukasgalerie te Brussel. Er werd ook een multiple-doos ‘L’observatoire des simples et des fous – édition augmentée’ gemaakt als afsluiter voor het project in een oplage van 25 exemplaren. De inhoud ervan werd getoond in een vitrine in de INBOX- ruimte en bevat de 2 voornoemde publicaties met teksten en tekeningen van Lise Duclaux, teksten van Bendy Glu en Chris Straetling, visitekaartjes, een fotoalbum, brochures met werk van inwoners van Le Carosse, digitale video- documentatie, posters en een cd met zang en gitaar van één van de bewoners.

Levenswerk I en observaties Bij verschenen Levenswerk Ien II boeken met videostills, het gaf openingswoord Mu.ZEE Van van denPhilip Bossche, directeur –de kunstbemiddelaars Levenswerk II Antwerpen M HKA, 15.12 — 07.01.2018 DE – II –LEVENSWERK LUYTEN MARGRIET

KUNSTBEMIDDELAARS de in negen van kunstenaars videoportretten , met verstilde Margriet | 5

verdieping

Luyten intensief zich met bezig. tijd Wat is — — — — — — — Rondleidingen De kunstenaars of betrokken partij kan op kan partij of betrokken kunstenaars De in plakletters introductietekst Algemene Preview met gesprek met de kunstenaar kunstenaar de met gesprek Preview met Ensembles.org op Teksten enkel Nederlands, het in Infofiches (doorgaans (nietTitelbordjes QRcodes alle met voor blijven hangen. blijvenhangen. in drie talen, kan die reeks heel de BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN en boekpresentatie boekpresentatie en Frans)het Engels het ook in en afleveringen sommige afleveringen) tentoonstellingde noteren. van duurtijd de eventueleeen titelnaam, de en krijtmuur een

11 11 Kunstwerk van de maand in het M HKAFE 129 M HKA Jaarverslag 2017 11 Kunstwerk van de maand in het M HKAFE — — Tekst Ensembles.org op Titelbordje BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN Nel Aerts Vanaf oktober 2015: — veranderen seizoensgebonden van op het producten. ritme (Like Salt and Pepper) titel De enzovoort. schommelstoel, en haar porseleinen oma kleine een en baby, een draagt, bananen aap een die brood en boter, zoals ooievaar een zijn elkaar, van duo’s afhankelijk die uit de alleen en peper- bestaat zoutpotjes van objecten. collectie De wordt geabsorbeerdde door functie eigenlijke de de schoonheid van en aardewerken porselein door beelden, waarvan de kleine geïntrigeerd is geleden jaren enkele Nel Aerts begon. die Aerts dende verzameling andereeen Zevormen set en peper- zoutvaatjes. nog een uitbrei steeds getoond toont worden. print Elke de vitrine in die posters op print, verschillende 45 en set een van houten vitrine handgemaakte een uit Antwerpen M HKA, M HKAFE VAN DE MAAND KUNSTWERK weken deOm twee veranderde de poster, ook menu een zoals zou bestaat oplage een 5, in en van gesigneerd genummerd editie, Deze : The Couples Best World the in Pepper), (Like and Salt 2015 | 4 relatie. interne die naar verwijst e verdieping The Best Couples World in the Best The -

12 12 Extra Muros 133 M HKA Jaarverslag 2017 12 Extra Muros Storyboard Storyboard (Oude 110, 2650 Godstraat Edegem). personeel te delen en methodieken zelfs met WZC Immaculata ook expertise, door bruikleengever, alleen veel meer dan op als samenwerking deze unieke selecteerden Samen het WZC. te samen stellen in tentoonstelling unieke het E! Museum kaderIn van engageerden 10 bewoners om zich een anderzijds. lijke, dat het mentale en persoonlijke gebouw infiltreert enerzijds gemeenschappelijke en het enfunctionele, anonieme aspect tijde Hetopnieuw bekeken: invalshoeken gebouw samen. het twee werd langs en stelde en kamers gangen ze van fotografeerde de wirwar kunstenaar De en de bewoners. verhalen het van van woonzorgcentrum de architectuur gebouwenwaarop processen weerspiegelen. sociale E! Museum samenwerkingsverband het en museum voortbouwend op Meet Me @M ook buiten het te museum tonen. Vanuit de brede maatschappelijke rol van door de het collectie openbreken aanwakkeren van museum en dialoog een nende dementie en het hun mantelzorger. M Maar @ M het van bezoekersprogramma volgendeeen de stap na ontwikkeling Voor het dit ment en museum het is woonzorgcentrum. tussen het M HKA E!De E! Museum van voor daarom ervaren. staat te brengen om te laten mensen dichter en interactie bij ontstaan. elkaar kunst hedendaagse van de en gaat kracht van uit uitlokken, kunnen kunstwerken die Het project op zich richt de rijke emotionele ervaringen en intellectuele te wakkeren. aan door de verbeeldingskracht en stimuleren bezoekers ligers de medewerkers, de residenten, van vrijwil hun familie, de beleving centrum aan samen structureel rond samenwerkingsverband hedendaagse kunst. duurzaam een Edegem ontwikkelden in Immaculata en woonzorgcentrum Het M HKA 12.1 sector. brede culturele voor professionals studiedag actieve zowel uit te missen deniet de zorg- als bieden de zorg. in Een de met slag kunst en gaan aan kijken naar die lijkheden de op aandacht de vanuit de moge praktijk we de tijdens studiedag richtten te benadrukken, en dementie. tekortkomingen plaats van In ronddag kunst Code en met rond de studie een samenwerking E!’ ‘Museum vertrekpunt als het de kader Alzheimer van in organiseerden en het M HKA WZC Immaculata het van M HKA. de uit collectie ze 6kunstwerken

HKA Edegem Immaculata, WZC 28.01 — 25.02.2017 Vanden –Els Storyboard Meersch Edegem Immaculata WZC 26.10.2017 verbeelding van kracht De Studiedag: Edegem Immaculata, WZC 23.04 — 22.10.2017 E!:Museum de bewoners keuze van De Met foto’s Vanden onderzoekt Els de Meersch manier en installaties engage langdurig een vormt van samenwerking de basis unieke Deze werken Edegem en het in M HKA Woonzorgcentrum Immaculata E!MUSEUM aanbiedt voor rondleidingen 2014 mensen met, dat begin sinds Vanden Els hetvan de binnen was derde Meersch tentoonstelling Museum E! en rond in het woonzorg Dit project wil

het M treedt HKA,

ook de muren wil HKA Storyboard Storyboard vanuit vertrok

in HKA Meet Me

------BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN — Ensembles.org (NL, FR, EN, DE) VOLWASSENEN — Folder: plan van de zalen en informatie over — Panelen: Algemeen introductie en tekst het publieke programma (NL, FR) per thema (NL, FR, EN, DE) — Fiches: per kunstenaar en het kunstwerk GROEPEN (NL, FR, EN, DE) — Rondleidingen (NL, FR, EN, DE) — Platform: verzameling van alle informatie — Vrije bezoeken betreffende de tentoonstelling en het publieke — Opening programma (NL, FR, EN, DE)

12.2 VISITE

Het M HKA verzamelt al meer dan 25 jaar een uitgebreide collectie nationale en internationale hedendaagse kunst. Door voortdurend de vinger aan de pols te houden en met een open blik naar de mondiale kunstwereld te kijken, wil het museum bezoekers aansporen tot reflectie. Maar het M HKA wil ook de muren van het museum openbreken en een dialoog aanmoedigen door de collectie buiten het museum te tonen. Het resultaat is Visite. Gemeentebesturen, cultuur- of gemeenschapscentra en bibliotheken kunnen tijdelijk werken uit de M HKA-collectie ontlenen. Toch is Visite veel meer dan louter bruiklenen. Het wil cultuurwerkers en lokale besturen ondersteunen en adviseren in (de ontwikkeling van) een beleid rond hedendaagse beeldende kunst. Tijdens een tentoonstelling in het kader van Visite treden de kunstwerken uit de M HKA-collectie buiten de muren van het museum. Ze nodigen uit tot reflectie, en zetten aan tot projecten in samenwerking met de lokale partners.

Visite Herentals: Reflecties 2 04.03 — 26.03.2017 Kasteel Le Paige, Herentals

Het M HKA bracht vanaf 4.3.2017 een aantal werken uit de vaste collectie onder in kasteel Le Paige. Een lokale kunstenaar reflecteerde op het werk van een internationaal gerenommeerde artiest. Het cultuurcentrum van Herentals profileert zich regionaal sterk op vlak van exposities. Van deze pijler heeft het cultuurcentrum gedurende zijn vijfjarig bestaan een echt speerpunt gemaakt. Met twee beschermde monu- menten, de Lakenhal en kasteel Le Paige, heeft ‘t Schaliken twee waardevolle, originele en attractieve expositieruimtes. Het cultuurcentrum gaat jaar na jaar op zoek naar interessante, frisse en originele expositie-ideeën om dit speerpunt actueel te houden, uit te bouwen en naar een hoger niveau te tillen. Het opzet van ‘Reflecties 2’ was eenvoudig. In elke kamer van kasteel Le Paige vond men één of meerdere werken, geselecteerd door het M HKA. Daarnaast werd er een reflectie op het werk van het M HKA voorgesteld van een geselecteerde, hedendaagse en lokale kunstenaar. Via deze werkwijze werd er een symbiose gecreëerd van professionele namen uit de kunstwereld met lokale talenten. Meer nog, ze werden samen tentoongesteld en brachten een unieke twee-eenheid tot stand.

12.3 CLUB SOLO solo 11 – QS SERAFIJN – In Honour Of The Dilettante 27 januari t/m 5 maart 2017 In Club Solo, Breda, NL

Kunstenaarsinitiatief Club Solo presenteert solotentoonstellingen van beeldbepalende kunstenaars. Naast nieuw werk tonen zij sleutelwerken uit hun hele carrière. Bij elke presentatie wordt het M HKA uitgenodigd om een werk uit de eigen collectie toe te voegen aan de tentoonstelling. 135 M HKA Jaarverslag 2017 12 Extra Muros 1995),(België-USA, opgericht in collectief 1978),(Brussel, de Moortel 12.4 zaal. kleine onze te zien in de tijdens tentoonstelling was Geys Paris maatschappelijke thema’s rol een spelen. uiteenlopende waarin en installaties omvat sculpturen tekeningen, teksten, en leven. Zijn oeuvre kunst om met de tussen relatie hoogst eigenzinnig werk werken naast de uit afgelopen jaren. wat tegelijk nabijnaar levend en veraf is, en verloren. de de Evenals van titel verwijzen die en uitbeeldingen wijnbladeren trap weergeeft, enigmatische een nylon en polyester het geweven verfijnde wandtapijt groot patroon waarvan werk Vree De wol, uit een van en 1971, is uit heteerbetoon gelijknamige aan de (Vlaamse)van sonore dichtkunst. van oeuvre interpreteerde zetten, rondom onder spanning de hermetisch ruimte materialisatie en diverse Demeulenaere en kunstenaars of contrast opbouwde. en affiniteit een trad dialoog in hij metuit wie kunstenaar Belgische een kunstenaar Italiaanse Zonodigde elke ervaringen. en generaties, en met verschillende culturen diverse uit kunstenaars tussen tot waarbij werd gefocust stand opontmoetingen mogelijke verhoudingen de uit ’90 jaren tot heden. kunstenaars en Belgische Italiaanse tussen had tot tot te brengen stand doel te dialoog een Brussel, Instituut Cultureel voor schrijfster het Italiaans 1981), en onafhankelijke Ph.D., kunsthistorica (Torino,door Viale Laura 1967), Elena Minuto (Roma, en Maria kunstenaar, 1990-2015), en België Italië in Kunst en samengebracht project een geïnitieerd 1990-2015 in Italia eBelgio, Contemporanea ‘a due’. Arte te door het zijn woord letterlijke, in sonore visuele, kwaliteit en performatieve kenmerken dat Vree De de complexiteit wijdde aan het van taalfenomeen, 1963, ( omvattegeboorte. tentoonstelling De verder werken ook reeks een op doek geboorte en weder van stijgen en dalen, van beweging continue dialectische het op van leven werd gealludeerd de subtiel cyclus tentoonstelling, hier en de Maskers

overstijgen.

Stijn Cole

Essentieel Het werk Jef Geys. van beeldend 1959-1961uit kunstenaar Vlaamse van Tot 2018 eind bracht ‘a en performances due’ tentoonstellingen, Brussel Italiano di Cultura, Instituto 01.06 — 30.06.2017 –Paul Vree, De Scodro et t+erre’ ‘Cime Alberto ‘A 1990-2015 BELGIË EN ITALIË DUE’. IN HEDENDAAGSE KUNST op het reactie werk QS koos Serafijn als van voor M HKA en QS publicist Serafijn (Roosendaal, 1960)Beeldend kunstenaar gaat de elfde solotentoonstellingIn bij Club Solo toonde QS Serafijn nieuw hun onderlinge elementen in die en sculpturen, Met zijn installaties Van november 2015 2017 tot werk werd volgende januari reeds van , 1972), ( aquarellen Paul DeVree (Gent, 1983),

tentoongesteld: (Gent, 1978), het die onderzoek veelzijdige , 1964) en kunstenaarsboeken Margherita (Oostende, 1974). Alberto Enrico concrete dichter en pionier en visuele , kunstenaar, Raffaella

Oologica Belgica Oologica Moscardini

Davide

Scodro

Gaido

Crispino

Bertocchi Cime eTerre het eclectische deze tentoonstelling in (Turijn, 1971) en (Donoratico, 1981) en Viale Laura , 1945-1967), ( films (Napels, 1979) en (Modena, 1969) en (Scodro, 2017), vormde een (‘a due’. Hedendaagse (Turijn, 1967) Freek

Wambacq Mijn Evanaaste Futurefarmers Hans ABC, école de ABC, VanJoris

- ,

12.5 ALLAN SEKULA – COLLECTIVE SISYPHYS 14.06 — 25.09.2017 Fundació Antoni Tàpies, Barcelona

De eerste individuele tentoonstelling van deze kunstenaar in Spanje. De Fundació exposeerde het werk van Sekula, waarin hij enerzijds de impact van de maritieme economie op de beginnende globalisering in de jaren 1990 en anderzijds de nieuwe morele vooronderstellingen, zoals die zijn opgelegd door het neoliberalisme, observeert en analyseert. Allan Sekula (Erie, 1951 – Los Angeles, 2013) is een van de belangrijkste figuren uit de moderne fotografie in de tweede helft van de 20e eeuw. Zijn werk focust op het bekritiseren van de banden die fotografie altijd heeft onderhouden met economie, arbeid en de politiek van de representatie. Sinds zijn beginjaren in de jaren 1970 groeide Sekula uit tot een referentie door tekstualiteit op te nemen in fotografie op een manier die tot dan toe werd verloochend in de hedendaagse kunst. Zijn boek Photography Against the Grain: Essays and Photo Works, 1973–1983 (1984), een sleutelwerk in het nieuwe fotografische discours aan het einde van de 20e eeuw, maakte van hem een van de minst orthodoxe fotohistorici. De tentoonstelling was een eerbetoon aan een kunstenaar die nauw verweven is met het postolympische Barcelona, dat hij een boeiende stad vond als casestudy om de nieuwe vormen van onrechtvaardigheid, zoals opgelegd door het neoliberalisme, onder de loep te nemen. Doordat Barcelona aan zee lag, liet Sekula de stad, naast Los Angeles, Athene, Bilbao, Rotterdam, Tokio en andere zeesteden, deel uitmaken van een verhaal over globalisering. De tentoonstelling was een gezamenlijke productie van de Fundació Antoni Tàpies, het M HKA in Antwerpen en de KU Leuven, met de genereuze steun van de Allan Sekula Studio, Thyssen-Bornemisza Art Contemporary (TBA21) en grote bijdragers tot het nalatenschap van Allan Sekula zoals het Museum voor Schone Kunsten in Calais, FRAC Bretagne in Rennes en de Galerie Michel Rein in Parijs. Medecuratoren: Hilde Van Gelder, Anja Isabel Schneider en Carles Guerra.

Conferentie ‘Terug naar de tekentafel. Maritieme onderwerpen en discursieve tegenstromen in de notitieboeken van Allan Sekula’ door Sally Stein — 13.06.2017 in Fundació Antoni Tàpies, Barcelona

12.6 SUPERDEMOCRATIE – DE SENAAT DER DINGEN 01.10 — 31.10.2017 Senaat, Leuvenseweg 13, Brussel

Drie cultuurinstellingen gingen in oktober met de tentoonstelling Superdemocratie – De Senaat der Dingen in dialoog met de Belgische Senaat. BPS22 in Charleroi, BOZAR in Brussel en M HKA in Antwerpen gaven zo een culturele dimensie aan de Senaat. De tentoonstelling legde de focus op vijftien thema’s in evenveel zalen van de Senaat, die uitzonderlijk voor het publiek open stonden. Telkens werden een kunstenaar van de Franse Gemeenschap en een kunstenaar van de Vlaamse Gemeenschap samengebracht met een derde kunstenaar uit een andere gemeenschap. Het was een unieke gelegenheid om overeenkomsten tussen werken te ontdekken en deel te nemen aan het debat waartoe ze uitnodigen. SUPERDEMOCRATIE – De Senaat der Dingen toont werk van Marina Abramovic & Ulay, Victor Alimpiev & Maria Zhunin, Carla Arocha, Charlotte Beaudry, Marcel Berlanger, Marcel Broodthaers, Miriam Cahn, Jacques Charlier, Vaast Colson, François Curlet, Edith Dekyndt, Luc Deleu, 137 M HKA Jaarverslag 2017 12 Extra Muros — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — NATIONAAL de tentoonstellingde uit werk met posts Facebook en Instagram kondigen te tentoonstellingde aan einde van en begin het om Insta story VIP night verslaggeving insta story opening teasers met event Facebook Facebook en Opbouwfoto’s Instagram op homepage op Highlight website op Activiteit Nieuwsbrief COMMUNICATIE DIGITALE NWS VRT Espresso Klara, première RTBF La Nieuws Laatste Het Moustique Knack Weekend De Zondag De Standaard Knack De Morgen Soir Le La Libre Belgique PERSAANDACHT Wéry en YangMarthe Zhenzong. Verbeke,Thierry Véronique Vertessen, Vercheval, Vergara, Angel Liliane Kerckhoven, Vanessa van VanJan Obberghen, Anne-Mie van Imschoot, Terlinden, Tordoir,Christophe Narcisse Van Michaël den Abeele, Tayou, Sven Sanders, ’t Tapta, Mira Jolle, Marthine Pascale Koka Ramishvili, Pacquée, PSJM, Pirogova, Ria Sasha Jean-François Octave, ORLAN, Lopez-Menchero, Taus Guy Mees, Johan Muyle,Emilio Makhacheva, Jacques Lizène, Kinoshita, Suchan Kandl, Johanna René Heyvaert, Sheela Jef Gowda, François, Michel Kendell Geys, Geers, Filz, Willi Denmark,

— — — GROEPEN — — — — — VOLWASSENEN Opening bezoeken Vrije Rondleidingen (NL, FR, EN, DE) (NL, publieke FR) het over programma Folder: plan zalen de informatie en van Ensembles.org (NL, FR, EN, DE) (NL, publieke FR,het EN, programma DE) tentoonstelling de en betreffende Platform: verzameling alle van informatie (NL, FR, EN, DE) kunstwerk het en Fiches: kunstenaar per (NL, thema FR,per EN, DE) Panelen: tekst introductie en Algemeen BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN

13 13 Evenementen 141 M HKA Jaarverslag 2017 13 Evenementen — — — — — — — NATIONAAL Nieuwsbrief Pompidou/Klara Instagram post met werk van de kunstenaar kunstenaar de van werk met post Instagram link met aankondiging ter post Facebook website op Activiteit Antwerpen van Gazet Standaard De om het evenement aan te kondigen te aan evenement het om website M HKA naar COMMUNICATIE DIGITALE PERSAANDACHT 13.1.2 13.1.1 13.1 wereldwijd. Birthday-feesten Art’s diverse de ‘kunst’.geboortedag van Dit tot uit statement groeide bar Parijse een in tot zijn uit verjaardag de officiële Filliou Robert 1963In Fluxus-kunstenaar riep 13.1.3 Vaast Colson Heck. en Kati gevolgd doorI’ll show met signeersessie een het M HKA, in you mine’ Ook nog op zondag er om is 15:00 ‘Show van de boekpresentatie me & yours beeldhouwer het van licht’,rustpunt. uitnodigend James Turell, extra een is ‘de van Skyspace nooit is ver weg: de installatie met fascinerende kunst link Scheldebries brachten en verkoeling. De en frisse een meubilair, rust Funky met uitzonderlijk een en de zicht stad. zomerbar op op de dakterras rivier ons zaterdagOp 20 mei en 17 vond 14 je tussen door Nele opluistering Doorlopend: Paelinck. Muzikale — — — — — — voor feest een de ter kunst. ere van elkaar in — — — — — — — — uitgezondenlive door Ward Weis sloegen voor en het de M HKA negende de H ART handen maal Klara, 17.01.2017 ART’S STRUCTURELE Telkens op donderdagavond een 19-20 u. van het auditorium in TALKS ARTIST 19 — 21.05.2017 3 23 22 21 20 20 19 V. 51 Bruno 21.09.2017: Gallery Roels, Zuid Cinema in Zeno XGallery Borremans, Michael 19.09.2017: Sven ’t14.09.2017: Jolle, Plus One Gallery Eva Gallery Steynen 01.06.2017: Benoît Félix, Gallery Gentils Cloquet, Annie Marie 20.04.2017: Sofie Van Dufait, de Rein Velde09.03.2017: Gallery Gallery ONE FIFTY Gruyaert, 16.02.2017: Harry Tordoir,26.01.2017: Narcisse Gallery RED/VDW

e u. u. en geïnitieerd Goudbeek, Fmet André in u.: OGELEN 2017 WEEKEND ART ANTWERP MFAu.: Optreden (Messerli Akestra) Free u. u. Nadia Naveau van 30: Verjaardagstaart Herman gevelpaneel Gerard van 30: Inhuldiging door Tom 30: State Arts of the Barman Baere15: De door Verwelkoming Bart

BIRTHDAY

EVENEMENTEN

de in cocktails verfrissende u.

— 09.11.2017: Dirk Vander Eecken, Galerie Vandermieden

DIGITALE COMMUNICATIE — Nieuwsbrief — Activiteit op website — Facebook post ter aankondiging met link naar website M HKA — Instagram post met werk van de kunstenaar om het evenement aan te kondigen

— 14.12.2017: Sofie Muller, Geukens & Devil

DIGITALE COMMUNICATIE — Nieuwsbrief — Activiteit op website — Delen van het Facebook event van betrokken galerij ter aankondiging — Insta story ter aankondiging van het evenement met werk en portretten van de kunstenaar

13.2 OCCASIONELE EVENEMENTEN

13.2.1 PUBLIC POSTER PROGRAM II 2017, MOREpublishers

Gedurende 12 maanden werd er werk door verschillende internationale en lokale kunstenaars in een vitrinekast in Oostende en Antwerpen getoond. De industrieel gezeefdrukte posters werden gepresenteerd in metalen bureau vitrines die geïnstalleerd waren in publiek toegankelijke ruimtes. Zowel Mu.ZEE als het M HKA namen deel. Eens het jaarprogramma is afgerond, kan de tentoonstelling eindeloos en op tal van plaatsen worden herhaald. Dit was het tweede jaar dat het M HKA deelnam aan het programma. Dit tentoonstellingsprogramma werd ontwikkeld door MOREpublishers. Ze werken aan edities, tentoonstellingen, presentaties en interventies en nodigen kunstenaars uit om binnen een bestaand format werken te creëren. Ook het werk The Best Couples in the World (Like Salt and Pepper) van Nel Aerts in het M HKAFE, werd door MOREpublishers uitgegeven.

— 01.2017: Johannes Wohnseifer, Fractured Spectrum, 2017 — 02.2017: Jimmie Durham, The World, 2017 — 03.2017: Ryan Gander, (Ee Ouw Arh…), 2017 — 04.2017: Rirkrit Tiravanija, Untitled, 2017 (do we dream under the same sky) (poster), 2017 — 05.2017: Wilhelm Sasnal, Poor Spring, 2017 — 06.2017: Matthew Brannon, Talking While Eating*, 2017 — 07.2017: Akram Zaatari, The Third Window, 2017 — 08.2017: Kendell Geers, Political Abstraction (Isandlwana), 2017 — 09.2017: Scott Myles, More, 2017 — 10.2017: Vaast Colson, You used to be part of something public poster edition, 2017 — 11.2017: Liam Gillick, Tous va bien, 2017 — 12.2017: Slavs and Tatars, Bicephalic, 2017 143 M HKA Jaarverslag 2017 13 Evenementen ooit. setting de vreemdste paradijs in eigende kleine toekomst. Ons van visioenen Wellustig wezen tussen en bevreemdende kunst. sjamanen delenintieme –woorden –bloot de schemerzone in gedempt van licht, het van woord.het decor en museum presenteerde een van courtisanes hen als Het Poëziebordeel plaatste of dichters, liever gezegd, hun alter ego’s in ditmaal 13.2.4 gemodereerd Rinckhout. door Eric met Yves en interview een Desmet. Rinckhout Eric Koen’s publicatie een van van met van tekst een eerste kunstenaarsboek werd vergezeld te Antwerpen 34 Ruimte ‘The Trail’ in tentoonstelling De 13.2.3 werk andere hedendaagse van kunstenaars. meebrengen. met kan zich limieten die brengen wenste hoopvolle een te boodschap Sekula dokwerkers en zeevaarders. tussen 1250 objecten en hedendaagse solidariteit met op de focus een historische Fools /The Dockers’ Museum zijn hetOp van einde leven werkte 13.2.2 (vanMatexi 7tot 14.09.2017). en buurtontwikkelaar Adriaenssens Gert kunstenaar van Gordon Matta-Clark ‘ 40 jaar van de in interventie een tijdens werd georganiseerd door volledig 48 minuten, video, Prachtige acclimatisatie. volledige bestemming, tegenover het ‘zelfzoekende’. bijzondere Zeer dubbele levensverhalen, unieke Yuki Okumura 13.2.5

Flor talk metDit werd boek artist een voorgesteld het M HKA in Auditorium 18.05.2017, 19 u. Boekpresentatie TRAIL KOEN THE FILLET: Engels. Voertaal: Tijdens ZuidCinema 02.03 — 04.03.2017 Conferentie ALLAN AFTER ART IMAGES’:‘DISASSEMBLED CONTEMPORARY (in de m screening 200 Dit eenmalige een was Bibliotheek 07.09.2017, 19 u. Screening MATTA-CLARK’ BACK, GORDON ‘WELCOME OKUMURA YUKI lichte dichterzeden zijn meest van elke gaf of privé-lezingen haar In Museumzalen 26.08.2017, 20 u. 30, 2 u. PARADISE THAN STRANGER GOES POËZIEBORDEEL HET over

Bex Baroque Office positieve

verteld. deze

SEKULA manier, op artistieke verrassend een zichzelf vernieuwt

gelijkvloers

conferentie vormen ’, Gordon!’, ‘Happy Birthday nl. aan hommage een

(2010-2013). van

overwerd en Sekula’s gediscussieerd oeuvre Allan solidariteit

Sekula

Dit

kunstwerk in het project aan A-Tower een 2 bibliotheek) grote en globaliserende aanleiding naar omvat ongeveer Ship of

economie

13.2.6 HOW TO GATHER Boekpresentatie 20.12.2017, 19 u. 30 Cinema Zuid

Op woensdag 20 december hielden we HOW TO GATHER, de catalogus van de 6e Biënnale van Moskou, boven het doopvont. Tal van binnen- en buitenlandse gasten vertelden in korte gesprekken over die memorabele tiendaagse ervaring. Verder werden ook nog enkele filmpjes vertoond waarvan sommigen in wereldpremière met werk van o.a. Vaast Colson en Gabriel Lester. Ook Maya Van Leemput was te gast. Zij maakte die avond een praatje met enkele kunstenaars en bekende gezichten dichter bij huis, die nauw betrokken waren bij de publicatie van deze editie.

Publicatie Zie hoofdstuk 14.1.6 Flankerende publicaties

DIGITALE COMMUNICATIE — Nieuwsbrief — Activiteit op website — Facebook event met posts over het boek om mensen warm te maken — Facebook post met programma van de avond — Facebook post om de EPUB te downloaden — Insta story ter aankondiging van het evenement

13.2.7 HANS OP DE BEECK Boekpresentatie 21.12.2017, 19 u. Bibliotheek gelijkvloers

Naast een uitgebreid visueel overzicht bevat Hans Op de Beeck – Works een gedetailleerde tekst geschreven door de kunstenaar zelf, een getuigenis recht uit het hart, over de artistieke praktijk die inzichten biedt in het creatieve proces inherent aan het multidisciplinaire oeuvre van Op de Beeck. De volledige tekst van zijn theaterstuk After the Party is eveneens inbegrepen bij het boek. Het volumineus boek, uitgegeven door Lannoo, omvat 488 pagina’s en is ontworpen door Bruno Hardt. Bij aankoop van het boek tijdens de boekvoorstelling kreeg je eenmalig een kleine multipel van de kunstenaar erbij en kon je het boek door de kunstenaar ter plaatse laten signeren.

DIGITALE COMMUNICATIE — Nieuwsbrief — Activiteit op website — Facebook event met posts over het boek om mensen warm te maken — Facebook post met programma van de avond — Insta story ter aankondiging van het evenement 145 M HKA Jaarverslag 2017 13 Evenementen tot september in/rond beide actief maart musea. van was en ploeg M HKA, werd begeleid als door coördinator een zowel uit KMSKA 15samen. jongeren werkten rond De oude, moderne én hedendaagse kunst. geweldige musea twee werd van Jongbloed! doe- en denktank de gezamenlijke we sterker.den de staan want krachten samen gebundeld Zo met het M HKA, Jongbloed! was lang 5 jaar Vanaf 2016 de wer jongerencrew het van KMSKA. 13.3.3 dus geen activiteiten. We verbouwing; in jaar dit waren ‘zorg’. Erfgoeddag van het was Dit thema jaar 13.3.2 Zondag 30.04.2017, 10-18 — Zaterdag 29.04.2017, 11-18 — Met Vrijdag 28.04.2017, 11-20 van — 13.3.1 13.3 zomerbar. bar, uitgebreide Een zonnige met uitzonderlijk een terrassen zicht de omgetoverd tijdens zomermaanden waren het totvan M HKA unieke een dakterrassen De de op M HKA-zomerbar het in dak. drankje een 30-jarigen om 19 rondleiding gratis een zijn geboren, startte uitzonderlijk tot 21 ling Cultuur, het van en museum de overzichtstentoonstel Gemeenschapsminister geleden 30 jaar exact Die dag opende Dewael, toenmalig Patrick jarig! 2017 het was M HKA 20 juni dinsdag Op 13.3.4

Gordon Gordon Matta-Clark HouseManon of van Music Pantopikon, met past Flor the Blast BabyMusic from en Lieve Bex, door begeleid ‘Antwerp door at ATFI’ Tafel Building Brunch Zuid, Scenario Voor Families Lutgard Doncers – past’ the from ‘Blast en performance de tentoonstelling in volwassenen en Voor Jongeren Baere, De Vervoordt. curatoren en Axel Bart Voor Buurtbewoners HEROPENINGSWEEKEND EVENEMENTEN te bezoeken, gratis volledig op 20 juni het was M HKA te dit vieren Om 20.06.2017 M HKA VERJAARDAG JONGBLOED! 23.04.2017 ERFGOEDDAG –ZORG Workshops workshops, en Keith Haring Gezinsspel, Lee met Alexander Dansworkshop door Helder Seabra Droids door Battle performance Dansante en futuristen Kreuger en curator Anders Meet &Greet met kunstenaars Wandelgesprekken 17-19

gratis met interviews ‘Happy de zaal: op Hour’ locatie in u.: KLARA

Pavlova-taart Vooru. 1987 het in net museum die bezoekers zoals .

BEMIDDELING

u. en u.

wandelgesprekken u. alle Bovendienu. kregen

- - op de rivier en de stad, funky meubilair, en een frisse Scheldebries brachten rust en verkoeling tijdens warme zomerdagen en -avonden.

13.3.5 SCHATTEN VAN VLIEG 01.07 — 31.08.2017

Ook dit jaar kan je in het M HKA op zoek gaan naar de Schat van Vlieg. Welke geuren brengen jou naar een andere tijd of een andere plek? Ontdek de tentoonstelling ‘Een tijdelijk toekomsteninstituut’ en volg het geurspoor.

13.3.6 MUSEUMNACHT – 13 e EDITIE 05.08.2017

Tijdens Museumnacht openden 24 musea uitzonderlijk hun deuren van 19 u. tot 1 u. Je kon er van alles beleven: demonstraties, interactieve games, vertellingen, dj-sets… Bovendien kregen de expo’s in de musea een extra dimensie door het vallen van de nacht. Tot slot van een heerlijke Museumnacht kon je zowel in het Fotomuseum als in het M HKA de benen losgooien tijdens een afterparty. Ook voor gezinnen waren er tal van activiteiten, zoals speurtochten, spannende vertellingen, archeologische opgravingen, knutselworkshops…

Programma — FASHION FUTURES WORKSHOP 19 u., 20 u., 21 u. — JONGBLOED! VERRAST 19-1 u. Expo Deze creatieve jonge snaken verrasten je met hun interventies in de tentoonstelling A Temporary Futures Institute. — DE COLLECTIE 19 u. 30, 20 u. 30, 21 u. 30, 22 u. 30 Rondleiding We stelden met zeer veel trots onze vernieuwde museumzalen voor. — TOUCH THE FUTURE 20 u., 21 u. Rondleiding, aanraaktoer In de tentoonstelling A Temporary Futures Institute kon je van dichtbij kennismaken met de werken van Alexander Lee, hij ontwierp het decor voor deze tentoonstelling. Onder leiding van een gids maakte je kennis met zijn werk en methoden. — 30 MINUTES OF 12 u. 30-1 u. 30 Muziek Dit project van Boris Uytterhaegen en Lieven Stockx laat modulaire synthesizers klinken als uitgestrekte landschappen, boeiende biotopen en organismen. Tijdens deze klankontdekking werd er gezocht naar een symbiose tussen fantasie en het mysterie van observaties. — MUSEUMNACHT-LOUNGE 1-4 u. Loungy vibes van DJ Thong in het M HKAFE. 147 M HKA Jaarverslag 2017 13 Evenementen best op ons zondag 19 extra november.eens geven Die dag musea, kunstenor toch het doen En Iedere Kunstendag we M HKA! nog is dag voor in Kinderen 13.3.10 en het FOMU. M HKA voucher had je dat het weekend geleide in recht rondleiding op gratis een voor Met jong een en oud organiseerden. we kennismakingsopdrachten Zuiderburen, waar stadsfestival aanwezig was van op de eerste editie M HKA 13.3.9 weken later envelop. grote een geleverd, bij in je thuis kopen! wordtMet je eigen een je print De spaarcenten kunstwerk enkele kan nichten broers, of neven zussen, of bekijken. met vrienden, alleen helemaal volwassenen zijn er verboden. 18 Wie mag de jonger jaar tentoonstelling dan is is: speciaal wat extra Maar het donkere het auditorium in van M HKA. ling vormen interessante een samen tentoonstel kunstenaars, en internationale door bekende voor één nationale gemaakt één 50 prachtige steendrukken, 13.3.8 en events. activiteiten najaar tentoonstellingen, onze binnenstad sche Antwerpse 2016 vondEditie de plaats op in en 25-tal buitenlocaties een binnen- theater, comedy, dans, en muziek, literatuur. disciplines: circus verschillende dat En helemaal aanbod. over hetplaats geïnformeerd culturele nieuwe het van bundelt Vlaanderen het aanbod en jaarlijks cultureel van energie overkoepelend een dat is de Vlaanderen van initiatief Cultuurmarkt De 13.3.7 — bibliotheek. en onze hedendaagse op beeldende de brede een focus aan waaier kunst ligt M HKA theater, het …In dans, muziek, kunst: soorten met te maken alle om kennis (en en hun broers ouders, zussen) grootouders, vrienden, de gelegenheid iedereen tot aan jaar 12 en Brussel Vlaanderen in en cultuurcentra ganisaties

28.10 — 05.11.2017 PRINTS MUKA geopend bezoekers. voor uitzonderlijkHet alle is museum gratis volledig met infomarkt een was Er 27.08.2017 CULTUURMARKT getekend er worden! zal want de Houd aanslag je hoofd in van je potloden alvast kamer ligt. de slag ga je met aan wat Ramos er op de zolder Fatinha kunstenaar HERINNERINGEN Programma 19.11.2017 VOORKUNSTENDAG KINDEREN 16.09 — 17.09.2017 STADSFESTIVAL Welke jouw de welke is En nieuwste? oudste herinnering? met Samen 13 Workshop (6-10 jaar)

seizoen u. 30-15 feestelijk voorstelt. Het publiek wordt op en dag één op één en 16-17u.

ZUIDERBUREN

u. TEKENEN 30 presenteerden het we van M HKA de stand . Op 170 infostands en er zijn live

optredens gratis histori . uit - - - - — SALONSPELEN S p e l Doorlopend van 11-17 u. Zoals iedere week doopt M HKA zondag om tot familiedag. In het gloednieuwe Salon staan uitdagende opdrachten te wachten. Samen met een lieve gastvrouw of –heer leer je de kunstwerken, gedichten, opdrachten en ideeën van Joseph Beuys kennen. “Iedereen is een kunstenaar”, zegt Joseph Beuys, laat je innerlijke kunstenaar dus maar lekker vrij! — WANDELGESPREK VOOR JONG EN OUD Rondleiding 12 u. 30-13 u. 30, 14 u. 30-15 u. 30, 16 u. 30-17 u. 30 Op het programma staat een wandelgesprek voor jong en oud. Volg een actieve rondleiding waarin generaties elkaar doen verstommen met hun eigen inzichten. Tijdens dit wandelgesprek is er de tijd en de ruimte om te wandelen én te spreken. — PANNENKOEKEN IN HET M HKAFE Hap en drank 12-16 u. 30 Van al dat kijken, doen en denken krijg je honger! Voed je innerlijke kunstenaar met een stevige pannenkoek in het M HKAFE en vervolg daarna je tocht in het museum met veel nieuwe energie. 14 14 Publicaties 151 M HKA Jaarverslag 2017 14 Publicaties 14.1 Urgent de tentoonstellingen: van heid gelegen ter verschenen publicaties Deze 14.1.1 — — — — Engelstalig — — 2017, aan. 2019 en 2018 respectievelijk in M HKA het in Byars Lee James en Broodthaers Marcel Beuys, Joseph over tentoonstellingen de drie kondigt en Broodthaers Gilissen Maria van idee origineel op een gebaseerd is publicatie Deze M HKA in tentoonstellingen grote drie Over 14.1.2 — — — — — — — — — (28.04.2017 –07.01.2018) Antwerpen in in Antwerpen-Athene gesprekken: Dringende –05.02.2017) (31.10.2016 en Athene in Art) of Contemporary Museum (National EMST in Athens-Antwerp Conversations: D/4828/2017/2 D/2017/4828/1 Engels/Grieks M HKA 192 M HKA Catalogusnummer 978-9-07282-856-9 ISBN 28 pp.; 28,5 ×20 illustraties cm; zwart-wit interviews en Baere De Bart Tekst door 191 M HKA Catalogusnummer Koskina, Katerina Baere, De Bart door Teksten 978-9-07282-855-2 ISBN 49 pp.; 20 ×15 cm Nederlandstalige bijlage 978-9-60834-980-3 ISBN pp.;248 22 ×16 en cm; zwart-wit met Florent Bex en Isy en Bex Fiszman. Florent met Vree, De Stamatis Schizakis.Jan DRINGENDE GESPREKKEN: ANTWERPEN-ATHENE kleurillustraties CONVERSATIONS:URGENT ATHENS-ANTWERP HKA ANTWERPEN-ATHENE DRINGENDE ATHENS-ANTWERP URGENT PUBLICATIES FLANKERENDE ANTWERPEN IN (2018), (2017),BEUYS BROODTHAERS (Museum

BYARS

CONVERSATIONS: van

Hedendaagse

GESPREKKEN: (2019)

Kunst)

— — 2018. 21 januari tot met en 2017 13 oktober van Antwerpen M HKA, in Eurasian’ the form –Greetings Beuys ‘Joseph de tentoonstelling van aanleiding naar gepubliceerd is catalogus Deze — — — Engelstalig — — — 2018. 21 januari tot met en 2017 13 oktober van Antwerpen M HKA, in Eurasian’ the form –Greetings Beuys ‘Joseph de tentoonstelling van aanleiding naar gepubliceerd is catalogus Deze 14.1.3 — — Geys. Jef van archief het uit beelden met reeks een uit boek vijfde het 1991, in 5’ over de Golfoorlog Archief Geys ‘Jef boek, volgende het van voor voorpublicatie een ook dan stelde Centrum Masereel Frans Geys. Jef van presentatie bijzondere een met startte die gekoppeld archiefpresentatieruimte wordt een werking deze Aan Vlaanderen. Kunstarchieven Centrum het van de start tevens was 2017 op april 27 M HKA het van heropening De 14.1.4 — — — Nederlandstalig — Nederlands/Engels Teksten door o.a. door Teksten Baere, De Nav Haq, Bart Ltd. Koenig Books met Co-productie 193 M HKA Catalogusnummer ISBN 978-3-96098-264-7 pp.;141 28,5 ×20 en cm; zwart-wit o.a. door Teksten Baere, De Nav Haq, Bart Ltd. Koenig Books met Co-productie 36 pp.; 29,5 ×21 cm; kleur illustraties 193 M HKA Catalogusnummer ISBN 978-3-96098-265-4 47 pp.; 28,5 ×20 en cm; zwart-wit kleur illustraties Christiansen,Henning Wim Mulders. Van Delliss,Clémentine Paik, June Pas, Nam Johan Isi Fiszman, Sieverding, Katharina Jean-Philippe Antoine, Draxler, Helmut kleur illustraties Wim Mulders. Van Paik, June Christiansen,Nam Henning Jean-Philippe Pas, Antoine, Johan –JOSEPH BEUYS EURASIAAT VANGROETEN DE JOSEPH BEUYS – EURASIAN THE GREETINGS Voorpublicatie 1991 –Jef Geys GOLFOORLOG

FROM

14.1.5 FORKED APOLOGIES – 14.1.7 Otobon Nkanga Luster Michael Van den Abeele and Lucre

Bij de IN SITU-tentoonstelling ‘Romulus – Woord vooraf door Philippe Pirotte, Peter Wächtler’ (28.04 – 03.09.2017) werd deze directeur Städelschule. publicatie gepresenteerd; een co-productie Teksten: essay door Denise Ferreira da Silva, van het M HKA met Etablissement d’en face essay door Natasha Ginwala, interview en werd uitgegeven door Forest met vooral tussen Otobong Nkanga, Clare Molloy teksten en tekeningen door Michael Van den en Fabian Schöneich Abeele en een tekst van Peter Wächtler. — Gepubliceerd door Portikus in samenwerking met KADIST en M HKA — Uitgever: Sternberg Press 14.1.6 HOW TO GATHER — Vormgeving: Studio Manuel Raeder — 280 pp.; 21,5 × 27,5 cm; 18 zwart-wit foto’s Deze publicatie verscheen n.a.v. de en 94 kleurenfoto’s; hardcover 6e Biënnale van Moskou in VDNKh, — Engels/Duits Moskou (22.09 – 01.10.2015). — ISBN 978-3-95679-318-9 De geglobaliseerde wereld aan het begin van de 21ste eeuw is hyper-connected, maar tegelijkertijd komen er steeds meer conflicten met antagonistische impasses voor. How to 14.2 TIJDSCHRIFTEN Gather brengt een opmerkelijke groep van culturele en wetenschappelijke vakmensen 14.2.1 AFTERALL samen die over de voorwaarden om dit te overwinnen reflecteren. Sinds 2007 is het M HKA mede-uitgever Deze publicatie is een uitkomst van de van het viermaandelijkse internationale 6e Moskou Biënnale voor Hedendaagse Kunst kunsttijdschrift Afterall. ‘A Journal of Art, 2015 – een tiendaags programma over de Context and Enquiry’ luidt de handzame vraag van het verzamelen. omschrijving, en het daarin weerklinkende Gepubliceerd in samenwerking met enthousiasme voor onderzoek en bevraging Kunsthalle Wenen en Witte de With Center sluit naadloos aan bij de kritische kunstvisie for Contemporary Art Rotterdam. die het M HKA sinds lange tijd aankleeft. Met bijdragen van: De ruggengraat van elk Afterall-nummer Defne Ayas, Bart de Baere, Nicolaus zijn telkens de monografische essays – twee Schafhausen, Marie Egger, Keren Cytter, teksten gewijd aan het werk van vier kun- Lippard Hanne, Sergey Bratkov, Liam stenaars per nummer. Maar elke uitgave van Gillick, Li Mu, Tzu Nyen Ho, Weng Choy Lee, Afterall bevat ook twee lijvige essays en een Meggy Rustamova, Johanna van Overmeir, drietal specifiek kunsten cultuurhistorische Peter Wächtler, Jimmie Durham, Donna beschouwingen die het nodige tegenwicht Kukama, Mián Mián, Honoré δ’O, Qiu Zhijie, bieden voor die monografische focus – de Anastasiya Yarovenko, Birdhead, Gleb Berg, individuele artistieke praktijk als het centrale Konstantin Zvezdochotov, Gabriel Lester, principe van het hedendaagse kunstland- Vaast Colson, Andrey Kuzkin, Isa Genzken, schap. In deze essays, die een breed gamma Vanessa Joan Müller, Anna Jermolaewa, aan onderwerpen bestrijken, schept Afterall Leon Kahane, Nástio Mosquito, Saâdane ruimte voor een reflexieve benadering van de Afif, Rana Hamadeh, Ilya Budraitskis, Taus hedendaagse beeldcultuur in het algemeen. Makhacheva, Eyal Weizman, Ines Weizman, Alevtina Kokhadze, Ackbar Abbas, Spring / Summer 2017 (#43) Simon Denny, Mariana Mazzucato, Yanis Contextuele essays: Varoufakis, Almagul Menlibayeva, Park Chan — Naisho Wave Manifesto (Secrecy Wave Kyong, Ulrike Guérot, Robert Menasse, Saskia Manifesto) (Terre Thaemlitz) Sassen, Pascal Gielen, Fedor Dubinnikov, — Themerson & Themerson (David Morris) Flaka Haliti, Babi Badalov, Maria Theresa — Anarchism, Education and Compromise: Alves, David Polzin, Evgeny Granilshchikov, Voices from Montevideo Jon Rafman, Michelangelo Pistoletto, Burak (Anne Szefer Karlsen) Arikan, u/n multitude, Maarten Vanden — Space/Time: Matter and Motion in Abeele, Otto Snoek, Els Dietvorst, Anatoly On Kawara (Nikos Papastergiadis) Osmolovsky, Maya van Leemput, Katja — Littoral Madness (Chris Kraus) Novitskova, Alexander Ugay, Yang Lu, Kunstenaars: Ricardo Brey, Anne-Mie van Kerckhoven — Ion Grigorescu (Ovidiu Tichindeleanu, Anders Kreuger) — 700 pp.; 20 × 14 cm; kleur illustraties, — Stuart Marshall (Ian White, softcover. Aimar Arriola, Alvin Lucier) — Engelstalig — ISBN 978-5-99062-557-0 — Holly Herndon (Travis Jeppesen, Lina Džuverovic — Cooperativa Cráter Invertido (Sol Henaro) Events, Werken, Tentoonstellingen: — Loyal Subjects of the Image: ‘Pictures of Sweden 1969’ (Kim West) 153 M HKA Jaarverslag 2017 14 Publicaties — — Events, — — — — Kunstenaars: — — — — essays: Contextuele (#44) 2017 Autumn/Winter of Museum The Culture’: as Struggle and Commodity Then: Now and (Jan-Erik Mathisen Ragnar Hans Sorokina) (Yuliya Khalfin Rustam (Paloma Alves Thereza Maria Juhl) Carsten (Stefan Arke Jonsson, Pia Mountain the Love Montaña/I la Amo Expósito Marcelo and Borja-Villel Manuel between A Conversation Now? Tsegmid) (Tsendpurev Galloping Horse Green the is Where Mongolia: Post-Soviet in Art Contemporary Early (Carola Grahn) World of the Edge the About Thinking World’ of the Edge and at the ‘Thinking Between Difference Delicate The Berríos) (María 1971-73 Solidarity, Burgin) (Victor Apparatus Stephansen) Therese Maria Lundström, Ezcurra) Polgovsky Mara Checa-Gismero, Cusicanqui) Rivera (Silvia

Werken,

Tentoonstellingen:

83-84-85-86-87. 79-80-81-82- de nummers verschenen 2017 In krijgen. kunt journal e-flux van de nummers van print een op je vraag waar de instellingen van een is M HKA Het king. voorzien kunnen zouden de publicatie van exemplaar een vergoeding, kleine een tegen niet dan al kunstinstellingen, andere en musea lende verschil waarbij print-op-vraag-systeem, een aan begin het in van al immers werkte e-flux worden. gedownload ook nummer elk kan 2010 van de zomer Sinds beschrijft. zelf het e-flux moment’, zoals dit van denkers en schrijvers kunstenaars, ‘de geëngageerde van meest bijdrages andere en essays met publicatie maandelijkse een uit, journal e-flux het bovendien e-flux geeft 2008 eind Sinds mensen. 50.000 zo’n zowat dagelijks projecten website en nieuwsbrieven, e-mail zijn met netwerk het York New bereikt 1999 in in Opgericht kunst. de hedendaagse binnen informatiekanalen digitale de bekendste van een is e-flux 14.2.2 E-FLUX – en dat systeem is sinds 2010 in wer - -

15 15 ARTtube 157 M HKA Jaarverslag 2017 15 ARTtube — het onderwijs. als doelgroepen specifieke de musea nieuwe samen contentprojecten onder waarin creëren, meer voor content aan actief vanuit de musea op werkt ARTtube het platform ARTtube, te verbinden. Naast de individuele elkaar en aan te maken toegankelijk de om behoefte op plek centrale een op het de verhalen musea internet van musea en vanuit tussen vanuit de samenwerking ontstaan is ARTtube om de content en festivals te breed mediapartners naar actief en zoekt toegankelijk vrij is rondom en collecties, tentoonstellingen en inspiratie deelnemendeDe musea, blijven gerepresenteerd bepalend de redactieraad, in (inter)nationale musea. tussen samenwerking van en faciliteren te en boren, hetom stimuleren aan nieuwe doelgroepen museale educatieve collectieve projectenvan afzonderlijke die musea helpen tot heeft doel het onder ondersteunen stichting De Rocks valt. en initiëren Art ook het project ARTtube naast ARTmatch opgericht waar stichting is juni In — — — creatie de –Het permanente van geheim Filliou Robert Flash –The Rave-beweging Energy — België uit The Gap kunst –Abstracte — M HKA in Lodgers — Show me Yours &I’ll Show (Vaast you Mine — Colson — 2016 de in volgende maakte video’s:M HKA worden gemaakt. mogelijk rond publieksbemiddeling en experimenten kennisuitwisseling netwerk een voor de ARTtube musea, is waarbinnen Daarnaast distribueren. gegaan. online oktober in door is in10 site De werd die gemaakt de kunstenaarspagina’s. via voor door uitgelichte de gastcuratoren selecties series, en verdieping ruimte met en videoplatform, meer opgezetzoek- als en filteringmogelijkheden Van Boijmans Museum Beuningen. houdt kantoor bij stichting De voor ARTtube. de inhoudelijke koers van Peter Verhelst’ uitgezonden. Verder James Marshall’. nog: ‘Kerry het M HKA. in 2012 in tentoonstelling de gelijknamige van vertoond werd die uitgebracht aanleiding naar Cultura op NPO ARTtube biedt en design, verdieping gericht op beeldende is kunst ARTtube werd nieuwe een Er website ook gewerkt aan met voor betere ARTtube, bestuur. door wordt onafhankelijk een aangestuurd stichting De Otobong Nkanga’ SITU: vertoond.‘IN Too Far, Akerman: Too‘Chantal Close’, –Textiel’ ‘Makers en beschikbaar’, oktober werden –kamers In Hotelbod. ‘El Eléctrico Claude de België: keuze van Blondeel’.‘Bazaar I’ll Show you Workstation Mine’, en Biekorfstraat’ ‘Panamarenko 1976-2013’, België’, uit ‘The Gap kunst ‘Show –Abstracte me Yours & met de o.a. M HKA-video’s &Performances Acties ‘Jan Fabre –Stigmata, met zuiderburen deonze en cultuurdocumentaires, mooiste kunst- themaweek een België! Cultura mei er op Een ode was In aan NPO aan Flash –The Rave-beweging’ ‘Energy de video septemberIn kwam het werd de kader boekenweek van in ‘We de maart video In Art: Live Too Far, Akerman: Too werd ‘Chantal de o.a. video februari Close’In / Heck)Kati

16 16 Cinema Zuid 161 M HKA Jaarverslag 2017 16 Cinema Zuid 16.1 *** ** * Jeder für Sich und Gott gegen Alle; Sich gegen für Gott Jeder und Herzog Werner Vieillirons Ne Nous Ensemble; Pas Pialat Maurice di***Il Federico Fellini; Casanova Ferico Fellini Jireš Jaromil of Wonders; Valerie Week her and VittorioPadre, Padrone; &Paolo Taviani Deliverance; Boorman John AVenezia; Visconti Luchino ***Morte Mogul);The KAsif Mughals/ of the Mughal-E-Azam Emperor (The Louis Coeur; au Malle Souffle Le Clyde; Penn and Bonnie Arthur Edipo Re; Pier Paolo Pasolini Elvira Widerberg Madigan; Bo Pompiers; Bal Miloš der ***Het Forman Point Blank; Boorman John Skolimowski Jerzy Départ; Le Accident; Losey Joseph ***Week-end; Jean-Luc Godard Samourai;Le Jean-Pierre Melville Mike Graduate; NicholsThe Chinoise;La Godard Jean-Luc Tati Jacques ***Playtime; GoldenReflections in a Eye;Huston John Polanski in neck; Roman my are teeth your Fearless KillersThe but Vampire me pardon –or František Vláčil Lazarová; Markéta Belle Jour; Luis de Buñuel In Cold Blood; Brooks Richard Antwerpen. Universiteit en Grote-Hogeschool de Karel de Kunsten-DKO, Schone Koninklijke de voor Academie i.s.m. afdeling de van video- filmkunst en op de filmgeschiedenis. krijgen wil vat wie voor instap de ideale dus is en klassiekers uit hoofdzaak in bestaat reeks Deze Jonas, Qui Aura 25 Ans en L’An en 25Ans Aura Qui Jonas, 2000; Alain Tanner Night; Cassavetes Opening John Bergman Ingmar Gefluister); en ***Viskningar (Kreten Rop Och Barocco; André Techine Zinnen); Oshima Nagisa Ai Corrida No (L’Empire der Rijk Sens/Het des Taxi Driver; Martin Scorsese Freiheit; der Faustrecht Fassbinder Rainer Werner CrÍa Cuervos; Carlos Saura les en introductie door Wouter Hessels, Wouter les introductie door en live in Zuid Cinema stillebegeleid pianisten films de vaste door RITCS Vesalius en College (VUB) Filmgeschiedenisdocent KASK-DKO, Hilde en Nash Motmans Jacques Zuid: Cinema van Andriessen, Ronn Februari Januari en donderdagen dinsdag Op FILMHISTORIES April Maart

— — VROEGE CINEMA –Stille met films live piano — — — — — ‘YOU AIN’T NOTHING HEARD YET’ KLANKFILM JAAR –90 Zvyagintsev Andrej Banishment; The MichaelCache; Haneke Elephant; Van Gus Sant Daldry Hours; Stephen The Pianist; PolanskiThe Roman Haine;La Mathieu Kassovitz MikeNaked; Leigh ***Dogville; Von Trier Lars TarkovskiOffret; Andrej Paris, Texas; Wim Wenders Circle;The Jafar Panahi ***Rosetta; Jean-Pierre Dardenne & Luc David Man; Lynch Elephant The Pièces d’Identité; Ngangura Mweze Yi Yi; Yang Edward ***Goodfellas; Martin Scorsese L’Heure d’été; Olivier Assayas A Bout de Souffle; Jean-Luc Godard Jean-Luc Souffle; de A Bout Fuller Street; Samuel South Pickup on M. de Hulot; Tati***Les Vacances Jacques Elia Waterfront; the On Kazan Siegel Don Snatchers; Invasion Body of the → RogelioEscuela Vagabundos; de A. Gonzalez Rossellini Zero; Roberto Anno ***Germania, Huston John Key Largo; Orfèvres; Clouzot des Quai Henri-Georges Palm Story; Sturges The Beach Preston Ford John ***Stagecoach; je lève; jour Le Carne Marcel You only live once; Fritz Lang Gold Diggers of 1933; Leroy Mervyn ***City Lights; Charles Chaplin Hotel; Goulding Grand Edmund Renoir Chienne;La Jean — — — — — — — — VROEGE CINEMA –Stille met films live piano Seventh Heaven; Borzage Frank Seventh Berlin, die Sinfonie Grossstadt; der BlaueDer Engel; Von Josef Sternberg Blackmail; Alfred Hitchcock Lubitsch Love Ernst Parade; The Melodie Welt; der Walter Ruttmann Singer; Jazz The Alan Crosland i.s.m. Studiën, Mexicaanse voor Centrum het Dr. Lezing door van Diaz Lopez Marina Shub Esfir Romanov-Dynastie val de De van Grigori Aleksandrov,Oktober; Room Sofa; en Abram Bed Sint-Petersburg; einde van Het Vsevolod Underworld; Von Josef Sternberg Ring;The Alfred Hitchcock F.W. humans; of two ***Sunrise –Asong Murnau Paille de Chapeau Un D’Italie; Clair René Walter Ruttmann Walter UA (Engelstalig) UA Instituto Madrid het Cervantes, M. EisensteinSergej Poedovkin September Juni Mei December November Oktober

16.2 REEKSEN BRITSE NOIR-TRILOGIE: CAROL REED Odd Man Out Op vrijdag en zondagen The Fallen Idol In haar reeksen op vrijdag en zondag belicht The Third Man Cinema Zuid het werk van een regisseur of andere filmpersonaliteit, een genre, stijl, of BOB DYLAN Pat Garrett and Billy the Kid; Sam Peckinpah de productie van een land, of haakt in op I’m Not There; Todd Haynes een actueel thema. Mei / Juni Januari / Februari 2 JAPANSE MEESTERS: ABBAS KIAROSTAMI (1940-2016) HIROKAZU KORE-EDA Where is the Friend’s House? Maborosi Close-up After Life Taste of Cherry Nobody Knows The Wind Will Carry Us Still Walking Ten Air Doll Like Someone in Love I Wish Certified Copy Like Father, Like Son Our Little Sister MICHAEL CIMINO (1939-2016) After The Storm The Deer Hunter MIKIO NARUSE The Year of the Dragon Repast Lightning GEORGES SIMENON Sound of the Mountain Les Inconnus dans La Maison; Henri Decoin Floating Clouds La Marie du Port; Marcel Carne L’Etoile du Nord; Pierre Granier-Deferre INGMAR BERGMANS ZOMERFILMS Les Fantômes du Chapelier; Claude Chabrol Zomerspel Monsieur Hire; Patrice Leconte Zomer met Monika Feux Rouges; Cedric Kahn Glimlach van een Zomernacht La Chambre Bleue; Mathieu Amalric EMMANUELLE RIVA Maart / April Hiroshima Mon Amour; Alain Resnais Amour; Michael Haneke DE KEUZE VAN DE CHOREOGRAFEN i.k.v. Dag van de Dans (29.04.2017) The Red Shoes; Michael Powell, Emeric Pressburger September / Oktober → Keuze van en ingeleid door choreografe Ann ANDRZEJ WAJDA Van de Broek Een Generatie Zorba The Greek; Michael Cacoyannis Kanał → Keuze van choreografe Grace Ellen Barkey As en Diamant Easter Parade; Charles Walters Alles is te koop → Keuze van en ingeleid door choreografe Liz De man van marmer Kinoshita Zonder verdoving Paris is Burning; Jenny Livingston De meisjes van Wilko → Keuze van choreograaf Alain Platel Danton West Side Story; Robert Wise, Jerome Robbins Afterimage → Keuze van choreografen Anne Teresa De Keersmaker en Jan Martens JACK NICHOLSON Hair; Miloš Forman Five Easy Pieces, Bob Rafelson Seven Chances + One Week; Buster Keaton The Last Detail; Hal Ashby → Keuze van choreograaf Wim Vandekeybus Chinatown; Roman Polanski Singin’ in the Rain; Stanley Donen, Gene Kelly Professione: Reporter/The Passenger; → Keuze van choreograaf Jan Fabre Michelangelo Antonioni All That Jazz; Bob Fosse One Flew over the Cuckoo’s Nest; Milos Forman → Keuze van en ingeleid door choreograaf Marc Prizzi’s Honor; John Huston Vanrunxt The Witches of Eastwick; George Miller As Good as it Gets; James L. Brooks DE ALIEN-QUADRILOGIE The Departed; Martin Scorsese Alien; Ridley Scott Aliens; James Cameron Alien3; David Fincher Alien: Resurrection; Jean-Pierre Jeunet 163 M HKA Jaarverslag 2017 16 Cinema Zuid Fool for Altman Love; Robert Right Stuff;The Philip Kaufman SHEPARD SAM reste; François qui Temps Le Ozon Heynemann Laurent vieilleLa la dans mer; marchait qui était Mariée noir;La en François Truffaut at Midnight;Chimes Welles Orson Mademoiselle; Tony Richardson Luis Buñuel Chambre; de d’une Journal Le Femme Demy BaieLa Anges; Jacques des ; Michelangelo Notte La Antonioni Jules Jim; et François Truffaut Cantabile; Brook Peter Moderato 1960; LiaisonsLes Vadim Roger Dangeureuses Louis Malle Amants; Les l’Echafaud; pour Ascenseur Louis Malle JEANNE MOREAU → U-Turn; Oliver Stone → Oury Jacob; Gerard Rabbi de Aventures Les → World; of the Herzog End at the Werner Encounters → Panchali;Pather Satyajit Ray favoriete hun film en auteurs Ter 81 gelegenheid de van BOEK &BEELD Ingeleid Vekeman Christophe door Ingeleid Vanderstraeten Margot door Ingeleid Broeck Charlotte Vanden door Ingeleid Manilal Arun Gandhi door /December November ste Boekenbeurs:

Ik Nieuwsgierig Ben (Geel); Vilgot Sjöman A Bullet Damiani General; for the Damiano → Exprmntl; Brecht Debackere Titicut Follies; Frederick Wiseman een Japans onlinemagazine. OnlinefilmfestivalSHIFT, door georganiseerd 18.01.2017Wo 2016 DOTMOV Walerian Borowczyk Kabal; Madame et Monsieur de Theatre Le SeifollahTake Home; Me Samadian + Kiarostami with Abbas 15 Seconds 76 and Minutes Inn; KingDragon Hu Don’t Back; D.A. Look Pennebaker avond film. prikkelende een weer altijd voor waarborg een is zich op label Het randje. behoorlijk een met films en curiositeiten cultklassiekers, films, experimentele en avant-garde animatiefilms, spraakmakende met programma eigenzinnig Een woensdagen Op 16.3 Planet of the Apes; FranklinPlanet of the J. Schaffner → Dumoulein vijver;Jeroen + De Roover Steve De cinema; Flemish horror in-deth An look Scares: at Forgotten of Love; Swedish Theory ErikThe Gardini Fisher Terence Mummy; The → Berger John in Quincy: Seasons Portraits Four The of GirlThe Laudenbach Sebastien Hands; Without Twin Peaks: Fire Walk With Me → I’m Your Raoul Not Peck Negro; Titicut Follies; Frederick Wiseman Westworld; Michael Crichton Kill; to Branded Suzuki Seijun Dries; Reiner Holzemer i.s.m. Sint Antwerpen Lucas visuelerond filmavond een communicatie 29.03.2016 #13 UPLOAD DOWNTOWN Station;Seoul Yeon Sang-Ho Portrait of Jason; Shirley Clarke BillRevengeance; Plympton, Jim Lujan Event; LoznitsaThe Sergej Ingeleid filmmaker de door Q&A met de regisseurs de met Q&A Ingeleid Phillip door Bossche, den Van Ingeleid Groof, Matthias De door postdoctoral Directeur Mu.ZEE,Directeur Oostende in UA Filmstudies de onderzoeker aan Maart Februari Januari OFF-STREAM Juni Mei April

documentaires,

bijzondere

September 16.4 P/RE-RUN

Railway Sleepers; Sompot Chidgasornpongse Elke vrijdag, zaterdag en zondag Whose Peace Will It Be?; Luc Pien Het vertrouwde Re-run-format heet → Q&A met Luc Pien tegenwoordig P/Re-run. Meer en meer voelt Ogen Open; Hans Aarsman, Rick De Leeuw, Cinema Zuid de laatste jaren de noodzaak Patrice Toye niet alleen films die reeds in de zalen → Productie van Claire Beke, Communicatie in Cultuur met steun van DeBuren kwamen een herkansing te geven, maar ook Monterey Pop; D.A. Pennebaker minder bekende of niet uitgegeven films in de reeks op te nemen, geen ‘re-runs’ dus Oktober maar ‘pre-runs’. We merken meer en meer dat heel wat films die amper vertoond worden in Ascent; Fiona Tan het reguliere circuit, nieuwe langspelers die Chronique d’un été; Jean Rouch, Edgar Morin enkel af en toe te zien zijn op een festival of 24 Frames; Abbas Kiarostami op een speciale gelegenheid, nadien een stille The Sorcerers; Michael Reeves dood sterven. Wij vinden al langer dat deze filmschatten meer aandacht en een groter November publiek verdienen en dus daar willen wij jullie graag van laten meegenieten! Des Morts; Jean-Pol Ferbus, Dominique Garny, In dezelfde geest wordt er ook maandelijks Thierry Zeno i.s.m. KASKcinema, Cinema ZED, kunsten- Displaced; Volkan Üce → Ingeleid door Volkan Üce centrum BUDA, Roxy in Koersel en media- Antidotes: 3 kortfilms uit Colombia partner Knack Focus onder de naam ‘Please → Ingeleid door Luisa Ungar, Colombiaanse Artist Release Me’ een film vertoont die in België in Residence bij Air Antwerp geen distributie vond of geen nationale De Geschiedenis van het Varken (in ons); bioscoop release kreeg, maar die wij jullie Jan Vromman absoluut niet willen onthouden. → Ingeleid door Jan Vromman Upload Downtown #14 Januari / Februari i.s.m. Sint Lucas Antwerpen Hedi; Mohamed Ben Attia December La Fille Inconnue; Jean-Pierre & Luc Dardenne Desde Allá; Lorenzo Vigas School Life; Neasa Ni Chianain, David Rane → exclusieve vertoning voor Antwerpen Instant Dreams; Willem Baptist La Mort de Louis XIV; Albert Serra Certain Women; Kelly Reichardt → exclusieve vertoning voor Antwerpen Donkeyote; Chico Pereira The Salesman; Asghar Farhadi Hell or High Water; David Mackenzie Everybody Wants Some!!; Richard Linklater Alba; Ana Cristina Barragán → exclusieve vertoning voor Antwerpen

Maart / April

Réparer les Vivants; Katell Quillévéré Personal Shopper; Olivier Assayas Paterson; Jim Jarmusch American Honey; Andrea Arnold Bacalaureat; Cristian Mungiu The Handmaiden; Chan-Wook Park La Danseuse; Stéphanie Di Giusto → i.k.v. Dag van de Dans (29.04.2017) Under Electric Clouds; Aleksey German Don’t Call Me Son; Anna Muylaert

Mei / Juni

Lady Macbeth; William Oldroyd Manchester By the Sea; Kenneth Lonergan The Happiest Day in the Life of Olli Mäki; Juho Kuosmanen The Other Side of Hope; Aki Kaurismäki Moonlight; Barry Jenkins Sieranevada; Cristi Puiu 20th Century Women; Mike Mills After the Storm; Hirokazu Kore-Eda PoesÍa Sin Fin; Alejandro Jodorowsky 165 M HKA Jaarverslag 2017 16 Cinema Zuid

The Fits;The Holmer Rose Anna Liza, Fox-Fairy; The Károly Ujj Mészáros L’Amant Double; François Ozon Ira; La Para Tarde Arévalo Raúl Malick Terrence Song; to Song Una; Benedict Andrews Porto; Klinger Gabe Hills; and Mountains the Beyond Kolirin Eran Ivo Guerra; Da Ferreira Cartas The Wait;The Piero Messina Levelling;The Dickson Leach Hope Loveless; Zvyagintsev Andrey Left; Who Diaz Lav Woman The Day willThe W. Jesper Nielsen Come; Mandalay; to Road MidiThe Z LoznitsaA Gentle Sergei Creature; Lelio Fantastica; Sebastián Mujer Una → Blue Silence; Bülent Öztürk Q&A met regisseur Bülent regisseur Özturk met Q&A /December November /Oktober September Mayerling; Anatole Litvak Face;Angel Preminger Otto You Only Live Twince; Lewis Gilbert ’73;Winchester Mann Anthony Ophüls Max Woman; Unknown an from Letter BigThe Steal; Siegel Don Jewison Night; of the Heat Norma In the Lubitsch Ernst Corner; the around Shop The Rebecca; Alfred Hitchcock Tourneur Past; Jacques of the Out Martin Ritt Hombre; Rides Marshall Again;Destry George Minerva. Radio met samenwerking In augustus. en juli juni, in matinees geen zijn Er tot december. september van tot en mei januari van lopen matinees De zien. (nog) scherm beslist opze groot keer een U wil gaven. zichzelf van beste het weleer van de sterren waarin en waren populair ooit die Films is. zien te zelden maar nog zelf cinema de in wordt en gemaakt meer niet eigenlijk die zoals cinema bieden zij begrip; een jaren al zijn op donderdag Zuid Cinema van Matinees De 16.5 Bad Day at BlackBad Sturges Rock; John To Sir With Clavell Love; James CercleLe Jean-Pierre Rouge; Melville Ones; StanleyKramer Defiant The Oury Corniaud;Le Gerard Orient Express; Sidney the Lumet on Murder Bride;Father of the Minnelli Vincente Wise Robert Against Tomorrow; Odds All in aNight’s Anthony Work; Joseph Way L.No Out; Joseph Mankiewicz Adam’s Rib; Cukor George Carne Marcel Brumes; des Quai Le Rio Hawks Bravo; Howard Preminger Jones; Otto Carmen Fury; Fritz Lang River the Kwai; Bridge on The David Lean We’ll again; Philip meet Brandon Liberty Shot Who Valance; Man Ford The John Who’sGuess To Coming Dinner?; Stanley Kramer Trapeze; Reed Carol Window; AlfredRear Hitchcock Ophuls Max de…; Madame Charles Hunter; Laughton Night of The The Face;Funny Stanley Donen Koster Harvey; Henry eFantasia; Luigi Comencini Amore Pane, Maart Februari Januari MATINEES December November Oktober September Mei April

16.6 ZAZIE OP ZONDAG 16.7 EXTRA@CZ

Kinderfilms op zondag, één maal per maand Evenementen, filmvertoningen te gast, van september tot april kleine festivalletjes… Naast onze wekelijkse vaste programmatie biedt Cinema Zuid Januari nog tal van ander boeiend kijkplezier i.s.m. verschillende partners zoals Cinematek, Mama Moe en de Kraai; Igor Veyshtagin Photogénie, Centrum voor Beeldexpressie, Julius in Winterland; Jacob Ley Vlaamse Opera, Modemuseum, de Singel, Behoud de Begeerte, deBuren… Februari OPERA, BALLET EN FILM Beestenboel → kortfilms; verschillende regisseurs Mijn Naam is Courgette; Claude Barras Opera en Film is een programma in samenwerking met de Opera Vlaanderen. De geselecteerde films hebben een thematisch Maart of visueel verband met producties van de Opera Vlaanderen. Belgische Kortfilms van verschillende regisseurs Siv gaat logeren; Lena Hanno Clyne en Catti Edfeldt 18.02.2017 Il Divo; Paolo Sorrentino → naar aanleiding van de productie van Simon April Boccanegra Van Giuseppe Verdi bij Opera Vlaanderen. Desmond en het Moerasmonster; Magnus Carlsson 06.05.2017 The Jungle Book; Wolfgang Reitherman All Quiet On The Western Front; Lewis Milestone → naar aanleiding van de productie van September Infinite Now van Chaya Czernown bij de Opera Vlaanderen. Tootletubs & Jyro; Mariko Härkönen, Ismo Virtanen 07.10.2 017 Solan & Ludwig: De Grote Kaasrace; Winter’s Bone; Debra Granik Rasmus A. Sivertsen → Deze film inspireerde operaregisseur David Bösch voor zijn regie van Das Wunder der Oktober Heliane van Erich Wolfgang Korngold bij Opera Vlaanderen. Rintje; Ben Tesseur, Steven De Beul 14.10.2017 Draken & Deuntjes; verschillende regisseurs Orfeu Negro; Marcel Camus → naar aanleiding van het Ballet Orfeo November bij Ballet Vlaanderen. 16.12.2017 Isra en het Magische Boek; R. Kan Albay Chimes at Midnight; Orson Welles Cloudboy; Meikeminne Clinckspoor → naar aanleiding van de productie van Falstaff Kinderkunstendag (19.11.2017) van Giuseppe Verdi bij Opera Vlaanderen.

December CAMEO

Woezel en Pip: op zoek naar de sloddervos; Cinema Zuid en Oogst Magazine sloegen de handen Patrick Raats in elkaar voor een nieuw evenement: CAMEO, Uilenbal; Simone Van Dusseldorp een reeks avonden waarop drie spraakmakende kunstenaars, auteurs of filmmakers hun favoriete film aan het publiek voorstellen. Presentatrice Katharina Smets praat de avond vakkundig aan elkaar en het publiek kiest achteraf zelf welke van de drie films er geprojecteerd wordt.

CAMEO #1: 03.03.2017 met Herman Selleslags, Rinus Van de Velde en Fien Troch CAMEO #2: 02.06.2017 met Bart Hollanders, Anne-Mie Van Kerckhoven en Wim Helsen CAMEO #3: 15.09.2017 met Maarten Inghels, Annelies Verbeke en Marc Didden CAMEO #4: 08.12.2017 Met Jonas Govaerts, schrijver Joost De Vries en mediafenomeen Murielle Victorine Scherre 167 M HKA Jaarverslag 2017 16 Cinema Zuid i.s.m. Escautville en Contour 017 3.2 07.0 TALKS ARTIST BIENNALE CONTOUR AFTERIMAGE: i.s.m. Erfdeel Ons en KMSKA DeBuren, toelichting met Sjarel Ex. door Documentaire 09.09.2017 Dolz Herman Sonia BOIJMANS; CONDUCTING editie vijfde de dit van Kortfilmfestival. Beeldexpressie voor organiseerde Centrum Het 11.03.2017 PUBLIC CINÉ Von Trotta Margarethe Von Hildegard Bingen;Vision. der Leben dem Aus 26.02.2017 AMUZ verhalen.bijzondere en Duits acteertalent settings met herkenbare en Belgische gezichten bekende gen. Ze combineren beide landen op verrassende manieren samenbren films die stonden Duitsland. programma het Op België tussen cultureel het en van akkoord 60 de Dit forum seizoen het vierde Duitse cultuur in rond Antwerpen. events forum dasKULTUR organiseert en Al sinds 2012 promoot 24.01.2017 Becker Wolfgang Kaminski; und Ich DASKULTURFORUM: filmrecensent. Focus Knack gerenommeerde een voorzien door en uitleg tekst Elke van vakkundig filmwerd serveren. te scherm grote (opnieuw) Focus absolute Top de Knack het van 3 op in elkaar om handen de Focus Knack sloegen met we in Re-Run sectie. de Daarom Zuid programmeerde oplevert blauwdruk Cinema wat een van steeds toplijstgedistilleerd een december diequasi in gewoonte jaarlijksgoede naar wordt weken 52 week. de Uit films dievan nieuw uitgebrachte de Focus Knack of fileert fêteert Elke woensdag 08.01.2017 OF 2016 BEST THE FILMDAG: FOCUS KNACK Luis Buñuel Luis Elángel, van + vertoning exterminador; i.s.m. Studiën Mexciaanse voor Centrum 19.04.2017 LEZING DR. DOOR MARINA DIAZ LOPEZ getoond. hand hun van werken korte twee werden makers de met gesprek Aansluitend het op non-fictie. en documentaire met Pallavi en Tibet als thema centraal Paul speelt heeft Ritu Tenzing van Sarin en werk Sonam Het locaties in presenteerden. Mechelen filmischover werk verschillende recent nieuw en uit die 11 maart vanaf 20 kunstenaars dan meer Escautville nodigde Medium’ as enkele de van Biënnale‘Contour 8Polyphonic Worlds: Justice met in van, en samenwerking In context de

ste verjaardag

- - Seiffarth onderzoekt de geschiedenis van deze geschiedenis deze de van Seiffarth onderzoekt behulp geluid van ruimte. gegeven in een is creatie artistiek de genre van het met werk Eigen aan elektronische performances. en muziek multimediale van grens de op bevindt kunst, gelden die als zich kunstvorm nieuwe vaak een zich afgelopen heeft laten decennia art Sound art’. of contemporary experience aesthetic in the of Sound Perseus: Phenomenology Wilfried Bossier, shield the as ‘Sound of van in PhD-onderzoek lezing het Deze kadert (vzw in ArtInSound en oprichting) M HKA het (ViDi,center Universiteit Antwerpen), i.s.m. Visual het Digital and Cultures research 22.11.2017 LEZING SEIFFARTH CARSTEN DOOR (BERLIJN) *Shoulder Arms; Charles Chaplin Charles Immigrant; Chaplin*The Kid At Venice; Races Lehrman Auto Henry uit Chaplins oeuvre: drievan hoogtepunten Charlie van Eeuw ‘De Chaplin’ hand de aan voor boek stelt De Ridder zijn Matthijs 10.05.2017 FILMPROGRAMMA + BOEKVOORSTELLING DE EEUW VAN CHARLIE CHAPLIN film. omtrent vol feedbackmomenten en Dag lezingen, workshops mediakunstenaars en fotografen cineasten, alle voor niet-professionele steunpunt Vlaams het i.s.m. Beeldexpressie, voor Centrum 29.04.2017 ‘17 TAKE hedendaagse kunstsector. hedendaagse art’-installaties ‘sound tentoonstellen van in de het omtrent behandeld vragen 90.jaren Er worden snelle zijn en ontwikkelingkunstvorm de sinds

16.8 DE ZOMER VAN MUSEUMNACHT CINEMA ZUID ZATERDAG 05.08.2017 Juli-Augustus Die Reine Notwendigkeit; David Claerbout Rondleiding: Achter de schermen van de bioscoop CLAUDIA CARDINALE ZOMER FILM COLLEGE 2017 OP WOENSDAGEN VAN ZONDAG 9 TOT ZATERDAG 15.07.2017 La Ragazza con la Valigia; Valerio Zurlini 7 dagen lang pakt het Zomerfilmcollege uit met een Otto e Mezzo (8 1/2); Federico Fellini 15-tal lezingen en een 20-tal films rond het œuvre Il Gattopardo; Luchino Visconti van de invloedrijke cineast Abbas Kiarostami en La Ragazza di Bube; Luigi Comencini de Amerikaanse filmkomedies van onder meer Hawks, Vaghe Stelle Dell’Orsa; Luchino Visconti Lubitsch, Sturges en Cukor uit de jaren ’30 Once Upon A Time In The West; Sergio Leone e n ’40. Fitzcarraldo; Werner Herzog Mayrig; Henri Verneuil Gastsprekers: Mehrnaz Saeed-Vafa; Columbia College Chicago, STEPHEN KING filmmaker Tom Paulus; Universiteit Antwerpen OP ZATERDAGEN Ruben Demasure; Universiteit Antwerpen Carrie; Brian De Palma Elias Grootaers; School of Arts Gent, filmmaker The Shining; Stanley Kubrick Adrian Martin, auteur The Dead Zone; David Cronenberg Stand By Me; Rob Reiner Kiarostami in Context Misery; Rob Reiner The Shawshank Redemtion; Frank Darabont The House Black; Forugh Farrokhzad Brick and Mirror; Ebrahin Golestan JAZZ@THEMOVIES Downpour; Bahram Beyzaï

OP DONDERDAGEN ABBAS KIAROSTAMI : TRUTH IN CINEMA The Fabulous Dorseys; Alfred E. Green The Girls in The Band; Judy Chaikin The White Balloon; Jafar Panahi Feel Like Going Home; Martin Scorsese Taste of Cherry; Abbas Kiarostami Big Ben: Ben Webster in Europe; Johan Van der Keuken + Robert Altman’s jazz ’34: Remebrances of CLASSICAL HOLLYWOOD COMEDY: Kansas City Swing; Robert Altman GAME SPACE AND PLAY TIME Ella Fitzgerald: Something to Live For; Charlotte Zwerin Duck Soup; Leo McCarey The Party; Blake Edwards SOUND/TRACK/ The Miracle of Morgan’s Creek; Preston Sturges Raising Arizona; Joel Coen OP VRIJDAGEN Ball of Fire; Howard Hawks Danny Says; Brendan Toller Clueless; Amy Heckerling Raving Iran; Sue Meures Jerry & Me; Mehrnaz Saeed-Vafa They Will Have To Kill Us First; Johanna Schwartz Abbas Kiarostami: Truth in Cinema La Chana; Lucija Stojevic New Voices In An Old Flower; Quino Piñero Janis: Little Girl Blue; Amy Berg Cassette: A Documentary Mixtape; Zack Tayler & Georg Petzold

ELVIS PRESLEY-DAG

ZATERDAG 26.08.2017 Jailhouse Rock; Richard Thorpe Viva Las Vegas!; George Sidney Flaming Star; Don Siegel 169 M HKA Jaarverslag 2017 16 Cinema Zuid 16.9 Workshop ‘Word Filmarcheoloog!’ ‘Word Workshop Duur: 1 uur (1 bioscoop’ de van Rondleiding schermen ‘Achter de Onderwijs Voor het Lager Django –Etienne Comar Django les vivants –KatellRéparer Quillévéré Gélin –Hugo commence tout Demain billes de sac Un –Christian Duguay –EmilieJamais contente Deleuze Barras –Claude vieMa courgette de FILMFOCUS FRANSE VIA LESSEN IN DONKER HET M-Eine einen Mörder sucht Stadt General The Hunter Night of the Rain the in Singing Coups 400 Les Velvet Blue FILMKLASSIEKERS Duur: 1 uur (1 DE BIOSCOOP’ RONDLEIDING ‘ACHTER VAN DE SCHERMEN Onderwijs enHoger Voor het Secundair nabespreking introductiefilm, films, educatieve lesmappen, aanbod in donker: Lessen het Samenwerking Kinderfilms ‘A carte’ la Duur: 2,5 uur (1 Filmarcheoloog!’ Foto- en ‘Word Workshop Duur: 2 uur (1 e e e e t.e.m. 4 t.e.m. 3 t.e.m. 6 t.e.m. 6 t.e.m. ZUID VAN CINEMA AANBOD HET e e e e leerjaar) leerjaar) leerjaar) middelbaar)

FILMEDUCATIEF

lesmappen Mooov,: films,educatieve aanbod Samenwerking nabespreking films, educatieveintroductiefilm, lesmappen, aanbod in donker: Lessen het Samenwerking Gent. Hogeschool de van en Gent Universiteit de Duits van Belgien Vakgroep de en in als Deutsch von Fremdsprache Förderung Stiftung de zur Deutschlehrerverband, und Belgischer Botschaft, de Germanisten- Deutsche f.v.)(De Babelsbergweek de met in samenwerking initiatief Duits dend docenten en leraars van Duitse Film de van Week De is netoverschrij een Trotta von –Margarethe Arendt Hannah Victoria schipper –Sebastian Er ist –David da wieder Wnendt Aude –Maren Toni Erdmann Tschick –Fatih Akin Berrached Zohra –Anne Wochen 24 FILMS DUITSE Emilie regisseur met Deleuze.nagesprek integrale van vertoning de op je getrakteerd werd schooljaar nieuwe het voor programma het uiteenzettingde van voorgesteld. Na werden Frans leerkrachten de 13/09, films,6 Franse aan dieop woensdagmiddag uit ‘Lessen in Donker’. bestaat het aanbod Het van in aanbod het vorig opgenomen schooljaar Film’ Franse ‘Focus filmaanbod Het werd 13NASCHOLINGSNAMIDDAG SEPTEMBER 2017 Jamais Contente Jamais een een en - 16.10 BEMIDDELINGS- EN COMMUNICATIE COMMUNICATIE- DRUKWERK INSTRUMENTEN — tweemaandelijkse programmabrochure: informeren filmgeïnteresseerd publiek, via direct BEMIDDELING mailing en via aanvullende vrijwilligerstoeren — tweemaandelijkse programmafolder: informeren INDIVIDUELE BEZOEKERS filmgeïnteresseerd publiek, spreiding via — magneetborden (filmprogramma, foto’s, WEEKUP, via direct mailing persartikels). — seizoensbrochure voor Matinees: informeren — inhoudelijke contextualisering: website, specifiek publiek (senioren) en filmpubliek, nieuwsbrieven, inleidingen, debat, spreiding via aparte distributielijst gericht interviews (Q&A) en lezingen. op senioren, per post en via vrijwilligerstoer — seizoensbrochure voor Zazie: informeren GROEPEN specifiek publiek (gezinnen en kinderen), — gezinnen: aangepaste filmprogrammering op spreiding via scholen en via aparte distribu- maat van het gezin met educatieve omkade- tielijst door vrijwilligerstoer en jobstudenten ring (inleidingen) en uitgekiend onthaal — flyers en affiches voor evenementen via vrijwil- (verjaardagsfeestjes) ligersroutes, via aparte distributielijst of — scholen: rondleiding achter de schermen, via externe partner workshop filmarcheologie, Focus Franse film) — educatief aanbod digitaal (mailing, en de Duitse Film, lesmappen, filmbegeleiders, nieuwsbrief) gebracht naar secundair en basis inleidingen en filmadvies.-kunstonderwijs: onderwijs en naar kunst –en avondonderwijs aangepast filmaanbod met gespecialiseerde in de provincie Antwerpen, informeren lesmappen en inleidingen leerkrachten en (kunst)studenten — filmhistories op dinsdag- en donderdagavond legt een traject af doorheen meer dan 100 DIGITAAL jaar filmgeschiedenis, i.s.m. de afdeling — website Cinema Zuid Video&Filmkunst van KASK Antwerpen, de — tweewekelijkse algemene e-nieuwsbrief Karel de Grote-Hogeschool en Universiteit — facebook (+ occasioneel adds) Antwerpen Filmstudies en Theater-, Film- en — instagram Literatuurwetenschappen (TFL).Deze worden — twitter voorafgegaan door lessen gegeven door — youtube kanaal o.a. Wouter Hessels — deezer profiel voor soundtracks — Upload Downtown, tweemaal per schooljaar een — e-flash: emailadressen groeperen en specifieke anderhalf uur durende montage van kortfilms publieken informeren (pers, studenten, en filmfragmenten met kunstzinnige inslag senioren, Zazie, Matinees,…) (wars van wat hip of hot is, cult-klassiekers, — zazie-nieuwsbrief confronterende interviews, grensverleggende — educatieve nieuwsbrief animatie en postmodern Youtube geweld) — digitaal ter beschikking stellen van de i.s.m. Sint-Lucas Antwerpen, de Karel de brochures: downloadbaar op de homepagina van Grote-Hogeschool de website. — opleiden en coaching van filminleiders — digitaal ter beschikking stellen van — matinees: filmklassiekers met inleiding /live persartikels via facebook piano op donderdagnamiddag voor senioren- — delen van pers op social media verenigingen, cursistengroepen, actieve 60plussers MEDIA — Zomerfilmcollege i.s.m. Cinematek en Vlaamse — kalender (Week Up) Dienst voor Filmcultuur: jaarlijks een — radiospots (Radio Minerva (matinee), 20-tal lezingen door binnen- en buitenlandse Klara (oa. 5 jaar CZ)) sprekers en een 35-tal films uit de collectie — persberichten, ticketacties, van Cinematek voor studenten, docenten, o.a. Uit in Vlaanderen individuele bezoekers en cursistengroepen — aanwezigheid in culturele agenda’s en relevante nieuwsbrieven — deal met Knack Focus rond Please Release Me 171 M HKA Jaarverslag 2017 16 Cinema Zuid 16.11 — — — —

educatieve partners: Lessen in Donker, Lessen het educatieve partners: (Museumnacht) publieksacties brede filmsector: 20 Club, Jazz culturele Antwerpse partners: Dag van de Dans, Knack Focus Dans, Knack de van Dag Erfdeel, Ons KMSKA, Elvis Presley Society, AIR Beuningen, Van Antwerpen, Boymans Oogst, DeSingel, Amateurcineasten, Vereniging van (Opera+), Opera Vlaamse Kinderkunstendag, Europalia, Movies FoMu, Jekino Making Beeldexpressie, voor (IDFA), deBuren Centrum Convention (Hellraiser),Antwerp M HKA, Cultoer, Osterreichisches kulturforum, Gent, Universiteit Hogeschool de van en Gent de Duits van Vakgroep Deutschlehrerverband, Brüssel, und Belgischer de Germanisten- Goethe-Institut het Kortrijk, KULeuven-Campus Instituut, Kulturforum, Cinemagie, Das Goethe vzw., Gemeenschap Frans, Vlaamse Leraren Filmcultuur,Dienst voor Belgische Vereniging Artesis, Vlaamse Antwerpen, Cinematek, Literatuurwetenschappen (TFL), Sint-Lucas Filmstudies Theater-, en Antwerpen Film- en Grote-Hogeschool, de Karel Universiteit de Video&Filmkunst Antwerpen, KASK van Jekino, J.E.F., Filemon, Movies, Making O ‘brother, KFD Contactfilm, Filmditributie Visualantics, Film, J.E.F., September (Offstream), in Remain Light, Victory Films, Zéro, O’Brother,Numéro Festival Offscreen Lumière, Jekino (Zazie),Oberhausen, Kortfilmfestival Internationaal Imagine, vzw.Fonk (Zazie, Offstream), Filemon (Zazie), Ciné Publique, Filemon, E-one entertainment, Minuit, du Anima, Autour BAM, Cinéart, idea, ABC-distriubutie, of an Dimension A-film, SAMENWERKINGEN th Century Fox, Another Fox, Another Century

De film van Lav Diaz, The Woman who Left kreeg ook ook kreeg Left who LavDiaz, film Woman De van The in Quincy, Ik Nieuwsgierig Ben (geel), Mummy). The to kill, films Negro, Branded (Orfeu Seasons The publicaties o.a. rond zomerfilmcollege, het losse veel met genegen ons was Standaard De Ook uiteraard gepubliceerd. Elsken,der filmwerd overEd een van hierrond ook rond Knack met samengewerkt in. er op werd Ook pikte hier meermaals Antwerpen van Gazet de ook in maar Knack, bod aan ook die en kwamen Dans de van Dag de van aanschijns het in dansfilms reeks een we deden ook museumnacht, de speelden tijdens H. David film de Kore-eda, Claerbout diewe Chaplin’, cineast Japanse de rond reeks onze lege, Charlie van boekvoorstelling eeuw ‘De van filmzomercol in Het Knack: bod aan kwamen Verder artikel 2 bladzijden lang gewijd. een werd Mitchum Robert over matinee–reeks de uitgebreid artikel een aan Ook geschreven. werd Me-film lease diemaand, o.a. van over Jodorowsky filmre nieuwe Please de van aan column een maand geven Focus, elke zij Knack met samenwerking een voorstellingen de Voor Please Release is van Me er o.a. sound/track/reeks. onze van ook Zuid Cinema getipt van reeksen en Orfeu Negro, Les Girl The Amants, Without Hands… ( lingen verschillende voorstel worden Focus In Knack zowel digitaal pers. als in gedrukte de persaandacht ruime CZ weer dit kreeg Ook jaar 16.12 Antwerpenaar. Nieuwe de Antwerpen, van Gazet Weekup, Morgen, De pers: Standaard, De geschreven/gedrukte de duiktop de filmagenda’sin van filmaanbod Ons Bulletin, Up, Week Uit Metro. in Vlaanderen, Cinebel, van websites Cinenews, Soir, Le The de op te vinden is elkemaand filmprogramma Het in GvA. de aandacht journalistieke zondag op Zazie ook kreeg Verder Helsen.Wim filmkeuze van de op focuste Antwerpen van Gazet de vermeld Ook werd. ’t en Pallieterke GvA, inde Zondag ook de wat evenals in boekenbeurs, de met samenwerking onze en museumnacht vermelding de een van kwam in Morgen, Ook de Standaard. de en in Knack Focus en Morgen De naar weg zijn vond Oogst met samen georganiseerd werd dat evenement het Cameo, in Standaard. ook De en aanbevolen In film Feelingapril Dries Noten in Van onze werd 2017. voor reeks Claus Hugo onze tipte Nieuws reeds Laatste Het Standaard. de en in Knack ook de maar Antwerpen, in Van lokale zoals Gazet de kranten aandacht als veel Elvis onze kregen dag Samenwerkingen Release films. Me 1/4 of halve een elke pagina Filmmagie geeft Ook maand vermeld. programma ons werd alsook ivm museumnacht de Claudia Cardinale, waaronder zomerprogramma ons aan veel gaf aandacht Antwerpen van Gazet Claudia zomer, deze de Cardinale ook reeks onze aan besteed aandacht er werd In Humo in zeker Standaard. en De persmedia enorme de redactionele aandacht aan de Please de aan redactionele aandacht Ascent, Jazzsinger, The Instant Dreams, PERSAANDACHT

- ) - -

17 17 Externe Waardering 175 M HKA Jaarverslag 2017 17 Externe Waardering 17.1 Baere De Bart …(selectie) lezing, opening, workshop, rondetafelgesprek, seminarie, colloquium, symposium, bijeenkomst, opeen panellid of spreker, moderator als Optreden Immaculata, MeetMe, 26.10: Studiedag Gent Packed, Trackx, Ontmoetingsdag 22.06: Weekend Art Antwerp Conversations, Urgent 21.05: Vree De Jan Antwerpen M HKA, Collegagroep, CAHF 26.10: stuurgroepvergadering Participatie Digitale stuurgroepvergadering 24.10: Bemiddeling Digitale stuurgroepvergadering 18.07: Bert Evi Art, of Contemporary Museum Garage V-A-C, debat 11.12: Warande/Kuub, De Turnhout C.C. in Denken Actueel de vereniging voor M HKA van toekomst De kunst? hedendaagse 27.11: voordracht toekomstprogramma en M HKA het van ting over de herinrich uiteenzetting programma, ICAMT- aan deelnemers ontvangst 16.09: Gemeenschap de Vlaamse van Feest het van kader het in Brasschaat zijn niet of zijn, wereld de voordracht 04.07: Brussel preconferentie, DDT 15.06: BOZAR Dietvorst, Els kunstenaar aan 2017 Prize Art Evens op uitreiking spreker 29.05: (mei) Kunstenpunt door georganiseerd bezoekersprogramma en oriëntatiereis van kader het in Armenië, en Iran uit kunst beeldende hedendaagse curatoren Ontvangst Londen Afterall, i.s.m. Gallery Whitechapel Gent), Kunst Actuele voor Museum (1994, Stedelijk things’ many show is the show and the is ‘This over project het Esche Charles met gesprek in Baere De Bart 16.03: Zuid Cinema auditorium Sekula Allan After Art Contemporary Images: conferentie spreker 02 —04.03: (maart) Vienna at MuMOK, Society Koller Július by the arranged symposium in Fillou Robert artist French and Koller Július artist Slovak between relation on the Lecture (februari) Barcelona Tapies at the Foundation, Foundation Nefkens Han by the arranged series ‘Pulse’ the in Gaisumov Aslan artist Chechen with conversation forModerator public Kreuger Anders Göteborg Conference, Biennial PARSE Venkov): (samen 21.10: spreker Dimitri met Movement Rave The SALT. spreker, 09.10: Image’ Disassembled ‘The 02.02: moderator, Nav Haq Edegem

Moskou EN DE INSTELLING AAN VRAGEN How to Gather to How

MEDEWERKERS Waarom zijn er musea van van musea er zijn Waarom Alan Sekula Sekula Alan Vlaanderen zal open in in open zal Vlaanderen , FARO, Brussel , FARO, Brussel Energy Flash – Flash Energy de gemeente voor panel conference door georganiseerd

Collegagroep Collegagroep Collegagroep Collegagroep Dissembled Dissembled

, - Barokjaar, van kader in verenigingen rele de sociocultu met netwerkmoment 20.04: VanPiet Hecke M HKA-gidsenteam het voor VTS training interne 30.08: Antwerpen Festival, op Zuiderburen 17.09: vertegenwoordiger Vannieuwenhuyse Kaat (november) Helsinki at Kohta, Kukama Donna artist African South and Laakkonen Matias Pekka Juha artist Finnish by exhibition for joint speech Opening (november) Baku Art, Contemporary of Centre Academy, YARAT YARAT at the monumentality on contemporary Lecture (oktober) Antwerp Singel, at De antwerp Arts of Academy Fine Royal of the Rector Pas, Johan with discussion Public (oktober) Hamburg at Kunstraum, Filliou Robert artist on French Lecture (september) konsthall at Lunds World’ Up of the Opening The Gill: ‘Simryn exhibition for the speech Opening of Toronto, Toronto University (mei)the beteen collaboration in arranged for symposium Republics Finno-Ugrian Russia’s in on ethno-futurism Lecture (mei) Brussels Beursschouwburg, at the by Kunstenfestival arranged Bruguera Tania artist by Cuban talk forModerator public de Senaat in Kunst de commissie van Expert CAHF Bestuurder (2017 —2019) CIMAM Bestuurder Baere De Bart of beoordelingscommissie commissie- advies- bestuursraad, een in Mandaat (november) Gent at HISK, visits Studio Kreuger Anders Academy, Valand Göteborg Gastdocent, Nav Haq Londen Arts, of the University Martins, Saint Central Gastdocent 15.03: Baere De Bart Gastdocentschap UA, Antwerpen Restauratie, Studenten voor tentoonstelling’ een van ‘Concretisering 27.11: Presentatie Antwerpen M HKA, 18.10: Onderwijsnocturne Antwerpen M HKA, jongerencrew ontmoetingsavond 05.10: Antwerpen Festival, op Zuiderburen 17.09: vertegenwoordiger Jongbloed!, slotdag Antwerpen 11.09: Antwerpen –Prospekta, Vlaanderen op Cultuurmarkt 27.08: vertegenwoordiger Wens Lot Edegem Immaculata, WZC verbeelding’, van Kracht ‘De studiedag 26.10: spreker Brussel KMSK, kunst’, van kracht helende ‘De tijdens spreker 20.06: Sint-Niklaas leven!’,doet Stadsschouwburg, ‘Kunst de conferentie tijdens spreker 30.05: Rubenshuis,

Antwerpen

Afterall

and -

Lid aankoopcommissie Charleroi Teksten (selectie) Lid stuurgroep studieopdracht M HKA Lid stuurgroep schenkingen van hedendaagse Zie hoofdstuk 14. Publicaties kunstenaars – Koning Boudewijnstichting Lid algemene vergadering TouchTime Evi Bert Lid algemene vergadering WIELS Tekst Wordt verwacht: CKV – Centrum Kunstarchieven Vlaanderen, FARO | tijdschrift Nav Haq over cultureel erfgoed, 10(2017)4 Lid raad van bestuur kunstenaarsplatform Jubilee, Brussel Nav Haq Lid raad van bestuur ‘De nieuwe opdrachtge- Essay: Haegue Yang’s VIPs Union, tentoonstel- vers’, Brussel lingscatalogus, Kunsthaus Graz Essay: Joseph Beuys: Greetings from the Anders Kreuger Eurasian, tentoonstellingscatalogus, M HKA Member of the Advisory Collegium for Lithuania’s Ministry of Culture Anders Kreuger Member of the Board for Netwerk Aalst, Review of the group exhibition Soulèvements Belgium (curated by Georges Didi-Huberman) at Jeu Member of the Advisory Board for de Paume, Paris, for kunstkritikk.no (januari) the Nida Art Colony, Lithuania Essay on ethno-futurism in Russia’s Finno- External examiner (with Marianne Hultman, Ugrian republics, for Afterall No.43 (maart) Director of Oslo Kunstforening) for Review of Documenta 14 in Kassel, for students graduating from the MA Curating art-agenda.com (juni) Contemporary Art, University of Bergen Review of Kim West’s doctoral thesis on (juni) Swedish curator Pontus Hultén and Moderna Member of the PhD assessment committee Museet, for kunstkritikk.no (augustus) for Lithuanian artist Darius Žiura, Catalogue for the exhibition ‘Simryn Gill: Vilnius Art Academy (juni) The Opening Up of the World’ at Lunds konsthall (september) Piet Van Hecke Essay for monograph about Portuguese artist Lid van de beoordelingscommissie Pedro Barateiro, published by Sternberg landelijke musea Press (november)

Jos Van den Bergh Jos Van den Bergh Lid Ccommissie VAF Fictie 2 (speelfilms) In H ART, rubriek ‘Service’ Lid Commissie VAF Filmlab Reviews voor Artforum Lid Commissie VAF NL-se co-producties Lid Adviesraad Escautville Interviewgesprekken (radio- en televisie, geschreven pers, studenten, enz.) Ina Weyers Mandaat Raad van Bestuur Kask Persberichten over M HKA worden gepubliceerd op https://www.muhka.be/nl/press Mandaat in jury Bart De Baere Bart De Baere Diverse gesprekken met journalisten over Selectiejury Project Empty Pr(oe)mises, de programmatie, de herinrichting van het EMST, Athene museum, de hernieuwde positie van het M HKA, de rol van M HKA in de internatio- Nav Haq nale positionering van de Stad Antwerpen Jury, Arte Laguna Prize, Venetië en Vlaanderen. Jury, Celeste Art Prize, Londen In het kader van deelname in Jury, Vlaamse Cultuurprijs Beeldende Kunst Connect2Antwerp, het stakeholderspro- gramma rond de externe marketing van Anders Kreuger de stad Antwerpen. Jury for a new National Monument on Lukisskes Square in Vilnius Evi Bert 16.07: interview met Olga Van Oost – Jos Van den Bergh Het Digitale Museum: Het M HKA, FARO Selectiejury Belgische inzending voor de Oscars Nav Haq 27.09: interview over Joseph Beuys met Piet Van Hecke Koen van Boxem/De Tijd Jury Lerarenopleiding beeldende kunst, 16.10: interview over Joseph Beuys met Sint-Lucas, Gent Lotte Beckers/De Morgen Jury Lerarenopleiding beeldende kunst, 21.11: interview over Joseph Beuys met Sint-Lucas, Gent Colin Clapson/flandersnews.be

Lot Wens Marte Sommen Jury Bachelorproef studenten 3e jaar 15.12: gesprek over jongerenwerkingen Kunst- en Cultuurbemiddeling, in musea met studenten Kunst- en Karel de Grote Hogeschool, Antwerpen Cultuurbemiddeling Selectiejury aanwerving nieuwe medewerker M HKA 177 M HKA Jaarverslag 2017 17 Externe Waardering september) — (augustus Tallinn &Kasela, at Temnikova exhibitions Toomik’s Jaan artist Estonian and Chernysheva’s Olga artist forCurator Russian Kreuger Anders (Biënnale) Istanboel Keulen, onderzoek), (Beuys …, Milaan, Friesland Kassel Documenta Venetië van Biënnale Documenta, 2017 Art of Contemporary Biennial International Göteborg Gastcurator, Nav Haq (juni) Brussel ICI, terre et Cime A due: Vree De Jan het M HKA buiten (Gast)curator dementie rond dansvoorstelling Ward/Ward i.v.m. Van van Broek den Ann choreografe met gesprek adviserend 26.09: Antwerpen Panamarenkohuis, in Delft) van (bibliotheek Kunstklik ontvangst 01.12: VanPiet Hecke Mees Guy Vidal, Lilou 03.10: Koninklijke en Zoutkist Kunstencentrum 03.02: Zaventem Factorij CC De 25.01: Vree De Jan aanbod) en (artistiek diversiteitstraject van kader AKO,07.12: in erfgoeddepotinfrastructuur onderzoek FARO,15.05: focusgesprek Baere De Bart (selectie) gesprekken Adviserend Musea in Participatie Brussel), Universiteit (Vrije Morelli Delphine interview 28.06: Wens Lot dementie) en (kunst film interview 16.06: VanPiet Hecke /Klara Happy Hour bijdrage Occasionele Pompidou /Klara bijdragen Reguliere VanJos Bergh den LODGERS-programma, het van kader het in Antwerpen AIR met Samenwerking Nav Haq (digitale bemiddeling) Zie http://superdemocratie.ensembles.org ‘Superdemocratie’ tentoonstellingsplatform en project- 29.09: Bert Evi samenwerkingsverbanden nationale van hetkader in Opdracht (november) Baku in visits Studio (augustus) Helsinki in visits Studio (november —december) helsinki at Kohta, exhibitions Kukama’s Donna and Laaakkonen’s Matias Pekka of Juha Curator

Kunstkring Athene / onderzoek curatoriaal Vree/Scorzo, –De Hugo Goedemé met WAT WERKT WAT WERKT

St-Truiden

(selectie)

van kader het in Opdrachten/bezoeken 17.2 (halfjaarlijks) Me Release Kask-Please Buda, Roxy, Zed, Samenwerking Weyers Ina Antwerpen – 2018 Inspires Rubens 19.10: Persconferentie –Gent –UGENT Mediaparticipatie en Cultuur- Kenniscentrum – musea Publieksonderzoek 08.09: –Antwerpen 2018 Barok Marketing –Werkgroep Opstart 23.05: Brussel – Fair Art –Independent Preview 19.04: –Antwerpen Center Convention and Meeting Event –Flanders Netwerk 15.03: Antwerpen – Antwerpen Visit Sectorevent 14.03: Antwerpen – Vlaanderen Toerisme en Antwerpen Stad i.s.m. jaar Barok Kickoff 26.01: –Antwerpen Awards Toerisme Uitreiking – Vlaanderen Toerisme Nieuwjaarsevent 18.01: Els regio. de aangrenzende en België in organisaties experimentele voor bestemd publicaties, symposia, tentoonstellingen, 1989 and 1848 of Legacy –The Art of Uses The programma vijfjarig het 2013 startte In samenleving. democratische en rechtvaardige tot een opriep arbeidersvereniging historische de waarin ‘L’Internationale’ strijdlied het aan naam haar ontleent confederatie De Duitsland). (Hildesheim, Hildesheim Universität en (Gent, Gent België) Hogeschool KASK, – of Arts School UK); (Liverpool, University Moores John (MIMA); Liverpool Art of Modern Institute Middlesbrough veld: artistieke en academische het uit partnerorganisaties aanvullende door België). wordt ondersteund Het Antwerpen, (M HKA, Antwerpen Kunst Hedendaagse van Museum en Nederland) Eindhoven, Turkije), (VAM, Van Abbemuseum Ankara, en Spanje); (Istanbul Barcelona, SALT (MACBA, de Barcelona d’art Contemporani Spanje); Museu Madrid, (MNCARS, Sofía Reina de arte centro nacional Slovenië); (MG, Ljubljana, Museo Galerija Moderna uit: bestaat L’Internationale is. verbonden wereldwijd en geworteld lokaal die uitwisseling op gelijkwaardige en verschillen van op belang het de nadruk juist ligt samenstelling deze In internationalisme. gedecentraliseerd en niet-hiërarchisch een binnen creëren kunst voor ruimte een wil confederatie De kunst. hedendaagse en moderne voor musea toonaangevende zes van confederatie een is L’Internationale L’INTERNATIONALE internationale

Verhaegen uit bestaat (UoA). programma Het WERKOPDRACHTEN BUITENLANDSE

samenwerkingsverbanden

magazines, een online forum, een educatie- ARTtube platform en uitwisselingen van personeel. Lees meer over ARTtube in het hoofdstuk 15 Zie http://www.internationaleonline.org/ Zie http://glossary.mg-lj.si/ Prijs voor de Jonge Kunstkritiek

UoA eindigt in 2017 met gelijktijdige PJKK is een stimuleringsprijs voor een tentoonstellingen en evenementen door nieuwe generatie critici en essayisten uit het heel Europa, met o.a. ‘Een tijdelijk toekomsten- Nederlands-Vlaams taalgebied, die schrijft instituut’ georganiseerd door het M HKA over hedendaagse beeldende kunst. De prijs (zie hoofdstuk 6.1). is een initiatief van De Appel Amsterdam, Witte de With Center for Contemporary AFTERALL Art Rotterdam en het Mondriaan Fonds, inmiddels aangevuld door Stedelijk M HKA mede-uitgever van het viermaande- Museum Amsterdam, M HKA – Museum lijkse internationale kunsttijdschrift Afterall, van Hedendaagse Kunst Antwerpen, Van dat in 1999 door curator Charles Esche en Abbemuseum Eindhoven, Cobra Museum kunstenaar Mark Lewis in London werd voor Moderne Kunst, Netwerk Aalst en opgericht. ‘A Journal of Art, Context and M – Museum Leuven. Enquiry’ luidt de handzame omschrijving, Met deze prijs willen de organisatoren en het daarin weerklinkende enthousiasme investeren in kansen voor jonge auteurs en voor onderzoek en bevraging sluit naadloos de toekomst van een hoogstaand kunst- aan bij de kritische kunstvisie die het M HKA discours dat, zonder verlies van kwaliteit, sinds lange tijd aankleeft. ook toegankelijk is voor lezers met minder expertise op dit gebied. Anders Kreuger In de lente van 2018 zal de oproep voor Continuously ongoing collaboration with inzendingen voor De Prijs voor de Jonge other members of the Editorial Team Kunstkritiek 2018 openbaar worden gemaakt. Editorial meeting in Toronto (mei) Opdrachthouder: Jos Van den Bergh Translation from the Russian of texts by Tatar/kazakh artist Rustam Khalfin for Aanvraag EU Afterall No.44 (mei) Editorial meeting in Singapore (november) Aanvraag EU voorstel/project 770367 – Rediscovering European cultural heritage Zie hoofdstuk 14 via personalized storytelling, participatory interpretation, and collaborative exploration V-A-C FOUNDATION of digital museum collections (RE-SPICE), opdrachthouder: Evi Bert Dankzij een structurele samenwerking met de V-A-C Foundation in Moskou, die sinds 2009 Russische hedendaagse kunst ondersteunt, bouwt het M HKA zijn ensemble 17.3 BEZOEK AAN kunstwerken uit de voormalige Sovjet-Unie TOONAANGEVENDE verder uit. KUNSTMANIFESTATIES EN Lees meer over de samenwerking met V-A-C TENTOONSTELLINGEN IN in hoofdstuk 2.2.4.1 Opzet projectplatform ‘Present Continuous’ BINNEN- EN BUITENLAND http://vac.ensembles.org (digitale bemiddeling), opdrachthouder: Evi Bert Verschillende medewerkers waren aanwezig op verschillende kunstmanifestaties (o.a. CLUB SOLO Documenta 14 en Biënnale Venetië) en bezochten diverse musea, kunstbeurzen, en tentoonstellingen in binnen- en buitenland. In 2014 is het M HKA ingegaan op de vraag van het jonge kunstenaarsinitiatief ‘Club Solo’ tot samenwerking en met hen in de toekomst een nieuw project te lanceren ter opvolging van het recent gesloten Lokaal 01 Breda. Deze nieuwe vorm van samenwerking levert een bijzondere bijdrage voor alle betrokken partijen, en in het bijzonder de inwoners van Breda en brede omstreken, om collectiewerken van verschillende internationale topmusea te kunnen beleven in dialoog met nieuw en recent werk van regionale kunstenaars. Dit initiatief wordt mede ondersteund door het Van Abbemuseum in Eindhoven. Zie hoofdstuk 12.3 179 M HKA Jaarverslag 2017 17 Externe Waardering 17.4 EHBO bijscholingscursus 05.07: Katrien Opleidingen Kunstenaarsboeken- symposium —27.01: 26 Vree De Jan Rubenianum, ‘ studiedag 18.12: deelname FARO, Brussel Auteursrecht, en Erfgoed Cultureel gebruikersgroep deelname 24.10: updated! Keep Europe: ‘ studiedag 16.10: deelname La ‘ sectormoment deelname 26.09: A Legacy ‘ conferentie deelname 19.04: Bert Evi Brussel. de Erasmushogeschool, en Time – Open Research Futures Applied Kenniscentrum het met samenwerking in org), georganiseerd (ddtconference. op 16 —17 juni M HKA het stenconferentie toekom de internationale aan Deelname Team Artistiek &colloquia symposia seminaries, workshops, studiedagen, aan Deelname Antwerpen Mensura, vertrouwenspersoon, Opleiding Wens Lot Arts Performing and of Fine School Fontys Kunsteducatie, Master —06.2019: 09.2017 Sommen Marte door georganiseerd Nederlands Taaltrainingen (tijdelijke en/of vast) Anderstalige EHBO bijscholingscursus 05.07: Martine Edegem Immaculata MeetMe, 26.10: studiedag Eindhoven VAM, L’Internationale, Conferentie 23.09: Gent Packed, Trackx, Ontmoetingsdag 22.06: Weekend Art Antwerp Conversations, Urgent 21.05: Zuid Cinema Conferentie, Sekula 02 —03.03: FARO nalatenschappen, 09.02: Brussel) Bibliotheek (Koninklijke publicaties en Een cultuurbeleid in het digitale tijdperk digitale het in cultuurbeleid Een

Tricoterie,

Happy

DE INSTELLING BUITEN EN BINNEN LEERMOGELIJKHEDEN OPLEIDINGEN Batens

Brussel ’, BOZAR, Delzenne

Mondays

medewerkers Brussel

(selectie) Antwerpen

Design, Develop, Transform Develop, Design, ’, Brussel Archives Portal Portal Archives Brains in Boxes in Brains

EN Artists’s Estates: Estates: Artists’s

’,

- ’,

in de van antwoord het Jongerencommunicatie: 19.12: AmuseeVous), (Leuven) OPEK – profit (PubliekCentraal social in 05.12: Now! (Amsterdam) Guides Museum Symposium —07.11: 06 Utrecht) (Domstad, Toekomst creëren van… Kunst De 02.10: LKCA-Bijeenkomst Wens Lot FARO STEPP). en (organisatoren: duurzaamheid en verlichting middelen, audiovisuele interactieve veiligheid, o.a. zoals bod aan thema’s kwamen actuele van tal FoMu, en M HKA MoMu, het van schermen de achter en voor musea, Antwerpse drie in werkbezoek een medewerkers, nele productio en technische naar gericht de museumsector’, in noden ‘Technische de werkgroep aan deelgenomen Tweemaal Uittenhout Georges Brussels) Girls (Rails —21.10: on Rails 20 Ruby (FARO/PACKED) Strategie Workshop23.06: Digitale Zuid) (M HKA/Cinema SEKULA ALLAN AFTER ART IMAGES’: CONTEMPORARY 02 België) van Bibliotheek (Koninklijke User’s Mind the Inside Colloquium: 22.02: Sommen Marte (Parijs) Museum The Communicating 19 —22.06: Antwerp –Visit Meesters Workshop20.03: Vlaamse (Antwerpen) Convenctie Art Antwerp 27.01: Els (Antwerpen) Zuiderpershuis Sesam, Studio 12.12: Koninkrijk Verenigd naar fessionals museumpro Vlaamse Studiereis 15 —22.09: VanPiet Hecke (Antwerpen) Sesam Studio 12.12: onderhoud (Leuven) groot Het 01.12: (Amsterdam) Now Guides Museum —07.11: 06.11 (Utrecht) …Toekomst creëren van Kunst 02.10: De Vannieuwenhuyse Kaat Zaventem VAF-dag, 30.11: distributie Belgische Exploitantendag/visiedag (oktober) Rotterdam Filmfestival Internationaal (februari) Filmfestspiele Berlinale (oktober) Gent Filmfestival Internationaal Weyers Ina (Antwerpen) M HKA zelf, jongeren —

Verhaegen

BILL-Ontbijtsessie 04.03: Studiedag

(Antwerpen)

(driemaandelijks) CONFERENCE

Jongerencommunicatie

– ‘DISASSEMBLED

18 18 Organogram 183 M HKA Jaarverslag 2017 18 Organogram 27 26 25 24 23 presentatie Totaal 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 -directiesecretariaat directie Totaal 3 2 1 bij 2017 presentatie, in verschoven publiekswerking. naar medewerkersvan 2016 ondergebracht Zowerd in plaats. de cel bemiddeling, 2017 In vond ondersteuning. en er afdeling verschuiving een ABCD afdeling publiekswerking, presentatie, afdeling de afdeling namelijk afdelingen, zijn andere er nog vier en het directiesecretariaat Naast de cel directie oppersoneelsbestand 31 december 2016. het van wordt Deze vergeleken het M HKA. metbinnen de invulling op 31 dienst december 2017in verdeeld afdelingen over de verschillende personeelsleden overzicht een geeft het tabel van aantal Onderstaande 41 40 39 38 37 36 35 34 33 32 31 30 29 28 Dirk Chaker Cherif Riyad Cottyn Ellen Christophe Maréchal Jelle Caals Myriam Casariego Cecilia Krols Renilde Van Broeck den Chris Rombouts Staf Peeters Joost Kestens Joris Beyns Maya Van Renterghem Lutgarde Van Paemele Gerda Martine Nine Vlegelaer De Bert Els Platsa Argyri Giulia Hughe Bosch Leen Raoul Jurgen Hudek Antony Nav Haq Kreuger Anders Brans Els Weyers Ina Meeusen Natalie Nico VanJos Bergh den Herrygers Sabine Uittenhout Georges Ghislaine Van Kinderen der Frank Dewachter Liliane Ceulemans Ann Dieter de Baere Bart

Verhaegen

Dumoulin Koppe Verschueren

Amelinckx*

Bellinetti Vankeirsbilck Addiers Lanoote

Delzenne

Peeters

Clarijs duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur bepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur bepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur bepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde 2017 15,2 0,75 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,6 0,6 0,5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2016 0,75 15,1 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,6 0,5 0,5 0,5 0,5

0 0 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Verschil +0,3 +0,1 -0,8 -0,4 -0,6 -0,2 -0,5 -0,5 +1 -1 -1 -1 -1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 42 Henk Willem Summerville onbepaalde duur 1 1 0 43 Madiken Verboven onbepaalde duur 1 0 +1 44 Lot Wens*** bepaalde duur 1 1 0 45 Piet Van Hecke*** onbepaalde duur 1 1 0 46 Kaat Vannieuwenhuyse*** onbepaalde duur 1 1 0 47 Katrien Batens onbepaalde duur 1 1 0 Totaal publiekswerking 17,05 21,85 -4,8 48 Leen De Backer onbepaalde duur 0,5 0,5 0 49 Jan De Vree onbepaalde duur 1 1 0 50 Christine Clinckx onbepaalde duur 0,5 0,5 0 51 Ria Hermans dac 0,8 0,8 0 52 Viviane Liekens onbepaalde duur 1 1 0 54 Christine Lambrechts onbepaalde duur 0,8 0,5 +0,3 53 Lisa Van Gerven bepaalde duur 0 0,8 -0,8 54 Hans Willemse* onbepaalde duur 0,5 0 +0,5 55 Roel Van Nunen** onbepaalde duur 1 1 0 56 Evi Bert onbepaalde duur 1 1 0 Totaal ABCD 7,1 7,1 0 57 Tom Ceelen onbepaalde duur 1 1 0 58 Celina Claeys onbepaalde duur 0,5 0,5 0 59 Ria Van de Broeck onbepaalde duur 0,5 0,5 0 60 Chantal van Hauter onbepaalde duur 0,5 0,5 0 61 Ingeborg Coeck* onbepaalde duur 0 0 0 62 Serena van der Spruit onbepaalde duur 0 1 -1 63 Marleen Reijmen onbepaalde duur 1 1 0 64 Gabriëla Rib onbepaalde duur 1 1 0 65 Abdel Ziani onbepaalde duur 1 1 0 66 Abdel Hasnaoui onbepaalde duur 1 1 0 67 Fadil Ayoujil onbepaalde duur 1 1 0 68 Kunchok Dhondup onbepaalde duur 1 1 0 69 Veerle Bydekerke onbepaalde duur 0,8 0 +0,8 70 Sarah Van Hapert onbepaalde duur 1 0 +1 71 Frederic Diependaele onbepaalde duur 1 0 +1 Totaal ondersteuning 11,3 9,5 1,8

2017 2016 Verschil Totaal directie - directiesecretariaat 3 3 0 Totaal presentatie 15,2 15,1 +0,1 Totaal ABCD 7,1 7,1 0 Totaal publiekswerking 17,05 21,85 -4,8 Totaal ondersteuning 11,3 9,5 1,8 Totaal personeelsbestand In VTE 53,6 56,55 -2,9 Aantal 60 64 -4

* redenen van langdurige afwezigheid wegens ziekte ** Verschuiving van Presentatie naar de afdeling ABCD *** Cel bemiddeling is verschoven van ABCD naar de afdeling Publiekswerking 19 19 Semi-vaste Medewerkers M HKA 187 M HKA Jaarverslag 2017 19 Semi-vaste Medewerkers M HKA Bediende Zuid Cinema Balie Bediende M HKA Balie Bediende Functie Totaal Bibliotheek Bediende

cafetaria Host 494 144 jan 213 68 24 45 335 feb 227 — — — 19.2 — — 19.1 — 26 36 39 7 2017 Totaal december november oktober september augustus juli 2017 in werkuren/maand/functie Aantal 1.186 2017 contracten in opgemaakte Aantal 77 2017 studenten in Aantal JOBSTUDENTEN juni mei april maart februari januari maand PWAAantal maand per uren het host museum. in van voor deingeschakeld functie 2017 31 december t.e.m. 1 januari 2017. PWA-medewerker De wordt Werkuren toegekend door PWA: toegekend 840 werkuren voor PWA-medewerkersAantal 2017 in PWA-MEDEWERKERS dagen aantal Totaal Bediende Bediende Bediende Zuid Cinema Balie Bediende M HKA Balie Bediende Functie 2017 dagen jobstudenten/functie in Aantal mrt 392 282 27 12 71 0

508 Bibliotheek Host Cafetaria apr 276 122 20 19 71 mei 678 290 226 86 62 14 838 306 jun 375 88 63 6 891 398 316 jul 49 87 41 1019 aug 543 281 80 28 87 826 sep 329 329 104 27 37 1242 676 okt 305 158 56 47 dagen aantal Totaal 1285 uren nov 427 641 123 38 56

uren 344 / uren 40 uren 42 uren 42 38 uren uren 43 uren 45 uren 34 maand 35 uren uren 12 13 uren 0 uren 0 uren 1.212 706 dec 397 461 237 118 511 48 70 24 52 0 19.3 ARTIKEL 60

Het OCMW Antwerpen geeft mensen uit kansengroepen een duwtje in de rug door hen werkervaringstrajecten (zoals artikel 60, § 7) aan te bieden in samenwerking met ondernemers of diverse organisaties. Zo kunnen ze ervaring opdoen en competenties opbouwen die ze nodig hebben om een job te vinden op de reguliere arbeidsmarkt. M HKA stelt al sedert enkele jaren, in samenwerking met het OCMW Antwerpen, medewerkers onder dat statuut te werk.

— Aantal medewerkers onder statuut artikel 60 1 — Frequentie van tewerkstelling 38u/per week gedurende 8 maanden — Functie host museum

19.4 VRIJWILLIGERS

— Aantal vrijwilligers in 2017: 3 9 Frequentie inzet vrijwilligers: Vrijwilligers zetten zich minimum 2 keer per maand in voor het M HKA of Cinema Zuid, variërend van enkele uren, een halve tot een hele dag.

— Vrijwilligerstaken: Vrijwilligers worden op diverse terreinen ingezet in de werking van het M HKA en Cinema Zuid. Vrijwilligers werden op regelmatige basis geëngageerd voor de volgende taken:

1. Ticket- en zaalcontrole In Cinema Zuid: 1 vrijwilliger per film ondersteunt door de vaste baliemede- werker. De vrijwilligers staan in voor de ticketcontrole, ontvangst van bezoekers, controle zaal, start van de film en het openen van de deuren achteraf. — Frequentie activiteit: dagelijks (niet op maandag) — Frequentie inzet vrijwilliger: per persoon 2 tot 4 avonden per maand — Aantal uur: ongeveer 1,5 uur per dag of avond — Gemiddeld aantal vrijwilligers per maand: 15 (x 2 avonden).

2. Promotieteam Folderverdeling Het verdelen van de Cinema Zuid programmafolders, het drukwerk van het M HKA en ander promotiemateriaal in Antwerpen wordt verspreid door onze vrijwilligers. Er zijn een viertal vaste routes die door vrijwilligers 3 keer op jaarbasis werden uitgevoerd. — Frequentie activiteit: 1 keer per 4 maanden — Frequentie inzet vrijwilliger: 1 a 2 vrijwilliger per folderronde — Aantal uur: 2 uur per route — Gemiddeld aantal vrijwilligers: 2 189 M HKA Jaarverslag 2017 19 Semi-vaste Medewerkers M HKA 3. 2tot persoon per uur: 5uur Aantal maanden gemiddeld 1keer drie per vrijwilliger: Frequentie inzet — Frequentie: ongeveer driemaandelijks — — uitsluitendmedewerker, door gebeurt vrijwilligers. de uitvoering wordt door gecoördineerd vaste een Zuid. mailing De en Cinema M HKA het van bijlagen, drukwerk uitnodigingen, van maken Het verzendklaar 2017. augustus t.e.m. januari van de periode in georganiseerd 2017 rondleidingen In boeken. werden maar enkel kunnen vooraf dit online die bezoekers gegeven rondleidingen aan maand per worden keer twee Antwerpen de Biekorfstraat in in het Panamarenkohuis In 6. 2 vrijwilligers: Aantal 4tot vrijwilliger per uur: 8uur Aantal — 1keer jaar per vrijwilliger: Frequentie inzet — — b. 1 vrijwilligers: Aantal 4uur uur: Aantal — 1keer jaar per vrijwilliger: Frequentie inzet — — a. op vrijwilligers. werd beroep gedaan 2017 in het M HKA evenementen, in Ook voor verschillende georganiseerd 5. 6 week: per vrijwilligers aantal Gemiddeld 3tot uur: 7uur Aantal — 1keer week per persoon per vrijwilliger: Frequentie inzet — — meerdat wegde uit niet bibliotheekwerking. te is denken Dit wordt door team, het en vast een trouw van archief. gedaan reorganisatie de computer, datagegevens invoeren in van artikels, van Het klasseren 4. 5tot actie 8per vrijwilligers: aantal Gemiddeld — rondleiding. per 1vrijwilliger vrijwilligers: Aantal rondleiding per 3uur uur: Aantal — 2keer maand per vrijwilliger: Frequentie inzet — — mocht zijn. nodig de dit gids aan ondersteuning als achteraf en fungeert Art’s Evenementen Bibliotheek mailing. per ongeveer stuks 6.000 …: interventies, tentoonstellingen, voor openingen Uitnodigingen Verzending en de receptie de voor begeleiding het in staat onthaal, vrijwilliger De Panamarenkohuis Museumnacht

Birthday

drukwerk

20 20 Bedrijvenclub en sponsorwerving 193 M HKA Jaarverslag 2017 20 Bedrijvenclub en sponsorwerving contact te in brengen. methet elkaar anderzijds museum gemakkelijker en enerzijds de en de bedrijfsleiders en managers kunstenaars de betrachting werd de 1993-1994 jaren opgericht in het vanuit van M HKA Bedrijvenclub De is. stimulans een komen, waarbij kan het artistieke en dynamiek tot dialoog een zakenmensen de bedrijfsleider, zijn met contacten collega- via met de hedendaagse kunst, omdat worden. geschikt de formule De is aangescherpt Bedrijvenclub van kan en datgerichtebestaat deze, manifestaties, van door het organiseren Antwerpen 20, 2000 51, Zirkstraat Gallery — 6 Vaast 2017 van de hand van van was editie Colson.De favoriet werk toe te lichten. Het zeer een goede opkomst. was ‘wijzen’ Enkele werden om uitgenodigd hun toespraak. een en ling 2017 van editie de voorstel de met M HKAFE in het Nieuwjaarsreceptie de door Ademgaten’, gevolgd Michèle Matyn: Situ: ‘In Braeckman’ tot en Broodthaers ‘Van creatie’, permanente van de geheim –Het Filliou ‘Robert aan tentoonstellingen de Nieuwjaarsbezoek samen. vaak en de Vrienden het de van M HKA vielen Bedrijvenclub van activiteiten De de verder Bedrijvenclub van uitwerkende en vormgeven. werking en Relatiebeheer, Diependaele, de Frederic de toekomst slag. in aan zal Hij en de optimaliseren. activeren Bedrijvenclub van de werking wil groep Deze Batens. het Katrien van M HKA) en medewerkster een het van M HKA, de Vrienden het van M HKA), Dhr. Dieter Vankeirsbilck (Zakelijk Directeur M HKA), Dhr. Van Ernest Buynder (Voorzitter van Bestuur van de Raad van het M HKA), Dhr. Ivo Van het Vaerenbergh van Bestuur van (Lid de Raad van het M HKA), Mevr. Yolande van Avontroodt Bestuur van de Raad van (lid Dhr. uit Wouterbestaande Ploey De (Voorzitter van Bestuur van de Raad van met collega’s detot uit zakenwereld. kennismaking en forum een ontmoetingsplaats een en verwondering, inspiratie verbeelding, bron een van tot en toegang de hedendaagse kunst, bevoorrechteeen inkijk Universiteit voor studies, Joodse Antwerpen. Instituut I.s.m. Association. Cultural –Independent nKA/ICA Denegri Dobrila door Metzger’ of Gustav work the on Lecture nomore. Tob ‘Is Herman lezing: Vijfde interessepunten en kunstenaars. Antwerpen 19, 2000 de Keyser, Belliardstraat Generaal Annette Galerie over galeriehouders hun gaven programma, toelichting een elk gastvrije De Antwerpen 2000 2, 19, Klapdorp Stieglitz — — de bezoek aan toonaangevende galeries in Vlaanderen: Oude Stadscentrum. Stadscentrum. Oude in Vlaanderen: galeries aan toonaangevende bezoek ACTIVITEITEN Vanaf 15 de december nieuwe medewerker 2017 ging Fondsenwerving verzekerd door wordt het groep een M HKA werking De binnen biedt en sponsors de Bedrijvenclub de leden, ereleden, partners Aan wederzijdse van belangstelling dat werd erEr basis een vanuit gegaan Donderdag 16 maart 2017 maart 16 Donderdag 2017 februari 23 Donderdag 2017 15 januari Zondag

- Woensdag 12 april 2017 Exclusief bezoek aan de privécollectie van de heer en mevrouw Filips Deferm, gevolgd door een receptie.

De privécollectie is zeer boeiend en bevat topstukken uit de moderne en hedendaagse Belgische kunst.

Zaterdag 22 april 2017 Bezoek aan de kunstbeurs Independent Brussel.

Gastvrije verwelkoming door één van de verantwoordelijken van de beurs die een toelichting gaf over Independent Brussel.

Zondag 7 mei 2017 Rondleiding in het nieuwe M HKA.

De Vrienden en leden van de Bedrijvenclub werden gastvrij ontvangen in het M HKAFE. Piet Van Hecke, medewerker Bemiddeling, gaf een woordje uitleg over het ganse concept en de tentoonstellingen. Daarna genoten de aanwezigen van een vrij bezoek aan de nieuwe gelijkvloers.

Maandag 12 juni 2017 – Woensdag 14 juni 2017 Vrij bezoek aan Art Basel.

De organisatie van Art Basel bood de Bedrijvenclub VIP-tickets aan, die telkens geldig waren voor 2 personen. Art Basel is een internationale kunstbeurs die jaarlijks op 4 locaties doorgaat: Basel in Zwitserland, Miami Beach in Florida, het Wynwood Art District in Miami te Florida en Hong Kong in China. Er worden telkens hedendaagse kunstwerken van gevestigde en van jonge opkomende kunstenaars geëxposeerd. Naast de kunstwerken die de deelnemende galeries tonen, is er ook een parallelle programmatie met de lokale organisaties van de gaststad. Art Basel voorziet de galeries van een platform om hun kunstwerken te tonen en verkopen aan verzamelaars, museumdirecteurs en curatoren, maar trekt ook een heel breed internationaal publiek van kunstliefhebbers en studenten aan. Op de editie in Basel zelf werden bijna 300 toonaangevende galeries uit Europa, Noord-Amerika, Latijns-Amerika, Azië en Afrika getoond. Meer dan 2.500 kunstenaars, van de grote meesters van de hedendaagse kunst tot de jongste generatie van opkomende artiesten, werden in de verschillende secties geëxposeerd. Vier duo’s van de Bedrijvenclub brachten een VIP-bezoek aan Art Basel. Ze waren bijzonder enthousiast en hopen op een nieuw bezoek volgende editie.

Zondag 25 juni 2017 Rondleiding in de tentoonstelling ‘Future Studies’.

De Vrienden en leden van de Bedrijvenclub werden in het M HKAFE ontvangen. Dr. Maya Van Leemput, curator, gaf een korte introductie over de tentoonstelling. Daarna werd de tentoonstelling met gidsen bezocht.

Donderdag 3 augustus 2017 Bezoek met gidsen aan de tentoonstelling ‘Margiela, de Hermèsjaren’ in het MoMu, op uitnodiging van het MoMu. 195 M HKA Jaarverslag 2017 20 Bedrijvenclub en sponsorwerving Daguitstap naar Museum Voorlinden te Wassenaar en de Belgische Ambassade Ambassade Voorlinden Belgische de naar Wassenaar Museum te en Daguitstap receptie een aan. ING bood nadien Het werd boek voorgesteld door Dhr. Van Ernest Buynder en de kunstenaar, Antwerpen. Metropool Bank van ING de Auditorium in het Baekelmans van Guy Boekvoorstelling receptie door aangeboden VOKA. Dr. Maya Van over werd Leemput lezing een Er een toekomstmodellen. gaf Antwerpen. te 12 Markgravestraat in VOKA, lezing Day Rebirth bezochten. de tentoonstellingen zij gids een onder van begeleiding waarna M HKAFE, leden deDe en Bedrijvenclub de van Vrienden het werden in ontvangen 6: Lifepatch’. Situ ‘In en gelijkvloers het op van opstelling collectie in de nieuwe de Rondleiding nanotechnologie. en en doctoreerde de over Universiteit aan kunst Antwerpen van de kunst in Vander Dirk de Eecken was inleiding. een eerste aanwezigdoctorwas en gaf prachtige Van Dr. werken. Prof. Staf Em. Tendeloo, promotor thesis, diens van met ingericht en was tentoonstellingsruimte een Het atelier aan deed denken bij verdere zijngaf doctoraat toelichting de kunst. in bij en de sterk. uitleg het Lieven inhoudelijk Segers performance was bezoek een als was succes. een was LievenHet Segers ontvangst De atelierbezoek aan Segers. van atelier het Lieven Vander en van atelier aan het Dirk Eecken Atelierbezoek ambassadeur. door de Belgische de ambtswoning in werd ontvangen de groep Het prachtig was museum en ter plaatse de smaak. in erg viel uitstap Deze Haag. Den te Vander Dirk Het atelierbezoek aan eveneens Eecken succesvol. was erg 2017 oktober 12 Donderdag 2017 1oktober Zondag 2017 september 14 Donderdag Donderdag 21 december 2017 december 21 Donderdag 2017 november 19 Zondag

LEDENAANTAL

Het ledenaantal van de Bedrijvenclub van het M HKA is stabiel gebleven tegenover 2016.

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Cash Natura Cash Natura Cash Natura Cash Natura Cash Natura Cash Natura Cash Natura Cash Natura Cash Natura Cash Natura Cash Natura Cash Natura Leden 45 3 40 6 37 4 29 3 26 3 24 1 20 1 20 1 19 1 19 1 20 1 20 1 (€ 625) Ereleden 2 4 3 2 3 1 3 3 3 1 3 1 3 1 3 1 3 1 3 1 3 1 (€ 1.250) Sponsors 6 3 4 3 4 2 3 2 4 2 4 2 4 2 4 2 4 2 4 2 4 2 4 2 (€ 2.500) Evenement- 1 sponsor UBS (n.a.v. nocturne € 5.500) Project- 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 sponsor (€ 3.500) Structurele 1 1 1 1 1 1 Sponsor (€ 12.500) Media- 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 1 1 sponsor (€ 24.750) Totaal 55 11 48 12 46 9 37 7 34 8 32 7 28 6 28 6 27 6 27 6 27 5 27 5 Totaal 66 60 55 44 42 39 34 34 33 33 32 32

LEDEN

— Media Sponsor € 27.000 Aantal: 1. Klara — Structurele Sponsor € 12.500 Aantal: 0. — Projectsponsor € 3.500 Aantal 0. — Sponsor € 2.500 Aantal: 6. Duvel Moortgat, Hiscox Verzekeringen, Prem Group, McKinsey & Company, Inc., Vandecasteele Houtimport NV, Vooruitzicht. — Ereleden € 1.250 Aantal: 4. Allift Michielsens, KBC, Retail Estates, Thomas More Antwerpen. — Leden € 625 Aantal: 21. Ackermans & Van Haaren, ART FORUM, AXA Belgium, BASF Antwerpen, Belfius, Data Clean, DSV Belgium, F. Van Lanschot Bankiers België, Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen, ING NV, Interbuild, Mensura, Mercator Verzekeringen N.V., Methis, Mulier Mulier Gallery, Nationale Bank van België, Rem.B, SD Worx, ’t Fornuis, VOKA – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland, Willemen Groep.

In 2016 telde de Bedrijvenclub 32 leden, waaronder 5 naturasponsors: Allift Michielsens (hoogtewerker); Duvel Moortgat (drank); Klara (radiospots); Prem Group (ruilovereenkomst hotelkamers); ’t Fornuis (diner). 197 M HKA Jaarverslag 2017 20 Bedrijvenclub en sponsorwerving sponsoren. wil Antwerpen Degussa Evonik werdEr voorlopig nog project geen nieuw gevonden dat de projectsponsor lidmaatschap de meestenieuwe leden leden maar hun bij, blijven er af, normaliter er vallen komen Er leden de wordt aangepast. Bedrijvenclub van Het aantal regelmatig

biedt ook gezelschap dit de gelegenheid om Daarnaast ideeënbuitenland. en binnen- in komen nauw en kunstenaars contact in met hedendaagse kunst contacten locaties. leden De mensen op gelegd prestigieuze met inspirerende en er worden centraal uitzonderlijke staan Unieke kunstontmoetingen reis. buitenlandse een waaronder ten minste kunstevenement georganiseerd, op uitnodiging. enkel is en het leden beperkt lidmaatschap is Het aantal kunstverzamelaars. en kunstliefhebbers van gezelschap select een is Circle M HKArt De te samen brengen. groep één in en kunstliefhebbers verzamelaars om vanuit de bedoeling opgestart, 2014 werd in Circle M HKArt De €27.000. van ter waarde met jaar een Morgen De van sponsordeal aangegaan, werdEr structurele een bleven. het van M HKA /naturasponsor verfsponsor 2017 verder,In ook liep de met samenwerkingsovereenkomst Olifant De de die bruikleen gebaseerd op voor returnpakket een ruil jaar, met per €10.000 in M HKA verder, jaar. een ondersteunt HetLLP bedrijf en voor dit het nog minstens &Overy en Allen het M HKA tussen samenwerking de duurzame 2017In ging plaats kwam. secundaire op een steunden, waarbij de met het relatie de van M HKA Bedrijvenclub of projecten tentoonstellingen specifieke 2017 die er ookIn waren bedrijven te restaureren. optimaal kunstwerken onderzoekstrajecten op fragiele te zetten, te realiseren, kunstaankopen het mogelijk om educatieve maakt projecten te uit bouwen, bijzonderekrijgt, daardoor de die instelling uitstraling De het van museum. de werking aan bijdrage substantiële een levert uitbouwen. verder museum groep De kan als exclusievedrie evenementen. de aan mogelijkheid tot deelname daarvoor ruil €2.500, met van in jaarpremie gezelschap, op met beperkt een een initieel zich richt Circle M HKArt De hedendaagse kunstinstellingen. rond Vlaamse de visie van werken voor inspirerend devolgen. leden de van ontwikkeling inbreng kan De de komende in leden hebben zal en de de activiteiten koers die groep inspraak De karakter. participatief uitermate een heeft Circle M HKArt De te leggen. netwerk te uit breiden, potentiële vorm te samenwerkingen geven of contacten te ontdekken, collecties te delen, unieke passie voor kunst teuit wisselen, De Morgen De OlifantDe LLP &Overy Allen SPONSORING SPECIFIEKE zijn missie dat het ervoor moreleDeze M HKA zorgt steun en financiële wordt jaar per voor maal de leden drie exclusief een Minstens CIRCLE M HKART

evenementen.

hernieuwen.

De werking wordt binnen het M HKA verzekerd door een groep bestaande uit Dhr. Herman De Bode (Voorzitter van de Raad van Bestuur van het M HKA), Mevr. Yolande Avontroodt (Ondervoorzitter van de Raad van Bestuur van het M HKA en voorzitter van de M HKArt Circle), Dhr. Dieter Vankeirsbilck (Zakelijk Directeur van het M HKA), Dhr. Frederic Diependaele (Medewerker Relatiebeheer en Fondsenwerving) en Mevr. Sarah van Hapert (Medewerker Evenementen en Sponsoring). Deze groep wil de werking van de M HKArt Circle activeren en optimaliseren.

ACTIVITEITEN IN 2017 Vrijdag 20 januari tot zondag 22 januari 2017 Kunstreis Athene

Naar aanleiding van de opening van het eerste hedendaagse kunstmuseum in Athene, EMST, werd onder begeleiding van de algemeen directeur Bart De Baere een boeiende kunstreis georganiseerd naar Athene.

Zaterdag 17 juni 2017 Daguitstap naar Sint-Martens-Latem en Oostende

Er werd een daguitstap georganiseerd naar Sint-Martens-Latem en Oostende, met een geleid bezoek aan het museum Dhondt-Dhaenens, het museum Gust de Smet, de private collectie Van Moerkerke en een atelierbezoek bij de kunstenaar Yves Velter.

Donderdag 29 juni tot zondag 2 juli 2017 Kunstreis naar Dokumenta Kassel en Skulptur Projecte Münster

Er werd een reis georganiseerd naar Dokumenta Kassel en Skulptur Projecte Münster.

Zaterdag 28 oktober tot zondag 29 oktober 2017 Kunstreis naar Metz en Luxemburg

De M HKArt Circle organiseerde op zaterdag 28 en zondag 29 oktober 2017 een kunstuitstap naar Metz en Luxemburg, in samenwerking met B Tours. Een aantal tentoonstellingen werden bezocht over hedendaagse kunst en architectuur in Japan in het Centre Pompidou Metz.

Zaterdag 11 november tot zondag 19 november 2017 Kunstreis naar Japan

In het najaar werd er een exclusieve kunstreis naar Japan georganiseerd, waarbij gefocust werd op de hedendaagse kunsten architectuurontwikkelin- gen binnen de Japanse cultuurscene. Ook historische sites werden bezocht.

Donderdag 14 december 2017 Bezoek tentoonstelling ‘Joseph Beuys – Groeten van de Euraziaat’

Op 14 december 2017 werden de leden van de M HKArt Circle persoonlijk rondgeleid in de tentoonstelling ‘Joseph Beuys – Groeten van de Euraziaat’, door Bart De Baere, algemeen en artistiek directeur van het M HKA, en Nav Haq, curator van het M HKA. Aansluitend konden zij genieten van een receptie met hapjes. Diezelfde avond werd er ook vooruitgeblikt op het programma 2018 van de M HKArt Circle.

In 2017 telde de M HKArt Circle 26 leden, waarvan 23 duo’s. 21 21 Nocturnes en verhuur accommodatie Het M HKA biedt de mogelijkheid aan bedrijven, organisaties en particulieren om (private) nocturnes, evenementen en workshops in te richten, buiten de normale openingsuren van het museum. Een nocturne omvat een (geleid) museumbezoek met gebruik van de inkomhal en balie voor ontvangst van de genodigden en mogelijkheid tot aanbieden van een receptie en/of catering. Beschikbare museumruimtes kunnen worden afgehuurd voor het organiseren van workshops, personeelsdagen, brainstorms, colloquia en dergelijke. Anders dan bij nocturnes zijn de niet-afgehuurde museumruimtes in een dergelijk geval afgesloten. Bovendien worden steeds meer programma’s op maat uitgewerkt.

— Verhuur accommodatie 2004: € 8.837,80 — Verhuur accommodatie 2005: € 17.836,80 — Verhuur accommodatie 2006: € 33.629,05 — Verhuur accommodatie 2007: € 31.005,14 — Verhuur accommodatie 2008: € 40.054,06 — Verhuur accommodatie 2009: € 3.118,00 (sluiting M HKA) — Verhuur accommodatie 2010: € 20.629,30 — Verhuur accommodatie 2011: € 44.955,84 — Verhuur accommodatie 2012: € 45.629,29 — Verhuur accommodatie 2013: € 66.582,29 — Verhuur accommodatie 2014: € 82.202,77

Nocturnes en verhuur en verhuur Nocturnes accommodatie — Verhuur accommodatie 2015: € 101.909,80 — Verhuur accommodatie 2016: € 40.268,11 21 — Verhuur accommodatie in 2017: € 58.002,29

Hoewel het aantal evenementen daalde ten opzichte van 2016, steeg de omzet van de verhuur afgelopen jaar wel. Door de indeling van de tentoonstellingen in 2017 was er immers iets meer vrije ruimte om de expositiezalen te verhuren voor grootschaliger evenementen, die qua omzet interessanter zijn. Omwille van veiligheidsredenen werd besloten geen grootschalige events op het dakterras meer toe te staan. Dat resulteerde in het annuleren van een 5-tal grote zomerevents in 2017.

Verhuur accommodatie in 2017:

M HKA M HKA Pana- met zonder Cinema maren- Datum Wie Wat Locatie Bedrag Detail rondleiding rondleiding Zuid ko huis 09/02/2017 Dries Screening Grote zaal 2, 1.028,50 € 140 Van Noten documentaire ‘Dries’ Cinema Zuid 24/02/2017- Bee Groupe Art Truc Troc Tentoonstellings- 0 € GEANNULEERD 0 26/02/2017 & Design zalen 2de etage, M HKAFE, dakterrassen, auditorium 03/03/2017 Katholieke Diner voor de M HKAFE 375,50 € M HKA was 30 Universiteit deelnemers aan mede-organisator, Leuven het congres rond dus enkel de kost Allan Sekula, voor de catering georganiseerd door Anja Isabel Schneider en Hilde Van Gelder 03/03/2017 UCL Diner voor de M HKAFE 1.000 € M HKA was deelnemers aan mede-organisator, het congres rond dus enkel de kost Allan Sekula, voor de catering georganiseerd door Anja Isabel Schneider 201 en Hilde Van Gelder M HKA M HKA Pana- met zonder Cinema maren- Datum Wie Wat Locatie Bedrag Detail rondleiding rondleiding Zuid ko huis 29/03/2017 Marmalade Screening van enkele Kleine zaal 1 van 726 € 70 Productions afleveringen van Cinema Zuid de serie ‘Gent West’ met een voorwoord 18/04/2017 Roularta Filmavond met Grote zaal 2, 1.270,50 € Ruilovereenkomst 120 Media Group vertoning van Cinema Zuid voor 1/3 pagina in - Knack de documentaire Knack Focus ‘De Erfenis’ 21/04/2017 Tropisch Campus Party: M HKAFE en 3.821,74 € 150 Instituut Feestje voor de dakterrassen studenten, docenten en medewerkers met dans en drankjes 04/05/2017 Kathleen Screening van Grote zaal 2, 480 € Kortingstarief 120 Van Brempt / de documentaire Cinema Zuid relaties Socialisten en ‘Race To The Bottom’ Democraten met een inleiding van het en achteraf een Europees panelgesprek Parlement en drink 05/05/2017 Universiteit Screening van Kleine zaal 1, 647,60 € Kortingstarief 50 Antwerpen ‘Hadewijch’ met Cinema Zuid non-profit inleiding door Tom Paulus 07/05/2017 De Kamers Bezoek met onthaal, Bibliotheek en 125 € Onthaal 25 toelichting van de tentoonstellings- aangeboden verbouwing en een zalen aan relaties vrij bezoek aan de tentoonstellingszalen 12/05/2017 General Rondleiding op Gelijkvloerse 221,50 € Enkel kosten 7 Painting het gelijkvloers, tentoonstellings- wegens leverancier gevolgd door zalen en M HKAFE verbouwing een lunch 23/05/2017 Kunstkamer Nocturne met een Bibliotheek, 0 € GEANNULEERD 0 van de VOKA onthaal, speeches, tentoonstellings- - Kamer van rondleidingen in zalen en M HKAFE Koophandel het gehele museum en Antwerpen- een netwerkreceptie Waasland 23/05/2017 Clara Dubbele vertoning Kleine zaal 1, 556,60 € Kortingstarief 162 De Decker van haar eindwerkfilm Cinema Zuid non-profit ‘Blame Beyonce’ over de menselijke maakbaarheid 28/05/2017 Felix Screening van Kleine zaal 1, 302,50 € Kortingstarief 80 Machtelinckx de nieuwe clip Cinema Zuid non-profit en van White Dress kort gebruik en performance 31/05/2017 de!Kunst- Screening Grote zaal 2, 302,50 € Kortingstarief 20 humaniora examenfilms Cinema Zuid onderwijs 06/06/2017 KULeuven / Nocturne met Bibliotheek en 749,13 € Enkel kosten, 30 Wouter een onthaal met tentoonstellings- het was een event De Ploey een drankje, speeches, zalen van de voorzitter rondleiding in de vaste van de Raad van collectie, speeches Bestuur over het project en een walking dinner 23/06/2017 Vlaamse Personeelsfeest met M HKAFE en 3.330,57 € 100 Vereniging speeches, interventies, dakterrassen voor Ruimte hapjes, drankjes, dans en Planning en muziek 27/06/2017 Play Out! Screening van de Grote zaal 2, 968 € 120 & HAVEN surffilm ‘Proximity’ Cinema Zuid M HKA M HKA Pana- met zonder Cinema maren- Datum Wie Wat Locatie Bedrag Detail rondleiding rondleiding Zuid ko huis 29/06/2017 Inès Eshun Première van haar Grote zaal 2, 302,50 € Kortingstarief 140 Masterfilm aan Cinema Zuid studenten en het Ritcs ‘Het Leven kortfilms van Esteban S’ met inleiding en Q&A 08/07/2017 Ufungu vzw Rondleiding op Tentoonstellings- 0 € Aangeboden 12 het vernieuwde zalen wegens relatie gelijkvloers 15/07/2017 Franse Feest voor de Franse Tentoonstellings- 2.324 € 115 Ambassade / Nationale feestdag zalen, M HKAFE Accueil des met Jazz en Franse en dakterrassen Français muziek, een barbecue, d’Anvers taart en drankjes, en een vrij bezoek aan de tentoonstellingszalen 19/07/2017 Hèrmes Teambuilding Tentoonstellings- 250 € 11 zalen 27/07/2017 DOYOU Kleine fotoshoot Enkel dakterras 0 € Enkel gebruik 3 Studio’s voor een jong dakterras en modelabel promotie 28/07/2017 Aper’eau Aperitieffeestje M HKAFE en 0 € GEANNULEERD met drankjes, dakterrassen IN ONDERLING hapjes en muziek OVERLEG 12/09/2017 Vlaamse Screening van Grote zaal 2 van 580,80 € Kortingstarief 120 Vereniging de film ‘Citizen Jane’ Cinema Zuid non-profit voor Ruimte en Planning 15/09/2017 Eyes Up Productvoorstelling Dakterras aan 3.022,50 € 95 van een nieuw palet de stadskant en oogschaduw M HKAFE met drankjes, hapjes, muziek, make-up standjes, een fotowall, … 16/09/2017 FARO Bezoek met onthaal, Bibliotheek, 771,70 € Partner, 56 speeches en presen- auditorium, enkel catering taties, rondleiding en M HKAFE en aangerekend lunch in het kader van tentoonstellings- het ICAMT-congres zalen 28/09/2017 Braboclub Nocturne met M HKAFE en 7.644,40 € 106 aperitief en hapjes, tentoonstellings- een rondleiding en zalen een walking dinner 06/10/2017 Poolhert Avant-Première Kleine zaal 1, 435,60 € Kortingstarief 80 Productions van de film Cinema Zuid sector ‘Samen Gelukkig’ 13/10/2017 Zanzibar Personeelsfeest Het hele museum, 9.100 € 650 voor het Havenhuis de expozalen, met activiteiten, de dakterrassen rondleidingen, en de straat een parcours door het museum, muziek en hapjes 25/10/2017 Universiteit Nocturne met Tentoonstellings- 2.506,55 € 150 Antwerpen een rondleiding zalen en M HKAFE en proeverij van het Seefbier 26/10/2017 Fluvant Nocturne met Leeszaal, 822 € Kortingstarief 17 onthaal, rondleiding, tentoonstellings- wegens werving speeches en receptie zalen en M HKAFE Bedrijvenclub en M HKArt Circle

203 M HKA M HKA Pana- met zonder Cinema maren- Datum Wie Wat Locatie Bedrag Detail rondleiding rondleiding Zuid ko huis 23/11/2017 De Morgen Nocturne met Tentoonstellings- 0 € Return sponsor 100 rondleiding en zalen en M HKAFE receptie 26/11/2017 Barvinok vzw Screening van Kleine zaal 1 van 314,60 € Kortingstarief 50 ‘Bitter Harvest’ Cinema Zuid sector 27/11/2017 BNP Paribas Dubbel event met Gehele museum 11.965 € 270 Fortis 2 x plenaire zitting, workshops en walking dinner 09/12/2017 Mouth Screening van een Kleine zaal 1 van 586,85 € 30 Digital PR documentaire over Cinema Zuid ‘Het Laatste Avondmaal’ met media interviews, een screening voor pers en gasten, een receptie een publieke screening met Q&A 09/12/2017 Ritchie Kortfilmavond Kleine zaal 1, 0 € GEANNULEERD 0 Vermeire Cinema Zuid DOOR HUURDER 2017 Amarant Lessen in 2017 Auditorium 1.470,15 € 1730 TOTAAL 58.002,29 € 1.279 2.498 1.182 0 22 22 Vrienden van het M HKA vzw 207 M HKA Jaarverslag 2017 22 Vrienden van het M HKA vzw

sfeer. werden vergaderingen Deze door gekenmerkt constructieve een Algemene VergaderingDe vond plaats op 23 mei 2017. 23 mei, 26 september en 28 28 november maart, op 31 2017. januari, 2017 vonden vergaderingen Deze in 5 keer bij elkaar. plaats M HKA de Vrienden van het van Bestuur van de Raad kwam vlak, organisatorisch en op financieel het teOm treffen beleid te uit stippelen en beslissingen hun favoriet werk toe te lichten. Het zeer een goede opkomst. was ‘wijzen’ Enkele werden om uitgenodigd toespraak. een en 2017 van editie de voorstelling de met M HKAFE in het Nieuwjaarsreceptie de door Ademgaten’, gevolgd Michèle Matyn: Situ: ‘In Braeckman’ tot en Broodthaers ‘Van creatie’, permanente van de geheim –Het Filliou ‘Robert aan tentoonstellingen de Nieuwjaarsbezoek ook uitgenodigd. het van M HKA Bedrijvenclub het Op merendeel de werden activiteiten van degeorganiseerd. leden de van Voor de werden leden de Vrienden van de volgende het van M HKA activiteiten Dhr. Peter Tob Mevr. Emmy Surmont, en Dhr. Theo Vervliet. Mevr. Thérèse Deshayes,Kinsbergen, Mevr. Suzon Ingber, Mevr. Gerrie Mevr. VeerleDhr. Walter Broeckx, Mevr. Katrien Claessens, Borms, voorzitter, Dhr. Luc Wauters, ondervoorzitter, Mevr. Yolande Avontroodt, 2017 van zetelen Dhr. Van Bestuur Ernest van de Raad In Buynder, Mevr. Verswijvel (overleden). en Dhr. Machiels Dhr. Keirsmaekers, Mis, Marcel Mevr. Annelies Campo, Mevr. Carine Volgende personen 2017 zijn de meer Algemene Vergadering: van in geen lid (ereondervoorzitster). Ceusters Tob,Mevr. Emmy Van en Mevr. Ingrid Goethem Mevr. Carine Lowet Paulus,Dhr. de Dhr. Jean-Pierre Wotrenge, Luc Rochtus, Dhr. Camille Dhr. Jeurissen, Maurice Gillion-Crowet, Dhr. Baron Wilde, De Marcel Muynck, Clercq, De Dhr. Dhr. Luc Dhr. Johan De Wauters, Geert Arts, Dhr. Frank Lievemont,Dhr. Robert Dhr. Peter Dhr. Surmont, Theo Vervliet, Mevr. Thérèse Deshayes,Kinsbergen, Mevr. Suzon Ingber, Mevr. Gerrie Mevr. Yolande Avontroodt, Dhr. Walter Mevr. Veerle Borms, Claessens, de Algemene VergaderingIn 2017 van zetelen Dhr. Van Ernest Buynder, interessepunten en kunstenaars. over galeriehouders hun gaven programma, toelichting een elk gastvrije De Antwerpen 19, 2000 de Keyser, Belliardstraat Generaal Annette Galerie Antwerpen 2000 2, 19, Klapdorp Stieglitz — Antwerpen 20, 2000 51, Zirkstraat Gallery — — 6 Vaast 2017 van van is editie De Colson. de bezoek aan toonaangevende galeries in Vlaanderen: Oude Stadscentrum. Stadscentrum. Oude in Vlaanderen: galeries aan toonaangevende bezoek VERGADERING ALGEMENE EN VAN BESTUUR RAAD Donderdag 23 februari 2017 februari 23 Donderdag 2017 15 januari Zondag ACTIVITEITEN

Donderdag 16 maart 2017 5e Herman Tob lezing: ‘Is no more lecture on the work of Gustav Metzger’ door Dobrila Denegri nKA / ICA - Independent Cultural Association.

I.s.m. Instituut voor Joodse studies, Universiteit Antwerpen.

Woensdag 12 april 2017 Exclusief bezoek aan de privécollectie van de heer en mevrouw Filips Deferm, gevolgd door een receptie. De privécollectie is zeer boeiend en bevat topstukken uit de moderne en hedendaagse Belgische kunst.

Zaterdag 22 april 2017 Bezoek aan de kunstbeurs Independent Brussel.

Gastvrije verwelkoming door één van de verantwoordelijken van de beurs die een toelichting gaf over de beurs.

Zondag 7 mei 2017 Rondleiding in het nieuwe M HKA.

De Vrienden werden gastvrij ontvangen in het M HKAFE. Piet Van Hecke, medewerker Bemiddeling, gaf een woordje uitleg over het ganse concept en de tentoonstellingen. Daarna genoten de Vrienden van een vrij bezoek aan de nieuwe gelijkvloers.

Zondag 25 juni 2017 Rondleiding in de tentoonstelling ‘Future Studies’.

De Vrienden werden ontvangen in het M HKAFE. Dr. Maya Van Leemput, curator, gaf een korte introductie over de tentoonstelling. Daarna bezocht men met gidsen de tentoonstelling.

Donderdag 3 augustus 2017 Bezoek met gidsen aan de tentoonstelling ‘Margiela, de Hermèsjaren’ in het MoMu, op uitnodiging van het MoMu.

Zondag 3 september 2017 Bring a Friend. De bedoeling van deze manifestatie is om nieuwe leden te werven.

Donderdag 14 september 2017 Boekvoorstelling van Guy Baekelmans in het Auditorium ING Bank Metropool Antwerpen.

Het boek werd voorgesteld door Dhr. Ernest Van Buynder en de kunstenaar, nadien biedt ING een receptie aan.

Zondag 1 oktober 2017 Daguitstap naar museum Voorlinden te Wassenaar en de Belgische ambassade te Den Haag.

Deze uitstap viel erg in de smaak. Het museum was prachtig en ter plaatse werd de groep ontvangen in de ambtswoning door de Belgische ambassadeur. 209 M HKA Jaarverslag 2017 22 Vrienden van het M HKA vzw TOTAAL LEDEN TOTAAL 2007 € 650 -promotor vanaf 2015 vanaf lid -steunend € 190 2007 vanaf lid € 185 -steunend lidmaatschap -opwaardering € 160 lidmaatschap € 155 -opwaardering lidmaatschap -opwaardering € 140 lidmaatschap € 135 -opwaardering 2015 vanaf € 55-gezinsformule 2007 vanaf € 50 -gezinsformule &Cie Stevens € 35 -gezinsformule 2015 vanaf € 35 -individueel 2007 vanaf -individueel € 30 -individueel € 30 € 25 -individueel 2017 -26 jaar € 10 -Junior GRATIS LEDENAANTAL

OPBRENGSTEN > > 2007 senior/junior

senior/junior

2015 aangesteld als Hapert van Sarah is tegemoet gekomen. 1januari is Sedert de Vriendenwerking, gelukkig van waaraan de administratie in moeilijkheden 2017. in Wij gedaald geloven lichtjes is Het dat ledenaantal te aan dit wijten is met ingericht en was tentoonstellingsruimte een Het atelier aan deed denken bij verdere zijngaf doctoraat toelichting de kunst. in bij en de sterk. uitleg het Lieven inhoudelijk Segers performance was bezoek een als was succes. een was LievenHet Segers ontvangst De atelierbezoek aan Segers. Lieven van atelier het Vander en van atelier aan het Dirk Eecken Atelierbezoek receptie door aangeboden VOKA. Dr. Maya Van over werd Leemput lezing een Er een toekomstmodellen. gaf Antwerpen. te 12 Markgravestraat in VOKA, lezing Day Rebirth de smaak. in erg vielen bezochten. gidsen De de tentoonstelling gids een van begeleiding zij onder waarna VriendenDe het werden MHAKFE, in ontvangen 6: Lifepatch. In Situ en gelijkvloers het op van opstelling collectie in de nieuwe de Rondleiding nanotechnologie. en en doctoreerde de over Universiteit aan kunst Antwerpen van de kunst in Vander Dirk de Eecken was inleiding. een eerste aanwezigdoctorwas en gaf prachtige Van Dr. werken. Prof. Staf Em. Tendeloo, promotor thesis, diens van 20.420 2010 330 Donderdag 21 december 2017 december 21 Donderdag 2017 november 19 zondag Op Vander Dirk Het atelierbezoek aan eveneens Eecken succesvol. was erg 2017 oktober 12 Donderdag LEDENAANTAL 105 110 37 71 2 5

21.765 2011 379 131 89 40 97 17

1 1 3 21.815 2012 375 145 116 67 43 2

1 1 25.195 2013 385 134 114 49 81 6

1 1 25.605 2014 408 107 154 94 51 4 1 1 27.165 2015 388 100 69 42 65 30 47 13 17 4 1 32.950 2016 399 104 124

88 66 2 3 3 7 1 1

23.965 2017 324 101

62 91 57 8 4 1 administratief verantwoordelijke voor de Vrienden van het M HKA. De eerste uitdaging is om het ledenbestand terug op niveau te brengen, wat lijkt te lukken.

SCHENKINGEN AAN HET M HKA

De Vrienden van het M HKA schonken de volgende kunstwerken: — Installatie ‘Lifestyle Storage’ van Tinka Pittoors. — Twee tekeningen van Thé van Bergen. — Artwork ‘Untitled’ van Evgeny Antufiev. 23 23 Fotocredits 213 M HKA Jaarverslag 2017 23 Fotocredits 1 Foto’s 3 2 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 18 24 23 22 21 20 19 2017, fotoM HKA Goots Bram foto M HKA/Clinckx 2017,de Euraziaat’, foto M HKA M HKA/Clinckx 2017, foto M HKA de M HKA/Clinckx buurt, foto M HKA/Clinckx Vanmet werk Kerckhoven Anne-Mie van en 2017, Bia Davou, M HKA en het EMST het M HKA tussen de samenwerking van luik het tweede ‘A 2017, Institute’, Temporary foto M HKA Futures M HKA/Clinckx muurschildering, foto M HKA/Clinckx 2017, M HKA Lee, Mukendi en Alexander met werk Katambayi Jean van foto Goots Bram 2017, M HKA de tentoonstelling, van de tijdens vernissage tafeltennist photo Vaerewijck Michel topdesigner Vervoordt Axel Tatsuro Miki, en Japanse architect met samenwerking Belgisch in verbouwingswerken intense foto Jonas Roosens Zuid 2017, Cinema scherm, op Selleslags groot Fien Troch en Herman over exposities 2017, fotoM HKA Goots Bram Empowerment Global het BPS22 (Charleroi), 2017, Brussel Senaat De Sven ’t Jolle, dingen’, (Antwerpen) werken het van MHKA de uit collecties en Worldthe (Like Salt and Pepper) 2017, fotoM HKA M HKA/Clinckx foto M HKA/Clinckx Clarijs M HKA/Christophe ontwerp 2017 M HKA de verbouwingen, foto Koen Luyten foto Koen Luyten foto M HKA/Clinckx Van 2017, Abbe Museum foto de Marcel Buck and Decentralising? heropent feestelijkHet M HKA 2017 de op deuren 27 na april ‘A de tentoonstelling van Zaalzicht Institute’, Temporary Futures Van Philippe Snick, Van de Velde, Rinus van favoriete De Cameo, Museumnacht: film museumvideo’s online screenshot gratis –ARTtube M HKA Cover publicatie ‘Joseph –Groeten de Beuys Euraziaat’ van door ontworpen Nadia Naveau, verjaardagstaart Birthday, Art’s Muros: SuperdemocratieTentoonstelling –de senaat ‘Extra der Nel Aerts, M HKAFE’, de maand van ‘Kunstwerk Peter ‘INBOX: Wächtler’,Zaalzicht projectie video #11 2017, ‘LODGERS Drop City’, de tentoonstelling M HKA van Zaalzicht Tijger –Het Lifepatch van verhaal en Leeuw’,Tentoonstelling SITU: ‘IN Namen’, ‘Jef Geys, de tentoonstelling van 2017,Zaalzicht M HKA ‘Joseph de – Groeten tentoonstelling Beuys van van Zaalzicht voor en rondleiding mensen uit inkom Burendag met gratis M HKA –Athene’ is Antwerpen Gesprekken: ‘Dringende tentoonstelling De zijn van het werk aan de tijdens realisatie Bosmans Kasper Symposium Eurasian’, the from ‘Joseph –Greetings tentoonstelling Beuys Affiche ontbijt over het met het museum in info van M HKA, vrienden De 2017, 2017, op 27 april M HKA Feestelijke M HKA heropening 2017, M HKA heropening M HKA, Permanente collectie Peter SITU: Wächtler’, ‘In Rondleiding 2017, foto M HKA Van Sara Looy groepsfoto personeel M HKA, M HKA, Verbouwing inkomhal Collections in Transition: Collections

The Four Futures Frieze Four Futures The L’Internationale, van symposium tweedaags Ping Pong Ping , 2002, foto A4Avzw die zelf , 1972 met de kunstenaar 2017, foto, 2015, M HKA M HKA/Clinckx

Decolonising, Demodernising Demodernising Decolonising, , 2017, voor de tentoonstelling The Best Couples in Best The Untitled (Rat) Untitled

, 2013,