Tijdschrift Over De Geschiedenis Van Heemstede En Bennebroek
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
De haven aan de Heemsteedse Dreef is een zogeheten zwaaihaven, waar de kolenschepen voor de gasfabriek (gebouwd in 1909) een draai konden maken. De grote gashouders domineerden indertijd het beeld ter plekke. Toen halverwege de jaren zestig iedereen overstapte op aardgas Tijdschrift over de geschiedenis van werden eerst de gashouders en daarna ook de fabriek gesloopt. Heemstede en Bennebroek De bouwgeschiedenis van de Oude Kerk aan het Wilhelminaplein begint al in de veertiende eeuw en is af te lezen op de balken die het dak steunen. Nu wordt een nieuw hoofdstuk toege- voegd: het beter geschikt maken van de kerk voor concerten. U leest erover in dit nummer: van de oudste oorkonde tot de nieuwste plannen. eerlijkHeden In de verzuilde maatschappij van vóór de jaren zestig waren veel verenigingen gelieerd aan de Jaargang 40 – zomer 2013 – nummer 157 geloofsgroep waar je toe behoorde: of het nou om gymnastiek of toneel ging, er was een rooms- H katholieke en een protestants-christelijke variant. In Bennebroek konden de katholieke vereni- Prijs C 4,95 gingen terecht in gebouw De Bond en de protestantse in Rehoboth. Ook bibliotheken konden een godsdienstige invalshoek hebben, zoals in Heemstede de R.K. Leesbibliotheek van de da- mes Jonckbloedt, waar je uitsluitend kerkelijk goedgekeurde boeken kon lenen. Aan het Raadhuisplein in Heemstede is al sinds 1929 een garagebedrijf gevestigd. Vroeger ruk- te de ziekenauto er uit, was er taxiservice en kon je je auto er stallen. Tot slot in deze HeerlijkHeden deel twee van het verhaal over het verdwenen Huis te Bijweg in Bennebroek en in de serie boerderijen een verhaal over de voormalige boerderij van Bosbeek, in de jaren zestig en zeventig bekend als de boerderij van Van Schie. De gasfabriek, bron van licht, warmte en vele goede dingen De boerderij van Van Schie, van oudsher Overthoorn HeerlijkHeden is het kwartaalblad van de Nieuwe plannen voor de Oude Kerk Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek De R.K. Leesbibliotheek van mejuffrouw Jonckbloedt Het bloeiende verenigingsleven in Bennebroek Garage aan het Raadhuisplein Het verdwenen Huis te Bijweg, deel 2 www.hv-hb.nl Inhoud De gasfabriek, bron van licht, warmte en vele goede dingen 3 Ellen Kerkvliet De boerderij van Van Schie, van oudsher Overthoorn 10 Cees Peper Nieuwe plannen voor de Oude Kerk 15 Frans Harm De R.K. Leesbibliotheek van mejuffrouw Dinie Jonckbloedt 21 Anja Kroon Het bloeiende verenigingsleven in Bennebroek 25 Martin Bunnik Garage aan het Raadhuisplein 33 Marloes van Buuren Het verdwenen Huis te Bijweg, deel 2 38 Peter van der Werff Van het bestuur Excursies en Open Monumentendag 44 In memoriam Ben van Tongeren en Gerard Brand 46 Verslag voorjaarsbijeenkomst 47 Aanwinsten collectie HVHB 49 Ets van het Huis te Manpad 50 Boeken over Gereformeerde Kerk Bennebroek en Brandweer Heemstede 51 Groenendaalboek Heeft u het boek Groenendaal – van buitenplaats tot wandelbos al? Zeer zeker de moeite waard, ook als cadeautje voor vrienden of familie! Als lid van de HVHB betaalt u voor dit prachtige boek van 240 pagina’s i.p.v. € 24,95 slechts € 19,95. Leden kunnen zich wenden tot Annemarie Thoolen, 023-5476436, [email protected]. Uiteraard is het boek (zonder de ledenkorting) ook in de Heemsteedse boekhandels verkrijgbaar en bij Bruna in Bennebroek. Voor uw agenda 21 augustus Excursie Huis te Vogelenzang 14 september Open monumentendag, thema: Macht & pracht 22 oktober Excursie Hodsonhuis, Haarlem 21 november Najaarsbijeenkomst HVHB, ’t Trefpunt, Bennebroek heerlijkheden zomer 2013 | 1 Bestuur Jaap Verschoor, voorzitter Gerard Bettink, secretaris Ton Bruseker, penningmeester en ledenadministratie Daan Kerkvliet, karakterbehoud Marc de Bruijn, communicatie en PR Gerry Weijers-van Vugt, evenementencommissie Marloes van Buuren, redactie HeerlijkHeden Secretariaat en contact Gerard Bettink Van Merlenlaan 40 / 2101 GE Heemstede 023 528 47 41 / [email protected] Ledenadministratie en abonnementen Ton Bruseker Hagenduin 52 / 2104 AT Heemstede 023 528 55 25 / [email protected] Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek Redactie HeerlijkHeden Marloes van Buuren (eindredactie) Frans Harm Doelstelling en activiteiten Ellen Kerkvliet-van Holk Het bevorderen van kennis over en belangstelling voor de geschiedenis Anja Kroon-van Helden van Heemstede en Bennebroek en de zorg voor het karakterbehoud van Cees Peper Klaartje Pompe hetgeen van historische, stedenbouwkundige, architectonische en/of landschappelijke betekenis is. De vereniging geeft het kwartaaltijdschrift redactieadres HeerlijkHeden en historische publicaties uit, organiseert excursies, Richard Holplein 10 / 2102 EP Heemstede geeft lezingen, werkt mee aan de jaarlijkse Open Monumentendagen 023 529 07 56 / [email protected] en is alert op de instandhouding van karakteristieke elementen in beide Commissie communicatie gemeenten. Marc de Bruijn Louis Goulmy Lidmaatschap en abonnementen Harry Opheikens Theo Out Aanmelding, opzegging en adreswijziging bij de ledenadministratie Annemarie Thoolen of via www.hv-hb.nl. Het lidmaatschap loopt jaarlijks door, tenzij u ([email protected]) schriftelijk opzegt vóór 1 november. De contributie is € 18,- per jaar (of zoveel meer als u zou willen geven), Commissie karakterbehoud Michel Bakker na ontvangst van een nota over te maken op NL03 INGB 0000 273506 Martin Bunnik (IBAN) ten name van penningmeester Hist. Ver. Heemstede-Bennebroek. Jan Elissen Buitenlandse leden betalen een toeslag vanwege de hogere Daan Kerkvliet verzendkosten. (Het BIC-nummer is: INGBNL2A.) Hans Luiten Martin Pulleman Maarten van Voorst van Beest HeerlijkHeden ([email protected]) HeerlijkHeden verschijnt viermaal per jaar. De naam van het tijdschrift verwijst naar de heerlijkheden Heemstede en Bennebroek, die in de Evenementencommissie Joke Dondorp voorbije eeuwen onder het gezag van een ambachtsheer stonden. De H, Marijke van Donge-Last twee keer als hoofdletter geschreven, geeft aan dat het ook ‘heden’ nog Theo Jonckbloedt ‘heerlijk’ is in deze plaatsen te wonen. Het silhouet achter op het omslag Tineke Mascini-Maartense geeft van links naar rechts een aantal kenmerkende gebouwen van Gerry Weijers-van Vugt ([email protected]) Bennebroek en Heemstede weer. Historische commissie Ruud Bannink Martin Bunnik Joke Dondorp Hillebrand de Lange ([email protected]) Fotografie Theo Out Website www.hv-hb.nl Webmaster: Harry Opheikens ([email protected]) Vormgeving HeerlijkHeden Peter Verwey Grafische Produkties bv, Heemstede Drukwerk HeerlijkHeden Ten Brink, Meppel 2 | heerlijkheden zomer 2013 De gasfabriek, bron van licht, warmte en vele goede dingen Ellen Kerkvliet Elke zichzelf respecterende gemeente had rond 1900 een eigen gasfabriek. De Amsterdamse Wester- en Oostergasfabriek werden eind negentiende eeuw gebouwd, Haarlem volgde in 1902. Heemstede kon niet achterblijven en liet daarom in 1909 in het havengebied haar eigen gasfabriek neerzetten. De gas fabriek vlak na de bouw in 1909. n 1905 sprak B&W de wens uit in vaartkade tot aan de Camplaan – en de IHeemstede een eigen gasfabriek te Cloosterweg. De grond was eigendom laten bouwen. De belangrijkste reden van het raadslid Q. van den Berg, die was het verbeteren van de openbare daar een kwekerij had. Veel Heemste- verlichting in de gemeente. De weinige denaren maakten zich echter zorgen straatlantaarns – in 1891 waren dat er 43 over de mogelijke komst van de fabriek. – brandden allemaal op petroleum. En Ruim honderd inwoners onderteken- bij volle maan waren ze uit. den een bezwaarbrief, opgesteld door de heer G.N. Aberson, voorzitter van Voor- en tegenstanders de Vereeniging tot verfraaiing van Heemstede en Bennebroek en ter bevor- Er werd een gascommissie ingesteld, dering van het vreemdelingenverkeer. bestaande uit burgemeester jhr. mr. Aberson woonde met zijn gezin op land- D.E. van Lennep en de heren J.H.M. goed ’t Groot Clooster (nu Hageveld) en van Houten en A.H. van Wickevoort zou de gasfabriek als ‘buur’ krijgen. In Crommelin. Ze kregen een budget van zijn brief van 11 april 1907 lezen we onder honderd gulden en hadden de opdracht andere ‘…dat het toch bekend is dat een de haalbaarheid van het bouwen van een gasfabriek, hoe wetenschappelijk ook Heemsteedse gasfabriek te onderzoeken. gebouwd, door de lucht en rook welke zij Adviseur van de commissie was de heer verspreidt voor hare omgeving hoogst on- Geerling, directeur van de Amsterdamse aangename gevolgen oplevert…’. Aber- Oostergasfabriek. son stelde in zijn brief voor, de fabriek Vooruitlopend op de beslissing kocht zo ver mogelijk uit de bebouwde kom te de gemeente in 1907 voor f. 8345,55½ een bouwen. Zijn pleidooi mocht niet baten, stuk grond van 1,27 hectare tussen de want in de openbare vergadering van Wippervaart – die liep vanaf de Zand- 7 mei 1907 spreekt de gemeenteraad uit heerlijkheden zomer 2013 | 3 de gasfabriek, bron van licht, warmte en vele goede dingen De aanleg van dat zij ‘geen termen heeft kunnen vinden gasleidingen op om terug te komen op het besluit.’ de Glip. Gasbuizen van noord tot zuid Niets stond de bouw van een gasfabriek meer in de weg en in 1908 kreeg de firma Carl Francke uit Bremen opdracht om de hele steenkolengasinstallatie te leveren. De Heemsteedse aannemer W.A. van Amstel mocht de bouw uitvoeren. Al voor de fabriek er stond werd ir. G.F.H. Houben aangesteld als ‘directeur der te stichten gasfabriek en der toekomstige waterleiding’ (de watertoren is gebouwd in 1910). Zijn taak was toezicht te hou- den op de bouw en de aanleg van het Kilometers gasleiding verdwenen onder de grond. Van het noordelijk deel tegen de Haarlemse grens tot het uiterste zuiden van de gemeente. De toen nog Heemsteedse wijken Bosch en Vaart, Haarlemmerhoutpark en Zuiderhout, die tot dan toe al door Haarlem van gas werden voorzien, werden toegevoegd aan het Heemsteedse buizennet. Om de lange buisleiding naar de Glip rendabel te maken werd overeengekomen ook aan Bennebroek gas te leveren. Bloemendaal gaf toestemming om Vogelenzang van gas te voorzien. In december 1908 werden de ovens aangestoken en op 11 januari 1909 zetten de nieuwe gaslantaarns Heemstede in het volle licht. De volgende dag konden de huishoudens voor het eerst gas ge- De watertoren bruiken. De nieuwe brandstof bleek in in aanbouw, 1910.