Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu I. Cilt
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ULUSLARARASI DULKADĐR BEYLĐĞĐ SEMPOZYUMU Editör Cevdet KABAKCI - Serdar YAKAR ĐSBN: 978-605-86941-2-5 BASKI Kristal Reklam ve Matbaacılık Hizm. San. Ve Tic. Ltd. Şti. Gayrettepe Mh. Hamidiye Sk. No 7 D 1 Tel: 0212 2179777 [email protected] Beşiktaş-Đstanbul TASARIM Halil AYDIN-Şükran ĐŞÇĐ ĐLETĐŞĐM ADRESĐ Kahramanmaraş Belediyesi Kültür ve Sosyal Đşler Müdürlüğü Tel: (0344) 228 46 00 e.posta: [email protected] Birinci Basım: Haziran 2012 Bu Eser Kahramanmaraş Belediyesi’nin Bir Kültür Hizmetidir 2 ULUSLARARASI DULKADĐR BEYLĐĞĐ SEMPOZYUMU ULUSLAR ARASI DULKADĐR BEYLĐĞĐ SEMPOZYUMU 29 NĐSAN - 1 MAYIS 2011 KAHRAMANMARAŞ (BĐRĐNCĐ SALON) CĐLT: 1 3 ULUSLARARASI DULKADĐR BEYLĐĞĐ SEMPOZYUMU SEMPOZYUM ONUR KURULU: Kahramanmaraş Valisi Şükrü KOCATEPE Kahramanmaraş Belediye Başkanı Mustafa POYRAZ, K.S.Ü Rektörü Mehmet Fatih KARAASLAN. SEMPOZYUM DÜZENLEME KURULU: Başkan: Cevdet KABAKÇI (Belediye Başkan Yardımcısı) Serdar YAKAR (Belediye Kültür ve Sosyal Đşler Müdürü) Prof. Dr. Mehmet ÖZKARCI Doç. Dr. Đlyas GÖKHAN Dr. Đsmail ALTINÖZ Okutman ALĐ KOÇ Hakan Türker DULKADĐROĞLU SEMPOZYUM BĐLĐM KURULU: Prof. Dr. Refet YĐNANÇ Prof. Dr. Metin SÖZEN Prof. Dr. Mehmet ÖZKARCI Prof. Dr. Hamza GÜNDOĞDU Prof. Dr. Ahmet EYĐCĐL Prof. Dr. Đlhan ŞAHĐN Prof. Dr. Said ÖZTÜRK Doç. Dr. Đlyas GÖKHAN Doç. Dr. Orhan DOĞAN Doç. Dr. Đbrahim SOLAK Doç. Dr. Mehmet YETĐŞGĐN Doç. Dr. Akif ÖZDOĞAN Doç. Dr. Zekeriya PAK Doç. Dr. Mustafa Sıtkı BĐLGĐN Doç. Dr. Tufan GÜNDÜZ Doç. Dr. Bilgehan PAMUK Yrd. Doç. Dr. Faruk ÇĐFTÇĐ Yrd. Doç. Dr. Hamza KARAOĞLAN Yrd. Doç. Dr. Şaban ÖZ Yrd. Doç. Dr. Emin TOROĞLU Yrd. Doç. Dr. Selahattin DÖĞÜŞ Dr. Đsmail ALTINÖZ Dr. Nazif ÖZTÜRK Not: Tebliğlerin yasal ve bilimsel sorumluluğu yazarlarına aittir 4 ULUSLARARASI DULKADĐR BEYLĐĞĐ SEMPOZYUMU ĐÇĐNDEKĐLER TAKDĐM…………………………………………………………………9 AÇILIŞ KONUŞMALARI…………………………………………….11 I. OTURUM DULKADĐR BEYLĐĞĐ MĐMARÎSĐNE BAKIŞ Prof. Dr. Mehmet ÖZKARCI…………………………………………...21 YAVUZ SULTAN SELĐM’ĐN, GÖNDERDĐĞĐ FETĐHNAMEYE OĞLU SÜLEYMAN’IN CEVABI: Prof. Dr. Refet YĐNANÇ………………………………………………..75 XVI. ASIR BAŞINDA DULKADIRLI TÜRKMENLERĐ HAKKINDA ÖNEMLĐ BĐR KAYNAK: MARAŞ’IN ĐLK MUFASSAL TAHRĐR DEFTERĐ Prof. Dr. Ahmet KANLIDERE………………………………………….79 TARĐHÎ COĞRAFYA BAKIMINDAN XVI. YÜZYILDA ELBĐSTAN KAZASI Prof. Dr. Mesut ELĐBÜYÜK……………………………………………93 5 ULUSLARARASI DULKADĐR BEYLĐĞĐ SEMPOZYUMU II. OTURUM BĐR SELÇUKLU DEVRĐ TÜRK ŞEHRĐ OLARAK: MARAŞ Prof. Dr. Tuncer BAYKARA………………………………………….125 DULKADĐRLĐLERĐN BOZOK - ÇANDIR’DAKĐ ĐZLERĐ VE ESERLERĐ Prof. Dr. Ali Rafet ÖZKAN……………………………………………131 MEMLÛK SULTANI EL-MELĐK EZ-ZÂHĐR SEYFED-DÎN ÇAKMAK DÖNEMĐNDE MEMLÛK-DULKADĐR MÜNASEBETLERĐ (1438- 1453) Yrd. Doç. Dr. Abdullah Mesut AĞIR………………………………….151 TARĐHTE DULKADĐROĞLU DEVLETĐ’NĐN GENEL DURUMU VE KAYSERĐ’DE DULKADĐROĞLU HANEDAN MENSUPLARI Hakan Türker DULKADĐROĞLU…………………………………….165 III. OTURUM KARAMAN VE DULKADĐR BEYLĐKLERĐ BAKĐYYELERĐNĐN OSMANLI ĐLHAK SÜRECĐNE VERDĐKLERĐ TEPKĐLER Doç. Dr. Doğan YÖRÜK………………………………………………193 DULKADĐRLĐ ÜLKESĐNDE OSMANLI HÂKĐMĐYETĐNĐN TESĐSĐ Doç. Dr. Đbrahim SOLAK……………………………………………...211 ŞAH ĐSMAĐL VE DULKADĐROĞULLARI Yrd. Doç. Dr. Qiyas ŞÜKÜROV………………………………………223 DULKADĐR BEYLĐĞĐ’NĐN KARAMANOĞULLARI ĐLE MÜNASEBETLERĐ Yrd. Doç. Dr. Nevzat TOPAL…………………………………………239 FATĐH DEVRĐNDE KAYSERĐ’DE OSMANLI-DULKADIRLI SINIRI Mehmet ÇAYIRDAĞ………………………………………………….255 6 ULUSLARARASI DULKADĐR BEYLĐĞĐ SEMPOZYUMU IV. OTURUM MARAŞ BEYLERBEYĐ ZULKADĐRZADE ÖMER PAŞA Doç. Dr. Đlyas GÖKHAN………………………………………………265 V. OTURUM TURNA DAĞI SAVAŞI VE DULKADĐR BEYLĐĞĐ’NĐN SONU Prof. Dr. Ahmet EYĐCĐL……………………………………………...291 YAVUZ SULTAN SELĐM’ĐN, GÖNDERDĐĞĐ FETĐHNAMEYE OĞLU SÜLEYMAN’IN CEVAPI Prof. Dr. Refet YĐNANÇ………………………………………………301 DULKADĐROĞULLARI DÖNEMĐNDE HARPUT Prof. Dr. Muhammet Beşir AŞAN……………………………………..305 DULKADĐRLĐ BEYLĐĞĐNĐN TÜRK TARĐHĐ ĐÇĐNDEKĐ YERĐ VE ÖNEMĐ Prof.Dr. Hasan Basri KARADENĐZ…………………………………...313 OSMANLIYA SIĞINAN ĐKĐ DULKADĐR ŞEHZADESĐ/BEYĐ Şehsüvar Bey ve Oğlu Ali Bey Yrd. Doç. Dr. Funda DEMĐRTAŞ……………………………………..331 XVI. ASIRDA DULKADIR EYÂLETĐ’NDE ĐSKÂN VE YERLEŞME Dr. Đsmail ALTINÖZ………………………………………………….357 VI. OTURUM “KARS-I MAR‘AŞ SANCAĞI’NDA VAKIFLAR VE MÜLKLER” Prof. Dr. Yılmaz KURT………………………………………………..375 YAVUZ SULTAN SELĐM’ĐN OĞLU ŞEHZADE SÜLEYMAN’A GÖNDERDĐĞĐ DULKADĐR FETĐHNÂMESĐ Prof. Dr. Şefaettin SEVERCAN……………………………………….389 7 ULUSLARARASI DULKADĐR BEYLĐĞĐ SEMPOZYUMU ANONĐM BĐR SAFEVÎ MÜELLĐFĐNĐN GÖZÜYLE DULKADĐR BEYLĐĞĐNĐN SON 20 YILLIK TARĐHĐNE BAKIŞ Yrd. Doç. Dr. Namiq MUSALI………………………………………..399 DULKADĐR COĞRAFYASINDA ERMENĐ ĐSKÂNI (SOSYO- KÜLTÜREL MÜNASEBETLER) Yrd. Doç. Dr. Cahit KÜLEKÇĐ………………………………………..421 VII. OTURUM MARAŞ’TA DULKADIROĞULLARI DÖNEMĐNDE TASAVVUF, TEKKE VE ZAVĐYELER Prof. Dr. Yusuf KÜÇÜKDAĞ……………………………..…….…..437 KAYSERĐ'DEKĐ DULKADĐROĞULLARI BEYLĐĞĐ DÖNEMĐ YAPILARI Yrd. Doç. Dr. Celil ARSLAN…………………………………….….453 MARAŞ’TA BAZI KĐTABELĐ YAPILAR Yrd. Doç. Dr. Rahmi TEKĐN………………………………………....507 DULKADĐROĞLULLARIDAN, BEKDĐK BOYU DOKUMALARI VE BĐR ÖRNEK Dr. Nuran SAY…………………………………………………...……523 8 ULUSLARARASI DULKADĐR BEYLĐĞĐ SEMPOZYUMU TAKDĐM Üzerinde yaşadığımız bu topraklar binlerce yıllık tarih sürecinde birçok medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Halen içerisinde ibadetimizi yaptığımız camiler, üzerinden geçtiğimiz köprüler, arşınladığımız sokaklar ise atamız Dulkadirli’nin bıraktığı mirastır bize. Dulkadir Beyliği, 1337’de Maraş ve Elbistan’da Türkmen Beyi Zeyneddin Karaca tarafından kurulmuştur. Dulkadir Beyliği topraklarında yaşayan Türkmenlerin çoğunluğu Oğuzların Bozok koluna mensup Bayat, Beydilli Avşar ve Cerit boylarından oluşmaktaydı. Anadolu Selçuklu Beylikleri içinde en son kurulanlardan biri olan Dulkadir Beyliği, 1337’den 1515’e kadar 178 yıl hâkimiyet sürmüştür. Bu beylik, Osmanlı devletine Ramazanoğulları Beyliği’nden sonra en son katılandır. Mücadeleci bir yapıya sahip olan Dulkadir beylerinin yarısından fazlası Osmanlı ve Memluklarla girdikleri mücadele de hayatlarını kaybetmişlerdir. Kuruluş döneminde Dulkadir Beyliği, kuzeyde önce Eratna sonra Kadı Burhaneddin, güneyde Memluklar, batıda Kilikya Ermenileri, Ramazanoğulları, Karamanoğuları, Doğuda Akkoyunlu ve Karakoyunlu gibi devlet ve beyliklerle komşuydular. Daha sonraları Osmanlı, Timur Devleti, Safevi ve Memluklar gibi büyük güçlerin arasında önemli siyasi faaliyetlerde bulunmuşlardır. Bu güçlü siyasi teşekküllerle boy ölçüşmeye kalkışmışlardır. Đlk başlarda Memlukların yanında yer alan bu beylik zaman zaman Osmanlılarla birlikte hareket etmiştir. Alâüddevle Bozkurt Bey zamanında gücünün zirvesine ulaşan Dulkadir Beyliğinin sınırları: Maraş, Elbistan, Afşin, Göksun, Andırın, Pazarcık, Kayseri, Zamantı (Pınarbaşı), Sarız, Köstere (Tomarza), Đncesu, Kırşehir, Ankara, Kırıkkale, Keskin, Bozok (Yozgat), Malatya, Darende, Doğanşehir, Harput (Elazığ), Çemişkezek, Besni, Hısn-ı Mansur (Adıyaman), Kahta, Gerger, Diyarbakır, Urfa, Çermik, Rumkale (Halfeti), Ayıntap (Antep), Bulanık 9 ULUSLARARASI DULKADĐR BEYLĐĞĐ SEMPOZYUMU (Bahçe), Gündüzlü, Amik Ovası, Antakya, Güğercinlik (Islahiye Bölgesi), Trablusşam, Sis (Kozan), Kars-ı Zulkadiriye (Kadirli), Üzeyr (Payas) ve Ayas’a (Yumurtalık) kadar genişlemiştir. Ayrıca Çorum, Çankırı ve Sivas gibi yerlere kadar Dulkadir Türkmenleri yerleşmişlerdir. Yaklaşık 100 bin kilometrelik bir yüz ölçüme sahip Dulkadir Beyliği hem doğudan, hem de Halep ve Şam üzerinden Anadolu’ya gelen Türkmenlerin uğrak yeriydi. Bu bakımdan Maraş’a Türkmenlerin Anadolu’ya dağılma yeri denilebilir. Memluklar ve Osmanlılar tarafından Maraş ve Elbistan bölgesi Vilayet-i Türkman , bölgeye hâkim olan Dulkadir Beylerine de Türkmen Beyi denmiştir. Yukarıda ismi geçen şehirler Dulkadir şehri olmuş, buralarda günümüze kadar Dulkadir Türkmenlerinin torunları yaşamaya devam etmişler ve günümüzde kendilerini Dulkadirli olarak görmektedirler. Dulkadirlilerin hâkim olduğu: Kahramanmaraş, Kayseri, Kırşehir; Konya (Ereğli) ve Malatya (Doğanşehir) gibi yerlerde Dulkadirliler Dernekleri bulunmakta olup, bu dernekler bölgelerinde Dulkadir kültür ve geleneklerini yaşatmaya çalışmaktadırlar. Ayrıca Dulkadir ülkesinden bazı Türkmenler Đran’a ve Mısır’a da gitmişlerdir. Günümüzde Đran ve Mısır’da da Dulkadir Türkmenleri varlıklarını sürdürmektedirler. Dulkadir Beyliği Osmanlı Devleti tarafından 1522’de tamamen ortadan kaldırılmasına rağmen, bu beyliğin yönetici ailesi kaybolmamış ve Osmanlı yönetiminde önemli görevler almışlardır. Balkanlarda ve diğer Osmanlı topraklarında bu aileye mensup birçok kişi hizmet etmiştir. 29 Nisan – 1 Mayıs 2011 tarihleri arasında gerçekleştirmiş olduğumuz Uluslar arası Dulkadir Beyliği Sempozyumu ile ülkenin dört bir yanında yaşayan Dulkadirliler ana yurtları olan Maraş’ta buluşmanın mutluluğunu yaşadılar. Beş yüz yıllık hasret Dulkadirli’nin başkenti Maraş’ta giderilmeye çalışıldı. Yaşadığımız coğrafyanın dört bir tarafına yayılan hısımlarımızı Kahramanmaraş’ta toplamış olmanın ve ceddimiz Dulkadirli’nin tarihini, kültürünü, mirasını dile getirmiş olmanın mutluluğunun yanı sıra o mirası yarınlara aktarabilmek için de bu eseri neşrediyoruz. Emeği geçenlere teşekkürlerimle… Mustafa POYRAZ Kahramanmaraş Belediye Başkanı 10 ULUSLARARASI DULKADĐR BEYLĐĞĐ SEMPOZYUMU AÇILIŞ KONUŞMALARI Büyük Millet Meclisi Sayın Başkan Vekilim, Sayın Millet Vekillerim, Sayın Valim, Sayın Belediye Başkanım, Sayın Rektör Vekilim, Đlimiz Dışından Gelen Saygıdeğer Katılımcılar, Misafirler ve Basın Mensupları… Kahramanmaraş Belediye Başkanlığının düzenlemiş olduğu Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumuna hoş geldiniz. Aramızda bulunan Osmanlı Hanedanına mensup Sultan Abdulhamid’in torunu Sayın