Archive of SID

Petrology, 10th Year, No. 39, Autumn 2019

Magmatic characteristics and crystallization condition of the Gasht- gabbros (North of ) based on clinopyroxene and orthopyroxene composition

Leila Rezaei 1, Mohssen Moazzen 1* and Martin J. Timmerman 2 1 Department of Earth Sciences, Faculty of Natural Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran 2 Institute of Geosciences, University of Potsdam, Potsdam, Germany

Abstract The Range, as a part of the Alpine-Himalayan orogeny, formed during the Cimmerian orogeny due to northward movements of the Central Iran micro-plate towards Eurasia. Subsequently, it underwent different compressional and extensional geological events from the Late Triassic collision to the recent ongoing contraction and volcanism. The gabbros in the Gasht-Masuleh area are small kilometer-sized cumulate and isotropic gabbro bodies that intruded the Paleozoic metasediments and Mesozoic sediments in the three localities including Chapul, Gilvandehrud, and Zudel. Clinopyroxene chemistry suggests that the calc-alkaline parent magma formed in a transitional environment between arc and extension related tectonic settings. Diopside clinopyroxene composition is Wo47-51 En43-49 Fs4-9 and enstatite orthopyroxene has Wo0-3 En71-79 Fs20-28 composition. The low TiO2 content of clinopyroxene indicates a depletion of parental magma source during old subduction in the north of Iran. Using different thermometers, based on clinopyroxene and orthopyroxene composition suggest that the crystallization temperature of pyroxene was low (~800 ℃). Al2O3, Na2O and Cr2O3 contents of orthopyroxene and clinopyroxene are low indicating the crystallization of the parent magma at low pressure at upper crustal levels. Key words: Pyroxene, gabbro, Gasht- Masuleh, Alborz

* [email protected]

Copyright©2019, University of Isfahan. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/BY-NC-ND/4.0), which permits others to download this work and share it with others as long as they credit it, but they cannot change it in any way or use it commercially. DOI: https://doi.org/10.22108/ijp.2020.119832.1151 www.SID.ir

Archive of SID

پتـــرولوژی، سال دهم، شماره سی و نهم، پاییز 1398، صفحه -131 148 تاریخ دریافت: 18/09/1398 تاریخ بازنگری: 25/12/1398 تاریخ پذیرش: 1398/12/27

ویژگی ماگمایی و شرایط تبلور گابروهای گشت- ماسوله )شمال ایران( برپایة ترکیب کلینوپیروکسن و ارتوپیروکسن

لیال رضائی 1، محسن مؤذن 1* و مارتین ج. تیمرمن 2 1 گروه علومزمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران 2 انیستیتوی علوم زمین، دانشگاه پتسدام، آلمان

چکیده رشتتتک هتتوه البتترز ب شتتی از هتتو زایی آلتت - یمالیاستتت هتتک گتتام هتتو زایی ستتیمیرین و در پتتی رهت تتای رو بتتک شتتما م میکروپلیتتت ایتتران مرهتتزی بکستتوی اوراستتیا پدیتتد آمتتده و بتتا گتتذر از دوران تتای زمتتینش استتی درتتار رویتتداد ای گونتتاگونم هششتتی و فشارشتتی از زمتتان تریتتا پایتتانی تتتا ولکانیستت تتای اریتتر شتتده استتتا گابرو تتای هومتتوییی و ایزوتتتروط م گشتتک گشتتت- ماستتولک در البتترز بکصتتورت تتتوده تتای هورتت در ستت تتای رستتوبی دگرگونشتتدپ پالزوزوییتت و رستتو ای مزوزوییتت در نزدیکتتی ستتک روستتتای روتتو ، گیلونتتدهرود و زود برونتتزد دارندا ماگمتای ستازندپ ایتن گابرو تا بتا ویژگتی هالت آلکتالن در یت پة تم زمینستارتیم توتولی مترتبا بتا همتان و Wo En Fs نیتتز متترتبا بتتا هشتتم پدیتتد آمتتده استتتا ترهیتتم شتتیمیایی هلی وپیروهستتن در ایتتن گابرو تتا، 4-9 43-49 47-51 و از نتتود دیوپستتید استتتا ارتوپیروهستتن نیتتز از نتتود انستتتاتیت بتتا ترهیتتم Wo 0-3 En 71-79 Fs 20-28 استتتا میتتزان TiO2 هتت در ترهیتتتم هلی وپیروهستتتن نشتتتانم تةتتتیشتتتدگی ماگمتتتای متتتادر ایتتتن ستتت تتتا در گتتتام رویتتتداد فتترورانم تتای پیشتتین در شتتما ایتتران استتتا مواستتبک ای دماستت ی بتتکروش ای گونتتاگون برپایتتم ترهیتتم پیروهسن نشتان متید تد ماگمتای متادر ایتن گابرو تا در دما تای همتابیم هت )نزدیت بتک 800 درجتم ستانتیگراد متبلتتور شتتده استتتا میتتزان هتت Na2O ،Al2O3 و Cr2O3 در هلی وپیروهستتن و ارتوپیروهستتن نشتتان متتید تتد تبلتتور ماگمای مادر این گابرو ا در فشار ه و در سگوح باییی پوستک روی داده استا واژههای کلیدی: پیروهسن، گابرو، گشت- ماسولک، البرز

مقدمه استا مة ترین رویداد زمینش اسی در رشتک هوه ای رشتک هوه ای البترز در شتما ایتران شتوا دی از البرز بک فرورانم و بستکشدن اقیانو تتیس هةن در ررداد ای هةن زمینش استی را در رتود جتای داده تریا پایانی مربتو استت )Adamia et al., 1981 ا

* [email protected] Copyright©2019, University of Isfahan. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/BY-NC-ND/4.0), which permits others to download this work and share it with others as long as they credit it, but they cannot change it in any way or use it commercially. DOI: https://doi.org/10.22108/ijp.2020.119832.1151 www.SID.ir

Archive of SID

132 پتتتترولوژی، سا د ، شماره سی و نة ، پاییز 1398

در پی این رویداد، بلوک ایران بک اوراسیا بررورد هرده "10'49°0 تتتا "10'11°49 رتتاوری و عتتر تتای است و رشتک هوه ای البرز پدیتد آمدهانتد ) Baud et جارافیتتتتایی "50'7°37 تتتتتا "0'11°37 شتتتتمالی ,.al., 1991; Saidi et al., 1997; Stampfli et al جتتای داردا برپایتتم نششتتم 1:100000 ب تتدر انزلتتی 2002 ا اهلوژیت ای شاندرمن در البترز از نشتانک ای )Nazari et al., 2004 ، توده تتتای بازیتتت و Moazzen بستکشدن این اقیانو بکشتمار میرونتد ) الترابازیتتت در بتتتارتر فتتتومن و میتتتان گشتتتت و et al., 2010; Omrani et al., 2013 ا در گتتام ماستتولک رر متتون دارنتتد )شتتک 1 ا برپایتتم اطاعتتات رویتتداد ای گونتتاگون زمتتینش استتی، ماگماتیستت ایتتن نششتتک، توده تتای بازیتت دربردارنتتدپ ستت ای فشارشتتی و هششتتی در البتترز ادامتتک داشتتتک استتت گتتابروی هومتتوییی و ایزوتتتروط ستتت دا در ایتتن Verdel et al., 2011; Shafeie et al., 2016 ) ا نششتتک، ایتتن ستت ا مان تتد م موعتتم افیتتولیتی س ای گابرویی گشتت- ماستولک در بتارتر فتومن دگرگونشتتدپ استتال - شتتاندرمن، بتتک ستتن هتتامبرین میان گشت و ماسولک در نزدیکتی روستتا ای روتو ، پایتتانی- مزوزوییتت آزتتازین )ا دانستتتک شتتدهانتتد، گیلوندهرود و زود رر متون دارنتدا برپایتم اطاعتات البتتتک بررستتی ای صتتوراییم ایتتن پتتژو م نشتتان نششم 1:100000 ب در انزلتی )Nazari et al., 2004 ، مید تد گابرو تا از ستن پیشت ةادی در ایتن نششتک این توده ای مافیت دربردارنتدپ ست ای گتابروی جوانتر ست دا ییتتکای و ایزوتتتروط ستتت دا بررستتی ای پیشتتین وا تتد فیلیتتتی از جتت س شتتی ای نازکییتتک و پیدایم این س ا را بتک ستری تولتکایتی در پة تم ستت ای ماستتکای متوستتاییتتک تتتا تت ی ییتتک و قارهای )Hassanzadeh Estakhrbijari, 1997 ، سری ستتتت تتتتای دگرگتتتتونی از گروه تتتتای ستتتت گی آلکالن اشیم قارهای را بک بازشدگی زمتان هرتاستک و دربرگیرنتتدپ ایتتن توده تتا ستتت د ) ,.Nazari et al تی س وزویی )Kosari, 1997 و سری تولتکایتی و 2004 ا مچ تتتتین، در ایتتتتن نششتتتتک، بتتتتکویژه در وابستک بک فرورانم ارتبا مید د ) ;Lashani, 2014 نزدیکتتی روستتتای زود ، ب شتتی از ایتتن توده تتای Khalatbari Jafari et al., 2016 ا بررستتتی ای گتتابرویی در نزدیکتتی وا تتد ایی بتتا ستتن ژوراستتی Rezaei و مکتتاران )2018 نشتتان مید تتد ایتتن در ستتتازند شتتتا و شمشتتت رر متتتون دارنتتتدا ستت تتا از ماگمتتایی بتتا ویژگتتی ستتا آلکتتالن ستتتتت ای ژوراستتتتتی یادشتتتتتده ت تتتتتاوبی از )هال آلکالن در ی پة تم زمینستارتی وابستتک بتک ماستتتکستتت آرهتتتوزی و ه گلتتتومرای نتتتا مگن و همان و نیز وابستک بک هشم پدیتد آمتدهانتدا در ایتن سیلتستتتون بتتک مراه آلکالیبازالت تتا و استتویلیت و پتتژو م، بتترای ش استتایی نتتود ماگمتتای متتادر ایتتن نیتتز از شتتی و سیلتستتتون و ییتتک ای متوستتا تتتا س ا، پة م زمینش اسی پیدایم آنةا و شرایا دما تت ی آرنایتتت ستتت دا گمتتان متتیرود مبتتری و فشار ماگمای سازندپ ایتن ست تا، شتیمی هتانی توده تتا بتتا ستت ای ژوراستتی از نتتود ناپیوستتتگی هلی وپیروهسن و ارتوپیروهسن بررسی شده استا آذرینپی باشتدا ایتن تتوده تا در پتی شترایا جتوی درتتار دگرستتانی شتتدهانتتدا دگرگتتونی و دگرری تتتی زمینشناسی منطقه در ایتتن تتتوده تتا دیتتده نمتتیشتتوندا امتتا بتتکدنبا م گشتتتم گشتتتت- ماستتتولک در شتتتما ایتتتران در رویتتتتتداد ای زمینستتتتتارتی جتتتتتوان درتتتتتار هتتوه تتای البتترز بتتارتری در طتتو تتای جارافیتتایی گستت رتتوردگی شتتدهانتتد و دایتت تتای دلریتتتی و

www.SID.ir Archive of SID

ویژگی ماگمایی و شرایا تبلور گابرو ای گشت- ماسولک )شما ایران برپایم ترهیم هلی وپیروهسن و ارتوپیروهسن 133

دیتتتوریتی آنةتتتا را قگتتت هتتتردهانتتتدا از آن اییهتتتک ایتتن توده تتا بتتا وا تتد ای ه تتاری دیتتده نمیشتتود

پوشم گیا ی در ایتن م گشتک انبتوه استت، مبتری )شک ای A -2 و B -2 ا

شک 1- نششم زمینش اسی م گشم گشت- ماسولک و جایگاه آن در نششم ایران )برگرفتک از نششم 1:100000 ب درانزلی، سازمان زمینش استی و اهتشافات معدنی ایرانا Nazari و مکاران، 2004

شک A -2 نمایی از رر مون گابرو ا در روستای گیلوندهرودا B نمایی از رر مون گابرو ا با ییکب دی آذرین در روستای زود

www.SID.ir

Archive of SID

134 پتتتترولوژی، سا د ، شماره سی و نة ، پاییز 1398

مانگونکهتتتک Khalatbari Jafari و مکتتتاران گابرو تتتای ایزوتتتتروط دستتتتکب تتتدی میشتتتوندا )2016 نیتتز بتتک آن اشتتاره هردهانتتد، ازآن اییهتتک در گابرو تتای هومتتوییی بافتتت اورتوهومولتتو دارنتتدا در ایتتتن تتتتوده تتتا دگرری تتتتی و دگرگتتتونی دیتتتده ایتتن گتتروه از گابرو تتا، بیشتتتر هتتانی تتای هومتتوییی، نمیشتتوند، پتتس ایتتن تتتوده تتا از ستت تتای مافیتت م دانتتک تتای درشتتت هلی وپیروهستتن و الیتتوین ستتت دا م موعتتم استتال - شتتاندرمن جتتوانتتتر ستتت دا از ارتوپیروهسن در ایتن ست تا بستیار همیتا استت آن اییهتتک ایتتن تتتوده تتا در وا تتد ای شمشتت و و یتتتا پدیتتتد نیامتتتده استتتتا پاژیتتتوهاز هتتتانی شا نیز رر مون دارند پتس رکبستا ایتن تتوده تا از ای ترهومولتتو استتت و فمتتای میتتان هتتانی تتای ژوراسی جوانتر باش دا هومتتوییی را پتتر متتیه تتد )شتتک ای A -3 و -3 B ا مچ تتتتین، الیتتتتوین بکصتتتتورت میانبتتتتار در روش انجام پژوهش هلی وپیروهستتتن دیتتتده میشتتتود )شتتتک B -3 ا پتتس از ان تتام بررستتی ای ن ستتتین و صتتورایی، بیوتیتتت، هتتانی تتای هتتدر و آپاتیتتت از هتتانی تتای از نمونتک تتایی هتک دگرستتانی همتتری داشتتت د شتتمار متتراه بکشتتمار میرونتتدا شتتک A -2 از تتتودپ زود 18 مشگتت نتتازک تةیتتک شتتدا شتتیمی هتتانی تتای گرفتتتک شتتده استتتا مانگونکهتتک در تیتتویر نمونتتم ارتوپیروهستتتتن و هلی وپیروهستتتتن در 6 نمونتتتتک در دستتتی )ب تتم پتتایین ستتمت راستتت تیتتویر دیتتده مؤسسک علوم زمتین دانشتگاه پتستدام آلمتان و مرهتز متتیشتتود تتتوده گتتابرویی زود ییتتکب تتدی متتودا توشیشتتات علتتوم زمتتین GFZ پتستتدام بررستتی شتتدا نشتتان متتید تتدا در تیتتویر میکروستتکوپی از ایتتن ت زیتتم هتتانی تتا در دانشتتگاه پتستتدام بتتا دستتتگاه توده، ییک تای روشتن پیامتد انباشتتگی پاژیتوهاز و JEOL JXA-8200 ریزهتتاو الکترونتتی ، برپایتتم ولتتتاژ ییتتتک تتتای تیتتتره بیشتتتتر دربردارنتتتدپ هتتتانی تتتای nA kv شتتتتتا د دپ 15، شتتتتدت جریتتتتان 10 و هلی وپیروهستتن، بیوتیتتت و هتتانی تتای اهستتیدآ ن و μm پرتتتتوی لیتتتزر بتتتک انتتتدازپ 2 بتتترای هتتتانی تیتتتانی ستتت د )شتتک C -3 ا در ایتتن نمونتتک تتا هلی وپیروهستتتتن و ارتوپیروهستتتتن ان تتتتام شتتتتدا الیتتتوین دیتتتده نشتتتدا بررتتتی هلی وپیروهستتتن ا از هلی وپیروهستتتن تتتای ت زیکشتتتده در GFZ مرهتتتز اشتتیک بتتا آملیبتتو تتای قةتتوهای و ستتبز جتتایگزین توشیشتتات علتتومزمین پتستتدام بتتا دستتتگاه ریزهتتاو شتتدهانتتدا مچ تتین، آملیبتتو بکصتتورت نانویتتک در الکترونتتی JEOL Hyperprobe JXA-500F )ولتتتاژ لره تتای هلی وپیروهستتن تتا پدیتتد آمتتده استتتا nA kv شتتتتتا د دپ 15، شتتتتدت جریتتتتان 20 و الیوین ا از اشتیک و در ستگت تترک تا ایتدی گزیتی μm پرتوی لیزر بتک انتدازپ 5/0 ت زیتک شتدندا دقتت و نیتتتز ستتترپانتی ی شتتتدهانتتتدا پاژیتتتوهاز بیشتتتتر و صتتوت ت زیتتک ا بتتا نمونتتک تتای استتتاندارد طبیعتتی سرستتتیتی و بیوتیتتتت گتتتاه از اشتتتیک بتتتا هلریتتتت مشایسک شدندا جتتایگزین شتتده استتتا از دیتتدگاه بتتافتی، گابرو تتای ایزوتتتروط بافتتت افیتیتت دارنتتد و هتتانیش استتی آنةتتا سنگنگاری مان د نمونتک تای گتابرویی هومتوییی استتا انتدازپ از دیتتدگاه بتتافتی، ستت تتای گتتابرویی ایتتن دانتتک تتا در ایتتن نمونتتک تتا متوستتا تتتا درشتتت استتت م گشتتک بتتک دو گتتروه هلتتیم گابرو تتای هومتتوییی و )شک D -3 ا

www.SID.ir Archive of SID

ویژگی ماگمایی و شرایا تبلور گابرو ای گشت- ماسولک )شما ایران برپایم ترهیم هلی وپیروهسن و ارتوپیروهسن 135

شتتک 3- تیتتویر ای میکروستتکوپی از: B ،A گتتابروی هومتتوییی م گشتتم گشتتت- ماستتولکا پاژیتتوهاز هتتانی ای ترهومولتتو استتت و فمتتای میتتان دانتتک تتای درشتتت الیتتوین و هلی وپیروهستتن را پتتر هتترده استتتا در تیتتویر B، الیتتوین بکصتتورت میانبتتار در هلی وپیروهستتن دیتتده متتیشتتودا C پاژیتتوهاز فراوانتتترین هتتانی در ییتتک تتای روشتتن استتت و هلی وپیروهستتن، بیوتیتتت و اهستتید ای آ تتن و تیتتتانی در ییتتک تتای تیتتره انباشتتتک شتتدهاند )گتتابروی سرشتتار از پاژیتتوهاز در روستتتای زود ا ایتتن تیتتویری از مشگتت نتتازکم نمونتتم دستتتی در شتتک A -2 است ا D گابروی ایزوتروط م گشک گشت- ماسولک )نام ارتیاری هانی ا برگرفتک از Whitney و Evans )2010 است

دادههای شیمی کانی پیروکسن زمینستتتتارتی ) ;Nisbet and Pearce, 1977 پیروهستتن از فتتراوانتتترین هتتانی تتای ستتازندپ Beccaluva et al., 1989 و دمتتتا و فشتتتار تبلتتتور ستت تتای ماگمتتایی استتت و ترهیتتم آن مت استتم بتتا ستت تتای ماگمتتایی بتتکهار متتیرود ) Bertrand and Mercie, 1985; Brey and Köhler, 1990; ماگمتتایی هتتک از آن متبلتتور متتیشتتود تاییتتر متتیه تتدا Nimis and Taylor, 2000 ا ازایتتنرو، برپایتتم ویژگتتی تتای یادشتتده، ایتتن هتتانی از داده تتای ترهیتتم شتتیمیایی هلی وپیروهستتن در هتتتانی تتتای مةتتت در بررستتتی ترهیتتتم شتتتیمیایی و جدو 1 آورده شتدهانتدا فرمتو ستارتاری پیروهستن شتترایا تبلتتور ماگمتتایی استتت هتتک از آن متبلتتور شتتده Fe2+ استتت )Kushiro, 1973; Bender et al., 1978 ا برپایتتم 6 اتتت اهستتیژن و 4 هتتاتیون و مشتتدار و Droop Fe3+ ترهیتتتم هلی وپیروهستتتن بتتترای ش استتتایی ستتتری برپایتتتتتتم روش پیشتتتتتت ةادیم )1987 ماگمتتتتایی )Leterrier et al., 1982 ، پة تتتتم بکدست آورده شدهاندا

www.SID.ir

Archive of SID

136 پتتتترولوژی، سا د ، شماره سی و نة ، پاییز 1398

جتتدو 1- داده تتای بکدستتتآمده از ت زیتتم نشگتتکای بتتا ریزهتتاو الکترونتتی بتترای هتتانی هلی وپیروهستتن در گابرو تتای گشتتت- ماستتولک، بتتک مراه فرمتتو ستتارتاری برپایتتم 6 اتتت اهستتیژن و ستتازنده ای پایتتانی آنا مشتتدار F1 و F2 برپایتتم روش پیشتت ةادیم Nisbet و Pearce )1977 بکدستتتتتتتتتت آورده شتتتتتتتتتدهاند )Wollastonite :Woا Enstatite :Enا Ferrosilite :Fsا #Mg/(Mg+Fe2+) =Mgا .not :n.a analyzedا University of Potsdam :UPا GeoForschungsZentrum Potsdam :GFZ Rock Type Cumulate gabbro Isotropic gabbro Location Chapul Gilvandehrud Zudel Gilvandehrud Zudel Sample 15FMN05 16FMN66 16FMN45A 16FMN20A 16FMN27 16FMN22D No. A C Point No. 1 1- 2 1- L8 7 11- 1 1- L3 1- L10 2- L6 2- L9 3- L10 10 6- 2 6a- 3 Laborator UP UP UP UP UP UP UP GFZ GFZ GFZ UP UP UP y

SiO2 51.87 52.31 52.54 52.91 53.14 52.60 50.88 51.32 50.96 52.28 52.16 51.83 52.52

TiO2 0.42 0.42 0.23 0.37 0.28 0.45 0.50 0.52 0.65 0.34 0.33 0.40 0.23

Al2O3 2.55 2.08 1.46 1.84 1.17 1.53 3.07 2.81 3.63 2.54 1.73 2.69 2.11

Cr2O3 0.37 0.17 0.11 0.13 0.07 0.05 0.15 0.16 0.11 0.29 0.12 0.28 0.81 FeO 5.81 6.10 6.77 5.39 6.60 5.56 5.22 4.76 5.75 5.29 7.95 4.86 4.21 MnO 0.09 0.16 0.15 0.14 0.17 0.19 0.14 0.10 0.16 0.12 0.22 0.11 0.10 MgO 15.65 15.87 15.76 16.40 15.80 15.63 15.85 15.69 14.47 15.71 14.95 16.55 16.89 CaO 23.12 23.35 22.26 23.42 22.48 23.83 23.07 23.23 23.10 22.99 22.46 22.90 23.10

Na2O 0.32 0.19 0.42 0.18 0.39 0.21 0.22 0.19 0.33 0.23 0.31 0.22 0.22

K2O 0.00 0.01 0.01 0.00 0.00 0.00 0.00 n.a. n.a. n.a. 0.00 0.00 0.00 NiO 0.04 0.00 0.02 0.00 0.02 0.00 0.01 n.a. n.a. n.a. 0.00 0.02 0.00

Sc2O3 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. 0.02 0.04 0.03 n.a. n.a. n.a. SrO n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. 0.17 0.16 0.17 n.a. n.a. n.a.

Ce2O3 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. 0.00 0.00 0.03 n.a. n.a. n.a.

Pr2O3 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. 0.03 0.00 0.00 n.a. n.a. n.a.

Nd2O3 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. 0.03 0.04 0.03 n.a. n.a. n.a. Total 100.24 100.66 99.71 100.79 100.13 100.05 99.12 99.03 99.39 100.06 100.21 99.85 100.19 Si 1.90 1.91 1.94 1.92 1.95 1.93 1.88 1.90 1.89 1.92 1.93 1.90 1.91 Ti 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01 0.02 0.01 0.01 0.01 0.01 Al 0.11 0.09 0.06 0.08 0.05 0.07 0.13 0.12 0.16 0.11 0.08 0.12 0.09 Cr 0.01 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.01 0.00 0.01 0.02 Fe+3 0.08 0.07 0.08 0.06 0.05 0.06 0.09 0.05 0.04 0.04 0.07 0.08 0.06 Fe+2 0.10 0.11 0.13 0.10 0.15 0.11 0.07 0.09 0.13 0.12 0.17 0.07 0.07 Mn 0.00 0.01 0.00 0.00 0.01 0.01 0.00 0.00 0.00 0.00 0.01 0.00 0.00 Mg 0.85 0.86 0.87 0.89 0.87 0.86 0.87 0.87 0.80 0.86 0.82 0.90 0.92 Ca 0.91 0.91 0.88 0.91 0.88 0.94 0.91 0.92 0.92 0.90 0.89 0.90 0.90 Na 0.02 0.01 0.03 0.01 0.03 0.02 0.02 0.01 0.02 0.02 0.02 0.02 0.02 K 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 - - - 0.00 0.00 0.00 Ni 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 - - - 0.00 0.00 0.00 Sc ------0.00 0.00 0.00 - - - Sr ------0.00 0.00 0.00 - - - Ce ------0.00 0.00 0.00 - - - Pr ------0.00 0.00 0.00 - - - Nd ------0.00 0.00 0.00 - - - Total 4.00 4.00 4.00 4.00 4.00 4.00 4.00 4.00 4.00 4.00 4.00 4.00 4.00 Mg # 82.76 82.27 80.58 84.43 81.02 83.38 84.40 85.46 81.77 84.11 77.03 85.87 87.72 Al IV 0.10 0.09 0.06 0.08 0.05 0.07 0.12 0.10 0.11 0.08 0.07 0.10 0.09 Al VI 0.01 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.01 0.02 0.05 0.03 0.00 0.01 0.00 Wo 48.72 48.37 46.82 47.91 46.61 49.14 49.17 48.99 49.56 47.90 47.14 47.93 47.82 En 45.89 45.74 46.14 46.69 45.59 44.87 47.01 46.04 43.20 45.55 43.66 48.21 48.64 Fs 5.40 5.89 7.04 5.40 7.80 5.99 3.82 4.97 7.24 6.54 9.21 3.86 3.55

F1 - 0.83 - 0.83 - 0.82 - 0.83 - 0.83 - 0.85 - 0.82 - 0.82 - 0.85 - 0.82 - 0.83 - 0.81 - 0.81

F2 - 2.40 - 2.42 - 2.41 - 2.44 - 2.44 - 2.43 - 2.38 - 2.39 - 2.41 - 2.42 - 2.42 - 2.41 - 2.41

F1 =- 0.012 × SiO2- 0.0807 × TiO2 + 0.0026 × A12O3- 0.0012 × FeO *- 0.0026 × MnO + 0.0087 × MgO- 0.0128 × CaO- 0.0419 × Na2O F2 =- 0.0469 × SiO2- 0.0818 × TiO2- 0.0212 × A12O3- 0.0041 × FeO*- 0.1435 × MnO- 0.0029 × MgO + 0.0085 × CaO + 0.0160 × Na2O

www.SID.ir Archive of SID

ویژگی ماگمایی و شرایا تبلور گابرو ای گشت- ماسولک )شما ایران برپایم ترهیم هلی وپیروهسن و ارتوپیروهسن 137

سیلیستتی و هلستتی بتتای و ستتدی ، آلتتومی ی ، هلی وپیروهستتن تتا نشتتان متتید تتد تاییتتر شتتیمیایی هتتتروم و تیتتتتانی هتتت از ویژگتتتی آشتتتکار ایتتتن روش ی از اشتیک تتا مرهتز و بترعکس در ایتن هتانی هلی وپیروهستتن تتا ستتت دا عتتدد م یتتزی )#Mg دیده نمیشتود و هلی وپیروهستن تای ایتن ست تا این هلی وپیروهسن تا بترای نمونتک تای هومتوییی و از دیتتدگاه ترهیتتم شتتیمیایی م گشکب تتدی ندارنتتدا ایزوتتتروط برابربتتا 0/77 تتتا 7/87 استتت )جتتدو 1 ا برپایتتتتتم ردهب تتتتتدی Morimoto )1988 ، ایتتتتتن ترهیتتم ستتازنده ای پایتتانی هلی وپیروهستتن در ایتتن هلی وپیروهستتن تتا از گتتروه هلی وپیروهستتن تتای Ca، Fe Mg Wo En Fs گابرو تتتتا بکصتتتتورت 9-4 49-43 51-47 استتتتتا و و فشیتتر از ستتدی ستتت د و در موتتدودپ ت زیتتتتم رگتتتتی ) اشتتتتیک- اشتتتتیک از ایتتتتن ترهیبی دیوپسید جای دارند )شک 4 ا

شک 4- ترهیم هلی وپیروهسن ای گابرو ای گشت- ماسولک در نمودار ردهب دی Morimoto )1988

مانگونکهتتک گلتتتک شتتد، پیتتدایم ارتوپیروهستتن این س ا انستاتیت است )شک 4 ا در این س تا بستیار همیتا و انتدازپ دانتک تای آن هورتت استتتا ت زیتتم شتتیمیایی بکصتتورت نشگتتکای و بحث در ب م ای سال هتانی ان تام شتده استتا داده تای الـــ - شناســـایی ســـری ماگمـــایی و پهنـــة بکدستتتتآمده در جتتتدو 2 آورده شتتتدهانتتتدا عتتتدد زمینساختی گابروها SiO Al O م یزی )#Mg این ارتوپیروهستن تا بترای نمونتک تای هتتتاربرد نمتتتودار مشتتتدار 3 2 دربرابتتتر 2 Le Bas, 1962 هومتتوییی و ایزوتتتروط برابتتر بتتا 3/71 تتتا 8/76 استتتا هتتتانی هلی وپیروهستتتن ) بتتترای ترهیتتتتم ستتتتازنده ای پایتتتتانی ارتوپیروهستتتتن در ش استتایی ستتری ماگمتتاییم ستت تتای گتتابرویی گابرو تتتای بررسیشتتتده بکصتتتورت En 71-79 Fs 20-28 3- گشتتتتت- ماستتتتولک نشتتتتان متتتتید تتتتد ایتتتتن Wo 0 استتتتتتا برپایتتتتتم ردهب تتتتتدی پیشتتتتت ةادیم هلی وپیروهستتن تتا از یتت ماگمتتای ستتا آلکتتالن A Morimoto )1988 ، ترهیتتتتم ارتوپیروهستتتتن تتتتای متبلور شدهاند )شک 5- ا

www.SID.ir

Archive of SID

138 پتتتترولوژی، سا د ، شماره سی و نة ، پاییز 1398

جدو 2- داده ای بکدستآمده از ت زیم نشگکای با ریزهاو الکترونتی بترای هتانی ارتوپیروهستن گابرو تای گشتت- ماستولک، بتک مراه فرمتو سارتاری برپایم 6 ات اهسیژن و سازنده ای پایانی آن )University of Potsdam :UP Rock Type Cumulate gabbro Isotropic gabbro Location Gilvandehrud Zudel Gilvandehrud Zudel Sample No. 16FMN45A 16FMN20A 16FMN27 16FMN22D Point No. 1 (inclusion in Cpx) 2 3 1 (Ol rim) 2 3 4 2 6 1 2 Laboratory UP UP UP UP UP UP UP UP UP UP UP SiO2 54.12 54.35 54.00 54.64 55.30 54.30 53.82 53.51 53.64 54.19 53.93

TiO2 0.25 0.14 0.05 0.09 0.01 0.07 0.09 0.22 0.25 0.00 0.05

Al2O3 1.20 1.21 1.27 0.47 0.17 0.89 1.04 1.19 1.13 0.97 0.68

Cr2O3 0.03 0.05 0.00 0.00 0.01 0.03 0.00 0.05 0.06 0.02 0.03 FeO 15.69 15.78 15.23 17.13 15.71 17.58 17.54 17.30 17.26 18.43 17.58 MnO 0.39 0.33 0.34 0.51 0.62 0.57 0.55 0.44 0.48 0.55 0.55 MgO 27.42 27.38 28.35 26.88 28.25 26.64 26.81 25.55 25.47 25.71 26.48 CaO 1.25 1.14 0.72 0.93 0.22 0.75 0.75 1.25 1.31 0.51 0.60

Na2O 0.03 0.02 0.03 0.04 0.00 0.01 0.01 0.03 0.06 0.01 0.00

K2O 0.00 0.00 0.00 0.00 0.01 0.00 0.00 0.01 0.01 0.02 0.00 NiO 0.03 0.03 0.02 0.05 0.02 0.03 0.03 0.05 0.00 0.00 0.00 Total 100.41 100.41 100.00 100.73 100.31 100.86 100.64 99.60 99.67 100.41 99.90 Si 1.94 1.95 1.93 1.97 1.98 1.95 1.94 1.95 1.96 1.97 1.96 Ti 0.01 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.01 0.01 0.00 0.00 Al 0.05 0.05 0.05 0.02 0.01 0.04 0.04 0.05 0.05 0.04 0.03 Cr 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 Fe3+ 0.05 0.04 0.08 0.05 0.03 0.05 0.08 0.03 0.02 0.02 0.05 Fe2+ 0.42 0.43 0.38 0.47 0.44 0.48 0.45 0.50 0.50 0.54 0.49 Mn 0.01 0.01 0.01 0.02 0.02 0.02 0.02 0.01 0.01 0.02 0.02 Mg 1.47 1.46 1.51 1.44 1.51 1.43 1.44 1.39 1.39 1.39 1.43 Ca 0.05 0.04 0.03 0.04 0.01 0.03 0.03 0.05 0.05 0.02 0.02 Na 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 K 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 Ni 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 Total 4.00 4.00 4.00 4.00 4.00 4.00 4.00 4.00 4.00 4.00 4.00 Mg# 75.71 75.58 76.85 73.67 76.23 72.99 73.16 72.48 72.46 71.33 72.87 Wo 2.49 2.25 1.43 1.83 0.44 1.49 1.51 2.52 2.63 1.02 1.20 En 75.93 75.47 78.86 74.07 76.93 73.82 74.92 71.73 71.40 71.44 73.81 Fs 21.58 22.28 19.71 24.09 22.63 24.70 23.57 25.75 25.97 27.54 24.99

Nisbet و Pearce )1977 برپایتتتتتتم روش تتتتتتای میان ایتن دو نتود بازالتت استتا ازایتنرو، نمتیتتوان بتا آمتتاری و مواستتبم عتتددی، نمتتودار F1 در برابتتر F2 را یشتتتین پیتتتدایم ایتتتن گابرو تتتا را در پة تتتک تتتای بتتتتتترای ش استتتتتتایی پة تتتتتتم زمینستتتتتتارتی زمینستتارتی وابستتتک بتتک همتتان دانستتتا مچ تتین، هلی وپیروهستتن تتای هلستتی دار پیشتت ةاد هتتردهانتتدا نمتتیتتتوان بتتکطور هامتت تتت نیر موتتیا تتای هششتتی در روش بکدستتتتآوردن F1 و F2 در زیتتتر جتتتدو 1 آورده پیدایم این گابرو ا را نادیده گرفت )شک B -5 ا شده استتا برپایتم ایتن نمتودار، بیشتتر هلی وپیروهستن برپایم شیمی هانی هلی وپیروهسن، نمتودار TiO2 در گابرو تتتای بررسیشتتتده در موتتتدوده بازالتتتت تتتای برابتتر AlZ بتترای ش استتایی هوموی تتای برراستتتک از همان تای آتشلشتانی جتای گرفتکانتد و ترهیتم بررتی ماگما تتتای آلکتتتالن و ستتتا آلکتتتالن در پة تتتک تتتای هلی وپیروهسن تا در ب تم ممتا بتا رتا جداه تده زمینسارتی گوناگونم هو زایی و زیرهو زایی پیشت ةاد موتتتدوده بازالتتتت تتتای همتتتان تتتای آتشلشتتتانی و شده استتا بتک پیشت ةاد AlZ ، 1962( Le Bas میتزان بازالت تای هتا اقیانوستی و نیتز در موتدودپ مشتترک آلتتومی یمی استتت هتتک در ستتایت تترا تتدرا هتتانی

www.SID.ir Archive of SID

ویژگی ماگمایی و شرایا تبلور گابرو ای گشت- ماسولک )شما ایران برپایم ترهیم هلی وپیروهسن و ارتوپیروهسن 139

هلی وپیروهسن جتای میگیترد و برابتر استت بتا = Alz هلی وپیروهسن ا نشاند دپ تةیبتودن ماگمتای متادر IV Al × 100)/2)ا ازآن اییهک هلی وپیروهستن تا میتزان این س ا از TiO2 استا ایتن ویژگتی )تةیشتدگی از IV TiO2 و Al همی دارند، در این نمودار در مودوده میان TiO2 پیامد پیدایم این س ا در پة م زمینسارتی هوموی تتای م تتاطا همتتانی و هوموی تتای ییتتک تتای وابستک بک همان و یا پیامد ت نیر زمینشتیمیایی ستامانم افیولیتی رس میشوند )شتک C -5 ا ه بتودن میتزان فرورانشتتی پیشتتینم ماگمتتای متتادر ایتتن ستت استتت TiO2 )23/0 تتتتتتتا 65/0 درصتتتتتتدوزنی در ایتتتتتتن )Beccaluva et al., 1989 ا

شک 5- ش اسایی سری ماگمایی مذا مادر و پة م زمینسارتی پیدایم گابرو ای گشت- ماسولک برپایم شیمی هلی وپیروهسن در: A نمودار Al2O3 دربرابر SiO2 برپایم ترهیم شیمیایی هانی هلی وپیروهستن )Le Bas, 1962 ا B نمتودار F1 در برابتر Nisbet and Pearce, 1977( F ا C نمودار TiO2 در برابر Loucks, 1990( AlZ )نماد هانی ا مان د شک 4 است

ب- دما و فشارسنجی ارزیتتابی دمتتا و فشتتار تبلتتور آنةتتا بستتیار دشتتوار استتتا ازآن اییهتتک ایتتن ستت تتا هومتتوییی ستتت د، ر تتدین دمافشارستت ر، برپایتتم جانشتتی ی یتتونی برپایتتم برگزیتتتدن روش دماستتت ی و دمافشارستتت ی بتتترای ترهیتتم هتتانی پیروهستتن پیشتت ةاد شتتدهاندا در ایتتن

www.SID.ir

Archive of SID

140 پتتتترولوژی، سا د ، شماره سی و نة ، پاییز 1398

پژو م برری از آنةتا بتکهار بترده شتدهانتدا ازآن اییهتک هلی وپیروهستتتن تتتا در فشتتتار هتتت رت داده استتتتا ایتتتن دمافشارستتت ر ا برپایتتتم ترهیتتتم ستتت تتتای مچ تتین، ه بتتودن میتتزان Al2O3 در ارتوپیروهستتن گوشتکای گارنتت لرزولیتت یتا سیستت تایی بتا ترهیتم )DeBari and Coleman, 1989 و میتتتزان هتتت ستت ه ش ارتکشتتده پیشتت ةاد و هتتالیبره شتتدهانتتد Cr2O3 هلی وپیروهستتتتتتن تتتتتتا )همتتتتتتتر از 0/75 ) Bertrand and Merrier, 1985; Brey and درصتتدوزنیا Elthon، 1987 نیتتز گتتوا ی بتتر تبلتتور Köhler, 1990; Nimis and Taylor, 2000 ماگمتتای متتادر ستت تتای گتتابرویی در فشتتار ای نمیتوان بتا اطمی تان از آنةتا بترای ارزیتابی دمتای تبلتور ه استا گابرو ای هوموییی بةره گرفتا Schweitzer و مکتتتتتتتاران )1974 نمتتتتتتتودار IV VI در ایتتن گابرو تتا، بتترآورد فشتتار برپایتتم نمودار تتای Al +2Ti+Cr دربرابتتتتتر Al +Na )شتتتتتک B -6 گرافیکتتی ان تتام شتتدا آلتتومی ی از فاهتور تتای مةتت برپایم جایگزی ی هتاتیون تای ستک فرفیتتی در ستایت برای بترآورد فشتار در هتانی هلی وپیروهستن استتا بتا اهتا تتدرا در هلی وپیروهستتن را پیشتت ةاد هردهانتتدا افزایم فشار، میتزان آلتومی ی بتک مراه میتزان ستدی ترهیتتتم هلی وپیروهستتتن در موتتتدودپ فوگاستتتیتک در هلی وپیروهستتن افتتزایم مییابتتد ) Green and اهستتتیژن بتتتای جتتتای متتتیگیرنتتتدا ایتتتن ویژگتتتی VI IV Ringwood, 1968 ا نمتتتتودار Al دربرابتتتتر Al نشتتتتاند دپ تبلتتتتور هلی وپیروهستتتتن در شتتتترایا )شتتتتتک A -6 نشتتتتتان متتتتتید تتتتتد تبلتتتتتور اهسیداسیون بای )نزدی بک سگت استا

شک A -6 نمودار AlIV دربرابر AlVI برای ارزیابی مودودپ فشار تبلور هانی هلی وپیروهسن از ماگمای مادر س ای گابرویی م گشتم گشتت- ماسولک )Aoki and Shiba, 1973 ا B نمودار AlVI+2Ti+Cr دربرابر AlIV+ Na برای ارزیابی شرایا اهسیداسیون تبلور هتانی هلی وپیروهستن از ماگمای مادر گابرو ای بررسیشده )Schweitzer et al., 1974 )نماد هانی ا مان د شک 4 است

دماستتتت ر و فشارستتتت ر پیشتتتت ةادیم Nimis و استتتت و از گارنتتتت پریتتتدوتیت جتتتدایم یافتکانتتتد Taylor )2000 ، بتتترای سیستتتت تتتای لرزولیتتتتی پیشتتت ةاد و هتتتالیبره شتتتده استتتتا در ایتتتن روش، پیچیتتده هتتک در آن هلی وپیروهستتن از نتتود هتتروم- ستتتتت م فشتتتتتار برپایتتتتتم تبتتتتتاد هتتتتتروم در دیوپستتید )مشتتدار Cr2O3 بیشتتتر از 5/0 درصتتدوزنی هلی وپیروهس ی استت هتک در تعتاد بتا گارنتت استتا

www.SID.ir Archive of SID

ویژگی ماگمایی و شرایا تبلور گابرو ای گشت- ماسولک )شما ایران برپایم ترهیم هلی وپیروهسن و ارتوپیروهسن 141

مچ تتتین، ستتت م دمتتتا برپایتتتم ستتتازندپ پایتتتانیم دما برپایم فرمو زیر بکدست آورده میشود: انستاتیت در هلی وپیروهسن استا

هلی وپیروهسن تای گابرو تای گشتت- ماستولک بتک پیتتروی از ماگمتتای متتادر، هتتروم بستتیار همتتی دارنتتدا در ایتتن فرمتتو دمتتا برپایتتم درجتتم هلتتوین و فشتتار Cpx مچ ین، در ایتن ست تا گارنتت در سیستت دیتده برپایتتم هیلوبتتار استتت و aen از فرمتتو زیتتر بکدستتت نمیشودا با وجتود ایتن، بترای آزمتون در ایتن بررستی، آورده میشود: Cpx مواستتتبک ای دماستتت ی بتتتک روش Nimis و aen = (1- Ca- Na- K)× (1- (1/2)× Taylor (Al+Cr+Na+K) )2000 نیز ان ام شدند )جدو 3 ا در ایتن دماست ی

جدو 3- داده ای بکدستآمده از دماس ی برپایم میزان انستاتیت در هانی هلی وپیروهسن بک روش پیش ةادیم Nimis و Taylor )2000 Rock type Cumulate gabbro Isotropic gabbro Location Chapul Gilvandehrud Zudel Gilvandehrud Zudel Sample No. 15FMN05A 16FMN66C 16FMN45A 16FMN20A 16FMN27 16FMN22D Min. Max.T(C°) Point No. 1 1 1- L8 7 11- 1 1- L3 1- 2- L 6 2- L 9 3- L10 10 6- 2 6a- 3 T(℃) L10 P (kbar) T(C°) T(C°) 1 803 814 873 831 865 702 810 789 747 845 860 874 869 874 702 2 805 816 875 833 867 704 811 791 748 846 862 876 871 876 704 3 807 817 877 835 869 705 813 793 750 848 864 878 873 878 705 4 809 819 879 837 871 707 815 795 752 850 866 880 874 880 707 5 811 821 881 838 872 709 817 796 753 852 868 882 876 882 709 6 812 823 883 840 874 710 819 798 755 854 870 883 878 883 710 7 814 825 885 842 876 712 821 800 757 856 871 885 880 885 712 8 816 827 887 844 878 714 822 802 759 858 873 887 882 887 714 9 818 828 889 846 880 715 824 804 760 860 875 889 884 889 715 10 820 830 891 848 882 717 826 805 762 862 877 891 886 891 717 Max.: maximum; Min.: minimum

برپایتتم ایتتن دماستت ر، بیشتتی ک دمتتای بکدستتتآمده از هلی وپیروهستتن در ب م تتای نزدیتت بتتک اشتتیک بتتترای هتتتانی هلی وپیروهستتتن برابربتتتا 874C±30° و آن ستتت دا ازایتتنرو، رکبستتا دگرستتانی یتتا تبتتاد 30C±891° و بیشتتتتی ک فشتتتتار برابربتتتتا 1 تتتتتا 10 هتتاتیونی بتتا هتتانی تتای دیگتترم ستت )بتتکعلت نزدیکتتی هیلوبتتتتار استتتتتا داده تتتتای بکدستتتتتآمده بتتتترای بک اشیک ، آنةا را درتار تاییتر شتیمیایی هترده باشتد هلی وپیروهستتتتتتتتن ا در نمونتتتتتتتتم 16FMN20A و بر دمای بکدستآمده ت نیر گذاشتک باشدا )هلی وپیروهستتتتن ای Cpx1-L 3 و Cpx2-L6, 9 دماس ر پیش ةادیم Brey و Köhler )1990 برای دربرابتتر نشگتتک هلی وپیروهستتن دیگتتری هتتک از ایتتن س ای لرزولیتی با 4 فاز هانیتایی گارنتت، الیتوین، نمونتتک ت زیتتک شتتده استتت، دمتتای همتتتر از همی تتم ارتوپیروهسن و هلی وپیروهسن پیش ةاد و هالیبره شده شتتتترایا هالیبراستتتتیون دماستتتت ر ℃) 1500- 850 استا در ای ا بتک روش دماست ی هتک برپایتم میتزان نشان مید دا ایتن نشگتک ا مربتو بتک ت زیتم رگتی دیوپسید هانی ارتوپیروهسن پیش ةاد شتده استت دمتا

www.SID.ir

Archive of SID

142 پتتتترولوژی، سا د ، شماره سی و نة ، پاییز 1398

بکدست آورده شدا ازآن اییهک ایتن دماست ر بترای دو این دماس ر، دمتا از فرمتو زیتر بکدستت آورده شتده هانی هلی وپیروهسن و ارتوپیروهسن و برپایم جانشی ی است )دما برپایم درجم هلتوین و فشتار برپایتم هیلوبتار یونی سدی و هلسی )هک در برابر دگرسانی ا متورک است : ست د پیشت ةاد شتده استت، در گتزی م داده تای

بکدستتتآمده بتتک ایتتن نکتتتک دقتتت شتتد هتتک هتتانی هلی وپیروهسن در ه ار هانی ارتوپیروهسن )امتا نتک در دما ای بکدستآمده از این روش در جتدو 4 آورده مبری مستشی و مزیست با یکدیگر باش دا ازاینرو، شدهاندا بیشی م دمای بکدستآمده از این دماس ر بترای شمار داده تای ت زیتکای نمتایم داده شتده در ایتن هتتتتتانی ارتوپیروهستتتتتن برابربتتتتتا 1066C±19° و پژو م بکعلت گزی م داده ا ها م داده شدهاندا در 19C±1115° در فشار 1 تا 10 هیلوبار استا

جدو 4- دما ای بکدستآمده از دماس ی برپایم میزان دیوپسید در هانی ارتوپیروهسن بک روش پیش ةادیم Brey و Köhler )1990 Rock Type Cumulate gabbro Isotropic gabbro

Location Gilvandehrud Zudel Gilvandehrud Zudel

Sample No. 16FMN45A 16FMN20A 16FMN27 16FMN22D Max. T(℃) Min. T(℃) 1 (inclusion in Cpx) 2 3 1 2 3 4 2 6 1 2 Point No. (Ol rim)

P (kbar) T(℃) T(℃)

1 1050 1024 913 973 705 924 925 1054 1066 847 879 1066 705 2 1055 1029 918 978 709 929 930 1060 1071 852 883 1071 709 3 1060 1034 923 983 713 933 935 1065 1077 856 888 1077 713 4 1066 1040 928 988 717 938 940 1071 1082 861 893 1082 717 5 1071 1045 932 993 721 943 945 1076 1088 865 897 1088 721 6 1077 1050 937 999 725 948 950 1081 1093 870 902 1093 725 7 1082 1055 942 1004 729 953 955 1087 1099 875 907 1099 729 8 1088 1061 947 1009 733 958 960 1092 1104 879 912 1104 733 9 1093 1066 952 1014 737 963 965 1098 1110 884 916 1110 737 10 1098 1071 957 1019 741 968 969 1103 1115 888 921 1115 741 Max.: maximum; Min.: minimum

مچ تتین، در ایتتن بررستتی دماستت ر گرافیکتتی دو با ترهیم Wo+En+Fs≥ 90% برای فشار ای ی اتمسلر پیروهسن )Lindsley, 1983 برای س م دمتای تبلتور تتتا 15 هیلوبتتار پیشتت ةاد و هتتالیبره شتتده استتتا در ایتتن پیروهسن ا در فشار ای ی اتمسلر تا 15 هیلوبار بک هار دماس ر ت نیر فشار بک ازای ر هیلوبار برابربتا 8 ≤ درجتم برده شد )شک ای A -7 تا D -7 ا از شرایا یزم بترای سانتیگراد استا در دماس ر ترستیمی Lindsley )1983 هاربرد این دماس ر، مور دو نتود پیروهستن بتا میتزان بتترای فشتتار ای 5 هیلوبتتار تتتا 15 هیلوبتتار، ترهیتتم هلسی بای )هلی وپیروهسن و هلسی ه )ارتوپیروهسن ارتوپیروهسن گابرو ا میان ایزوترم ای پایدار 600 و 900 در سیست استا این دماست ر برپایتم میتزان دیوپستید- درجتتم ستتانتیگراد و ترهیتتم هلی وپیروهستتن آنةتتا میتتان انستاتیت و میزان دنبرژیت- فروسیلیت هانی پیروهستن ایزوترم ای 500 و 800 درجم سانتیگراد استا

www.SID.ir Archive of SID

ویژگی ماگمایی و شرایا تبلور گابرو ای گشت- ماسولک )شما ایران برپایم ترهیم هلی وپیروهسن و ارتوپیروهسن 143

شک A -7 تا D س م همترین دمای تبلور هانی ارتوپیروهسن و هلی وپیروهسن در گابرو ای م گشم گشت- ماسولک برپایم دماس ر گرافیکی پیش ةادیم Lindsley )1983 در فشار ای ی اتمسلر تا 15 هیلوبار )نماد هانی ا مان د شک 4 است

www.SID.ir

Archive of SID

144 پتتتترولوژی، سا د ، شماره سی و نة ، پاییز 1398

هانی پیروهسن در شترایا فشتار و دمتای تاه بتر رت متید تتد و در پایتتان مر لتک تبلتتور در دما تتای هتت ، پوستم زیترین و گوشتتم بتاییی پایتدار استتا ستارتار و توزیتت Ca در ستتارتمان پیروهستتن تتا گتتام واهتت م ترهیم شتیمیاییم در تا تعتاد م ایتن هتانی بتک دمتا و انتشالی روی مید دا فشتتار و مچ تتین، اهتیویتتتک ع یتتر ای ستتازندپ آن دماستتت ی ای ان امشتتتده در ایتتتن پتتتژو م، دو بستتتتگی داردا مانگونکهتتتک برپایتتتم فرمتتتو تتتای دمتتتای متلتتتاوت را نشتتتان متتتید تتتدا ازآن اییهتتتک دماستت ی و نمتتودار ترستتیمی دیتتده متتیشتتود، میتتزان ایزوتتتترم تتتای ارتوپیروهستتتن در نمتتتودار Lindsley Ca در هتتتانی پیروهستتتن تتتت نیر مستتتتشی در بتتترآورد )1983 پرشتتتیم ستتتت د )شتتتک 7 پتتتس دمتتتا را میتتزان دمتتای تبلتتور ایتتن هتتانی داردا میتتزان جتتایگیری بکدرستتتتی نمتتتیتتتتوان مشتتت هتتتردا ازایتتتنرو، Ca در پیروهستتن نستتبت بتتک دمتتا ستتا استتت و در ایزوترم ای هلی وپیروهستن هتک شتیم همتتری دارنتد دما تتتای بتتتای میتتتزان جتتتایگیری Ca در ستتتارتار )فاصلک بیشتتری دارنتد بتکهار بترده متیشتوندا برپایتم پیروهسن هلستی دار هت استت و بترعکس، در دما تای این ایزوترم تا، بیشتترین دمتا نزدیت بتک 800 درجتم هتت بتتک میتتزان بیشتتتری وارد ستتارتار هتتانی پیروهستتن ستتانتیگراد استتتا ایتتن دمتتا بتتا دمتتای بکدستتتآمده از متتیشتتودا البتتتک تبتتاد یتتونی Mg و Fe میتتان دو نتتود روش تتای دیگتتر ستتازگاری داردا ایتتن دمتتا را میتتتوان پیروهستتن ارتبتتا مستتتشی بتتا افتتزایم دمتتا داردا در دمتتتتای تبلتتتتور هلی وپیروهستتتتن در ستتتت تتتتای صتتورت متتور دو نتتود پیروهستتن ز تتی و تةتتتی از بررسیشتتتده دانستتتتا دما تتتای همتتتتر نشتتتاند دپ هلستتتی در ماگمتتتای در تتتا سردشتتتدن، دو نتتتود تباد هاتیونی بعتدی میتان هتانی تا در التت جامتد واهتت م میتتان پیروهستتن تتای مزیستتت رت متتید تتدا )sub-solidus ستتتت د و دمتتتای تبلتتتور از ماگمتتتا را واهتتت م انتشتتتالی )transfer reaction میتتتزان Ca در نشان نمید د )Moazzen and Droop, 2005 ا پیروهستتن تتا را تاییتتر مید تتد و ایتتن تاییتتر متتراه بتتا ازآن اییهتتک میتتزان آلتتومی ی هلی وپیروهستتن هتت واهتت م تبتتاد یتتونی )exchange reaction نستتبت است، در فشتارم هت تبلتور، میتزان آلتومی ی همتتری در +2 Mg و Fe در پیروهستتتتن استتتتت )Kretz, 1982 ا ستتایت تترا تتدرا آن جتتایگزین متتیشتتود ) ,Kushiro رر تتد بتتا تاییتتر دمتتا و فشتتار، تتتوازن دوبتتاره ) -re 1960 ا برپایتتم ترهیتتم شتتیمیایی ارتوپیروهستتن تتا و equilibrations میتتتان ع یتتتر ای ستتتازندپ هتتتانی دماستت ی ای ان تتام شتتده، هتتانی تتای هلی وپیروهستتن هلی وپیروهستتن، بتتکعلت ستترعت تبلتتور هتت و نتترت و ارتوپیروهستتن در ایتتن ستت تتا در فشتتار و دما تتای انتشتتار متلتتاوت، بتتکت ریر میافتتتد ) Dimanov and ه ماگما پایدار بودهاندا Jaoul, 1998 ا در مشایستتتک بتتتا ستتتارتمان هتتتانی ویژگتتی تتای زمینشتتیمیایی گابرو تتای گشتتت- ارتوپیروهستتتتتتتن، ستتتتتتتایت M2 در ستتتتتتتارتمان ماستتولک نشتتان متتید تتد ایتتن گابرو تتا از ماگمتتایی هلی وپیروهستتن توانتتایی پتتذیرش هتتاتیون تتای بتتزر هالتت آلکتتالن و متترتبا بتتا پة تتک تتای همتتانی متبلتتور )مان تتتتد: Ca را دارد ) ,Cameron and Papike شتتدهانتتد )Rezaei et al., 2018 ا ازآن اییهتتک ایتتن 1980 ا ستتترعت انتشتتتار Ca نستتتبت بتتتک Fe و Mg در گابرو تتتتا هومتتتتوییی ستتتتت د برپایتتتتم داده تتتتای میان هانی تای مافیت بستیار هت استت و توزیت Fe و زمینشتتتیمیایی ستتت هتتت بتتتکت ةایی نمتتتیتتتتوان Mg در میان هتانی تای مافیت )مان تد: پیروهستن در پیدایم این س ا را بتا یشتین در پة تک تای همتانی دما تتای بتتای گتتام واهتت م تبتتادلی )Kretz, 1982 دانستتتا مچ تتین، برپایتتم داده تتای بکدستتتآمده از

www.SID.ir Archive of SID

ویژگی ماگمایی و شرایا تبلور گابرو ای گشت- ماسولک )شما ایران برپایم ترهیم هلی وپیروهسن و ارتوپیروهسن 145

شتتتیمی هتتتانی پیروهستتتن پیتتتدایم ماگمتتتای ایتتتن دما تتتای بتتتای روی مید تتتدا در دما تتتای بتتتای ستت تتا در یتت پة تتم هششتتی را نیتتز نمتتیتتتوان بیشتتتر تبتتاد یتتونی میتتان آ تتن و م یتتزی رت بتتکطور هامتت نادیتتده گرفتتتا برپایتتم یافتتتک ای ایتتن متتتید تتتد و هلستتتی در دمتتتای بتتتای همتتتتر در پژو م، ماگمتای متادر ایتن ست تا در ژرفتای هت ستتارتمان هتتانی پیروهستتن جتتایگزین متتیشتتودا پوستتتتک و در فشتتتار ای هتتت متبلتتتور شتتتده استتتتا هلی وپیروهستتتن گابرو تتتا در ماگمتتتا، در دمتتتای ازایتتنرو، گمتتان متتیرود ویژگتتی شتتیمیایی متترتبا بتتک نزدیتت بتتک 800 درجتتم ستتانتیگراد متبلتتور شتتده پة ک تای همتان یت ویژگتی بتک اری رستیده باشتد و استتت و دما تتای همتتتر پیامتتد تبتتاد هتتاتیونی ماگمتتای متتادر گابرو تتا در گتتام بایآمتتدن در پتتی بعدی در الت جامد ست دا آییتتم بتتا متتواد پوستتتکای درتتار تاییتتر شتتده استتتا - با توجک بک میزان ه آلومی ی ، سدی و هروم در هانی ازایتتنرو، پیتتدایم ایتتن گابرو تتا مان تتد پیتتدایم هلی وپیروهسن، تبلتور ایتن هتانی در شترایا دمتا و گابرو تتتتا و بازالتتتتت تتتتای جوا ردشتتتتت در رتتتتاور فشار همابیم ه و در پوستک روی داده استا گابرو تتتتای گشتتتتت- ماستتتتولک دانستتتتتک میشتتتتود )Haghnazar, 2012; Haghnazar et al., 2015 ا سپاسگزاری ایتتن پتتژو م برگرفتتتک از ب شتتی از پایتتاننامتتک برداشت دهتری نگارنتدپ ن ستت استتا از وزارت موتترم علتوم - برپایتتم شتتیمی هلی وپیروهستتن گابرو تتای گشتتت- و توشیشتتات هشتتور بتترای پشتتتیبانی متتالی ب شتتی از ماستتولک، میتتزان آلتتومی ی هتت و سیلیستتی بتتای دوره فرصتتت مگالعتتاتی و از متت و نشتت دانشتتگاه نشاند دپ تبلور آنةتا از ماگمتایی ستا آلکتالن بتا تبریتتز بتترای مایتتت عملیتتات صتتورایی ستتوا گزاری ویژگی هال آلکالن استا میشتودا از رتان دهتتر هریستتی ا گتونتر از انیستتیتو - میزان ه تیتتانی در هلی وپیروهستن ایتن ست تا علتوم زمتتین دانشتتگاه پتستتدام، رتتان دهتتتر فرانزیستتکا نشان متید تد ماگمتای متادر ایتن گابرو تا درتار ویلکتتتک از مؤسستتتک توشیشتتتاتی علتتتومزمین پتستتتدام تةیشدگی شده استا GFZ بتتترای همتتت در ان تتتام ت زیتتتک ای شتتتیمی - پة م زمینسارتی پیدایم این س تا یت موتیا هانی تتا و رتتان هریستتتی ک فیشتتر بتترای تةیتتم مشتتاط توولی مرتبا با مویا تای همتانی و نیتز هششتی نازک سوا گزاری میشتودا از رتان متکلشتا ر تایی و استا ماگما ای مویا همتان از Ti تةتی ستت د و ز تتره ستتلیمی بتترای مکتتاریشتتان در بازیتتد ای هلی وپیروهسن ایی هک از این ماگما متبلور میشوند صتتتورایی ستتتوا گزاری متتتیشتتتودا نویستتت دگان از Ti همی دارندا داوران گرامتتتی بتتترای پیشتتت ةاد ای ستتتازندهشتتتان - تبلتتور هتتانی تتای مافیتت مان تتد پیروهستتن در سوا گزاری میه دا

منابع Adamia, S. A., Chkhotua, T., Kekelia, M., Lordkipanidze, M., Shavishvili, I. and Zakariadze, G. (1981) Tectonics of the Caucasus and adjoining regions: implications for the evolution of the Tethys ocean. Journal of Structural Geology 3: 437-447. Aoki, K. I. and Shiba, I. (1973) Pyroxenes from lherzolite inclusions of Itinome-Gata, Japan. Lithos 6: 41-51.

www.SID.ir

Archive of SID

146 پتتتترولوژی، سا د ، شماره سی و نة ، پاییز 1398

Baud, A., Stampfli, G. and Steen, D. (1991) The Triassic Aghdarband Group: volcanism and geological evolution. Abhandlungen der Geologischen Bundesanstalt 38: 125-137 Beccaluva, L., Macciotta, G., Piccardo, G. and Zeda, O. (1989) Clinopyroxene composition of اophiolite basalts as petrogenetic indicator. Chemical Geology 77: 165-182 Bender, J., Hodges, F. and Bence, A. (1978) Petrogenesis of basalts from the project FAMOUS area: experimental study from 0 to 15 kbars. Earth and Planetary Science Letters 41: 277-302. Bertrand, P. and Mercier, J. C. C. (1985) The mutual solubility of coexisting ortho- and clinopyroxene: toward an absolute geothermometer for the natural system? Earth and Planetary Science Letters 76: 109–122. Brey, G. and Köhler, T. (1990) Geothermobarometry in four-phase lherzolites II. New thermobarometers, and practical assessment of existing thermobarometers. Journal of Petrology 31: 1353-1378. Cameron, M. and Papike, J. J. (1980) Crystal chemistry of silicate pyroxenes. Mineralogical Society of America, Washington DC: 5-87. DeBari, S. M. and Coleman, R. (1989) Examination of the deep levels of an island arc: Evidence from the Tonsina ultramafic‐mafic assemblage, Tonsina, Alaska. Journal of Geophysical Research: Solid Earth 94(B4): 4373-4391. Dimanov, A. and Jaoul, O. (1998) Calcium self-diffusion in diopside at high temperature: implications for transport properties. Physics and Chemistry of Minerals 26: 116-127. Droop, G. (1987) A general equation for estimating Fe3+ concentrations in ferromagnesian silicates and oxides from microprobe analyses, using stoichiometric criteria. Mineralogical Magazine 51: 431-435. Elthon, D. (1987) Petrology of gabbroic rocks from the Mid-Cayman Rise spreading center. Journal of Geophysical Research: Solid Earth 92: 658-682. Green, T. H. and Ringwood, A. (1968) Genesis of the calc-alkaline igneous rock suite. Contributions to Mineralogy and Petrology 18: 105-162. Haghnazar, S., Malakotian, S. and Alahyarii, K. (2015) Tectono-magmatic setting of Cretaceous pillow basalts in the north part of the Alborz Mountain in east of Guilan province (north of Iran): a part of ophiolite sequence or intra-continental rift? Journal of Geosciences 24(94): 171-182 (in Persian). Haghnazar, S. (2012) Petrology, geochemistry and tectonic setting of Javaherdasht Cretaceous gabbro in the north part of Alborz Mountains, east of Guilan, north of Iran: A part of ophiolite sequence or intra-continental rift? Iranian Journal of Petrology 3(10): 79-94 (in Persian). Hassanzadeh Estakhrbijari, M. (1997) The petrological investigation of mafic and ultramafic rocks of Masuleh. M.Sc. thesis, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran (in Persian). Khalatbari Jafari, M., Lashani, Z. and Omrani, J. (2016) Petrology of mafic and ultramafic rocks of Masuleh area, . Journal of Earth Science Researches 25: 91-108 (in Persian). Kosari, A. (2005) Petrology and geochemistry of mafic and ultramafic rocks of Masuleh. M.Sc. thesis, Geological Survey of Iran, Tehran, Iran (in Persian). Kretz, R. (1982) Transfer and exchange equilibria in a portion of the pyroxene quadrilateral as deduced from natural and experimental data. Geochimica et Cosmochimica Acta 46: 411-421.

www.SID.ir Archive of SID

ویژگی ماگمایی و شرایا تبلور گابرو ای گشت- ماسولک )شما ایران برپایم ترهیم هلی وپیروهسن و ارتوپیروهسن 147

Kushiro, I. (1960) Si-Al relation in clinopyroxenes from igneous rocks. American Journal of Science 258: 548-554. Kushiro, I. (1973) Origin of some magmas in oceanic and circum-oceanic regions. Tectonophysics 17(3): 211-222. Lashani, Z. (2014) Petrology of mafic and ultramafic rocks of Masuleh-Shanderman. M.Sc. thesis, Geological Survey and Mineral Exploration of Iran, Tehran, Iran (in Persian). Le Bas, M. J. (1962) The role of aluminum in igneous clinopyroxenes with relation to their parentage. American Journal of Science 260(4): 267-288. Leterrier, J., Maury, R. C., Thonon, P., Girard, D. and Marchal, M. (1982) Clinopyroxene composition as a method of identification of the magmatic affinities of paleo-volcanic series. Earth and Planetary Science Letters 59: 139–154. Lindsley, D. H. (1983) Pyroxene thermometry. American Mineralogist 68: 477-493. Loucks, R. R. (1990) Discrimination of ophiolitic from nonophiolitic ultramafic-mafic allochthons in orogenic belts by the Al/Ti ratio in clinopyroxene. Geology 18: 346-349. Moazzen, M. and Droop, G. T. R. (2005) Application of mineral thermometers and barometers to granitoid igneous rocks: The Etive complex, W Scotland. Mineralogy and Petrology 83: 27-53. Moazzen, M., Omrani, H., Oberhänsli, R., Moayyed, M., Tsujimori, T. and Bousquet, R. (2010) Shanderman eclogites from ; PT path and Paleotethys geodynamics from subduction to exhumation, In: Tectonic Crossroads: Evolving Orogens of Eurasia-Africa- Arabia 2010, Ankara, Turkey. Morimoto, N. (1988) Nomenclature of pyroxenes. Mineralogy and Petrology 39: 55-76. Nazari, H., Omrani, J., Shahidi, A., Salamati, R. and Mousavi, A. (2004) Geological map of Bandar-e-Anzali sheet, Scale 1:100000. Geological Survey and Mineral Exploration of Iran, Tehran. Nimis, P. and Taylor, W. R. (2000). Single clinopyroxene thermobarometry for garnet peridotites. Part I. Calibration and testing of a Cr-in-Cpx barometer and an enstatite-in-Cpx thermometer. Contributions to Mineralogy and Petrology 139: 541-554. Nisbet, E. G. and Pearce, J. A. (1977). Clinopyroxene composition in mafic lavas from different tectonic settings. Contributions to Mineralogy and Petrology 63(2): 149-160. Omrani, H., Moazzen, M., Oberhänsli, R., Tsujimori, T., Bousquet, R. and Moayyed, M. (2013) Metamorphic history of glaucophane-paragonite-zoisite eclogites from the Shanderman area, northern Iran. Journal of Metamorphic Geology 31: 791-812. Rezaei, L., Timmerman, M. J., Moazzen, M., Schleicher, A. M., Wilke, F. D. H. and Sudo, M. (2018) Petrology and calc-alkaline geochemistry of gabbros and gabbroic cumulates in the Gasht-Masuleh area, Alborz Range, N Iran. American Geophysical Union, Fall Meeting 2018, Washington D.C., USA. Saidi, A., Brunet, M. F. and Ricou, L. E. (1997) Continental accretion of the Iran block to Eurasia as seen from Late Palaeozoic to Early Cretaceous subsidence curves. Geodinamica Acta 10: 189-208. Schweitzer, E., Papike, J. and Bence, A. (1979) Statistical analysis of clinopyroxenes from deep-sea basalts. American Mineralogist 64: 501-513. Shafeie, Z., Arian, M. A., Haghnazar, S. and Abedini, M. V. (2016) Geochemistry and petrogenesis of Tertiary volcanic rocks of the eastern Roodbar, Alborz Mountain, North of Iran. Open Journal of Geology 6: 1296-1311.

www.SID.ir

Archive of SID

148 پتتتترولوژی، سا د ، شماره سی و نة ، پاییز 1398

Stampfli, G. M., von Raumer, J. F. and Borel, G. D. (2002) Paleozoic evolution of pre-Variscan terranes: from Gondwana to the Variscan collision. Special Papers-Geological Society of America: 263-280. Verdel, C., Wernicke, B. P., Hassanzadeh, J. and Guest, B. (2011) A Paleogene extensional arc flare-up in Iran. Tectonics 30: TC3008. Whitney, D. L. and Evans, B. W. (2010) Abbreviations for names of rock-forming minerals. American Mineralogist 95: 185-187.

www.SID.ir