LGD Dorzecze Wisły www.dorzeczewisly.pl

LGD Perły Czarnej Nidy www.perlycn.pl PRZEWODNIK TURYSTYCZNY

LGD Ponidzie www.lgdponidzie.pl

LGD Ziemia Jędrzejowska Gryf www.lgd-jedrzejow.republika.pl Szanowni Państwo Z wielką przyjemnością oddajemy w Państwa ręce „Przewodnik turystyczny” po atrakcjach na obszarach: Lokalnej Grupy Działania – Dorzecze Wisły z siedzibą w Połańcu, Lo- kalnej Grupy Działania „Perły Czarnej Nidy” z siedzibą w Morawicy, Lokalnej Grupy Dzia- łania PONIDZIE z siedzibą w Pińczowie oraz Lokalnej Grupy Działania Ziemia Jędrzejowska – GRYF z siedzibą w Jędrzejowie. Dzięki tej publikacji będą mogli Państwo VEGA Studio Adv. Tomasz Müller zapoznać się z bogatą ofertą turystyczną, jak 82-500 Kwidzyn również walorami przyrodniczymi. Przewod- ul. Grudziądzka 22/3A nik adresowany jest do wszystkich miłośników www.grupavega.pl turystyki kajakowej, ścieżek edukacyjnych, e-mail: [email protected] przyrodniczych i historycznych. Wspólnym celem świętokrzyskich grup dzia- łania jest rozwój turystyki. W oparciu o takie Tekst i zdjęcia: założenie cztery organizacje zawiązały między Lokalna Grupa Działania - Dorzecze Wisły, sobą „Partnerstwo”, efektem którego ma być Lokalna Grupa Działania - „Perły Czarnej Nidy”, zwiększenie atrakcyjności turystycznej woje- Lokalna Grupa Działania - Ponidzie, wództwa świętokrzyskiego poprzez tworzenie, Lokalna Grupa Działania - Ziemia Jędrzejowska Gryf rewitalizację i promocję szlaków turystycz- nych. Ostatnie lata przyniosły ogromny postęp Opracowanie graficzne w rozwoju turystyki w województwie świę- i przygotowanie do druku: tokrzyskim, co niewątpliwie związane jest Remigiusz Dalecki z dostrzeganiem wybitnych walorów krajo- brazowo-przyrodniczych tego terenu, a także Koordynator wydania: efektywniejszym procesem turystycznego zago- Łukasz Orłowski spodarowania i tworzenia zróżnicowanych ofert. Jesteśmy przekonani, że niniejszy przewodnik będzie dla Państwa źródłem ciekawych wia- Marketing: domości i swoistym kompendium informacji Adam Talarczyk o atrakcjach turystycznych na terenie naszych miejscowości. Serdecznie zapraszamy do Wszelkie prawa zastrzeżone. aktywnego uprawiania zarówno kajakarstwa, All rights reserved. jak i turystyki pieszej, a także odkrywania Printed in – Kwidzyn 2013 bogactwa kulturowego i przyrodniczego wo- Przedruk i powielanie jewództwa świętokrzyskiego. Życzymy także w jakiejkolwiek formie jest zabronione. wszystkim aktywnego wypoczynku, ciekawych przygód i podejmowania wielu wyzwań. ISBN 978-83-63926-92-2

Aneta Matusiewicz – Prezes LGD Dorzecze Wisły Marcin Dziewięcki – Prezes LGD „Perły Czarnej Nidy” Janusz Zieliński – Prezes LGD PONIDZIE

WSTĘP Bogusława Wypych – Prezes LGD Ziemia Jędrzejowska – GRYF Przewodnik turystyczny

i wędrówek - pieszych i rowerowych. Czyste WSTĘP O LOKALNEJ GRUPIE ekologicznie tereny sprzyjają rozwojowi Niepowtarzalny klimat, jaki tworzy Wisła rolnictwa i sadownictwa, dlatego też pola oraz mniejsze rzeki, Czarna, czy Wschodnia uprawne i sady są tak charakterystyczne dla połączył ze sobą pięć gmin we wspólnym DZIAŁANIA tego obszaru, a miejscowe dożynki wciąż działaniu na rzecz promocji tej części woje- obchodzone i zakorzenione w świadomości wództwa świętokrzyskiego. Dlatego właśnie „DORZECZE WISŁY” ludzi zamieszkujących tę okolicę. Na tle gminy: Łubnice, Oleśnica, Osiek, Połaniec, Lokalna Grupa Działania – „Dorzecze Wisły” pięknego krajobrazu toczyła swe koła wielka Rytwiany i Tuczępy przyjęły nazwę Lokalnej działa na terenie Miasta i Gminy Połaniec historia ... tu bowiem Tadeusz Kościuszko Grupy Działania „Dorzecze Wisły”. Ziemie, oraz Osiek, a także gmin Łubnice, Oleśnica, wydał „Uniwersał Połaniecki” dający chłopom jakie obejmuje stowarzyszenie oprócz typowej Rytwiany i Tuczępy. Obszar działalności pańszczyźnianym zalążki wolności osobistej. polskiej przyrody łączą wspólne zwyczaje, jest spójny terytorialnie, łączą go tradycje Okoliczne lasy były też miejscem działalności kultura czy tradycje. Łączy je też wspólna kulturowe i przyrodnicze, a także chęć do partyzanckiej - oddziałów „Barabasza” oraz historia, której ślady można i dziś podziwiać. współpracy oraz wspólny pomysł na roz- wywodzącego się z lokalnej organizacji kon- Region ten, to prastara ziemia sandomier- wój. Podstawowym celem Lokalnej Grupy spiracyjnej „Odwet” oddziału partyzanckiego ska, którą zamieszkiwały najznamienitsze Działania - Dorzecze Wisły jest lepsze wy- „Jędrusie”. Historyczne świadectwo temu polskie rody. Wszystko to sprawia, że obszar korzystanie potencjału rozwojowego ww. obszarowi dają zabytkowe obiekty, zwłaszcza naszego LGD, to miejsce, w którym poznasz sześciu gmin członków stowarzyszenia, sakralne, takie jak: klasztor pokamedulski uroki typowej polskiej przyrody, historii poprawę ich atrakcyjności jako miejsca w Rytwianach czy malownicze kościółki drew- i tradycji. Dbają o to mieszkańcy, którzy do prowadzenia działalności gospodarczej niane w Strzegomiu czy Niekrasowie Okolice robią wszystko, aby to miejsce było coraz czy miejsca zamieszkania oraz aktywizacji te ujęły Stefana Żeromskiego - zwłaszcza piękniejsze i atrakcyjniejsze. Powstają, więc i rozwoju współpracy społeczeństwa lokalne- Oleśnica, której obrazy odnaleźć można na małe gospodarstwa agroturystyczne, oferu- go. Dorzecze Wisły działając na rzecz rozwoju kartach powieści pisarza. Walory historyczne jące zwykle nie tylko nocleg, ale i przysmaki obszarów wiejskich, uwzględnia ochronę i krajobrazowe tej części ziemi świętokrzyskiej lokalnej kuchni. Dzięki wysiłkom władz oraz promocję środowiska naturalnego, kra- wykorzystali sami jej mieszkańcy, tworząc samorządowych, każda gmina organizuje • Pierwszy spływ kajakowy na rzece Czarnej jobrazu i zasobów historyczno - kulturowych, gospodarstwa agroturystyczne (Rejterówka), szereg imprez i wydarzeń kulturalnych oraz rozwój turystyki oraz popularyzację i rozwój które są wspaniałą alternatywą na spędzenie coraz szerzej promuje wywodzących się stąd produkcji wyrobów regionalnych. Chcemy wolnego czasu z dala od zgiełku wielkich lokalnych twórców i artystów. poprawić jakość życia na obszarach wiejskich miast. Obszar działalności LGD Dorzecze i różnicować gospodarkę wiejską na obszarze Wisły zajmuje około 551 km2, w jego skład Charakter tej ziemi pozwala każdemu zna- gmin - członków LGD. Długofalowym celem wchodzi ok. 38 tys. mieszkańców i leży na leźć coś dla siebie. Począwszy od ścieżki jest również rozwijanie i ugruntowanie po- południowy wschód od stolicy województwa edukacyjnej z naturalnej wielkości gadami czucia identyfikacji mieszkańców z własnymi świętokrzyskiego - Kielc. Gminy wchodzące prehistorycznymi, poprzez ślady grodzisk miejscowościami. Poprzez organizowanie w skład LGD administracyjnie przynależą średniowiecznych i zamków, aż do sarmac- promocji regionu i działań będzie można do dwóch powiatów: województwa święto- kich dworów. Od zabytków architektury zachęcić społeczności do aktywnego udziału krzyskiego, powiatu ziemskiego Busko-Zdrój przemysłowej do perełek sztuki sakralnej. w inicjatywach realizowanych przez LGD, - Gmina Tuczępy oraz powiatu ziemskiego Piękne, usiane starymi kapliczkami drużki, a przyjezdnych gości do korzystania z wa- staszowskiego - Miasto i Gmina Połaniec można przemierzać pieszo, rowerem, ale lorów i uroków przyrodniczo-kulturowych i Osiek, Gmina Łubnice, Oleśnica i Rytwia- i konno. Atutem jest również rzeka Czarna jak również atrakcji położonych na jego ny. Teren LGD Dorzecze Wisły graniczy od dla miłośników kajakarstwa. LGD „Dorze- obszarze. Cele Partnerstwa realizowane będą północy z Miastem i Gminą Staszów, a także cze Wisły” oferuje także inne nowoczesne z wykorzystaniem wszelkich dostępnych Gminą Szydłów, od zachodu z Miastem i Gmi- formy wypoczynku i rekreacji, boiska, środków: publicznych i prywatnych, lokal- ną Busko - Zdrój, od południowego zachodu basen, korty czy skatepark. Jesteśmy pewni, nych, regionalnych, ogólnopolskich oraz z Gminą Pacanów, od południa ze znajdującą że pobyt w naszych stronach zaowocuje zagranicznych. Przyrodniczym elementem się w województwie małopolskim Gminą w przyszłości częstymi powrotami, a my dominującym w Naszym krajobrazie jest Wisła Szczucin, od południowego wschodu ze znaj- zapewnimy gościnność i zagwarantujemy wraz z dopływami - malowniczymi rzeczkami dującymi się w województwie podkarpackim niezapomniane chwile. wijącymi się wśród pagórkowatych terenów Gminami Czermin, Borowa, Gawłuszowice pokrytych polami i lasami. Jest to więc raj dla i Padew Narodowa, od wschodu z Gminami LGD „DORZECZE WISŁY”LGD „DORZECZE wędkarzy i grzybiarzy, amatorów spacerów Aneta Matusiewicz Baranów Sandomierski oraz Łoniów. www.dorzeczewisly.pl • Obchody Dni Połańca

1 2 LGD Dorzecze Wisły Przewodnik turystyczny

umowę partnerską na realizację zadania, pod Połańcem. Przybliżony czas spływu okre- twie zbiornik zaporowy Chańcza. Do zbior- LGD „Dorzecze Wisły” a Lokalna Grupa Działania – Dorzecze Wi- ślono od 8 do 12 godzin. Czas uzależniony jest nika uchodzi jeden z większych dopływów sły w marcu 2012 r. została LGD jednostką od takich czynników jak: poziom wody w rzece, Czarnej – Łagowica. W okolicach Staszo- koordynującą. Po uzyskaniu niezbędnych ilość przeszkód naturalnych oraz doświadcze- wa, Czarna opuszcza Pogórze Szydłowskie w projekcie współpracy pozwoleń złożyła wniosek na realizację nie uczestników spływu. Warto dodać, że dla i wpływa w obszar Niecki Połanieckiej. projektu dla poszczególnych partnerów. większości kajakarzy, naturalne przeszkody W Połańcu uchodzi do Czarnej jej największy „AKTIW” 29 marca 2013 r. Samorząd Województwa stanowią prawdziwy klimat przygody, a dodat- dopływ – Wschodnia, która wraz ze swym Jednym z nowatorskich działań jakie LGD Świętokrzyskiego, zawarł umowę z Lokalną kowo stwarzają okazję do obserwacji rzadkich największym dopływem – Sanicą – płynie „Dorzecze Wisły” rozpoczęło w 2012 roku Grupą Działania – Dorzecze Wisły, oraz zjawisk, którymi rządzi przyroda. W celu pra- osią Niecki Połanieckiej. Pomiędzy Win- jest inicjowane i realizacja zadań pomosto- z pozostałymi partnerami na operację, której widłowego funkcjonowania szlaku wodnego nicą a Zawadą na wysokości 154 m n.p.m. wych, wspierających współpracę nie tylko na celem jest realizacja projektu współpracy wyznaczono sieć sześciu stanic wyposażonych w miejscu zwanym Zapadliskiem Połanieckim, poziomie pięciu gmin, które wchodzą w jej pt.: „Atrakcje Krajoznawczo – Turystycz- w wiaty, drewniane ławki, stoły oraz miejsca Czarna wpada do Wisły na 222,0 kilometrze na ogniska i grill. Przed spływem warto za- jej biegu. Biorąc pod uwagę aspekt historyczny obszar, ale również pomiędzy innymi świę- ne – Inicjatywa Wspólna” o akronimie tokrzyskimi grupami działania. Założeniem opatrzyć się w przewodnik „Kajakiem po rzece wspomnieć należy, iż dawniej Czarna była co jest, że projekty współpracy nakierowane AKTIW, efektem którego będzie wy- Czarnej z Rytwian do Połańca” wydany przez najmniej dwukrotnie większa, a jej źródła leżały są na realizację celów w ramach Lokalnej znaczony szlak turystyczny na trasie LGD – „Dorzecze Wisły” w ramach projektu w Zagnańsku na północ od Kielc. Dopiero po Strategii Rozwoju. Rytwiany – Połaniec na rzece Czarnej współpracy „AKTIW”. środkowopolskim zlodowaceniu doszło do zasypania koło Daleszyc drogi pra - Czarnej, a jej górny bieg przepiłował przełomową do- Wspólnym celem świętokrzyskich grup dzia- Projektu współpracy zawiera wykonie na- Charakterystyka rzeki Czarnej linę przez dolomity w Marzyszczu i powstała łania jest rozwój turystyki. I w oparciu o takie stępujących zadań: Rzeka Czarna, ma 61 kilometrów długości, 2 Lubrzanka stanowiąca górny bieg Czarnej założenie LGD „Dorzecze Wisły” z siedzibą - opracowanie dokumentacji technicznej; obejmuje obszar o powierzchni ok. 1377,8 km Nidy. Natomiast w miejscu zasypania powstało w Połańcu zawiązała partnerstwo z Lokalną - oznakowanie szlaku kajakowego; i jest lewobrzeżnym dopływem Wisły. Ogólna 3 torfowisko Białe Ługi. Grupą Działania „Perły Czarnej Nidy” z sie- - opracowanie publikacji promującej szlak wielkość wód jaką niesie to 3,24 m /s. Źródła dzibą w Morawicy, Lokalną Grupą Działania wspólnie z partnerami projektu; rzeki znajdują się w obrębie torfowiskowego PONIDZIE z siedzibą w Pińczowie oraz Sto- - opracowanie wspólnego logotypu; Rezerwatu Białe Ługi, u podnóża Stołowej Przebieg szlaku kajakowego warzyszeniem Ziemia Jędrzejowska – GRYF - opracowanie publikacji promującej szlak Góry Pasma Cisowskiego, w południowo- Rytwiany – Połaniec z siedzibą w Jędrzejowie, efektem którego ma wodny w Połańcu i Rytwianach; wschodniej części Gór Świętokrzyskich. Zanim wsiądziemy do kajaków zachęcamy być zwiększenie atrakcyjności turystycznej - stworzenie wspólnej strony internetowej; Nazwa rzeki pochodzi od zabarwienia piasku do odwiedzenia najciekawszych atrakcji tu- województwa świętokrzyskiego poprzez - organizacja imprez promujących szlak dennego. W okolicach Rakowa rzeka wpływa rystycznych Gminy Rytwiany, a po dotarciu tworzenie, rewitalizację i promocję szlaków wodny. w obszar Pogórza Szydłowskiego. Pomiędzy do ostatniego punktu spływu w miejscowości turystycznych. Na przygotowanie projektu, Rakowem a Korytnicą wody Czarnej zostały Winnica zapraszamy na atrakcje turystyczne mającego na celu stworzenie podstaw do spiętrzone tworząc największy w wojewódz- Gminy Połaniec. dalszej realizacji zadania w ramach złożonego ATRAKCJA wniosku na działanie 421 Wdrażanie projek- tów współpracy objętego PROW, partnerzy WARTO WIEDZIEĆ projektu otrzymali pomoc. 16 lutego 2012 r. TURYSTYCZNA Samorząd Województwa Świętokrzyskiego, GMINA RYTWIANY zawarł umowę z Lokalną Grupą Działania SZLAK KAJKOWY (50°31’45.57”N 21°12’19.01”E) liczy ok. – Dorzecze Wisły, na realizację operacji, której 6,6 tys. mieszkańców i zajmuje obszar 126 celem jest przygotowanie projektu współpracy Z RYTWIAN DO km2. Połowę tego obszaru zajmują prze- pt.: „Atrakcje Krajoznawczo – Turystyczne piękne lasy, wśród których ukryty jest – Inicjatywa Wspólna” o akronimie AKTIW. POŁAŃCA jeden z najciekawszych zabytków XVII- Przedsięwzięcie polegało na opracowaniu Szlak kajakowy rzeką Czarną „Rytwiany wieczny klasztor pokamedulski (GPS N „Studium zagospodarowania turystycznego – Połaniec” położony jest w południowo - 50°31’13’’ E - 21°14’31’’) zwany Pustelnią szlaku wodnego na rzece Czarnej: ”Gmina – wschodniej części województwa święto- Złotego Lasu. Przy Klasztorze pokamedulskim Rytwiany – Gmina Połaniec”, stanowiącego krzyskiego w powiecie staszowskim. działa pierwsze w Polsce centrum terapeu- wyjściową koncepcję wykorzystywaną do tyczne, które oferuje wypoczynek zgodny dalszych prac, mających na celu powstanie Jego trasa ma długość około 20 kilometrów z regułą kamedulską, opartą na trzech pod- nowego produktu turystycznego, jakim będzie i rozpoczyna się w Rytwianach na „rzeczce” stawowych filarach: milczeniu, kontemplacji szlak wodny. Partnerzy projektu podpisali Moczydlicy, a kończy w miejscowości Winnica i samotności. Terapia „zdrowie przez ciszę”, www.dorzeczewisly.pl • Klasztor pokamedulski w Rytwianach

3 4 LGD Dorzecze Wisły Przewodnik turystyczny

skierowana do osób dotkniętych choro- Są wśród nich zabudowania folwarczne, Moczydlica, wodujemy kajaki. Stan wody Warto wspomnieć, że w odległości ok. 1,5 km bami cywilizacyjnymi (np. pracoholizm). Zakłady Mechaniczne, ochronka, gorzelnia, bywa tu czasami ograniczony. Po prawej od tego miejsca (w pobliżu drogi 767 na Sam klasztor stanowi perłę architektury nie stronie mijamy zabudowania gospodarcze odcinku Staszów – Połaniec) w Szczece znajduje tylko w skali Polski, ale również Europy. cegielnia, tartak czy młyn i elektrownia. wzdłuż ul. Niwy, a po lewej zabudowania się Kaplica z początku XVIII wieku. Z historią Wnętrze klasztoru to skarbiec XVII-wiecz- Na uwagę zasługują też zabudowania dawnego dawnych Zakładów Mechanicznych. jej powstania i krzyżem umieszczonym nej sztuki. Składają się na niego obrazy pałacu w Sichowie Dużym. W otoczonych w głównym ołtarzu związanych jest szereg i malowidła ścienne autorstwa Venante de parkiem zabudowaniach powstał dom pracy KM rzeki 15+650 legend i podań. Według legendy rzeźba Subiaco, włoskiego malarza i przeora zakonu środowisk twórczych pn. „Dom i Biblioteka Dopływamy do miejscowości Podkłodzie, Chrystusa została przyniesiona przez wodę kamedułów w latach 1629-32 oraz dekoracje Sichowska” im. Zofii i Krzysztofa Radziwiłłów. miejsca, gdzie „rzeczka” Moczydlica łączy się podczas ogromnej powodzi. Inna opowieść stiukowe w budynku przyklasztornym, wy- Pobyt w tym pensjonacie to spotkania z do- z rzeką Czarną dopływającą z prawej strony. głosi, że zostawili ją przed ponad trzema konane przez Giovani Baptystę Falconiego brą książką, aktywny wypoczynek, kuchnia Jest to charakterystyczne miejsce z drzewami, wiekami Szwedzi. w tzw. Eremie Tęczyńskiego. Ciekawostką polsko – francuska, szkolenia, czy spotkania na których widać ślady działalności bobrów. jest ukryta w jednej z klasztornych szaf, towarzyskie. W rytwiańskich lasach można W tym miejscu koryto rzeki zaczyna się tajemnicza woskowa rzeźba, pośmiertna KM rzeki Czarnej 13+480 - 12 +800 znaleźć jeszcze jedno ciekawe miejsce – wieś znacznie pogłębiać i poszerzać. maska chłopki Dziulanki, ukochanej magnata Dopływamy do mostu w betonowego w oko- Strzegom z zabytkowym modrzewiowym ko- Stanisława Opalińskiego. Klasztor był również licach miejscowości , po czym ściółkiem z przełomu XVI/XVII w. To obrosłe Niedziałki wykorzystywany podczas kręcenia serialu KM rzeki Czarnej 15+705 - 14+080 rzeka prowadzi nas w stronę kładki położ- legendami miejsce, posiada urządzone na sta- historycznego „Czarne chmury”. We wrześniu Płynąc już właściwym korytem rzeki Czarnej, nej na wysokości wspominanego młyna ropolski styl wnętrze oraz późnorenesansowy 2013 odbył się tu Benefis z okazji czterdziestej wpływamy do wsi Kłoda, o czym dowiemy w Niedziałkach. ołtarz główny z pociemniałym obrazem Piety. rocznicy jego nagrywania podczas którego się przepływając pod betonowym mostem. Rytwiańskie lasy, oprócz walorów naturalnych, otwarto muzeum serialu „Czarne chmury”. Po minięciu Kłody, rzeka zaczyna zwalniać, kryją wiele innych historycznie ciekawych KM rzeki Czarnej 10+415 W lesie, w pobliżu klasztoru znajduje się meandrując łagodnymi łukami wzdłuż pól Wpływamy na teren gminy Połaniec do wsi miejsc: Mogiłę z 1863 r. powstańców stycz- ornych. Na tym odcinku szerokość koryta kapliczka Matki Bożej Fatimskiej. Poza Rudniki, gdzie usytuowana jest kolejna przy- niowych dowodzonych przez mjr „Liwoczę”, wynosi od 7 do 25 m, a głębokość dochodzi obszarami leśnymi w krajobrazie dominują stań kajakowa na której w 2013 roku odbył czy Kopiec myśliwski św. Huberta w okolicach do 2,5 m. To jeden z piękniejszych odcinków liczne zbiorniki wodne. Na uwagę zasługuje się pierwszy spływ kajakowy organizowany Szczeki. Szczeka to bardzo stara wieś, która rzeki z racji bujnej przyrody, braku bezpo- przede wszystkim rezerwat przyrody „Dziki przez LGD „Dorzecze Wisły”. oprócz sędziwej metryki posiada kapliczkę średnich siedlisk ludzkich i ciszy. Podziwiając Staw” w miejscowości Grobla. Rytwiany z legendarnym czarnym krzyżem. Inną formą przyrodę dopływamy do kanału rozdzielczego położone są nad rzeką Czarną, przy trasie Rudniki to jedna z najstarszych wsi w gminie aktywnego wypoczynku w Gminie Rytwiany w Szczece, gdzie rzeka rozwidla się na dwie wojewódzkiej nr 764 na odcinku Staszów Połaniec. W czasach istnienia kasztelanii po- jest motolotniarstwo dające sposób na wspa- odnogi. Lewa odnoga kanału to odcinek - Połaniec. Jako osada wzmiankowane były łanieckiej Rudniki dostarczały sztaby żelaza niałe widoki i niezapomnianą przygodę. prowadzący do starego młyna w Niedział- już w XIV wieku, jako dobra Kurowskich. wytopionego z rudy darniowej, przetapianego Istnieją tu bowiem idealne warunki do upra- kach. Wybierając tę trasę musimy liczyć się W XV w., kolejny właściciel Rytwian arcybiskup później w kuźniach grodowych. Jest to też wiania zarówno para- jak i motolotniarstwa. z przeniesieniem kajaków, aż za młyn. gnieźnieński Wojciech Jastrzębiec wybudował jedyna wieś posiadająca udokumentowaną W 2010 r. powstało Stowarzyszenie Lotnicze Uwaga! zwiedzanie młyna wymaga wcze- źródłowo genezę. Król Władysław Łokietek, tu otoczony fosą, gotycki zamek obronny, „RYTWIANY” im. Mieczysława Marcinkow- śniejszego uzgodnienia z właścicielem. w dokumencie wydanym w Sandomierzu z którego pozostał dziś tylko narożnik. Za- 16 stycznia 1321 r. zezwolił Maciejowi, wój- mek ten miał 3 kondygnacje i był siedzi- skiego, którego działalność ma na celu pro- towi połanieckiemu, na osadzenie na prawie bą kolejnych wspaniałych polskich rodów. pagowanie sportów lotniczych, modelarstwa, Młyn w Niedziałkach został zbudowany magdeburskim nowej wsi w lesie Rudniku W XIX w., za sprawą Radziwiłłów, dobra ry- lotniczych nowinek technicznych. Bazą wy- z czerwonej cegły zaraz po upadku Powstania należącym do jego wójtostwa. Nazwa wsi twiańskie prezentowały wzorowy organizm padową do podniebnych lotów jest lotnisko Styczniowego i jest obiektem wartym zoba- jest nazwą pochodzącą od słowa rudnik, gospodarczy. W jego centrum znajdował się przeciwpożarowe w Rytwianach. czenia. Jego poprzednik znajdował się poniżej obecnego, w Rudnikach i został zburzony co w dawnej polszczyźnie oznaczało górni- pałac radziwiłłowski, który odrestaurowa- przez Austriaków w 1810 r. Płynąc prawą ka. Występowały tu, bowiem dawniej złoża ny, dziś pełni funkcję luksusowego hotelu, Po zwiedzeniu atrakcji turystycznych Gminy odnogą kanału rozdzielczego, docieramy do rud żelaza a bardzo prawdopodobne jest też utrzymanego w stylu retro. Oprócz funkcji Rytwiany rozpoczynamy spływ kajakowy. betonowego jazu z drewnianą kładką, który wydobywanie siarki, bowiem na tym terenie turystycznej obiekt pełni również funkcję Punkt startowy czyli stanica nr 1 znajdujesię musimy pokonać wychodząc z kajaków. Prze- zalegają duże jej złoża, obecnie nieeksploato- rehabilitacyjną. Funkcjonuje tu bowiem, w Rytwianach przy ul. Niwy. nosimy je poniżej jazu, prawą stroną brzegu. wane. Ciekawą informacją jest również to, bogato wyposażony Zakład Rehabilitacji. W tym miejscu znajduje się kolejna stanica na że przed betonowym mostem w Rudnikach Hotel otacza stary, zadbany park. Z czasów Kilometraż rzeki 20+475 szlaku kajakowym, gdzie istnieje możliwości w latach 1828-52 funkcjonowała papiernia. świetności, do dziś zachowało się wiele Dane GPS: 50°31’32.61”N 21°12’8.28”E. zrobienia przerwy i zregenerowania sił przed We wsi na terenie dzisiejszej szkoły i remizy, obiektów gospodarczych i przemysłowych. Pod mostem betonowym na „rzeczce” zwanej dalszym etapem spływu. istniał w XIX w. dwór. www.dorzeczewisly.pl

5 6 LGD Dorzecze Wisły Przewodnik turystyczny

KM rzeki Czarnej 6+730 KM rzeki Czarnej 1+100 swój słynny Uniwersał. W samym Połańcu Dopływamy do Połańca, gdzie wzdłuż pól Dopływamy do ostatniej stanicy, kończącej godnymi uwagi są XVIII-wieczna Kaplica i dzikich łąk rzeka meandruje łagodnymi szlak „Od Rytwian do Połańca”. Wychodzi- Matki Boskiej Różańcowej przy 100-letnim łukami. Przed wpłynięciem do miasta, Czarna my na brzeg przed tzw. „Czerwoną kładką” kościele i murowany łączy się ze swoim prawym dopływem – rzeką i żegnamy się rzeką Czarną, która podąża św. Marcina Cheder na ul. Mieleckiej z XVIII w. Nowe miasto Wschodnią. Na tej wysokości znajduje się dalej by połączyć się z Wisłą. W pobliżu oferuje turystom wiele możliwości spę- przeszkoda w formie rzędów drewnianych tego miejsca znajduje się Średniowieczne pali wbitych w dno. To pozostałości mo- dzania aktywnie czasu. Jest tu m.in. kryta grodzisko, gdzie rodziło się średniowieczne stu lub zabudowań starego młyna. W jego , w piwnicach miasto Połaniec. Po odstawieniu kajaków pływalnia „Delfin” kręgielnia okolicach, funkcjonował w XV w. folwark i zregenerowaniu sił, możemy udać się na Centrum Kultury i Sztuki, nowoczesne królewski, w pobliżu którego w 1968 roku przewóz promowy przez Wisłę lub spocząć kino „Impresja”, korty, kręgielnia czy ska- znaleziony został tzw. Skarb z Połańca, na którymś ze spokojnych skwerków miej- . Od 2010 r., po mieście, można w postaci garnca zawierającego 148 srebrnych tepark skich w Połańcu, układając sobie dalszy odbyć niesamowitą wycieczkę w czasie. monet z czasów wpływów rzymskich. ciąg przygody… Przy wszystkich placach zabaw ustawione zostały, naturalnej wielkości dinozaury, KM rzeki Czarnej 5+000 tworząc ścieżkę edukacyjną. W okoli- Dopływamy do charakterystycznej wiszącej WARTO WIEDZIEĆ cach Połańca warte odwiedzenia są: dwór kładki przy kościele św. Marcina. Zbliża- w Ruszczy wraz z parkiem, w którym stoi jąc się do niej należy uważać na wystające MIASTO I GMINA POŁANIEC prastary „Dąb Kościuszko” oraz Rezerwat z wody pale – pozostałości „lodołamaczy” (GPS N 50.43° E21.28°) przyrody „Zamczysko turskie” w Tursku i konstrukcji starego drewnianego mostu. Dzisiejszy Połaniec wraz z gminą liczy . Nazwa rezerwatu pochodzi od To centrum starego miasta. Zatrzymując ok. 12,5 tys. mieszkańców i zajmuje ob- Małym pozostałości fortyfikacji w postaci ziemnych się koło kościoła, można udać się do rynku szar 75 km2. Jest nowoczesnym miastecz- wałów obronnych o kształcie zbliżonym do na drobne zakupy, czy słynne lody w gale- kiem, które odżyło po wybudowaniu tu prostokąta, otoczonych regularnym obniże- rii u lokalnego rzeźbiarza Józefa Reguły. w latach 70-tych elektrowni od tego czasu • Kryta Pływalnia Delfin niem w kształcie fosy. Wały te związane są Następny betonowy most, widoczny jest już z każdym rokiem rozwija się i pięknieje. z osadnictwem na tych terenach, sięgającym spod kładki. Zaraz po minięciu go, po lewej O średniowiecznej metryce, oprócz śladów XVI wieku. Pomiędzy Połańcem i Winnicą stronie, widoczny jest brzeg pola zwanego grodziska, świadczą upamiętnione głazami, podziwiać możemy walory krajobrazowe „Ciołkowe Błonie” – było to przedwojenne miejsca prastarych kościółków i kapliczek, w formie malowniczego przełomu utworzo- boisko sportowe. na pięknie położonej skarpie nadwiślań- nego przez dawne koryto Wisły. Połaniec to skiej. W sąsiedztwie skarpy znajduje się KM Czarnej 4+200 również miejsce znane niemal wszystkim najważniejsze miejsce w mieście – Kopiec wędkarzom, a w gminie działają dwa Koła Kolejny charakterystyczny punkt na trasie , na którym Naczelnik ogłosił Wędkarskie. spływu, to kładka technologiczna w pobliżu Kościuszki ul. Partyzantów, ze względu na kolor, zwana Oprócz rzek Wisły, Czarnej, Wschodniej przez młodzież „Yellow bridge”. Od tego czy Zalewu, znajdują się tu stawy rybne na miejsca brzegi rzeki zostały fragmentami Sieragach. Korzystając z warunków, jakie daje wyregulowane i umocnione. miasto i okolica, młodzież z Połańca upra- wia wiele ciekawych dyscyplin sportowych KM Czarnej 2+700 w tym sportów ekstremalnych, jak np. ska- Płynąc dalej wpływamy do położonej po teboarding czy landkitting. W miejscowości prawej stronie wsi Winnica. Miejsce to ma Zawada nad Wisłą znajduje się elektrownia swoją nową historię, z racji tego, że płyniemy „GDF SUEZ Energia Polska S.A.”. Jest to piąty, w okolicach betonowego przejazdu w gród największy wytwórca energii w Polsce, a naj- nowo wytyczonym korytem, powstałym większy w południowo–wschodniej Polsce. w ramach likwidacji osuwiska i zabezpie- W elektrowni zainstalowany jest „Zielony czenia skarpy. Rzeka na tym odcinku ma Blok”, czyli największy na świecie blok od 12 do 20 m szerokości i ok. 2 m głębo- energetyczny opalany wyłącznie biomasą kości koryta. o mocy 205 MW.

• Rynek w Połańcu • Plac zabaw w Połańcu

7 8 LGD Dorzecze Wisły Przewodnik turystyczny

Punkty Informacji Turystycznej: upodobał go sobie Świętokrzyski Klub Mor- W gminie Sitkówka-Nowiny zlokalizowa- sów, który licznie reprezentują mieszkańcy ny jest na parterze Krytej Pływalni „Perła”. gminy Morawica i w każdy weekend odbywają Czynny od poniedziałku do piątku się tu kąpiele w przeręblu. w godz. od 9.00 – 17.00. Informacje udziela- ne są również telefonicznie pod numerem Kalwaria Świętokrzyska – zaprojektowana tel.: 41 346 52 60, 41 345 96 50 (wew. 35). została na malowniczym wzgórzu (251 m n.p.m.), w pobliżu zabezpieczonej i wstępnie Centrum Informacji Turystycznej wyremontowanej kaplicy Oraczewskich. Miejsce niezwykłe, pełne mistycyzmu i ciszy, i Historycznej Gminy Chęciny „Niemczówka” jedyne w tym regionie Kielecczyzny i diecezji. Kalwaria jest symbolem chrześcijaństwa ul. Małogoska 7 i miejscem licznych pielgrzymek. 26-060 Chęciny tel. 41 315 18 29 e-mail: [email protected] Ośrodek Tradycji Garncarstwa w Chałupkach • Muzealna Izba Górnictwa Kruszcowego w Miedziance - jest jedynym tego typu ośrodkiem w Polsce. Udostępniony dla zwiedzających został w 1998 Muzealna Izba Górnictwa Kruszcowego Warto odwiedzić roku. Wystawa w muzeum obrazuje dzieje w Miedziance - muzeum poświęcone jest garncarstwa ludowego w Chałupkach, jednego dziejom górnictwa i hutnictwa regionu chęciń- z ciekawszych ośrodków garncarskich w Pol- skiego. Oprócz wystawy historycznej przed- Gmina Morawica położona jest w centralnej sce. Składa się z dwóch części: ekspozycyjnej stawiającej rozwój górnictwa podziemnego, części województwa świętokrzyskiego. Swoim i warsztatowej. Część pierwsza prezentuje można zobaczyć ekspozycję dedykowaną obszarem obejmuje północną część Niecki piękno wyrobów glinianych produkowanych górnictwu odkrywkowemu. Nidziańskiej. w Chałupkach. W drugiej części ośrodka • Rzeka Morawka wpada do Czarnej Nidy tuż za zbiornikiem MORAWICA znajduje się autentyczny, dwukomorowy piec Synagoga - zbudowana została po roku Pływalnia ,,KORAL” w Morawicy to kompleks garncarski (z zademonstrowanym sposobem 1638, w którym wydany został przywilej ze- dwóch basenów. Basen sportowy ma wymiary ułożenia naczyń przygotowanych do wypa- zwalający na budowę. Jest obiektem murowa- 25,0 m długości na 12,50 m szerokości, głębo- łu) oraz urządzenia i narzędzia niezbędne nym, pokrytym tynkiem. Ma plan prostokąta, kość od 1,30 m do 1,80 m. Basen rekreacyjny w procesie produkcji. z prostokątną, wysoką, zagłębioną w ziemi o wymiarach 12,5 m długości na 4,00 m sze- salą, poprzedzoną sienią, przy której jest rokości i głębokości od 0,7 m do 1,10 m. Basen Gmina Chęciny – niemal w całości stanowi z boku niewielka izba, a nad nią oratorium dla posiada 3 bicze wodne na różne partie ciała niezwykle bogate dziedzictwo historyczne kobiet. Przybudówki są nowsze od korpusu i dwa ciśnieniowe masażery na kark. Dużo radości i kulturowe. Samo miasto położone jest synagogi. Synagoga gruntownie remontowana dostarcza zjazd 65 metrową zjeżdżalnią rurową między Pasmem Chęcińskim, a Pasmem (i rozbudowana) była po pożarze z roku 1905. z wysokości 6 metrów. Pływalnia zaprasza także Zelejowskim Gór Świętokrzyskich, co zachęca Poważnych uszkodzeń doznała też w latach do skorzystania z suchej sauny, gabinetu kosme- do uprawiania turystyki. Z Chęcin wytyczone 1939–44. W latach 1991–92 prowadzone tycznego i fryzjerskiego oraz kawiarni. W 2014 są szlaki piesze prowadzące m.in. na Górę były prace remontowe. roku pływalnia zostanie rozbudowa o brodzik Zamkową i do jaskini Raj. dla dzieci, a także jakuzzi i grotę solankową. Ruiny Zamku w Chęcinach - Pierwsze wzmianki na temat zamku sięgają 1306 roku. W połowie – jego powierzch- Zbiornik wodny „MORAWICA” XIV wieku zamek został rozbudowany przez nia wynosi 7,2 ha. Zbiornik posiada molo Kazimierza Wielkiego, uchodził za jedną z najpo- widowiskowe o długości 24 m i szerokości tężniejszych polskich warowni. Po III rozbiorze 5,5 m. W okresie letnim zbiornik jest bardzo Polski zamek popadać zaczął w ruinę. W 1947 dobrym miejscem do spędzania czasu na roku wojewódzki konserwator zabytków wpisał świeżym powietrzu. Można bezpiecznie układ do rejestru zabytków i zaklasyfikował zażywać kąpieli i uprawiać sporty wodne. do pierwszej, najwyższej grupy w skali kraju.

LGD „PERŁY CZARNEJLGD „PERŁY NIDY” Leśne otoczenie zbiornika jest wymarzonym Obecnie trwają prace związane z kompleksowym terenem do spacerowania i relaksu. Zimą zagospodarowaniem Wzgórza Zamkowego. Zamek Królewski w Chęcinach • Pływalnia Koral w wieczornym świetle •

9 10 LGD „Perły Czarnej Nidy” Przewodnik turystyczny

oraz rura zjeżdżalnia. Dorośli i młodzież odcinku zwana jest również Bobrzycą lub mogą wypoczywać w głównym basenie, Bobrzanką, a w dolnym Trupieńcem. Cie- wyposażonym w silne podwodne masaże, kawy i nieznany szlak, niezbyt trudny, ale dzikie źródła, płytki napowietrzne, emitujące uciążliwy. W lecie i okresach suszy w rzece z dna masy powietrza oraz wodospady, które jest mało wody. Rzeka meandruje oraz służą do masowania karku. Dla najmłodszych przecinana jest przeszkodami wodnymi: dzieci, jest płytki basen z małą zjeżdżalnią na młyny, stopnie wodne i zwalone drzewa, kształt słonika oraz efektowną kaskadą która płyty betonowe, na terenie Sitkówki-Nowin tworzy ciekawą ścianę wodną. Oba baseny przepływa przez tereny przemysłowe. łączą się ze sobą specjalnym uskokiem, nad którym wznosi się stylowy mostek. W lipcu 2013 r. na terenie Pływalni „Perła” zosta- Dla kajaka dwuosobowego jest polecany ły otwarte dwa baseny na powierzchniowe odcinek od: Radkowice (most na drodze o charakterze rekreacyjno-wypoczynkowym. 763 Morawica – Chęciny). Powyżej mostu Pierwszy z nich przeznaczony dla najmłodszych w Radkowicach tylko przy wyższych sta- • Park Etnograficzny w Tokarni • Kamieniołom Zgórsko na Górze Berberysówce został dodatkowo wyposażony w zjeżdżalnie nach wody. mierzącą 150 centymetrów. Drugi jest ponad dwukrotnie głębszy i przeznaczony dla mło- Jaskinia Raj – to najsłynniejszy rezerwat, górniczych. Omawiany obszar jest rajem dzieży i dorosłych. Kilometraż/Opis: który udostępniono do zwiedzania i który dla geologów, studentów, uczniów szkół 0 km - Początek szlaku Aktiw znajduje się spośród obiektów turystycznych województwa geologicznych i górniczych, turystów w miejscowości Trzcianki – jadąc od miejsco- świętokrzyskiego przyciąga najwięcej zwie- i miłośników przyrody oraz kolekcjonerów wości Sitkówka za przejazdem kolejowym dzających. Powierzchnia jego zajmuje 7,76 ha, minerałów i skamieniałości. należy skręcić w lewo i przejechać ok. 200 utworzony został w roku 1968. Możemy w nim Najciekawsze obiekty geologiczne to: metrów. Tu usytuowana jest wiata dla kaja- podziwiać wychodnie wapieni dewońskich - Rezerwat przyrody nieożywionej karzy, gdzie można spokojnie przygotować wraz z rozwiniętą w nich jaskinią krasową. „Góra Żakowa” się do spływu. - Góra Berberysówka i kamieniołom „Zgórsko” Niepowtarzalna szata naciekowa, ślady pobytu - W rzece przeszkoda w postaci płyt - Pomnik przyrody „Kowala” 0,7 km człowieka paleolitycznego, cenne namulisko drogowych. Kajaki przepławiamy lub prze- - Kamieniołom „Szewce” ze szczątkami dawnych zwierząt powodują, nosimy lewym brzegiem ok. 50 m. że rezerwat ten ma znaczenie europejskie. - Góra Ołowianka. Pięknie porośnięte lasami pasmo Gór Zgór- 1,4 km – Zbliżamy się do zabudowań. Przejście skich i Pasmo Bolechowickie idealnie nadają z metalowych szyn nad wodą. Przepływamy Muzeum Wsi Kieleckiej – Park Etnograficzny się do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej. szybkie bystrze i mijamy czynny młyn w Ko- w Tokarni powołano w 1976 roku, a zaczęło wali. Przy niższych stanach wody konieczność przeciągania kajaka. funkcjonować od 1977 roku. Jest realizacją Trzcianki - W latach 20 i 30 XX wieku tereny założeń naukowych etnografa i znawcy nad rzeką Bobrzą, w miejscowości Słowik 1,6 km - Budowla wodna (pozostałość oczysz- tradycyjnej kultury ludowej profesora Ro- i Trzcianki, były ulubionym letniskiem dla Odkryte baseny w Nowinach www.perlycn.pl mana Reinfussa. Jego zamierzeniem było mieszkańców Kielc, lekarzy, adwokatów, arty- • latem odwiedzają tłumy osób odtworzenie typowego układu osadniczego stów. Z okresu świetności letniska pozostały wiosek z różnych subregionów Kielecczyzny: zabytkowe wille z lat 30 XX wieku, ruiny młyna Gór Świętokrzyskich, Wyżyny Krakowsko- wodnego z 1880 r. i ruiny tzw. sanatorium. Częstochowskiej, Wyżyny Sandomierskiej Przez Trzcianki przebiega znakowana ścieżka Szlak na rzece Bobrza i Niecki Nidziańskiej. dydaktyczna Klubu 4H. Bobrza jest prawym i najdłuższym dopły- wem Czarnej Nidy. Wypływa na wschód Gmina Sitkówka-Nowiny – Gmina wykuta Pływalnia Kryta Perła w Nowinach (basen od Zagnańska, w lasach zachodniej części w kamieniu - położona jest w bezpośred- Nowiny) czynna codziennie od 6:00 do Pasma Klonowskiego Gór Świętokrzyskich, nim sąsiedztwie miasta . Dowody 22:00. Oferuje możliwość przyjemnego spę- przepływa przez ich północny, północno- świadczące o przeszłości geologicznej dzenia czasu zarówno dzieciom i dorosłym. zachodni i zachodni skraj, a uchodzi do terenu Gminy Sitkówka-Nowiny moż- Na powierzchni 1500 metrów kwadrato- Czarnej Nidy koło wsi Wolica na Pogórzu na odnaleźć w licznych odsłonięciach wych mieści się kompleks basenów, sauna Szydłowskim. Liczy 48,9 km. W górnym geologicznych oraz starych wyrobiskach fińska, łaźnia parowa, jacuzzi, kawiarnia • Tuż przed młynem w Kowali konieczne może okazać się przeciągnięcie kajaka

11 12 LGD „Perły Czarnej Nidy” Przewodnik turystyczny

czalni) z przegrodami zamykającymi prze- wstaje około 2 km od granicy gminy Mo- kajaki na odcinku ok. 10 m. Dopływając do pływ wody. Przepłynięcie po obejrzeniu rawica, koło miejscowości Marzysz, z Morawicy, gdy będzie już widać most należy przeszkody i uzgodnieniu z obsługą. Zakoń- połączenia rzek Belnianki i Lubrzanki. również dobić do brzegu i przenieść kajaki za czenie odcinka szkoleniowo-rekreacyjnego. W pobliżu miejscowości Żerniki, łączy się most ze względu na mocny prąd i przeszkodę Wyjście na brzeg po lewej stronie. Dla osób z Białą Nidą i wówczas powstaje Nida, która w postaci tamy. płynących dalej przenoska ok. 300m. jest lewobrzeżnym dopływem Wisły. Długość 1,7 km - Przepływamy pod mostem kolejowym rzeki wynosi ok. 64 km, powierzchnia dorzecza prowadzącym do Cementowni Nowiny. Dalej 1224 km. Prawie w całości zaliczana jest do Kilometraż/Opis: rzeka płynie leniwym nurtem. Malowniczy III klasy czystości, co oznacza wody zadawa- 0 km - Kuby Młyny Na rzece pozostałości odcinek wśród szpaleru drzew i zieleni. lającej jakości. Szerokość rzeki wynosi mak- po starym młynie. Przegroda betonowa symalnie do kilkunastu metrów przy moście - Bobrza rozwidla się. Płyniemy lewą i betonowe elementy porosłe roślinnością. 3,2 km w Tokarni. Jej głównym dopływem lewo- lub prawą odnogą wśród zieleni. Mamy możliwość startu z młynówki lub brzeżnym jest Morawka, a prawobrzeżnym kawałek dalej (ok. 50 m) z właściwej rzeki. - Przepływamy pod mostem w Sołty- 3,7 km – Bobrza. Przed Bieleckimi Młynami do Czar- Krótki odcinek przed połączeniem młynówki sach. Koniec trasy na terenie gminy Sitkówka- nej Nidy wpada mniejszy prawobrzeżny dopływ z rzeką wąski i zarośnięty. Rzeka płynie w lesie Nowiny. Wpływamy na teren gminy Chęciny. Chodcza. Rzeka na całej długości zachowała wśród zieleni. Co jakiś czas napotykamy na 6,1 km - Przeszkoda na rzece. Próg i przepław- naturalny charakter i tworzy malownicze powalone, lub pochylone nad wodą drzewa ka, którą pokonujemy przeciągając kajak. meandry. Szlak niezbyt trudny, ale szczególnie całkiem, lub częściowo przegradzające koryto 6,2 km - Przepływamy pod mostem drogi na odcinku Kuby Młyny – Morawica może być rzeki. W zależności od poziomu wody wy- wojewódzkiej 763 Chęciny - Morawica. uciążliwy. W lecie i okresach suszy można magają przeciągnięcia kajaka, lub opłynięcia Z wody widoczna tablica miejscowości się spodziewać niskiego stanu wody w rzece lewą, albo prawą stroną i manewrów między Radkowice. Po prawej stronie widać pierwsze i wówczas częstsza może okazać się koniecz- konarami co może być trudne dla kajaków zabudowania miejscowości Lipowica. ność przeciągania kajaka. Do pokonania dwuosobowych. większości przeszkód nie jest konieczne wy- Rzeka płynie w niewielkiej od- Na około 134 kilometrze wypływamy z lasu 7,2 km - chodzenie z kajaka jednak płynięcie wymaga ległości od torów kolejowych. Z daleka i przez kilka kilometrów płynąć będziemy • Powalone drzewa wymagają przeciągniecia kajaka pewnych umiejętności. Przy niższych stanach widać i słychać pracujące maszyny kopalni na otwartej przestrzeni wśród podmokłych łąk i wody płynięcie kajakami dwuosobowymi wapienia. Znowu wpływamy w malowniczy pastwisk. Rzeka meandruje ciasnymi zakolami. polecane od Bieleckich Młynów. odcinek rzeki, która płynie spokojnie wśród 5,1 km - Z prawej strony dopływ małej strugi pastwisk i łąk. Chodczy. Po kolejnym silnym meandrze rzeka 10,2 km - Bobrza wpływa jako prawobrzeżny Opisy tras pozwala nieco odpocząć: koryto jest szersze, dopływ do odnogi Czarnej Nidy. prostsze i niezatarasowane. Rzeka kieruje się na południowy zachód. 10,7 km - Lipowica – na wysokości zalewu kajakowych: – prawa strona – miejsce na krótki odpo- 5,2 km - Za dużym meandrem na wysoko- czynek (wiata z ławami). Wiata znajduje Kuby Młyny – Morawica Początek szlaku ści miejscowości Zastawie wypływamy na się na skarpie na prawym brzegu. Najlepsze znajduje się w okolicach pozostałości po wprost odeskowanego nabrzeża z małym wyjście z wody kilkanaście metrów za wiatą. starym młynie. Najłatwiej dotrzeć tam ja- pomostem. Poniżej po prawej spore koło W odległości ok 150 metrów w kierunku dąc od strony Bilczy, na końcu wsi należy napędzające turbinę. Płynąc w stronę młyna północnym znajduje się zalew w Lipowicy. łagodnie skręcić w prawo w drogę szutrową konieczna przenoska najlepiej prawą stroną. (droga ostro w prawo pod górkę prowadzi Możemy też wybrać lewą odnogę omijając Bobrza wraz z prawą odnogą Czarnej 11,2 km - do prywatnej posiadłości). Po przejechaniu w ten sposób młyn, który widoczny będzie Nidy łączą się z lewą odnogą. ok. 150 metrów wita nas znak informacyjny prawej stronie lekko ukryty za drzewami dotyczący szlaku po prawej stronie drogi, Kolejny odcinek z drzewami w nurcie pro- a po lewej sama rzeka. Odcinek do Morawicy wadzi nas do rozwidlenia: po prawej stronie Szlak na rzece liczy ok. 8 km, czas spływu ok. 4 godz. Rzeka przegrodzone stawidłami i dalej płytko. jest dość szeroka, niekiedy płytka innym ra- Przepływamy lewą stroną pokonując wąskie Czarna Nida zem głęboka, należy spodziewać się różnych dwudziestometrowe bystrze. Następnie obie przeszkód. Po drodze znajduje się miejscowość odnogi łącza się i zbliżają do mostu na dro- Czarna Nida – zwana także była kiedyś Bieleckie Młyny, gdzie jest po lewej stronie dze lokalnej Łabędziów - Bieleckie Młyny Morawicą. Płynie przez Góry Święto- duże bystrze i mocny prąd rzeki. Zalecamy – 6,7. Rzeka od młyna niesie więcej wody krzyskie i Podgórze Szydłowskie. Po- koło tej miejscowości przenieść lub spławić i płynie się wygodniej. www.perlycn.pl

• Meandrująca Czarna Nida

13 14 LGD „Perły Czarnej Nidy” Przewodnik turystyczny

7,6 km - Z lewej strony dopływ rzeki Moraw- wysiąść i trzymając kajak na lince przecią- 14 km - Zabudowania Chudwi i pastwisko 22,1 km - Młyn w Wolicy z elektrownią ki. Wpływamy do Morawicy malowniczym gnąć po wodzie bez obciążenia, gdy stan po prawej stronie. Przepływamy kamieniste wodną, przenoska. odcinkiem rzeki – zaobserwować można wody jest niski. Trasa bardzo kręta, nie ok. 10-metrowe bystrze (spore kamienie). grążele - rośliny spotykane w jeziorach. pozwala na bezczynne płynięcie z prądem. Rzeka ostro zakręca na południe. Wolica - Tokarnia - Odcinek liczy ok. 6 km, Mogą występować nisko nad wodą konary 7,7 km - Po lewej stronie widoczny kościół, czas spływu ok. 2 godz. Przy większym stanie drzew. Za mostem kolejowym, za miejsco- a po prawej betonowe nabrzeże. wody jest to najtrudniejszy odcinek, zwłaszcza wością Ostrów prosimy skręcić w lewo na 7,9 km - Nieprzepływalna przegroda na rze- w początkowej części. Później rzeka staje się rozwidleniu rzeki, bo w prawo trafimy na szeroka i spokojna. W Tokarni pod mostem ce - zastawka jako pozostałość po dawnym kamienistą tamę i węższy odcinek trasy. młynie - obecnie budynek hotelu. Dopływając należy kajaki spławić po lewej stronie, tuż przy W Wolicy przed młynem wodnym jest tama filarze. Należy zachować dużą ostrożność, do Morawicy, gdy będzie już widać most i tu jest koniec odcinka. należy dobić do brzegu i przenieść kajaki ponieważ występują tu ogromne kamienie, prawą stroną rzeki. Lewą odnogą możemy na których można rozbić kajak. płynąć dalej jeśli nie działa mała elektrownia Kilometraż/opis: znajdująca się tuż za muszlą, jeśli działa, 8 km - W odległości ok 100 metrów od siebie zastawka kieruje wodę na tę elektrownię znajdują się dwa mosty na drodze krajowej Kilometraż/opis: i dalsze płyniecie możemy kontynuować prawą nr 73 Kielce – Tarnów – płyniemy prawą 22,4 km - Za młynem zwężenie, rzeka kręci odnogą. Tuż za zastawką na lewej odnodze lub lewą odnogą w zależności od tego gdzie i przyspiesza, uwaga na bystrza! Na środku znajduje się efektowne przejście dla pieszych, kierowana jest woda przez zastawkę; • Szybkie bystrze w miejscowości Nida rzeki wyspa. Rzeka wcina się w prawy brzeg. a za muszlą koncertową miejsce odpoczynku 8,8 km - Łączą się obydwie odnogi rzeki; Po środku nowego koryta rosną trzy drzewa; dla kajakarzy – zadaszona wiata z miejscami 14,7 km - Przepływamy pod metalową kład- miejsce wielu wywrotek. 10,6 km - Rzeka skręca od drogi kieruje się siedzącymi. Miejsce to jest niemal w samym ką dla pieszych i rowerów - odcinek szlaku w stronę lasu. Mijamy pylące zakłady - Ko- 23 km - Po prawej stronie dopływ Kanału centrum Morawicy. Na parkingu obok stare- rowerowego Chałupki Zbrzańskie-Nida. palnia Wapienia „Morawica” w Morawicy. Ulgi zasilonego wodami Bobrzy (obecnie go młyna znajduje się bar szybkiej obsługi, (Pętla rowerowa wokół gminy Morawica); Dalej mamy bród z przemiałem, a następ- na mapach jako Bobrza). Dalej rzeka płynie a obok nowoczesne Centrum Samorządo- Po lewej stronie mijamy zabu- nie kolejny przemiał. Przy niskiej wodzie 15,5 km - na otwartej przestrzeni wśród łąk i pastwisk. wo – Kulturalne i zabytkowy park, który już dowania wsi Golęciny. Na rzece przemiał konieczność przeciągania kajaków. 26,2 km - Bród w miejscowości Topielnia. w 2014 roku poddany zostanie rewitalizacji i bród, dalej małe kamieniste bystrze potem i udostępniony dla mieszkańców. 11,3 km - W nurcie wydłużona wysepka, przemiał. Płyniemy pod prowizoryczną 27,5 km - Przepływamy pod mostem dro- możliwość przepłynięcia tylko z prawej kładką dla pieszych. gowym na trasie Kielce- Kraków droga strony, manewrując miedzy dużymi kamie- nr 7 (E77), tylko przy wysokiej wodzie; pod - odcinek liczy ok. 14 km, Pokonujemy kolejny bród - płyniemy Morawica - Wolica niami, następnie omijamy małą wysepkę 16 km - mostem duże kamienie-częste wywrotki. czas spływu ok. 5 godz. Trasa dość łatwa, lewą stroną. z jej lewej strony. Uwaga na bystrze! chociaż miejscami znajdują się brody przez Zbliżamy się po prawej stronie do Po prawej stronie wysoki piaszczysty brzeg. 17,3 km - Pod mostem możemy zakończyć spływ wy- rzekę i wówczas kajaki trzeba spławić, czyli drogi Nida - Ostrów. Po ok. 10 min. Płytki kamienisty bród za za- nosząc kajaki na prawy brzeg rzeki – jest krętem i konary drzew w nurcie, płyniemy 17,5 km - Przed nami zabudowania wsi Ostrów. dogodne wyjście na most i możliwość dojazdu ostrożnie środkiem. W miejscowości jest zlokalizowany Ptasi Azyl. samochodem. Po wyjściu na most zobaczymy 11,9 km - Z lewej dopływ czystej strugi 18 km - Przepływamy lewą stroną pod mostem po lewej stronie zabudowania Tokarni. z pobliskiego zbiornika wody. na drodze lokalnej Nida - Wolica. 30,5 km - Miejsce postojowe na terenie Parku 11,98 km - Przepływamy pod kładką dla 18,5 km - Po lewej stronie rzeki zabudowania Etnograficznego w Tokarni. Postój wiąże pieszych i rowerów. miejscowości Ostrów. Malowniczy odcinek się z wykupieniem biletu, co upoważnia do 11,99 km - Przepływamy bród dla samocho- rzeki silnie meandrującej. Niewielkie bystrza zwiedzania Skansenu. Oprócz zwiedzania dów. W rzece przemiały. i przemiały. Widać działalność bobrów. Przed można zjeść posiłek w zajeździe. mostem kolejowym bród, łączka po lewej. Zaczynają się szersze rozlewiska i piaszczyste Przepływamy pod mostem kolejowym 12 km - płycizny. Z lewej strony zbliża się ściana lasu Kielce Busko Zdrój. Malowniczy odcinek 21 km - Most kolejowy. Pod mostem rozle- i po prawej będziemy mijać miejscowość rzeki, która płynie wśród krzewów i łąk. wisko. Uwaga na drewniane pale w wodzie! Żerniki. Po prawej stronie w oddali widać 21,1 km - Mijamy wał - zaporę z kamieni, 13,6 km - Z prawej strony dopływ Białej zabudowania miejscowości Nida. która kieruje wodę w lewo pod młyn w Wo- 32,5 km - licy. Prawa odnoga - Kanał ulgi jest przez to Nidy. Czarna Nida łączy się z Białą Nidą 13,9 km - 100m za linią energetyczną płyt- płytki i zarośnięty. Na starych mapach jako i teraz będzie płynąć jako Nida. ki bród, zabudowania po prawej stronie główny nurt!

w odległości ok. 200m. www.perlycn.pl • Za muszlą koncertową w Morawicy wkrótce powstanie miejsce postojowe dla kajakarzy

15 16 LGD „Perły Czarnej Nidy” Przewodnik turystyczny

Szlak Nadnidziańskich Zamków, Szlak wy kajakowe. Nasz region jest doskonałym Lokalna Grupa „PONIDZIE”LGD Ordynacji Pińczowskiej, Szlak Ariański, miejscem do uprawiania turystyki zarówno dla osób spędzających czas aktywnie, jak Szlak Literacki. Działania PONIDZIE i szukających spokoju oraz wytchnienia na Inne w całości wyznaczone zostały w obrębie łonie natury. LGD PONIDZIE w ramach powiatu. Warty wspomnienia jest szlak ro- Obszar objęty działalnością LGD Ponidzie projektu AKTIW, podjęło się utworzenia tu- werowy niebieski wyznakowany przez Urząd pokrywa się z granicami administracyjny- rystycznego szlaku kajakowego na Nidzie na Miejski w Pińczowie. Jego trasa przebiega mi powiatu pińczowskiego, położonego odcinku Rębów - Żurawniki o łącznej długości przez: Pińczów – Las Pasturski – Bogucice w południowej części województwa świę- ok. 56 km. Projekt obejmuje oznakowanie II – Las Bogucki – Marzęcin – Gacki – Chro- tokrzyskiego, w dolinie rzeki Nidy. Obszar rzeki znakami ostrzegawczymi i informacyj- berz – Wojsławice – Mozgawa – Młodzawy zajmuje 613,00 km2 powierzchni i obejmuje nymi oraz dojazdów po drogach publicznych Małe – Młodzawy Duże – Skrzypiów – Piń- terytorium 5 gmin: Działoszyce, Kije, Mi- do miejsc wodowania znakami drogowymi czów. Długość trasy – ok. 46 km. Jest to chałów, Pińczów, Złota. pionowymi. Przedsięwzięcie ma za zadanie jednodniowa trasa biegnąca w najbliższej poprawę bezpieczeństwa i unormowanie po- okolicy Pińczowa. Inną propozycją może być ruszania się po szlaku wodnym Nidy poprzez Obszar ten uchodzi za teren niezwykle trasa rowerowa Pińczów – Młodzawy Małe wskazanie bezpiecznych miejsc wodowania atrakcyjny turystycznie. Urozmaicony krajo- – Stradów – – Zagość – Krzyża- oraz miejsc niebezpiecznych na rzece i tych braz, różnorodność zabytków i pomników nowice – Gacki (wyrobisko kamieniołomu) przeznaczonych do wypoczynku. W ramach historii oraz unikatowa fauna i flora decy- – rezerwat Grabowiec – Bogucice – Grochowi- dują o dużym zainteresowaniu turystów ska – Pińczów. Trasa z zabytkami architektury, regionem Ponidzia. Na obszarze powiatu rezerwatami przyrody i wczesnośrednio- zostały wytyczone liczne szlaki turystyczne. wiecznym grodziskiem długość ok. 50 km. Amatorzy aktywnego wypoczynku mogą poznać region Ponidzia z pomocą szlaków Wspomnieć należy także o szlaku turystycz- i tras: rowerowych, pieszych, samochodo- nym Madonny Ponidzia, który mimo braku wych, konnych oraz szlaku wodnego na oznakowania w terenie stanowi dużą atrakcję rzece Nidzie. Niektóre z nich przebiegają regionu. Trasa szlaku przebiega przez Pińczów tylko częściowo przez powiat pińczowski. – Bogucice – Gacki – Chroberz – Młodzawy Można tu wymienić wyznaczone przez Małe – Probołowice – Kobuzów – Dzierążnię Regionalną Organizację Turystyczną Wo- – Działoszyce – Sancygniów – Góry – Pińczów. jewództwa Świętokrzyskiego: Szlak został wyznaczony przez Starostwo Powiatowe w Pińczowie. Ciekawą propozycją są niewyznakowane Szlak Architektury Obronnej - na obszarze w terenie trasy rowerowe, opracowane przez LGD Ponidzie szlak przebiega od granicy Urząd Miasta i Gminy w Działoszycach. powiatu poprzez Skowronno Dolne, Pińczów, Skrzypiów, Młodzawy Duże, Młodzawy szlaku kajakowego na rzece Nidzie na odcinku Małe, Mozgawę, Wojsławice, Chroberz, Szlak Rycerski – kolor niebieski; długość Rębów – Żurawniki wstawiono: 15 znaków, Wolę Chroberską, , Pełczyska, 26,5 km. Przebieg: Działoszyce – Jastrzębniki 2 stoły z ławami, 8 tablic drewnianych, Wymysłów do granicy powiatu. – Wymysłów – Szyszczyce – Wolica - Dziewię- 4 gabloty szklane. czyce – Stępocice – Podrózie – Sancygniów – Podgaje – Żółta Kolonia – Bronów – Dę- W niniejszej publikacji pragniemy przede Szlak Miejsc Mocy - na obszarze LGD bowiec – Ksawerów – Łabędź – Działoszyce. wszystkim promować spływy kajakowe Ponidzie szlak przebiega od granicy powiatu w obrębie rzeki Nidy na odcinku Rębów poprzez Starą Zagość, Nową Zagość, Wolę Szlak Staropolski – kolor czerwony, długość – Żurawniki. Chcemy również zachęcić do Zagojską, Gacki-Osiedle, Chroberz, Wojsła- 27,5 km. Przebieg: Działoszyce – Dziekanowice odwiedzenia najpiękniejszych zabytków wice, Mozgawę, Młodzawy Małe, Młodza- – Kwaszyn – Dzierążnia – Sudół – Dębiany – i miejsc w powiecie pińczowskim. wy Duże, Skrzypiów, Pińczów, Chruścice, Sypów - Marianów – Szyszczyce – Wymysłów Chwałowice, Gartatowice, Stawiany, Gołu- – Jastrzębniki – Jakubowice – Działoszyce. Spływ rozpoczynamy od miejscowości Rębów chów, Włoszczowice - do granicy powiatu, Największą wizytówką Ponidzia jest rzeka poniżej elektrowni wodnej. Kajaki wodujemy czy opisane w przewodniku Michała Jurec- Nida, na której od lat organizowane są spły- po prawej stronie rzeki Nidy. Dla osób roz-

kiego „Ponidzie. W świętokrzyskim stepie” www.lgdponidzie.pl

17 18 LGD Ponidzie Przewodnik turystyczny

poczynających spływ w górnym biegu rzeki Boskiej Częstochowskiej z murem z około stroną, gdyż istnieje możliwość wywrotki. zapleczem socjalnym w postaci: 12 miejsc proponujemy dogodne miejsce do odpoczynku 1800 roku, w Borczynie – kaplica wzniesiona Z lewej strony pozostałość po dawnym gro- noclegowych w pokojach 2 i 4 osobowych; po prawej stronie rzeki przed elektrownią. po pierwszej wojnie światowej, w Stawianach dzisku Stawy oraz stacja kolejki Antoniów. pełnym węzłem sanitarnym w postaci 2 toalet - kapliczka św. Jana Nepomucena z murem 550 m dalej most drogowy. Przed mostem po z umywalkami, 2 łazienek wyposażonych W gminie Kije zapraszamy do zwiedzenia z XIX wieku. prawej stronie wygodnie miejsca biwakowe. w prysznice i umywalki (woda zimna i ciepła) Kościoła parafialnego pod wezwaniem Kilkaset metrów od rzeki (po lewej stronie) roz- oraz kuchni z wyposażeniem (kuchnia gazo- św. Piotra i Pawła w Kijach. Pierwotny ko- Po zwiedzeniu najpiękniejszych miejsc ciągają się mokradła w Delcie Umianowskiej, wa, mikrofalówka, lodówki, pralka, drobny ściół romański datowany na XI lub XII wiek, w gminie Kije wodujemy kajaki i płyniemy. które razem z torowiskiem kolejki wąskoto- sprzęt AGD) i sali do wspólnych spotkań. wzmiankowany w 1213 r. Do barokowej Spływ rozpoczynamy od miejscowości rowej, zbudowanym na drewnianych palach nawy obecnego kościoła dobudowane są Rębów poniżej elektrowni wodnej. Kajaki tworzą niepowtarzalny krajobraz. Przed nami W Pińczowie można zrobić sobie przerwę dwie późnobarokowe kaplice: północna św. wodujemy po prawej stronie rzeki Nidy. bystrze z kamieniami. Dobijamy do prawego w pływaniu. Pińczów jest miastem z długą Józefa (1733 r.) i południowa Świętej Rodziny Dla osób rozpoczynających spływ w górnym brzegu przed bystrzem. Przenosimy kajaki i barwną historią. Może poszczycić się wie- (1776 r.). Marmurowy portal prowadzący biegu rzeki proponujemy dogodne miejsce po prawej stronie za stopień wodny nr 2. loma interesującymi zabytkami zdobiącymi z prezbiterium do zakrystii posiada na nad- do odpoczynku po prawej stronie rzeki przed Przenoska ok. 200 m. Po lewej stronie mijamy jego przestrzeń. Do takich zabytków należy prożu datę 1702 i herb Nieczuja. Wyposa- elektrownią. Po ok. 2 km na rzece stopień dopływ Strugi Podłęskiej. Rzeka płynie wzdłuż zaliczyć: Kościół pw. św. Jana Apostoła i Ewan- żenie wnętrza kościelnego barokowe. Obok wodny nr 1. Przenosimy kajaki prawą stroną wałów przeciwpowodziowych. Po przepły- gelisty, dawny budynek klasztoru Paulinów, kościoła znajduje się barokowa dzwonnica rzeki. Przenoska ok. 50 m. Przepływamy pod nięciu ok. 11 km od Rębowa przepływamy Klasztor o.o. Franciszkanów – Reformatów z 1789 roku, a w pobliżu cmentarz kościel- mostem na drodze nr 78 w Motkowicach. pod mostem Pińczów - Imielno. Po prawej z kościołem Nawiedzenia N.P. Marii, pawilon ny otoczony murem z 1766 roku z dwiema Rzeka płynie leniwie wśród łąk i pastwisk, co stronie mijamy zabudowania wsi Mecznik ogrodowy zwany basztą ogrodową, fragmenty barokowymi bramkami. Wśród zabytków umożliwia podziwianie pięknej fauny i flory i ostrożnie zbliżamy się do stopnia wodnego. murów zamku na Wzgórzu Zamkowym, architektonicznych gminy Kije znajdują się po obu stronach rzeki Nidy. Przepływamy Stopień wodny nr 3 - przepływamy ostrożnie cmentarz parafialny, cmentarz wojenny, również kaplice. W miejscowości Gołuchów pod mostem kolejowym na trasie Jędrzejów jednym z trzech przepustów. Z prawej strony dom na Mirowie nazywany Drukarnią Ariań- - kaplica pod wezwaniem Matki Boskiej Ró- - Kije oraz pod mostem kolei wąskotorowej dopływa rzeka Mierzawa. ska, budynek z przełomu XVIII i XIX w. na żańcowej z murem z II połowy XIX wieku, Ciuchcia Expres „Ponidzie” w miejscowo- al. Piłsudskiego, Stara synagoga, Pałac Wielo- w Rębowie – kaplica pod wezwaniem Matki ści Stawy. Przepływamy ostrożnie prawą Tu już znajdujemy się na terenach gminy polskich z 1789 roku, Kaplica św. Anny. Warto Pińczów. W tym miejscu pragniemy rów- także skorzystać z przejażdżki Świętokrzy- nież zaprosić do odwiedzenia Skowron- ską Kolejką Dojazdową – Ciuchcia Ekspres na Dolnego. Znajduje się tam zajmujący Ponidzie”, kursującą na trasie Jędrzejów 2 ha rezerwat o charakterze florystycznym – Umianowice – Pińczów – Jędrzejów. z dominującą rośliną - kłosownicą pierzastą. W najstarszym ponidziańskim rezerwacie, utworzonym jeszcze w 1915 roku, występują Na południe od Pińczowa rozciągają się dwie również rośliny chronione, jak: rezeda mała, gminy: Michałów i Działoszyce. Zmieniając pierwiosnka lekarska, ostnica włosowata, środek transportu możemy poznać ich uroki. ostnica Jana, miłek wiosenny. Gmina Michałów położona jest w południo- wo – centralnej części Wyżyny Małopolskiej, Płynąc dalej z lewej strony zbliżamy się do w Zespole Parków Krajobrazowych Ponidzia. zabudowań miejscowości Kopernia, która Rzeźba terenu jest zróżnicowana. Na terenie znana jest z wydarzenia związanego z lokacją rezerwatów “Polana Polichno” i “Wroni miasta Krakowa. Dół” stwierdzono występowanie ponad Stopień wodny nr 4 - przepływamy jednym 30 unikalnych roślin chronionych, z tego z trzech przepustów. Płynąc dalej, po lewej aż 23 podlega ochronie całkowitej. Ponad stronie mijamy Zalew Pińczowski oraz Ośro- 6 gatunków należy do zagrożonych w skali dek Sportu i Rekreacji w Pińczowie. całego kraju. Nadrzeczna roślinność i wyro- biska piasku stanowią doskonałe schronienie Po przepłynięciu progu w oddali widzimy dla ptactwa wodnego i wodnych zwierząt. budynek Aeroklubu Pińczowskiego. Tutaj, Nie tylko wspaniała przyroda jest cechą korzystając z gościnności członków stowa- gminy, ale i zabytki architektoniczne. rzyszenia, mamy możliwość zobaczenia Do ważniejszych obiektów zaliczyć należy miasta z lotu ptaka. Stowarzyszenie dysponuje

obiekty sakralne takie jak: Kościół Parafial- www.lgdponidzie.pl

19 20 LGD Ponidzie Przewodnik turystyczny

ny przekształcony ze Zboru Kalwińskie- wodny nr 5 - przepływamy jednym z trzech „Stworzenie świata”. Na dominującym nad go w Górach z 1764 r., Kościół Parafialny przepustów. Przed nami malowniczy odcinek wsią wzgórzem św. Leonarda, u podnóża w Michałowie i Wrocieryżu, pozostałości po Nidy. Rzeka zaczyna ponownie meandrować. którego rozlokował się mały wiejski cmen- zespole pałacowym w Górach i Węchadłowie. W tym miejscu można podziwiać po lewej tarz, położony jest rezerwat Krzyżanowice. Malownicze chaty i studnie są świadec- stronie malowniczy krajobraz Pińczowa. Występuje tutaj wiele gatunków roślin, m.in. twem świetności tych terenów w minionych Po przepłynięciu ok. 7 km od mostu w Pińczo- miłek wiosenny, zawilec wielkokwiatowy, epokach. Tereny Pawłowic i Tura są bogate wie (26 km od początku spływu w Rębowie) ostnica Jana, ostnica włosowata, dziewięćsił w złoża piasku. Wyrobiska piasku są zalesiane mijamy zakręt prawie 180 stopni, a potem bezłodygowy, mikołajek polny, len włochaty, lub zalewane wodą, tworząc niepowtarzalny płyniemy wzdłuż drogi w Kowali. Zabudo- ostrożeń panoński, pierwiosnka lekarska, krajobraz. W Michałowie znajduje się słynna wania miejscowości Kowala po lewej stronie. pierwiosnka wyniosła. Teren zasiedlają po- w świecie elit politycznych, finansowych Mijamy zakola, które wiją się raz w jedną a raz nadto ciekawe okazy ślimaków, pajęczaków i artystycznych stadnina koni czystej krwi w drugą stronę. Spoglądając w lewą stronę i cykad. Rezerwat zajmuje powierzchnię arabskiej. Po zwiedzeniu Michałowa jedziemy widać zabudowania wsi Krzyżanowice Dolne. 18 hektarów. Mieści się tu siedziba dyrekcji dalej. Docieramy do gminy Działoszyce. Mijamy po lewej stronie Ośrodek Szkoleniowo Paków Krajobrazowych Ponidzia, ulokowana – Wypoczynkowy „Zacisze” z noclegami oraz w budynku dawnej szkoły. Płyniemy dalej restauracją. 400 m od rzeki Gospodarstwo z prawej strony widoczne zabudowania wsi Gmina Działoszyce położona jest na styku Agroturystyczne Nad Nidą – Marek Durlej, Wojsławice. trzech powiatów, w południowej części Krzyżanowice Średnie 39. Gospodarstwo województwa świętokrzyskiego. W związku dysponuje kajakami dwuosobowymi. Możliwy z istniejącymi gruntami rolnymi o dobrych jest także transport kajaków w wyznaczone Znajdujemy się już na terenie gminy Złota klasach oraz braku przemysłu ciężkiego tak miejsce. Dobre miejsce na biwak. leżącej w południowej części woj. święto- na terenie samej gminy, jak i w gminach krzyskiego wzdłuż rzeki Nidy na odcinku

sąsiednich oraz przebiegu ważnych szlaków od Krzyżanowic do Żurawnik. Gminę Złota W Krzyżanowicach warto zwiedzić kościół komunikacyjnych gmina może stopniowo obejmuje 90% Parków Krajobrazowych. pw. Św. Tekli, ufundowany przez ówczesnego zyskiwać miano terenu o wysokich walorach Lasy i grunty leśne zajmują powierzchnię proboszcza ks. Hugo Kołłątaja. Architektem środowiska naturalnego (bez zanieczyszczeń, 33 ha. Ale to nie wszystko, bo na terenie tej tej jednej z najpiękniejszych w Polsce świątyń spalin i hałasu), ale w bliskiej odległości gminy występują bardzo ciekawe miejsca pod klasycystycznych był Stanisław Zawadzki. od wysoko uprzemysłowionego obszaru względem przyrodniczym. Istnieją obszary Wewnątrz uwagę zwracają 3 obrazy malowane Małopolski. Do obiektów dziedzictwa kultu- o cechach zbiorowiska stepowego, które przez Franciszka Smuglewicza, przedsta- rowego na obszarze gminy zalicza się m.in.: w swoim składzie posiadają gatunki chronio- wiające Boga stwarzającego, nauczającego zespół pałacowy w Sancygniowie, kościo- ne. Do takich obszarów należy południowy i nagradzającego. Ołtarz główny przedstawia ły (Działoszyce, Dzierążnia, Sancygniów, stok góry Zawinnicy (koło Pełczysk) oraz Wolica), synagoga (ruiny), kurhan z okresu . Na Zawinnicy występuje kultury trzcinieckiej, otulina Kozubowskiego miłek wiosenny, zawilec wielkokwiatowy, Parku Narodowego, źródło w Sancygniowie dziewięćsił bezłodygowy i wilżyna ciernista, – pomnik przyrody, występującą roślin- a także bardzo rzadka na Ponidziu goryczka ność ochronną. W działoszyckim kościele krzyżowa, sasanka łąkowa, szyplin jedwa- p.w. Świętej Trójcy znajdują się unikatowe bisty. Podobne gatunki występują również w Europie malowidła ścienne przedstawia- w Woli. Gatunki chronione spotykamy jące Credo Apostolorum. Te pochodzące również w pobliżu Kostrzeszyna, Odrzy- z początku XV w. malowidła to jedne z trzech wołu i Lubowca. W rzece Nidzie, w okoli- zachowanych w Europie przedstawień mo- cach Chrobrza, żyją bobry i wydry, a także, dlitwy „Wierzę w Boga”. Na terenie gminy co ucieszy zapalonych wędkarzy, różne ga- znajdują się także zabytkowe kopce – kurhany. tunki ryb: szczupak, klenie, sumy, sandacze, Stanowią unikalne, cenne obiekty zabytkowe karpie rzeczne, jazie!!! W lasach można pochodzące z wczesnej epoki brązu. natknąć się na ślady jelenia, zobaczyć sar- nę, dzika, czy nawet daniela. Gmina Złota, Po zwiedzeniu Michałowa i Działoszyc wra- a w szczególności miejscowości położone nad camy do Pińczowa, aby dalej kontynuować Nidą: Chroberz, Rudawa Stara, , spływ. Wsiadamy do kajaków. Przepływamy Niegosławice, Żurawniki, to miejsca gdzie pod mostem drogi 766 w Pińczowie. Stopień swoje gniazda budują bociany. Nie tylko

21 22 LGD Ponidzie Przewodnik turystyczny

HOTEL NAD STARĄ NIDĄ ul. Armii Ludowej 4 GDZIE ZJEŚĆ 28-400 Pińczów, tel. 41 357 24 40 lub tel. kom. 791 601 187, www.hotelnadstaranida.pl Rożen „Tawerna” ul. 3 Maja 1a 28-400 Pińczów, tel. 41 357 61 88 CAMPING LOCH NESS Gacki, 28-400 Pińczów tel. 604 147 334, www.campinglochness.blog.onet.pl Bar w Młodzawach obok Ogrodu na Rozstajach w Młodzawach Małych, tel. 41 357 91 82 DOM WESELNY I HOTEL „ZAKĄTEK” Wrocieryż, 28-411 Michałów, tel. 501 524 030 Restauracja w Hotelu Nad Starą Nidą www.domweselnyzakatek.pl Hotel Nad Starą Nidą, 28-400 Pińczów, ul. Armii Ludowej, tel. 41 357 24 40, tel. kom. 791 601 187 AEROKLUB REGIONALNY W PIŃCZOWIE 28-400 Pińczów, ul. Zacisze 7/16 Kebab na Złotej Pińczów adres hangaru: Pińczów ul. Legionistów 26a ul. Złota 3, tel. 600 777 758 tel. 668 409 128, www.arp.pinczow.com

Zakład Małej Gastronomii Aldona Warzecha ul. Plac Wolności 16, 28-400 Pińczów GOSPODARSTWA tel. 41 357 38 09 AGROTURYSTYCZNE Restauracja „Tawerna” ul. Piłsudskiego 8 28-400 Pińczów, tel. 41 357 41 00 Aktualny wykaz funkcjonujących gospo- darstw agroturystycznych znaleźć moż- Restauracja „Kwadrans” Plac Wolności 4 na na stronie www.lgdponidzie.pl oraz www.aktiw.ponidzie.info bociany białe, bo przy odrobinie szczęścia wybudowanego w 1854 roku oraz pięk- 28-400 Pińczów, tel. 41 357 38 93 można również zobaczyć bociana czarnego. nego kościała gotycko-renesansowego Na terenie gminy Złota znajdują się obiekty z drewnianą dzwonnicą pw. Wniebowzięcia Hamer Lunch ul. Kościuszki 1 objęte ochroną, są to pomniki przyrody Najświętszej Marii Panny ufundowanego 28-400 Pińczów, tel. 41 357 77 17 WYPOŻYCZALNIA ożywionej. przez Stanisława Tarnowskiego, wojewo- dę sandomierskiego w 1550 roku. Przy Restauracja „Manhattan” ul. Krótka 3 KAJAKÓW Po 37 km wycieczki przed nami wyłania się kościele znajdują się: brama murowana, 28-400 Pińczów, tel. 41 357 53 89 wyspa na rzece w Chrobrzu, przepływamy kamienna z końca XIX wieku; dzwonnica MAREK DURLEJ TRANSPORT I USŁUGI prawą lub lewa stroną, a po chwili widać drewniana z XIX wieku. 4 km od Chrobrza ul. Legionistów 20 (41 km od rozpoczęcia spływu) po prawej Pizzeria „Piwniczka” - WYPOŻYCZALNIA KAJAKÓW „NIDA” zabudowania Chrobrza. Po prawej stronie 28-400 Pińczów, tel. 41 357 30 44 – Marek Durlej, Krzyżanowice Średnie 39 stronie mijamy zabudowania wsi Stara przed samym mostem przystań wodna, 28-400 Pińczów, tel. 692 971 496 Rudawa. Nieco dalej przepływamy pod mo- jest to świetne miejsce na odpoczynek. e-mail: [email protected] stem na drodze Nieprowice - Stara Zagość. Nowo wybudowany obiekt ma do dyspo- www.nakajaki.zafriko.pl zycji pomosty betonowe do wyciągnięcia BAZA HOTELOWA kajaków na brzeg oraz zadaszenia do wy- Możliwość zakończenia spływu, wyjście poczynku lub przygotowania posiłku. na brzeg utrudnione, ale dogodny dojazd OŚRODEK SZKOLENIOWO WYPOCZYKOWY OŚRODEK SZKOLENIOWO WYPOCZYKOWY do rzeki po kajaki. Rzeka malowniczo me- Krzyżanowice Dolne 13 Istnieje tu możliwość rozbicia namiotów. „ZACISZE” Krzyżanowice Dolne 13, 28-400 Pińczów „ZACISZE” andruje płynąc dalej wśród łąk i pastwisk. 28-400 Pińczów, tel./fax 41 357 18 82 lub Przepływamy pod mostem w Chrobrzu tel./fax 41 357 18 82 lub 41 357 17 50 41 357 17 50, www.oswzacisze.eu i żegnamy tę malowniczą krainę, która www.oswzacisze.eu oprócz pięknych krajobrazów posiada Po prawej stronie miejscowość Żurawniki. również dla turystów piękne miejsca god- Tu nasza urokliwa wycieczka kończy się gdyż ul. Pałęki 26 HOTEL GACEK Oś. Gacki 3B, Gacki OŚRODEK SPORTU i REKREACJI ne uwagi. Będąc w Chrobrzu nie można kończy się szlak oznakowany przez LGD 28-400 Pińczów, tel. 41 357 20 44 lub 41 357 20 20 28-400 Pińczów tel. 604 635 651 zapomnieć o odwiedzeniu Pałacu Wielo- PONIDZIE. Istnieje jednakże możliwość www.mosir.pinczow.com.pl www.hotel-gacek.pl polskich projektu Henryka Marconiego kontynuowania spływu dalej do Wiślicy. www.lgdponidzie.pl

23 24 LGD Ponidzie Przewodnik turystyczny

Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Internat przy Zespole Szkół „Ziemia Jędrzejowska - Gryf” powstała Ponadgimnazjalnych w Wodzisławiu WYKAZ PUNKTÓW 21 listopada 2007 roku. Posiada osobo- ul. Szkolna, 28-330 Wodzisław wość prawną, obszarem działania jest cały tel. 41 380 60 18 powiat jędrzejowski. Stowarzyszenie liczy GASTRONOMICZNYCH www.zspwodzislaw.republika.pl 171 członków. Należą do niego wszystkie lokalne samorządy powiatu. Motel i Restauracja LANCKORONA LGD została powołana w celu stymulo- Motel NAGŁOWICE Skroniów 69C, 28-300 Jędrzejów wania lokalnych projektów. Poprzez na- ul. Jana Pawła II 25, 28-362 Nagłowice tel. 41 386 33 18, 603 918 849 sze działania chcemy sprzyjać lepszemu tel. 41 381 45 79 wykorzystaniu potencjału rozwojowego Hotel Złota Róża terenów wiejskich, poprawie ich konku- Zajazd U REJA ul. Dworcowa 37, 28-340 Sędziszów rencyjności, jako miejsca zamieszkania ul. Jana Pawła II 27, 28-362 Nagłowice tel. 41 381 18 96 i prowadzenia działalności gospodarczej, tel. 41 381 98 88 tel. kom. 607 207 034 a także przyczynić się do aktywizacji oraz współpracy mieszkańców wsi. Jednym Pokoje gościnne w Dworku Mikołaja Reja z celów zapisanych w Lokalnej Strategii Roz- Restauracja PARKOWA ul. Kacpra Walewskiego 7, 28-362 Nagłowice woju Stowarzyszenia jest rozwój turystyki ul. Głowackiego 10, 28-300 Jędrzejów tel. 41 381 45 70, 41 381 45 91 i rekreacji, bazujących na bogatych walorach tel. 602 822 456 powiatu jędrzejowskiego, a w konsekwencji uczynienie regionu jędrzejowskiego regionem Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Nagłowicach Bufet U PAWŁA znanym w kraju i za granicą. Podejmujemy ul. Mikołaja Reja 40, 28-362 Nagłowice ul. Reymonta 11 (budynek PKS) więc różne działania, które pomogą nam te tel. 41 381 45 18, 41 381 43 82 28-300 Jędrzejów cele osiągnąć i zachęcić jak największą liczbę tel. 41 386 18 71 turystów do odwiedzenia Ziemi Jędrzejow- Zajazd HUBERTUS skiej, która jest nie tylko bogata w zabytki, Jaronowice 123, 28-362 Nagłowice Restauracja U WOJDYŁY lecz także stwarza znakomite warunki do tel. 41 381 46 96 aktywnego wypoczynku. Poniżej podajemy Al. Piłsudskiego 4 podręczny informator turystyczny: 28-300 Jędrzejów Budynek Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian tel. 790 382 733 w Słupi Jędrzejowskiej tel. 41 381 16 03 Restauracja CENTRUM BAZA NOCLEGOWA Bogdan Bolwiński Ośrodek Wczasowy WIERNA ul. Kościelna 2, 28-300 Jędrzejów Hotel ZACISZE Bocheniec 55B, 28-366 Małogoszcz tel. 41 386 50 38, 600 335 823 ul. Piłsudskiego 4, 28-300 Jędrzejów tel. 41 385 53 61 tel. 41 386 18 25 Restauracja GRACJA Ośrodek wypoczynkowy PTASZYNIEC Jolanta Szczepańczyk Motel i Restauracja LANCKORONA Bocheniec 55A, 28-366 Małogoszcz ul. Okrzei 49B, 28-300 Jędrzejów Skroniów 69C, 28-300 Jędrzejów tel. 41 385 52 96 tel. 41 386 29 14 tel. 41 386 33 18, 603 918 849 Hotel Złota Róża Internat Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Restauracja STAROMIEJSKA ul. Dworcowa 37, 28-340 Sędziszów Michał Smolarczyk Praktycznego w Krzelowie tel. 41 381 18 96, tel. kom. 607 207 034 ul. 11 Listopada 5, 28-300 Jędrzejów Krzelów 39, 28-340 Sędziszów tel. 41 386 10 28 tel. 41 381 10 29 „Ośrodek wypoczynkowo – rekreacyjny Restauracja i Hotel PAŁAC KORONNY „Sielsko na Wygodzie” – Marcin Kałka” Pizzeria EMPORIO

LGD „ZIEMIA JĘDRZEJOWSKALGD „ZIEMIA - GRYF” Świątniki 5, 28-330 Wodzisław Wygoda16 A, 28-313 Imielno ul. 11 Listopada 49, 28-300 Jędrzejów tel. 41 386 66 16 tel. 797 586 535 tel. 502 367 333 www.lgd-jedrzejow.republika.pl

25 26 LGD Ziemia Jędrzejowska Gryf Przewodnik turystyczny

NASZA PIZZA Wojciech Pierzaba Zajazd BARBARÓWKA Agropark Dworek Pod Lipą Krystyna Bogusław Sygutowie ul. Partyzantów 16A, 28-300 Jędrzejów Cierno – Żabieniec, tel. 41 381 43 11 Helena i Jerzy Lisowie Rakoszyn 91, 28-362 Nagłowice tel. 41 386 50 00 Kotlice 54, 28-305 Sobków tel. 41 381 44 43 tel. 505 803 328 Zajazd HUBERTUS Pizzeria MARCO Jaronowice, 28-362 Nagłowice Halina Jaworska ul. 11 Listopada 64, 28-300 Jędrzejów tel. 41 381 46 96 Zamek Rycerski w Sobkowie Ślęcin 35, 28-362 Nagłowice tel. 41 386 12 10 Alicja i Andrzej Borkowscy tel. 41 381 47 41, 41 381 46 01 ul. St. Sobka 15, 28-305 Sobków Bar „Nad Nidą” tel. 41 387 11 36, 509 301 601 Pizzeria U WOJTKA Motkowice, ul. Nadnidziańska Elżbieta Widurska ul. Przypkowskiego 45, 28-300 Jędrzejów tel. 506 323 399 Warzyn Drugi 6 tel. 41 386 71 61 Zofia Samburska 28-362 Nagłowice Bocheniec 36c, 28-366 Małogoszcz tel. 41 387 81 85, 517 265 254 Bar „Bogdanka” Renata Morąg tel. 41 385 57 52 Kawiarnia GROTTA DI GHIACCIO ul. Główna, 28-313 Imielno ul. Kościelna 4D, 28-300 Jędrzejów tel. 609 434 237 Jadwiga Gawrońska tel. 505 394 647 Ostoja Dworska Kużnice 7, 28-362 Nagłowice Grzegorz Szymański tel. 693 983 109 Leśnica 112, 28- 366 Małogoszcz Bar ZACISZE Lucyna Juszczyk GOSPODARSTWA tel. 663 530 787 ul. Leśna 3, 28-340 Sędziszów Beata Kawiorska tel. 41 381 10 10 AGROTURYSTYCZNE ul. Jana Pawła Jarosław Kubus 28-362 Nagłowice Bocheniec 16 a, 28- 366 Małogoszcz Bar DWORCOWY Maria Biały tel: 41 385 57 57, 609 092 609 Katarzyna Libiszewska, ul. Dworcowa 25 Nawarzyce 15, 28-350 Wodzisław www.a-turystyka.pl, [email protected] Andrzej Ciesielski 28-340 Sędziszów, tel. 41 381 10 53 tel. 380 54 00 Mnichów 83, 28-300 Jędrzejów tel. 604 831 777, 604 877 837 Stanisław Artur Nawrocki Stołówka w Krzelowie Bocheniec 31, 28- 366 Małogoszcz Kamil Ibragimow Agnieszka Krzysztofik tel. 41 381 10 29 Września 19, 28-350 Wodzisław tel. 41 38 55 727 Podchojny 28, 28-300 Jędrzejów tel. 608 493 587 Bar U EGONA Ryszard Nawrocki ul. Sobieskiego, 28-330 Wodzisław Bocheniec 43, 28- 366 Małogoszcz Małgorzata Bodzioch Jacek Prusek Raszków 104, 28-350 Słupia Jędrzejowska Czekaj 38, 28-340 Sędziszów tel. 41 385 57 27 tel. 41 381 63 43 tel. 381 32 49 Bar KEBAB Plac Wolności 23, 28-330 Wodzisław Czesław Janikowski Anna Sygut Równicki Zbigniew Leśnica70, 28-366 Małogoszcz Sieńsko 37, 28-350 Słupia Jędrzejowska Restauracja JUBILATKA Popowice 61, 28-363 Oksa tel. 41 387 91 13 ul. Krakowska, 28-330 Wodzisław tel. 380 81 86 tel. kom. 603 393 655 Pensjonat Mikołajczyk ul. Jaszowskiego 28, 28-366 Małogoszcz Restauracja i Hotel PAŁAC KORONNY Gospodarstwo Agroturystyczne Zacisze Świątniki 5, 28-330 Wodzisław Michał Pyczek, Sokołów Górny SZLAKI 28-305 Sobków Danuta Bała tel. 663 937 838 Ślęcin 91 a, 28-362 Nagłowice Zajazd U REJA tel. 41 381 47 45, 603 728 383 TURYSTYCZNE PIESZE ul. Jana Pawła II 27, 28-362 Nagłowice tel. 41 381 98 88 Monika i Mariusz Filipowicz Szlak im. Ks. Stanisława Hieronima Ko- ul. Kielecka 134, 28-305 Sobków Małgorzata i Andrzej Kiślowie narskiego (niebieski) dł. 21 km. Jedlnica Restauracja STAROPOLSKA tel. 41 387 10 19 Kużnice 11, 28-362 Nagłowice PKS – Bolmin – góra Czubatka – Małogoszcz tel. 41 38 140 18, 721 279 734 Nagłowice, tel. 41 381 45 79 503 311 919 PKS – Żarczyce PKS www.lgd-jedrzejow.republika.pl

27 28 LGD Ziemia Jędrzejowska Gryf Przewodnik turystyczny

Szlak Kosynierów (żółty), dł. 15 km. Muzeum im. Przypkowskich przez Ślęcin – Kuźnice – Jaronowice – Trzci- Oznaczony kosami na pamiątkę bitwy Przy rynku wznoszą się domy z XVII i XVIII niec – Rakoszyn, aż do Nagłowic. pod Szczekocinami, jego trasa biegnie w. Dwa z nich zajmuje słynne Muzeum im. z Moskorzewa do Szczekocin. Przypkowskich, ze zbiorami zegarów sło- Jeśli podczas wycieczki wzdłuż pętli czerwo- necznych obejmujących ponad 500 zegarów nej nie zwiedziliśmy trzech ślepych ścieżek oraz wiele astronomicznych przyrządów Szlak z Małogoszcza do rezerwatu (Niebliskich Źródeł, Jeziora oraz trasy pro- pomiarowych, co stawia kolekcję na trzecim wadzącej na Nową Wieś) warto te miejsca Milechowy (czarny), dł. 15 km. Ma- miejscu na świecie. zobaczyć, gdyż są naprawdę godne uwagi. łogoszcz Rynek – wzniesienie Sabija- nów – kapliczka św. Jana – Dziadówki Ciesielskie (Ostoja Dworska) Kościółek Świętokrzyski Szlak Literacki - Szlak Pętla Niebieska – to najkrótsza z propo- (Pasmo Przedborsko – Małogoskie)– samochodowy wiodący śladami poetów nowanych przez nas ścieżek rowerowych, stacja PKP Małogoszcz – Zakrucze i pisarzy związanych z województwem świę- wynosi 10 km, stopień trudności dość łatwy. – Rezerwat Milechowy. tokrzyskim. Jedna z tras szlaku rozpoczyna Przebiega ona wokół Nagłowic. Warto po- się w Nagłowicach, gdzie żył i tworzył Mikołaj konać tę trasę, gdyż jest równie atrakcyjna Rej i wiedzie przez Jędrzejów, tj. miejsce, jak pętla czerwona i pomarańczowa. w którym ostatnie lata swojego życia spędził bł. Wincenty Kadłubek, a następnie Pińczów SZLAKI WODNE i Busko Zdrój do Wiślicy. ŚCIEŻKI EDUKACYJNE Spływ kajakowy Białą Nidą: ŚCIEŻKI ROWEROWE Ścieżka przyrodniczo-historyczna Mniszek – Bizoręda – Choiny – Żerniki im. prof. Karoliny Lanckorońskiej w Sielcu – Brzeźno – Sobków – Mokrsko – Stare Długość ścieżek rowerowych wynosi - wytyczona została w pięknym otoczeniu Kotlice – Rębów (poza powiatem) – Mot- 65 km. Wszystkie znajdują się na terenie wielowiekowego lasu sielckiego, należącego kowice – Sobowice. Dalej poza powiatem: gminy Nagłowice. Na terenie powiatu nadal przez II wojną światową do Lanckorońskich Pińczów – Kowala – Chroberz – Jurków- trwają prace nad otwarciem nowych ścieżek z Brzezia. Oznakowany szlak prowadzi do Żukowice – Nowy Korczyn. drzew – pomników przyrody, obdarzonych imionami przedstawiciele rodu: Samuela i Pętla Czerwona – to najdłuższa trasa, wy- Zofii Lanckoroński – fundatorów kościoła SZLAKI nosi 32 km. Proponujemy początek szlaku w Wodzisławiu; Macieja Lanckorońskiego to Nagłowice, prowadzi przez Rakoszyn – wychowanka króla Stanisława Leszczyń- SAMOCHODOWE – Trzciniec Deszno – Cierno Żabieniec, aż skiego; jego syna Antoniego – członka znowu dotrzemy do Nagłowic. Na odcinku Komisji Edukacji Narodowej; Karola Lanc- Nagłowice – Rakoszyn znajdują się trzy Świętokrzyski korońskiego – archeologa, mecenasa sztuki, Europejski Szlak Cysterski - ślepe ścieżki oznakowane w kolorze czerwo- odcinek Szlaku Cysterskiego tworzą opac- wysokiego urzędnika na dworze cesarskim nym, które także warto zwiedzić. Pierwsza twa w Jędrzejowie (Powiat Jędrzejowski), w Wiedniu; Karoliny Lanckorońskiej i jej „Niebieskie Źródła” prowadzi na Krztyk, Koprzywnicy i Wąchocku. W odległości kil- brata Antoniego, ostatniego zarządcy lasu. ma długość 3,5 km, druga „Jezior” - ma kudziesięciu kilometrów od siebie znajdują długość 1,2 km, trzecia prowadzi do Nowej się wyjątkowo cenne romańskie budowle Wsi i wynosi 2,7 km. Przyrodnicza ścieżka edukacyjna w Koryt- z początków architektury sakralnej w Polsce. Pokonując szlak czerwony, na odcinku Bry- nicy - została opracowana przy współpra- nica Mokra – Cierno Żabiniec należy zacho- cy naukowców: Kazimierzem Wiechem Klasztor oo. Cystersów – Najcenniejszym wać szczególna ostrożność, gdyż ścieżka z Akademii Rolniczej w Krakowie oraz zabytkiem Jędrzejowa jest klasztor oo. rowerowa przebiega przez niebezpieczna Wacławem Bałukiem, paleontologiem Cystersów, który znany jest powszechnie i ruchliwa drogę 78. Ze względu na długość z Uniwersytetu Warszawskiego. W trakcie jako miejsce wiecznego spoczynku mi- jest to szlak o dość dużym stopniu trudności. spaceru podziwiać można osobliwości strza Wincentego zwanego Kadłubkiem. geologiczne okolicy, walory przyrodnicze Przypuszcza się, że w Jędrzejowie postała Góry Łysej i Lasu Grodziskowego, a także czwarta księga jego dzieła zatytułowana Pętla Pomarańczowa - to również ciekawa zabytkowy kościół, stanowiska arche- „Kronika Polaków”, cennego źródła do trasa, wynosi 17 km, stopień trudności średni. ologiczne oraz rezerwat ornitologiczny początków państwa polskiego. na obszarze stawów rybnych. Rozpoczyna się w Nagłowicach i przebiega www.lgd-jedrzejow.republika.pl

29 30 LGD Ziemia Jędrzejowska Gryf Przewodnik turystyczny

województwa świętokrzyskiego, z Ję- od bramy do peronów dworcowych. Uporząd- WYPOŻYCZALNIA drzejowa, poprzez Jasionną, Motkowice, kuje to chaotyczny ruch pieszych przechodzą- Umianowice do Pińczowa. Istnieje także cych przez teren Kolejki, umożliwi wygodne nie wykorzystywane odgałęzienie trasy dojście do budynku dworca bez względu na ROWERÓW w Umianowicach do Hajdaszka, Stawian aurę i porę roku a zaproponowany parking Ośrodek wypoczynkowy PTASZYNIEC Pińczowskich i Sędziejowic. umożliwi postój samochodów osobowych Bocheniec 55A, 28-366 Małogoszcz Jako ciekawostkę można podać fakt, i autokarów wycieczkowych. Ciąg komuni- tel. 41 385 52 96 że linia ŚKD krzyżuje się w okolicy wsi kacyjny – prowadzi od bramy wjazdowej do Wygoda z linią szerokotorową LHS, budynku dworca i składa się z odcinka drogi na 14,6 km biegu linii wąskotorowej od wewnętrznej o szerokości 4 m przechodzącej „Ośrodek wypoczynkowo – rekreacyjny stacji Jędrzejów Wąski, a także na odcinku w chodnik o szerokości 3m. Przy drodze „Sielsko na Wygodzie” – Marcin Kałka” nieczynnym w miejscowości Przededwo- w pobliżu bramy zlokalizowano parking 15 x Wygoda16 A, 28-313 Imielno rze koło Chmielnika. Jest to jedno z nie- 30m. Wymienione elementy wyłożone zostaną tel. 502 367 333 wielu w Polsce skrzyżowań linii szerokoto- kostką brukową w kolorze szarym i zamknięte rowej z wąskotorową, a dodatkowo jeden krawężnikami. Odnowienie elewacji budynku z kilku nielicznych wiaduktów na trasie dworcowego wraz z przyległym do niego bu- WYPOŻYCZALNIA przebiegu linii wąskotorowej. dynkiem magazynowym nawiązywać będzie do początków funkcjonowania kolejki, stworzy KAJAKÓW Dane adresowe: w przyszłości możliwość rozbudowy oferty ko- Jędrzejów, ul. Dojazd 1 lejki o pomieszczenia ekspozycyjne i muzealne Przedsiębiorstwo Turystyczne „Kajakiem.pl” tel. 41 386 22 55, tel. kom. 605 785 635 wewnątrz budynku dworca oraz zepnie klamrą Anita Górecka - wynajem kajaków ogólny odbiór kolejki przez odwiedzających ul. Rakowska 29 Bilety ulgowe przysługują dzieciom i mło- i oczekujących na odjazd kolejki. Budynek 28-300 Jędrzejów, tel. 600 288 -375 dzieży szkół podstawowych, gimnazjalnych dworcowy – przebudowa budynku obejmuje e-mail: [email protected] i średnich (na podstawie ważnej legitymacji podniesienie jego szczytów i zwiększenie kąta szkolnej). nachylenia jego dachu. Pociąga to za sobą również konieczność podniesienia kominów PHU Paga. Spływy kajakowe Nida, POCIĄG ROZKŁADOWY KURSUJE W KAŻDĄ powyżej planowanej kalenicy dachu. Budy- wypożyczalnia kajaków NIEDZIELĘ OD MAJA DO WRZEŚNIA NA nek przy zachowaniu fryzu podziałowego Bolesława Chrobrego 3/8, Jędrzejów kondygnacji wzbogacony zostanie o narożne DWÓCH TRASACH: tel. 517 598 166 lizeny oraz proste portale drzwiowe i okienne. Budynek magazynowy - zakłada się zachowa- „Ośrodek wypoczynkowo – rekreacyjny Pierwsza Trasa nie oryginalnej stolarki. Odnowienie elewacji – Jędrzejów Dworzec ŚKD [odjazd godz. 10:00] ogranicza się do ocieplenia i pomalowania „Sielsko na Wygodzie” – Marcin Kałka” – Pińczów [przyjazd 11:50] ścian. Kolor elewacji i pokrycie dachowe – jak Wygoda 16 A, 28-313 Imielno Zwiedzanie Pińczowa z mapką (czas wolny) na budynku dworcowym. tel. 502 367 333 [odjazd 14:35] – Umianowice (15:05 – ognisko, tańce, zabawy (czas wolny) [odjazd 16:45] Świętokrzyska – Jędrzejów Dworzec ŚKD [przyjazd 18:00]

Kolejka Dojazdowa Druga Trasa – Pińczów Dworzec [odjazd godz. 12:05] „Ciuchcia Expres – Umianowice (12:50 – ognisko, tańce, zabawy (czas wolny) [odjazd 13:50] Ponidzie” – Pińczów Dworzec [odjazd godz. 14:20] – wąskotorowa linia kolejowa, dawna Realizowana obecnie rewitalizacja terenu Jędrzejowska Kolej Dojazdowa, powstała dworca Świętokrzyskiej Kolejki Dojazdowej w 1917 roku. Trasa biegnie przez część Ciuchcia Expres Ponidzie obejmuje m.in wyko-

regionu Ponidzia w południowej części nanie ciągu komunikacyjnego prowadzącego www.lgd-jedrzejow.republika.pl

31 32 LGD Ziemia Jędrzejowska Gryf ISBN 978-83-63926-92-2

Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach działania 421 Wdrażanie Projektów Współpracy objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 dot. projektu „Atrakcje Krajoznawczo – Turystyczne – Inicjatywa Wspólna o akronimie AKTIW.