Lokalna Strategia Rozwoju Lokalnej Grupy Działania

Spis tre ści: str. I. Charakterystyka LGD jako jednostki odpowiedzialnej za realizacj ę strategii 2 I.1. Nazwa i status prawny LGD oraz data wpisu do Krajowego rejestru S ądowego 2 I.2. Opis procesu budowania partnerstwa 2 I.3. Charakterystyka członków LGD albo jej partnerów i sposób rozszerzenia lub zmiany składu 3 LGD I.4. Struktura organu decyzyjnego LGD 4 I.5. Zasady i procedury funkcjonowania LGD oraz organu decyzyjnego 5 I.6. Kwalifikacje i do świadczenie osób wchodz ących w skład organu decyzyjnego 8 I.7. Do świadczenie LGD i członków LGD albo jej partnerów w realizacji projektów 9 II. Opis obszaru obj ętego LSR wraz z uzasadnieniem jego wewn ętrznej spójno ści 10 II.1. Wykaz gmin wchodz ących w skład LGD albo b ędących jej partnerami 10 II.2. Uwarunkowania przestrzenne(mapa), geograficzne, przyrodnicze, historyczne i kulturowe 12 II.3. Ocena społeczno-gospodarcza obszaru, w tym potencjału demograficznego i gospodarczego 21 obszaru oraz poziomu aktywno ści społecznej II.4. Specyfika obszaru 29 III. Analiza SWOT dla obszaru obj ętego LSR, wnioski wynikaj ące z przeprowadzonej 31 analizy IV. Okre ślenie celów ogólnych i szczegółowych LSR oraz wskazanie planowanych 34 przedsi ęwzi ęć słu żą cych osi ągni ęciu poszczególnych celów szczegółowych, w ramach których b ędą realizowane operacje V. Okre ślenie misji LGD 51 VI. Wykazanie spójno ści specyfiki obszaru z celami LSR 51 VII. Uzasadnienie podej ścia zintegrowanego dla planowanych w ramach LSR 52 przedsi ęwzięć VIII. Uzasadnienie podej ścia innowacyjnego dla planowanych w ramach LSR 52 przedsi ęwzi ęć IX. Okre ślenie procedury oceny zgodno ści operacji z LSR, procedury wyboru operacji 53 LGD, procedury odwołania od rozstrzygni ęć organu decyzyjnego w sprawie operacji w ramach działania ,,Wdra żanie LSR”, kryteriów na podstawie których jest oceniana zgodno ść operacji z LSR, oraz kryteriów wyboru operacji, a tak że procedury zmian tych kryteriów X. Okre ślenie bud żetu LSR dla ka żdego roku jej realizacji 66 XI. Opis procesu przygotowania i konsultowania LSR 71 XII. Opis procesu wdra żania i aktualizacji LSR 73 XIII. Zasady i sposób dokonywania oceny (ewaluacji) własnej 75 XIV. Okre ślenie powi ąza ń LSR z innymi dokumentami planistycznymi zwi ązanymi z 80 obszarem obj ętym LSR XV. Wskazanie planowanych działa ń, przedsi ęwzi ęć lub operacji realizowanych przez 87 LGD w ramach innych programów wdra żanych na obszarze obj ętym LSR XVI. Przewidywany wpływ realizacji LSR na rozwój regionu i obszarów wiejskich 88 XVII. Informacja o zał ącznikach 89

I. Charakterystyka Lokalnej Grupy Działania (LGD) jako jednostki odpowiedzialnej za realizacj ę Lokalnej Strategii Rozwoju (LSR)

I.1. Nazwa i status prawny LGD oraz data wpisu do Krajowego Rejestru S ądowego i numer w tym rejestrze

• Stowarzyszenie WIR-Wiejska Inicjatywa Rozwoju z siedzib ą w Stargardzie Szczeci ńskim, Rynek Staromiejski 5, REGON:320171981, NIP 8542281407 • Status prawny LGD: Stowarzyszenie-podstawa prawna: Stowarzyszenie działa na podstawie przepisów ustawy z 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855, z pó źn. zm.), ustawy z 7 marca 2007 o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, rozporz ądzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 wrze śnia 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. Urz. UE L 277 z 21.10.205, str.1) oraz niniejszego statutu i z tego tytułu posiada osobowo ść prawn ą. • Data rejestracji w s ądzie: 21. 02. 2006 r. • nr KRS:0000251321

I.2.Opis procesu budowania partnerstwa

Gminy prezentowały si ę cz ęsto na Barzkowickich Targach Rolnych „Agro Pomerania”, którego organizatorem był Zachodniopomorski O środek Doradztwa Rolniczego. Rolnicy, przedsi ębiorcy, organizacje pozarz ądowe brali udział we wspólnych szkoleniach, wyjazdach, warsztatach. Dzi ęki ścisłej współpracy czterech gmin i ZODR podj ęto inicjatyw ę opracowania wspólnej strategii rozwoju i zało żenia Lokalnej Grupy Działania. W tym celu wspólnie aplikowano o środki z SPO ,,Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywno ściowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006”. Po uzyskaniu dotacji przyst ąpiono do opracowania ZSROW. Odbyło si ę kilkadziesi ąt spotka ń i konsultacji. Wyznaczono cele i zadania do realizacji, a w dniu 9 stycznia 2006 r. w Stargardzie Szczeci ńskim odbyło si ę zebranie zało życielskie, na którym zało żono Stowarzyszenie, przyj ęto statut i nazw ę Stowarzyszenia „WIR”– Wiejska Inicjatywa Rozwoju Gmin Chociwel, Marianowo, Stargard Szczeci ński, Sucha ń (w skład stowarzyszenia weszli przedstawiciele trzech sektorów: publicznego, społeczno-ekonomicznego z obszaru czterech gmin). Po rejestracji i opracowaniu wspólnej strategii, nowopowstałe Stowarzyszenie opracowało projekt wpisuj ący si ę w ZSROW pod nazw ą „WIR na WSI” i otrzymało wsparcie z Pilota żowego Programu Leader+ na jego realizacj ę. W ramach projektu odbyło si ę szereg spotka ń, wyjazdów studyjnych, imprez promuj ących region i kursów, gdzie prezentowano dotychczasow ą działalno ść i mówiono o realizacji nowych projektów w oparciu o środki pomocowe PROW na lata 2007-2013.Dzi ęki dobrej kampanii promocyjnej udało si ę pozyska ć nowych partnerów z obszaru gmin Kobylanka i Stara Dąbrowa. W zwi ązku z ustaw ą z 7 marca 2007 o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 z pó źn. zm.), w dniu 30 czerwca 2008 r. odbyło si ę Walne Zebranie Członków Stowarzyszenia, gdzie zatwierdzono zmiany do statutu, wybrano nowe

2 władze Stowarzyszenia: Zarz ąd, Komisję Rewizyjn ą i Rad ę oraz rozszerzono obszar LGD o gminy Kobylanka i Stara D ąbrowa. Walne Zebranie w dniu 30 marca 2006 wybrało: • 7 osobowy Zarz ąd Stowarzyszenia, partnerzy publiczni reprezentowani s ą w Zarz ądzie w 21%, a społeczni i gospodarczy w 79%. • 3 osobow ą Komisj ę Rewizyjn ą • 13 osobow ą Rad ę Stowarzyszenie WIR jest dobrowolnym, samorz ądowym, trwałym zrzeszeniem osób fizycznych, prawnych w tym jednostek samorz ądu terytorialnego o celach niezarobkowych, działaj ącym jako Lokalna Grupa Działania (LGD). Głównym celem Stowarzyszenia „WIR” jest działanie na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, a w szczególno ści:

• opracowanie i realizacja Lokalnej Strategii Rozwoju dla obszaru gmin: Stargard Szczeci ński, Chociwel, Marianowo, Sucha ń, Stara D ąbrowa i Kobylanka • wspieranie działa ń na rzecz realizacji LSR • promocja obszarów wiejskich • mobilizowanie ludno ści wiejskiej do wzi ęcia aktywnego udziału w procesie rozwoju obszarów wiejskich • upowszechnianie i wymiana informacji o inicjatywach zwi ązanych z aktywno ści ą ludno ści na obszarach wiejskich.

I.3.Charakterystyka członków LGD albo jej partnerów i sposób rozszerzania lub zmiany składu LGD

Zgodnie z przedstawionymi powy żej celami, LGD „WIR” zakłada podejmowanie ró żnorodnych działa ń na rzecz rozwoju obszaru obj ętego strategi ą. Podstawowym sposobem realizacji tego celu jest współpraca ze wszystkimi członkami z sektora publicznego, społecznego i gospodarczego którzy mog ą si ę do tego przyczyni ć. Ka żdy podmiot zainteresowany współprac ą mo że wł ączy ć si ę w prace Stowarzyszenia LGD „WIR” zgodnie z procedur ą przewidzian ą w rozdziale III § 9, 10, 11, 12, 13, 14 statutu Stowarzyszenia traktuj ącym o sprawach członkowskich. Przewiduje si ę tam zaanga żowanie osób posiadaj ących rekomendacje konkretnych organizacji, instytucji i podmiotów gospodarczych.

• Członkiem zwyczajnym Stowarzyszenia mo że by ć pełnoletnia osoba fizyczna, która: a) spełnia warunki okre ślone w ustawie Prawo o Stowarzyszeniach b) działa na rzecz rozwoju obszarów wiejskich i przedstawi rekomendacj ę (wskazanie) zawieraj ącą w szczególno ści pozytywn ą opini ę w tym zakresie udzielon ą przez działaj ących na obszarze, dla którego ma by ć opracowana LSR lub którego dotyczy LSR c) partnera społecznego lub gospodarczego w rozumieniu przepisów o Narodowym Planie Rozwoju lub d) gmin ę wiejsk ą lub e) gmin ę miejsko-wiejsk ą lub f) inn ą osob ę prawn ą, której działalno ść obejmuje realizacj ę celu Stowarzyszenia g) zło ży deklaracj ę członkowsk ą

• Członkiem zwyczajnym Stowarzyszenia mo że by ć osoba prawna, w tym jednostki samorz ądu terytorialnego. Osoby prawne działaj ą poprzez swoich przedstawicieli. Osoba prawna składa deklaracj ę przyst ąpienia do Stowarzyszenia • Członkiem wspieraj ącym Stowarzyszenie mo że by ć osoba prawna po zło żeniu wniosku do Zarz ądu Stowarzyszenia i pisemnym ustaleniu z Zarz ądem zasad wspierania Stowarzyszenia .

Stowarzyszenie WIR-Wiejska Inicjatywa Rozwoju liczy 97 członków w tym: • osób fizycznych 58+ 5 rolników • Osób prawnych 34 w tym: a/ 6 gmin : Chociwel, Kobylanka, Marianowo, Stara Dąbrowa, Stargard Szczeci ński, Sucha ń b/ organizacji pozarz ądowych 20 c/ przedsi ębiorców 6 d/ biblioteki publiczne 2 Wykaz członków wraz z deklaracjami stanowi zał ącznik nr 15 do wniosku

I.4. Struktura organu decyzyjnego a) liczba i skład ciała decyzyjnego – Rady oraz gmina i sektor, który reprezentuje dany członek Zgodnie ze statutem Stowarzyszenia (rozdział IV § 19 a, ust.1) Rada w co najmniej 50% składa si ę z podmiotów, o których mowa w art. 6 ust.1 lit. b i c rozporz ądzenia Rady (WE) NR 1698/2005 z dnia 20 wrze śnia 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, czyli partnerów gospodarczych i społecznych oraz innych odpowiednich podmiotów reprezentuj ących społecze ństwo obywatelskie, organizacje pozarz ądowe, w tym organizacje zajmuj ące si ę zagadnieniami z zakresu środowiska naturalnego, oraz podmioty odpowiedzialne za promowanie równo ści m ęż czyzn i kobiet- wybieranych i odwoływanych przez Walne Zebranie. Zgonie ze statutem Stowarzyszenia (rozdział IV § 19 a, ust. 2) Rada liczy 13 członków:

Tabela nr I.1 Skład Rady Stowarzyszenia „WIR”- Wiejska Inicjatywa Rozwoju, funkcja pełniona w Radzie, Gmina i sektor, który reprezentuje dany członek Rady Lp. Imi ę i nazwisko Funkcja pełniona w Gmina któr ą Sektor, który członka Rady Radzie członek członek reprezentuje reprezentuje 1. Ewa Ludwi ńska Członek Chociwel publiczny 2. Adam Gumny Wiceprzewodnicz ący Chociwel gospodarczy 3. Jan But Członek Marianowo społeczny 4. Roman Łu żyński Członek Marianowo gospodarczy 5. Mieczysław Członek Stara D ąbrowa publiczny Włodarczyk 6. Kamila Klejnowska Członek Stara D ąbrowa społeczny 7. Danuta Żygadło Wiceprzewodnicz ący Stargard publiczny Szczeci ński 8. Daniel Wilk Członek Stargard gospodarczy Szczeci ński

9. Stanisława Bodnar Przewodnicz ący Sucha ń publiczny 10. Gra żyna Szalewicz Członek Sucha ń społeczny 11. Andrzej Kaszubski Członek Kobylanka publiczny 12. Danuta Ankutowicz Członek Stargard społeczny Szczeci ński 13. Wanda Gonerko Członek Kobylanka gospodarczy

b) procentowy udział członków organu decyzyjnego w poszczególnych sektorach W skład 13 osobowej Rady wchodzi 5 osób z sektora publicznego co stanowi 38,5 % ogółem oraz 4 osoby z sektora gospodarczego i 4 osoby z sektora społecznego co stanowi 61,5% (osób z sektora gospodarczo-społecznego) ogółem. c) Kryterium zakazu ł ączenia funkcji w Radzie z funkcj ą w Zarz ądzie lub Komisji Rewizyjnej Zgodnie ze statutem Stowarzyszenia (rozdział IV § 15 ust. 2) nie mo żna by ć jednocze śnie członkiem Zarz ądu i Komisji Rewizyjnej oraz Członkiem Rady i Zarz ądu lub Komisji Rewizyjnej.

I.5.Zasady i procedury funkcjonowania LGD oraz organu decyzyjnego

Lokalna Grupa Działania Stowarzyszenie „WIR” funkcjonuje w poparciu o:

• ustaw ę z dnia 7 marca 2007 roku o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz.U nr 64, poz.427), • rozporz ądzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 maja 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Funkcjonowanie Lokalnej Grupy Działania” obj ętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 (Dz. U nr 103, poz.660), • rozporz ądzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Wdra żanie Lokalnych Strategii Rozwoju” obj ętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz.U.nr 138,poz.868) • statut Stowarzyszenia (zał ącznik 1 do wniosku o wybór LGD do realizacji LSR) • Regulamin Rady Stowarzyszenia (zał ącznik 2 do wniosku o wybór LGD do realizacji LSR)

Władze Stowarzyszenia stanowi ą: Walne Zebranie Członków, Zarz ąd, Komisja Rewizyjna, Rada. Kompetencje poszczególnych organów władzy Stowarzyszenia zawarte s ą w Statucie i Regulaminach.

a) procedura naborów pracowników LGD, Zgodnie ze Statutem Stowarzyszenia, pracowników przyjmuje na drodze Uchwały Zarz ąd Stowarzyszenia

Sprawne funkcjonowanie pracy Stowarzyszenia, obsługę Zarz ądu, Komisji Rewizyjnej, Walnego Zebrania Członków oraz Rady zapewnia Biuro Stowarzyszenia. W zwi ązku z tym, że do biura będą spływa ć wnioski dotycz ące działa ń Osi 3 i Osi 4 PROW, musi by ć zagwarantowany odpowiedni obieg dokumentów oraz bezpiecze ństwo danych beneficjentów. Zakłada si ę, że w biurze b ędą na stałe pracowa ć minimum 2 osoby o wysokich kwalifikacjach i do świadczeniu w pracy administracyjnej i biurowej. Przy realizacji Pilota żowego Programu Leader + pracował zespół specjalistów o wysokich kwalifikacjach i do świadczeniu. Biuro uczestnicz ące we wdra żaniu LSR b ędzie opierało si ę na ju ż istniej ącym zespole oraz na nowych pracownikach pozyskiwanych w procesie otwartej rekrutacji. Zgodnie ze statutem Stowarzyszeni, kryteria te podawane s ą w formie ogłoszenia do publicznej wiadomo ści (na stronie internetowej LGD, w lokalnej prasie). Podstawowe zatrudnienie w biurze LGD to kierownik biura i pracownik administracyjny.

Tabela I.2 Wymagania dla personelu biura Stanowisko Wymagania konieczne Wymagania dodatkowe kierownik biura • wykształcenie wy ższe • znajomo ść j ęzyka UE na • do świadczenie w poziomie umo żliwiaj ącym pozyskiwaniu funduszy i komunikacj ę zarz ądzaniu projektami • prawo jazdy • znajomo ść problematyki rozwoju obszarów wiejskich, w szczególno ści podej ście Leader pracownik administracyjny. • wykształcenie min. średnie • znajomo ść j ęzyka UE na • znajomo ść problematyki poziomie umo żliwiaj ącym rozwoju obszarów komunikacj ę wiejskich, w szczególno ści • prawo jazdy podej ście Leader

Procedur ę naboru pracowników przedstawia zał ącznik nr 5 do wniosku

b) procedura post ępowania w sytuacji wyst ąpienia trudno ści w zatrudnieniu pracowników spełniaj ących wymagania konieczne,

W pierwszym naborze poszukiwane b ędą osoby zwi ązane z obszarem działania LGD, w razie problemów z pozyskiwaniem kandydatów o odpowiednich kwalifikacjach ogłoszenia zostan ą rozpowszechnione na terenie całego województwa, a kryteria w niewielkim stopniu złagodzone.

c) opisy stanowisk precyzuj ące podział obowi ązków i zakres odpowiedzialno ści na poszczególnych stanowiskach pracy,

Zakres obowi ązków kierownika biura • zarz ądzanie bie żą cymi pracami biura, • okre ślanie zada ń pracownikowi administracyjnemu, • organizacja i udział w posiedzeniach Zarz ądu oraz realizacja polece ń Zarz ądu,

• organizacja i udział w posiedzeniach Rady oraz realizacja polece ń Rady, • przygotowanie dokumentów aplikacyjnych do programów i funduszy, • informowanie Członków i Partnerów LGD o bie żą cych działaniach LGD m.in. poprzez organizacj ę • spotka ń i szkole ń, • uzupełnianie działa ń Zarz ądu

Zakres obowi ązków pracownika administracyjnego • prowadzeni bie żą cej pracy biura, • przyjmowanie i obsługa klientów biura, • przyjmowanie i rejestracja wniosków aplikacyjnych beneficjentów, • obsługa korespondencji, • aktualizacja strony internetowej, • organizowanie informacji i promocji,

Opisy stanowisk personelu biura LGD stanowi ą zał ącznik nr 6 do wniosku o wybór LGD do realizacji LSR

d) zasady powołania członków organu decyzyjnego, uregulowane zapisami statutowymi,

Zgodnie ze statutem Stowarzyszenia (rozdział IV § 19 a ust. 2) Rada składa si ę z 13 członków, w tym przewodnicz ącego i dwóch wiceprzewodnicz ących Rady, wybieranych przez Walne Zebranie. Członkowie Rady s ą wybierani i odwoływani przez Walne Zebranie Członków spo śród wszystkich Członków na okres dwóch lat. Wybór członków Rady odbywa si ę zgodnie ze statutem Stowarzyszenia i wymaga bezwzgl ędnej wi ększo ści głosów przy obecno ści ponad połowy członków Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia. Rada na pierwszym posiedzeniu zobowi ązana jest do wyboru w głosowaniu jawnym Przewodnicz ącego i dwóch wiceprzewodnicz ących oraz pozostałych członków Rady. Do kompetencji Rady nale ży wybór operacji realizowanych w ramach LSR. Wybór operacji jest podejmowany w formie uchwały Rady, podj ętej zwykł ą wi ększo ści ą głosów przy obecno ści, co najmniej połowy członków uprawnionych do głosowania. Rada obraduje na posiedzeniach zwołanych przez Przewodnicz ącego w miar ę potrzeb. Posiedzenie Rady zwołuje Przewodnicz ący Rady, uzgadniaj ąc miejsce, termin i porządek posiedzenia z Zarz ądem i biurem LGD. Szczegółowe zasady i procedury funkcjonowania Rady LGD Stowarzyszenia „WIR” okre śla Regulamin Rady, stanowi ący zał ącznik nr 2 do wniosku o wybór LGD do realizacji LSR.

Zgodnie ze statutem Stowarzyszenia (§ 15 pkt. 2) Członek Rady nie mo że by ć członkiem Zarz ądu i Komisji Rewizyjnej.

e) zasady odwołania poszczególnych członków organu decyzyjnego, uregulowane zapisami statutowymi,

Zgodnie ze statutem Stowarzyszenia (rozdział IV § 19 a ust. 2) członkowie Rady mog ą by ć odwołani przez Walne Zebranie. Odwołanie Członków Rady wymaga bezwzgl ędnej wi ększo ści głosów przy obecno ści ponad połowy członków Walnego Zebrania.

f) procedura wył ączenia członka organu decyzyjnego od udziału w dokonywaniu wyboru w operacji w razie zaistnienia okoliczno ści, które mog ą wywoła ć wątpliwo ści, co do jego bezstronno ści, w szczególno ści w przypadku ubiegania si ę tego członka o wybór jego operacji w ramach działania 4.1 Wdra żanie LSR stanowi ąca element regulaminu organizacyjnego LGD.

Regulamin Rady okre śla, że członek Rady nie mo że by ć zatrudniony w biurze Stowarzyszenia i wył ączony jest od udziału w dokonywaniu wyborów operacji, które mog ą wywoła ć w ątpliwo ści co do jego bezstronno ści. Poszczególni członkowie Rady, przed głosowaniem nad wyborem ka żdej operacji podpisuj ą deklaracj ę bezstronno ści. Z mocy prawa wykluczeniu podlegaj ą: 1) osoby składaj ące wniosek, 2) osoby spokrewnione w pierwszej linii z wnioskodawc ą, 3) osoby zasiadaj ące w organach lub b ędące przedstawicielami osób prawnych składaj ących wniosek. W przypadkach innych ni ż wymienione o wykluczeniu decyduje głosowanie.

g) warunki techniczne i lokalowe biura Stowarzyszenia Biuro Stowarzyszenia WIR znajduje si ę w Stargardzie Szczeci ńskim, Rynek Staromiejski 5 w umeblowanym lokalu z wyposa żeniem biurowym i dost ępem do Internetu. Stowarzyszenie posiada swoj ą stron ę internetow ą www.wir-lgd.org.pl . Stowarzyszenie posiada nowo zakupiony sprz ęt ITI: dwa laptopy, drukark ę, skaner-kopiark ę, rzutnik multimedialny. Zasady u żytkowania pomieszczenia wynaj ętego LGD reguluje umowa podpisana z Gmin ą Stargard Szczeci ński. Budynek Gminy posiada całodobowy system ochrony (zał ącznik nr 7 do wniosku).

1.6.Kwalifikacje i do świadczenie osób wchodz ących w skład organu decyzyjnego

Rada liczy 13 członków. Osoby wchodz ące w skład Rady posiadaj ą odpowiednie kwalifikacje i do świadczenie co potwierdzaj ą zło żone przez nich po świadczone kopie dokumentów: certyfikaty, dyplomy, świadectwa itd. W skład Rady wchodz ą osoby działaj ące w ró żnych obszarach tematycznych wa żnych dla rozwoju wsi m.in. ekologia, kultura, gospodarka, rolnictwo. Osoby wchodz ące w skład Rady są silnie zwi ązane z obszarem działania LGD, poprzez fakt wieloletniego zamieszkania na tym terenie.

Rad ę Stowarzyszenia „WIR” –Wiejska Inicjatywa Rozwoju reprezentuj ą:

a) 12 osób posiada udokumentowan ą wiedz ę z zakresu rozwoju obszarów wiejskich i podej ścia Leader b) 9 osób zameldowanych jest na pobyt stały na obszarze LGD powy żej 3 lat c) 7 osób posiada udokumentowane do świadczenie w zakresie realizacji operacji lub projektów z zakresu rozwoju obszarów wiejskich współfinansowanych ze środków pochodz ących z UE d) 1 osób posiada udokumentowana znajomo ść z j ęzyka roboczego UE

Dane wszystkich członków organu decyzyjnego LGD zawiera zał ącznik nr 11 do wniosku , dokumenty potwierdzaj ące wiedz ę i do świadczenie członków organu decyzyjnego LGD – zał ącznik nr 11a do wniosku , dokumenty potwierdzaj ące znajomo ść j ęzyka roboczego UE – zał ącznik nr 11 b do wniosku , o świadczenie o co najmniej 3-letnim zameldowaniu na pobyt stały zał ącznik nr 11c do wniosku, dokument potwierdzaj ący przedstawicielstwo danego sektora zał ącznik nr 11 d do wniosku

I.7.Do świadczenie LGD i członków LGD albo jej partnerów w realizacji operacji

Stowarzyszenie „WIR” otrzymało dofinansowani w wysoko ści 741.000,00 zł na realizacj ę projektu pn ,,WIR na Wsi” w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego ,,Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywno ściowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006”, Pilota żowego Programu Leader + Schemat II. Umow ę podpisano 23.03.2008 r. z Fundacj ą Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA, nr umowy L/02/176/2006. Zgodnie z umow ą realizacj ę projektu zako ńczono14.04.2008 r. Zadanie zostało rozliczone.

Stowarzyszenie ,,WIR” otrzymało wsparcie w ramach POKL, Priorytet VIII, Działanie 8.1.1 na realizacj ę projektu ,,Europejskie Certyfikaty szans ą na awans”, umow ę podpisano 16.09.2008 r. z Wojewódzkim Urz ędem Pracy, nr umowy UDA-POKL.O8.01.01-32-161/08-00.

Do świadczenie LGD i jej członków przedstawia zał ącznik nr 17 do wniosku.

II. Opis obszaru obj ętego LSR wraz z uzasadnieniem jego wewn ętrznej spójno ści Diagnoz ę obszaru obj ętego LSR opracowano przyjmuj ąc za podstaw ę, dost ępn ą bibliografi ę, dane statystyczne opisuj ące uwarunkowania geograficzne, przyrodniczo – środowiskowe, historyczno – kulturowe zjawiska zwi ązane z rozwojem obszaru, dane uzyskane z jednostek administracyjnych, dla których tworzona jest strategia, jak równie ż opis potencjału demograficznego i gospodarczego obszaru obj ętego LSR wraz z aktualnie wdra żanymi na tym obszarze inicjatywami i projektami. Do najwa żniejszych źródeł pierwotnych zaliczy ć nale ży dane zebrane podczas wywiadów ankietowych i rozmów z przedstawicielami władz, pracownikami urz ędów gmin wchodz ących w skład obszaru obj ętego projektem, partnerów, potencjalnych beneficjentów

II.1. WYKAZ GMIN WCHODZ ĄCYCH W SKŁAD LGD ALBO B ĘDĄCYCH JEJ PARTNERAMI Zasi ęg obszaru obj ętego LSR obejmuje sze ść gmin poło żonych na terenie powiatu stargardzkiego, tj.: gmina Chociwel, gmina Marianowo, gmina Stargard Szczeci ński, gmina Sucha ń, gmina Kobylanka, gmina Stara D ąbrowa. Tabela nr II 1: Identyfikatory gmin nale żą cych do obszaru obj ętego LSR Nazwa gminy nale żą cej Rodzaj gminy Identyfikator Powierzchnia do obszaru gminy* w km 2x Chociwel Miejsko-wiejska 3214023 161 Marianowo Wiejska 3214082 102 Stargard Szczeci ński Wiejska 3214102 318 Stara D ąbrowa Wiejska 3214092 113 Kobylanka Wiejska 3214062 122 Sucha ń Miejsko-wiejska 3214113 133 *Źródło: Zał ącznik nr 1 do Rozporz ądzenia Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia, stosowania i udost ępniania krajowego rejestru urz ędowego podziału terytorialnego kraju oraz zwi ązanych z tym obowi ązków organów administracji rz ądowej i jednostek samorz ądu terytorialnego (Dz. U. Nr157, poz.103 z dnia 22 grudnia 1998r.) x Źródło: GUS, Powierzchnia i ludno ść w przekroju terytorialnym 2008 r

POŁO ŻENIE W PRZESTRZENI Teren sze ściu gmin obj ętych projektem, jest poło żony w powiecie stargardzkim le żą cym w środkowo-zachodniej cz ęś ci województwa zachodniopomorskiego. Przez obszar terytorium przebiegaj ą wa żne ci ągi drogowe i kolejowe, przez co jest on spójny komunikacyjnie. S ą to drogi krajowe: nr 10 prowadz ąca ze Szczecina do Bydgoszczy, droga nr 20 prowadz ąca do Gda ńska i drogi wojewódzkie: nr 142 Chociwel-Szczecin, nr 144 Chociwel – Nowogard, nr 106 Nowogard-Pyrzyce. Uzupełnienie poł ącze ń stanowi sie ć dróg powiatowych i gminnych zabezpieczaj ących dojazd do poszczególnych miejscowo ści. Równie ż poł ączenia pomi ędzy gminami i pozostałymi miejscowo ściami zapewniaj ą magistrale kolejowe przebiegaj ące przez teren gmin, Marianowo i Chociwel - relacji Szczecin - Runowo Pomorskie i dalej do Gda ńska, Stargard Szczeci ński relacji - Szczecin - Pozna ń. Korzystne poło żenie komunikacyjne, blisko ść granicy i Szczecina s ą atutami terytorium. Na terenie ka żdej z gmin znajduj ą si ę siedziby urz ędów z wyj ątkiem gminy Stargard Szczeci ński, której siedziba urz ędu znajduje si ę na terenie miasta Stargard Szczeci ński. Ponadto w miejscowo ściach b ędących siedzibami urz ędów gminnych zlokalizowane s ą inne

10 instytucje świadcz ące usługi na rzecz społeczno ści lokalnej np. urz ędy pocztowe, oddziały banków czy o środki zdrowia. Na terytorium obszaru obj ętego projektem znajduj ą si ę miejscowo ści, w tym sołectwa oraz dwa miasta Chociwel i Sucha ń. Tabela nr II 2: Wykaz ilo ści miejscowo ści, w tym sołeckich i miast Lp Gmina Miejscowo ści niesołeckie Sołectwa Miasta

1 Stargard Bębnik ąt, Domanowo, Barzkowice, Golina, Grabowo, - Szczeci ński Golczewo, Golinka, Grz ędzice, Kiczarowo, Kl ępino, Grz ędziczki, K ępinka, Kolonia Koszewo, Kurcewo, Lipnik, Dolna-Grabowo, Kolonia Góra Lubowo, Małkocin, Pęzino, Grabowo, Koszewko, Lubo ń, Poczernin, Rogowo, Skalin, Męż ytki, Omi ęcin, Piaszcze, Sowno, Pia śnik, Podlesie, Radziszewo, Siwkowo, Warchlino, Wierzchl ąd 2 Sucha ń Ininy, Kolonia Brudzewice, Brudzewice, Modrzewo, Sucha ń Kolonia Zaolzie, Kolonia Nosowo, Sadłowo, Słodkówko, Modrzewo, Kolonia Suchanki, Suchanówko, Tarnowo Kolonia Żukowo, Podł ęcze, Pomorskie, Wapnica, Żukowo Zastawie 3 Chociwel Chociwel Wie ś, Kamionka, Bobrowniki, Bród, Długie, Chociwel Kania Mała, Mokrzyca, Kamienny Most, Kania, Pł ątkowo, Pieczonka, Karkowo, Lisowo, Lublino, Radomy śl, S ątyrz Pierwszy, Oświno, Starzyce, Wieleń Sątyrz Drugi, Spławie, Pomorski Zabrodzie 4 Marianowo Kępy, Krzywiec, Marianowo, Czarnkowo, Dalewo, - Tr ąbki Małe, Dzwonowo, Gogolewo, Sulino, Tr ąbki, Wiechowo, Marianowo 5 Stara Łęczówka, Moskorze, Rokicie, Biału ń, Chlebowo, Chlebówko, - Dąbrowa Rosowo, Wiry Kicko, Krzywnica, Ł ęczyca, Łęczyna, Nowa D ąbrowa, Parlino, Stara D ąbrowa, Storkówko, Tolcz, Zał ęcze 6 Kobylanka Gajecki Ług, Kał ęga, Bielkowo, Cisewo, J ęczydół, - Miedwiecko, Morawsko, Kobylanka, Kunowo, Wielichówko, Zago ść Morzyczyn-Zieleniewo, Motaniec, Nied źwied ź, Rekowo, Reptowo X Ogółem 111 93 2

Powierzchnia LGD „WIR” Ogólna powierzchnia terytorium LGD wynosi 949 km 2 i posiada bardzo urozmaicony krajobraz. S ą to tereny pojezierne i morenowe z bogat ą flor ą, faun ą i czystymi wodami.

II.2.Uwarunkowania przestrzenne (mapa), geograficzne, przyrodnicze, historyczne i kulturowe

Mapa obszaru LGD Stowarzyszenie „WIR” na tle w powiatu stargardzkiego

II.2.1 Ukształtowanie powierzchni Obecna rze źba powiatu stargardzkiego, powstała w wyniku działania l ądolodu skandynawskiego. Rze źba analizowanego obszaru zwi ązana jest ści śle z ostatnim zlodowaceniem bałtyckim, a zwłaszcza z jednym z jego dłu ższych postojów na linii tzw. pomorskich moren czołowych. Reprezentuje ona rze źbę o niezwykle du żej ró żnorodno ści form ukształtowania terenu. Na czoło wysuwa si ę wysoczyzna moreny dennej (powierzchnia powstała na dnie lodowca), na której wyst ępuje cały szereg form wypukłych i wkl ęsłych, oraz ni żej poło żone równiny zastoiskowe. Obszar wysoczyzny rozci ęty jest szeregiem rynien, wśród których wyró żni ć mo żna dwa systemy rynien, a mianowicie rynny gł ębsze o przebiegu

12 zgodnym z ruchem lodowca (wy żłobiły je wody płyn ące szczelinami pod lodowcem) i rynny płytsze (wy żłobione przez wody przepływaj ące szczelinami miedzy płatami martwego lodu), Obok rynien i dolin rzecznych wci ętych w wysoczyzn ę morenow ą wyst ępuje na jej powierzchni szereg form wypukłych, jak ozy i drumliny, kemy. Na całym obszarze wyst ępuj ą wi ększe i mniejsze powierzchnie jezior i oczek wodnych.

II.2.2 Klimat, Klimat obszaru LGD jest typem klimatu umiarkowanego. Pod wzgl ędem klimatycznym obszar nale ży do Dzielnicy Bałtyckiej i do Krainy Goleniowsko Kraina ta obejmuje nizinne szczeci ńsk ą oraz środkow ą cz ęść dawnego województwa szczeci ńskiego. Posiada typowo nizinny charakter z wyniesieniem nad poziom morza. Charakteryzuje si ę niskim opadami i wysokimi temperaturami, a wi ęc wysokim niedosytem wilgotno ści powietrza. Ponadto stosunkowo cz ęsto wyst ępuj ą lata z niekorzystnymi zjawiskami atmosferycznymi.

II.2.3 Gleby Na inwentaryzowanym terenie wyst ępuje du że zró żnicowanie wykorzystania gruntów Tabela nr II 3: Struktura powierzchni gruntów w ha i % według wykorzystania Lp Gmina Użytki % Lasy % Wody % Grunty pod % Razem % rolne drogami, grunty budowlami i pozostałe, w tym nieu żytki 1 Stargard 22647 71,1 3983 12,5 2816 8,8 2401 7,6 31847 100 Szczec. 2 Sucha ń 10272 77,3 1797 13,5 297 2,2 914 6,9 13280 100 3 Chociwel 8924 55,6 5382 33,5 255 1,6 1502 9,3 16063 100 4 Marianowo 6185 60,6 2540 24,9 508 5,0 967 9,5 10200 100 5 Stara 9125 81.1 834 7,4 287 2,5 911 8,1 11245 100 Dąbrowa 6 Kobylanka 1195 12,3 6700 69,2 92 0,9 1700 17,5 9687 100 7 Ogółem 58348 63,2 21236 23,0 4255 4,6 8395 9,1 92322 100

Przewa żaj ącą cz ęść obszaru LGD pokrywaj ą gleby brunatne kwa śne i wyługowane wytworzone na piaskach gliniastych średnich i mocnych oraz na glinach zwałowych. Ich zasi ęg pokrywa si ę mniej wi ęcej zasi ęgiem moreny dennej. S ą to gleby głownie IV i V klasy bonitacji, rzadziej klasy VI. Południowo-zachodnia cz ęść gminy Stargard Szczeciński posiada najlepsze pod wzgl ędem bonitacji gleby w województwie s ą to tzw. gleby czarne II klasy bonitacji. Użytki zielone wyst ępuj ące na obszarze LGD zwi ązane s ą przede wszystkim z dolinami rzek oraz lokalnymi obni żeniami terenu. Najwi ększe kompleksy łąkowo – pastwiskowe wyst ępuj ą w Dolinie Iny. W górnym odcinku Doliny Iny wyst ępuj ą u żytki II klasy wytworzone na glebach murszowo – mineralnych i torfów niskich

II.2.4 Bogactwa naturalne na terenie LGD Najwa żniejsze bogactwa naturalne terenu lasy, zasoby wodne oraz specyficzne ukształtowanie terenu. Poni żej zestawiono najwa żniejsze zasoby naturalne terenu LGD.

Żwir, piasek, wapno, glina, wody geotermalne, torfy. Na terytorium wyst ępuj ą liczne zasoby naturalne, z których cz ęść jest wykorzystywana do celów produkcyjnych.

Tabela nr II 4 : Wyst ępuj ące zasoby w poszczególnych gminach Lp Gmina Piasek Glina Wody Torf Żwir Informacje dodatkowe geter.

1 Sucha ń + + + + Brak bazy surowców mineralnych o gospodarczym znaczeniu

2 Chociwel + + + 2 kopalnie kruszywa, wydobycie zbli ża si ę ku ko ńcowi

3 Stargard + + + + Brak wydobycia kruszywa na skal ę Szczeci ński przemysłow ą, Potencjalna ciepłownia geotermalna 4 Stara + + Zarejestrowane jest zło że kruszywa Dąbrowa nat. pod nazw ą „KRZYWNICA” + Kopalnia Kruszywa Stara D ąbrowa 5 Kobylanka + + +

6 Marianowo + + + + Wydobycie na skal ę produkcyjn ą

Prowadzone badania potwierdziły wyst ępowanie wód geotermalnych, które w przyszło ści mo żna byłoby wykorzysta ć do celów gospodarczych. Wydobycie złó ż w gminach Chociwel i Marianowo odbywa si ę metodami odkrywkowymi a wykorzystane tereny rekultywuje. Zło ża eksploatowane s ą przez Szczeci ńskie Kopalnie Surowców Mineralnych i 2 spółki z o.o. „Torpol” i „Kruszbór”. Tereny w gminie Chociwel po zako ńczeniu wydobycia, planuje si ę zagospodarowa ć jako zbiorniki wodne wraz z lini ą brzegow ą i drzewostanem.

II.2.5 Lesisto ść Lesisto ść obszaru LGD wynosi 24,5 % i jest znacznie ni ższa od średniej wojewódzkiej (34,6%) wykazuj ąc du że zró żnicowanie w obr ębie terytorium. Najwy ższa lesisto ść jest w gminach: Kobylanka (55%,), Chociwel (33,5 %), Marianowo (24,9), natomiast najni ższa w gminach: Sucha ń (13,5%), Stargard Szczeci ński (12,5%), Stara D ąbrowa (7,4%).

II.2.6 Zasoby wodne terytorium LGD Tereny pod wod ą w opracowanym projekcie zajmuj ą 3,5% powierzchni ogółem, najwi ększ ą powierzchni ę zajmuj ą w gminie Stargard Szczeci ński 8,8%, a najmniejsz ą w gminie Kobylanka 0,8%. Rzeki, potoki Obszar sze ściu gmin le ży w przewa żaj ącej cz ęś ci zlewni rzeki Iny, która jest najwi ększ ą rzek ą płyn ącą przez terytorium obj ętym LSR, wypływa z jeziora I ńsko i wpada do Domi ąż y odnogi Odry. Rzeka Ina i jej dopływy jak wskazuje poni ższa tabela płyn ą przez terytorium gmin Chociwel, Marianowo, Stargard Szczeci ński, Sucha ń, Stara D ąbrowa. Natomiast Gmina Kobylanka, przez któr ą nie przepływaj ą dopływy i sama rzeka Ina, le ży w zlewni dwóch rzek Ina i Płonia. Dopływami Iny s ą Reczyca, Mała Ina. Prawobrze żnym dopływem Iny, jest 14 rzeka Kr ąpiel posiadaj ąca równie ż własne dopływy. S ą to rzeki: Okra, Kanał Bród, P ęzinka i Kr ępa z Doł żnic ą.

Tabela nr II 5: Rzeki płyn ące przez terytorium LGD L Nazwa rzeki Teren gmin przez które przepływa rzeka Dopływ do rzeki lub p jeziora 1 Ina Stargard Szczeci ński, Sucha ń Odra 2 Kr ąpiel Stargard Szczeci ński, Marianowo, Ina Chociwel, Stara D ąbrowa 3 Okra Chociwel Kr ąpiel 4 Kanał Bród Chociwel Kr ąpiel 5 Mała Ina Stargard Szczeci ński Ina 6 Pęzinka Stargard Szczeci ński, Marianowo Ina 7 Małka Stargard Szczeci ński, Stara D ąbrowa Ina 8 Gowienica Stargard Szczeci ński Jezioro Miedwie Miedwie ńska 9 Kr ępa z Doł żnic ą Marianowo Kr ąpiel 10 Reczyca Sucha ń Ina 11 Kania Stara D ąbrowa Ina 12 Sokoła Stara D ąbrowa Kr ąpiel 13 Giełdnica (Biały Stara Dabrowa Kr ąpiel Potok) 14 Płonia Kobylanka Dąbie 15 strumyk Kobylanka Dąbie Chełszcz ąca 16 strumyk Kobylanka Miedwie Miedwianka 17 strumyk Rów Kobylanka Miedwie Kunowski

Zbiorniki wodne - jeziora, stawy Stan wa żniejszych zbiorników wodnych na obszarze terytorium prezentuje poni ższa tabela Tabela nr II 6: Zbiorniki wodne na obszarze terytorium Lp Nazwa zbiornika Poło żenie Wielko ść Gł ęboko ś Informacje dodatkowe wodnego w ha ć w m 1 j. Starzyc Chociwel 59,2 6,1 Urz ądzenia do dotleniania wody, mo żliwo ść rekreacji 2 j. Kamienny Most Chociwel 58,1 2,0 Cenne walory florystyczne i faunistyczne 3 j. Radli ńskie Chociwel 7,6 Własno ść prywatna 4 j. Karkowo Chociwel 2,7 Lęgowiska ptactwa 5 j. Wo świn Gmina 810,0 28 Du że mo żliwo ści rekreacji Chociwel graniczy z jeziorem 6 j. Sierakowskie Sucha ń 65,0 * Mo żliwo ść rekreacji 7 j. Wapnickie Sucha ń 62,5 * Funkcja rybacka i cz ęś ciowo rekreacyjna 8 j. Marianowskie Marianowo 80,6 * Mo żliwo ść rekreacji 15

9 j. Wiechowskie Marianowo 19,5 * Mo żliwo ść rekreacji 10 j. Bagienne Marianowo 1,5 * Walory przyrodnicze 11 j. Miedwie Stargard 2217 w 43,8 Rekreacja Szczeci ński, granicach Ogółem powierzchnia Kobylanka gminy 3257 ha 12 j. Czyste Stargard 9,9 2,0 Obszar o walorach Szczeci ński krajobrazowych i biocenotycznych 13 j. Kiczarowskie Stargard 5,1 * Obszar o walorach Szczeci ński krajobrazowych i biocenotycznych 14 j. Grabowo Stargard 1,0 1,0 Atrakcyjne pod wzgl ędem Szczeci ński krajobrazowym 15 j. Warchlino Stargard 9,5 4,7 Obszar o walorach Szczeci ński krajobrazowych i biocenotycznych 16 j. Tychowo Du że Stargard 10,4 13,5 Obszar o walorach Szczeci ński krajobrazowych i biocenotycznych 17 j. Popie Stargard 2,9 * Obszar o walorach Szczeci ński krajobrazowych i biocenotycznych 18 j. Długie Stargard 2,5 * Obszar o walorach Szczeci ński krajobrazowych i biocenotycznych 19 j. Świ ęte Stargard 1,8 * Obszar o walorach Szczeci ński krajobrazowych i biocenotycznych 20 Staw w Grz ędzicach Stargard 1,7 * Do zagospodarowania Szczeci ński 21 Stawy w Marianowo 278,0 * Stawy hodowlane 208 ha i Marianowie 70 ha zbiornik retencyjny 22 j. Parlino Małe Stara 12,5 18,8 Funkcja rekreacyjna (Kołki) Dąbrowa 23 j. Parlino Wielkie Stara 24,5 8,9 Funkcja rekreacyjna (Parli ńskie) Dąbrowa 24 j. Wielkie (Ł ęczyca) Stara 22,7 9,3 Cenne florystycznie, obszar Dąbrowa o du żych walorach krajobrazowych i biocenotycznych 25 j. Piasno Stara 61,2 7,5 Mo żliwo ść rekreacji, cenne (Grabowskie) Dąbrowa krajobrazowo *Brak danych Jeziora wyst ępuj ące na obszarze LGD powstały w wyniku przepływu wi ększych rzek, jezior powytopiskowych i rynnowych. Te ostatnie wyst ępuj ą w zagł ębieniach po lodowcu lub znajduj ą si ę w obni żeniach lokalnych rynien polodowcowych nierzadko tworz ąc całe grupy. Najwi ększym zbiornikiem wodnym jest jezioro Miedwie z szerok ą mo żliwo ści ą rekreacji. Funkcje rekreacyjn ą maj ą tak że jeziora Wo świn, Starzyc, Marianowskie, Wapnickie, Sierakowskie, Piasno, Parlino Małe i Parlino Wielkie.

Wiele jezior wymaga wybudowania lub poprawy istniejącej infrastruktury dla zapewnienia wła ściwej rekreacji mieszka ńcom i turystom. W ramach projektu ,, Poł ącz ą nas jeziora” Stowarzyszenie „WIR” opracowało dokumentacje techniczn ą na zagospodarowanie pi ęciu pla ż nad jeziorami: Miedwie, Starzyc, Wapnice, Marianowskie. Dokumentacja pozwoli na wybudowanie brakuj ącej infrastruktury. Wszystkie jeziora s ą cenne pod wzgl ędem krajobrazowym, faunistycznym i florystycznym Bogactwo jezior jest atutem terytorium i istnieje mo żliwo ść dywersyfikacji ich wykorzystania. Cz ęść jezior mo że pełni ć funkcje rekreacyjne, a cz ęść ze wzgl ędu na swoje walory przyrodnicze, mo że sta ć si ę terenami chronionymi w powi ązaniu z mo żliwo ści ą wykorzystania ich zalet dla celów turystyki.

II.2.7 Zanieczyszczenia środowiska Na obszarze obj ętym LSR nie ma uci ąż liwego przemysłu, dominuj ącą funkcj ę pełni rolnictwo, które tak że nie stwarza zagro żeń dla środowiska. Niewątpliwym problemem wszystkich gmin jest wyst ępowanie tzw. dzikich wysypisk śmieci, mimo prowadzonej gospodarki odpadami i selekcji świadomo ść ekologiczna mieszka ńców zarówno na wsi jak i w miastach jest niska.

II.2.8 Ochrona środowiska Tabela nr II 7: Obszary obj ęte programem „NATURA 2000” LP Nazwa obszaru Pow. całkowita Gmina Pow. chronionego i symbol w ha Gminy w ha 1. Ostoja I ńska 87711,0 CHOCIWEL 15471,7 PLB320008 MARIANOWO 6173,8 STARA D ĄBROWA 2004,4 SUCHA Ń 240,3 2. Dolina Kr ąpieli* 229,1 STARGARD SZCZEC. PLH320005 3. Dolina Płoni i Jezioro 21253,9 STARGARD Miedwie* SZCZECI ŃSKI PLH320006 KOBYLANKA 4. Jezioro 15658,8 STARGARD 2700,1 Miedwie i Okolice SZCZECI ŃSKI PLB320005 KOBYLANKA 377,7 5. Wzgórze Bukowe* 11651,1 KOBYLANKA PLB320020 ROZPORZ ĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 5 wrze śnia 2007r Dziennik Ustaw Nr 179 poz.1274 i 1275 *Źródło: www.natura2000.org.pl – proponowane przez Rz ąd RP

Program „NATURA 2000” zajmuje ł ącznie około 40% terytorium sze ściu gmin. Na obszarze projektu wyst ępuje wiele obiektów obj ętych ochron ą, w tym równie ż wiele cennych obszarów przyrodniczych: parki, rezerwaty, u żytki ekologiczne, pomniki przyrody. OBSZARY OBJ ĘTE OCHRON Ą PRAWN Ą STARGARD SZCZECI ŃSKI W gminie Stargard Szczeci ński istniej ą dwa obiekty z powierzchniowych form ochrony przyrody. S ą to: • rezerwat przyrody „Ozy Kiczarowskie” powołany w 18.07.1962 r. - przedmiotem ochrony jest zachowanie form geomorfologicznych;

• użytek ekologiczny „ Żabie oczko na Ziemi Stargardzkiej” - przedmiotem ochrony jest zachowanie cennych gatunków ro ślin i zwierz ąt w siedlisku stawu o pow. 0,44 ha. Na terenie gminy ustanowiono równie ż 52 pomniki przyrody, w tym 49 pomników stanowi ą pojedyncze drzewa, oraz trzy aleje. Przewa żaj ąca cz ęść pomników znajduje si ę w 7 parkach podworskich wpisanych do rejestru zabytków MARIANOWO • Na terenie ł ąk, w zakolu rzeki Kr ąpiel, poło żony jest florystyczny rezerwat dydaktyczny „Gogolewo ” o powierzchni 3 ha. SUCHA Ń Istnieje 7 obiektów uznawanych jako pomniki przyrody: • 6 pojedynczych drzew znajduj ących si ę w Suchaniu • 1 aleja lipowa przy drodze polnej Słodkowo – Tarnowo CHOCIWEL • Iński Parku Krajobrazowy – pow. Parku 2584 ha + otulina 4332 ha (Rozporz ądzenie nr 14/2005 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 27.07.2005 r.) STARA D ĄBROWA • 3 pomniki przyrody GMINA KOBYLANKA • 6 pomników przyrody Gminy wchodz ące w skład LGD nale żą do powiatu stargardzkiego, którego historia datuje si ę na okres średniowieczny. Ziemia ta nale żała do dynastii Gryfitów, którzy poprzez nadania przekazywali wło ści rycerstwu, szlachcie, klasztorom. Z ziemi ą t ą zwi ązały si ę liczne rody rycerstwa i szlachty pomorskiej (np. Wedlowie, Borckowie). Ju ż w XIII wieku powstały domeny klasztorne (joannici, cystersi), które w XVI wieku, po przyj ęciu protestantyzmu zostały rozwi ązane. Po śmierci ostatniego z rodu ksi ążę cego Bogusława XIV ziemia ta przeszła pod panowanie Brandenburgii. Ziemia stargardzka była świadkiem wielu wojen, które si ę przetoczyły od średniowiecza a ż do XX wieku. Najwi ększe spustoszenia dokonała jednak wojna trzydziestoletnia i II wojna światowa, powoduj ąc ogromne straty w ludziach, ich dobytkach, w osi ągni ęciach architektury itp. Rozkwit ziemi stargardzkiej przypada na okres XIX i pocz. XX, nast ąpił wówczas rozwój rolnictwa i przemysłu. Do czasów współczesnych zachowało si ę wiele średniowiecznych obiektów sakralnych, z okresu XIX i XX w ró żnym stanie przetrwały pałacyki, dworki, parki i inne obiekty. Wiele z nich wpisano do rejestru zabytków, wiele jest uj ętych w ewidencji konserwatorskiej. Tabela nr II 8: Obiekty wpisane do rejestru zabytków (dane uzyskane z UG) LP GMINA Obiekty Pałace, Inne Parki OGÓŁEM sakralne dworki, obiekty dworskie kościoły, zamki klasztory 1 CHOCIWEL 3 5 - 9 17 2 KOBYLANKA 2 - - - 2 3 MARIANOWO 7 1 - 1 9 4 STARA 6 5 4 - 15 DĄBROWA 5 STARGARD 21 5 5 6 37 SZCZECI ŃSKI 6 SUCHA Ń 9 - 2 - 11 OGÓŁEM 48 16 11 16 91

Tradycje, świ ęta, legendy, sztuka Po 1945 roku tereny te zostały zasiedlone przez ludno ść napływow ą pochodz ącą głównie z terenów wschodniej Polski, cz ęsto kultywuj ącą podobne tradycje i obyczaje. Jednak trudno mówi ć o typowym staropolskim dziedzictwie kulturowym. Wiele przekazów zwi ązanych z dawn ą tradycj ą tych terenów odeszło wraz z niemieckoj ęzycznymi mieszka ńcami. Mimo to nast ępuje powrót do słowia ńskich korzeni, nazewnictwa i tradycji, a jednocze śnie podkre śla si ę odmienno ść historyczn ą, zwi ązki z Pomorzem Zachodnim oraz średniowiecznymi i nowo żytnymi tradycjami. Tabela nr II 9: Imprezy organizowane na terytorium powi ązane z tradycjami, świ ętami i legendami (DANE UZYSKANE Z UG) Lp Wyszczególnienie Miejscowo ść Gmina 1. Barzkowickie Targi Rolne „AGRO Barzkowice Stargard POMERANIA” Szczeci ński 2. „Biesiada Wiejska” w Koszewie Koszewo Stargard Szczeci ński 3. „Lato z Sydoni ą” Marianowo Marianowo 4. „Majówka ze sztuk ą” i plenery malarskie Marianowo Marianowo 5. „Mama, Tata i Ja” Dzwonowo Marianowo 6. Świ ęto Stra żaka Siedziby Marianowo jednostek OSP 7. Świ ęto Małej Szkoły Gogolewo Marianowo 8. Festyn Majowy w Suchaniu Sucha ń Sucha ń 9. Festyn Świ ętego Floriana w Wapnicy Wapnica Sucha ń 10. „Chociwelska Wiosna” Chociwel Chociwel 11. Noworoczny Bieg Przełajowy Chociwel Chociwel 12. Noc Świ ętoja ńska Chociwel Chociwel 13. Turniej wiosek gminy Stara D ąbrowa-festyn i Stara D ąbrowa Stara D ąbrowa zabawa 14. Dwusesyjny Konkurs Bryd żowy o Bł ękitn ą Wst ęgę Morzyczyn Kobylanka Jeziora Miedwie 15. Integracyjne Warsztaty Artystyczno- Ekologiczne Morzyczyn Kobylanka 16. Ogólnopolski Festiwal Młodych Talentów i Morzyczyn Kobylanka Piosenki Ekologicznej 17. Miedwia ński Rajd Pojazdów Zabytkowych Kobylanka Kobylanka 18. „Noc Świ ętoja ńska” Morzyczyn Kobylanka 19. Regaty Żeglarskie „O Bł ękitn ą Wst ęgę Jeziora Morzyczyn Kobylanka Miedwie” 20. Wybory „Miss Miedwia” Morzyczyn Kobylanka 21. Mi ędzynarodowy plener malarski „Ró ża Wiatrów” Morzyczyn Kobylanka 22. Jesienny Jarmark Wsi „Złota Dynia” Morzyczyn Kobylanka 23. Gminne i wiejskie do żynki Teren gmin Teren gmin 24. Odpusty w ko ściołach Teren gmin Teren gmin 25. Imprezy o zasi ęgu typowo lokalnym Teren Teren miejscowo ści lub miejscowo ści gminy lub gminy

Najbardziej znan ą legend ą jest historia Sydonii von Borck, szlachcianki, umieszczonej w murach byłego klasztoru w Marianowie, w latach 1604 – 1619 – pensjonariuszki zakładu wychowawczego dla panien szlacheckich, niesłusznie oskar żonej o czary i skazanej na ści ęcie, a potem spalonej na stosie. Na kanwie dziejów Sydonii powstały liczne utwory literackie i teatralne. Historia Sydonii von Borck jest tak że tematem jednej z najbardziej znanych na Pomorzu Zachodnim legendy. Legenda owa głosi, i ż Sydonia przyczyniła si ę swoimi czarami do zniszczenia panuj ącego na Pomorzu rodu Gryfitów za wiarołomstwo ksi ęcia Ernesta Ludwika, który wyznał pi ęknej Sydonii miło ść i zaprzysi ągł dozgonne uczucie oraz obiecał mał żeństwo, a nast ępnie poj ął za żon ę Zofi ę Jadwig ę ksi ęż niczk ę brunszwick ą. Legenda owa jest tematem przewodnim cyklicznej imprezy odbywaj ącej si ę na terenie gminy Marianowo „Lato z Sydoni ą”. Festyn rozpoczynaj ący lato, odbywa si ę od kilku lat i ma ju ż uznan ą mark ę w województwie zachodniopomorskim i nie tylko, stanowi ąc główn ą atrakcj ę turystyczn ą Marianowa. Z innych legend znana jest „Lipa Ojca Alberta”, „Dwunastu Apostołów”, „Dolina Iny”, „Dar Serca” czy „Samarytanka”. S ą te ż historie o nieistniej ących zamkach w Suchaniu i Wapnicy, legenda o Gryfie, legenda Wieniec Zgody. Funkcjonuj ące zespoły pie śni i ta ńca Tabela nr II 10: Zespoły pie śni i ta ńca lp Nazwa zespołu Gmina 1 Zespół Pie śni i Ta ńca „Prz ąś niczka” z P ęzina Stargard Szczeci ński 2 Zespół Śpiewaczy „Koszewianki” z Koszewa Stargard Szczeci ński 3 Zespół folklorystyczny „Grz ędzice” folklor krakowski Stargard Szczeci ński 4 Kapela Ludowo-Biesiadna „Retro” Marianowo 5 Zespół taneczny „KONTRAST” Stara Dabrowa 6 Kapela Ludowa z Ł ęczycy Stara D ąbrowa 7 Zespół Pie śni „Klina” Kobylanka 8 Kapela Ludowa Kobylanka 9 Zespół Pie śni „Zorza” Kobylanka 10 Zespół Piosenki Dzieci ęcej „FAMA” Kobylanka 11 Młodzie żowy Zespół Wokalny „3+1” Kobylanka 12 Młodzie żowy zespół wokalno-instrumentalny „Yuppies” Marianowo

Koła zainteresowa ń, chóry, teatrzyki Koła zainteresowa ń prowadzi si ę głównie przy szkołach i parafiach, a uczestnikami jest młodzie ż i dzieci. Tematyka jest bardzo zró żnicowana i wynika z zapotrzebowania. W inwentaryzowanych gminach nie odnotowano funkcjonujących chórów i teatrzyków. Produkt lokalny, jako produkt mog ący promowa ć obszar LGD Na obszarze działania LGD wpisane na list ę Marszałka dwa produkty tradycyjne s ą to wino i nalewka ze śliwek. Produkty lokalne, które mog ą by ć rozpoznawalne na wi ększym obszarze to produkty żywno ściowe, nie żywno ściowe, imprezy cykliczne o zasi ęgu ponadregionalnym. Poni żej zestawiono informacje na temat produktów lokalnych interesuj ących oraz charakterystycznych dla obszaru LGD. Po wypromowaniu mog ą sta ć si ę znane, nie tylko na lokalnym rynku, lecz równie ż w województwie i poza nim. W przyszło ści niektóre z nich mog ą sta ć si ę hitem - jako produkt lokalny lub wydarzenie obrz ędowe zwi ązane z tradycja i kultur ą terytorium. Ju ż obecnie przykładem tego s ą Targi Rolne „AGRO POMERANIA” i „Lato z Sydoni ą”.

Wyst ępuj ące produkty żywno ściowe (i istniej ące mo żliwo ści wykreowania ich jako produktu lokalnego)

Tabela nr II 11: Przegl ąd produktów żywno ściowych Lp Nazwa produktu Gmina Informacje dodatkowe 1 Ryba w ędzona „Złota Rybka Marianowo Zakład „Pesca” Marianowska” 2 Chleb Wiechowski Marianowo Piekarnia w Wiechowie 5 Pieczywo z lokalnej piekarni Chociwel Piekarnia „Rogalik” 6 Produkty mi ęsne „AGROFIRMY” Stargard Szczeci ński Mo żna wykreowa ć Witkowo niektóre produkty, jako lokalne 7 Pieczywo Stargard Szczeci ński Piekarnia w Sownie, wykreowanie niektórych produktów

Produkty rzemie ślnicze i r ękodzielnicze i inne Tabela nr II 12: Przegl ąd produktów mog ących promowa ć terytorium LGD Lp Nazwa produktu Gmina Informacje dodatkowe 1 Ozdoby ogrodowe z drewna Stargard m. Małkocin Szczeci ński 2 Wyroby r ękodzielnicze kobiet z kół Wszystkie gminy Niektóre mo żna gospody ń wiejskich wykreowa ć jako produkt lokalny 3 Wyroby kulinarne kobiet z terytorium Wszystkie gminy Niektóre mo żna wykreowa ć jako produkt lokalny 4 „Lato z Sydoni ą” Marianowo Dwudniowa coroczna impreza, organizowana po raz 10 5 Targi Rolne „AGRO POMERANIA’ Stargard Cykliczna impreza Szczeci ński organizowana ju ż 20 razy 6 „Chociwelska Wiosna” Chociwel Promocja lokalnych produktów 7 Jesienny Jarmark Wsi „Złota Dynia” Kobylanka Impreza cykliczna

II.3. Ocena społeczno-gospodarcza obszaru, w tym potencjału demograficznego i gospodarczego obszaru oraz poziomu aktywno ści społecznej II.3.1 Charakterystyka ludno ści zamieszkuj ącej obszar obj ęty Lokaln ą Strategi ą Rozwoju Stan ludno ści zameldowanej na pobyt stały na dzie ń 31.12. 2006 według GUS wynosił 32 506 osób, co dawało zaludnienie 34 osób/km 2. Najwi ęcej ludno ści zamieszkuje na terenie gminy Stargard Szczeci ński b ędącej najwi ększ ą gmin ą, a najmniej w najmniejszej gminie Marianowo.

Liczba ludno ści wiejskiej wynosi 27 774 osób, natomiast ludno ści miejskiej wynosi 4 732 osób dla terenu LGD.

Tabela nr II 13: Dane demograficzne obszaru LGD, stan 31.XII.2006 (osoby zameldowane na pobyt stały)

Ludno ść w 2006 roku Gmina Ogółem Męż czy źni Kobiety Stara D ąbrowa 3631 1832 1799 Kobylanka 3688 1827 1861 Marianowo 3174 1530 1644 Sucha ń-miasto 1452 708 744 Sucha ń-obszar 2894 1467 1427 wiejski Chociwel-miasto 3280 1610 1670 Chociwel-obszar 2861 1458 1403 wiejski Stargard 11 526 5796 5730 Szczeci ński Ogółem 32 506 16 228 16 278 Źródło: http://www.stat.gov.pl/bdr_n/app/dane_podgrup.wymiary?p_dane=0&p_kate=3&p_grup=7&p_pgru=1336

II.3.2 Struktura wiekowa ludno ści Ludno ść terytorium i jej struktur ę wiekow ą ze wzgl ędu na wiek produkcyjny ujmuje zał ączona tabela. Tabela nr II 14 Struktura wieku i ludno ści pod wzgl ędem produkcyjnym (31.XII.2006) Gmina Ludno ść w wieku Przedprodukcyjnym % Produkcyjnym % Poprodukcyjnym % Chociwel - 657 20,1 2216 67,7 402 12,2 miasto Chociwel - 708 25,0 1736 61,3 387 13,7 wie ś Sucha ń - 303 21,0 953 66,2 184 12,8 miasto Sucha ń-wie ś 658 22,8 1812 62,6 423 14,6 Kobylanka 785 21,3 2466 66,8 441 11,9 Marianowo 797 25,3 1933 61,3 422 13,4 Stargard 11385 72,9 2868 18,4 1363 8,7 Szczeci ński Stara 898 25,1 2240 62,7 436 12,2 Dąbrowa Źródło: http://www.stat.gov.pl/bdr_n/app/dane_cechter.wymiary?p_nts=16&p_szuk=Radom&p_tery=3820&p_dane=0&p_ kate=3&p_czas=12&p_wyjscie=1#FORMULARZ

Interesuj ąco przedstawia si ę udział ludno ści ze wzgl ędu na wiek produkcyjny. Ludno ść terytorium wykazuje bardzo du że podobie ństwo w tym zakresie. W wieku przedprodukcyjnym jest 27,2% ludno ści, a odchylenia od średniej w gminach wahaj ą si ę od 2,7% na minus do 1,4% na plus. Ilo ść ludno ści w wieku produkcyjnym wynosi 61,7%, maksymalne odchylenie od średniej gmin waha si ę tylko na plus 3,3% lub minus 2,0%. Grupa ludności w wieku 22 poprodukcyjnym wykazuje równie ż niewielkie wahania. Przy średniej dla czterech gmin 11,0%, maksymalne odchylenie na plus wynosi 1,3% i na minus 0,4%.

Tabela nr II 15: Migracje wewn ętrzne- napływ Migracje wewn ętrzne - napływ Gmina 2002 2003 2004 2005 2006 Stargard-obszar wiejski 133 160 198 227 163 Chociwel- miasto 45 35 21 33 36 Chociwel-obszar wiejski 35 21 57 22 39 Kobylanka 135 146 158 159 135 Marianowo 40 31 41 34 42 Stara D ąbrowa 46 24 44 49 56 Sucha ń-miasto 9 12 20 30 17 Sucha ń-obszar wiejski 30 42 42 48 44 Ogółem 473 472 581 602 532

Tabela nr II 16:Migracje wewn ętrzne- odpływ Migracje wewn ętrzne - odpływ Gmina 2002 2003 2004 2005 2006 Stargard-obszar wiejski 143 145 158 181 171 Chociwel- miasto 41 22 39 47 65 Chociwel-obszar wiejski 42 40 40 42 45 Kobylanka 57 34 48 50 50 Marianowo 31 67 64 42 35 Stara D ąbrowa 47 39 41 53 64 Sucha ń-miasto 28 29 22 31 19 Sucha ń-obszar wiejski 59 33 43 43 56 Ogółem 448 409 455 489 505

Je żeli przeanalizujemy migracje ludno ści na projektowanym obszarze to mo żna zauwa żyć, że atrakcyjnymi gminami dla mieszka ńców jest gmina Kobylanka i Stargard, gdzie wyra źnie wida ć wzrost ludno ści napływowej, a w ostatnich latach równie ż Stara D ąbrowa, natomiast w przypadku miasta i gminy Sucha ń oraz Chociwel wida ć wyra źnie ujemne saldo migracji w nieco mniejszym stopniu ujemne saldo jest równie ż w gminie Marianowo. W gminie Kobylanka w ostatnich latach powstało wiele nowych domów zasiedlonych głównie przez mieszka ńców Szczecina, natomiast w gminie Stargard Szczeci ński i Stara Dabrowa osiedlaj ą si ę głównie mieszka ńcy ze Stargardu Szczeci ńskiego. Problem dla gmin Sucha ń i Chociwel jest wyjazd młodych osób do atrakcyjniejszych miast w tym poza granicami Polski.

II.3.3 Poziom zatrudnienia i stopa bezrobocia Poziom zatrudnienia i stopa bezrobocia Tabela nr II 17 : Ilo ść osób bezrobotnych według przedziału wiekowego stan na 31 maja 2008 r./dane PUP/ Wyszczególnienie wiek w latach Gmina Ogół do 24lat % 25-34 % 35-44 % 45-54 % Powy żej % em 55 lat Marianowo 197 42 21,3 58 29,4 53 26,9 37 18,8 7 3,5 Sucha ń 284 88 31,0 77 27,1 44 15,5 58 20,4 17 6,0 Stargard 756 190 25,1 186 24,6 160 21,1 173 22,9 47 6,2 Szczeci ński

Chociwel 362 92 25,4 100 27,6 74 20,4 77 21,3 19 5,2 Stara 263 67 25,5 76 28,9 44 16,7 59 22,4 17 6,5 Dąbrowa Kobylanka 157 21 13,4 57 36,3 19 12,1 46 29,3 14 8,9 Ogółem 2019 500 24,8 554 27,4 394 19,5 450 22,3 121 6,0

Zauwa ża si ę du ży odsetek bezrobotnych w śród osób w wieku 25-34 lat – 27,4% i powy żej 24 lat 24,8%. W miejsko-wiejskiej gminie Sucha ń i gminie Kobylanka w tych przedziałach wiekowych liczba bezrobotnych przekracza 30%. Najmniej bezrobotnych jest wśród osób w wieku powy żej 55 lat – 6,0%.

Tabela nr II 18: Wska źnik bezrobocia w % na dzie ń 31.05.2008 r.(dane PUP) gmina Chociwel Kobylan- Mariano- Stara Stargard Sucha ń Średnio ka wo Dąbrowa Szczeci ński Wska źnik 10,0 6,4 10,9 12,3 11,8 11,4 10,5 bezrobocia

Tabela nr II 19 : Bezrobocie według wykształcenia (dane PUP) Wyszczególnienie Wykształcenie Gmina Ogółe wy ższe % średnie % średnie % zasadni % podsta % m zawodo ogólne cze wowe we Marianowo 197 5 2,5 39 19,8 15 7,6 49 24,9 89 45,2 Sucha ń 284 9 3,2 54 19,0 41 14,4 73 25,7 107 37,7 Stargard 756 16 2,1 127 16,8 73 9,6 181 23,9 359 47,5 Szczeci ński Chociwel 362 12 3,3 68 18,8 59 16,3 79 21,8 144 39,8 Stara 263 5 1,9 36 13,7 21 8,0 75 28,5 124 47,1 Dabrowa Kobylanka 157 14 8,9 32 20,4 20 12,7 28 17,8 63 40,1 Ogółem 2019 61 3,0 356 17,6 229 11,3 485 24,0 886 43,9

Najwy ższy odsetek bezrobotnych wynosz ący 43,9% jest w śród osób z wykształceniem podstawowym, a najni ższy z wy ższym 3,0%. Wysokie bezrobocie jest tak że w śród osób posiadaj ących wykształcenie zasadnicze i wynosi 24%. W przypadku osób ze średnim wykształceniem zawodowym czy ogólnym wynosi analogicznie 17,7% i 11,3%.

II.3.4. Informacje o bran żach gospodarki maj ących znaczenie dla rozwoju obszaru LGD

Rolnictwo Rolnictwo na terytorium, jako dział gospodarki narodowej zajmuje wa żną pozycj ę. Z rolnictwa utrzymuje si ę znaczna cz ęść mieszka ńców LGD. Ogółem u żytki rolne zajmuj ą powierzchni ę 58348 ha, co stanowi 63,2% powierzchni terytorium. W strukturze gospodarstw rolnych najwi ększy udział maj ą gospodarstwa do 5 ha oraz gospodarstwa średnie do 50 ha. Udział gospodarstw w strukturze o powierzchni powyżej 50 ha wynosi 6,4%. S ą to gospodarstwa, z których produkcja mo że zagwarantowa ć dochody pozwalaj ące funkcjonowa ć na rynku. Wiele gospodarstw wymaga znacz ących inwestycji dla poprawy wydajno ści i jako ści produkcji. Rozdrobnienie gospodarstw nie sprzyja konkurencyjno ści produkcji i

24 sprzeda ży wyprodukowanych towarów. Dlatego du że znaczenie mog ą mie ć procesy zwi ązane z dalsz ą restrukturyzacj ą, jak równie ż powstawanie ewentualnych grup producenckich i poprawa organizacyjna zbytu produktów rolnych. Niew ątpliwie w gospodarstwach, szczególnie tych o mniejszym areale, powinna nast ępowa ć dywersyfikacja produkcji i szukanie alternatywnych źródeł dochodu poza rolnictwem. Na terenie LGD wyst ępuj ą gospodarstwa ekologiczne produkuj ące zbo ża, bydło mi ęsne. Na terenie dominuje podstawowa produkcja ro ślinna – zbo ża, rzepak, ziemniaki, uzupełniana warzywnictwem i sadownictwem oraz zwierz ęca, głównie trzoda chlewna. Wśród wi ększych gospodarstw s ą gospodarstwa wysoce wyspecjalizowane produkuj ące według najnowszych technologii, a swoj ą produkcj ę zbywaj ą równie ż poza granicami województwa zachodniopomorskiego. Wi ększo ść tych gospodarstw posiada osobowo ść prawn ą.

Podmioty gospodarcze Na obszarze LGD funkcjonuje 1988 podmiotów gospodarczych, najwa żniejsze z nich przedstawia poni ższa tabela. Tabela nr II 20: Przegl ąd wi ększych firm (dane UG) Lp Firma Gmina Informacje dodatkowe 1 Spółdzielcza AGROFIRMA Witkowo Stargard Szczeci ński Produkcja rolna i przetwórstwo 2 Texas Ranch Company Sp. z o. o. Stargard Szczeci ński Produkcja rolna 3 Holstar Sp. z o.o. Stargard Szczeci ński Produkcja rolna 4 Agrostor Sp. z o.o. w Storkówku Stargard Szczeci ński Produkcja rolna 5 Dutsch Farmers Sp. z o. o. Stargard Szczeci ński Produkcja rolna 7 Gospodarstwo Rybackie Miedwie Stargard Szczeci ński Gospodaruje zasobami jeziora Miedwie 8 Wyl ęgarnia narybku Marianowo Wyl ęgarnia i stawy Modehpolomo Sp. z o. o hodowlane 9 „Plon” Sp. z o. o Marianowo Produkcja rolna 10 Zakład Przetwórstwa Spo żywczego Marianowo Przetwórstwo „Sydonia” krewetek 11 Zakład Przetwórstwa Rybnego „PESCA” Marianowo Produkcja sałatek rybnych, w ędzenie ryb 12 Cegielnia Tr ąbki Marianowo Produkcja elementów betonowych 13 Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Sucha ń Chłopska” 14 Wyrób palet Sucha ń Produkcja palet w Wapnicy 15 Zakład Swedwood Poland Grupa Tartaki Chociwel 16 FROHMASCO Sp. z o.o. Chociwel 17 Przedsi ębiorstwo Budownictwa Chociwel Mieszkaniowego SCANBET Sp. z o.o. 18 Pomerania Meat Stara D ąbrowa Drób 19 Agrochleb Sp. z o.o. Stara D ąbrowa Rolnictwo 20 Agrostor Sp. z o. o. Stara D ąbrowa Rolnictwo 25

21 - Stara D ąbrowa Rolnictwo 22 Rolpol Sp. z o.o. Stara D ąbrowa Rolnictwo 23 „Pruszy ński-Nowicki” Sp. z.o.o. Kobylanka Materiały Budowlane 24 „Zengota Euro-Kuchnie” Kobylanka Meble kuchenne 25 „Ceramika” PPH K. Janke Kobylanka Ceramika, porcelana 26 „Druk” PHU W. Wlazło Kobylanka Papier 27 „Ekotorf” Zakład Produkcji Torfowej Kobylanka Środki ochrony ro ślin

Tabela nr II 21 Liczba podmiotów gospodarczych na terenie gmin - dane gmin na dzie ń 31.07.2008 r. Lp. Gmina Liczba podmiotów 1 Marianowo 154 2 Chociwel 304 3 Sucha ń 253 4 Stargard Szczeci ński 675 5 Stara D ąbrowa 190 6 Kobylanka 412 Le śnictwo Na terytorium funkcjonuje Nadle śnictwo Dobrzany i Nadle śnictwo Kliniska. Udział lasów prywatnych jest znikomy, dominuj ą grunty le śne Skarbu Pa ństwa pozostaj ące w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych. Wśród lasów wyst ępuj ą lasy ochronne np. wodochronne poło żone nad jeziorami i rzekami, jak równie ż lasy dla masowego wypoczynku. Znaczna cz ęść lasów to lasy gospodarcze. Rybactwo Na terytorium znajduje si ę Gospodarstwo Rybackie Miedwie obsługuj ące jezioro Miedwie z siedzib ą w Wierzchl ądzie w gminie Stargard Szczeci ński. Ponadto w gminie Marianowo funkcjonuje Gospodarstwo Jeziorowo-Stawowe z siedzib ą w miejscowo ści I ńsko, obsługuj ące jeziora Wiechowskie i Marianowskie. Stawy Rybne Dzwonowo s ą własno ści ą firmy Modehpolmo Sp. z o.o. w Szczecinie. W pozostałych gminach brak jest gospodarstw rybackich, aczkolwiek jest prowadzona gospodarka rybacka na znajduj ących si ę tam jeziorach. Działaj ą równie ż koła w ędkarskie. Turystyka Ze wzgl ędu na istot ę i wa żno ść dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, prezentuje si ę w tym podrozdziale szereg szczegółowych informacji dotycz ących poszczególnych gmin. Infrastruktura turystyczna

Tabela nr II 22 (dane UG) GMINA Baza noclegowa hotel, ośrodek inne gosp. camping, motel wypoczynkowy agroturystyczne pole pensjonat namiotowe Chociwel - - 1 2 - Kobylanka 1 1 1 1 1 Marianowo - - - 3 1 Stara - - - 1 - Dąbrowa Stargard 2 - 1 1 - Szczeci ński Sucha ń 2 - - - 1

Tabela nr II 23( dane UG) Baza żywieniowa restauracja bar stołówka kawiarnia Chociwel 2 2 - - Kobylanka 4 6 - 2 Marianowo - 2 - - Stara D ąbrowa - 2 - - Stargard - 1 2 - Szczeci ński Sucha ń 1 - - -

Baza żywieniowa powi ązana jest najcz ęś ciej z obiektami posiadaj ącymi noclegi, w tym równie ż gospodarstwami agroturystycznymi. Na uwag ę zasługuje kuchnia w P ęzinie zdolna przygotowa ć 1300 posiłków dziennie. W stosunku do walorów krajobrazowych i bogactwa przyrodniczego terytorium, jest niewiele gospodarstw agroturystycznych i niew ątpliwie s ą mo żliwo ści stymulowania tej działalno ści na terenach wiejskich. Istniej ąca i funkcjonuj ąca informacja turystyczna Na terytorium nie ma ani jednej placówki zajmuj ącej si ę informacja turystyczn ą. Funkcj ę t ę uzupełniaj ą najcz ęś ciej urz ędy gmin, a oferty turystyczne mo żna znale źć na stronach internetowych tych urz ędów. Baza rekreacyjno – sportowa Boiska sportowe i place zabaw we wsi do organizowania imprez Na terytorium istnieje mo żliwo ść organizowania imprez sportowych i okoliczno ściowych w 80% miejscowo ściach. Kąpieliska, pla że, o środki sportów wodnych, wypo życzalnie sprz ętu sportowego Tabela nr II 24 : Przegl ąd k ąpielisk, pla ż, o środków sportów wodnych, wypo życzalnie sprz ętu/ dane UG/ Lp Poło żenie pla ży, k ąpieliska Gmina Miejscowo ść , informacje dodatkowe 1. Jezioro Wapnickie Sucha ń Mo żliwo ść zorganizowania kąpieliska w Wapnicy 2. Jezioro Sierakowskie Sucha ń Wypo życzalnia sprz ętu 3. Jezioro Chociwel Chociwel Wypo życzalnia sprz ętu 4. Jezioro Miedwie Stargard Szczeci ński Mo żliwo ść zorganizowania kąpieliska w Wierzchl ądzie 5. Jezioro Miedwie Kobylanka Morzyczyn, jest wypo życzalnia sprz ętu 6. Jezioro Marianowskie Marianowo Funkcjonuj ą dwie pla że, jedna ze

sprz ętem sportowym 7 Piasno (Grabowskie) Stara D ąbrowa Pla ża, brak k ąpielisk

Turystyka je ździecka, rowerowa Na terytorium s ą doskonałe tereny do uprawiania turystyki konnej i rowerowej. Jest kilka tras rowerowych np. „Objechanie Iny”, „Dookoła jeziora Miedwie”, trasa prowadz ąca przez południow ą cz ęść I ńskiego Parku Krajobrazowego – 81 km, wokół jeziora Starzyc 5,5 km i „Wst ęga I ńska” o długo ści 68 km. Są równie ż szlaki piesze np. „Szlak Bł ękitny Pojezierza I ńskiego” oraz wodny szlak kajakowy rzeki Iny. Na terenie nie ma wypo życzalni rowerów. Turystyk ę konn ą mo żna uprawia ć w gospodarstwach agroturystycznych w Wiechowie, Marianowie i Żukowie. Szczególnie du że mo żliwo ści s ą w Żukowie, gdzie jest kryta uje żdżalnia.

II.3.5 Organizacje pozarz ądowe działaj ące na terenie obj ętym LSR Na terenie terytorium istnieje szereg stowarzysze ń i zwi ązków działaj ących na bardzo szerokiej płaszczy źnie. Zajmuj ą si ę one organizacj ą ró żnego rodzaju imprez kulturalnych, sportowych. Prowadz ą działalno ść na rzecz rozwoju obszarów wiejskich i poprawy jakości życia mieszka ńców na tych obszarach, poprzez realizowanie projektów. Informacje o potencjalne aktywno ści społecznej oprócz niniejszego rozdziału zawarte s ą te ż w cz ęś ci opisuj ącej potencjał kulturowy i historyczny (II 13 i 4) oraz w opisie działalno ści turystycznej (II 2.1) Tabela nr II 25 : Stowarzyszenia, zwi ązki, LZS, LKS, KGW/ dane UG/ Lp. Wyszczególnienie Miejscowo ść Gmina 1. Stowarzyszenie Świ ętego Łazarza – Pęzino Stargard Delegatura w P ęzinie Szczeci ński 2. Stowarzyszenie Krzewienia Kultury Ludowej Koszewo Stargard W trakcie rejestracji Szczeci ński 3. Stowarzyszenie Aktywnych Mieszka ńców Barzkowice Stargard Barzkowic SAMB-a Szczeci ński 4. Stowarzyszenie Miło śników Strachocina Strachocin Stargard SMS Szczeci ński 5. Stowarzyszenie Grz ędzice Jutra Grz ędzice Stargard Szczeci ński 6. Koło Gospody ń Wiejskich Skalin Stargard Szczeci ński 7. Koło Terenowe Polskiego Towarzystwa Chociwel Chociwel Walki z Kalectwem 8. Koło W ędkarskie „Oko ń” Chociwel Chociwel 9. Parafialny Zespół „Caritas” Chociwel Chociwel 10. Ludowy Klub Sportowy „PIAST” Chociwel Chociwel 11. Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej Chociwel Chociwel 12. Gminne Koło Gospody ń Chociwel Chociwel 13. Koło Gospody ń Wiejskich w Długim Długie Chociwel 14. Stowarzyszenie Most ku Przyszło ści Kamienny Most Chociwel 15. Stowarzyszenie Forum Chociwelskie Chociwel Chociwel 16. Towarzystwo Rozwoju Gminy Marianowo Marianowo Marianowo 17. Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Dalewo i Dalewo, Gogolewo Marianowo

Gogolewo 18. Stowarzyszenie Kobiet Aktywnych „YES Marianowo Marianowo Sydonia” 19. Sydonia – Stowarzyszenie na Rzecz Ochrony Marianowo Marianowo Dziedzictwa Marianowa 20. Stowarzyszenie „Aby żyło si ę lepiej” Dzwonowo Marianowo 21. Koło Gospody ń Wiejskich w Sulinie Sulino Marianowo 22. Koło Gospody ń Wiejskich w Dzwonowie Dzwonowo Marianowo 23. Koło Gospody ń Wiejskich w Dalewie i Dalewo, Gogolewo Marianowo Gogolewie 24. LKS „Czarni” Marianowo Marianowo 25. LZS „Ogniwo” Dzwonowo Marianowo 26. LZS „Orkan” Dalewo Marianowo 27. Zwi ązek Ochotniczych Stra ży Po żarnych RP Miejscowo ści na Wszystkie – 28 jednostek terenie gmin gminy 28. Koło Gospody ń Wiejskich w Krzywnicy Krzywnica Stara Dąbrowa 29. Koło Gospody ń Wiejskich w Ł ęczycy Łęczyca Stara Dąbrowa 30. Koło Gospody ń Wiejskich w Starej Stara D ąbrowa Stara Dąbrowie Dąbrowa 31. GKS „D ąbrowa” Miejscowo ści na Stara terenie gminy Dąbrowa 32. GZS Znicz Nied źwied ź Kobylanka 33. Klub Sportowy ”Wicher Reptowo” Reptowo Kobylanka 34. Klub Sportowy ,,Madiza” Kobylanka Kobylanka 35. Koło Gospody ń Wiejskich Morzyczyn Kobylanka

II.4 Specyfika obszaru Gminy Chociwel, Kobylanka, Marianowo, Stara D ąbrowa, Sucha ń i Stargard Szczeci ński poło żone s ą w powiecie stargardzkim, w województwie zachodniopomorskim. Zapewniona jest spójno ść przestrzenna, gdy ż wymienione gminy sąsiaduj ą ze sob ą. Istnieje spójno ść systemu drogowego i komunikacyjnego na terenie LGD. S ą to cztery gminy wiejskie i dwie miejsko – wiejskie z miasteczkami do 5.000 mieszka ńców. Powierzchnia terytorium LGD wynosi 948,23 km 2. Podstawowym kierunkiem rozwoju wszystkich gmin jest rolnictwo i turystyka. Wszystkie gminy posiadaj ą atrakcyjne walory krajobrazowe, przyrodnicze i architektoniczne.

II.4.1 Spójno ść geograficzna i środowiskowa Gminy obj ęte projektem posiadaj ą zbli żone uwarunkowania przyrodnicze i środowiskowe. Charakterystycznym elementem krajobrazu polodowcowego jest pofałdowanie terenu, na którym przewa żaj ą pola uprawne, lasy, liczne jeziora i rzeki z dominuj ącą rzek ą In ą. Na terenie LGD wyst ępuje wiele cennych pod wzgl ędem faunistycznym i florystycznym obszarów przyrodniczych. Znaczna cz ęść obszaru jest prawnie chroniona, Na terenie wszystkich gmin znajduj ą si ę obszary obj ęte Programem „Natura 2000”.

II.4.2 Spójno ść historyczna

Obszary wszystkich gmin historycznie zwi ązane s ą z Ksi ęstwem Zachodniopomorskim i Ziemi ą Stargardzk ą. Od X do XII wieku znajdowały si ę w obr ębie tworz ącego si ę pa ństwa polskiego. W XIII wieku w wyniku przemian politycznych i społecznych wpływy polskie wyra źnie zmalały. W okresie tym ziemie ksi ążę ce były w lennach rycerskich lub dobrach zakonnych. Sytuacja uległa zmianie w XVII wieku kiedy wprowadzono protestantyzm i dobra zakonne uległy sekularyzacji, a ko ścioły katolickie przekształcono w protestanckie (do 1945). Po śmierci ostatniego z ksi ążą t pomorskich i podpisaniu pokoju westfalskiego obszar ten przechodzi pod panowanie Brandenburgii. W XVIII wieku wraz z powstaniem pa ństwa pruskiego tereny te staj ą si ę jego cz ęś ci ą. Z historycznego układu przestrzennego wsi wynika, że obok typowych wsi chłopskich istniały wsie nale żą ce do du żego wła ściciela ziemskiego Z tego okresu w ró żnym stanie zachowało si ę wiele zało żeń pałacowo-parkowych i dworskich. Po drugiej wojnie światowej głównie na bazie dawnych maj ątków ziemskich utworzono pa ństwowe gospodarstwa rolne i rolnicze spółdzielnie produkcyjne, które funkcjonowały do pocz ątku lat 90-tych XX wieku. Na terenie wszystkich gmin istnieje wiele cennych obiektów architektonicznych.

II.4.3 Spójno ść gospodarcza Funkcj ą dominuj ącą jest rolnictwo i turystyka. Małe gospodarstwa, które liczbowo stanowi ą ponad 50 % wszystkich gospodarstw przy obecnych uwarunkowaniach ekonomicznych wymagaj ą dywersyfikacji w kierunkach nierolniczych np. usługach, w tym turystycznych. Rolnictwo, jako dział gospodarki, zajmuje tu wa żną pozycj ę, poniewa ż z rolnictwa utrzymuje si ę znaczna cz ęść mieszka ńców LGD. W ostatnich latach powstaje coraz wi ęcej du żych gospodarstw rolnych, które dynamicznie rozwijaj ą si ę, poprawiaj ą wydajno ść i jako ść produkcji. Lasy, stanowi ące prawie 25 % powierzchni regionu, to w wi ększo ści własno ść Skarbu Pa ństwa, pozostaj ąca w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych. Znaczna ich cz ęść to lasy gospodarcze. Dzi ęki zasobno ści regionu w jeziora i rzeki, rybactwem zajmuje si ę ju ż kilka nowoczesnych gospodarstw. Na terytorium LGD, oprócz moteli, hoteli, kampingów i pensjonatów, w ostatnich latach coraz ciekawsz ą ofert ę proponuj ą naszym go ściom gospodarstwa agroturystyczne. Na terytorium LGD funkcjonuje blisko 2000 podmiotów gospodarczych, wi ększo ść z nich zajmuje si ę handlem i budownictwem. Czynnikiem bezpo średnio wpływaj ącym na rozwój gospodarczy i podniesienie poziomu życia jest stan infrastruktury technicznej. Gminy w wi ększym lub mniejszym stopniu prowadz ą te same zadania inwestycyjne czyli budow ę, modernizacj ę infrastruktury zwi ązanej z gospodark ą wodno-ściekow ą. Du żym problemem dla mieszka ńców wszystkich gmin jest zły stan techniczny dróg gminnych, powiatowych i wojewódzkich oraz brak w wi ększo ści przypadków chodników. Tylko jedna z gmin w ok. 8 % jest zgazyfikowana.

II.4.4 Spójno ść społeczna Projektowany teren zamieszkuje 32 506 osób, z przewag ą ludno ści zamieszkuj ącej na wsi. Podobna jest struktura demograficzna ludno ści i g ęsto ść zaludnienia. Historycznie teren ten po II wojnie światowej został w wi ększo ści zasiedlony przez ludno ść pochodz ącą z regionów wschodniej Polski, cz ęsto z tych samych okolic, kultywuj ącą podobne tradycje, obrz ędy i zwyczaje. Głównym źródłem utrzymania wi ększo ści mieszka ńców tych terenów było i jest rolnictwo. Przed okresem transformacji ustrojowej pa ństwowe i spółdzielcze gospodarstwa rolne dawały zatrudnienie wielu mieszka ńcom wsi. Zmiany po 1989 r. przyniosły rozpad PGR-ów i wielu RSP. Restrukturyzacja i prywatyzacja tych du żych gospodarstw spowodowała w konsekwencji bezrobocie i zubo żenie mieszka ńców tych terenów. W nowych uwarunkowaniach społeczno-gospodarczych, zwłaszcza w ostatnich latach, rozwija si ę przedsi ębiorczo ść , tworz ą si ę nowe powi ązania gospodarcze i kulturowe. Spada bezrobocie, ale jednocze śnie ro śnie migracja zarobkowa do krajów UE.

Na terenie wszystkich gmin funkcjonuje wiele organizacji pozarz ądowych. Istnieje ścisła współpraca organizacji pozarz ądowych, placówek o światowych i przedsi ębiorców z terenu gmin wchodz ących w skład LGD czego przykładem jest wspólna promocja i organizacja imprez, w tym cyklicznych imprez kulturalno-sportowych. Sprzyja to rozwijaniu partnerskiej współpracy i integracji społeczno ści lokalnej. Mieszka ńcy gmin obj ętych projektem maj ą stosunkowo dobry dost ęp do infrastruktury społecznej zwi ązanej z ochron ą zdrowia, opiek ą społeczn ą, o świat ą, bezpiecze ństwem publicznym. Niedofinansowane s ą kultura i sport.

III. Analiza SWOT Analiza SWOT jest metod ą diagnozy prospektywnej sytuacji społeczno ści lokalnej. Technika ta, oceniaj ąca zarówno wewn ętrzne jak i zewn ętrzne czynniki, mog ące mie ć wpływ na powodzenie planu strategicznego, stanowi u żyteczne narz ędzie prowadz ące do dokonania analizy zasobów i otoczenia obszaru oraz okre ślenia priorytetów rozwoju. W celu uzyskania jasnej analizy traktuje si ę mocne i słabe strony jako czynniki wewn ętrzne z punktu widzenia społeczno ści lokalnej, na które społeczno ść ma wpływ, a szanse i zagro żenia jako czynniki zewn ętrzne, znajduj ące si ę w otoczeniu bli ższym i dalszym. Diagnoza ta, prowadzona przy aktywnym udziale społeczno ści lokalnej sprzyja jej integracji wokół wspólnych problemów, interesów i dalekosi ęż nych celów oraz lepsze i dokładniejsze rozpoznanie problemów, przeszkód i zagro żeń w rozwoju i efektywne, sprawne im przeciwdziałanie. Poni żej prezentowane s ą zapisy analizy SWOT, opracowanej podczas dyskusji i konsultacji nad budow ą Lokalnej Strategii Rozwoju przez mieszka ńców gmin: Chociwel, Marianowo, Kobylanka, Stara D ąbrowa, Stargard Szczeci ński i Sucha ń. W wyniku licznych konsultacji społecznych, bada ń ankietowych oraz inwentaryzacji i analizy zasobów wypracowano dwa OBSZARY PRIORYTETOWE.

PIERWSZY OBSZAR PRIORYTETOWY: TURYSTYKA, DZIEDZICTWO KULTUROWE I PRZYRODNICZE MOCNE STRONY SŁABE STRONY

• atrakcyjne walory krajobrazowe i • niedostatecznie rozwini ęta infrastruktura przyrodnicze – urozmaicony krajobraz turystyczna, w tym: polodowcowy, liczne jeziora (w tym j. a) brak wyznaczonych i oznakowanych Miedwie), rzeki (w tym dorzecze rzeki tras rowerowych, konnych i wodnych Ina), du ża lesisto ść , cenne siedliska oraz wymaganej infrastruktury ro ślin i zwierz ąt) – dobre warunki towarzysz ącej szlakom sprzyjaj ące rozwojowi turystyki b) niedostateczna oferta usług aktywnej i specjalistycznej żywieniowych w szczególno ści • obszar LGD czysty ekologicznie – promuj ących regionaln ą kuchni ę brak przemysłu, zanieczyszcze ń c) zró żnicowany standard bazy środowiska, sie ć NATURA 2000 – noclegowej i mała oferta gospodarstw sprzyjaj ący „zdrowemu wypoczynkowi” agroturystycznych • bogate tło historyczne mikroregionu d) kąpieliska i pla że w wi ększo ści bardzo zwi ązane z histori ą zakonów joannitów i słabo turystycznie zagospodarowane cystersów; liczne zabytki e) brak wyznaczonych punktów architektoniczne (ko ścioły, widokowych zabudowania poklasztorne, pałacyki, • niewystarczająca promocja dworki, młyny, budynki kolejowe itp.) • brak punktów informacji turystycznej • parki podworskie • brak wypromowanej marki produktu

• wyznaczone szlaki tematyczne o turystycznego, lokalnego, regionalnego itp. zasi ęgu ponadgminnym, • brak lokalnych pami ątek ponadregionalnym, cz ęsto powi ązane z • brak oferty rzemie ślników, twórców odpowiednikami szlaków europejskich ludowych, artystów, r ękodzielników • wielokulturowo ść , ró żnorodno ść • zły stan techniczny zabytkowych obiektów atrakcji kulturowych architektonicznych • istniej ąca baza noclegowa, żywieniowa i • zdewastowane parki podworskie rekreacyjna • „estetyka” niektórych miejscowo ści • produkcja certyfikowanej żywno ści w • zły stan techniczny dróg gminnych gospodarstwach ekologicznych powiatowych, wojewódzkich i krajowych • certyfikowane produkty tradycyjne • nierozwi ązany(zwłaszcza na terenach wpisane na list ę Marszałka wiejskich) problem gospodarki wodno- • istniej ące pla że i k ąpieliska ściekowej • wybudowana infrastruktura sportowa • wyst ępowanie dzikich wysypisk śmieci (sale gimnastyczne, boiska sportowe) • niska świadomo ść ekologiczna • dobrze rozwini ęta sie ć komunikacyjna mieszka ńców (drogowa i kolejowa) • brak ciekawej oferty turystycznej poza • poło żenie transgraniczne, s ąsiedztwo sezonem du żych aglomeracji Stargard • brak oferty weekendowej ł ącz ącej ró żne Szczeci ński, Szczecin, Berlin formy turystyki dla rodzin z dzie ćmi, osób • dost ępno ść do usług okołoturystycznych starszych, młodzie ży, hobbystów itp. • posiadanie wspólnie wypracowanej • brak oferty dla turystów sentymentalnych, wizji rozwoju obszaru LGD tranzytowych, kulturowych i ekoturystów SZANSE ZAGRO ŻENIA

• oś Leader oraz funkcjonowanie • silna konkurencja ze strony innych Lokalnej Grupy Działania regionów turystycznych (góry, morze, • rozwój współpracy mi ędzyregionalnej i Mazury itp.) przygranicznej • skomplikowane, niespójne, niestabilne • wzrost zainteresowania turystów przepisy prawne utrudniaj ące rozwój aktywn ą form ą sp ędzania wolnego przedsi ębiorczo ści, szczególnie uci ąż liwe czasu na wsi dla potencjalnych inwestorów • moda na turystyk ę weekendow ą • skomplikowane procedury pozyskiwania i • wzrost zamo żno ści obywateli rozliczania środków pomocowych, w tym • mo żliwo ść dofinansowania du ża biurokracja, wkład własny i zasady przedsi ęwzi ęć w zakresie turystki ze refundacji, szczególnie trudne dla środków UE organizacji pozarz ądowych • stały rozwój małej i średniej • wysokie koszty realizacji inwestycji przedsi ębiorczo ści w produkcji, handlu i zwi ązanych z ochron ą środowiska usługach • niewystarczaj ąca ilo ść środków z UE na • rozwój ró żnorodnych form turystki w realizacj ę przedsi ęwzi ęć oparciu o czyste i ró żnorodne • bariery mentalne w śród cz ęś ci społeczno ści środowisko przyrodnicze i kulturowe w zakresie dostosowania si ę do zasad • wzrost świadomo ści ekologicznej, ochrony środowiska rozwój postaw proekologicznych • kolizja interesów pomi ędzy ochron ą • aktywna działalno ść Stowarzyszenia środowiska, a rozwojem funkcji EKOLAND – Oddziału turystycznej Zachodniopomorskiego • trudno ści komunikacyjne szczególnie w sezonie letnim

• niedostateczna wiedza o potrzebach i wymaganiach turystów

DRUGI OBSZAR PRIORYTETOWY: KAPITAŁ LUDZKI, INFRASTRUKTURA KULTURALNO-SPORTOWA

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

• wielokulturowo ść i zwi ązana z ni ą • mała liczba liderów, wolontariuszy otwarto ść i tolerancja mieszka ńców • mała aktywno ść społeczna wi ększo ści mikroregionu mieszka ńców • aktywnie działaj ący liderzy • niskie poczucie wspólnoty i • liczne organizacje pozarz ądowe odpowiedzialno ści mieszka ńców • du że zaanga żowanie samorz ądu • mała integracja mieszka ńców, szczególnie gminnego w rozwój i funkcjonowanie nowo przybyłych LGD • niewystarczaj ące wyposa żenie świetlic • dost ęp mieszka ńców do infrastruktury • brak lub potrzeba remontów w wielu społecznej miejscowo ściach świetlic wiejskich, • potencjał aktywnych coraz lepiej domów kultury wykształconych ludzi • mała liczba obiektów sp ędzania wolnego • do świadczenie w pozyskiwaniu i czasu typu: miejsca rekreacyjne, place rozliczaniu grandów krajowych i z UE zabaw dla dzieci, boiska wielofunkcyjne, • du ża liczba świetlic wiejskich sale gimnastyczne itp. • istniej ąca baza sportowa (boiska do piłki • niedostateczna oferta edukacyjna, no żnej, sale gimnastyczne) kulturalna i sportowa dla mieszka ńców • wypromowane, cykliczne imprezy • brak profesjonalnych animatorów kultury kulturalno-sportowe • niewystarczaj ąca ilo ść profesjonalnych szkole ń, kursów zwi ększaj ących wiedz ę i umiej ętno ści mieszka ńców • mała liczba kawiarenek internetowych SZANSE ZAGRO ŻENIA

• oś Leader oraz funkcjonowanie Lokalnej • przejmowanie negatywnych postaw Grupy Działania niektórych mieszka ńców z otoczenia • Program Operacyjny Kapitał Ludzki konsumpcjonizm, zmiana warto ści • partnerstwo publiczno-społeczne • emigracja młodych wykształconych ludzi • partnerstwo publiczno-prywatne • ni ż demograficzny • wzrost zainteresowa ń obywateli • niewystarczaj ące wsparcie dla instytucji wpływem na decyzje kształtuj ące pozarz ądowych warunki życia społeczno ści lokalnych i • skomplikowane procedury pozyskiwania i na rozwój lokalny rozliczania środków unijnych • utrwalanie zjawiska ubóstwa i wykluczenia społecznego u niektórych mieszka ńców • wzrost zagro żenia rozwojem patologii społecznych (alkoholizm, narkomania i

inne) • zaw ęż anie si ę grup bior ących czynny udział w życiu społeczno-kulturalnym

Pierwszy obszar priorytetowy dotyczy rozwoju turystyki w oparciu o cenne walory przyrodnicze i kulturowe. Poło żenie Obszaru LGD i jego atrakcyjne walory turystyczne, które są pochodn ą du żych warto ści środowiska i krajobrazu stwarzaj ą warunki dla rozwoju turystyki pobytowej i weekendowej. Standard infrastruktury turystycznej i okołoturystycznej jest zró żnicowany, wymaga dofinansowania i promocji. Na projektowanym obszarze nie ma profesjonalnej informacji turystycznej, brak również spójnej, ciekawej oferty turystycznej.

Drugim obszarem priorytetowym jest kapitał ludzki oraz infrastruktura kulturalno- sportowa. Cz ęść społecze ństwa nie uto żsamia si ę z regionem, nie przejawia zainteresowania udziałem w życiu lokalnej społeczno ści cz ęsto wykazuj ąc postawy roszczeniowe. Jedn ą z przyczyn jest słaby dost ęp mieszka ńców do kultury, sportu, rekreacji (brak lub zły stan techniczny obiektów kulturalnych, sportowych, rekreacyjnych), oferta sp ędzania wolnego czasu jest ograniczona i cz ęsto mało atrakcyjna szczególnie dla młodzie ży. Inn ą przyczyn ą jest brak integracji i komunikowania si ę. Wielu mieszka ńców prowadzi bardzo hermetyczny styl życia praca – dom – najbli ższa rodzina i nie wyjawia ch ęci poznania środowiska pracy społecznej w ró żnych organizacjach, spotkaniach, imprezach organizowanych dla lokalnej społeczno ści.

IV. Okre ślenie celów ogólnych i szczegółowych LSR oraz wskazanie planowanych w ramach LSR przedsi ęwzi ęć

LSR LGD zawiera dwa cele ogólne, wynikaj ące z misji rozwoju obszaru:

1. Zrównowa żony rozwój turystyki w oparciu o czyste i ró żnorodne środowisko przyrodnicze i kulturowe. 2. Stworzenie warunków do rozwoju zasobów ludzkich.

Są to cele o charakterze strategicznym, długim horyzoncie realizacji. Koresponduj ą z celami Osi 4 Leader, okre ślonymi w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013: • poprawa jako ści życia; • ró żnicowanie działalno ści gospodarczej, tworzenie pozarolniczych miejsc pracy; • aktywizacja mieszka ńców, wzmocnienie kapitału społecznego; • zachowanie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi; • polepszenie zarz ądzania lokalnymi zasobami i ich waloryzacja; • poprawa samoorganizacji i zarz ądzania na poziomie lokalnym.

Jasne i precyzyjne sformułowanie celów ogólnych i zawieraj ących si ę w nich celów szczegółowych pozwala wypracowa ć plan operacyjny LSR i zaplanowa ć realizacj ę przedsi ęwzi ęć dla wszystkich Partnerów. Sprzyja to skoordynowaniu i uporz ądkowaniu działa ń przyczyniaj ących si ę do osi ągni ęcia wypracowanych celów szczegółowych i ogólnych LSR.

Cel Ogólny I

ZRÓWNOWA ŻONY ROZWÓJ TURYSTYKI W OPARCIU O CZYSTE I RÓ ŻNORODNE ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I KULTUROWE

CEL SZCZEGÓŁOWY I.1 CEL SZCZEGÓŁOWY I.4

TWORZENIE ATRAKCYJNYCH ROZWÓJ PROMOCJI I EKSPONOWANIE PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH WALORÓW PRZYRODNICZYCH I LOKALNYCH ORAZ PODNIESIENIE ORAZ KULTUROWYCH KONKURENCYJNO ŚCI MIEJSCOWYCH ATRAKCJI, KUCHNI, RZEMIOSŁA I R ĘKODZIELNICTWA

CEL SZCZEGÓŁOWY I.2 CEL SZCZEGÓŁOWY I.3

BUDOWA, ROZBUDOWA POPRAWA STANU TECHNICZNEGO I MODERNIZACJA INFRASTRUKTURY ZABYTKOWYCH OBIEKTÓW TURYSTYCZNEJ I REKREACYJNEJ. ARCHITEKTONICZNYCH ORAZ PARKÓW PODWORSKICH. 35

Cel Ogólny II

STWORZENIE WARUNKÓW DO ROZWOJU ZASOBÓW LUDZKICH

CEL SZCZEGÓŁOWY II.1 CEL SZCZEGÓŁOWY II.3

ROZWÓJ INTEGRACJI I KOMUNIKACJI ROZWÓJ INFRASTRUKTURY LOKALNEJ SPOŁECZNO ŚCI, KULTURALNO-SPORTOWEJ KSZTAŁTOWANIE POSTAW I SPOŁECZNEJ PRO-TURYSTYCZNYCH, UPOWSZECHNIANIE WIEDZY O MIKROREGIONIE W ŚRÓD MIESZKA ŃCÓW LGD

CEL SZCZEGÓŁOWY II.2

ZWI ĘKSZENIE OFERTY SP ĘDZANIA WOLNEGO CZASU, W TYM NA OBSZARACH ZAGRO ŻONYCH MARGINALIZACJ Ą SPOŁECZN Ą I GOSPODARCZ Ą. 36

I. CEL OGÓLNY: ZRÓWNOWA ŻONY ROZWÓJ TURYSTYKI W OPARCIU O CZYSTE I RÓ ŻNORODNE ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I KULTURALNE I.1. CEL SZCZEGÓŁOWY: TWORZENIE ATRAKCYJNYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH I LOKALNYCH ORAZ PODNIESIENIE KONKURENCYJNO ŚCI MIEJSCOWYCH ATRAKCJI, KUCHNI, RZEMIOSŁA, RĘKODZIELNICTWA PRZEDSI ĘWZI ĘCIE I.1.1. ,,WIR NA WSI”- MARKA PRODUKTU LGD UZASADNIENIE Funkcj ą dominuj ącą na obszarze działania LGD jest rolnictwo, brak uciąż liwego przemysłu, du ża powierzchnia terenów prawnie chronionych, s ąsiedztwo du żych miast- potencjalny rynek zbytu, istnienie gospodarstw certyfikowanych skłania do produkcji i sprzeda ży produktów żywno ściowych wysokiej jako ści. Przedsi ęwzi ęcie to mo że by ć zrealizowane w oparciu o istniej ące lub nowo powstałe gospodarstwa certyfikowane i lokalnych, przedsi ębiorców, wspieranych przez lokalny samorz ąd i organizacje pozarz ądowe. Na obszarze LGD wyst ępuje wiele gospodarstw pszczelarskich oraz gospodarstwa rybackie. Na bazie tych gospodarstw mog ą powsta ć produkty lokalne charakterystyczne dla tego obszaru np. miody, sieja miedwia ńska (gat. endemiczny). Na terenie LGD funkcjonuje wiele Kół Gospody ń Wiejskich, organizacji pozarz ądowych, które na okazjonalnych imprezach lokalnych prezentuj ą swoje prace r ękodzielnicze, wypieki, przetwory powstałe w oparciu o stare receptury. Istniej ące gospodarstwa agroturystyczne bazuj ą równie ż na regionalnej kuchni (co jest ich du żym atutem), je żeli uzupełni ą to wieloma atrakcjami mog ą by ć przykładem produktów turystycznych. Coraz mniejsz ą grup ę stanowi ą ci rzemie ślnicy, którzy reprezentuj ą tzw. gin ące zawody np. kowalstwo, garncarstwo, bednarstwo itd. Ich prace tak że mog ą by ć przykładem produktów lokalnych. Wielu lokalnych twórców ludowych, artystów prezentuje swoje prace na organizowanych wystawach, targach, kiermaszach. Nie ma jednak kompleksowych, zaplanowanych przedsi ęwzi ęć , imprez i publikacji pokazuj ących naszych wytwórców i szerokiej gamy produktów żywno ściowych i nie żywno ściowych. Najcz ęstsz ą przeszkod ą s ą trudne do pokonania bariery prawne, proceduralne i finansowe. Powstanie i wypromowanie marki produktów na obszarze LGD jest przedsi ęwzi ęciem innowacyjnym, pomimo potencjału nie powstały produkty lokalne charakterystyczne dla mikroregionu. GRUPY DOCELOWE BENEFICJENTÓW Rolnicy-producenci żywno ści wysokiej jako ści lub zamierzaj ący tak ą produkcj ę potwierdzi ć odpowiednimi certyfikatami, producentów produktów lokalnych Mikroprzedsi ębiorstwa zajmuj ące si ę obrotem i produkcj ą żywno ści wysokiej jako ści jak i produktami lokalnymi Jednostki samorz ądu terytorialnego Organizacje pozarz ądowe Rzemie ślnicy –wytwórcy lokalnych produktów Gospodarstwa agroturystyczne poszerzaj ące własna ofert ę Mikroprzedsi ębiorstwa i organizacje zajmuj ące si ę doradztwem w zakresie rozwoju obszarów wiejskich

LISTA REKOMENDOWANYCH OPERACJI – ZAKRES TEMATYCZNY PROJEKTÓW

W ramach „ Ró żnicowanie w kierunku działalno ści nierol niczej”

Usługi dla gospodarstw produkuj ących żywno ść wysokiej jako ści oraz produkty lokalne Sprzeda ż hurtowa i detaliczna produktów wysokiej jako ści i produktów lokalnych Uruchomienie sklepów (tradycyjnych i internetowych) z lokalnym produktami żywno ściowymi i rzemie ślniczymi Rozwój usług turystycznych oraz zwi ązanych ze sportem, rekreacj ą i wypoczynkiem wykorzystuj ących produkty wysokiej jako ści i produkty lokalne Usługi transportowe na rzecz zbytu produktów wysokiej żywno ści i produktów lokalnych Przetwórstwo produktów rolnych lub jadalnych produktów le śnych kwalifikuj ących si ę jako żywno ść wysokiej jako ści lub produktów lokalnych Magazynowanie lub przechowywanie produktów wysokiej żywno ści i produktów lokalnych Rachunkowo ść , doradztwo lub usługi informatyczne dla gospodarstw produkuj ących żywno ść wysokiej jako ści lub staraj ących si ę o certyfikaty Rozwój rzemiosła i r ękodzielnictwa W ramach „ Tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw”

Usługi dla gospodarstw produkuj ącą żywno ść wysokiej jako ści oraz produkty lokalne Sprzeda ż hurtowa i detaliczna produktów wysokiej jako ści i produktów lokalnych Uruchomienie sklepów (tradycyjnych i internetowych) z lokalnymi produktami żywno ściowymi i rzemie ślniczymi Rozwój usług turystycznych oraz zwi ązanych ze sportem, rekreacj ą i wypoczynkiem wykorzystuj ących produkty wysokiej jako ści i produkty lokalne Usługi transportowe na rzecz zbytu produktów wysokiej jako ści i produktów lokalnych Przetwórstwo produktów rolnych lub jadalnych produktów le śnych kwalifikuj ących si ę jako żywno ść wysokiej jako ści i produktów lokalnych Magazynowanie lub przechowywanie produktów wysokiej żywno ści i produktów lokalnych Rachunkowo ść , doradztwo lub usługi informatyczne dla gospodarstw produkuj ących żywno ść wysokiej jako ści lub staraj ących si ę o certyfikaty Rozwój rzemiosła i r ękodzielnictwa W ramach „ Odnowa i rozwój wsi”

Zakup obiektów charakterystycznych dla tradycji budownictwa w danym regionie, w tym budynków b ędących zabytkami z przeznaczeniem na cele publiczne Budowa, przebudowa, remont lub wyposa żenie obiektów przeznaczonych na cele publiczne Kultywowanie tradycji społeczno ści lokalnej oraz tradycyjnych zawodów W ramach „Wdra żanie LSR – Małe projekty ”

Organizacja kursów, szkole ń, wizyt studyjnych i innych działa ń edukacyjnych, marketingowych w zakresie powstania produktu turystycznego, produktu żywno ściowego wysokiej jako ści, produktu lokalnego Inicjowania powstania, rozwoju, przetwarzania, wprowadzenia na rynek oraz podnoszenia jako ści produktów i usług bazuj ących na lokalnych zasobach, w tym naturalnych surowcach i produktach rolnych i le śnych oraz tradycyjnych sektorach gospodarki oraz lokalnym dziedzictwie kulturowym, historycznym i przyrodniczym Inwestycje słu żą ce utrzymaniu i kultywowaniu tradycyjnych zawodów i rzemiosła oraz

inwestycji słu żą cych wspieraniu twórczo ści lokalnej lub ludowej Organizacja imprez kulturalnych, rekreacyjnych lub sportowych promuj ących żywno ść wysokiej jako ści, produkty turystyczne, rzemie ślnicze, lokalne W ramach Funkcjonowanie lokalnej grupy dzi ałania , nabywanie umiej ętno ści i aktywizacja Szkolenie lokalnych liderów i kadr bior ących udział we wdra żaniu LSR w zakresie produkcji produktów wysokiej jako ści, produktów turystycznych i lokalnych Organizacja i udział w wydarzeniach o charakterze promocyjnym zwi ązanych z obszarem LGD Wykonanie bada ń, analiz, studiów wykonalno ści, konsultacji, planów rozwoju w zakresie produkcji w zakresie produkcji produktów wysokiej jako ści, produktów turystycznych, lokalnych - Opracowanie marki produktu LGD PRZEDSI ĘWZI ĘCIE I.1.1. ,,WIR NA WSI”- MARKA PRODUKTU LGD Wska źniki produktu do 2015 r Źródła informacji wska źnika, cz ęsto ść pomiaru

Powstanie min. 5 produktów Dane z IW na podst. Podpisanych umów pomiar w certyfikowanych lub lokalnych połowie i na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia, produkowanych przez rolników lub oświadczenia od beneficjentów lokalnych przedsi ębiorców, powstanie min. 2 miejsc pracy Powstanie min 1galerii Dane z IW na podst. Podpisanych umów pomiar w prezentuj ących prace artystów, połowie i na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia twórców ludowych, r ękodzielników, rzemie ślników z obszaru działania LGD Powstanie minimum 2 typów Dokumentacja w biurze LGD (okresowe pami ątek regionu sprawozdania z realizacji projektu), pomiar w połowie i na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia Organizacja szkole ń, warsztatów z Dokumentacja w biurze LGD (okresowe ceramiki, r ękodzielnictwa, sprawozdania z realizacji projektu- listy obecno ści), pami ątkarstwa, w których udział pomiar w połowie i na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia we źmie ł ącznie minimum 100 osób. Opracowanie logo marki produktów Dokumentacja w biurze LGD dotycz ąca logo, LGD pomiar po zako ńczeniu realizacji przedsi ęwzi ęcia Organizacja minimum 3 szkole ń z Sprawozdania z przeprowadzonych szkole ń, listy zakresu produkcji, marketingu obecno ści, pomiar w połowie i na zako ńczenie produktów lokalnych, w których przedsi ęwzi ęcia we źmie udział minimum 30 osób I.1. CEL SZCZEGÓŁOWY: TWORZENIE ATRAKCYJNYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH I LOKALNYCH ORAZ PODNIESIENIE KONKURENCYJNO ŚCI MIEJSCOWYCH ATRAKCJI, KUCHNI, RZEMIOSŁA, RĘKODZIELNICTWA Wska źniki rezultatu do 2015 r Źródła informacji wska źnika, cz ęsto ść pomiaru

Liczba osób kupuj ących produkty Dane z gospodarstw rolnych, lokalnych tradycyjne lub lokalne przedsi ębiorców,

Liczba osób odwiedzaj ących galerie i Dane uzyskane z powstałych galerii kupuj ących lokalne pami ątki, produkty lokalne, produkty certyfikowane

Zwi ększenie wiedzy na temat Dokumentacja w biurze LGD na podstawie ankiet produktów certyfikowanych lub przed i po szkoleniu lokalnych u min.40% przeszkolonych mieszka ńców obszaru LGD

I. CEL OGÓLNY: ZRÓWNOWA ŻONY ROZWÓJ TURYSTYKI W OPARCIU O CZYSTE I RÓ ŻNORODNE ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I KULTURALNE

Wska źniki oddziaływania do 2015 r Źródła informacji wska źnika, cz ęsto ść pomiaru Dane z hoteli, gospodarstw agroturystycznych Wzrost liczby turystów Liczba turystów, turystycznych obiektów odwiedzaj ących obszar LGD zbiorowego zakwaterowania, ich wyposa żenie, liczba miejsc noclegowych tych obiektów dane GUS, pomiar w połowie i na zako ńczenie realizacji

I. CEL OGÓLNY: ZRÓWNOWA ŻONY ROZWÓJ TURYSTYKI W OPARCIU OCZYSTE I RÓ ŻNORODNE ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I KULTURALNE I.2. CEL SZCZEGÓŁOWY: BUDOWA, ROZBUDOWA I MODERNIZACJA INFRASTRUKTURY TURYSTYCZNEJ i REKREACYJNEJ PRZEDSI ĘWZI ĘCIE I.2.1: „POŁ ĄCZ Ą NAS JEZIORA” UZASADNIENIE Obszar Lokalnej Grupy Działania ze wzgl ędu na unikatowe walory krajobrazowe, przyrodnicze i kulturowe jest atrakcyjnym miejscem pod k ątem rozwoju turystyki pobytowej i weekendowej, a w szczególno ści aktywnego sp ędzania wolnego czasu. Liczne jeziora, sieć rzek, du ża lesisto ść obszaru, cenne obiekty architektoniczne oraz katalog imprez kulturalnych stwarza mo żliwo ść rozwoju funkcji turystycznej i rekreacyjnej. Obszar LGD nie posiada kompleksowej oferty turystycznej i rekreacyjnej oraz kulturalnej, dlatego nale ży ją stworzy ć i wypromowa ć. Oferta ta musi uwzgl ędni ć najciekawsze obiekty przyrodnicze, historyczne i kulturowe i wi ąza ć je poprzez trasy rowerowe, konne, wodne, szlaki piesze,

40 punkty widokowe, szlaki historyczno-przyrodnicze itd. Istniej ąca baza noclegowa i żywieniowa jest zró żnicowana, wymaga dofinansowania oraz rozszerzenia szczególnie niewielka jest oferta gospodarstw agroturystycznych. Podniesienie standardu istniej ącej bazy noclegowej i żywieniowej oraz powstanie nowej wraz z rozwojem tras, szlaków i infrastruktury towarzysz ącej zach ęci mieszka ńców, rolników, przedsi ębiorców do rozwoju funkcji turystycznej, a przygotowanie całorocznego kalendarza imprez kulturalno- sportowych pozwoli na rozwój turystyki weekendowej obszaru.

GRUPY DOCELOWE BENEFICJENTÓW Rolnicy Mikroprzedsi ębiorstwa działaj ące w sektorze noclegowym i gastronomicznym Jednostki samorz ądu terytorialnego Instytucje kultury Ko ścioły i zwi ązki wyznaniowe Organizacje pozarz ądowe Gospodarstwa agroturystyczne, ekologiczne, rybackie i pszczelarskie poszerzaj ące własn ą ofert ę LISTA REKOMENDOWANYCH OPERACJI – ZAKRES TEMATYCZNY PROJEKTÓW

W ramach „ Ró żnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej”

Rozwój usług turystycznych oraz zwi ązanych ze sportem, rekreacj ą i wypoczynkiem Rozwój rzemiosła i r ękodzielnictwa W ramach „ Tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw ”

Rozwój usług turystycznych oraz zwi ązanych ze sportem, rekreacj ą i wypoczynkiem Rozwój rzemiosła i r ękodzielnictwa W ramach „Odnowa i rozwój wsi”

Utworzenie sieci ście żek, tras pieszych, rowerowych, konnych, wodnych wraz z infrastruktur ą towarzysz ącą Budowa punków widokowych Rozwój małej infrastruktury komunikacyjnej tj. parkingów, miejsc postojowych W ramach „Wdra żanie LSR - Małe projekty”

Budowa małej infrastruktury turystycznej np. punktów widokowych, miejsc wypoczynkowych, biwakowych, tras rowerowych, pieszych, konnych, wodnych Zabezpieczenie, renowacja, oznakowanie pomników przyrody i innych miejsc budowli charakterystycznych dla danej miejscowo ści W ramach „Wdra żanie projektów współ pracy”

Wymiana do świadcze ń w zakresie rozwoju infrastruktury turystycznej - wyjazd studyjny W ramach „Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiej ętno ści i aktywizacja”

Informowanie o obszarze działania LSR szkolenia kadr bior ących udział we wdra żaniu LSR PRZEDSI ĘWZI ĘCIE I.2.1:

„POŁ ĄCZ Ą NAS JEZIORA” Wska źniki produktu do 2015 r Źródła informacji wska źnika, cz ęsto ść pomiaru Powstanie minimum 6 nowych gospodarstw Sprawozdania z zrealizowanych agroturystycznych lub dodatkowej oferty przedsi ęwzi ęć , pomiar w połowie i na około turystycznej w istniej ących zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia gospodarstwach Powstanie. infrastruktury turystycznej w Dokumentacja powstałej trasy rowerowej, postaci minimum 1 trasy rowerowej z sprawozdania z realizacji przedsi ęwzi ęć , trzema p ętlami pomiar w połowie i na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia

Powstanie min. 5 miejsc pracy zwi ązanych z Informacja uzyskana od potencjalnych usługami turystycznymi beneficjentów, pomiar w połowie i na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia Organizacja minimum 1 wyjazdu studyjnego Sprawozdanie, lista obecno ści, zdj ęcia, do partnera zagranicznego w celu wymiany pomiar na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia do świadcze ń i dobrych praktyk Organizacja minimum 2 szkole ń dla kadry Sprawozdania, listy obecno ści, pomiar w wdra żaj ącej Strategi ę połowie i na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia

Powstanie minimum 2 punktów informacji Dokumentacja LGD: koncepcja turystycznej funkcjonowania punktu, zdj ęcia, pomiar w połowie i na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia I.2. CEL SZCZEGÓŁOWY: BUDOWA, ROZBUDOWA I MODERNIZACJA INFRASTRUKTURY TURYSTYCZNEJ i REKREACYJNEJ Wska źniki rezultatu do 2015 r Źródła informacji wska źnika, cz ęsto ść pomiaru Zwi ększenie atrakcyjno ści turystycznej Dokumentacji powstałych ście żek obszaru LGD poprzez powstanie nowych rowerowych, sprawozdania z realizacji ofert turystycznych przedsi ęwzi ęć , pomiar na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia

I. CEL OGÓLNY: ROZWÓJ TURYSTYKI W OPARCIU OCZYSTE I RÓ ŻNORODNE ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I KULTURALNE I.3. CEL SZCZEGÓŁOWY: POPRAWA STANU TECHNICZNEGO ZABYTKOWYCH OBIEKTÓW ARCHITEKTONICZNYCH, MIEJSC HISTORYCZNYCH ORAZ PARKÓW PODWORSKICH PRZEDSI ĘWZI ĘCIE I.3.1: „SZLAK DZIEDZICTWA HISTORYCZNO -PRZYRODNICZEGO”

UZASADNIENIE Na obszarze Lokalnej Grupy Działania mimo wielu wojen, po żarów, złych decyzji zachowało si ę wiele zabytkowych obiektów architektonicznych i archeologicznych. Do najstarszych nale żą średniowieczne ko ścioły, zespoły poklasztorne, zamki oraz o jeszcze wcze śniejszym rodowodzie wykopaliska archeologiczne. Cenne s ą równie ż obiekty przemysłowo-przetwórcze np. młyny, gorzelnie, zabudowania gospodarcze z charakterystyczn ą szachulcow ą konstrukcj ą, pozostało ści po kolejce w ąskotorowej, a tak że XVIII, XIX wieczne pałacyki, dworki oraz otaczaj ące je parki podworskie i cmentarze. Stan techniczny wielu obiektów jest zły. Niektóre wymagaj ą zabezpiecze ń przed dalsz ą dewastacj ą. Wiele obiektów jest nieoznakowanych, cz ęsto mieszka ńcy i przyjezdni tury ści nie posiadaj ą wiedzy na temat historycznego miejsca. Wyremontowane, zabezpieczone i oznakowane obiekty podnios ą atrakcyjno ść turystyczn ą obszaru oraz mogłyby pełni ć funkcje publiczne np. muzea, galerie, skanseny, izby pami ęci itp. GRUPY DOCELOWE BENEFICJENTÓW

Jednostki samorz ądu terytorialnego Instytucje kultury Ko ścioły i zwi ązki wyznaniowe Organizacje pozarz ądowe zajmuj ące si ę turystyk ą, kultur ą, sportem oraz ochron ą dziedzictwa kulturowego Wła ściciele (osoby fizyczne, osoby prawne) i zarz ądcy obiektów zabytkowych i historycznych

LISTA REKOMENDOWANYCH OPERACJI – ZAKRES TEMATYCZNY PROJEKTÓW

W ramach „ Odnowa i rozwój wsi”

Utworzenie sieci ście żek, tras zwi ązanych z obiektami zabytkowymi, miejscami historycznymi i miejscami pami ęci Renowacja obiektów zabytkowych i historycznych Zagospodarowanie niewykorzystanych obiektów historycznych na cele publiczne Rozwój małej infrastruktury komunikacyjnej tj parkingów, miejsc postojowych W ramach ,, Wdra żanie LSR - Małe pro jekty ’’

Organizacja imprez turystycznych i kulturalnych związanych z obiektami zabytkowymi, miejscami historycznymi i miejscami pami ęci Budowa małej infrastruktury turystycznej w otoczeniu zabytkowych obiektów, miejsc historycznych i miejsc pami ęci Zakup i nasadzenia tradycyjnej ro ślinno ści oraz starych odmian ro ślin ( nasion, sadzonek, kł ączy, bulw itp.) w celu wykorzystania lub odnowienia cennego dziedzictwa przyrodniczego lub kulturowego w tym zabytkowych parków podworskich ze szczególnym wskazaniem na obszary chronione, w tym obszary obj ęte sieci ą NATURA 2000 Renowacja, zabezpieczenia i oznakowania przydro żnych kapliczek, pomników przyrody, odkrywek geologicznych i innych miejsc i budowli charakterystycznych dla danej miejscowo ści i istotnych dla realizacji LSR wraz z uporz ądkowaniem wokół tych miejsc Odnawianie elewacji i dachów prywatnych obiektów charakterystycznych dla budownictwa regionu - tzw. „pruski mur”, budownictwo szachulcowe

W ramach Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiej ętno ści i aktywizacja

Wykonywanie bada ń, analiz, studiów wykonalno ści, konsultacji, planów w zakresie zagospodarowania i wykorzystania obiektów zabytkowych

PRZEDSI ĘWZI ĘCIE I.3.1: „SZLAK DZIEDZICTWA HISTORYCZNO -PRZYRODNICZEGO” Wska źniki produktu do 2015 r Źródła informacji wska źnika, cz ęsto ść pomiaru Renowacja minimum 5 obiektów Protokoły odbioru robót, pomiar w połowie i zabytkowych na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia, informacja uzyskana od beneficjentów. Dokonanie nasadze ń i oznakowanie Dokumentacja przeprowadzonych prac przed minimum 1 zabytkowego parku i po ich zako ńczeniu (zdj ęcia), pomiar przed podworskiego i po zako ńczeniu prac, informacja uzyskana od beneficjentów. Organizacja minimum 3 imprez Dokumentacja imprezy: sprawozdania, kulturalnych, zwi ązanych z historycznymi zdj ęcia, pomiar w połowie i na zako ńczenie miejscami, w których uczestniczy ć b ędzie przedsi ęwzi ęcia, informacja uzyskana od minimum 90 osób. beneficjentów. I.3. CEL SZCZEGÓŁOWY: POPRAWA STANU TECHNICZNEGO ZABYTKOWYCH OBIEKTÓW ARCHITEKTONICZNYCH, MIEJSC HISTORYCZNYCH ORAZ PARKÓW PODWORSKICH Wska źniki rezultatu do 2015 r Źródła informacji wska źnika, cz ęsto ść pomiaru Nowe funkcje dla lokalnych społeczno ści Dane uzyskane od wła ścicieli obiektów wprowadzonych w obiektach zabytkowych- funkcja turystyczna

I. CEL OGÓLNY: ZRÓWNOWA ŻONY ROZWÓJ TURYSTYKI W OPARCIU OCZYSTE I RÓ ŻNORODNE ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I KULTURALNE I.4. CEL SZCZEGÓŁOWY: ROZWÓJ PROMOCJI I EKSPONOWANIE WALORÓW PRZYRODNICZYCH I KULTUROWYCH PRZEDSI ĘWZI ĘCIE I.4.1: „WIR W INFORMACJI I PROMOCJI” UZASADNIENIE Informacja turystyczna jest niezb ędnym elementem promocji turystyki, słu ży zarówno indywidualnym jak i zorganizowanym grupom turystów. Kompleksowy system informacji powinien by ć jednolity, przyj ęty według opracowanych norm, zawieraj ący zakres informacji, a tak że tryb poszukiwania, gromadzenia, aktualizacji i udost ępniania. Oprócz jednakowo 44 oznakowanych punktów informacji turystycznej, wyposa żonych w materiały promuj ące obszar LGD, (mapy, foldery, widokówki, katalog imprez kulturalno-sportowych i inne publikacje, gad żety itp.) posiadaj ących zaplecze komputerowe, w tym stron ę internetow ą i baz ę danych najlepiej spójn ą z baz ą wojewódzk ą. Uzupełnieniem oferty w punktach informacyjnych mógłby by ć zakup lokalnego produktu. Opracowanie, uaktualnienie katalogu imprez i bazy informacji wymagałby spotka ń i konsultacji. W celu obsługi ruchu turystycznego niezb ędni b ędą lokalni przewodnicy, dlatego nale ży uwzgl ędni ć kursy dla zainteresowanych osób. Niew ątpliw ą atrakcj ą obszaru działania LGD jest zachowanie i promowanie dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego. Operacje zwi ązane z tym przedsi ęwzi ęciem to oznakowanie tych miejsc, wydanie materiałów, organizacja imprez kulturalnych, konkursy a tak że szeroko poj ęta edukacja mieszka ńców, odwiedzaj ących go ści, aby to co najcenniejsze dla obszaru, czyli unikatowe dziedzictwo przyrodniczo- kulturalne zachowa ć dla kolejnych pokole ń. GRUPY DOCELOWE BENEFICJENTÓW Rolnicy działaj ący w bran ży około turystycznej Mikroprzedsi ębiorstwa działaj ące w bran ży turystycznej, gastronomicznej i noclegowej Jednostki samorz ądu terytorialnego Instytucje kultury Ko ścioły i zwi ązki wyznaniowe Organizacje pozarz ądowe Gospodarstwa agroturystyczne poszerzaj ące własn ą ofert ę

LISTA REKOMENDOWANYCH OPERACJI – ZAKRES TEMATYCZNY PROJEKTÓW W ramach „ Odnowa i rozwój wsi”

Inwestycje słu żą ce promocji obszarów wiejskich, w tym propagowaniu i zachowaniu dziedzictwa historycznego, tradycji, sztuki oraz kultury W ramach „Wdra żanie LSR - Małe projekty ”

Organizacja szkole ń, warsztatów, kursów, konkursów dla mieszka ńców z obszaru LGD Promocja i rozwój lokalnej aktywno ści, w tym lokalnej twórczo ści kulturalnej i artystycznej z wykorzystaniem lokalnego dziedzictwa kulturowego, historycznego oraz przyrodniczego Utworzenie lub zmodernizowanie elektronicznej bazy informacji turystycznej oraz stron WWW, przygotowanie i wydanie folderów i innych publikacji informacyjnych, Oznakowanie obiektów i miejsc turystycznych wa żnych lub charakterystycznych dla obszaru obj ętego LSR Opracowanie, coroczna aktualizacja i upowszechnianie kalendarza imprez turystycznych, kulturalnych, sportowych, rekreacyjnych planowanych w regionie Organizacja imprez kulturalnych, sportowych, rekreacyjnych Opracowanie wzorów i produkcja pami ątek charakterystycznych dla regionu Wymiana turystyczna i udział w targach turystycznych Zakup oprogramowania, urz ądze ń i sprz ętu komputerowego, w tym urz ądze ń i sprz ętu umo żliwiaj ącego dost ęp do Internatu oraz zakup usługi dost ępu do Internetu Zakup strojów, eksponatów i innego wyposa żenia dla zespołów artystycznych, zespołów folklorystycznych oraz innych grup i zespołów kultywuj ących miejscowe tradycje i zwyczaje W ramach Wdra żanie projektów współpracy

Współpraca mi ędzyregionalna i mi ędzynarodowa w zakresie promocji, eksponowania walorów przyrodniczych, kulturowych, turystycznych W ramach Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiej ętno ści i aktywizacja Informowanie o obszarze działania Szkolenia lokalnych liderów wydarzenia o charakterze promocyjnym zwi ązanych z obszarem działania LGD I LSR PRZEDSI ĘWZI ĘCIE I.4.1: „WIR W INFORMACJI I PROMOCJI” Wska źniki produktu do 2015 r Źródła informacji wska źnika, cz ęsto ść pomiaru Opracowanie i wydanie minimum 6 Wydana publikacja, pomiar w połowie i na kompletów materiałów promocyjnych zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia Powstanie . minimum 2 rodzajów projektów Dokumentacja w biurze LGD, projekt pami ątek pami ątki, zdj ęcia (okresowe sprawozdania z realizacji projektu), pomiar na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia Wydanie minimum 1 kompletu wspólnych Dokumentacja w biurze LGD, wydana materiałów promocyjnych z inn ą LGD publikacja pomiar na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia Udział LGD w minimum 7 wydarzeniach o Sprawozdania, zdj ęcia, w połowie i na charakterze promocyjnym zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia I.4. CEL SZCZEGÓŁOWY: ROZWÓJ PROMOCJI I EKSPONOWANIE WALORÓW PRZYRODNICZYCH I KULTUROWYCH

Wska źniki rezultatu do 2015 r Źródła informacji wska źnika, cz ęsto ść pomiaru Zwi ększenie wiedzy mieszka ńców z terenu Ankieta ewaluacyjna, pomiar w połowie i na LGD na temat funkcjonowania zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia Stowarzyszenia WIR i jego celów

Zwi ększenie dost ępno ści do informacji o Liczba punktów informacyjnych z terenu walorach przyrodniczych i kulturowych województwa zachodniopomorskiego, do obszaru LGD których trafiły przygotowane materiały promocyjne, pomiar na zako ńczenie realizacji przedsi ęwzi ęcia

II. CEL OGÓLNY: STWORZENIE WARUNKÓW DO ROZWOJU ZASOBÓW LUDZKICH 46

II.1.CEL SZCZEGÓŁOWY: ROZWÓJ INFRASTRUKTURY KULTURALNO-SPORTOWEJ I SPOŁECZNEJ

PRZEDSI ĘWZI ĘCIE II.1.1: „BUDOWA CENTRÓW KULTURALNO - SPORTOWYCH” UZASADNIENIE Na obszarze działania LGD jest dobry dost ęp do infrastruktury społecznej: oświaty, ochrony zdrowia, opieki społecznej. Funkcj ę kulturaln ą pełni ą najcz ęś ciej świetlice wiejskie lub gminne domy kultury. W wielu świetlicach prowadzone s ą ogniska przedszkolne. W skład infrastruktury sportowej wchodz ą: sale gimnastyczne, które pełni ą podwójn ą rol ę s ą udost ępniane dla mieszka ńców i wykorzystywane przez dzieci i młodzie ż szkoln ą oraz boiska do gry w piłk ę no żną czasami z zapleczem socjalnym. S ą tak że miejscowo ści nie posiadaj ące świetlic i boisk. Stan techniczny wielu obiektów kulturalno- sportowych wymaga modernizacji, remontów a tak że doposa żenia, w kilku przypadkach jest potrzeba budowania nowych obiektów. Zaplecze kulturalno-sportowe o odpowiednich standardach pozwoli na organizacje ró żnych form sp ędzania wolnego czasu, b ędzie miejscem spotkania organizacji pozarz ądowych np. Kół Gospody ń Wiejskich, Ludowych Zespołów Sportowych, Rady Sołeckiej, lokalnych zespołów artystycznych itp. Nast ąpi wzmocnienie wi ęzi mi ędzy mieszka ńcami. GRUPY DOCELOWE BENEFICJENTÓW Jednostki samorz ądu terytorialnego Instytucje kultury Organizacje pozarz ądowe Mieszka ńcy LISTA REKOMENDOWANYCH OPERACJI – ZAKRES TEMATYCZNY PROJEKTÓW W ramach ,,Odnowa i rozwój wsi”

Budowa, przebudowa, remont lub wyposa żenie obiektów pełni ących funkcje publiczne, kulturalno- sportowe i społeczne Budowa, przebudowa, remont infrastruktury zwi ązanej z rozwojem funkcji kulturalno- sportowej i społecznej Kształtowanie obszaru przestrzeni publicznej W ramach „ Wdra żanie LSR - Małe projekty ”

Organizacja kursów, szkole ń, wizyt studyjnych i innych działa ń edukacyjnych w zakresie prowadzenia podmiotów działa ń ekonomii społecznej, integracji społecznej itp. Remont świetlic wiejskich i ich wyposa żenie PRZEDSI ĘWZI ĘCIE II.1.1: „BUDOWA CENTRÓW KULTURALNO - SPORTOWYCH Wska źniki produktu do 2015 r Źródła informacji wska źnika, cz ęsto ść pomiaru Zmodernizowanie lub wyremontowanie Protokoły odbioru robót, pomiar w połowie i minimum 12 obiektów zwi ązanych z na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia, informacja rozwojem infrastruktury społecznej od beneficjenta Wyremontowanie i/lub wyposa żenie Protokoły odbioru robót, pomiar w połowie i minimum 11 świetlic w celu wykorzystania na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia, informacja 47 ich na potrzeby lokalnych społeczno ści od beneficjenta Organizacja minimum 23 imprez Sprawozdanie z realizacji imprez, listy kulturalnych, sportowych, edukacyjnych, w obecno ści, zdj ęcia, pomiar w połowie i na których uczestniczy ć b ędzie minimum 500 zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia osób w wyremontowanych, zmodernizowanych, wyposa żonych obiektach, świetlicach lub powstałych placach rekreacyjnych, zabaw, ście żkach zdrowia II.1.CEL SZCZEGÓŁOWY: ROZWÓJ INFRASTRUKTURY KULTURALNO-SPORTOWEJ I SPOŁECZNEJ Wska źniki rezultatu do 2015 r Źródła informacji wska źnika, cz ęsto ść pomiaru Zwi ększenie dost ępno ści mieszka ńców Ilo ść osób korzystaj ących z obiektów, obszaru LGD do infrastruktury kulturalno- informacja od beneficjenta , pomiar w sportowej i społecznej połowie i na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia II. CEL OGÓLNY: STWORZENIE WARUNKÓW DO ROZWOJU ZASOBÓW LUDZKICH

Wska źniki oddziaływania do 2015 r Źródła informacji wska źnika, cz ęsto ść pomiaru Wzrost aktywno ści społeczno-ekonomicznej Liczba podmiotów działaj ących na obszarze na obszarze LGD w okresie okre ślonym w LGD, w szczególno ści NGO, pomiar na strategii zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia, KRS, Starostwo, pomiar na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia

II. CEL OGÓLNY: STWORZENIE WARUNKÓW DO ROZWOJU ZASOBÓW LUDZKICH II.2. CEL SZCZEGÓŁOWY: ZWI ĘKSZENIE OFERTY SP ĘDZANIA WOLNEGO CZASU, W TYM NA OBSZARACH ZAGRO ŻONYCH MARGINALIZACJ Ą SPOŁECZN Ą I GOSPODARCZ Ą

PRZEDSI ĘWZI ĘCIE II.2.1: „AKADEMIA WOLNEGO CZASU” UZASADNIENIE

Na podstawie przeprowadzonej diagnozy obszaru wynika, że słabo ści ą obszaru działania LSR jest mała oferta sp ędzania wolnego czasu w szczególno ści w przypadku młodzie ży, osób dorosłych oraz osób zagro żonych marginalizacj ą społeczn ą i gospodarcz ą. Wiele miejscowo ści na terenie obj ętym LSR nie posiada infrastruktury rekreacyjnej pozwalaj ącej na wspólne sp ędzanie wolnego czasu (placów zabaw, ście żek zdrowia, wyznaczonych miejsc rekreacyjnych z mał ą architektur ą itp.) Niniejsze przedsi ęwzi ęcie jest odpowiedzi ą tak że dla turystów i odwiedzaj ących go ści. Przedsi ęwzi ęcia w tym zakresie przyczyni ą si ę do zaktywizowania społeczno ści lokalnej, pozwol ą na rozwój zainteresowa ń, osobowo ści, szerszy udział w życiu lokalnej społeczno ści, zwi ększ ą tak że integracje, b ędą przeciwdziała ć patologiom społecznym szczególnie w śród młodzie ży. Innowacyjno ść przedsi ęwzi ęcia wi ąż e si ę z ró żnorodno ści ą form sp ędzania wolnego czasu, która nie wyst ąpiła dotychczas. Zostan ą zaspokojone potrzeby mieszka ńców w zakresie kultury, sportu, rekreacji w oparciu mi ędzy innymi o lokalne zasoby przyrodnicze, kulturowe i historyczne

GRUPY DOCELOWE BENEFICJENTÓW Mieszka ńcy obszaru LSR Tury ści, odwiedzaj ący LISTA REKOMENDOWANYCH OPERACJI – ZAKRES TEMATYCZNY PROJEKTÓW W ramach „ Wdra żanie LSR - Małe projekty ”

Organizacja kursów, szkole ń, wizyt studyjnych i innych działa ń edukacyjnych w zakresie animacji kulturalnej itp. Organizacja imprez kulturalnych, rekreacyjnych, sportowych na obszarze działania LSR. Budowa małej infrastruktury rekreacyjnej np. miejsc rekreacyjnych, placów zabaw, ście żek zdrowia itp. Zakup i nasadzenia tradycyjnej ro ślinno ści oraz starych odmian ro ślin (nasion, sadzonek, kł ączy, bulw, itd.) w celu wykorzystania lub odnowienia cennego dziedzictwa przyrodniczego lub kulturowego ze szczególnym wskazaniem na obszary chronione w tym obszary obj ęte sieci ą Natura 2000 Rozwój aktywno ści społeczno ści lokalnej, w tym poprzez promocj ę lokalnej twórczo ści ludowej, kulturowego, historycznego oraz przyrodniczego, kultywowanie miejscowych tradycji, obrz ędów i zwyczajów W ramach ,, Aktywizacja i nabywanie umiej ętno ści ”

Informowanie o obszarze działania LGD oraz LSR Animowanie społeczno ści lokalnych Szkolenia lokalnych liderów PRZEDSI ĘWZI ĘCIE II.2.1: „AKADEMIA WOLNEGO CZASU” Wska źniki produktu do 2015 r Źródła informacji wska źnika, cz ęsto ść pomiaru Organizacja minimum 10 kursów, szkole ń, Sprawozdanie z realizacji kursów, szkole ń warsztatów, wizyt studyjnych dla wszystkich warsztatów, wizyt studyjnych, listy grup społecznych w zakresie animacji obecno ści, zdj ęcia, pomiar w połowie i na kulturalnej, sportowej i oferty sp ędzania zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia wolnego czasu, w których b ędzie uczestniczyło minimum 100 osób.

Organizacja minimum 17 imprez Sprawozdanie z realizacji imprez, listy kulturalnych, sportowych lub rekreacyjnych, obecno ści, zdj ęcia, pomiar w połowie i na w których będzie uczestniczyło minimum zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia 1000 osób Otwarcie . minimum 1 kawiarenki Dokumentacja z otwarcia kawiarenki, pomiar internetowej na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia II.2. CEL SZCZEGÓŁOWY: ZWI ĘKSZENIE OFERTY SP ĘDZANIA WOLNEGO CZASU, W TYM NA OBSZARACH ZAGRO ŻONYCH MARGINALIZACJ Ą SPOŁECZN Ą I GOSPODARCZ Ą Wska źniki rezultatu do 2015 r Źródła informacji wska źnika, cz ęsto ść pomiaru Zwi ększenie średniorocznej ilo ści Roczna ilo ść imprez, szkole ń, warsztatów, publicznych imprez kulturalnych w wyjazdów studyjnych pomiar na zako ńczenie szczególno ści na obszarach zagro żonych ka żdego roku realizacji strategii marginalizacj ą społeczn ą

II. CEL OGÓLNY: STWORZENIE WARUNKÓW DO ROZWOJU ZASOBÓW LUDZKICH II.3. CEL SZCZEGÓŁOWY: ROZWÓJ INTEGRACJI I KOMUNIKACJI LOKALNEJ SPOŁECZNO ŚCI, KSZTAŁTOWANIE POSTAW PRO- TURYSTYCZNYCH, UPOWSZECHNIANIE WIEDZY O MIKROREGIONIE WŚRÓD MIESZKA ŃCÓW LGD PRZEDSI ĘWZI ĘCIE II.3.1: „WIO! WSPÓŁPRACA – INTEGRACJA – ODNOWA” UZASADNIENIE Słabo ści ą zidentyfikowan ą na obszarze działania LGD jest niski poziom integracji mieszka ńców, brak komunikowania si ę, brak przepływu informacji. Liczba lokalnych liderów i wolontariuszy jest tak że niewystarczaj ąca. Mieszka ńcy s ą najcz ęś ciej zamkni ęci we własnych domostwach i cz ęsto nie otwieraj ą si ę nawet na najbli ższych s ąsiadów. Komunikacja i przepływ informacji s ą ograniczone do w ąskich kr ęgów społecznych i funkcjonuj ą dobrze jedynie na polu wymiany mi ędzy poszczególnymi instytucjami. Brak zaanga żowania cz ęś ci mieszka ńców stanowi du ży problem w kontek ście rozwoju mikroregionu. Wyst ępuje niewielkie zainteresowania życiem lokalnej społeczno ści ze strony znacznej cz ęś ci mieszka ńców. Aktywnie działaj ące osoby stanowi ą zdecydowan ą mniejszo ść , co nie sprzyja rozwojowi mikroregionu. Mieszka ńcy s ą w wi ększo ści pozytywnie nastawieni do współpracy i posiadaj ą potencjał społeczny, jednak niedoinformowanie i brak komunikacji sprawia, że nie wykazuj ą dostatecznych inicjatyw obywatelskich. Rozwi ązaniu tych problemów słu ży organizacja spotka ń, warsztatów, wyjazdów studyjnych, konkursów i ró żnych imprez społeczno-kulturalnych. Mieszka ńcy nie posiadaj ą tak że dostatecznej wiedzy na temat atrakcyjno ści terenów ich zamieszkania pod wzgl ędem turystycznym, przyrodniczym, historycznym. Rozwój turystyki powoduje powstanie nowych miejsc pracy, co istotne jest na obszarach o wysokim stopniu bezrobocia, szczególnie wsi popegeerowskich. Rozwój turystyki na tak cennych przyrodniczo obszarach

50 musi by ć skorelowany z ochron ą środowiska. Świadomo ść ekologiczna mieszka ńców równie ż jest niska, świadcz ą o tym cho ćby dzikie wysypiska śmieci. Słab ą stron ą tych terenów jest brak wiedzy mieszka ńców na temat dziedzictwa kulturowego. W wi ększo ści nie są świadomi tego, jakie mo żliwo ści rozwoju niesie za sob ą ochrona i kultywowanie dorobku poprzednich pokole ń. Innowacyjno ści ą tego przedsi ęwzi ęcia będzie wzmocnienie podmiotów ekonomii społecznej ( doradztwo prawne, ekonomiczne), przewarto ściowaniu podej ścia do mieszka ńców, przekładanie działa ń pasywnych na aktywne, wymagaj ących wi ęcej czasu i zaanga żowania. Jest to działanie długofalowe. W u świadamianiu mieszka ńców udział powinny wzi ąć instytucje kultury, samorz ąd lokalny oraz organizacje pozarz ądowe. Takie spotkania sprzyja ć b ędą nie tylko rozwojowi świadomo ści i zaanga żowaniu mieszka ńców, ale dodatkowo daj ą kolejn ą korzy ść , jak ą jest rozwój komunikacji i integracji społecznej. GRUPY DOCELOWE BENEFICJENTÓW Jednostki samorz ądu terytorialnego Instytucje kultury Organizacje pozarz ądowe Mieszka ńcy LISTA REKOMENDOWANYCH OPERACJI – ZAKRES TEMATYCZNY PROJEKTÓW W ramach „Wdra żanie LSR - Małe projekty” Organizacja kursów, szkole ń, wizyt studyjnych i innych działa ń edukacyjnych w zakresie prowadzenia podmiotów działa ń ekonomii społecznej, integracji społecznej itp. Udost ępnianie, zakup na potrzeby grup społecznych urz ądze ń i sprz ętu komputerowego umo żliwiaj ącego dost ęp do Internetu (np. wyposa żenie, zakładanie kawiarenek internetowych) Organizacja imprez społeczno-kulturalnych W ramach „Aktywizacja i nabywanie umiej ętno ści” Animowanie społeczno ści lokalnych w zakresie podejmowania działalno ści na rzecz spójno ści społecznej obszaru Szkolenia lokalnych liderów w zakresie ekonomii społecznej PRZEDSI ĘWZI ĘCIE II.3.1: „WIO! WSPÓŁPRACA – INTEGRACJA – ODNOWA” Wska źniki produktu do 2015 r Źródła informacji wska źnika, cz ęsto ść pomiaru Organizacja minimum 25 imprez społeczno- Sprawozdanie z realizacji imprez, listy integracyjnych, w których uczestniczy ć obecno ści, zdj ęcia, pomiar w połowie i na będzie minimum 1000 osób zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia Organizacja minimum 10 szkole ń, Sprawozdanie z realizacji szkole ń, kursów, konkursów, wyjazdów studyjnych wyjazdów studyjnych, listy obecno ści, zwi ązanych min.: z edukacj ą ekologiczn ą, w zdj ęcia, pomiar w połowie i na zako ńczenie których uczestniczy ć b ędzie minimum 200 przedsi ęwzi ęcia osób II.3. CEL SZCZEGÓŁOWY: ROZWÓJ INTEGRACJI I KOMUNIKACJI LOKALNEJ SPOŁECZNO ŚCI, KSZTAŁTOWANIE POSTAW PRO- TURYSTYCZNYCH, UPOWSZECHNIANIE WIEDZY O MIKROREGIONIE WŚRÓD MIESZKA ŃCÓW LGD

Zwi ększenie wiedzy mieszka ńców z terenu Liczba imprez społeczno-kulturowych LGD na temat walorów turystycznych i zrealizowanych w okresie realizacji strategii, historii obszaru LGD ankiety ewaluacyjne, pomiar w połowie i na zako ńczenie przedsi ęwzi ęcia.

CZYNNIKI RYZYKA -zasady finansowania programu -długie procedury rozpatrywania wniosków -brak odpowiednie regulacji prawnej sprzyjaj ącej powstawaniu żywno ściowych produktów lokalnych

V. Okre ślenie misji LGD

VI. Wykazanie spójno ści specyfiki obszaru z celami LSR

Lokalna Grupa Działania - Stowarzyszenie „WIR” - Wiejska Inicjatywa Rozwoju przyj ęła dwa cele główne, które b ędą realizowane poprzez wdra żanie Lokalnej Strategii Rozwoju. Cele te zostały opracowane na podstawie diagnozy spójno ści i konsultacji społecznych z mieszka ńcami wszystkich gmin.

Na wszystkich spotkaniach konsultacyjnych podkre ślono, że najwi ększym kapitałem obszaru są jego mieszka ńcy oraz atrakcyjne walory turystyczne oparte na dziedzictwie przyrodniczym, kulturowym i historycznym, który nale ży wykorzysta ć, aby zrealizowa ć zaplanowane cele główne, szczegółowe i przedsi ęwzi ęcia.

Cel główny, zwi ązany z rozwojem turystyki na obszarze LGD, został przyj ęty w odpowiedzi na to, że turystyka została wskazana przez mieszka ńców jako szansa rozwoju gospodarczego, która w małym stopniu jest wykorzystana. Obszar, dla którego opracowano LSR posiada unikatowe walory przyrodnicze, krajobrazowe, ale ma niedostatecznie rozwini ętą infrastruktur ę turystyczn ą, słab ą promocj ę oraz brak kompleksowego pakietu usług turystycznych. Rozwój turystyki skorelowany jest z mo żliwo ści ą powstawania nowych miejsc pracy, co ma ogromne znaczenie dla wszystkich gmin, członków Stowarzyszenia „WIR”. Powstanie spójnej oferty turystycznej, produktów lokalnych i certyfikowanych przyczyni si ę do o żywienia gospodarczego obszaru LGD.

Podczas konsultacji problemem podnoszonym na ka żdym spotkaniu była mała aktywno ść społeczna, mimo że na obszarze LGD s ą do ść liczne organizacje pozarz ądowe to jednak liczba liderów, wolontariuszy jest niewielka. Podkre ślano cz ęsto, że przyczyn ą tego jest brak miejsc spotka ń, niewielka oferta sp ędzania wolnego czasu, brak mo żliwo ści pozyskania środków przez organizacje pozarz ądowe. Te wskazane przez mieszka ńców problemy były

podstaw ą do sformułowania drugiego celu głównego. Organizacja wspólnych imprez turystycznych, kulturalnych, sportowych, szkole ń, wyjazdów studyjnych podniesie wiedz ę na temat obszaru i zintegruje jego mieszka ńców.

VII. Uzasadnienie podej ścia zintegrowanego dla planowanych w ramach LSR przedsi ęwzi ęć Lokalna Grupa Działania Stowarzyszenie „WIR”- Wiejska Inicjatywa Rozwoju podczas planowania swojej Strategii oraz działa ń uwzgl ędniła zintegrowane podej ście jako jeden z wa żniejszych elementów. Okre ślaj ąc cele główne oraz cele szczegółowe uwzgl ędniono udział i przenikanie si ę w projektach przedstawicieli zarówno instytucjonalnych jak i indywidualnych, ró żnych sektorów życia oraz korzystanie z zasobów pochodz ących z różnych obszarów w gminach tworz ących LGD. Obszary, które winny si ę przenika ć mi ędzy sob ą i które maj ą by ć zaplanowane w realizowanych działaniach, dotycz ą takich stref jak: społeczna, kulturowa, edukacyjna, administracji publicznej, gospodarcza czy ekologiczna. W celu pierwszym ogólnym pt „ZRÓWNOWA ŻONY ROZWÓJ TURYSTYKI W OPARCIU OCZYSTE I RÓ ŻNORODNE ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I KULTURALNE” zakłada si ę realizacj ę projektów, nie tylko z obszarów gospodarki czy o żywienia rynku pracy, ale zakłada si ę równie ż rozwój infrastruktury technicznej (zwi ązanej funkcjami turystycznymi np. budowa, modernizacja infrastruktury turystycznej) oraz zwi ększenie atrakcyjno ści turystycznej regionu poprzez rozwój promocji i powstanie markowych produktów turystycznych. Drugi cel ogólny pt ,,STWORZENIE WARUNKÓW DO ROZWOJU ZASOBÓW LUDZKICH” dotyczy strefy społecznej i infrastruktury społecznej uwzgl ędniaj ąc wszystkie grupy społeczne, w tym osoby zagro żone wykluczeniem społecznym. Analizuj ąc zało żone dwa cele ogólne i wynikaj ące z nich cele szczegółowe wida ć, że realizowanie planu operacyjnego LSR będzie po średnio czy bezpo średnio przyczyniało si ę do realizacji kilku celów jednocze śnie. Zintegrowane podej ście zostało równie ż uwzgl ędnione w lokalnych kryteriach wyboru operacji przez organ decyzyjny LGD czyli w preferowanych operacjach/projektach (np. powi ązanie projektu z innym przedsi ęwzi ęciem, czy udział partnerów w realizacji projektów). Zintegrowane podej ście, czyli uwzgl ędniaj ące przedstawicieli ró żnych sektorów zostało równie ż uwzgl ędnione w monitorowaniu realizacji Strategii. Daje to du że szanse na rozwi ązanie w ci ągu najbli ższych kilku lat prawdziwych problemów, z którymi borykaj ą si ę mieszka ńcy sze ściu gmin obj ętych LGD. Taki sposób my ślenia daje szans ę z jednej strony na współprac ę ró żnych sektorów, która jest podstaw ą rozwoju, a z drugiej strony stwarza mo żliwo ści do integracj ę ró żnych środowisk, które funkcjonuj ą w gminach obj ętych LGD. Tylko takie zintegrowane podej ście daje mo żliwo ści i szanse na now ą jako ść życia w polskiej wsi.

VIII. Uzasadnienie podej ścia innowacyjnego dla planowanych w ramach LSR przedsi ęwzi ęć

Podej ście Leader mo że odegra ć cenn ą rol ę w stymulowaniu nowych, innowacyjnych sposobów przyczyniaj ących si ę do rozwoju obszarów wiejskich. Przewija si ę ono zarówno w sposobach rozwi ązywania istniej ących problemów (zaplanowanych operacjach) oraz w planach rozwoju społeczno-gospodarczego gmin tworz ących LGD. Zaplanowano do realizacji działania, które odznaczają si ę nowatorskim podej ściem dla rozwoju gmin z wykorzystaniem zasobów ludzkich, przyrodniczych i gospodarczych dost ępnych na terenie gmin obj ętych LGD.

Pojawiaj ący si ę nowy potencjał otwiera nowe mo żliwo ści zagospodarowania tego terenu, który słu żył b ędzie nie tylko mieszka ńcom gmin obj ętych LSR. Nowym pomysłem na projekty zwi ązane z turystyk ą, sportem i kultur ą jest budowa ście żek rowerowych, tras tematycznych ł ącz ących najciekawsze miejsca na obszarze LGD. Innowacyjno ści ą w rozwoju turystyki i rekreacji b ędzie stworzenie kompleksowej oferty turystycznej uwzgl ędniaj ącej funkcjonowanie infrastruktury turystycznej, produkcj ę lokalnych produktów żywno ściowych i nie żywno ściowych, organizacj ę imprez turystycznych, kulturalnych, sportowych, rekreacyjnych oraz szeroka promocja walorów przyrodniczych i historycznych obszaru. W zakresie drugiego celu głównego zaplanowane s ą działania maj ące na celu zaktywizowanie obszaru, integracj ę mi ędzypokoleniow ą, polegaj ącą na przekazywaniu przez starsze osoby pewnych umiej ętno ści, warto ści i tradycji młodym mieszka ńcom wsi. Poprzez wspólnie organizowane imprezy społeczne, kulturalne i sportowe nastąpi integracja wielu środowisk. Poprzez działania integruj ące pragniemy równie ż wzmacnia ć to żsamo ść mieszka ńców przybli żaj ąc im wiedz ę na temat dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Rozwój sportu, rekreacji i innych form sp ędzania wolnego czasu b ędzie innowacyjn ą ofert ą dla lokalnej społeczno ści Rozwijanie idei partnerstwa trzech sektorów, wi ązanie celów społecznych z gospodarczymi, mo że zaowocowa ć wieloma innowacyjnymi rozwi ązaniami słu żą cymi podnoszeniu poziomu życia mieszka ńców obszaru obj ętego LSR. Takie podej ście b ędzie promowa ć wspólne działania przedstawicieli ró żnych środowisk i sektorów i prób ę wi ązania w kompleksowe i spójne, dotychczas rozproszone działania, inicjatywy i inwestycje. Innowacyjne działania to rozwój nowych funkcji obszaru lub wprowadzanie rozwi ąza ń i przedsi ęwzi ęć maj ących charakter działa ń nowatorskich.

IX. Okre ślenie procedury oceny zgodno ści operacji z LSR, procedury wyboru operacji LGD, procedury odwołania od rozstrzygni ęć organu decyzyjnego w sprawie operacji w ramach działania ,,Wdra żanie LSR”, kryteriów na podstawie których jest oceniana zgodno ść operacji z LSR, oraz kryteriów wyboru operacji, a tak że procedury zmian tych kryteriów

Po zatwierdzeniu LSR przez samorz ąd województwa zachodniopomorskiego, LGD wybiera projekty do realizacji w ramach środków przyznanych na realizacj ę Strategii.

• Potencjalni beneficjenci mog ą składa ć wnioski dotycz ące operacji kwalifikuj ących si ę do udzielenia pomocy obj ętych Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, w ramach działa ń: a) różnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej, b) tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw, c) odnowa i rozwój wsi d) oraz operacji zwanych dalej „małymi projektami”,

W terminie 44 dni przed planowanym dniem rozpocz ęcia biegu terminu składania wniosków o przyznanie pomocy w ramach Działania ”Wdra żanie lokalnych strategii rozwoju”, LGD wyst ępuje do organu SW wła ściwego ze wzgl ędu na siedzib ę LGD z wnioskiem o podanie do publicznej wiadomo ści informacji o mo żliwo ści składania za jej po średnictwem wniosków, wskazuj ąc w nim planowany termin.

W terminie 24 dni przed planowanym dniem rozpocz ęcia biegu terminu składania wniosków o przyznanie pomocy LGD w formie elektronicznej( na płycie CD) przekazuje do SW niezb ędne dokumenty. Dokumenty zawieraj ą niezb ędne informacje, zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 lipca 2008 r w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznania oraz wyplaty pomocy finansowej w ramach działania „Wdra żanie lokalnych strategii rozwoju” obj ętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013(Dz. U. Nr 138, poz.868 z pó źn. zmianami)

• Informacj ę o mo żliwo ści składania wniosków zamieszcza si ę na stronie internetowej, w siedzibie LGD oraz w prasie lokalnej najpó źniej 14 dni przed rozpocz ęciem naboru wniosków. Nabór wniosków b ędzie prowadzony zgodnie z rozporz ądzeniem w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Wdra żanie lokalnych strategii rozwoju obj ętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. • Beneficjent składa wniosek na odpowiednim formularzu osobi ście w siedzibie LGD.

• Wła ściwy organ samorz ądu województwa udost ępnia formularz wniosku o przyznanie pomocy nie pó źniej ni ż w dniu podania do publicznej wiadomo ści informacji o konkursie.

• Formularz wniosku o przyznanie pomocy zawiera wykaz dokumentów, w tym ”Kart ę opisu operacji” (zał. nr 2 do LSR), które powinny by ć doł ączone do wniosku, z wyra źnym zaznaczeniem tych dokumentów, których niedoł ączenie skutkuje nieprzyznaniem pomocy oraz wzory o świadcze ń.

• Do publicznej wiadomo ści w ka żdym roku podaje si ę limit dost ępnych środków w ramach składanych wniosków. I. Procedura składania wniosków aplikacyjnych o wsparcie w ramach działania „Wdra żanie Lokalnych Strategii Rozwoju” 1. Wniosek o przyznanie pomocy składa si ę: a) osobi ście bezpo średnio w siedzibie LGD ( Stargard Szczeci ński, Rynek Staromiejski 5)

2. Za dat ę i godzin ę zło żenia wniosku uznaje si ę osobiste złożenie wniosku w siedzibie LGD. 3. Z chwil ą zło żenia wniosku o przyznanie pomocy LGD wydaje potwierdzenie jego zło żenia, zawieraj ące dat ę i godzin ę wpływu wniosku, opatrzone piecz ątk ą LGD oraz podpisane przez osob ę przyjmuj ącą ten wniosek- zgodnie z Rozporz ądzeniem w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Wdra żanie lokalnych strategii rozwoju” obj ętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. 4. Je żeli wniosek o przyznanie pomocy został zło żony po terminie, wła ściwy organ jednostki wdra żaj ącej pozostawi wniosek bez rozpatrzenia.

5. Je żeli wniosek o przyznanie pomocy nie wskazano adresu wnioskodawcy i nie ma mo żliwo ści ustalenie tego adresu na podstawie posiadanych danych, wła ściwy organ jednostki wdra żaj ącej pozostawi wniosek bez rozpatrzenia

6. Wnioskodawca informuje LGD i wła ściwy organ wdra żaj ący o wszelkich zamianach w zakresie danych obj ętych wnioskiem o przyznanie pomocy, niezwłocznie po ich zaistnieniu.

7. LGD sporz ądza list ę operacji na podstawie kryteriów okre ślonych w LSR, w terminie 45 dni od dnia, w którym upłyn ął termin składania wniosków o przyznanie pomocy .

a) w terminie nie dłu ższym ni ż 3 dni od dnia w, którym upłyn ął termin składania wniosków, Zarz ąd Stowarzyszenia w porozumieniu z Przewodnicz ącym Rady wyznacza termin, miejsce i porz ądek posiedzenia Rady. Biuro LGD wysyła niezwłocznie członkom Rady zawiadomienie wraz z informacj ą dotycz ącą mo żliwo ści zapoznania si ę z materiałami i dokumentami zwi ązanymi z porz ądkiem posiedzenia, w tym z wnioskami, które b ędą rozpatrywane podczas posiedzenia (dokumentacja zgodnie z Regulaminem Rady mo że by ć udost ępniana w Biurze LGD lub drog ą elektroniczn ą). Posiedzenie Rady nie mo że by ć wyznaczone wcze śniej ni ż po upływie 7 dni od dnia wysłania zawiadomie ń członkom Rady. Informacja o posiedzeniu Rady jest podawana do publicznej wiadomo ści na stronie internetowej oraz siedzibie LGD.

b) w terminie nie dłu ższym ni ż 10 dni od dnia w którym min ął termin składania wniosków, Biuro LGD i Zarz ąd dokonuje streszczenia zawarto ści wszystkich wniosków pod katem oceny merytorycznej.

c) w terminie 12 dni nie pó źniej ni ż 15 dni od dnia w którym min ął termin składania wniosków, odbywa si ę posiedzenie Rady na którym członkowie Rady poprzez głosowanie w sprawie zgodno ści operacji z LSR i w sprawie oceny operacji według kryteriów lokalnych dokonuj ą wyboru operacji. LGD w terminie nie pó żniej ni ż 21 dni od dnia, w którym upłyn ął termin składania wniosków o przyznanie pomocy, sporzorz ądza list ę ocenionych projektów zawieraj ącą operacje niezgodne z LSR oraz operacje zgodne z LSR i w tym przypadku ustala ich kolejno ść według liczby uzyskanych punktów w ramach tej oceny. Lista zostaje wywieszona na stronie internetowej LGD oraz w jej siedzibie . d) LGD informuje na pi śmie wnioskodawc ę niezwłocznie od dnia dokonania wyboru operacji o:

- zgodno ści albo niezgodno ści operacji LSR, wskazuj ąc przyczyny niezgodno ści. - uzyskanych punktów w ramach tej oceny lub miejsca na li ście ocenionych małych projektów - mo żliwo ści zło żenia odwołania od wyników tej oceny zgodnie z procedur ą okre ślon ą w LSR. e) Procedura odwoławcza -Wnioskodawca w terminie 3 dni od dnia otrzymania pisma z informacj ą o decyzji Rady, nie pó źniej jednak ni ż 32 dni od dnia, w którym upłyn ął termin składania wniosków o przyznanie pomocy, mo że zło żyć w Biurze LGD odwołanie od rozstrzygni ęć Rady. -W przypadku wpłyni ęcia odwoła ń Zarz ąd LGD niezwłocznie zwołuje posiedzenie Rady w celu rozpatrzenia zło żonych odwoła ń. Po rozpatrzeniu odwoła ń LGD sporz ądza ostateczn ą list ę operacji wybranych do finansowania ustalaj ąc ich kolejno ść według liczby uzyskanych punktów w ramach oceny spełnienia lokalnych kryteriów LGD oraz list ę projektów niewybranych. -Wnioskodawca mo że tylko raz zło żyć odwołanie o ponowne rozpatrzenie wniosku o dofinansowanie konkretnej operacji .

f) W terminie do 45 dni od dnia, w którym upłyn ął termin składania wniosków o przyznanie pomocy LGD przekazuje wła ściwemu podmiotowi wdra żaj ącemu list ę wybranych i niewybranych operacji, uwzgl ędniaj ąc wyniki oceny projektów dokonanej na skutek zło żonych odwoła ń wraz ze zło żonymi wnioskami o przyznanie pomocy oraz dokumentacj ę Rady tj. podj ęte uchwały i protokół, zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 lipca 2008 r w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Wdra żanie lokalnych strategii rozwoju” obj ętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz. U. Nr 138, poz. 868 z pó żn. Zmianami). g) W terminie 45 dni w którym upłyn ął termin składania wniosków o przyznanie pomocy, LGD informuje na pi śmie wnioskodawc ę o mo żliwo ści zło żenia wniosku o przyznanie pomocy bezpo średnio do podmiotu wdra żaj ącego- w przypadku wnioskodawcy, którego operacja nie została wybrana, z wył ączeniem wniosków dla małych projektów tj. operacji, które nie odpowiadaj ą warunkom przyznania pomocy w ramach działa ń Osi 3 Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.

II. Wewn ętrzne procedury wyboru operacji do realizacji w ramach LSR Lokalnej Grupy Działania

1. Organem dokonuj ącym wyboru operacji, które maj ą by ć realizowane w ramach LSR Lokalnej Grupy Działania Stowarzyszenia „WIR” jest Rada Stowarzyszenia

2. Szczegółow ą organizacje wewn ętrzn ą i tryb pracy Rady okre śla Regulamin Rady Lokalnej Grupy Działania Stowarzyszenia „WIR”, b ędący zał ącznikiem nr 2 do wniosku.

3. Do kompetencji Rady nale ży: a) wybór operacji, które maj ą by ć realizowane w ramach opracowanej LSR, b) przyjmowanie i ocena operacji zło żonych do konkursu, c) sporz ądzanie listy rankingowej operacji i podejmowanie uchwał w tej sprawie, d) przekazywanie listy rankingowej operacji Zarz ądowi w celu przysłania ocenionych operacji do wła ściwego podmiotu wdra żaj ącego, e) rozpatrywanie odwoła ń od decyzji Rady . Podmioty maj ą prawo do odwołania w terminie 3 dni od dnia otrzymania pisma z informacj ą o decyzji Rady, nie pó źniej jednak ni ż 32 dni od dnia w którym upłyn ął termin składania wniosków o przyznanie pomocy. Rada ma 7 dni na rozpatrzenie odwołania i ogłoszenie ostatecznej decyzji, f) coroczne przekazywanie sprawozda ń ze swojej działalno ści Walnemu Zebraniu Członków,

4. Wybór operacji, które maj ą by ć realizowane w ramach Lokalnej Grupy Działania Stowarzyszenia „WIR” dokonany jest przez Rad ę na podstawie jawnych i obiektywnych kryteriów zawartych w LSR.

5. Decyzja w sprawie wyboru operacji do finansowania jest podejmowana w formie uchwał Rady .

6. Po zapoznaniu si ę z nadesłanymi wnioskami, członkowie Rady składaj ą oświadczenia, że nie s ą wła ścicielami, współwła ścicielami, pracownikami, współmał żonkami lub krewnymi do II stopnia pokrewie ństwa wnioskodawcy (Deklaracja bezstronno ści- zał. nr 1a Regulaminu Rady)

7. W przypadku oceny operacji zło żonej przez jednostk ę, której wła ścicielem, współwła ścicielem lub pracownikiem jest współmał żonek członka Rady Decyzyjnej lub jego krewny do II stopnia pokrewie ństwa, ten członek Rady Decyzyjnej nie bierze udziału w ocenie operacji (Deklaracja bezstronno ści – zał. Nr 1b Regulaminu Rady)

8. Głosowanie przez wypełnianie kart do oceny merytorycznej ka żdej operacji obejmuje: a) głosowanie w sprawie zgodno ści operacji z LSR b) głosowanie w sprawie oceny operacji według kryteriów lokalnych, przyj ętych przez LGD, c) w zale żno ści od działania PROW 2007-2013 do którego została zgłoszona operacja

9. W głosowaniu odbywaj ącym si ę przez wypełnienie kart do oceny operacji, członkowie Rady oddaj ą głos za pomoc ą kart - „Karta oceny zgodno ści operacji z LSR”- zał ącznik nr 2 Regulaminu Rady wydanych przez Sekretarza. Ka żda strona karty oceny operacji musi by ć opiecz ętowana piecz ęci ą LGD i podpisana przez Sekretarza .

10. Głos oddany przez członka Rady w formie wypełnionej karty oceny operacji jest niewa żny, je śli zachodzi co najmniej jedna z poni ższych okoliczno ści: a) na karcie brakuje nazwiska i imienia lub podpisu członka Rady, b) na karcie brakuje informacji pozwalaj ących zidentyfikowa ć operacj ę, której dotyczy ocena (numeru wniosku, nazwa wnioskodawcy, nazwa projektu),

11. Karty musz ą by ć wypełniane piórem, długopisem lub cienkopisem.

12. Znaki „X” winny by ć postawione w polu przeznaczonego na to kwadratu.

13. Głos w sprawie uznania operacji za zgod ą z LSR oddaje si ę przez skre ślenie jednej z opcji zaznaczonych gwiazdk ą w zawartym na „Karcie oceny zgodno ści operacji z LSR” w sformułowaniu: „ Głosuj ę za UZNANIEM*/NIEUZNANIEM * operacji za zgodn ą z LSR”. Pozostawienie lub skre ślenie obu opcji uwa ża si ę za głos niewa żny.

14. W przypadku stwierdzenia bł ędów i braków w sposobie wypełniania „Karty oceny zgodno ści operacji z LSR”, Sekretarz posiedzenia wzywa członka Rady, który wypełnił t ę kart ę do zło żenia wyja śnie ń i uzupełnienia braków. W trakcie wyja śnie ń, Rady mo że na oddanej przez siebie karcie dokona ć wpisów w kartach

lub pozycjach pustych oraz dokona ć czytelnej korekty w pozycjach i kratkach wypełnionych podczas głosowania, stawiaj ąc przy tych poprawkach swój podpis.

15. Je żeli po dokonaniu poprawek i uzupełnie ń karat nadal zawiera bł ędy w sposobie wypełnienia, zostaje uznana za głos niewa żny.

16. Wynik głosowania w sprawie uznania operacji za zgodn ą z LSR jest pozytywny, jest bezwzgl ędna wi ększo ść głosów została oddana na opcj ę, że operacja jest zgodna z LSR.

17. Wynik głosowania ogłasza Przewodnicz ący Rady.

18. Oddanie głosu w sprawie oceny operacji według lokalnych kryteriów LGD polega na wypełnieniu tabeli zawartej na „Karcie oceny operacji według lokalnych kryteriów LGD”- zał ączniki nr 3a,3b,3c,3d Regulaminu Rady, która jest odpowiednia do typu ocenianej operacji. Wszystkie rubryki zawarte w tabeli musz ą by ć wypełnione, w przeciwnym razie głos uwa ża si ę za niewa żny.

19. W trakcie zliczania głosów, Sekretarz posiedzenia, zobowi ązany jest sprawdzi ć, czy łączna ocena punktowa zawarta w pozycji „SUMA PUNKTÓW” została obliczona poprawnie.

20. W przypadku stwierdzenia bł ędów i braków w sposobie wypełniania ,,Karty oceny operacji według lokalnych kryteriów LGD”, Sekretarz posiedzenia wzywa członka Rady, który wypełnił t ę kart ę do zło żenia wyja śnie ń i uzupełnienia braków. W trakcie wyja śnie ń, członek Rady mo że na oddanej przez siebie karcie dokona ć wpisów w pozycjach pustych, oraz dokona ć czytelnej korekty w pozycjach wypełnionych podczas głosowania, stawiaj ąc przy tych poprawach swój podpis.

21. Je żeli po dokonaniu poprawek i uzupełnie ń karta nadal zawiera bł ędy w sposobie wypełnienia, zostaje uznana za głos niewa żny.

22. Wynik głosowania w sprawie oceny operacji według lokalnych kryteriów LGD dokonuje si ę w taki sposób, że sumuje si ę oceny punktowe wyra żone na kartach stanowi ących głosy oddane wa żnie w pozycji „SUMA PUNKTÓW” i dzieli przez liczb ę wa żnie oddanych głosów.

23. Na podstawie wyników głosowania w sprawie oceny operacji według lokalnych kryteriów LGD sporz ądza si ę list ę operacji wybranych do finansowania.

Schemat drogi oceny operacji

BIURO STOWARZYSZENIA – SKŁADANIE WNIOSKÓW W RAMACH DZIAŁANIA ,,Wdra żanie lokalnych strategii rozwoju” PROW 2007-2013 O Ś 4 LEADER

OCENA MERYTORYCZNA: - WNIOSEK NIE OTRZYMUJE WSPARCIA – PROCEDURA ODWOŁAWCZA W CI ĄGU 3 DNI - WNIOSEK OTRZYMUJE WSPARCIE – PRZESYŁANY DO URZ ĘDU MARSZALKOWSKIEGO

KRYTERIA OCENY MERYTORYCZNEJ

1. Kryteria oceny zgodno ści operacji z Lokaln ą Strategi ą Rozwoju, ka żdy z członków Rady wypełnia „Kart ę oceny zgodno ści operacji z LSR” odpowiadaj ąc na trzy pytania: a) Czy realizacja operacji przyczyni si ę do osi ągni ęcia celów głównych LSR? b) Czy realizacja operacji przyczyni si ę do osi ągni ęcia celów szczegółowych LSR? c) Czy realizacja operacja jest zgodna z przedsi ęwzi ęciami planowanymi w ramach LSR?

Operacj ę mo żna uzna ć za zgodn ą z LSR, je żeli co najmniej 1 cel główny i 1 cel szczegółowy przyczyni si ę do jej realizacji oraz je śli jest ona zgodna z co najmniej jednym przedsi ęwzi ęciem. Do dofinansowania mo że by ć wybrany wniosek, którego operacja uzyskała co najmniej 40% maksymalnej liczby punktów w ocenie według lokalnych kryteriów oceny przewidzianych w danym naborze.

2. Lokalne kryteria wyboru operacji

O miejscu danego wniosku na li ście b ędzie decydowa ć liczba punktów uzyskanych w ramach tzw. lokalnych kryteriów wyboru operacji wdra żanych poprzez Lokaln ą Grup ę Działania. Ka żdy z członków Rady b ędzie wypełniał „Kart ę oceny operacji według lokalnych kryteriów LGD”

Lokalne kryteria w ramach ,,Ró żnicowanie w kierunku nierolniczym” (max. liczba punktów 27) lp Kryterium lokalne- punktacja Opis kryterium nazwa 1 Wnioskodawca ma Wnioskodawca uzyskał Oceniane jest do świadczenie do świadczenie w wsparcie realizuj ąc beneficjenta w realizacji projektów z realizacji projektów przynajmniej 1 projekt – 1 udziałem środków z UE. pkt. brak projektów – 0 pkt. 2 Powierzchnia pow. gospodarstwa poni żej Ocenie podlega wielko ść gospodarstwa średniej województwa – gospodarstwa, preferowani s ą 1 pkt. wnioskodawcy posiadaj ący pow. gospodarstwa powy żej gospodarstwa poni żej średniej

średniej województwa – województwa, najbardziej 0 pkt. potrzebuj ące przekwalifikowania swojej dotychczasowej działalno ści. 3 Operacja ma 0 – 4 pkt. Oceniane jest nowatorstwo w charakter odniesieniu do obszaru LGD. Mo że innowacyjny to oznacza ć zastosowanie pomysłów i rozwi ąza ń znanych i stosowanych na innych obszarach, ale maj ących innowacyjny charakter na terenie LGD. Przykłady: nowatorski sposób wykorzystania zasobów lokalnych, rozwój nowych rodzajów produkcji lub usług, modernizacja tradycyjnych form technologii, rozwój nowych funkcji obszaru, nowy sposób anga żowania lokalnej społeczno ści itp. 4 Wysoko ść Wnioskowana kwota kosztów Preferuje si ę operacje o ni ższej wnioskowanej kwalifikowanych operacji warto ści kosztów kwalifikowanych, pomocy mniej ni ż 25.000 – 5 pkt. co wynika z ograniczonej ilo ści od 25.000 do 50.000 – 3 pkt. środków na realizacj ę LSR. powy żej 50.000 – 2 pkt. 5 Operacja jest oparta Real. operacji przyczyni si ę Preferowane s ą operacje o lokalne zasoby, do lepszego wykorzystania wykorzystuj ące lokalne zasoby lub lub lokalne (max 3 pkt.) lokalne dziedzictwo kulturowe, dziedzictwo walorów przyrodniczo- przyrodnicze, historyczne lub kulturowe, krajobrazowych – 1 pkt. upowszechniaj ące wiedz ę na ich przyrodnicze, dziedzictwa historyczno- temat. historyczne kulturowego – 1 pkt. lokalnych surowców, w tym produktów rolnych i le śnych – 1 pkt. 6 Promocja walorów Operacja promuje lokalne Preferowane s ą operacje promuj ące obszaru LGD usługi, produkty z walory obszaru LGD z wykorzystaniem logo LGD – wykorzystaniem logo LGD. Taka 3 pkt. promocja przyczyni si ę do Operacja nie promuje rozpoznawalno ści obszaru, rozwoju lokalnych usług, produktów, gospodarczego i społecznego obszaru z wykorzystaniem logo LGD co jest adekwatne do celów LSR. – 0 pkt. 7. Rozwój lokalnego Operacja przyczyni si ę do Oceniana jest korzy ść ekonomiczna rynku pracy powstania co najmniej 1 dla LGD pod k ątem tworzenia miejsc miejsca pracy – 1 pkt. pracy.

8 Działalno ść , której Operacja przyczyni si ę do Preferowane projekty słu żą dotyczy operacja rozwoju funkcji turystycznej rozwojowi infrastruktury turystycznej przyczyni si ę do – 2 pkt. i usług turystycznych w oparciu o poszerzenia oferty Operacja nie przyczyni si ę do lokalne zasoby. lub bazy rozwoju turystyki – 0 pkt. turystycznej albo

wzmocni mark ę regionu 9. Działalno ść wpisuje Operacja przyczyni si ę do Operacja jest oceniana pod k ątem si ę w powstanie tworzenia produktów wzmacniania pozycji produktów marki produktów lokalnych – 2 pkt. lokalnych, certyfikowanych „WIR na Wsi” Operacja nie przyczyni si ę do produktów żywno ściowych. powstania produktów Preferowane s ą operacje lokalnych – 0 pkt. przyczyniaj ące si ę do tworzenia produktów lokalnych, certyfikowanych i upowszechniania wiedzy na ich temat. 10. Przynale żno ść do Wnioskodawca jest Oceniana jest przynale żno ść do LGD członkiem LGD – 5 pkt. Stowarzyszenia ,,WIR” – Wiejska Wnioskodawca nie jest Inicjatywa Rozwoju członkiem LGD – 0 pkt.

Lokalne kryteria w ramach „Tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw” (max. liczba punktów 32)

lp Kryterium lokalne- punktacja Opis kryterium nazwa 1 Wnioskodawca ma Wnioskodawca uzyskał Oceniane jest do świadczenie do świadczenie w wsparcie realizuj ąc beneficjenta w realizacji projektów z realizacji projektów przynajmniej 1 projekt – udziałem środków z UE. 1pkt. Brak projektów – 0 pkt. 2 Operacja ma 0 – 4 pkt. Oceniane jest nowatorstwo w charakter odniesieniu do obszaru LGD. Mo że innowacyjny to oznacza ć zastosowanie pomysłów i rozwi ąza ń znanych i stosowanych na innych obszarach, ale maj ących innowacyjny charakter na terenie LGD. Przykłady: nowatorski sposób wykorzystania zasobów lokalnych, rozwój nowych rodzajów produkcji lub usług, modernizacja tradycyjnych form technologii, rozwój nowych funkcji obszaru, nowy sposób anga żowania lokalnej społeczno ści itp. 3 Wysoko ść Wnioskowana kwota kosztów Preferuje si ę operacje o ni ższej wnioskowanej kwalifikowanych operacji warto ści kosztów kwalifikowanych, pomocy Mniej ni ż 100.000 – 7 pkt. co wynika z ograniczonej ilo ści od 100.000 do 200.000 – środków na realizacj ę LSR. 3 pkt. od 200.000 do 300.000 – 0 pkt.

4 Operacja jest oparta Realizacja operacji przyczyni Preferowane s ą operacje o lokalne zasoby, się do lepszego wykorzystuj ące lokalne zasoby lub lub lokalne wykorzystania (max 3 pkt.) lokalne dziedzictwo kulturowe, dziedzictwo walorów przyrodniczo- przyrodnicze, historyczne lub kulturowe, krajobrazowych – 1 pkt. upowszechniaj ące wiedz ę na ich przyrodnicze, dziedzictwa historyczno- temat. historyczne kulturowego – 1 pkt. Lokalnych surowców, w tym produktów rolnych i le śnych – 1 pkt. 5 Promocja walorów Operacja promuje lokalne Preferowane s ą operacje promuj ące obszaru LGD usługi, produkty z walory obszaru LGD z wykorzystaniem logo LGD – wykorzystaniem logo LGD. Taka 3 pkt. promocja przyczyni si ę do Operacja nie promuje rozpoznawalno ści obszaru, rozwoju lokalnych usług, produktów, gospodarczego i społecznego obszaru z wykorzystaniem logo LGD co jest adekwatne do celów LSR – 0 pkt. 6. Rozwój lokalnego Operacja przyczyni si ę do Oceniana jest korzy ść ekonomiczna rynku pracy powstania co najmniej 3 dla LGD pod k ątem tworzenia miejsc miejsc pracy – 5 pkt. pracy. co najmniej 2 miejsc pracy – 3 pkt. co najmniej 1 miejsca pracy – 2 pkt. 7 Działalno ść , której Operacja przyczyni si ę do Preferowane projekty słu żą dotyczy operacja rozwoju funkcji turystycznej rozwojowi infrastruktury turystycznej przyczyni si ę do – 2 pkt. i usług turystycznych w oparciu o poszerzenia oferty Operacja nie przyczyni si ę do lokalne zasoby. lub bazy rozwoju turystyki – 0 pkt. turystycznej albo wzmocni mark ę regionu 8. Działalno ść wpisuje Operacja przyczyni si ę do Operacja jest oceniana pod k ątem si ę w powstanie tworzenia produktów wzmacniania pozycji produktów marki produktów lokalnych – 2 pkt. lokalnych, certyfikowanych „WIR na Wsi” Operacja nie przyczyni si ę do produktów żywno ściowych. powstania produktów Preferowane s ą operacje lokalnych – 0 pkt. przyczyniaj ące si ę do tworzenia produktów lokalnych, certyfikowanych i upowszechniania wiedzy na ich temat. 9. Przynale żno ść do Wnioskodawca jest Oceniana jest przynale żno ść do LGD członkiem LGD – 5 pkt. Stowarzyszenia ,,WIR” – Wiejska Wnioskodawca nie jest Inicjatywa Rozwoju. członkiem LGD – 0 pkt.

Lokalne kryteria w ramach „ODNOWA I ROZWÓJ WSI” (max. liczba punktów 36) lp Kryterium lokalne- punktacja Opis kryterium nazwa 1 Wnioskodawca ma Wnioskodawca uzyskał Oceniane jest do świadczenie do świadczenie w wsparcie realizuj ąc beneficjenta w realizacji projektów z realizacji projektów przynajmniej 1 projekt – udziałem środków z UE. 1 pkt. brak projektów – 0 pkt. 2 Korzy ści lub Operacja swym zasi ęgiem Ocenie podlega zasi ęg oddziaływania oddziaływanie obejmuje: operacji oraz powszechno ść operacji wszystkie gminy obj ęte LSR po żytków z jej realizacji. – 4 pkt. Preferowane s ą operacje, które swoim co najmniej 2 gminy – 3 pkt. zasi ęgiem obejmuj ą jak najwi ększy co najmniej 2 miejscowo ści – obszar LGD. 1 pkt. jedn ą miejscowo ść – 0 pkt. 3 Operacja ma 0 – 4 pkt. Oceniane jest nowatorstwo w charakter odniesieniu do obszaru LGD. Mo że innowacyjny to oznacza ć zastosowanie pomysłów i rozwi ąza ń znanych i stosowanych na innych obszarach, ale maj ących innowacyjny charakter na terenie LGD. Przykłady: nowatorski sposób wykorzystania zasobów lokalnych, rozwój nowych rodzajów produkcji lub usług, modernizacja tradycyjnych form technologii, rozwój nowych funkcji obszaru, nowy sposób anga żowania lokalnej społeczno ści itp. 4 Wysoko ść Wnioskowana kwota kosztów Preferuje si ę operacje o ni ższej wnioskowanej kwalifikowanych operacji warto ści kosztów kwalifikowanych, pomocy wynosi: co wynika z ograniczonej ilo ści pow.25.000 do 50.000 – 7 pkt. środków na realizacj ę LSR. pow. 50.000 do 100.000 – 3pkt. powy żej 100.000 – 1 pkt. 5 Operacja jest oparta Realizacja operacji przyczyni Preferowane s ą operacje o lokalne zasoby, się do lepszego wykorzystuj ące lokalne zasoby lub lub lokalne wykorzystania (max 3 pkt.) lokalne dziedzictwo kulturowe, dziedzictwo walorów przyrodniczo- przyrodnicze, historyczne lub kulturowe, krajobrazowych – 1 pkt. upowszechniaj ące wiedz ę na ich przyrodnicze, dziedzictwo historyczno- temat. historyczne kulturowe – 1 pkt. aktywno ści społecznej, kulturalnej lub gospodarczej

mieszka ńców – 1 pkt. 6 Promocja walorów Operacja promuje lokalne Preferowane s ą operacje promuj ące obszaru LGD usługi, produkty z walory obszaru LGD z wykorzystaniem logo LGD – wykorzystaniem logo LGD. Taka 3 pkt. promocja przyczyni si ę do Operacja nie promuje rozpoznawalno ści obszaru, rozwoju lokalnych usług, produktów, gospodarczego i społecznego z wykorzystaniem logo LGD obszaru, co jest adekwatne do celów – 0 pkt. LSR. 7. Rozwój lokalnego Operacja przyczyni si ę do Oceniana jest korzy ść ekonomiczna rynku pracy powstania co najmniej 1 dla LGD pod k ątem tworzenia miejsc miejsca pracy – pracy. 1 pkt. Nie powstanie miejsce pracy – 0 pkt. 8 Działalno ść , której Operacja przyczyni si ę do Preferowane projekty słu żą dotyczy operacja rozwoju funkcji turystycznej rozwojowi infrastruktury turystycznej przyczyni si ę do – 2 pkt. i usług turystycznych w oparciu o poszerzenia oferty Operacja nie przyczyni si ę do lokalne zasoby. lub bazy rozwoju turystyki – 0 pkt. turystycznej albo wzmocni mark ę regionu 9. Działalno ść wpisuje operacja przyczyni si ę do Operacja jest oceniana pod k ątem si ę w powstanie tworzenia produktów wzmacniania pozycji produktów marki produktów lokalnych, certyfikowanych – lokalnych, certyfikowanych „WIR na Wsi” 2 pkt. produktów żywno ściowych. operacja nie przyczyni si ę do Preferowane s ą operacje powstania produktów przyczyniaj ące si ę do tworzenia lokalnych, tradycyjnych – produktów lokalnych, 0 pkt. certyfikowanych i upowszechniania wiedzy na ich temat. 10 Podniesienie wiedzy 0 – 4 pkt. Preferowane operacje stworz ą i aktywizacja warunki do rozwoju ciekawej oferty lokalnej kulturalnej, sportowej, rekreacyjnej, społeczno ści rozwijaj ącej zainteresowania poszczególnych grup społecznych i przyczyni ą si ę do integracji lokalnej społeczno ści. Preferowane b ędą operacje dotycz ące tworzenia miejsc spotka ń ( świetlice wiejskie, place rekreacyjne, kawiarenki internetowe itp.).Preferowane s ą równie ż działania maj ące na celu podnoszenie, wiedzy i umiej ętno ści społeczno ści lokalnej 11. Przynale żno ść do Wnioskodawca jest Oceniana jest przynale żno ść do LGD członkiem LGD – 5 pkt. Stowarzyszenia „WIR” – Wiejska Wnioskodawca nie jest Inicjatywa Rozwoju członkiem LGD – 0 pkt.

Lokalne kryteria w ramach „MAŁE PROJEKTY” –(max. liczba punktów 26 )

Lp Kryterium lokalne- punktacja Opis kryterium nazwa 1 Wnioskodawca ma Wnioskodawca uzyskał Oceniane jest do świadczenie do świadczenie w wsparcie realizuj ąc beneficjenta w realizacji projektów z realizacji projektów przynajmniej 1 projekt – udziałem środków z UE, 1 pkt. do świadczenie w odniesieniu do Brak projektów – 0 pkt. zakresu tematycznego, zaplecza techniczno-organizacyjnego, 2 Korzy ści lub Operacja swym zasi ęgiem Ocenie podlega zasi ęg oddziaływania oddziaływanie obejmuje: operacji oraz powszechno ść operacji dotyczy Wszystkie gminy obj ęte LSR po żytków z jej realizacji. – 4 pkt. Preferowane s ą operacje, które swoim co najmniej 2 gminy – 3 pkt. zasi ęgiem obejmuj ą jak najwi ększy co najmniej 2 miejscowo ści – obszar LGD 1 pkt. jedn ą miejscowo ść – 0 pkt. 3 Operacja ma 0 – 4pkt. Oceniane jest nowatorstwo w charakter odniesieniu do obszaru LGD. Mo że innowacyjny to oznacza ć zastosowanie pomysłów i rozwi ąza ń znanych i stosowanych na innych obszarach, ale maj ących innowacyjny charakter na terenie LGD. Przykłady: nowatorski sposób wykorzystania zasobów lokalnych, rozwój nowych rodzajów produkcji lub usług, modernizacja tradycyjnych form technologii, rozwój nowych funkcji obszaru, nowy sposób anga żowania lokalnej społeczno ści itp. 4 Wysoko ść Wnioskowana kwota kosztów Preferuje si ę operacje o ni ższej wnioskowanej kwalifikowanych operacji warto ści kosztów kwalifikowanych, pomocy 4.500 do 5.000 – 5 pkt. co wynika z ograniczonej ilo ści 5.000 – 10.000 – 3 pkt. środków na realizacj ę LSR. powy żej 10.000 – 2 pkt.

5 Operacja jest oparta Realizacja operacji przyczyni Preferowane s ą operacje o lokalne zasoby, się do lepszego wykorzystuj ące lokalne zasoby lub lub lokalne wykorzystania (max 3 pkt.) lokalne dziedzictwo kulturowe, dziedzictwo walorów przyrodniczo- przyrodnicze, historyczne lub kulturowe, krajobrazowych – 1 pkt. upowszechniaj ące wiedz ę na ich przyrodnicze, dziedzictwa historyczno- temat. historyczne kulturowego – 1 pkt. aktywno ści społecznej, kulturalnej lub gospodarczej mieszka ńców – 1 pkt.

6 Promocja walorów Operacja promuje lokalne Preferowane s ą operacje promuj ące obszaru LGD usługi, produkty z walory obszaru LGD z wykorzystaniem logo LGD – wykorzystaniem logo LGD. Taka 3 pkt. promocja przyczyni si ę do Operacja nie promuje rozpoznawalno ści obszaru, rozwoju lokalnych usług, produktów, gospodarczego i społecznego obszaru z wykorzystaniem logo LGD co jest adekwatne do celów LSR – 0 pkt. 7 Działalno ść , której Operacja przyczyni si ę do Preferowane projekty słu żą dotyczy operacja rozwoju funkcji turystycznej rozwojowi infrastruktury turystycznej przyczyni si ę do obszaru LGD – 2 pkt. i usług turystycznych w oparciu o poszerzenia oferty Operacja nie przyczyni si ę do lokalne zasoby. lub bazy rozwoju turystyki – 0 pkt. turystycznej albo wzmocni, mark ę regionu 8. Działalno ść wpisuje Operacja przyczyni si ę do Operacja jest oceniana pod k ątem si ę w powstanie tworzenia marki produktów wzmacniania pozycji produktów marki produktów lokalnych – 2 pkt. lokalnych, certyfikowanych „WIR na Wsi” Operacja nie przyczyni si ę do produktów żywno ściowych. powstania produktów Preferowane s ą operacje lokalnych, tradycyjnych – przyczyniaj ące si ę do tworzenia 0 pkt. produktów lokalnych, certyfikowanych i upowszechniania wiedzy na ich temat. 9 Podniesienie wiedzy 10 % -30% wkład rzeczowy – Preferowane operacje stworz ą i aktywizacji 5 pkt. warunki do rozwoju ciekawej oferty lokalnej 0 % - 10 % - 2 pkt. kulturalnej, sportowej, rekreacyjnej, społeczno ści 0 % - 0 pkt. rozwijaj ącej zainteresowania poszczególnych grup społecznych i przyczyni ą si ę do integracji lokalnej społeczno ści. Preferowane b ędą operacje dotycz ące tworzenia miejsc spotka ń ( świetlice wiejskie, place rekreacyjne, kawiarenki internetowe itp.). Preferowane s ą równie ż działania maj ące na celu podnoszenie wiedzy i umiej ętno ści społeczno ści lokalnej. Je żeli udział własny beneficjenta wynosi minimum 30% to oceniany b ędzie wkład rzeczowy (do 10 %), który świadczy o wymiernym zaanga żowaniu lokalnej społeczno ści. 10. Przynale żno ść do Wnioskodawca jest Oceniana jest przynale żno ść do LGD członkiem LGD – 5 pkt. Stowarzyszenia „WIR” – Wiejska Wnioskodawca nie jest Inicjatywa Rozwoju członkiem LGD – 0 pkt.

X. Okre ślenie bud żetu LSR dla ka żdego roku jej realizacji Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23.05.2008 r. w sprawie szczegółowych kryteriów, sposobu i wyboru Lokalnej Grupy Działania do realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz. U. nr 103, poz. 659, par. 2, pkt. 5a, 5b, 5c), całkowity bud żet Lokalnej Grupy Działania Stowarzyszenia „WIR” – Wiejska Inicjatywa Rozwoju na działania zwi ązane z realizacj ą LSR w ramach Osi 4 LEADER wynosi 4 810 885,00 zł. Wielko ść niniejszego bud żetu wynika z iloczynu liczby mieszka ńców zameldowanych na terenie LGD Stowarzyszenia „WIR” – Wiejska Inicjatywa Rozwoju na pobyt stały w dniu 31 grudnia 2006 r., wg GUS i kwot: a) 116 zł – dla komponentu „Wdra żanie Lokalnej Strategii Rozwoju” – kod 413 („Ró żnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej” + „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” + „Odnowa i rozwój wsi” + „Małe projekty”); b) 3 zł – dla komponentu „Wdra żanie projektów współpracy” (kod 421) c) 29 zł – dla komponentu „Funkcjonowanie LGD, nabywanie umiej ętno ści, aktywizacja” (kod 431) Szczegółowy podział środków pomi ędzy poszczególne komponenty ukazuje poni ższa tabela: Tabela X.1 Kod wg Nazwa komponentu Kwota Liczba Bud żet LGD PROW przewidziana w mieszka ńców LGD w zł 2007- rozporz ądzeniu zameldowanych na 2013 MRiRW (Dz.U. nr pobyt stały – 103, poz. 659) 31 grudnia 2006 r. w zł (dane GUS) 413 Wdra żanie Lokalnych 116 32 506 3 770 694,00 Strategii Rozwoju 421 Wdra żanie projektów 3 32 506 97 518,00 współpracy 431 Funkcjonowanie LGD, 29 32 506 942 673,00 nabywanie umiej ętno ści, aktywizacja, - Razem - - 4 810 885,00

Lokalna Grupa Działania „WIR” – Wiejska Inicjatywa Rozwoju wnioskowa ć b ędzie o cał ą kwot ę przysługuj ącą jej zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23.05.2008 r. w sprawie szczegółowych kryteriów i sposobu wyboru Lokalnej Grupy Działania do realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 207-2013 Dz. U. nr 103, poz. 659, par. 2, pkt. 5a, 5b, 5c), czyli o 4 810 885,00 zł. Bud żet LSR zakłada nast ępuj ący podział środków w ramach komponentu „Wdra żanie Lokalnych Strategii Rozwoju” Tabela X.2 Nazwa działania Udział w % Kwota w zł Ró żnicowanie w kierunku 11,9 450.000,00 działalno ści nierolniczej Tworzenie i rozwój 18,6 700.000,00 mikroprzedsi ębiorstw Odnowa i rozwój wsi 24,5 923.684,00 68

Małe projekty 45,0 1.697.010,00 Razem 100,0 3.770.694,00

W przypadku ubiegania si ę przez LGD „WIR” – Wiejska Inicjatywa Rozwoju o pełn ą przysługuj ącą kwot ę, koszty bie żą ce (administracyjne) funkcjonowania LGD wynios ą maksymalnie 15% tej kwoty, czyli 721.632,00 zł (dokładnie 14,99%). Na pozostał ą cz ęść działania „Funkcjonowanie LGD, nabywanie umiej ętno ści i aktywizacja”, czyli na nabywanie umiej ętno ści i aktywizacj ę przeznaczonych zostanie 221.041,00 zł. Tabela X.3 Funkcjonowanie LGD (koszty bie żą ce, 721.632,00 administracyjne) – maksymalnie 15% z kwoty dost ępnej dla LGD (4 810 888,00 zł) Nabywanie umiejętno ści, aktywizacja 221.041,00 Łącznie działanie „Funkcjonowanie LGD, nabywanie 942.673,00 umiej ętno ści i aktywizacja: (kod 431)

Kwoty całkowite w tabeli bud żetowej stanowi ą sum ę kwoty refundowanej i wkładu własnego zgodnego z rodzajem operacji – wg wytycznych PROW 2007-2013, tj.: • maksymalnie 50% dofinansowania dla operacji „Ró żnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej” (czyli minimum 50% wkładu własnego), • maksymalnie 50% dofinansowania dla operacji „Tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw” (czyli minimum 50% wkładu własnego), • maksymalnie 75% dofinansowania dla operacji „Odnowa i rozwój wsi” (czyli minimum 25% wkładu własnego), od 2011 r max. dofinansowanie wynosi 80%, • maksymalnie 70% dofinansowania dla operacji „Małe projekty” (czyli minimum 30% wkładu własnego).

Bud żet LSR został przygotowany w oparciu o zało żenie uzyskania maksymalnego mo żliwego dofinansowania w danym typie operacji przez beneficjentów.

Poni ższa tabela obrazuje bud żet LGD Stowarzyszenia„WIR” – Wiejska Inicjatywa Rozwoju w ka żdym roku realizacji, przy spełnieniu powy ższych zło żeń i harmonogramu.

Bud żet LGD „WIR”- Wiejska Inicjatywa Rozwoju w ka żdym roku realizacji

Działania osi 4 przeprowadzane przez LGD 4.31 – Funkcjonowanie lokalnej grupy 4.21 – Wdra żanie projektów 4.1/413 – Wdra żanie lokalnych strategii rozwoju działania, nabywanie umiej ętno ści i współpracy aktywizacja Ró żnico Kategoria kosztu rok wanie w Razem oś wydatku Tworzenie i Przygotowa kierunku Realizacja Funkcjonowanie Nabywanie 4 rozwój Odnowa i Małe Razem nie Razem Razem działalno projektów LGD (koszty umiej ętno śc mikroprzeds rozwój wsi projekty 4.1/413 projektów 4.21 4.31 ści współpracy bie żą ce) i iębiorstw współpracy nierolnic zej 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Całkowite 1 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 35501,33 154408,78 189910,11 56486,64 11846,01 68332,65 258242,76

Kwalifikowalne 2 0,00 0,00 0,00 0,00 2009 0,00 35501,33 154408,78 189910,11 56486,64 11846,01 68332,65 258242,76

Do refundacji 3 0,00 0,00 134712,15 0,00 0,00 0,00 203044,80 26626,00 108086,15 56486,64 11846,01 68332,65

Całkowite 4 0,00 200000,00 1089571,26 6765,52 1260385,72 477279,65 412291,61 6983,94 13749,46 120200 36865 157065 120200 36865 157065 2010 Kwalifikowalne 5 0,00 200000,00 477279,65 412291,61 1089571,26 6765,52 1260385,72 6983,94 13749,46 120200 36865 157065 Do refundacji 6 0,00 100000,00 357959,74 288604,13 746563,87 6765,52 917378,33 6983,94 13749,46 Całkowite 7 88100,00 400000,00 302133,75 179994,51 970228,26 0,00 0,00 0,00 111581,18 60931,68 172512,86 1142741,12 2011 Kwalifikowalne 8 88100,00 400000,00 302133,75 179994,51 970228,26 0,00 0,00 0,00 111581,18 60931,68 172512,86 1142741,12 Do refundacji 9 44050,00 200000,00 241707,00 125996,16 611753,16 0,00 0,00 0,00 111581,18 60931,68 172512,86 784266,02 Całkowite 10 600000,00 800000,00 371739,08 665455,08 2437194,16 0,00 45106,00 45106,00 144007,82 44563,31 188571,13 2670871,29 2012 Kwalifikowalne 11 600000,00 800000,00 371739,08 665455,08 2437194,16 0,00 45106,00 45106,00 144007,82 44563,31 188571,13 2670871,29 Do refundacji 12 300000,00 400000,00 297391,26 465818,56 1463209,82 0,00 45106,00 45106,00 144007,82 44563,31 188571,13 1696886,95 2013 Całkowite 13 211900,00 0,00 0,00 400000,00 611900,00 0,00 38662,54 38662,54 120200,00 20376,00 140576,00 791138,54

Kwalifikowalne 14 211900,00 0,00 0,00 400000,00 611900,00 0,00 38662,54 38662,54 120200,00 20376,00 140576,00 791138,54 Do refundacji 15 105950,00 0,00 0,00 280000,00 385950,00 0,00 38662,54 38662,54 120200,00 20376,00 140576,00 565188,54 Całkowite 16 0,00 0,00 0,00 612151,00 612151,00 0,00 0,00 0,00 120200,00 26176,00 146376,00 758527,00 2014 Kwalifikowalne 17 0,00 0,00 0,00 612151,00 612151,00 0,00 0,00 0,00 120200,00 26176,00 146376,00 758527,00 Do refundacji 18 0,00 0,00 0,00 428505,00 428505,00 0,00 0,00 0,00 120200,00 26176,00 146376,00 574881,00 Całkowite 19 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 60100,00 15139,36 75239,36 75239,36 2015 Kwalifikowalne 20 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 60100,00 15139,36 75239,36 75239,36 Do refundacji 21 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 60100,00 15139,36 75239,36 75239,36 2009 Całkowite 22 900000,00 1400000,00 1186653,81 2424300,98 5910954,79 6983,94 90534,06 97518,00 721632,00 221041,00 942673,00 6951145,79 - Kwalifikowalne 23 900000,00 1400000,00 1186653,81 2424300,98 5910954,79 6983,94 90534,06 97518,00 721632,00 221041,00 942673,00 6951145,79 2015 Do refundacji 24 450000,00 700000,00 923684,00 1697010,00 3770694,00 6983,94 90534,06 97518,00 721632,00 221041,00 942673,00 4810885,00

XI. Opis procesu przygotowania i konsultowania LSR Lokalna Strategia Rozwoju dla obszaru LGD Stowarzyszenie „WIR” – Wiejska Inicjatywa Rozwoju powstawała w okresie od wrze śnia do grudnia 2008 roku. Prace nad opracowaniem strategii i dostosowaniem do aktualnych wymogów (ustaw i rozporz ądze ń) podj ął Zarz ąd LGD, który zaprosił do współpracy Członków LGD, reprezentuj ących trzy sektory (publiczny, społeczny, gospodarczy), a w szczególno ści organizacje działaj ące na rzecz aktywizacji środowisk wiejskich.

Etapy przygotowania LSR:

Etap I – zdiagnozowanie sytuacji społeczno – gospodarczej, przygotowanie na podstawie danych GUS oraz informacji przygotowanych przez Urzędy Gmin, poszczególnych jednostek wchodz ących w skład LGD Etap II – wypracowanie Analizy SWOT – wskazanie elementów determinuj ących kształt rozwoju LGD. Etap III – okre ślenie misji. Etap IV – identyfikacja celów głównych i szczegółowych oraz okre ślenie konkretnych przedsi ęwzi ęć . Etap V – okre ślenie bud żetu LSR.

Zarz ąd i Rada Stowarzyszenia (aby zapewni ć społeczn ą partycypacj ę w procesie tworzenia strategii) opracowały program oraz harmonogram spotka ń konsultacyjno- szkoleniowych. Spotkania z mieszka ńcami wszystkich sze ściu gmin wchodz ących w skład LGD odbyły si ę według nast ępuj ącego harmonogramu:

Tab. Nr XI.1 Harmonogram spotka ń konsultacyjno-szkoleniowych

Gmina Sektor publiczny Rolnicy Sektor i organizacje i przedsi ębiorcy publiczny pozarz ądowe i organizacje pozarz ądowe rolnicy i przedsi ębiorcy Stargard 03.12.2008 05.12.2008 09.12.2008 Szczeci ński godz. 13:00 godz. 13:00 godz. 13:00 Siedziba Urz ędu Gminy Siedziba Urz ędu Siedziba Urz ędu 02.12.2008 Gminy Gminy Koszewo – Szkoła Podstawowa

Marianowo 13.11.2008 20.11.2008 06.12.2008 godz.13:00 godz. 13:00 godz. 14:00 Siedziba Urz ędu Siedziba Urz ędu Gospodarstwo Gminy Gminy Agroturystyczne w Marianowie Sucha ń 14.11.3008 25.11.2008 09.12.2008 godz. 13:00 godz. 13:00 godz. 13:00 Siedziba Urz ędu Miasta Siedziba Urz ędu Siedziba Urz ędu Miasta Miasta

Stara D ąbrowa 02.12.2008 08.12.2008 10.12.2008 godz. 13:00 godz. 13:00 godz. 13:00 Siedziba Urz ędu Gminy Siedziba Urz ędu Siedziba Urz ędu Gminy Gminy Chociwel 24.11.2008 01.12.2008 06.12.2008 godz. 13:00 godz. 13:00 godz. 13:00 Siedziba Urz ędu Miasta Siedziba Urz ędu Siedziba Urz ędu Miasta Miasta Kobylanka 19.11.2008 26.11.2008 09.12.2008 godz. 13:00 godz. 13:00 godz. 13:00 Siedziba Urz ędu Gminy Siedziba Urz ędu Siedziba Urz ędu Gminy Gminy

W 19 spotkaniach wzi ęło udział 516 osób mieszka ńców projektowanego obszaru LGD, w tym głównie potencjalni beneficjenci: rolnicy, przedsi ębiorcy, samorz ądowcy, przedstawiciele ró żnych organizacji pozarz ądowych i inni. Na spotkaniach tych zaprezentowano zało żenia programu Leader, poszczególne punkty dotycz ące opracowania Lokalnej Strategii Rozwoju. Mieszka ńcy mieli mo żliwo ść wnoszenia swoich uwag poprzez bezpo średni kontakt i badania ankietowe 370 respondentów. Mieszkańcy wypowiadali si ę w nich na temat zada ń priorytetowych w gminie i ich miejscowo ści, a potencjalni beneficjenci zainteresowani pozyskiwaniem środków w ramach Leadera odpowiadali w jakich latach, na jak ą kwot ę i na jak ą operacje b ędą starali si ę uzyska ć wsparcie. Spotkania przeprowadzono według ustalonego programu:

Program spotka ń konsultacyjnych 1. Omówienie Osi 4 Leader, w tym szczegółowo w zale żno ści od grupy potencjalnych beneficjentów Działania zawi ązanego z wdra żaniem LSR w ramach działania Osi 3: 3.1 – ‘Ró żnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej”, 3.2 – „Tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw”, 3.4 – „Odnowa i rozwój wsi”, oraz w ramach Osi 4 – „Małe projekty”. 2. Przedstawienie kryteriów sporz ądzania LSR i tworzenia LGD. 3. Zaj ęcia warsztatowe – na podstawie „Opisu zasobów obszaru obj ętego LSR”, wypracowanie ANALIZY SWOT, celów głównych i szczegółowych, misji. 4. Badania ankietowe. 5. Omówienie ankiet. 6. Przedstawienie bud żetu na lata 2009-2015. 7. Przedstawienie listy rekomendowanej operacji. 8. Procedura funkcjonowania LGD i Rady Stowarzyszenia

XII. Opis procesu wdra żania i aktualizacji LSR

Stowarzyszenie poprzez działalno ść Zarz ądu i Biura, b ędzie dbało o to, by proces realizacji LSR odbywał si ę z jak najszerszym udziałem członków i całej społeczno ści lokalnej. Temu celowi słu żyć b ędzie przede wszystkim zasada pełnej jawno ści działania LGD, która w szczególno ści b ędzie dotyczy ć polityki informacyjnej prowadzonej w sposób zapewniaj ący szerokie upowszechnianie informacji na temat LGD i realizowanych przez ni ą działa ń. Przewiduje si ę w tym zakresie wykorzystanie ró żnych, wzajemnie dopełniaj ących si ę środków i metod komunikacji społecznej, w szczególności poprzez: • Internet ( strona Stowarzyszenia: www.wir-lgd.org.pl oraz adres mailowy: wir- [email protected]) • materiały promocyjne (ulotki, foldery, plakaty) • prezentacje na łamach lokalnej prasy, radia i telewizji • tablice ogłosze ń • imprezy dla mieszka ńców promuj ące działalno ść LGD • udział w zebraniach Członków Walnego Stowarzyszenia

Harmonogram wdra żania Lokalnej Strategii Rozwoju

2009 2010 2011 2012 2013 2014 I II III IV I II III IV I II I II I II I II

Operacje Ró żnicowanie w x x X spełniaj ące kierunku działalno ści warunki nierolniczej przyznania pomocy Tworzenie i rozwój x x x dla mikroprzedsi ębiorstw działania Odnowa i rozwój wsi x x x x x

Małe projekty x x x x X x x

W wyniku monitoringu wdra żania planuje si ę aktualizacj ę LSR co dwa lata od rozpocz ęcia jej realizacji: w 2011 i 2013. Za jej przeprowadzenie będzie odpowiedzialny Zarz ąd. Aktualizacja b ędzie prowadzona w procesie uspołecznionym.

XIII. Zasady i sposób dokonywania oceny (ewaluacji) własnej

Działalno ść ka żdego partnerstwa powinna by ć na bie żą co monitorowana i poddawana autoewaluacji, w celu stałego podnoszenia jako ści i efektywno ści działania. Bardzo wa żne jest powracanie do celów wspólnego działania zało żonych na pocz ątku budowania grupy partnerskiej i u świadamianie sobie wspólnych warto ści. Dzi ęki temu w wi ększym stopniu grupa b ędzie realizowa ć potrzeby społeczno ści i obszaru, dla rozwoju którego działa. Wspólne działanie trzech sektorów jest du żą szans ą na realizacj ę zasad zrównowa żonego rozwoju lokalnego. Środki finansowe pozyskiwane wspólnymi siłami przez najwa żniejszych aktorów życia społecznego danego obszaru mog ą przyspieszy ć rozwój gospodarczy i wpłyn ąć na ogóln ą popraw ę jako ści życia danej społeczno ści lokalnej. Lokalna Grupa Działania prowadzi i zamierza kontynuowa ć proces ewaluacji, tj. oceny zarówno wydolno ści organizacyjnej LGD, zaplanowanej lokalnej strategii rozwoju oraz innych realizowanych przez ni ą projektów.

Ewaluacja w szczególno ści dotyczy przyj ętej przez grup ę strategii, poniewa ż konieczne jest monitorowanie i ocenianie post ępów realizacji strategii, przyj ętych rozwi ąza ń (działa ń) oraz osi ągania okre ślonych celów. Perspektywa realizacji lokalnej strategii rozwoju jest rozci ągni ęta na 7 lat. W tym okresie mo że zaistnie ć wiele nowych okoliczno ści maj ących wpływ na zało żenia lokalnej strategii rozwoju. Jedynie poprzez proces stałego monitorowania i ewaluacji strategii, LGD jest w stanie szybko zareagowa ć na zmiany i wprowadzi ć odpowiednie rozwi ązania np. dokona ć aktualizacji LSR. Monitorowanie prowadzone przez LGD obejmuje proces systematycznego zbierania i analizowania danych ilo ściowych i jako ściowych danych na temat strategii w aspekcie finansowym i rzeczowym, w celu zgodno ści przedsi ęwzi ęć /projektów z zało żonymi celami. Dotyczy to głównie monitorowania harmonogramu i budżetu lokalnej strategii rozwoju. Ewaluacja natomiast jest ocen ą jako ści podejmowanych działa ń, mocnych i słabych stron działania LGD.

Ewaluacja jest dla LGD:

• Użyteczna do badania potrzeb beneficjentów; • Narz ędziem wspomagaj ącym proces podejmowania decyzji; • Użyteczna w celu podnoszenia skuteczno ści i użyteczno ści podejmowanych działa ń; • Użyteczna do oceny słabych i mocnych stron projektu; • Sygnałem pojawiaj ących si ę problemów; • Użyteczna przy okre ślaniu zgodno ści rezultatów projektów z zało żonymi celami.

Autoewaluacja przyczynia si ę do:

• Potwierdzenia skuteczno ści ustalonych wcze śniej działa ń (np. potwierdzenie dobrze okre ślonego problemu, dobrze zdefiniowanego celu itp.); • Sprawniejszego planowania dotycz ącego m.in. wprowadzania nowych rodzajów usług, zwi ększenia zatrudnienia w okresach wzmo żonej aktywno ści, okre ślenie z wyprzedzeniem trudno ści mog ących mie ć niekorzystny wpływ na jako ść usług itp.; • Zidentyfikowania i poprawienia podejrzanych bł ędów; 77

• Optymalnego wykorzystania środków: czasu pracy, umiejętno ści ludzkich, lokalu, sprz ętu i pieni ędzy; • Informowania pracowników organizacji i ochotników o oczekuj ących ich zadaniach; motywowania pracowników poprzez wł ączenie w proces autoewalacji oraz u świadomienie im, jaki wpływ na odbiorców maj ą ich działania i jakie s ą efekty ich pracy.

Praktyczne wymiary ewaluacji własnej LGD i lokalnej strategii rozwoju

Organem odpowiedzialnym za proces ewaluacji i autoewaluacji jest Rada Stowarzyszenia jako organ decyzyjny, działaj ąca w oparciu o wytyczne zaopiniowane przez Walne Zebranie Członków Stowarzyszenia. Rada wybiera spo śród swoich członków osob ę, która b ędzie pełni ć funkcj ę Ewaluatora. Jego zadania b ędą polegały na opracowaniu narz ędzi ewaluacji oraz przeprowadzeniu działa ń ewaluacyjnych i raportowanie wyników ewaluacji na posiedzeniach Rady przynajmniej raz na rok. Ewaluator zbuduje zespół do spraw ewaluacji, składaj ący si ę z jednego przedstawiciela Zarz ądu, dwóch przedstawicieli Komisji Rewizyjnej oraz eksperta zewn ętrznego. Ewaluacja przyj ęta przez LGD została podzielona na ewaluacj ę ex ante i ewaluacj ę ex post . Ewaluacja ex-ante – inaczej ocena ex-ante przeprowadzana jest przed rozpocz ęciem realizacji programu. Jej podstawowym zadaniem jest zweryfikowanie długoterminowych efektów wsparcia, zawartych w przygotowanych dokumentach programowych. Zasadniczym celem ewaluacji ex-ante jest zwi ększenie jako ści dokumentów programowych poprzez udział w procesie programowania podmiotu niezale żnego od instytucji programuj ącej. Ewaluacja ex-ante ma zapewni ć, i ż środki przeznaczane na realizacj ę projektu zostan ą wykorzystane w sposób gwarantuj ący osi ągni ęcie najlepszych efektów; (z ang. ex-ante evaluation). Ewaluacja ex-ante jest wi ęc prowadzona przed wdra żaniem lokalnej strategii rozwoju i ma za zadanie oceni ć na ile planowane przedsi ęwzi ęcia s ą trafne z punktu widzenia potrzeb beneficjentów oraz na ile s ą spójne w zakresie planowanych celów LSR i sposobów ich realizacji. Ewaluacja ex-post – inaczej ocena ex-post. Ewaluacja dokonywana po zako ńczeniu realizowanego programu, której głównym celem jest okre ślenie jego długotrwałych efektów, w tym wielko ści zaanga żowanych środków, skuteczno ści i efektywno ści pomocy. Głównym celem ewaluacji ko ńcowej jest przede wszystkim dostarczenie informacji na temat długotrwałych efektów, powstałych w wyniku wdra żania danego programu, wraz ze sformułowaniem wniosków dotycz ących kierunku ewentualnych zmian w programowaniu; (z ang. expost evaluation). Ewaluacja ex-post w naszym przypadku jest ocen ą działa ń, które zostały zrealizowane w minionym okresie. LGD przyjmuje przeprowadzanie ewaluacji ex- post co 2 lata, czyli w 2011, 2013 i 2015 roku. Ewaluacja ex-post poddaje analizie osi ągni ęte na tych etapach produkty i rezultaty oraz dokona pierwszej oceny jako ści realizacji LSR. Przeprowadzona zostanie równie ż ocena na etapie programowania zało żeń, w tym szczególnie celów oraz przyj ętych wska źników oraz aktualnego kontekstu realizacji LSR. Będzie to szczególnie wa żne, gdy ż zmiana warunków społeczno-gospodarczych mo że spowodowa ć dezaktualizacj ę pocz ątkowej diagnozy, która stała si ę punktem wyj ścia dla realizowanej LSR. W konsekwencji wyniki takiej ewaluacji mog ą si ę przyczyni ć do pewnych modyfikacji realizacji LSR oraz aktualizacji przyj ętych zało żeń. Proces ewaluacji z perspektywy Lokalnej Grupy Działania został podzielony na nast ępuj ące etapy, które b ędą realizowane w odpowiednio przyj ętym harmonogramie ewaluacji: 1. Lokalna Grupa Działania identyfikuje potrzeb ę ewaluacji – oceny swoich działa ń oraz strategii rozwoju obszaru, na którym działa, a nast ępnie Rada podejmuje

decyzj ę o rozpocz ęciu procesu ewaluacji i autoewaluacji z u życiem odpowiednich metod poprzez wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za ten proces; 2. Lokalna Grupa Działania opracowuje zbiór pyta ń dotycz ących zakresu ewaluacji oraz ustala model ewaluacji wraz z harmonogramem; 3. Zespół do spaw ewaluacji zbiera dane do oceny, poprzez u życie odpowiednich metod i narz ędzi; 4. Zespół do spaw ewaluacji analizuje pozyskane dane i opisuje wnioski z ewaluacji i autoewaluacji; 5. Osoba odpowiedzialna za ewaluacje z ramienia Rady przedstawia wyniki pracy zespołu, a nast ępnie zostaj ą przedstawione działania naprawcze, które musz ą zosta ć podj ęte w celu usprawnienia działa ń i pod k ątem realizacji zało żonych celów rozwoju lokalnego. Raport Rady z ewaluacji wraz z rekomendowanymi działaniami naprawczymi jest przedstawiany do zaopiniowania Walnemu Zebraniu Członków LGD.

Model autoewaluacji LGD:

1. Identyfikacja – na tym etapie Rada okre śla potrzeb ę ewaluacji i przeanalizowanie celu ewaluacji, okre ślenie kto b ędzie jej u żytkownikiem, okre ślenie koniecznych warunków technicznych do jej przeprowadzenia, takich jak czas lub dost ępne środki finansowe, wymagania dotycz ące zespołu przeprowadzaj ącego ewaluacj ę. 2. Projektowanie ewaluacji – dokonuje si ę wła ściwej konceptualizacji badania. Na tym etapie dopracowuje si ę ewaluacj ę, czyli formułuje pytania, na które szukamy odpowiedzi; przyjmuje si ę kryteria i wska źniki, stanowi ące podstaw ę przeprowadzania ewaluacji; wybiera si ę zagadnienia konieczne do przeanalizowania, aby uzyska ć odpowiedzi na postawione pytania; okre śla si ę grup ę, do której trzeba dotrze ć, aby zapyta ć o nurtuj ące nas kwestie (próba badawcza); to tak że czas budowania narz ędzi ewaluacji. 3. Zbieranie i analiza danych – dokonywane s ą prace badawcze oraz analizowane zebrane dane. Metody zbierania danych na potrzeby ewaluacji to: analiza dokumentów, wywiady indywidualne, kwestionariusze, zogniskowane wywiady grupowe, obserwacja oraz techniki grupowe. Ocena danych: • Zestawienie i analiza danych – na tym etapie nast ępuje analiza danych zebranych wcze śniej. Stosuje si ę zarówno metody statystyczne analizy danych, jak i metody ekonomiczne, metod ę analizy tre ści i inne metody u żywane w badaniach socjologicznych. • Interpretacja – to jest jeden z najwa żniejszych etapów. Uogólniamy zebrany materiał, wyci ągamy wnioski, budujemy model działania, okre ślamy dobre praktyki oraz formułujemy rekomendacje na przyszło ść . Zwie ńczeniem tego etapu jest powstanie raportu ewaluacyjnego . 4. Raportowanie – wyniki ewaluacji s ą prezentowane w formie raportu oraz poddawane dyskusji i konsultacji; zakres tych informacji mo że anga żowa ć szersze grono zainteresowanych, wł ącznie z osobami zaanga żowanymi w realizacj ę ewaluowanego przedsi ęwzi ęcia. 5. Wykorzystanie wyników ewaluacji , gdzie zaprezentowane w raporcie ewaluacyjnym informacje słu żą podejmowaniu decyzji zmierzaj ących do udoskonalenia ewaluowanego przedsi ęwzi ęcia.

W fazie ko ńcz ącej proces ewaluacji wykorzystuje si ę metody, których podstawowym celem jest ocenianie efektów programu w odniesieniu do okre ślonych kryteriów. Mo żliwe do zastosowania s ą metody: panel ekspertów i benchmarking – testowanie wzorcowe, czyli metoda uzyskania wiarygodnej oceny w testach porównawczych oraz techniki analityczne: analiza SWOT, analiza kosztów i korzy ści, analiza kosztów i efektywno ści oraz modele ekonometryczne: mikro- i makroekonomiczne.

Autoewaluacja Lokalnej Grupy Działania

Organ odpowiedzialny: Rada powołuj ąca Ewaluatora (praca zespołowa z Członkami Zarz ądu, Komisji Rewizyjnej i biura) Cel ewaluacji: Zbadanie jako ści organów LGD odpowiedzialnych za realizacj ę LSR oraz udoskonalenie w kierunku lepszego planowania i realizacji LSR. Odbiorcy ewaluacji: Członkowie organów LGD odpowiedzialnych za realizacj ę LSR, członkowie LGD, partnerzy LGD, beneficjenci operacji/projektów. Przedmiot ewaluacji: Jako ść zespołu planuj ącego realizacj ę LSR.

Pytania kluczowe:

1. Jak zostały zdefiniowane cele LSR przez poszczególnych Członków organów LGD planuj ących realizacj ę LSR? 2. Jakie osoby wchodz ą w skład zespołu planuj ącego realizacj ę LSR i jakie kompetencje, do świadczenie ze sob ą wnosz ą? 3. Czy skład organów odpowiedzialnych za wdra żanie LSR stwarza szans ę zapewnienia wydajnej i efektywnej realizacji działa ń? 4. W jaki sposób przebiega współpraca mi ędzy Członkami Rady, Zarz ądem, a Biurem LGD? Jaki jest podział ról i zada ń?

Kryteria ewaluacji:

• Trafno ść – zgodno ść rozumienia celów LSR. • Efektywno ść – zgodno ść charakterystyki kompetencji Członków Rady, Zarz ądu i Biura z potrzebami LGD. • Skuteczno ść realizacji modelu partnerstwa.

Metody badawcze oraz próba badawcza:

• Analiza dokumentacji opisuj ącej kompetencje Członków organu LGD odpowiedzialnych za wdra żanie LSR, w tym informacji na temat ich dotychczasowych do świadcze ń w realizacji projektów UE. • Wywiady indywidualne z poszczególnymi członkami organów LGD odpowiedzialnych za wdra żanie LSR, prowadzone w celu zebrania indywidualnych opinii i ocen. • Wywiad grupowy moderowany z Członkami organów LGD odpowiedzialnych za wdra żanie LSR, maj ący na celu opracowanie rekomendacji w kwestii poprawy jako ści współpracy.

Harmonogram realizacji autoewaluacji:

• Przygotowanie projektu ewaluacji: pierwszy miesi ąc realizacji LSR • Gromadzenie i analiza danych: 2 tygodnie • Pisanie raportu wyników ewaluacji (data) Forma raportu Przedstawienie (w formie prezentacji/elektronicznej/drukowanej) wyników ewaluacji wszystkim zainteresowanym oraz wykorzystanie wyników analizy w sprawozdaniu dla Rady i Walnego Zgromadzenia Członków LGD.

Ewaluacja Lokalnej Strategii Rozwoju

Cel ewaluacji: Dokonanie oceny realizacji przedsi ęwzi ęć w ramach LSR, oraz ich wpływu na osi ągni ęcie celów zawartych w LSR. Odbiorcy ewaluacji: Członkowie organów LGD odpowiedzialnych za realizacj ę LSR, Członkowie LGD Przedmiot ewaluacji: Efekty realizacji przedsi ęwzi ęć w ramach LSR

Pytania kluczowe:

1. W jaki sposób podejmowane przedsi ęwzi ęcia/operacie przyczyniaj ą si ę do osi ągni ęcia celów LSR? 2. Czy realizowane przedsi ęwzi ęcia/operacje s ą u żyteczne z punktu widzenia problemów, które s ą do rozwi ązania oraz potrzeb beneficjentów? 3. Czy zakładane rezultaty s ą osi ągane przez beneficjenta? 4. Czy rezultaty pozytywnie oddziaływaj ą na środowisko lokalne?

Kryteria ewaluacji:

Trafno ść – zgodno ść realizowanych przedsi ęwzi ęć /operacji z zało żonymi w LSR. Efektywno ść – osi ąganie realnych rezultatów w stosunku do zakładanych w LSR. Skuteczno ść – pozytywne oddziaływanie realizowanych przedsi ęwzi ęć na osi ągni ęcie celów LSR.

Metody badawcze oraz próba badawcza:

• Analiza dokumentacji opisuj ącej przebieg realizowanych projektów w ramach LSR. • Wywiady indywidualne z beneficjentami realizuj ącymi projekty.

Harmonogram realizacji ewaluacji:

• Przygotowanie projektu ewaluacji: pierwszy krok realizacji LSR • Gromadzenia i analiza danych: 4 tygodnie • Pisani raportu: 4 tygodnie • Prezentacja wyników ewaluacji

Forma raportu: Przedstawienie (w formie prezentacji/elektronicznej/drukowanej) wyników ewaluacji wszystkim zainteresowanym oraz wykorzystanie wyników analizy w sprawozdaniu dla Rady i zainteresowanych Członków LGD.

Autoewaluacji i ewaluacji towarzyszy ć b ędzie monitoring przez cały czas realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju. Monitoring jest to proces systematycznego zbierania i analizowania ilo ściowych i jako ściowych informacji na temat wdra żania projektów i całego programu w aspekcie finansowym i rzeczowym, maj ący na celu zapewnienie zgodno ści realizacji projektów i programu z wcze śniej zatwierdzonymi zało żeniami i celami. Tak wi ęc monitoring to sprawdzenie, czy idziemy w dobrym kierunku, czy zmierzamy małymi krokami do celu, czy udaje nam si ę osi ąga ć codziennie to, co zało żyli śmy w Lokalnej Strategii Rozwoju. Nale ży pami ęta ć o trzech zasadach monitoringu: • cykliczno ść i systematyczno ść pomiarów, • unifikacja metodyk wykorzystywanych do pomiarów i obserwacji (ujednolicone obserwowanie zjawisk), • unifikacja interpretacji wyników.

XIV. Okre ślenie powi ąza ń LSR z innymi dokumentami planistycznymi zwi ązanymi z obszarem obj ętym LSR

Opracowuj ąc LSR uwzgl ędniono m.in. nasypuj ące dokumenty: 1. Narodowa Strategia Spójno ści na lata 2007-2013, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2007 r. 2. Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007-2013, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, listopad 2006 r. Dokument przyj ęty przez Rad ę Ministrów w dniu 29 listopada 2006 r. 3. Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2020 r. 4. Strategia Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa na lata 2007-2013 (z elementami prognozy do roku 2020 r.), Warszawa, czerwiec 2005 r. Dokument przyj ęty przez Rad ę Ministrów w dniu 24 czerwca 2005 r. 5. Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013 6. Program Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2007-2013 7. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013 8. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 9. Strategia Rozwoju Powiatu Stargardzkiego 10. Strategie rozwoju poszczególnych gmin – członków LGD: Chociwel, Kobylanka, Marianowo, Stara D ąbrowa, Stargard Szczeci ński i Sucha ń

Spójno ść LSR Stowarzyszenia „WIR” – Wiejska Inicjatywa Rozwoju z Narodow ą Strategi ą Spójno ści lata 2007-2013 NNS to dokument strategiczny okre ślaj ący priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdra żania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójno ści w ramach bud żetu Wspólnoty na lata 2007-2013. Celem strategicznym NSS jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjno ści gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsi ębiorczo ści, zapewniaj ącej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójno ści społecznej, gospodarczej i przestrzennej. 82

Cel strategiczny osi ągni ęty poprzez realizacj ę horyzontalnych celów szczegółowych. Celami horyzontalnymi NSS s ą: 1. Poprawa jako ści funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa, 2. Poprawa jako ści Kapitału Ludzkiego i zwi ększenie spójno ści społecznej, 3. Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej maj ącej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjno ści Polski, 4. Podniesienie konkurencyjno ści i innowacyjno ści przedsi ębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej warto ści dodanej oraz rozwój sektora usług, 5. Wzrost konkurencyjno ści polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, 6. Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich, Cele wytyczne w LSR s ą w pełni spójne z politykami horyzontalnymi NSS . Cel pierwszy wskazuje na warto ść partnerstwa, które wzmacnia instytucje publiczne, równie ż LSR zakłada realizacj ę przedsi ęwzi ęć w oparciu zintegrowany udział trzech sektorów. Drugi cel NSS mówi o budowaniu Kapitału Ludzkiego i zwi ększaniu spójno ści społecznej. Koresponduje on z II celem strategicznym LSR, czyli zwi ększaniem aktywno ści mieszka ńców obszaru LGD, wi ększym dost ępem do usług społecznych, a to z pewno ści ą zwi ększy spójno ść społeczn ą obszaru LGD.

Najbardziej znacz ący w kontek ście LSR dla Stowarzyszenia „WIR” – Wiejska Inicjatywa Rozwoju jest cel pi ąty, poniewa ż porusza kwestie zrównowa żonego rozwoju społecznego, gospodarczego i przestrzennego. Jest to istota podej ścia Leader wdra żanego przez LGD Szósty cel horyzontalny NSS wprost odnosi si ę do rozwoju obszarów wiejskich, a wi ęc jest w pełni zbie żny ze wszystkimi celami LSR i wizj ą rozwoju LGD.

Przyj ęte w LSR cele strategiczne s ą zbie żne zarówno z oczekiwaniami mieszka ńców poszczególnych gmin oraz strategiami rozwoju na poziomie województwa, powiatu i gmin. Do opisywania spójno ści b ędziemy opiera ć si ę głównie na Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego i Strategii Rozwoju Powiatu Stargardzkiego. Przywoływanie zapisów we wszystkich gminnych strategiach zaj ęłoby wiele miejsca, a przecie ż wszystkie strategie ni ższego rz ędu z zało żenia musz ą by ć powi ązane ze strategi ą „wy ższ ą”.

LSR a „Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego”

Obszar LGD le ży w województwie zachodniopomorskim. Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego Uchwał ą nr XVI/147/2000 w dniu 23.10.2000 r. przyj ął dokument pod nazw ą „Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2015”.

Cz ęść zawartej w niej wizji województwa, dotycz ąca rozwoju obszarów wiejskich tj. fragment: „obszary wiejskie, dzi ęki skutecznie zrealizowanemu programowi wielofunkcyjnego rozwoju, stały si ę miejscem produktywnej pracy, atrakcyjnego zamieszkania, a tak że wypoczynku dla wi ększych miast” oraz misja: ,,Stworzenie warunków do stabilnego i zrównowa żonego rozwoju województwa zachodniopomorskiego opartego na konkurencyjnej gospodarce, przedsi ębiorczo ści mieszka ńców i optymalnym wykorzystaniu istniej ących zasobów” są w istotny sposób skorelowane z misj ą LSR:

Lokalna Grupa Działania - Stowarzyszenie „WIR”- Wiejska Inicjatywa Rozwoju słu ży poprawie jako ści życia mieszka ńców, wspiera ich aktywno ść gospodarcz ą i społeczn ą, podejmuje działania na rzecz turystyki, rekreacji, sportu i kultury z zachowaniem dbało ści o środowisko przyrodnicze i dziedzictwo kulturowe. Strategia województwa zawiera sze ść celów strategicznych, podzielonych na cele kierunkowe, do których zaproponowano działania. Dla celów zawartych w LSR znajdujemy odpowiednie cele strategii województwa, podano je w poni ższej tabeli:

Tabela XIV.1 Cele i przedsi ęwzi ęcia LSR Cele Strategii województwa

I.CEL OGÓLNY: ZRÓWNOWA ŻONY 1.Cel strategiczny: ,, Wzrost innowacyjno ści ROZWÓJ TURYSTYKI W OPARCIU O i efektywno ści gospodarowania” CZYSTE I RÓ ŻNORODNE 1.3.Wspieranie współpracy i rozwój małej i ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I średniej przedsi ębiorczo ści KULTURALNE 1.CEL SZCZEGÓŁOWY: TWORZENIE 2.Cel strategiczny: ,, Wzmacnianie ATRAKCYJNYCH PRODUKTÓW mechanizmów rynkowych i otoczenia TURYSTYCZNYCH I LOKALNYCH gospodarczego” ORAZ PODNIESIENIE 2.2.Popieranie rozwoju lokalnych produktów KONKURENCYJNO ŚCI i usług MIEJSCOWYCH ATRAKCJI, KUCHNI, RZEMIOSŁA, RĘKODZIELNICTWA PRZEDSI ĘWZI ĘCIE I.1.1. ,,WIR NA WSI”- MARKA PRODUKTU LGD I.CEL OGÓLNY: ZRÓWNOWA ŻONY 2.Cel strategiczny: ,, Wzmacnianie ROZWÓJ TURYSTYKI W OPARCIU mechanizmów rynkowych i otoczenia OCZYSTE I RÓ ŻNORODNE gospodarczego” ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I 2.3Podnoszenie atrakcyjno ści inwestycyjnej KULTURALNE regionu 2.CEL SZCZEGÓŁOWY: BUDOWA 3.Cel strategiczny: , Zwi ększenie ROZBUDOWA I MODERNIZACJA przestrzennej konkurencyjno ści regionu” INFRASTRUKTURY TURYSTYCZNEJ i 3.4 Aktywizacja małych miast( do 20 tys. REKREACYJNEJ mieszka ńców), rewitalizacja i rozwój PRZEDSI ĘWZI ĘCIE I.2.1: obszarów wiejskich „POŁ ĄCZ Ą NAS JEZIORA” I.CEL OGÓLNY: ROZWÓJ 4.Cel strategiczny: ,,Zachowanie i ochrona TURYSTYKI W OPARCIU OCZYSTE I warto ści przyrodniczych, racjonalna RÓ ŻNORODNE ŚRODOWISKO gospodarka zasobami’’ PRZYRODNICZE I KULTURALNE 4.2.Zachowanie, ochrona i odtwarzanie 3.CEL SZCZEGÓŁOWY: POPRAWA walorów i zasobów środowiska naturalnego” STANU TECHNICZNEGO ZABYTKOWYCH OBIEKTÓW ARCHITEKTONICZNYCH, MIEJSC HISTORYCZNYCH ORAZ PARKÓW PODWORSKICH PRZEDSI ĘWZI ĘCIE I.3.1: „SZLAK DZIEDZICTWA

HISTORYCZNO -PRZYRODNICZEGO” I.CEL OGÓLNY: ZRÓWNOWA ŻONY 1.Cel strategiczny: „ Wzrost innowacyjno ści ROZWÓJ TURYSTYKI W OPARCIU i efektywno ści gospodarowania” OCZYSTE I RÓ ŻNORODNE 1.2.Rozwój i promocja produktów ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I turystycznych regionu KULTURALNE 4.CEL SZCZEGÓŁOWY: ROZWÓJ PROMOCJI I EKSPONOWANIE WALORÓW PRZYRODNICZYCH I KULTUROWYCH PRZEDSI ĘWZI ĘCIE I.4.1: „WIR W INFORMACJI I PROMOCJI” II.CEL OGÓLNY : STWORZENIE 5.Cel strategiczny : ,,Budowa otwartej i WARUNKÓW DO ROZWOJU konkurencyjnej społeczno ści” ZASOBÓW LUDZKICH 5.1Rozwój infrastruktury społecznej na 1.CEL SZCZEGÓŁOWY: ROZWÓJ obszarach wiejskich INFRASTRUKTURY KULTURALNO- SPORTOWEJ I SPOŁECZNEJ PRZEDSI ĘWZI ĘCIE II.1.1: „BUDOWANIE CENTRÓW KULTURALNO - SPORTOWYCH” II.CEL OGÓLNY: STWORZENIE 6.Cel strategiczny: ,,Wzrost to żsamo ści i WARUNKÓW DO ROZWOJU spójno ści społecznej regionu” ZASOBÓW LUDZKICH 6.6.Rozwój sportu i rekreacji, promocja 2.CEL SZCZEGÓŁOWY: zdrowego stylu żcia ZWI ĘKSZENIE OFERTY SP ĘDZANIA 6.9.Przeciwdziałanie procesom WOLNEGO CZASU, W TYM NA marginalizacji społecznej OBSZARACH ZAGRO ŻONYCH MARGINALIZACJ Ą SPOŁECZN Ą I GOSPODARCZ Ą PRZEDSI ĘWZI ĘCIE II.2.1: „AKADEMIA WOLNEGO CZASU” II.CEL OGÓLNY: STWORZENIE 6.Cel strategiczny: ,,Wzrost to żsamo ści i WARUNKÓW DO ROZWOJU spójno ści społecznej regionu” ZASOBÓW LUDZKICH 6.1.Wzmocnienie to żsamo ści lokalnych 3.CEL SZCZEGÓŁOWY: ROZWÓJ 6.2Wspieranie rozwoju demokracji lokalnej i INTEGRACJI I KOMUNIKACJI społecze ństwa obywatelskiego LOKALNEJ SPOŁECZNO ŚCI, KSZTAŁTOWANIE POSTAW PRO- TURYSTYCZNYCH, UPOWSZECHNIANIE WIEDZY O MIKROREGIONIE WŚRÓD MIESZKA ŃCÓW LGD PRZEDSI ĘWZI ĘCIE II.3.1: „WIO! WSPÓŁPRACA – INTEGRACJA – ODNOWA”

LSR, a Strategia rozwoju powiatu stargardzkiego do roku 2015

Obszar LGD poło żony jest w powiecie stargardzkim. Rada Powiatu Uchwał ą nr XXV/257/2004 w dniu 29.12.2004 r. przyj ęła dokument pod nazw ą „Strategia rozwoju powiatu stargardzkiego do roku 2015”. W strategii powiatu podano misj ę powiatu jako: stworzenie warunków do stabilnego i zrównowa żonego rozwoju opartego na przedsi ębiorczej, mobilnej i wykształconej społeczno ści lokalnej. Zrównowa żony rozwój obszaru LGD oraz aktywni i przedsi ębiorczy mieszka ńcy są podmiotami misji LSR: Lokalna Grupa Działania - Stowarzyszenie „WIR”- Wiejska Inicjatywa Rozwoju słu ży poprawie jako ści życia mieszka ńców, wspiera ich aktywno ść gospodarcz ą i społeczn ą, podejmuje działania na rzecz turystyki, rekreacji, sportu i kultury z zachowaniem dbało ści o środowisko przyrodnicze i dziedzictwo kulturowe.

W wizji powiatu zaznaczony jest wyra źny zwi ązek z LSR, w szczególno ści w rozwoju turystyki tj.: „…dodatkowym atutem powiatu b ędzie silna baza turystyczna, która pozwoli na stabilny rozwój obszarów wiejskich”. Strategia powiatu zawiera cele strategiczne, podzielone na cele po średnie, do których zaproponowano działania. Dla celów zawartych w LSR znajdujemy odpowiednie cele strategii powiatu, podano je w poni ższej tabeli:

Tabela XIV.2 Cele i przedsi ęwzi ęcia LSR Cele Strategii powiatu

I.CEL OGÓLNY: ZRÓWNOWA ŻONY Cel strategiczny: ,, Stworzenie warunków ROZWÓJ TURYSTYKI W OPARCIU O do trwałego i zrównowa żonego rozwoju” CZYSTE I RÓ ŻNORODNE Cele po średnie: ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I - Stymulowanie przedsi ębiorczo ści i KULTURALNE innowacyjno ści 1.CEL SZCZEGÓŁOWY: TWORZENIE - Wzmocnienie funkcjonuj ących na terenie ATRAKCYJNYCH PRODUKTÓW powiatu małych i średnich TURYSTYCZNYCH I LOKALNYCH przedsi ębiorstw ORAZ PODNIESIENIE - Realizacja działa ń na rzecz KONKURENCYJNO ŚCI zrównowa żonego rozwoju obszarów MIEJSCOWYCH ATRAKCJI, wiejskich KUCHNI, RZEMIOSŁA, RĘKODZIELNICTWA PRZEDSI ĘWZI ĘCIE I.1.1. ,,WIR NA WSI”- MARKA PRODUKTU LGD I.CEL OGÓLNY: ZRÓWNOWA ŻONY Cel strategiczny: ,, Stw orzenie warunków ROZWÓJ TURYSTYKI W OPARCIU do trwałego i zrównowa żonego rozwoju” OCZYSTE I RÓ ŻNORODNE Cel po średni ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I - Realizacja działa ń na rzecz KULTURALNE zrównowa żonego rozwoju obszarów 2.CEL SZCZEGÓŁOWY: BUDOWA wiejskich ROZBUDOWA I MODERNIZACJA INFRASTRUKTURY TURYSTYCZNEJ i REKREACYJNEJ PRZEDSI ĘWZI ĘCIE I.2.1: „POŁ ĄCZ Ą NAS JEZIORA” I.CEL OGÓLNY: ROZWÓJ 4.Cel strategiczny: „ Rozwój infrastruktury

TURYSTYKI W OPARCIU OCZYSTE I technicznej i ochrona środowiska” RÓ ŻNORODNE ŚRODOWISKO Cel po średni PRZYRODNICZE I KULTURALNE - Ochrona środowiska 3.CEL SZCZEGÓŁOWY: POPRAWA STANU TECHNICZNEGO ZABYTKOWYCH OBIEKTÓW ARCHITEKTONICZNYCH, MIEJSC HISTORYCZNYCH ORAZ PARKÓW PODWORSKICH PRZEDSI ĘWZI ĘCIE I.3.1: „SZLAK DZIEDZICTWA HISTORYCZNO -PRZYRODNICZEGO” I.CEL OGÓLNY: ZRÓWNOWA ŻONY 1.Cel strategiczny: „ Stworzenie warunków ROZWÓJ TURYSTYKI W OPARCIU do trwałego i zrównowa żonego rozwoju” OCZYSTE I RÓ ŻNORODNE Cel po średni ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I - Zintegrowanie działa ń promocyjnych na KULTURALNE poziomie powiatu 4.CEL SZCZEGÓŁOWY: ROZWÓJ PROMOCJI I EKSPONOWANIE WALORÓW PRZYRODNICZYCH I KULTUROWYCH PRZEDSI ĘWZI ĘCIE I.4.1: „WIR W INFORMACJI I PROMOCJI” II.CEL OGÓLNY : STWORZENIE 5.Cel strategiczny : „Stworzenie warunków WARUNKÓW DO ROZWOJU do rozwoju zasobów ludzkich” ZASOBÓW LUDZKICH Cel po średni 1.CEL SZCZEGÓŁOWY: ROZWÓJ - Wspieranie rozwoju turystyki, kultury i INFRASTRUKTURY KULTURALNO- sportu SPORTOWEJ I SPOŁECZNEJ PRZEDSI ĘWZI ĘCIE II.1.1: „BUDOWANIE CENTRÓW KULTURALNO - SPORTOWYCH” II.CEL OGÓLNY: STWORZENIE 6.Cel strategiczny: „Stworzenie warunków WARUNKÓW DO ROZWOJU do rozwoju zasobów ludzkich” ZASOBÓW LUDZKICH Cel po średni 2.CEL SZCZEGÓŁOWY: - Działania na rzecz budowania ZWI ĘKSZENIE OFERTY SP ĘDZANIA społecze ństwa obywatelskiego w WOLNEGO CZASU, W TYM NA powiecie stargardzkim OBSZARACH ZAGRO ŻONYCH - Podnoszenie jako ści edukacji placówek MARGINALIZACJ Ą SPOŁECZN Ą I oświatowych powiatu stargardzkiego, GOSPODARCZ Ą wspieranie kształcenia ustawicznego PRZEDSI ĘWZI ĘCIE II.2.1: „AKADEMIA WOLNEGO CZASU” II.CEL OGÓLNY: STWORZENIE 6.Cel strategiczny: „Stworzenie warunków WARUNKÓW DO ROZWOJU do rozwoju zasobów ludzkich” ZASOBÓW LUDZKICH Cel po średni 3.CEL SZCZEGÓŁOWY: ROZWÓJ - Budowanie społecze ństwa INTEGRACJI I KOMUNIKACJI informacyjnego LOKALNEJ SPOŁECZNO ŚCI, KSZTAŁTOWANIE POSTAW PRO-

TURYSTYCZNYCH, UPOWSZECHNIANIE WIEDZY O MIKROREGIONIE WŚRÓD MIESZKA ŃCÓW LGD PRZEDSI ĘWZI ĘCIE II.3.1: „WIO! WSPÓŁPRACA – INTEGRACJA – ODNOWA”

LSR a dokumenty obowi ązuj ące w gminach – członkach LGD Władze samorz ądowe gmin odpowiadaj ą za zaspokojenie potrzeb zbiorowych i zapewnienie odpowiedniej jako ści warunków życia mieszka ńcom gmin. Do zada ń samorz ądów gminnych nale ży wi ęc zabezpieczenie potrzeb bytowych mieszka ńców, zapewnienie dost ępu do kształcenia, dóbr kultury, jak i mo żliwo ści aktywnego sp ędzania wolnego czasu oraz poprawy bezpiecze ństwa publicznego. Gminy stoj ą przed konieczno ści ą rozwi ązania wielu problemów zwi ązanych z ustawowymi zadaniami w zakresie zaspokajania rosn ących zbiorowych potrzeb mieszka ńców. Nadrz ędnym celem strategicznym władz samorz ądowych gmin jest bowiem osi ągni ęcie trwałego, akceptowanego społecznie i bezpiecznego rozwoju, przy pełnym wykorzystaniu zasobów naturalnych oraz walorów położenia. Zarz ądzanie strategiczne wymaga dokładnego i ci ągłego rozpoznawania aktualnych problemów, przeszkód i zagro żeń w rozwoju, wymaga równie ż efektywnego, sprawnego im przeciwdziałania poprzez wskazanie silnych stron i szans rozwoju. Systematyczny wzrost aspiracji społeczno ści gmin we wszystkich dziedzinach życia społeczno-gospodarczego wymaga tworzenia warunków do ich realizacji. Temu słu ży działalno ść Lokalnej Grupy Działania i opracowana przez ni ą Lokalna Strategia Rozwoju zgodnie z misj ą obszaru. Lokalna Grupa Działania - Stowarzyszenie „WIR”- Wiejska Inicjatywa Rozwoju słu ży poprawie jako ści życia mieszka ńców, wspiera ich aktywno ść gospodarcz ą i społeczn ą, podejmuje działania na rzecz turystyki, rekreacji, sportu i kultury z zachowaniem dbało ści o środowisko przyrodnicze i dziedzictwo kulturowe. Realizacja LSR powinna prowadzi ć do trwałego rozwoju gmin i w perspektywie kilku lat umo żliwi ć wzrost znaczenia tych gmin w regionie. LSR słu ży wi ęc realizacji „Strategii rozwoju” wszystkich gmin – członków LGD. Cele główne LSR LGD, wynikaj ące z misji rozwoju obszaru: 1. Zrównowa żony rozwój turystyki w oparciu o czyste i ró żnorodne środowisko przyrodnicze i kulturowe. 2. Stworzenie warunków do rozwoju zasobów ludzkich. wpisuj ą si ę w strategie zatwierdzone przez Rady Gmin we wszystkich sze ściu gminach: Chociwlu, Marianowie, Kobylance, Starej D ąbrowie, Stargardzie Szczeci ńskim i Suchaniu

XV. Wskazanie planowanych działa ń, przedsi ęwzi ęć lub operacji realizowanych przez LGD w ramach innych programów wdra żanych na obszarze obj ętym LSR.

LGD zamierza realizowa ć przedsi ęwzi ęcia w ramach PROW 2007- 2013, O ś 4 oraz w ramach innych programów operacyjnych. Przedsi ęwzi ęcia realizowane w ramach POKL b ędą miały charakter komplementarny w stosunku do tych realizowanych w ramach LSR. Planowane działania LGD w ramach innych programów przedstawia poni ższa tabela

tab. nr XV/1 Zakres tematyczny przedsi ęwzi ęcia ŹRÓDŁA DOFINANSOWANIA Organizacja festynów dla mieszka ńców POKL, Priorytet 7 Promocja integracji gmin, ł ącz ących funkcje kulturalne i społecznej, Działanie 7.3. Inicjatywy lokalne integracyjne na rzecz aktywnej integracji ,,Women Resource Centre – centrum INTERREG IV A zasobów i kompetencji kobiet oraz polsko- niemiecka sie ć powi ąza ń przedsi ębiorstw na terenach przygranicznych”

Mechanizmy zabezpieczaj ące przed podwójnym finansowaniem. W celu zabezpieczenia si ę przed nakładaniem si ę pomocy w ramach PROW i innych programów realizowanych przez LGD zastosowane b ędą nast ępuj ące mechanizmy: 1. Zakres obowi ązków okre ślony w umowie . Z ka żdą osob ą zatrudnion ą przez LGD b ędą podpisywane umowy o prac ę okre ślaj ące zakres obowi ązków i zada ń ze wskazaniem programu, z którego jest finansowane stanowisko pracy i na rzecz którego wykonuj ą prac ę. 2. Ewidencja czasu pracy . Pracownicy zatrudnieni w projektach realizowanych przez LGD b ędą zatrudnieni zgodnie z przepisami Kodeksu Pracy. B ędzie prowadzona ewidencja czasu pracy tak, aby osoby zaanga żowane w realizacj ę jednocze śnie wi ęcej ni ż jednego programu posiadały w umowie o prace szczegółowe opisy zada ń wykonywane w poszczególnych programach wraz z kwot ą wynagrodzenia i zachowaniem jednoczesnym wymiaru pracy zgodnie z Kodeksem Pracy. 3. Koordynacja projektów . Ka żdym projektem b ędzie zarz ądza ć inna osoba – koordynator projektu, zatrudniona na umow ę o prac ę lub umow ę cywilno-prawn ą. Koordynatorzy projektów b ędą przygotowa ć okresowe informacje z realizacji projektów i przedstawia ć je Zarz ądowi Stowarzyszenia. 4. Bankowo ść . Dla ka żdego projektu b ędzie utworzone osobne subkonto. 5. Ksi ęgowo ść . Ka żdy projekt finansowany z programów b ędzie posiadał oddzielny rejestr ksi ęgowy. Dokumenty ksi ęgowe b ędą opisywane z jakich środków, z jakiego programu koszty zostały opłacone. W przypadku wydatków, które b ędą współfinansowane wi ęcej ni ż z jednego programu w opisie znajdzie si ę informacja w jakiej cz ęś ci finansowane s ą wydatki w ramach ka żdego programu.

XVI. Przewidywany wpływ realizacji LSR na rozwój regionu i obszarów wiejskich

Dokument Lokalna Strategia Rozwoju stanowi podsumowanie wniosków i tez, słu żą cych realizacji docelowej wizji LGD, w której mikroregion obejmuj ący sze ść gmin powiatu stargardzkiego ma szans ę sta ć si ę o środkiem turystycznym, sprzyjaj ącym środowisku, bezpiecznym i atrakcyjnym zarówno dla mieszka ńców, jaki i inwestorów i turystów. Dokument ten jest syntetyczn ą prób ą okre ślenia priorytetów, jakie towarzyszy ć będą działaniom władz LGD przez najbli ższe lata. Otwiera go analiza obszaru, z uwzgl ędnieniem konieczno ści partnerskiej współpracy i integracji trzech sektorów życia społeczno-gospodarczego dla realizacji celów i wypracowania mechanizmów, które w efektywny sposób przyczyni ą si ę do procesu wyrównywania poziomu życia mieszka ńców gmin-członków LGD, w stosunku do mieszka ńców Europy Zachodniej. Planowane przedsi ęwzi ęcia i działania tworz ą warunki dla rozwoju społecznego, gospodarczego i turystycznego, zmierzaj ą do wykreowania obszaru LGD, jako o środka turystyki, kultury i sportu. Wszystkie planowane działania zmierzaj ą do poprawy warunków życia mieszka ńców, słu żą równie ż budowaniu partnerstwa i porozumienia wszystkich zainteresowanych w sprawie potrzeby współdziałania społeczno ści gmin: organizacji pozarz ądowych, instytucji samorz ądowych i lokalnego biznesu wokół wspólnych problemów, interesów i dalekosi ęż nych celów, w dziedzinie stymulowania i promowania rozwoju naszych małych ojczyzn.

XVII. Informacja o zał ącznikach 1. Karta opisu operacji

Do niniejszej Strategii dodatkowo zał ącza si ę: 1. Potwierdzenie zło żenia wniosku w konkursie. 2. Karta opisu operacji