SSTTRRAATTEEGGIIAA RROOZZWWOOJJUU GGMMIINNYY WWIIEELLKKIIEE OOCCZZYY NNAA LLAATTAA 22000077-- 22001155

SPIS TRE ŚCI

I. WPROWADZENIE ...... 4

1. Wst ęp ...... 4

2. Ocena dotychczasowej strategii rozwoju ...... 8

II. RAPORT O STANIE SPOŁECZNO - GOSPODARCZYM GMINY WIELKIE OCZY ...... 9

1. Ogólna charakterystyka gminy Wielkie Oczy ...... 9 1.1. Poło żenie geograficzne i podział administracyjny ...... 9 1.2. Środowisko naturalne ...... 14 1. 3. Walory historyczno - kulturowe ...... 18

2. Ludno ść i zagadnienia społeczne ...... 25 1.1. Demografia ...... 25 1.2. Rynek pracy i bezrobocie ...... 30

3. Warunki socjalno – bytowe ...... 34 1.1. O świata i kultura ...... 34 1.2. Ochrona zdrowia i opieka społeczna ...... 36 1.3. Mieszkalnictwo ...... 37

4. Gospodarka ...... 38 1.1. Przedsi ębiorczo ść ...... 38 1.2. Rolnictwo i le śnictwo ...... 42

5. Infrastruktura techniczna ...... 45 1.1. Sie ć komunikacyjna ...... 45 1.3. Sie ć wodoci ągowa ...... 46 1.4. Sie ć kanalizacyjna ...... 47 1.5. Sie ć gazowa ...... 48 1.6. Gospodarka odpadami ...... 48

III. ANALIZA SWOT ...... 49

IV. MISJA I WIZJA GMINY WIELKIE OCZY ...... 54

1. Analiza potrzeb i uwarunkowa ń rozwojowych gminy na podstawie zgromadzonych ankiet ...... 54

2. Misja gminy Wielkie Oczy ...... 56

3. Wizja gminy Wielkie Oczy w 2015 roku ...... 57

V. CELE STRATEGICZNE, PRIORYTETY I KIERUNKI DZIAŁANIA...... 60

2 VI. MONITORING STRATEGII ...... 67

1. Komisja ds. Strategii ...... 67

2. Wska źniki monitoringu ...... 71

3. HARMONOGRAM REALIZACJI STRATEGII ...... 75

VII. POWI ĄZANIA Z DOKUMENTAMI PROGRAMOWYMI ...... 76

1. Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007 – 2015 ...... 76

2. Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020 ...... 76

3. Programy Operacyjne na lata 2007 -2013 ...... 78

VIII. SPIS TABEL, ILUSTRACJI, WYKRESÓW ...... 80

IX. ZAŁ ĄCZNIKI ...... 82

Zał ącznik 1. Ankieta potrzeb rozwojowych gminy Wielkie Oczy ...... 82

Zał ącznik 2. Ankieta uwarunkowa ń wewn ętrznych i zewn ętrznych oddziałuj ących na funkcjonowanie gminy Wielkie Oczy ...... 85

3 Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

I. WPROWADZENIE

1. Wst ęp

Strategia rozwoju gminy w zało żeniu stanowi dokument ujmuj ący wieloletnie cele i uwarunkowania rozwoju tej że jednostki terytorialnej wraz z uwzgl ędnieniem zewn ętrznych i wewn ętrznych czynników o charakterze gospodarczym, społecznym i terytorialnym w uj ęciu długoterminowym. W my śl ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju z dnia 6 grudnia 2006 r. strategia jest podstawowym narz ędziem prowadzenia tej polityki zarówno w skali kraju, regionu jak i w skali lokalnej. Strategia rozwoju gminy wpisuje si ę tak że w układ dokumentów programowych według standardów Unii Europejskiej, zgodnych z ustaw ą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju pocz ąwszy od Strategii Rozwoju Kraju, sko ńczywszy na programach operacyjnych i strategiach regionalnych.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 4

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

STRATEGIA ROZWOJU KRAJU 2007 - 2015

Narodowa Strategia Krajowy Plan Strategiczny Strategia Rozwoju Spójno ści Rozwoju Obszarów Rybołówstwa NSRO Wiejskich

PROGRAMY OPERACYJNE 2007-2013 Program Operacyjny ż Zrównowa ony Rozwój
16 Regionalnych Programów Operacyjnych Program Rozwoju Obszarów Sektora Rybołówstwa i ż
Program Operacyjny Innowacyjna Wiejskich Nadbrze nych Obszarów Gospodarka 20 07 - 2013 Rybackich 2007 - 2013
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej Strategie sektorowe,
Program Operacyjny Europejska regionalne, Współpraca Terytorialna
Program Operacyjny Pomoc Techniczna przestrzenne i inne

Rysunek 1. Dokumenty programowe według standardów UE, zgodne z ustaw ą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 5

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Strategia jest dokumentem planistycznym, który przede wszystkim diagnozuje sytuacj ę społeczno – gospodarcz ą gminy, jej słabe i mocne strony oraz priorytetowe kierunki rozwoju. Powinna sta ć si ę podstaw ą prowadzenia wła ściwej polityki przez poszczególne podmioty działaj ące na scenie lokalnej, a w szczególno ści przez władze publiczne. Wa żne, aby rozwój gminy opierał si ę na maksymalnym wykorzystaniu potencjału wewn ętrznego miejscowych podmiotów, jak równie ż poło żenia, zasobów naturalnych itd. Kluczowym pytaniem, na jakie powinna odpowiada ć strategia rozwoju jest: Co nale ży zrobi ć, aby sytuacja mieszka ńców uległa poprawie, a gmina rozwijała si ę w przyszło ści? W przypadku niniejszego dokumentu pytanie brzmi: Co, kiedy i w jaki sposób nale ży zrobi ć, aby zapewni ć zrównowa żony rozwój gminy Wielkie Oczy? Opracowanie strategii rozwoju jest warunkiem koniecznym przy pozyskiwaniu środków finansowych z Funduszy Strukturalnych Unii Europejskiej. Zgodnie z zasad ą programowania okre ślon ą w artykule 10 Rozporz ądzenia Rady WE nr 1083/ 2006 z dnia 11 lipca 2006 r. cele funduszy realizowane s ą w ramach systemu wieloletniego programowania zorganizowanego w kilku etapach składaj ących si ę z okre ślenia priorytetów, finansowania oraz systemu zarz ądzania i kontroli.

Strategia rozwoju gminy powinna charakteryzowa ć si ę:
kompleksowo ści ą rozwi ąza ń zaistniałych problemów, traktowania gminy jako cz ęś ci szerszego otoczenia stanowi ącego zbiór szans i zagro żeń rozwojowych
rozwi ązywaniem dzisiejszych problemów przez pryzmat przyszło ści, w uznaniu iż post ęp jako wyraz rozwoju jest znacznie istotniejszy ni ż przetrwanie
uznaniem, że dla efektywnego rozwoju gminy niezb ędne jest równoczesne osi ąganie efektów społeczno-gospodarczych, ekologiczno-przestrzennych jak i finansowych.

Niniejszy dokument został opracowany jako narz ędzie dla władz lokalnych oraz podmiotów spełniaj ących istotn ą rol ę z punktu widzenia rozwoju gminy, dzi ęki któremu b ędą one mogły racjonalnie organizowa ć swoje działania w kilkuletnim horyzoncie czasowym. Nie ulega w ątpliwo ści, że sukces gminy zale ży od skutecznego i efektywnego zarz ądzania. Jest ono mo żliwe wył ącznie wówczas gdy realizowane s ą cele podporz ądkowane jasnej i co wa żne akceptowanej społecznie strategii rozwoju. Autorzy strategii poło żyli du ży nacisk na mo żliwo ści twórczego działania przedstawicieli społeczno ści lokalnej, wykorzystanie jej wiedzy i do świadcze ń. Podstawowe

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 6

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

prace analityczne i diagnostyczne, a tak że obejmuj ące konstrukcj ę dokumentu ko ńcowego wykonała Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., współpracuj ąc ści śle z pracownikami Urz ędu Gminy. Punktem wyj ścia dla planów strategicznych stał si ę raport o stanie społeczno – gospodarczym gminy Wielkie Oczy. Wspólnie wypracowane i u świadomione problemy przeło żone zostały na misj ę gminy, jej wizj ę w roku ko ńcz ącym realizacj ę strategii oraz obszary działa ń na przyszło ść . Efektem prac jest strategia zawieraj ąca grupow ą wiedz ę i do świadczenia. Wspólna praca RARR S.A. i przedstawicieli gminy miała mi ędzy innymi na celu zwi ększenie akceptacji społecznej dla proponowanych rozwi ąza ń. Pozwala to przypuszcza ć, i ż jej efektywno ść i oddziaływanie b ędą długoterminowe. Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. składa serdeczne podzi ękowania za udział w pracach przy opracowaniu strategii Wójtowi Gminy Wielkie Oczy Panu Władysławowi Strojnemu, Zast ępcy Wójta Panu Zbigniewowi Pałczy ńskiemu oraz wszystkim uczestnikom debat.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 7

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

2. Ocena dotychczasowej strategii rozwoju

Gmina Wielkie Oczy nie posiadała jak dot ąd opracowanej strategii rozwoju. Jedynym wieloletnim dokumentem programowym, w którym zawarte s ą cele i kierunki rozwoju gminy jest Zintegrowana Strategia Obszarów Wiejskich gminy Laszki i Wielkie Oczy na lata 2007 -2013. ZSROW jest w swoim zało żeniu rozwini ęciem i uzupełnieniem istniej ących b ądź będących w tworzeniu strategii i planów rozwoju obu, s ąsiaduj ących ze sob ą gmin. Podobnie jak w przypadku strategii rozwoju gminy, tak że i w tym dokumencie okre ślono misje i wizje formułowano cele strategiczne i operacyjne oraz wyznaczono zadania do realizacji na rok 2007 i na lata kolejne 2007- 2013.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 8

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

II. RAPORT O STANIE SPOŁECZNO - GOSPODARCZYM GMINY WIELKIE OCZY

1. Ogólna charakterystyka gminy Wielkie Oczy

Pocz ątki wsi Wielkie Oczy si ęgają przełomu XVI i XVII wieku, kiedy to została zało żona na gruntach s ąsiedniej Świdnicy przez ród Mi ękickich. W latach 1671-1935 Wielkie Oczy posiadały prawa miejskie. W okresie tym nast ąpił szybki rozwój gospodarczy i społeczny, na co najwi ększy wpływ miało zało żenie rezydencji Jana III Sobieskiego w Jaworowie. I wojna światowa zatrzymała rozwój całego regionu; stacjonowały tam wojska rosyjskie, których pobyt odcisn ął si ę pi ętnem na gospodarce. Wkrótce potem II wojna światowa pozostawiła spustoszenia na terenie wsi. Tym razem Wielkie Oczy znalazły si ę pod dyktatem obydwu okupantów. W wyniku zmian granic państwowych po wojnie, Wielkie Oczy stały si ę przygraniczn ą miejscowo ści ą le żą cą w powiecie lubaczowskim ówczesnego województwa rzeszowskiego, a od 1999 roku podkarpackiego. Od roku 1975 Wielkie Oczy są siedzib ą gminy.

1.1. Poło żenie geograficzne i podział administracyjny

Gmina Wielkie Oczy poło żona jest we wschodniej cz ęś ci województwa podkarpackiego, na pograniczu Polski i Ukrainy w odległo ści ponad 90 km od stolicy województwa - Rzeszowa. W niedalekiej odległo ści znajduje si ę przej ście graniczne Korczowa – Krakowiec.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 9

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Rysunek 2. Powiat lubaczowski na tle województwa podkarpackiego

Wielkie Oczy to najbardziej wysuni ęta na południe gmina powiatu lubaczowskiego. W skład powiatu wchodzi osiem gmin: Lubaczów – miasto, Lubaczów – gmina, Cieszanów, Oleszyce, Narol, Horyniec Zdrój, Stary Dzików i Wielkie Oczy. Gmina Wielkie Oczy graniczy od północy z gmin ą Lubaczów, od wschodu z Ukrain ą, od południa z gmin ą Radymno w powiecie jarosławskim, za ś od zachodu z gminami Oleszyce i Laszki.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 10

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Rysunek 3. Gmina Wielkie Oczy na tle powiatu lubaczowskiego

Rysunek 4. Gmina Wielkie Oczy w podziale na sołectwa

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 11

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Według danych z ko ńca 2005 roku gmin ę zamieszkuje 3 928 osób. W jej skład wchodzi 10 sołectw:

1. Bihale 2. Kobylnica Ruska 3. Kobylnica Wołoska 4. Łukawiec 5. Majdan Lipowiecki 6. Potok Jaworowski 7. Skolin 8. Wielkie Oczy 9. Wólka Żmijowska 10. Żmijowiska

Tabela1. Sołectwa wchodz ące w skład gminy Wielkie Oczy

Gęsto ść Powierzchnia Liczba mieszka ców 2 zaludnienia ń [km ] LP Sołectwo [os/km 2] 2000 2003 2005 2005 2005 1 Łukawiec 1 454 1 456 1 444 35,89 40,2 2 Kobylnica Ruska 209 198 190 27,29 7 3 Kobylnica Wołoska 428 411 393 22,83 17,21 4 Wielkie Oczy 951 958 978 20,36 48 5 Bihale 345 328 322 13,31 24,2 6 Majdan Lipowiecki 183 178 176 10,85 16,2 7 Skolin 264 276 271 5,97 49,7 8 Żmijowiska 170 184 182 5,09 35,8 9 Wólka Żmijowska 30 31 30 2,45 12,2 10 Potok Jaworowski 72 70 73 2,25 32,3 RAZEM 4 106 4 090 4 059 146,29 27,8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy Wielkie Oczy

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 12

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Wykres 1 . Powierzchnia sołectw w gminie Wielkie Oczy

Wólka Żmijowska Żmijowiska Potok Jaworowski Skolin Łukawiec

Majdan Lipowiecki

Bihale

Kobylnica Ruska Wielkie Oczy

Kobylnica Wołoska

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy Wielkie Oczy

Najwi ększa i najliczniej zasiedlona (ponad 1/3 mieszka ńców całej gminy) jest miejscowo ść Łukawiec, du ża wie ś rozci ągni ęta wzdłu ż drogi z Lubaczowa do Wielkich Oczu. Z kolei najmniej liczna jest Wólka Żmijowska - zamieszkuje ją tylko 30 osób. W pozostałych sołectwach populacja waha si ę mi ędzy 200 a 1000 mieszka ńców. Gmina Wielkie Oczy rozci ąga si ę na powierzchni 146 km 2 i jest najmniejsz ą oraz najsłabiej zaludnion ą gmin ą wiejsk ą powiatu lubaczowskiego. Jej mieszka ńcy stanowi ą niecałe 7% populacji powiatu, za ś powierzchnia to 11,2% obszaru powiatu. Stosunek obszaru województwa, powiatu i gminy obrazuje wykres 2.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 13

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Wykres 2. Obszar województwa podkarpackiego, powiatu lubaczowskiego i gminy Wielkie Oczy – porównanie

Gmina Wielkie Powiat Oczy lubaczowski

Województwo podkarpackie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

1.2. Środowisko naturalne

Gmina poło żona jest na terenie Płaskowy żu Tarnogrodzkiego, stanowi ącego jeden z jedenastu mezoregionów Kotliny Sandomierskiej. Są to tereny pokryte niewysokimi wzniesieniami (ok.200 m. n. p. m.),w głównej mierze maj ące charakter rolniczy. Obszar ten charakteryzuje si ę do ść nisk ą jako ści ą gleb (głównie IV- VI klasa bonitacji). Około 50% obszaru gminy pokrywaj ą lasy, w których dominuj ącymi gatunkami s ą dąb, olcha, sosna i brzoza. Dzi ęki tak wysokiemu wska źnikowi lesisto ści gmina mo że poszczyci ć si ę niskim ska żeniem środowiska naturalnego. Lasy znajduj ą si ę pod zarz ądem dwóch nadle śnictw:  Lubaczów – obejmuj ącym swym zasi ęgiem sołectwa: Bihale, Łukawiec, Majdan Lipowiecki, Wólka Żmijewska, Żmijowiska oraz Wielkie Oczy,  Radymno – obejmuj ącym sołectwa: Potok Jaworowski, Kobylnica Ruska, Kobylnica Wołoska, Skolin.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 14

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Na terenie gminy Wielkie Oczy dominuje klimat umiarkowany, z wydłu żonym okresem wegetacji ro ślin, co niekorzystnie odbija si ę na uprawach, a w konsekwencji na dochodach rolników. Gmina posiada własne bogactwa naturalne, tj. czwartorz ędowe zło ża piasku i gliny – eksploatowane wył ącznie na potrzeby własne mieszka ńców oraz zło ża ropy i gazu ziemnego, które wydobywa si ę od kilkudziesi ęciu lat. Kopalnia ropy naftowej i gazu ziemnego zlokalizowana jest w Żmijowiskach i stanowi składow ą obszaru górniczego „Lubaczów”. Instytucj ą, która na podstawie koncesji nr 110/94 zajmuje si ę eksploatacj ą złó ż jest Polskie Górnictwo i Gazownictwo S.A. - Sanocki Zakład Górnictwa Nafty i Gazu w Sanoku. Je śli chodzi o wody powierzchniowe, gmina Wielkie Oczy le ży w prawobrze żnej zlewni rzeki San. Przez terytorium gminy przepływają dwie rzeki; Lubaczówka i Szkło. Rzeka Szkło wypływa ze źródła w miejscowo ści o tej samej nazwie w obwodzie lwowskim na terenie Ukrainy i wyznacza południow ą granic ę gminy przepływaj ąc przez sołectwa Skolin, Kobylnica Ruska i Kobylnica Wołoska. Przebiegaj ący przez miejscowo ść Wielkie Oczy potok Gro ń stanowi prawy dopływ rzeki. Szkło to rzeka stwarzaj ąca do ść du że niebezpiecze ństwo powodzi, za ś jej wody s ą mocno zanieczyszczone. Na podstawie bada ń przeprowadzonych w 2003 roku w dwóch punktach pomiarowych wody w punkcie w Budzyniu zaliczone zostały do pozaklasowych, czyli nieodpowiadaj ących normom pod wzgl ędem mo żliwo ści u żytkowania gospodarczego. Przy uj ściu do Sanu stwierdzono nadmierne st ęż enie bakterii typu fekalnego, które spowodowane jest odprowadzaniem ścieków sanitarnych z terenu gminy.

Tabela 2. Klasyfikacja jako ści wód rzek granicznych oraz warto ści wska źników decyduj ących o klasyfikacji ogólnej w poszczególnych punktach pomiarowych w 2003 roku

Rzeka Punkt pomiarowy Bieg rzeki [km] Klasyfikacja ogólna

Szkło Budzy ń 32,2 NON

Szkło Uj ście do Sanu 2,3 NON Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WIO Ś Rzeszów

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 15

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Północno – zachodni ą granic ę gminy Wielkie Oczy wyznacza rzeka Lubaczówka. Swój pocz ątek bierze jako Zawadówka na Roztoczu Wschodnim, na Ukrainie. Przepływa mi ędzy innymi przez miasto Lubaczów oraz wzdłu ż sołectwa Bihale. Jej wody nie są tak mocno zanieczyszczone jak wody rzeki Szkło. Badania przeprowadzone w 2005 roku przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie wykazały, że w punkcie „Budomierz” i „uj ście Sanu” osi ągn ęły one II klas ę jako ści za ś w punkcie „poni żej Lubaczowa” III klas ę, co oznacza, że woda z tej rzeki mo że by ć wykorzystywana do spo życia po jej uprzednim uzdatnieniu.

Tabela 3. Klasyfikacja ogólna jako ści wód w rzekach województwa podkarpackiego badanych w 2005 roku

Bieg rzeki Klasyfikacja Rzeka Punkt pomiarowy [km] ogólna

Lubaczówka Budomierz 62 II Lubaczówka Poni żej Lubaczowa 48,4 III

Lubaczówka Uj ście do Sanu 3 II Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WIO Ś Rzeszów

Na terenie gminy zasoby wód podziemnych znajduj ą si ę na poziomie utworów czwartorz ędowych, co niekorzystnie odbija si ę na ich walorach smakowych. Najbli ższy zbiornik wód podziemnych, oznaczony na mapie Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce numerem 428 - "Dolina Kopalna Biłgoraj - Lubaczów" znajduje si ę w Lubaczowie, a zatem nie obejmuje swym obszarem gminy Wielkie Oczy. Na terenie gminy działa sie ć wodoci ągowa, za ś niektórzy mieszka ńcy czerpi ą wodę z przydomowych studzienek, niemniej jednak jej jako ść jest do ść niska. Jednym z podstawowych czynników maj ących wpływ na zanieczyszczenie powietrza jest bliskie s ąsiedztwo z Ukrain ą. Poło żenie geograficzne gminy powoduje, że jest ona obszarem tranzytowym dla zanieczyszcze ń środowiska, których głównym źródłem jest nieczynne obecnie górnicze pole siarkowe „Niemirów” w obwodzie lwowskim. Lokalne źródło zanieczyszcze ń atmosfery stanowi ą z kolei produkty powstaj ące w wyniku opalania niejednokrotnie zanieczyszczonym w ęglem oraz odpadami komunalnymi w domach jednorodzinnych i instytucjach publicznych. Wysoki wska źnik lesisto ści gminy sprawia,

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 16

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

że znaczna cz ęść powstaj ących zanieczyszcze ń jest neutralizowana w sposób naturalny. Ogólny stan powietrza atmosferycznego mo żna uzna ć za zadowalaj ący. W wyniku pomiarów przeprowadzonych w 2006 roku przez WIO Ś Rzeszów nie stwierdzono przekrocze ń obowi ązuj ących warto ści dopuszczalnych w powietrzu, zarówno w kryterium ochrony zdrowia, jak i ochrony ro ślin dla substancji tj. dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek w ęgla, benzen, ołów oraz ozon. Ne terenie gminy znajduj ą si ę obszary podlegaj ące ochronie, gdzie ustanowiono kilka pomników przyrody. Zgodnie z ustaw ą z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody są to pojedyncze twory przyrody żywej i nieo żywionej lub ich skupiska o szczególnej warto ści naukowej, kulturowej. Oto kilka z nich:

Kobylnica Wołoska – dwa dęby szypułkowe, wysoko ść : 24m i 26m, obwód pnia na wysoko ści 1,5 m: 590 cm i 800 cm
Majdan Lipowiecki – dąb szypułkowy, wysoko ść : 24 m, obwód pnia na wysoko ści 1,5 m: 465 cm
Kobylnica Ruska – dąb szypułkowy; obwód pnia na wysoko ści 1,5 m: 525 cm, wysoko ść : 25m/ kasztanowiec zwyczajny; obwód pnia na wysokości 1,5 m: 320 cm, wysoko ść : 24 m
Kobylnica Ruska - dąb szypułkowy; obwód pnia na wysoko ści 1,5 m: 370 cm/ wysoko ść : 25m/ osiem lip drobnolistnych; obwody pni na wysoko ści 1,5 m: od 270 do 360 cm, wysoko ść : od 23 do 26 m/ sze ść lip drobnolistnych obwody pni na wysoko ści 1,5 m: od 250 - 270 cm/ d ąb o obwodzie pnia 350 cm: / kasztanowiec zwyczajny o obwodzie pnia 270 cm
Łukawiec – dąb szypułkowy o obwodzie pnia na wysokości 1,5 m - 480 cm i wysoko ści 24 m

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 17

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

1. 3. Walory historyczno - kulturowe

Gmina Wielkie Oczy poło żona jest na terenach bardzo interesuj ących pod wzgl ędem kulturowym. Wielonarodowo ściowy charakter ludno ści (Polacy, Rusini, Żydzi) sprawił, że od wieków koegzystowały tutaj ze sob ą ró żne wpływy etniczne tworz ące mozaik ę kulturow ą, z któr ą mamy do czynienia tylko na Kresach. St ąd te ż mo żemy tam napotka ć wiele cennych zabytków. Z cał ą pewno ści ą najcenniejszym zabytkiem w zachodniej cz ęś ci miejscowo ści Wielkie Oczy jest zespół ko ścielno-klasztorny, który powstał w XVII wieku z inicjatywy rodziny Modrzejewskich. W jego skład wchodz ą:

• Klasztor oo. Dominikanów - z XVII w. • Bo żnica murowana - z XIX w. • Dwór obronny murowany – XVII w. • Fortyfikacje bastionowe ziemne - XVII w.

Wewn ątrz ko ścioła znajduje si ę rokokowy ołtarz wraz z słynnym obrazem Matki Bo żej Wielkoockiej.

Rysunek 5. Ko ściół w Wielkich Oczach

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 18

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

W centrum Wielkich Oczu odnale źć mo żna niszczej ąca synagog ę z 1910 roku, zburzon ą podczas I wojny światowej. Mimo, i ż po wojnie została odbudowana, w chwili obecnej budynek wymaga gruntownego remontu.

Rysunek 6. Synagoga w Wielkich Oczach

W 1925 r. w Wielkich Oczach wybudowano cerkiew greckokatolick ą, która słu żyła miejscowym wiernym z Wielkich Oczu i Skolina. Po zako ńczeniu II wojny światowej i wyp ędzeniu ludno ści ukrai ńskiej cerkiew została zamieniona na magazyn. Pierwsze po latach i zarazem ostatnie nabo żeństwo odbyło si ę tam dopiero w latach dziewi ęć dziesi ątych. Obecnie budynek niszczeje i nie jest u żytkowany.

Rysunek 7. Cerkiew greckokatolicka w Wielkich Oczach

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 19

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

W sołectwie Żmijowiska znajduje si ę zabytkowa drewniana cerkiew pod wezwaniem Wniebowzi ęcia NMP wzniesiona w 1786 r., zniszczona podczas I wojny światowej i odbudowana w 1930 roku. Po II wojnie była u żytkowana jako magazyn w wyniku czego uległa dewastacji. Przy cerkwi zachował si ę zaro śni ęty cmentarz.

Rysunek 8. Drewniana cerkiew w Żmijowiskach

Cenny zabytek stanowi modrzewiowy ko ściół w Łukawcu pochodz ący z 1754 roku . Według tradycji ko ściół został zakupiony i przeniesiony z Narola. Świ ątyni ę wielokrotnie odnawiano. Jest ona typowym przykładem skromnej budowli drewnianej, której forma kontynuuje w XVIII w. wykształcone jeszcze w średniowieczu rozwi ązania. Obok ko ścioła znajduje si ę dzwonnica zawieszona mi ędzy dwoma starymi d ębami.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 20

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Rysunek 9. Modrzewiowy ko ściół w Łukawcu

Rysunek 10 . Wn ętrze modrzewiowego ko ścioła w Łukawcu

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 21

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

W tej samej miejscowo ści odnale źć mo żna dawn ą cerkiew greckokatolick ą pod wezwaniem św. Dymitra M ęczennika, wzniesion ą w 1701 r. Przebudowana w 1923 r., od roku 1947 nie użytkowana. W latach sze ść dziesi ątych XX w. zmieniona na magazyn. W 1987 r. uszkodzona w wyniku po żaru. Remont z odtworzeniem pierwotnego wygl ądu cz ęś ci zachodniej przeprowadzono w latach 1990-1994. Obiekt nale ży do grupy tradycyjnych świ ąty ń drewnianych Ko ścioła Wschodniego.

Rysunek 11. Drewniana cerkiew w Łukawcu

Opuszczona drewniana cerkiew w Wólce Żmijowskiej wybudowana została w 1895 roku (według innych źródeł zbudowano j ą w 1786 r., a pod koniec XIX w. przebudowano). Od czasu wysiedlenia ludno ści ukrai ńskiej w 1947 r. była nieczynna i popadała w ruin ę. Ostatnio została odnowiona z inicjatywy Pracowni Kultury T ęczy w Rzeszowie, działaj ącej pod auspicjami UNESCO. Mimo przeprowadzonych prac konserwatorskich wn ętrze pozostało zdewastowane.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 22

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Rysunek 12. Drewniana cerkiew w Wólce Żmijowskiej

W Bihalu znajduje si ę drewniana greckokatolicka cerkiew p.w. Opieki Matki Bo żej z 1821 r.. Obecnie u żytkowana jako ko ściół rzymskokatolicki.

Rysunek 13. Drewniany zespół cerkiewny w Bihalu

Niew ątpliwie na uwag ę zasługuje pomnik przyrody – Pi ęć Sosen w pobli żu Majdanu Łukawieckiego. Z jednego ogromnego pnia wyrasta pi ęć pot ęż nych drzew. Legenda głosi, że w tym miejscu doznał uzdrowienia żołnierz wracaj ący do domu z I wojny

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 23

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

światowej. Powstało tu miejsce lokalnego kultu maryjnego. Tu ż obok drzewa zbudowano niewielk ą kapliczk ę.

Rysunek 14. Pomnik przyrody „Pi ęć Sosen ”

Poza wymienionymi zabytkami wyst ępuj ą na terenie gminy dwa parki dworskie:

 w północnej cz ęś ci wsi, przy drodze do Żmijowisk na terenie o środka wypoczynkowego PGNiG  w północno – wschodniej cz ęś ci wsi Wielkie Oczy, przy drodze prowadz ącej do Wólki Żmijowskiej wokół budynku Urz ędu Gminy. Niegdy ś dwór obronny.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 24

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

2. Ludno ść i zagadnienia społeczne

1.1. Demografia

Z danych Głównego Urz ędu Statystycznego wynika, że pod koniec 2005 roku gmin ę realnie zamieszkiwało 3 928 osób, za ś zameldowanych było 4008. Mieszka ńcy gminy Wielkie Oczy stanowi ą 6,9% wszystkich mieszka ńców powiatu lubaczowskiego i 0,2% mieszka ńców województwa. Jest to obszar o stosunkowo niskiej g ęsto ści zaludnienia; 27 osób/km 2, przy czym w powiecie liczba ta wynosi 44, za ś na poziomie województwa 118. Dla porównania wska źnik g ęsto ści zaludnienia dla Polski wynosi 122 os/km 2. Wśród mieszka ńców w niewielkim stopniu przewa żaj ą kobiety, które pod koniec 2005 r. stanowiły 50,4% ogółu mieszka ńców gminy. St ąd te ż współczynnik feminizacji społeczno ści kształtuje si ę na średnim poziomie, tj. 102 kobiety przypadaj ące na 100 męż czyzn (Tab. 4)

Tabela 4. Populacja

JEDNOSTKA LUDNO ŚĆ PODZIAŁU LATA Kobiety na TERYTORIALNEGO Ogółem Kobiety Męż czy źni Os/ km 2 100 m ęż czyzn 2000 2 101 375 1 072 759 1 028 616 118 104 Województwo 2 097 248 1 071 142 1 026 106 118 104 podkarpackie 2003 2005 2 098 263 1 071 981 1 026 282 118 104

2000 57 670 28 946 28 724 44 101 Powiat lubaczowski 2003 57 737 28 888 28 849 44 100 2005 57 225 28 662 28 563 44 100

2000 3 964 2 000 1 964 27 102 Gmina Wielkie Oczy 2003 3 950 1 996 1 954 27 102 2005 3 928 1 980 1 948 27 102 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 25

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Tabela 5. Populacja gmin powiatu lubaczowskiego, stan na koniec 2005 r.

POWIERZCHNIA LUDNO ŚĆ GMINA [km 2] Ogółem Kobiety Męż czy źni Os/km 2 Gmina miejska: Lubaczów 26 12 387 6 402 5 985 481 Gminy miejsko - wiejskie: Cieszanów 219 7 275 3 611 3 664 33 Narol 203 8 386 4 070 4 316 41 Oleszyce 152 6 560 3 314 3 246 43 Gminy wiejskie: Horyniec Zdrój 203 4 912 2 448 2 464 24 Lubaczów 203 9 168 4 550 4 618 45 Stary Dzików 156 4 609 2 287 2 322 30 Wielkie Oczy 146 3 928 1 980 1 948 27 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Powy ższe zestawienie kre śli Wielkie Oczy jako najmniejsz ą i najmniej liczn ą gmin ę powiatu. Powierzchniowo i pod wzgl ędem gęsto ści zaludnienia najbardziej zbli żona jest do gminy Stary Dzików. Najwi ększ ą populacj ę wśród gmin wiejskich w powiecie odnotowano w gminie Lubaczów; zamieszkuje j ą 9168 osób, czyli o 5240 wi ęcej ni ż na omawianym obszarze Wielkich Oczu. W gminie mamy do czynienia ze spadkiem liczby ludności na przestrzeni ostatnich lat. W 2005 r. odnotowano najni ższy stan ludno ści od roku 2000. Nie bez znaczenia pozostaje tu wyra źna tendencja emigracyjna zwi ązana z otwarciem europejskich rynków pracy na nowych członków UE. Z informacji Urz ędu Gminy wynika, że wielu mieszka ńców wyjechało za granic ę w poszukiwaniu zatrudnienia, a w konsekwencji liczba mieszka ńców na stałe zamieszkuj ących gmin ę w latach 2004 – 2007 znacznie si ę obni żyła. Charakterystyczny dla całego kraju spadek populacji znajduje odzwierciedlenie tak że na poziomie lokalnym. Według prognoz GUS w roku 2030 liczba mieszka ńców powiatu lubaczowskiego spadnie o około 6,3 %, a co za tym idzie zmniejszy si ę tak że populacja gminy.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 26

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Tabela 6. Struktura ekonomiczna mieszka ńców Liczba osób w WIEK JEDNOSTKA wieku PODZIAŁU LATA OGÓŁEM nieprodukcyjnym TERYTORIALNEGO Przedprodukcyjny Produkcyjny Poprodukcyjny na 100 w wieku produkcyjnym 2000 2 101 375 578 421 1 222 021 300 933 71,9 Województwo podkarpackie 2003 2 097 248 518 010 1 273 011 306 227 64,7 2005 2 098 263 484 527 1 301 539 312 197 61,2

2000 57 670 16 517 32 365 8 788 78,1 Powiat 2003 57 737 14 743 34 005 8 989 69,7 lubaczowski 2005 57 225 13 472 34 728 9 025 64,8

2000 3 964 1 107 2 109 748 87,9 Gmina Wielkie 2003 3 950 990 2 194 766 80 Oczy 2005 3 928 933 2 215 744 74,5 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Analiza struktury ekonomicznej mieszka ńców wskazuje na wzrost liczby osób w wieku produkcyjnym (w latach 2000 – 2005 o około 9%), które stanowi ą 56,4% ogółu mieszka ńców nie odbiegaj ąc w ten sposób od tendencji w całym województwie. W wieku przedprodukcyjnym według danych na koniec 2005 roku pozostaje 23,8%, a wieku poprodukcyjnym 18,9% mieszka ńców.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 27

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Wykres 3. Struktura ekonomiczna ludno ści, stan na koniec 2005 r.

produkcyjny

przedprodukcyjny poprodukcyjny

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Niekorzystnym zjawiskiem w sferze struktury wiekowej jest znacz ący spadek liczby osób w wieku przedprodukcyjnym – aż o 15,7% w roku 2005. Odnotowano tak że wysoki wska źnik obci ąż enia demograficznego ogółem, tj. liczby osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym. Wprawdzie na przestrzeni lat 2000 – 2005 uległ on obni żeniu z 87,9 do 74,5, niemniej jednak na tle powiatu (64,8 os.) oraz województwa (61,2 os.) jest wci ąż niemały. Zmniejszenie udziału ludno ści w wieku przedprodukcyjnym wyst ępuj ące ł ącznie z obci ąż eniem demograficznym ogółem mo że przynie ść negatywne skutki w postaci spadku siły roboczej gminy, a co za tym idzie braku osób mog ących utrzymywa ć na tym samym, b ądź lepszym poziomie starzej ącą si ę społeczno ść .

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 28

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Tabela 7 . Ruch naturalny ludno ści

Zgony JEDNOSTKA Przyrost PODZIAŁU LATA Mał żeństwa Urodzenia W tym Ogółem naturalny TERYTORIALNEGO niemowl ąt 2000 11 719 23 584 18 129 169 5 455 Województwo podkarpackie 2003 11 510 20 519 17 923 158 2 596 2005 11 782 20 525 18 289 149 2 236

2000 337 636 519 3 117 Powiat lubaczowski 2003 403 628 521 0 107 2005 358 586 569 3 17

2000 18 46 42 0 4 Gmina Wielkie Oczy 2003 24 37 37 0 0 2005 25 44 48 0 -4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W latach 2004 i 2005 odnotowano ujemny przyrost naturalny mieszka ńców (wska źnik przyrostu kolejno na poziomie -3 i -4). Jeszcze w roku 2000 liczba urodze ń przewy ższała liczb ę zgonów, jednak że z upływem czasu statystyki uległy odwróceniu. W gminie wzrosła wprawdzie liczba nowo zawartych mał żeństw oraz urodze ń, ale równolegle znacz ąco zwi ększyła si ę liczba zgonów.

Tabela 8 . Migracje ludno ści

JEDNOSTKA SALDO MIGRACJI PODZIAŁU LATA Napływ Odpływ TERYTORIALNEGO Ogółem Na 1000 osób 2000 19 580 21 560 -1 980 -0,9 Województwo 2003 22 192 24 670 -2 478 -1,2 podkarpackie 2005 20 317 22 702 -2 385 -1,1

2000 516 791 -275 -4,6 Powiat lubaczowski 2003 562 803 -241 -4,1 2005 492 723 -231 -3,9

2000 23 36 -13 -3,5 Gmina Wielkie Oczy 2003 26 36 -10 -2,5 2005 30 26 4 1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 29

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Według danych Głównego Urz ędu Statystycznego na koniec 2005 roku saldo migracji było dodatnie i wynosiło +4. Wi ęcej osób zdecydowało si ę zamieszka ć na terenie gminy ni ż stamt ąd wyjecha ć. Niemniej jednak wejście Polski do struktur Unii Europejskiej nie pozostało bez wpływu na mieszka ńców przygranicznej gminy. Jak ju ż nadmieniono wielu z nich podj ęło decyzj ę o tymczasowej emigracji zarobkowej. Są to osoby, które wci ąż pozostaj ą zameldowane w Urz ędzie Gminy, ale przez spor ą cz ęść roku znajduj ą zatrudnienie poza granicami Polski. Według informacji UG Wielkie Oczy najwi ększe nasilenie tego typu emigracji miało miejsce w ostatnich dwóch latach (2005 - 2006). Nale ży tak że pami ęta ć, że jedn ą z przyczyn odpływu jest migracja ludno ści ze wsi w kierunku du żych miast, w tym przypadku do stolicy województwa, Rzeszowa.

1.2. Rynek pracy i bezrobocie

Gmina Wielkie Oczy jest gmin ą typowo rolnicz ą, dlatego te ż niewielu mieszka ńców znajduje zatrudnienie poza rolnictwem. Zwi ązane jest to z brakiem jakiegokolwiek przemysłu i słab ą sieci ą usług, handlu czy lokalnej turystyki. Stopa bezrobocia w gminie jest stosunkowo wysoka i jednocze śnie zbli żona do poziomu wojewódzkiego – w grudniu 2005 r. w województwie było to 18,5%, w gminie 18,3%. Wi ęcej bezrobotnych osób zamieszkuje cały powiat lubaczowski – tam bezrobocie pod koniec 2005 roku wynosiło 22,4%.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 30

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Tabela 9. Rynek pracy

JEDNOSTKA Przeci ętne Stopa Bezrobotni PODZIAŁU LATA PRACUJ ĄCY miesi ęczne bezrobocia zarejestrowani TERYTORIALNEGO wynagrodzenie [%]

2000 393 136 1 690,00 182 168 16,2 Województwo 2003 371 353 1 950,01 182 497 20,2 podkarpackie 2005 381 288 2 081,76 163 956 18,5

2000 8 342 1 527,00 5 848 17,1 Powiat lubaczowski 2003 6 778 1 783,36 6 012 24,3 2005 6 925 1 865,88 5 447 22,4

2000 193 1 559,00 429 18,4 Gmina Wielkie Oczy 2003 174 1 862,00 427 18,3 2005 179 1 935,00 427 18,3 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W chwili obecnej najwi ększa liczba mieszka ńców znajduje zatrudnienie zagranic ą – głównie Włochy, Niemcy, Irlandia i Wielka Brytania. Cz ęść mieszka ńców pracuj ących na terenie gminy zatrudniony jest w szkołach, o środku pomocy społecznej oraz urz ędzie gminy. Wśród głównych źródeł dochodów mieszka ńców wymieni ć nale ży: renty i emerytury, indywidualne gospodarstwa rolne, działalno ść gospodarcz ą oraz prac ę najemn ą. Przeci ętne miesi ęczne wynagrodzenia wzrasta z roku na rok i równie ż nie odbiega od poziomu województwa. Jest z kolei wy ższe ni ż w powiecie i w 2005 roku wynosiło 1 935,00 PLN. Średnia krajowa z tego okresu wynosi 2 318,53 PLN. Od roku 2000 średnie miesi ęcznie wynagrodzenie w gminie wzrosło o 376 PLN, co daje podwy ższenie o 19,4%. Poni żej prezentowane jest zestawienie bezrobotnych i zatrudnionych w gminach powiatu lubaczowskiego w 2005 roku.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 31

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Tabela 10. Pracuj ący i bezrobotni w gminach powiatu lubaczowskiego, dane na koniec 2005 r.

OGÓŁEM OGÓŁEM GMINA W tym Bezrobotni W tym Pracuj ący kobiety zarejestrowani kobiety Gmina miejska: Lubaczów 3 370 1 773 1 060 527 Gminy miejsko - wiejskie: Cieszanów 1 077 301 782 408 Narol 677 353 760 378 Oleszyce 512 249 740 374 Gminy wiejskie: Horyniec Zdrój 542 295 468 229 Lubaczów 359 185 970 447 Stary Dzików 236 141 240 120 Wielkie Oczy 179 124 427 180 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W strukturze zatrudnienia mieszka ńców gminy dominuje sektor usługowy; aż 95% pracuj ących mieszka ńców znajduje zatrudnienie w usługach. Pozostałe 5% to osoby pracuj ące w sektorze: rolnictwo, łowiectwo, le śnictwo, rybactwo. Liczba pełnozatrudnionych w rolnictwie nie odzwierciedla jednak stanu faktycznego. Znaczna cz ęść ludno ści zajmującej si ę rolnictwem, produkuje żywno ść głównie na zaspokojenie własnych potrzeb. Du ża grupa mieszka ńców pracuje zawodowo i jest równocze śnie wła ścicielami gospodarstw rolnych. Taki stan rzeczy wymuszony jest przez trudn ą sytuacj ę materialn ą mieszka ńców.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 32

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Tabela 11 . Zatrudnienie w podstawowych sektorach gospodarki

SEKTORY JEDNOSTKA PODZIAŁU LATA PRACUJ ĄCY Rolnictwo, łowiectwo, Przemysł i TERYTORIALNEGO Usługi le śnictwo, rybactwo budownictwo

2000 393 136 5 939 168 566 218 631 Województwo 2003 371 353 4 208 151 934 215 211 podkarpackie 2005 381 288 4 429 154 035 222 824

2000 8 342 374 1 964 6 004 Powiat lubaczowski 2003 6 778 312 1 823 4 643 2005 6 925 301 1 566 5 085

2000 193 13 22 158 Gmina Wielkie Oczy 2003 174 12 15 147 2005 179 9 0 170 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 33

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

3. Warunki socjalno – bytowe

1.1. O świata i kultura

Na terenie gminy znajduj ą si ę dwie szkoły podstawowe, dwa gimnazja oraz dwa przedszkola. Wszystkie funkcjonuj ą w ramach zespołów szkół publicznych w Wielkich Oczach i w Łukawcu.

Tabela 12. Placówki o światowe Liczba Placówki uczniów Oddział przedszkolny przy 13 Szkole Podstawowej Zespół Szkół Publicznych w Szkoła Podstawowa 164 Wielkich Oczach Gimnazjum 106 283 Oddział przedszkolny przy 26 Szkole Podstawowej Zespół Szkół Publicznych w Szkoła Podstawowa 156 Łukawcu Gimnazjum nr 2 99 281 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy Wielkie Oczy

W szkołach podstawowych uczy si ę ł ącznie 564 uczniów, do gimnazjum ucz ęszcza 205, za ś pod opiek ą przedszkoln ą pozostaje 39 dzieci. W granicach powiatu lubaczowskiego działa dodatkowo 37 szkół podstawowych i 8 gimnazjów. Potrzeby edukacyjne mieszka ńców w zakresie szkolnictwa średniego zaspokajaj ą placówki zlokalizowane na terenie powiatu. Młodzież doje żdża przede wszystkim do Lubaczowa, w mniejszym stopniu do Jarosławia i Przemy śla. Do dyspozycji uczniów pozostaj ą trzy szkoły zawodowe, dwa licea ogólnokształc ące, jedno liceum profilowane o trzyletnim cyklu nauczania w profilach ekonomiczno – administracyjnym oraz mechanicznym oraz pi ęć techników. Osoby dorosłe chc ące zdoby ć lub poszerzy ć swoje kwalifikacje zawodowe mog ą skorzysta ć z bogatej oferty szkole ń O środka Kształcenia Zawodowego oraz O środka Kształcenia dla Dorosłych w Lubaczowie.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 34

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Szkoły na terenie gminy s ą modernizowane i dofinansowywane z bud żetu gminy. W bud żecie na rok 2007 na bie żą ce remonty dla Zespołu Szkół w Wielkich Oczach przeznaczone jest 30 000 PLN, za ś dla Zespołu Szkół w Łukawcu 25 000 PLN. Obie szkoły posiadaj ą wyposa żone sale gimnastyczne, przy czym w Wielkich Oczach jest to nowoczesna sala wybudowana w 2006 r. Uczniowie z terenów pobliskich sołectw s ą dowo żeni do szkół gimbusami. W miejscowo ści Wielkie Oczy zlokalizowana jest Gminna Biblioteka Publiczna, która posiada dwie filie - w Kobylnicy Wołoskiej oraz w Łukawcu. Ł ącznie w bibliotekach zgromadzonych jest 24 745 woluminów. Ze źródeł tych korzysta 656 czytelników. Finansowanie wypo życzalni opiera si ę przede wszystkim na dotacjach samorz ądowych i dotacjach Ministerstwa Kultury.

Tabela 13. Biblioteki publiczne

Liczba woluminów Liczba czytelników

Gminna Biblioteka Publiczna w 9 765 320 Wielkich Oczach Filia biblioteczna w Kobylnicy 6 670 102 Wołoskiej

Filia biblioteczna w Łukawcu 8 310 234

Razem 24 745 656

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy Wielkie Oczy

Ze wzgl ędu na niewielk ą liczb ę placówek kulturalnych zlokalizowanych na terenie gminy mieszka ńcy korzystaj ą z tych funkcjonuj ących b ądź to w Lubaczowie, b ądź w samym Rzeszowie. Na terenie gminy znajduj ą si ę dwa domy kultury; Wiejski Dom Kultury w Wielkich Oczach oraz Wiejski Dom Kultury w Łukawcu. Ponadto we wszystkich sołectwach za wyj ątkiem Wólki Żmijowskiej i Potoku Jaworowskiego funkcje kulturotwórcze, wychowawcze, dydaktyczne oraz opieku ńcze pełni ą świetlice wiejskie. Najbli ższe kino znajduje si ę przy Miejskim Domu Kultury w Lubaczowie. W dziewi ętnastowiecznym zespole podworskim w Lubaczowie od 1981 r. działa Muzeum Kresów. Mieszka ńcy, którzy zechc ą obejrze ć spektakl teatralny lub oper ę musz ą uda ć si ę do Rzeszowa, b ądź na Ukrain ę, do Lwowa.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 35

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

W Wielkich Oczach i Łukawcu działaj ą dwa Ludowe Kluby Sportowe „Gwiazda” Wielkie Oczy i „Unia” Łukawiec, które trenuj ą zawodników w sekcjach juniorów i seniorów. Na uwag ę zasługuje tak że zało żone w 1964 r. Koło Łowieckie „Tur” w Wielkich Oczach, które do chwili obecnej prowadzi gospodark ę łowieck ą na terenie, na którym powstało. S ą to dwa obwody numer 32 i 34. Obwód le śny 32 nale ży do Nadle śnictwa Lubaczów, a polny 34 do Nadle śnictwa Radymno. W gminie znajduje si ę jeden obiekt zakwaterowania turystycznego, tj. dysponuj ące 30 miejscami noclegowymi Gospodarstwo Agroturystyczne Deberska Góra w Łukawcu.

1.2. Ochrona zdrowia i opieka społeczna

Na terenie gminy funkcjonuj ą dwa o środki zdrowia; Gminny O środek Zdrowia w Wielkich Oczach oraz Wiejski O środek Zdrowia w Łukawcu, w których przyjmuj ą lekarze Zakładu Opieki Zdrowotnej w Lubaczowie. Mieszka ńcy korzystaj ą z opieki dwóch lekarzy rodzinnych, dwóch ginekologów i raz w tygodniu pediatry. Ze wzgl ędu na blisko ść Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej – Poradnia Zdrowia w Opace wi ększo ść mieszka ńców wsi Bihale wła śnie tam korzysta z opieki medycznej. Brakuje prywatnych gabinetów lekarskich i stomatologicznych oraz apteki. W Wielkich Oczach zlokalizowany jest jeden punkt apteczny. Gminny O środek Pomocy Społecznej w Wielkich Oczach prowadzi działalno ść maj ącą na celu wsparcie osób i rodzin, które nie s ą w stanie pokona ć życiowych trudno ści przy pomocy własnych środków i mo żliwo ści. GOPS realizuje zadania z zakresu:

 wypłaty zasiłków stałych (zadania zlecone)  wypłaty zasiłków celowych i okresowych (zadania własne)  do żywiania (zadania własne)  świadczenia usług opieku ńczych (zadania własne)

Do wa żnych zada ń o środka zaliczy ć nale ży prac ę socjaln ą indywidualn ą b ądź z rodzinami. Najmniejsze zapotrzebowanie na opiek ę społeczn ą notuje si ę w miesi ącach letnich. Według danych Urz ędu Gminy w roku 2006 z pomocy społecznej skorzystało 105 rodzin w tym ze świadcze ń przyznanych w ramach działa ń własnych 103. GOPS wypłaca

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 36

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

równie ż zasiłki rodzinne 432 świadczeniobiorcom. Od roku 2005 liczba klientów pomocy społecznej systematycznie spada.

1.3. Mieszkalnictwo

W gminie Wielkie Oczy zlokalizowanych jest 919 mieszka ń, co stanowi jedynie 5,9% wszystkich zasobów mieszkaniowych na terenie powiatu. Średnia powierzchnia użytkowa jednego mieszkania to 90,7 m 2. Z kolei im rozleglejsza i bardziej zurbanizowana jednostka podziału terytorialnego tym ten wska źnik okazuje si ę by ć ni ższy. Mieszkania na terenie powiatu maja powierzchni ę mniejsz ą o 8,9 m2, a w województwie o 13,6 m 2. W 2005 roku oddano do u żytku niewiele, bo jedynie 3 mieszkania. Dla porównania w mie ście Lubaczów oddano ich do u żytku 30. W pozostałych gminach liczba ta waha si ę mi ędzy 1 a 9. Niewielka liczba oddanych budynków spowodowana jest wysokimi cenami na rynku nieruchomo ści i rynku budowlanym, a co za tym idzie decyzj ą młodych mał żeństw o zamieszkaniu w jednym domu wraz z rodzicami. Świadczy o tym wysoki wska źnik osób przypadaj ących na jedno mieszkanie, który na koniec 2005 roku wynosił 4,2.

Tabela 14. Zasoby mieszkaniowe

ŚREDNIA STATYSTYCZNA JEDNOSTKA Powierzchnia PODZIAŁU MIESZKANIA IZBY Liczba izb Liczba osób Liczba użytkowa TERYTORIALNEGO w na 1 osób na 1 jednego mieszkaniu mieszkanie izb ę mieszkania [m 2] Województwo 601 648 2 371 198 3,94 3,49 0,88 77,1 podkarpackie

Powiat lubaczowski 15 645 61 749 3,9 3,66 0,93 81,8

Gmina Wielkie Oczy 917 3 945 4,4 4,2 1 90,7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 37

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

4. Gospodarka

1.1. Przedsi ębiorczo ść

Na terenie gminy pod koniec 2005 roku funkcjonowało 97 podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON, w tym 10 w ramach sektora publicznego.

Tabela 15. Liczba przedsi ębiorstw w podziale na sektory gospodarcze

JEDNOSTKA SEKTOR PODZIAŁU LATA Ogółem TERYTORIALNEGO Publiczny Prywatny 2000 131 700 5 027 126 673 Województwo 2003 142 682 5 920 136 762 podkarpackie 2005 139 059 6 076 132 983

2000 2 437 150 2 287 Powiat lubaczowski 2003 2 530 177 2 353 2005 2 543 176 2 367

2000 98 10 88 Gmina Wielkie Oczy 2003 100 7 83 2005 97 10 87 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Podobnie jak w województwie (95,6%) i powiecie (93,1%) przedsi ębiorstwa sektora prywatnego dominuj ą w lokalnej gospodarce (89,7%). Na przestrzeni lat 2000 - 2007 liczba przedsi ębiorstw spadała, co świadczy o regresie ekonomicznym tego rejonu. W roku 2000 liczba przedsi ębiorstw wynosiła 98, za ś pod koniec 2005 tylko o 1 wi ęcej. Firmy działaj ące na terenie gminy stanowi ą zaledwie 3,8% wszystkich zlokalizowanych w powiecie lubaczowskim. Na dzie ń 31.05.2007 r. zarejestrowanych jest 76 podmiotów, z czego aktywnie działa ok. 40. Dwa z nich mo żna uzna ć za najbardziej znacz ące dla gminnej gospodarki:

 Sam-Spo żywczy – Stanisław Pazowski – ul. Rynek 5, Wielkie Oczy  Zakład Usług Terenowych – Marian Rogowski – ul. Le śna 4/1, Wielkie Oczy

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 38

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Tabela 16. Liczba przedsi ębiorstw w podziale na form ę prawn ą prowadzonej działalno ści, stan na koniec 2005 r.

SEKTOR Forma prawna prowadzonej działalno ści JEDNOSTKA PODZIAŁU OGÓŁEM Fundacje, Os. fizyczne Spółki Spółki stowarzyszenia prowadz ące TERYTORIALNEGO Publiczny Prywatny Spółdzielnie handlowe cywilne i organizacje działalno ść społeczne gospodarcz ą Województwo 139 059 6 076 132 983 5 822 10 320 779 4 231 108 430 podkarpackie

Powiat 2 543 176 2 367 65 109 32 129 1 957 lubaczowski

Gmina Wielkie 97 10 87 0 4 0 4 74 Oczy Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Pod wzgl ędem formy prawnej prowadzonej działalno ści dominuj ą osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą; spo śród 97 podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON w 2005 roku w takiej postaci było zarejestrowanych a ż 74, co daje łącznie 76,3% ogółu. Jest to tendencja analogiczna do wojewódzkiej i powiatowej, gdzie wska źnik ten wynosi 77,9% oraz 76,9%.

Wykres 4. Przedsi ębiorstwa w podziale na form ę prawn ą prowadzonej działalno ści

osoby fizyczne prow adz ące działalno ść gospodarcz ą

, fundacje stowarzyszenia i organizacje społeczne

spółki cyw ilne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 39

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Ponad 90% wszystkich przedsi ębiorców zatrudnia mniej ni ż 9 osób, co daje im status mikroprzedsi ębiorstw. W gminie nie wyst ępuj ą spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego.

Tabela 17. Podmioty gospodarcze zarejestrowane w rejestrze REGON według wybranych sekcji

W TYM

JEDNOSTKA Transport, PODZIAŁU OGÓŁEM Rolnictwo, Obsługa Handel i Hotele i gospodarka Po średnictwo TERYTORIALNEGO le śnictwo, Przemysł Budownictwo nieruchomo ści naprawy restauracje magazynowa finansowe łowiectwo i firm i ł ączno ść

Województwo 139 059 3 446 14 719 13 621 47 466 3 963 9 677 4 591 18 426 podkarpackie

Powiat lubaczowski 2 543 133 235 252 846 80 125 103 216

Gmina Wielkie Oczy 97 3 12 10 30 3 8 3 4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Najwi ększ ą dynamik ę rozwoju, podobnie jak w całym regionie, wykazuj ą firmy zwi ązane z handlem i naprawami – 30,9% wszystkich podmiotów gospodarczych. Na kolejnych miejscach plasuje si ę przemysł – 12,3% (wszystkie w ramach sekcji przetwórstwa przemysłowego) i budownictwo – 10,3%. Tak ą sam ą tendencj ę mo żna zaobserwowa ć w powiecie oraz województwie. Nie bez znaczenia pozostaj ą te ż firmy transportowe. Tak samo jak w skali całego kraju, tak że w gminie sektor usługowy skupia najwi ększ ą liczb ę podmiotów gospodarczych.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 40

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Tabela 18. Podmioty gospodarcze zarejestrowane w rejestrze REGON według wybranych sekcji w gminach powiatu lubaczowskiego, stan na koniec 2005 r. W TYM

Transport, GMINA OGÓŁEM Rolnictwo, Obsługa Handel i Hotele i gospodarka Po średnictwo le śnictwo, Przemysł Budownictwo nieruchomo ś naprawy restauracje magazynowa i finansowe łowiectwo ci i firm łączno ść

Gmina miejska: Lubaczów 907 16 67 68 329 22 22 41 107 Gminy miejsko - wiejskie: Cieszanów 261 13 20 28 78 10 13 18 22 Narol 357 31 49 38 122 15 23 6 13 Oleszyce 307 23 28 33 85 12 33 10 31 Gminy wiejskie: Horyniec 197 13 9 24 70 14 5 8 11 Zdrój Lubaczów 297 14 43 39 82 4 11 11 20 Stary 138 20 7 12 50 0 10 6 8 Dzików Wielkie 97 3 12 10 30 3 8 3 4 Oczy Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Je śli chodzi o liczb ę podmiotów gospodarczych w zestawieniu z gminami powiatu, gmina Wielkie Oczy plasuje si ę na ostatniej pozycji. W 2005 r. na jej terenie działalno ść prowadziło o 41 przedsi ębiorstw mniej ni ż w gminie Stary Dzików, zbli żonej pod wzgl ędem terytorium i populacji. Daje to ponad trzydziestoprocentow ą ró żnic ę na korzy ść Starego Dzikowa i siedemdziesi ęcioprocentow ą przewag ę najwi ększej gminy wiejskiej w powiecie – Lubaczowa (297 podmiotów gospodarczych). Jak wynika z analiz statystycznych gmina Wielkie Oczy jest obszarem słabo rozwini ętym gospodarczo. Brakuje zakładów przemysłowych. Podobnie jak w całym regionie przewa żaj ą tu drobne przedsi ębiorstwa, co świadczy o braku finansowych mo żliwo ści rozwijania działalno ści gospodarczej na szeroka skal ę. Takie czynniki jak wysokie oprocentowanie kredytów, wysokie podatki i ubezpieczenia ZUS oraz ceny środków produkcji rolnej wpływaj ą niekorzystnie na kondycj ę finansow ą przedsi ębiorstw . Nie bez znaczenia jest te ż kiepskiej jako ści sie ć dróg czy niemal stukilometrowe oddalenie od gospodarczego centrum województwa – Rzeszowa, które nie sprzyja napływowi zewn ętrznego kapitału oraz aktywno ści gospodarczej.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 41

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Efektywne wykorzystanie wewn ętrznego potencjału gminy mogłoby wywoła ć przyspieszenie jej ekonomicznego rozwoju. Powstanie nowych firm zajmuj ących si ę pozyskiwaniem i wykorzystaniem bogactw naturalnych przyniosłoby wzrost zatrudnienia. Malownicza okolica i blisko ść miejscowo ści uzdrowiskowej Horyniec – Zdrój sprzyjaj ą rozwojowi gospodarstw agroturystycznych, za ś usprawnienie i unowocze śnienie działalno ści rolniczej przekłada si ę na zwi ększenie dochodów mieszka ńców.

1.2. Rolnictwo i le śnictwo

Gospodarka obszaru opiera si ę głównie na sektorze rolniczym, mimo, iż wyst ępuj ą tam znaczne ilo ści terenów podmokłych i nieu żytków. Ponad 44,4% powierzchni gminy tworz ą tzw. rolnicz ą przestrze ń produkcyjn ą a około 50% zajmuj ą lasy. Prowadzeniu działalno ści rolniczej sprzyja odpowiednia morfologia terenu, która charakteryzuje si ę przewag ą obszarów równinnych. Dominuje tu rolnictwo wielokierunkowe i znacznie rozdrobnione. Ponad 44% całej powierzchni gminy zajmuj ą użytki rolne, na które składaj ą si ę grunty orne – 23,3%, łąki – 11,4%, pastwiska – 9,6% oraz sady – 0,03%. Najwi ęcej, bo aż 50,1% terytorium gminy zajmuj ą lasy oraz u żytki zalesione i zadrzewione. Wska źnik ten stawia gmin ę na wysokim miejscu w śród obszarów o du żym stopniu zalesienia. Własno ści ą prywatn ą u żytków le śnych jest 7,77% ogólnego terenu zalesionego. Pozostałe tereny to grunty zurbanizowane, nieu żytki i cieki wodne.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 42

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Tabela 19. Zagospodarowanie gruntów na terenie gminy Wielkie Oczy W tym Powierzchnia Struktura

[ha] [%] Własno ść Własno ść prywatna publiczna Użytki rolne - ogółem 6 504 44,4 5 536 968 Grunty orne 3 417 23,33 2 907 510 Sady 5 0,03 5 0 Łąki 1 671 11,41 1 438 233 Pastwiska 1 411 9,63 1 186 225

Użytki le śne oraz grunty 7 345 50,14 571 6 774 zadrzewione i zalesione

Grunty zadbane, zurbanizowane, nieu żytki, 800 5,46 495 305 cieki wodne RAZEM 14 649 100 6 602 8 047 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy Wielkie Oczy

Jak ju ż wspomniano jako ść gleb na terenie gminy nie sprzyja obfitym zbiorom. Brakuje gruntów ornych zaliczanych do I i II klasy bonitacyjnej, tj. bardzo dobrych i najlepszych. Do dobrych gruntów trzecioklasowych zalicza si ę zaledwie 20% cało ści. Dominuj ą gleby średnie, słabe i najsłabsze (IV, V i VI klasa bonitacji). W północnej cz ęś ci gminy wyst ępuj ą silnie spiaszczone gleby pseudobielicowe i brunatne oraz bagienne i pobagienne. Z kolei południowy kraniec gminy to mady, które powstały wzdłu ż rzeki Szkło. W wyniku nienale żytego nawo żenia wi ększo ść gruntów ornych wykazuje odczyn kwa śny, co znacznie obni ża produktywno ść upraw.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 43

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Tabela 20 . Struktura gruntów ornych w gminie Wielkie Oczy według klas bonitacyjnych Grunty orne Klasa bonitacji Struktura [%] [ha] I 0 0 II 0 0 III a 197,49 4,9 III b 530,01 15,51 IV a 728,04 21,31 IV b 666,28 19,5 V 823,7 24,11 VI 501,48 14,67 Razem 3 417 100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy Wielkie Oczy

Gospodarstwa rolne na terenie gminy s ą mocno rozdrobnione. Najwi ęcej zawiera si ę w przedziale 2-5 ha. Na pocz ątku 2007 r. w ewidencji podatkowej znajdowało si ę 1 621 podatników, z czego 1 017 to osoby prowadz ące gospodarstwa rolne (powy żej 1ha). Gospodarstwa indywidualne prowadz ą w wi ększo ści produkcj ę o nieustalonej warto ści głównie na potrzeby własne. W produkcji ro ślinnej dominuj ą uprawy zbó ż, ziemniaków, warzyw i ro ślin przemysłowych. W hodowli przewa ża bydło, trzoda chlewna oraz drób. Gospodarka zwierz ęca prowadzona jest jedynie przez indywidualne gospodarstwa rolne, ma charakter tradycyjny, nastawiony na zaspokajanie potrzeb własnych i jedynie okazyjnie na sprzeda ż.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 44

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

5. Infrastruktura techniczna

1.1. Sie ć komunikacyjna

Powierzchni ę gminy Wielkie Oczy pokrywa sie ć dróg powiatowych gminnych i wewn ętrznych. Drogi powiatowe maj ą długo ść 55 km, za ś gminne 24 km. Maj ą one przede wszystkim znaczenie lokalne; gminne pozwalaj ą skomunikowa ć ró żne obszary rejonu i uzupełniaj ą drogi powiatowe, wewn ętrzne znajduj ą si ę na osiedlach mieszkalnych i stanowi ą dojazdy do gruntów le śnych i obiektów u żytkowych. Najbli ższ ą drog ą wojewódzk ą jest droga nr 866 Dachnów – Krowica Hołodowska prowadz ąca do granicy pa ństwa oraz droga 865 Jarosław – Beł żec w kierunku Jarosławia, a dalej Rzeszowa. Na terenie całego powiatu Lubaczowskiego brak jest dróg krajowych. Gmina posiada do ść dobr ą sie ć poł ącze ń autobusowych (PKS) z Lubaczowem, którymi młodzie ż doje żdża do szkół. Poza tym działaj ą tak że dwa poł ączenia z Przemy ślem; poranne i popołudniowe oraz z Jarosławiem. W zakresie transportu publicznego na terenie gminy działa wył ącznie PKS, nie przechodz ą przez jej obszar żadne tory kolejowe. Niestety, podobnie jak w całym kraju stan techniczny dróg jest niezadowalaj ący. To nast ępstwo zarówno wzmo żonego ruchu kołowego przy jednoczesnej słabej jako ści materiałów u żywanych do budowy dróg, jak i braku du żych inwestycji drogowych. Drogi o nawierzchni asfaltowej wynosz ą nieco ponad 50 km, z kolei 5,1 km dróg gminnych pokryte jest jedynie nawierzchni ą gruntow ą. Wszystkie drogi wymagaj ą remontu. Kolejnym problemem jest brak chodników, który niesie ze sob ą zagro żenie zdrowia i bezpiecze ństwa mieszka ńców. W bud żecie gminy na 2007 r. nie zapisano żadnych inwestycji w tym zakresie.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 45

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

1.3. Sie ć wodoci ągowa

Gmina Wielkie Oczy posiada sie ć wodoci ągow ą o długo ści 84,9 km, z czego sie ć rozdzielcza stanowi 67,7 km, za ś przył ącza 17,2 km.

Tabela 21. Sie ć gazowa, wodoci ągowa i kanalizacyjna

LICZBA CZYNNYCH JEDNOSTKA LICZBA SIE Ć [km] PODZIAŁU MIESZKA Ń PRZYŁ ĄCZY TERYTORIALNEGO [ogółem] Wodoci ągowa Kanalizacyjna Wodoci ągowe Kanalizacyjne Powiat 15 645 518,7 223,7 10 681 4 329 lubaczowski

Gmina Wielkie 977 67,7 x 839 x Oczy Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Stopie ń pokrycia sieci ą wodoci ągow ą jest stosunkowo wysoki i si ęga 85,9% wszystkich mieszka ń w gminie. Woda, z której korzystaj ą mieszka ńcy pobierana jest ze studni gł ębinowych. Jedyne sołectwo, nie objęte wodoci ągiem to Wólka Żmijowska, w której zlokalizowane jest 9 domostw. Rozkład przył ączy w poszczególnych sołectwach prezentuje poni ższa tabela.

Tabela 22. Liczba czynnych przył ączy wodoci ągowych w gminie Wielkie Oczy

LICZBA LICZBA SOŁECTWO MIESZKA Ń CZYNNYCH [ogółem] PRZYŁACZY

Bihale 76 75 Kobylnica Ruska 52 38 Kobylnica Wołoska 90 71 Łukawiec 300 300 Majdan Lipowiecki 37 30 Potok Jaworowski 18 17 Skolin 53 49 Wielkie Oczy 219 183 Wólka Żmijowska 9 0 Żmijowiska 43 32 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 46

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Liczb ę przył ączy w rozbiciu na poszczególne sołectwa równie ż mo żna uzna ć za zadowalaj ącą. Stopie ń pokrycia sieci ą waha si ę mi ędzy 73,1% (Kobylnica Ruska), a 100% (Łukawiec).

Wykres 5. Stopie ń pokrycia sieci ą wodoci ągowa w Gminie Wielkie Oczy

120

100

80

60

40

20

0 Skolin Bihale Ruska Wólka Majdan Potok mijowska Wołoska Łukawiec Kobylnica mijowiska Kobylnica Lipowiecki Ż Ż Jaworowski Wielkie Oczy Wielkie Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

1.4. Sie ć kanalizacyjna

Niestety gmina nie posiada kanalizacji ogólnospławnej ani oczyszczalni ścieków. W zwi ązku z tym odprowadzanie zanieczyszcze ń odbywa si ę poprzez zbiorniki bezodpływowe. Jak wynika z informacji władz gminnych tego typu zbiorników na terenie całej gminy jest 649. Potrzeba skanalizowania tego obszaru nie budzi w ątpliwo ści, poniewa ż dotychczasowy sposób odprowadzania ścieków ma bardzo niekorzystny wpływ na środowisko. Zanieczyszczenia gromadzone w szambach nie s ą neutralizowane w oczyszczalni ścieków, ale wylewane do okolicznych rowów i na pola, co z kolei fatalnie wpływa na stan wód gruntowych i cieków wodnych. Obecnie trwaj ą prace nad opracowaniem programu skanalizowania gminy.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 47

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

1.5. Sie ć gazowa

Gmina jest cz ęś ciowo zgazyfikowana. Gazem ziemnym zasilane s ą miejscowo ści Łukawiec, Wielkie Oczy, Majdan Lipowiecki, Żmijowiska i Skolin. Gazoci ąg wykonała gmina Wielkie Oczy. W latach dziewi ęć dziesi ątych przekazano go do Karpackich Zakładów Gazowniczych w Jarosławiu. Rozdzielnia gazu znajduje si ę w Lubaczowie.

Tabela 23. Sie ć gazowa w gminie Wielkie Oczy

STOPIE Ń LICZBA SIE Ć LICZBA JEDNOSTKA POKRYCIA PODZIAŁU MIESZKA Ń GAZOWA CZYNNYCH SIECI Ą GAZOW Ą TERYTORIALNEGO [ogółem] [km] PRZYŁ ĄCZY [%] Powiat 15 645 444,9 8 198 52,4 lubaczowski

Gmina Wielkie 977 38,7 543 54,6 Oczy Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Jak wynika z powy ższej tabeli stopie ń pokrycia sieci ą gazow ą w gminie jest bardzo zbli żony do wska źnika powiatowego i wynosi 54,6 %.

1.6. Gospodarka odpadami

W gminie organizowany jest wywóz odpadów. Zbiórka jest dokonywana od listopada 2001roku.Od stycznia 2007 roku przeprowadza si ę zbiórkę selektywn ą. Odpady wywo żone s ą na wysypisko w Młynach, za ś po selekcji na wysypisko w Giedlarowej. Dzi ęki temu nie wyst ępuje cz ęsto napotykany problem „dzikich wysypisk”.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 48

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

III. ANALIZA SWOT

A. Poło żenie geograficzne, środowisko naturalne MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Czyste środowisko naturalne
Stosunkowo wysokie zanieczyszczenie wód
Malownicze poło żenie powierzchniowych
Bliskie s ąsiedztwo miejscowo ści
Blisko ść górniczego pola siarkowego uzdrowiskowej Horyniec – Zdrój – region „Niemirów” na Ukrainie cz ęś ciowo zareklamowany
Brak oczyszczalni ścieków i kanalizacji
Wysoki stopie ń lesisto ści gminy – 50%
Złej jako ści dojazd do przej ścia granicznego
Tereny łowieckie wraz z infrastruktur ą Korczowa - Krakowiec
Zło ża surowców naturalnych
Niedostateczne wykorzystanie zasobów
Wyst ępowanie obszarów chronionych naturalnych
Du ża liczba zabytków
Zanieczyszczenie środowiska w wyniku
Przygraniczne poło żenie opalania budynków słabej jako ści w ęglem
Blisko ści przej ścia granicznego Korczowa oraz odpadami komunalnymi - Krakowiec
Oddalenie od stolicy województwa - Rzeszowa SZANSE ZAGRO ŻENIA

Wzrost zainteresowania wypoczynkiem na
Wzrost zanieczyszczenia środowiska wsi spowodowany brakiem kanalizacji
Szansa promocji gminy jako miejsca
Zagro żenie powodziowe czystego ekologicznie
Brak ochrony wód powierzchniowych przed
Budowa oczyszczalni ścieków i kanalizacji zanieczyszczeniami z Ukrainy
Stworzenie bazy pod rozwój agroturystyki
Wykluczenie wynikaj ące z peryferyjnego
Poprawa dojazdu do przej ścia granicznego poło żenia Korczowa – Krakowiec
Stworzenie infrastruktury oraz szlaków turystycznych w oparciu o istniej ące zabytki

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 49

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

B. Ludno ść i zagadnienia społeczne MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Wzrost liczby urodze ń
Wysoka stopa bezrobocia
Wzrost liczby nowo zawartych mał żeństw
Niska aktywno ść mieszka ńców na rynku
Du że zasoby wolnej siły roboczej pracy
Wzrastaj ąca liczba osób w wieku
Niski poziom dochodów mieszka ńców produkcyjnym
Spadek liczby osób w wieku
Dodatnie saldo migracji przedprodukcyjnym
Ujemny przyrost naturalny
Wzrost liczby osób emigruj ących tymczasowo za granic ę w celach zarobkowych SZANSE ZAGRO ŻENIA

Du ży potencjał siły roboczej
Starzenie si ę społecze ństwa
Podniesienie poziomu wykształcenia
Dalszy wzrost wska źnika obci ąż enia mieszka ńców demograficznego
Podniesienie kwalifikacji zawodowych
Pogorszenie si ę warunków bytowych mieszka ńców mieszka ńców
Wykorzystanie potencjału gminy dla
Wzmo żona emigracja ludno ści podniesienia stopy życiowej mieszka ńców
Wzrost bezrobocia

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 50

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

C. Warunki socjalno - bytowe MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Dobrze rozwini ęta infrastruktura o światowa,
Słabe wykorzystanie funkcji placówek
Dost ęp do edukacji na poziomie gimnazjum kulturalno- oświatowych
Dost ępno ść Gminnego O środka Pomocy
Brak inicjatyw zwi ązanych z Społecznej zagospodarowaniem czasu dzieci i
Dost ęp do bibliotek ( 3 sołectwa) młodzie ży
Działalno ść klubów sportowych w Łukawcu
Jako ść placówek słu żby zdrowia

i Wielkich Oczach

Dost ępno ść dwóch placówek słu żby zdrowia

Dost ępno ść działek budowlanych

SZANSE ZAGRO ŻENIA

Wzrost dochodów ludno ści
Ubo żenie społecze ństwa
Dofinansowanie o środków zdrowia
Niedostateczna opieka zdrowotna na terenie
Podniesienie poziomu usług medycznych gminy
Wzmocnienie aktywno ści społecznej
Zwi ększenie si ę ró żnic w dochodach mieszka ńców gminy ludno ści
Stagnacja społeczna

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 51

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

D. Gospodarka i rolnictwo MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Korzystne warunki rozwoju rolnictwa
Wysokie saldo tymczasowej migracji
Lesisto ść jako fundament przemysłu zarobkowej przetwórstwa drewna
Rozdrobnienie gospodarstw rolnych
Morfologia terenu sprzyjaj ąca działalno ści
Znaczne oddalenie od głównych szlaków rolniczej komunikacyjnych
Du że zasoby surowców naturalnych
Brak zakładów produkcyjnych i
Atrakcyjne warunki pod rozwój turystyki przetwórczych
Niewielka liczba podmiotów gospodarczych
Brak zainteresowania ze strony zewn ętrznych inwestorów
Niska jako ść gleb
Brak infrastruktury turystycznej
Brak dostatecznej promocji gminy i jej walorów SZANSE ZAGRO ŻENIA

Wykorzystanie bogactw naturalnych gminy dla
Stagnacja gospodarcza rozwoju gospodarczego
Marginalizacja gminy ze wzgl ędu na
ś Wykorzystanie gleb niskiej jako ci do produkcji najsłabiej rozwini ętą gospodark ę w powiecie ro ślin energetycznych
Wzrost cen środków produkcji rolnej oraz
Rozwój, turystyki i rekreacji brak zbytu produktów rolnych
Stworzenie szlaków turystycznych na terenie
Wysokie oprocentowanie kredytów gminy

Restauracja zdewastowanych, niszczej ących Brak stabilnej polityki rolnej
zabytków Niewykorzystanie zasobów naturalnych
Preferencyjne warunki dla osób rozpoczynaj ących
Wysokie podatki i ubezpieczenia ZUS działalno ść gospodarcz ą
Tworzenie rolniczych grup producenckich
Stworzenie bazy przetwórczej dla produktów rolnych
Specjalizacja produkcji rolniczej, np. produkcja żywno ści ekologicznej
Mo żliwo ść uzyskania bezpo średnich dopłat do upraw ro ślin energetycznych
Zwi ększenie nakładów na promocj ę gminy

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 52

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

E. Infrastruktura techniczna MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Gazoci ąg
Brak kanalizacji
Sie ć wodoci ągowa
Brak oczyszczalni ścieków
Wysoki stopie ń pokrycia sieci ą
Niezadowalaj ący stan dróg gminnych wodoci ągow ą
Brak chodników
Sie ć telefoniczna
Zabezpieczenia przeciwpowodziowe
Zanieczyszczenie wód poprzez odprowadzanie ścieków do przydro żnych rowów i na pola SZANSE ZAGRO ŻENIA

Poprawa jako ści dróg
Zagro żenie powodziowe
Budowa chodników
Zagro żenie wypadkowe spowodowane
Budowa sieci kanalizacyjnej zł ą jako ści ą nawierzchni dróg
Budowa oczyszczalni ścieków
Poprawa jako ści wód gruntowych

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 53

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

IV. MISJA I WIZJA GMINY WIELKIE OCZY

1. Analiza potrzeb i uwarunkowa ń rozwojowych gminy na podstawie zgromadzonych ankiet

Celem lepszego rozpoznania potrzeb gminy Wielkie Oczy przygotowane zostały dwie ankiety, które rozdano mieszka ńcom podczas debaty. Pierwsza, zło żona z pyta ń otwartych Ankieta potrzeb rozwojowych gminy (Zał ącznik nr 1) miała na celu wyodr ębnienie najistotniejszych w oczach mieszka ńców problemów, mocnych stron gminy, oceny zarz ądzania oraz postulowanych zmian. Druga z kolei słu żyła ocenie zewn ętrznych i wewn ętrznych uwarunkowa ń oddziałuj ących na rozwój gminy (Zał ącznik nr 2).

Wśród najpilniejszych do rozwi ązania problemów mieszka ńcy wymienili:

Brak uregulowanej gospodarki wodno – ściekowej (budowa kanalizacji i oczyszczalni ścieków)
Brak chodników
Niezadowalaj ącą jako ść dróg gminnych
Brak organizacji czasu wolnego dzieci i młodzie ży
Brak o świetlenia ulicznego
Wysokie bezrobocie
Brak dostatecznej opieki medycznej (stomatolog, lekarze specjali ści)

Mocne strony gminy według mieszka ńców:

Środowisko naturalne
Przygraniczne poło żenie
Wodoci ąg
Sie ć gazowa
Obiekty zabytkowe
Wysoki poziom lesisto ści

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 54

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Ankietowani pozytywnie ocenili działalno ść władz gminnych, dostrzegaj ąc jednocze śnie potrzeb ę aktywizacji pod k ątem tworzenia korzystnych warunków dla inwestorów zewn ętrznych, indywidualnej działalno ści gospodarczej i rozwoju agroturystyki. Istotnym problemem jest tak że wysoki wska źnik emigracji ludno ści, zwłaszcza osób młodych i wykształconych, które mogłyby wnie ść znacz ący wkład w przyszły rozwój gminy. W ankiecie uwarunkowa ń rozwojowych respondenci kwantyfikowali w skali 1-5 (1 - dobrze, 5 - źle) podstawowe obszary życia społecznego w gminie. Po u średnieniu otrzymanych wyników okazało si ę, że najlepiej oceniany jest obszar poło żenie i środowisko naturalne - 2,9. Podobnie obszar infrastruktura techniczna – 3,0 , w ramach którego najsłabiej oceniono gospodark ę wodno – ściekow ą, najlepiej z kolei stopie ń elektryfikacji, gazyfikacji i telefonizacji. Mieszka ńcy krytycznie odnie śli si ę do zagadnie ń zwi ązanych z gospodark ą i rolnictwem – 3,5; źle postrzegana jest struktura wielko ściowa i własno ściowa gospodarstw rolnych, baza przetwórstwa produktów rolnych, a tak że lokalna przedsi ębiorczo ść – 3,9. Warunki socjalno - bytowe ankietowani umie ścili na poziomie 3,1. Respondenci zostali tak że poproszeni o ocen ę trendów rozwojowych w poszczególnych obszarach. Z zebranych ankiet wynika, że najsłabiej rozwija si ę gospodarka i rolnictwo; spo śród dziewi ęciu zagadnie ń z tego zakresu siedmiu przypisano wska źniki oznaczaj ące regres i stagnacj ę. Jedynie promocja gminy i dost ęp do informacji o instytucjach wspieraj ących rozwój gospodarczy zyskały nieliczne oceny pozytywne (progres ). Z odpowiedzi respondentów wynika, że w wi ększo ści obszarów panuje stagnacja. Wyniki zebranych ankiet oraz przeprowadzonej debaty stanowiły podstaw ę dla sformułowania misji oraz celów i zada ń, jakie musz ą zosta ć zrealizowane aby w kilkuletniej perspektywie Wielkie Oczy przeobraziły si ę w pr ęż nie rozwijaj ącą si ę gmin ę.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 55

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

2. Misja gminy Wielkie Oczy

MISJA: Zgodnie z opini ą władz i mieszka ńców misj ą gminy Wielkie Oczy jest podejmowanie działa ń zorientowanych na sprawne funkcjonowanie, rozwój, zaspokojenie potrzeb i aspiracji lokalnej społeczności. Jednym z nadrz ędnych celów jest aktywizacja podmiotów gospodarczych oraz budowa niezb ędnej sieci infrastrukturalnej. Główne inwestycje koncentrowa ć si ę b ędą wokół turystyki i rekreacji. Ze wzgl ędu na dogodne warunki w nowoczesny sposób rozwinie si ę sektor rolniczy.

Misja obrazuje główne pole działa ń gminy w ci ągu najbli ższych lat. Koncentruje si ę ona na istocie rzeczy, dostosowuje kierunki działań do długoterminowych celów, równocze śnie pełni funkcje motywacyjne i promocyjne. W przypadku gminy Wielkie Oczy wskazuje na zmian ę jej funkcji. Przeobra żenia zachodz ące w Polsce w ostatnich latach sprawiły, że rolnictwo boryka si ę z coraz wi ększymi trudno ściami. Wielkie Oczy pozostan ą gmin ą rolnicz ą, ale jej mieszka ńcy musz ą poszukiwa ć nowych mo żliwo ści i sukcesywnie dostosowywa ć si ę do zmieniaj ących si ę warunków ekonomicznych. Gmina z racji swego korzystnego poło żenia na czystym, zalesionym terenie ma du że szanse w zakresie rozwoju nowych funkcji: rekreacyjnej i usługowej. Wymogiem nowoczesnego zarz ądzania długookresowym rozwojem gminy jest zarz ądzanie strategiczne b ędące procesem skierowanym ku przyszło ści. Wszystkie działania podejmowane przez gmin ę skierowane s ą do jej społeczno ści i maj ą na celu polepszenie warunków życia oraz współpracy mieszka ńców z samorz ądem. Na podstawie w ten sposób okre ślonej misji w wyniku działa ń podj ętych na przestrzeni lat 2007 - 2015 wizja gminy po przemianach b ędzie nast ępuj ąca:

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 56

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

3. Wizja gminy Wielkie Oczy w 2015 roku

WIZJA : W 2015 roku gmina Wielkie Oczy w wyniku podj ętych działa ń maj ących na celu wykorzystanie jej malowniczego poło żenia i wewn ętrznego potencjału społeczno - gospodarczego przeobrazi si ę w zamo żną, dobrze rozwijaj ącą si ę gmin ę, przyjazn ą mieszka ńcom oraz otwart ą dla inwestorów.

Wizja dla gminy Wielkie Oczy wypracowana została wspólnie z uczestnikami debat. Mieszka ńcy i władze samorz ądowe maj ą świadomo ść , i ż bez precyzyjnie wytyczonych celów przeło żonych na konkretne zadania podniesienie poziomu życia lokalnej społeczno ści oraz zrównowa żony rozwój nie b ędzie mo żliwy. Przygraniczne poło żenie gminy stanowi zrazem atut, jak i du że obci ąż enie. Znaczne oddalenie od stolicy województwa, Rzeszowa oraz brak dobrych dróg dojazdowych sprawia, że potencjalni inwestorzy pomijaj ą Wielkie Oczy w swoich planach. Najwa żniejsz ą rol ą władz jest poszukiwanie nowych mo żliwo ści rozwoju, aktywizacji mieszka ńców, a tak że sposobów na zwi ększenie dochodów gminy. Dzi ęki tak ukierunkowanemu działaniu wizja gminy dobrze wypromowanej, rozwini ętej gospodarczo i dobrze zarz ądzanej stanie si ę realna. Priorytetowym przedsi ęwzi ęciem gminy b ędzie aktywizacja mieszka ńców pod kątem rozwoju przedsi ębiorczo ści oraz wspieranie inwestorów zewn ętrznych. Bez kapitału pochodz ącego spoza gminy niestety nie ma szans na rozwój gospodarczy. Podstawowy sektor w ramach, którego rozwija ć si ę będzie przedsi ębiorczo ść to turystyka i rekreacja. Gmina dysponuje licznymi zabytkami sztuki i architektury sakralnej trzech kultur zamieszkuj ących

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 57

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015 niegdy ś te tereny. Wysoki stopie ń lesisto ści i stosunkowo niezniszczone środowisko naturalne stanowi ą atuty umo żliwiaj ące aktywno ść w kierunku agroturystyki. Aby te zadania mogły by ć zrealizowane z sukcesem przeprowadzone zostan ą inwestycje w rozwój infrastruktury technicznej. Na terenie gminy brakuje kanalizacji ogólnospławnej oraz oczyszczalni ścieków i te wła śnie problemy wymagaj ą rozwi ązania w pierwszym rz ędzie. Niezb ędne s ą tak że inwestycje w popraw ę stanu dróg gminnych oraz budow ę chodników. W sektorze rolniczym zgodnie z wizj ą gminy nast ąpi dostosowanie produkcji rolnej do wymogów współczesnej gospodarki. Przede wszystkim powstan ą rolnicze grupy producenckie, które dzi ęki nowoczesnemu zarz ądzaniu uruchomi ą wytwórczo ść i sprzeda ż ro ślin uprawnych. Nast ąpi specjalizacja produkcji rolniczej; przykładem może by ć tu uprawa na du żą skal ę żywno ści ekologicznej. Dzi ęki takim przedsi ęwzi ęciom nast ąpi spadek kosztów produkcji i wzrost dochodów osób prowadz ących działalno ść rolnicz ą. W efekcie uruchomione zostan ą przedsi ębiorstwa zajmuj ące si ę przetwórstwem produktów rolnych. Dzi ęki wyspecjalizowanej produkcji i zdrowej, ekologicznej żywno ści producenci zwi ększ ą swoje szanse na znalezienie rynków zbytu dla wytworzonych artykułów. Niemałym zainteresowaniem ze strony mieszka ńców cieszy si ę uprawa ro ślin energetycznych, dlatego te ż pod tym k ątem zostan ą wykorzystane gleby niskiej jako ści.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 58

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

GMINA WIELKIE OCZY

MISJA Zgodnie z opini ą władz i mieszka ńców misj ą gminy Wielkie Oczy jest podejmowanie działa ń zorientowanych na sprawne funkcjonowanie, rozwój, zaspokojenie potrzeb i aspiracji lokalnej społeczno ści. Jednym z nadrz ędnych celów jest aktywizacja podmiotów gospodarczych oraz budowa niezb ędnej sieci infrastrukturalnej. Główne inwestycje koncentrowa ć si ę będą wokół turystyki i rekreacji. Ze wzgl ędu na dogodne warunki w nowoczesny sposób rozwinie si ę sektor rolniczy.

WIZJA W 2015 roku gmina Wielkie Oczy w wyniku podj ętych działa ń maj ących na celu wykorzystanie jej malowniczego poło żenia i wewn ętrznego potencjału społeczno - gospodarczego przeobrazi si ę w zamo żną, dobrze rozwijaj ącą si ę gminę, przyjazn ą mieszka ńcom oraz otwart ą dla inwestorów.

OBSZAR STRATEGICZNY 1 OBSZAR STRATEGICZNY 2 OBSZAR STRATEGICZNY 3 Rozwój gospodarczy Infrastruktura techniczna Infrastruktura społeczna

CELE OBSZARU 1 CELE OBSZARU 2 CELE OBSZARU 3

1. Wykreowanie korzystnych warunków do 1. Poprawa jako ści życia mieszka ńców inwestowania i rozwoju przedsi ębiorczo ści 1. Poprawa jako ści infrastruktury 2. Rozwój sfery społecznej 2. Podj ęcie działa ń maj ących na celu komunikacyjnej 3. Wzrost dochodów mieszka ńców oraz przyci ągni ęcie inwestorów zewn ętrznych 2. Rozwój technicznej infrastruktury minimalizacja bezrobocia 3. Rozwój turystyki, szczególnie agroturystyki gazowej 4. Podniesienie poziomu usług medycznych oraz budowa niezb ędnej infrastruktury 3. Poprawa bezpiecze ństwa 5. Aktywizacja gospodarcza mieszka ńców 4. Przebudowa struktur sektora rolnego mieszka ńców na drogach gminnych. 6. Zahamowanie emigracji zarobkowej 5. Wykorzystanie zasobów naturalnych gminy 4. Wspieranie działa ń z zakresu budowy mieszka ńców ś 6. Stworzenie bazy przetwórczej dla produktów nowych dróg powiatowych 7. Rozwój systemu usług o wiatowych i wytworzonych na terenie gminy 5. Rozwój infrastruktury kulturowej kulturalnych 8. Promocja gminy jako producenta 7. Rozwój gospodarczej współpracy 6. Rozwój infrastruktury kanalizacyjnej ekologicznej żywno ści i miejsca transgranicznej 7. Zwi ększenie dost ępno ści wypoczynku 8. Optymalne wykorzystanie poło żenia i walorów informacyjnej gminy (dost ęp do

środowiska w rozwoju gospodarczym Internetu) Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 59

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

V. CELE STRATEGICZNE, PRIORYTETY I KIERUNKI DZIAŁANIA

Aby zało żenia polityki rozwoju mogły zosta ć zrealizowane konieczne jest precyzyjne wyznaczenie celów, obszarów działania oraz zada ń z nich wynikaj ących. Dzi ęki temu mo żliwe b ędzie zorientowanie gminy na sukces, który ma zosta ć osi ągni ęty w nadchodz ących latach. Realizacja zada ń okre ślonych w strategii rozwoju wpływa ć b ędzie na funkcjonowanie gminy i życie mieszka ńców w ci ągu najbli ższych kilku lat. Jasne wyznaczenie priorytetów pozwoli władzom gminy oraz innym instytucjom odpowiedzialnym za rozwój tego obszaru odpowiednio skoordynowa ć zaplanowane projekty. Strategia rozwoju gminy stanowi swoisty program przyszłego działania. Jej istot ą jest hierarchizacja celów, bowiem nie ma mo żliwo ści, aby jednocze śnie realizowa ć przedsi ęwzi ęcia zmierzaj ące do zaspokojenia wszystkich potrzeb. W pierwszym rz ędzie nale ży realizowa ć fundamentalne cele umo żliwiaj ące dalszy rozwój:

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 60

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

OBSZAR STRATEGICZNY 1 Rozwój gospodarczy

CELE OBSZARU 1

1. Wykreowanie korzystnych warunków do inwestowania i rozwoju przedsi ębiorczo ści. 2. Podj ęcie działa ń maj ących na celu przyci ągni ęcie inwestorów zewn ętrznych. 3. Rozwój turystyki, szczególnie agroturystyki oraz budowa niezb ędnej infrastruktury. 4. Przebudowa struktur sektora rolnego. 5. Wykorzystanie zasobów naturalnych gminy. 6. Stworzenie bazy przetwórczej dla produktów wytworzonych na terenie gminy. 7. Rozwój gospodarczej współpracy transgranicznej. 8. Optymalne wykorzystanie poło żenia i walorów środowiska w rozwoju gospodarczym.

ZADANIA REALIZACYJNE

1. Wykorzystanie gleb niskiej jako ści do uprawy ro ślin energetycznych. 2. Powołanie rolniczych grup producenckich. 3. Stworzenie bazy dla przetwórstwa produktów rolnych. 4. Uruchomienie zakładów przetwórstwa drewna oraz wydobycia piasku i gliny. 5. Utworzenie gospodarstw agroturystycznych i niezb ędnej infrastruktury. 6. Wytyczenie szlaków turystycznych obejmuj ących okoliczne zabytki. 7. Zach owanie obszarów cennych krajobrazowo oraz ochrona środowiska

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 61

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

przyrodniczego. 8. Promocja gminy poprzez rzemiosło tradycyjne oraz lokalne produkty. 9. Budowa bazy rekreacyjno – sportowej. 10. Wydzielenie i uzbrojenie terenów pod inwestycje. 11. Poszukiwanie pozabud żetowego wsparcia finansowego dla przedsi ębiorców i osób prowadz ących działalność rolnicz ą 12. Podj ęcie działa ń maj ących na celu przyci ągni ęcie inwestorów zewn ętrznych. 13. Wprowadzenie systemu ulg podatkowych dla przedsi ębiorców. 14. Nawi ązanie współpracy z partnerami z Niemiec, Ukrainy oraz Słowacji.

Okre ślone w ten sposób cele i zadania wpłyn ą na długoterminowy rozwój gminy. Ze wzgl ędu na atrakcyjne poło żenie geograficzne, malownicze krajobrazy i czyste powietrze gmina skoncentruje si ę na rozwijaniu agroturystyki. B ędzie to wymagało aktywno ści w zakresie pozyskiwania inwestorów zewn ętrznych, których mo żliwo ści finansowe pozwol ą na stworzenie bazy noclegowej pod rozwój turystyki oraz powi ązanej z ni ą infrastruktury. Potencjalnych turystów zach ęcą tak że regionalne produkty, wyroby rzemie ślnicze oraz potrawy narodowych kuchni: żydowskiej, polskiej, ukrai ńskiej i niemieckiej. Niezb ędny będzie tak że system zach ęt, dzi ęki któremu działalno ść gospodarcza na terenie gminy nabierze odpowiedniej dynamiki. Dodatkowo działania władz gminy oraz jej mieszka ńców skierowane b ędą ku lepszemu wykorzystaniu zasobów naturalnych, a tak że ku dostosowaniu rolnictwa do zmieniaj ących si ę warunków rynkowych.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 62

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

OBSZAR STRATEGICZNY 2 Infrastruktura techniczna

CELE OBSZARU 2

1. Poprawa jako ści infrastruktury komunikacyjnej. 2. Rozwój technicznej infrastruktury gazowej. 3. Poprawa bezpiecze ństwa mieszka ńców na drogach gminnych. 4. Wspieranie działa ń z zakresu budowy nowych dróg powiatowych. 5. Rozwój infrastruktury kulturowej. 6. Rozwój infrastruktury kanalizacyjnej. 7. Zwi ększenie dost ępno ści informacyjnej gminy (dost ęp do Internetu).

ZADANIA REALIZACYJNE

1. Budowa kanalizacji i oczyszczalni ścieków. 2. Przebudowa i modernizacja dróg gminnych. 3. Budowa chodników przy drogach gminnych. 4. Rewitalizacja obiektów zabytkowych. 5. Stworzenie punktów dost ępu do Internetu. 6. Objecie gazoci ągiem niezgazyfikowanych dot ąd domostw. 7. Wspieranie działa ń z zakresu budowy dróg powiatowych: a) Łukawiec – Majdan Lipowiecki – Wielkie Oczy – Krowica Lasowa- Budomierz lub b) Wielkie Oczy – Wólka Żmijowska – Budomierz 8. Budowa zabezpiecze ń przeciwpowodziowych.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 63

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Niezb ędnym czynnikiem zrównowa żonego rozwoju gminy jest dobrze zorganizowana infrastruktura techniczna. Inwestycj ą priorytetow ą dla Wielkich Oczu jest budowa kanalizacji i oczyszczalni ścieków, które pozwol ą poprawi ć jako ść wód gruntowych i oczy ści ć środowisko. Nie bez znaczenia pozostaj ą problemy z infrastruktur ą komunikacyjn ą i sieci ą gazow ą. Aby mo żliwe było oparcie gospodarki na turystyce i produkcji rolnej niezb ędne jest zwi ększenie dost ępno ści komunikacyjnej gminy. Pełne zaopatrzenie w sie ć gazow ą pozwoli podnie ść poziom życia mieszka ńców, a tak że odpowiednio wyposa żyć baz ę noclegow ą pod rozwój turystyki. Z kolei punkty dost ępu do Internetu b ędą dla lokalnej społeczno ści szans ą na udział w rozwoju społecze ństwa informacyjnego.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 64

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

OBSZAR STRATEGICZNY 3 Infrastruktura społeczna

CELE OBSZARU 3

1. Poprawa jako ści życia mieszka ńców. 2. Rozwój sfery społecznej. 3. Wzrost dochodów mieszka ńców oraz minimalizacja bezrobocia. 4. Podniesienie poziomu usług medycznych. 5. Aktywizacja gospodarcza mieszka ńców. 6. Zahamowanie emigracji zarobkowej mieszka ńców. 7. Rozwój systemu usług o światowych i kulturalnych . 8. Promocja gminy jako producenta ekologicznej żywno ści i miejsca wypoczynku.

ZADANIA REALIZACYJNE

1. Aktywizacja mieszka ńców w kierunku podejmowania działalno ści gospodarczej i podnoszenia kwalifikacji zawodowych. 2. Budowa i wyposa żenie przedszkola. 3. Sprowadzenie na teren gminy lekarzy specjalistów. 4. Promocja alternatywnych źródeł dochodu – rzemiosło tradycyjne, produkty lokalne. 5. Działania w kierunku lepszego zorganizowania czasu wolnego dzieci i młodzie ży. 6. Zorganizowanie najpilniejszych prac maj ących na celu popraw ę wizerunku gminy (malowanie przystanków, zachowanie czysto ści).

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 65

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

7. Współpraca z instytucjami zajmuj ącymi si ę promocj ą regionu. 8. Modernizacja istniej ących placówek opieki medycznej. 9. Wspieranie aktywno ści Lokalnej Grupy Działania. 10. Pozyskanie funduszy na budow ę obiektów sportowych. 11. Opracowanie zintegrowanego programu promocji gminy, który miałby na celu stworzenie turystycznego i ekologicznego wizerunku gminy.

Jednym z fundamentalnych zada ń, wobec których staj ą władze gminy jest stworzenie dobrych warunków życia mieszka ńców. Dobrobyt buduje si ę nie tylko w oparciu o sukcesy gospodarcze, ale równie ż o zaanga żowanie społeczne mieszka ńców i ich obywatelsk ą postaw ę. Dzi ęki dobrze zagospodarowanej bazie lokalowej mo żliwe stanie si ę takie zorganizowanie czasu wolnego dzieci i młodzieży, które w du żej mierze pozwoli unikn ąć patologii społecznych. Działania promuj ące przedsi ębiorczo ść i zalety samozatrudnienia pozwol ą zmniejszy ć bezrobocie i podnie ść standard życia mieszka ńców. Kolejnym wa żnym zadaniem b ędzie zach ęcenie lekarzy specjalistów do otwierania gabinetów na terenie gminy; w szczególno ści gabinetu stomatologicznego. Sukces stanie si ę mo żliwy dzi ęki sprawnej kampanii promocyjnej, która umo żliwi w wymiarze długoterminowym wykreowanie marki gminy Wielkie Oczy.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 66

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

VI. MONITORING STRATEGII

1. Komisja ds. Strategii

Monitoring to system długookresowej, powtarzalnej obserwacji i kontroli zjawiska przeprowadzanej przez z góry okre ślony czas. Jest niezb ędnym elementem ka żdej strategii, poniewa ż pozwala na systematyczne śledzenie post ępów jej realizacji. W dokumencie programowym jakim jest strategia rozwoju gminy zapisane s ą konkretne zadania, które aby mogły by ć prawidłowo zrealizowane musz ą by ć tak że odpowiednio skontrolowane. Dobrze zaplanowany system monitoringu zapewni mo żliwo ść wczesnego wykrycia nieprawidłowo ści przy realizacji zało żonych celów czy wydatkowaniu funduszy oraz zabezpieczy ich terminowo ść . Dzi ęki temu mo żliwe stanie si ę okre ślenie stopnia wdro żenia strategii jak równie ż dokonanie odpowiednich zmian w jej zapisach. Kluczow ą postaci ą w procesie realizacji i monitoringu strategii b ędzie Wójt. Do najwa żniejszych zada ń Wójta w zakresie zarz ądzania i monitoringu strategii nale żeć będzie:
powołanie Komisji ds. Strategii i jej przewodniczenie,
bezpo średni nadzór nad wdra żaniem strategii,

Oceny skuteczno ści realizacji Strategii dokonywa ć b ędzie raz do roku zespół ekspertów - Komisja ds. Strategii powołana przez Władze Gminy Wielkie Oczy.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 67

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

WÓJT GMINY

ZAST ĘPCA WÓJTA URZ ĄD STANU SKARBNIK CYWILNEGO

REFERAT FINANSOWY : - STANOWISKO DS . KSI ĘGOWO ŚCI SAMODZIELNE STANOWISKA DS .: - KASJER - EWIDENCJI LUDNO ŚCI - STANOSIWSKO DS . WYMIARU PODATKÓW - SEKRETARSKO -KANCELARYJNYCH I OBSŁUGI RADY GMINY - STANOWISKO DS . KSI ĘGOWO ŚCI - GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ I INWESTYCJI PODATKOWEJ - GOSPODARKI KOMUNALNEJ - LE ŚNICTWA , ZARZ ĄDZANIA KRYZYSOWEGO I OBRONNO ŚCI - ROLNICTWA , GOSPODARKI ZIEMI Ą I OŚWIATY - DZIAŁALNO ŚCI GOSPODARCZEJ GMINNY OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ : - KIEROWNIK O ŚRODKA - PRACOWNIK SOCJALNY - PRACOWNIK SOCJALNY - STANOWISKO DS . ŚWIADCZE Ń RODZINNYCH

GMINNY ZESPÓŁ EKONOMICZNO - ADMINISTRACYJNY SZKÓŁ : - DYREKTOR - GŁÓWNY KSI ĘGOWY - KASJER Rysunek 15. Schemat organizacyjny Urz ędu Gminy Wielkie Oczy

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 68

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

W celu prowadzenia sprawnego monitoringu władze gminy powołaj ą specjaln ą Komisj ę ds. Strategii, w skład której wchodzi ć b ędą mi ędzy innymi osoby odpowiedzialne za realizacj ę celów zało żonych w ramach trzech wskazanych obszarów rozwoju. Prac ę Komisji nadzorowa ć b ędzie wójt gminy w porozumieniu z sołtysami.

Do głównych zada ń Komisji nale żeć b ędzie: • bie żą ca analiza stanu realizacji strategii, • obserwacja uwarunkowa ń wewn ętrznych i zewn ętrznych, wpływaj ących na realizacj ę strategii, • przekazywanie spostrze żeń do banku danych, • wypracowanie kryteriów oceny stanu realizacji strategii, • zabezpieczanie źródeł finansowania w postaci stosownego zapisu w bud żecie • opiniowanie stosownych umów partnerskich.

Dla skutecznego prowadzenia monitoringu potrzebne będzie gromadzenie i analizowanie odpowiednich informacji zwi ązanych z przyj ętymi zało żeniami, parametrami oraz uwarunkowaniami rozwoju. S ą to np.: trendy rozwojowe, współczynniki ekonomiczne czy struktura wydatków i inwestycji. W tym celu konieczne b ędzie stworzenie sprawnie działaj ącego banku danych, który zapewni szybki przepływ informacji pomi ędzy wszystkimi osobami czuwaj ącymi nad wdra żaniem strategii. Omawiana baza danych powinna by ć zaopatrzona w skuteczny system zbierania i aktualizacji gromadzonych informacji. Po żą dane wi ęc b ędzie stworzenie jednolitego, standardowego systemu ich pozyskiwania i przetwarzania, który umo żliwiłby stworzenie obiektywnego źródła informacji na temat przebiegu wdra żania strategii. Efektywny monitoring musi spełnia ć okre ślone wymagania. Najwa żniejsze z nich to: • oparcie procesów monitoringowych na jasnych kryteriach, które pozwalaj ą na obiektywn ą ocen ę przebiegu procesu realizacji strategii i zastosowanych instrumentów rozwoju; • dostarczanie podstaw do podejmowania decyzji zarówno w kwestiach bie żą cych, jak i strategicznych. Konieczne s ą równie ż: rejestrowanie, analiza i aktualizacja kluczowych uwarunkowa ń rozwoju, które zapewni ą mo żliwo ści elastycznego reagowania na zmieniaj ące si ę uwarunkowania zewn ętrzne. Mog ą one bowiem, spowodowa ć konieczno ść modyfikacji celów przyj ętych w strategii oraz wymusza ć zmian ę sposobów ich realizacji.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 69

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

RADA GMINY

WÓJT REFERAT FINANSOWY

K
Samodzielne stanowisko ds. Rozwoju OBSZAR: O Gospodarczego ROZWÓJ
Samodzielne stanowisko ds. Rolnictwa, GOSPODARCZY M Gospodarki Ziemi ą i O światy I S J A
Samodzielne stanowisko ds. OBSZAR: Gospodarki Przestrzennej i Inwestycji INFRASTRUKTURA ds.
Samodzielne stanowisko ds. TECHNICZNA Gospodarki Komunalnej

S T R OBSZAR: A
Samodzielne stanowisko ds. Rolnictwa, INFRASTRUKTURA T Gospodarki Ziemi ą i O światy SPOŁECZNA
Gminny O środek Pomocy Społecznej E G I I

SOŁTYSI

RADY SOŁECKIE

Rysunek 16. Propozycja monitorowania realizacji strategii.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 70

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Przyj ęty schemat przydziela monitorowanie realizacji zadań z obszaru Rozwój Gospodarczy osobom piastuj ącym stanowiska zwi ązane z Rozwojem Gospodarczym, Rolnictwem i Gospodark ą Gruntami. Obszar Infrastruktura Techniczna znajdzie si ę w kompetencjach pracowników ds. Gospodarki Przestrzennej i Inwestycji oraz Gospodarki Komunalnej. Z kolei Infrastruktur ą Społeczn ą zajm ą si ę pracownicy zwi ązani z o świat ą oraz przedstawiciele Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Jak ju ż wspomniano funkcje kontrolne sprawowa ć b ędzie Wójt wraz z Radą Gminy oraz sołtysi w porozumieniu z Radami Sołeckimi.

2. Wska źniki monitoringu

Przykładowa lista wska źników, które mog ą by ć wykorzystane w procesie monitoringu:

Tabela 24. Proponowane wska źniki realizacji strategii

OBSZAR STRATEGICZNY INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA

NAZWA WSKA ŹNIKA JEDNOSTKA Liczba programów podnosz ących kwalifikacje zawodowe dla osób dorosłych szt. Liczba nauczycieli kształc ących z zakresu j ęzyków obcych osoba Liczba zmodernizowanych placówek o światowych szt. Liczba nowopowstałych boisk przyszkolnych szt. Liczba dzieci w przedszkolach osoba Absolwenci szkół podstawowych i gimnazjalnych na 1000 ludno ści osoba Wydatki na szkoły podstawowe na 1 mieszka ńca zł. Wydatki na dowo żenie uczniów do szkół na 1 mieszka ńca zł. Wydatki na przedszkola na 1 mieszka ńca zł. Liczba programów aktywizuj ących bezrobotnych szt. Liczba osób bezrobotnych na terenie gminy osoba Wska źnik zatrudnienia kobiet (liczba pracuj ących do kobiet ogółem) [%] Liczba osób wyje żdżaj ących za granic ę w celach zarobkowych osoba Wysoko ść pomocy materialnej skierowanej do najubo ższej cz ęś ci mieszka ńców zł. gminy Przeci ętna powierzchnia u żytkowa mieszkania na 1 mieszka ńca m2 Mieszkania oddane do u żytku na 1000 ludno ści szt.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 71

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Przeci ętna powierzchnia u żytkowa oddawanego mieszkania m2 Wydatki na gospodark ę mieszkaniow ą ogółem na 1 mieszka ńca zł. Liczba programów aktywizuj ących mieszka ńców gminy w zakresie sportu i szt. rekreacji [szt.] Nakłady na rozwój klubów sportowych działaj ących na terenie gminy [zł] zł. Nakłady skierowane na polepszenie infrastruktury rekreacyjno-sportowej [zł] zł. Liczba uczniów korzystaj ących z obiektów sportowych na terenie gminy [osoba] osoba Liczba imprez sportowych na terenie gminy w skali roku [szt.] szt. Wydatki na kultur ę i ochron ę dziedzictwa narodowego na 1 mieszka ńca [zł] zł. Liczba miejscowo ści (gmin) partnerskich w kraju i zagranic ą [szt.] szt. Liczba imprez kulturalnych na terenie gminy [szt.] szt. Wydatki na o środki kultury, świetlice i kluby na 1 mieszka ńca [zł] zł. Liczba ofert programowych dla mieszka ńców [szt.] szt. Liczba uczestników imprez kulturalnych w skali roku [osoba] osoba Apteki na 1000 mieszka ńców [szt.] szt. Wydatki na ochron ę zdrowia ogółem na 1 mieszka ńca [zł] zł. Liczba mieszka ńców na 1 lekarza- specjalist ę [osoba] osoba Nakłady skierowane na modernizacj ę o środka zdrowia [zł] zł. Liczba programów z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia [szt.] szt. Wydatki na opiek ę społeczn ą ogółem na 1 mieszka ńca [zł] zł. Liczba przest ępstw ogółem na terenie gminy w skali roku [szt.] szt. Liczba zdarze ń drogowych ogółem na terenie gminy w skali roku [zdarzenie zdarzenie drogowe drogowe] Nakłady skierowane na zapewnienie bezpiecze ństwa mieszka ńcom gminy [zł] zł. Liczba organizacji pozarz ądowych działaj ących na terenie gminy [szt.] szt. Nakłady na opracowanie i wdro żenie zintegrowanego programu promocji gminy zł. Wydatki inwestycyjne na ochron ę środowiska w stosunku do wydatków % inwestycyjnych ogółem [%] Liczba programów podnosz ących kwalifikacje zawodowe dla osób dorosłych szt. [szt.] OBSZAR STRATEGICZNY ROZWÓJ GOSPODARCZY

NAZWA WSKA ŹNIKA JEDNOSTKA Wysoko ść ulg w zakresie kosztów dla nowych przedsi ębiorców zł. Liczba nowopowstałych przedsi ębiorstw szt. Struktura przedsi ębiorstw na terenie gminy szt. Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszka ńców szt. Powierzchnia terenów uzbrojonych i przygotowanych pod inwestycje ha

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 72

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Kwota pozabud żetowego wsparcia finansowego dla przedsi ębiorców i osób zł. prowadz ących działalno ść rolnicz ą Udział jednostek gospodarczych sektora prywatnego w stosunku do ogółu % Udział pracuj ących w sektorze usług rynkowych w ogólnej liczbie pracuj ących % Udział pracuj ących w usługach % Udział pracuj ących w sektorze przemysłowym w ogólnej liczbie pracuj ących % Udział pracuj ących w sektorze prywatnym w ogólnej liczbie pracuj ących % Stopa zatrudnienia - liczba pracuj ących na 1 000 mieszka ńców Ogólny wska źnik aktywno ści zawodowej – udział czynnych zawodowo w % ludno ści w wieku 15 lat i wi ęcej Udział osób fizycznych w liczbie jednostek ogółem sektora prywatnego % Udział osób fizycznych w liczbie jednostek ogółem % Udział jednostek z sekcji rolnictwa i le śnictwa w liczbie jednostek ogółem % Udział jednostek z sekcji przetwórstwa przemysłowego w liczbie jednostek % ogółem Udział jednostek z sekcji przetwórstwa rolno-spo żywczego w liczbie jednostek % ogółem Udział jednostek z sekcji budownictwa w liczbie jednostek ogółem % Powierzchnia u żytków rolnych na 1 mieszka ńca ha Udział pracuj ących w sektorze rolniczym w ogólnej liczbie pracuj ących % Wydatki na rolnictwo i le śnictwo ogółem na 1 mieszka ńca zł. Wydatki na rolnictwo i le śnictwo w tym wydatki bie żą ce jednostek bud żetowych zł. na 1 mieszka ńca Liczba produktów markowych gminy (rolnych, żywno ściowych) szt. Liczba stworzonych grup producenckich szt. Liczba zrzeszonych rolników w grupach producenckich osoba Nakłady na tworzenie warunków do rozwoju specjalizacji produkcji rolnej zł. Miejsca noclegowe agroturystyczne na 1000 mieszka ńców szt. Udzielone noclegi na 1000 mieszka ńców szt. Dochody bud żetu gminy z turystyki i agroturystyki na 1 mieszka ńca zł. Liczba turystów krajowych odwiedzaj ących gmin ę w skali roku osoba Liczba turystów zagranicznych odwiedzaj ących gmin ę w skali roku osoba Liczba stałych miejsc pracy w obszarze turystyki i agroturystyki etat Liczba sezonowych miejsc pracy w obszarze turystyki i agroturystyki etat Liczba sezonowych miejsc pracy w obszarze turystyki i agroturystyki etat Liczba imprez skierowanych bezpo średnio do turystów szt. Dochody bud żetu gminy z turystyki i agroturystyki na 1 mieszka ńca zł. Liczba turystów krajowych odwiedzaj ących gmin ę w skali roku osoba

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 73

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Liczba turystów zagranicznych odwiedzaj ących gmin ę w skali roku osoba Udział ludno ści w wieku przedprodukcyjnym w stosunku do liczby ludno ści % ogółem Udział ludno ści w wieku poprodukcyjnym w stosunku do liczby ludno ści ogółem % Udział pracuj ących w liczbie ludno ści w wieku produkcyjnym % Stopie ń wykorzystania gleb niskiej jako ści do uprawy roślin energetycznych ha Liczba nowo wytyczonych szlaków turystycznych szt. Liczba nowo powstałych obiektów rekreacyjno - sportowych szt. Liczba punktów konsultacyjno-doradczych dla mieszkańców szt.

OBSZAR STRATEGICZNY INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

NAZWA WSKA ŹNIKA JEDNOSTKA Udział powierzchni u żytków rolnych w gospodarstwach indywidualnych w [%] powierzchni u żytków rolnych ogółem Emisja zanieczyszcze ń pyłowych w t/rok na km2 Emisja zanieczyszcze ń w t/rok gazowych (bez dwutlenku w ęgla) ogółem na km2 Emisja dwutlenku w ęgla t/rok ogółem na Ilo ść wytwarzanych odpadów komunalno-bytowych na mieszkańca w skali roku m3/rok Ilo ść odpadów komunalnych wykorzystanych gospodarczo do odpadów [%] wytworzonych w ci ągu roku Ilo ść odpadów przemysłowych wykorzystanych gospodarczo do odpadów [%] wytworzonych w ci ągu roku Liczba pojemników do selektywnej zbiórki odpadów komunalnych szt. Wydatki na gospodark ę komunalna i ochron ę środowiska ogółem na 1 zł. mieszka ńca Wydatki na gospodark ę komunaln ą i ochron ę środowiska w tym wydatki bie żą ce zł. jednostek bud żetowych na 1 mieszka ńca Ścieki komunalne oczyszczane w ogólnej ilo ści wytwarzanego ścieku [%] Ścieki komunalne nieoczyszczane w ogólnej ilo ści wytwarzanego ścieku [%] Udział ludno ści obsługiwanej przez oczyszczalnie do ludno ści, ogółem [%] Liczba zmodernizowanych dróg powiatowych km Liczba zmodernizowanych dróg gminnych km Wydatki na drogi publiczne na 1 mieszka ńca zł. Długo ść dróg publicznych o nawierzchni utwardzonej km Zu życie wody z sieci wodoci ągowej przez jednego mieszka ńca [dam 3/rok/osob ę] Liczba czynnych przył ączy sieci wodoci ągowej szt. Udział ludno ści korzystaj ącej z sieci wodoci ągowej w gminie do ludno ści ogółem % Ogólna długo ść sieci wodoci ągowej na terenie gminy km Długo ść sieci kanalizacyjnej km Liczba czynnych przył ączy sieci kanalizacyjnej szt. Udział ludno ści korzystaj ącej z sieci kanalizacyjnej w gminie do ludno ści ogółem % Długo ść sieci gazowej km

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 74

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Liczba budynków podł ączonych do sieci gazowej szt. Liczba czynnych przył ączy sieci gazowej szt. Udział ludno ści korzystaj ącej z sieci gazowej w gminie do ludno ści ogółem [%] Liczba gospodarstw domowych podł ączonych do sieci telefonii stacjonarnej szt. Liczba gospodarstw domowych z dost ępem do bezprzewodowej sieci szt. internetowej Liczba systemów informatycznych ułatwiaj ących załatwianie spraw szt. administracyjnych w Urz ędzie Gminy

3. Harmonogram realizacji Strategii

Proponowany harmonogram realizacji Strategii Rozwoju Gminy Wielkie Oczy:

Tabela 25 . Harmonogram realizacji Strategii

LP. ZADANIE TERMIN

Opracowanie Strategii Rozwoju Gminy Wielkie 1. Kwiecie ń – Sierpie ń 2007 Oczy na lata 2007-2015

Przyj ęcie Strategii Rozwoju Gminy Wielkie Oczy 2. Wrzesie ń 2007 na lata 2007-2015

Powołanie zespołu ekspertów (Komisja ds. Strategii) koordynuj ącego realizacj ę Strategii oraz 3. Pa ździernik 2007 dokonuj ącego procedur uaktualniania i ocen skuteczno ści Realizacja zada ń obj ętych Strategi ą 4. – wg oddzielnych harmonogramów 2007 -2015 opracowywanych na ka żdy rok.

Dokonywanie corocznych ocen skuteczno ści Grudzie ń: 5. realizacji Strategii 2007 - 2015 Dokonywanie okresowych analiz uaktualnienie Grudzie ń: 6. Strategii. 2007 - 2015 Opracowanie ko ńcowego raportu oceniaj ącego realizacj ę Strategii ze wzgl ędu na osi ągni ęte cele i 7. zrealizowane zadania. IV kwartał 2015 Porównanie wielko ści nakładów na realizacj ę Strategii z uzyskanymi efektami.

Przyj ęcie raportu z realizacji Strategii okre ślenie 8. warunków wyj ściowych do opracowania Strategii Grudzie ń 2015 rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata nast ępne

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 75

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

VII. POWI ĄZANIA Z DOKUMENTAMI PROGRAMOWYMI

1. Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007 – 2015 W Strategii Rozwoju Kraju wyró żniono główne priorytety, które s ą spójne z przygotowywan ą strategi ą gminy. Priorytety krajowe to:

1. Wzrost konkurencyjno ści i innowacyjno ści gospodarki. 2. Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej. 3. Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jako ści. 4. Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpiecze ństwa. 5. Rozwój obszarów wiejskich. 6. Rozwój regionalny i podniesienie spójno ści terytorialnej.

Przyj ęte w Strategii Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015 cele strategiczne i wynikaj ące z nich zadania s ą zgodne z zało żeniami polityki regionalnej województwa oraz priorytetami Strategii Rozwoju Kraju. Oznacza to, i ż przyjmuj ąc niniejsz ą strategi ę, gmina Wielkie Oczy mo że liczy ć na wsparcie finansowe zarówno w ramach programów krajowych, jak poszczególnych programów finansowanych z funduszy Unii Europejskiej.

2. Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020

W czterech wymienionych poni żej obszarach (gospodarka, rolnictwo, infrastruktura społeczna, infrastruktura techniczna) Strategia Rozwoju Gminy jest kompatybilna pod wzgl ędem priorytetowych zało żeń ze Strategi ą Rozwoju Województwa Podkarpackiego.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 76

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015 STRATEGIA ROZWOJU GMINY STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA WIELKIE OCZY NA LATA PODKARPACKIEGO NA LATA 2007-2015 2007 - 2020

Wykreowanie korzystnych warunków do Rozwój przedsi ębiorstw, szczególnie małych i średnich, inwestowania i rozwoju przedsi ębiorczo ści G poprzez wsparcie finansowe oraz instytucjonalne O Rozwój turystyki, szczególnie agroturystyki oraz S Turystyka jako czynnik rozwoju społeczno – budowa niezb ędnej infrastruktury P gospodarczego województwa O D Podj ęcie działa ń maj ących na celu przyci ągni ęcie Działania na rzecz podniesienia atrakcyjno ści regionu inwestorów zewn ętrznych. A dla rozwoju inwestycji R K Rozwój gospodar czej współpracy A Tworzenie warunków do podejmowania wspólnych transgranicznej przedsi ęwzi ęć gospodarczych i pozyskiwania inwestycji

R O Przebudowa struktur sektora rolnego L Wzrost konkurencyjno ści gospodarstw rolnych N I C Stworzenie bazy przetwórczej dla produktów T wytworzonych na terenie gminy W Rozwój rynku rolnego O

I N Poprawa jako ści infrastruktury komunikacyjnej F. Poprawa dost ępno ści komunikacyjnej i infrastruktury gminy technicznej województwa –wspieranie inwestycji T komunikacyjnych E C H Regulacja gospodarki wodno –ściekowej (budowa N Wspieranie inwestycji z zakresu gospodarki wodno – kanalizacji i oczyszczalni ścieków) I ściekowej C Z N A

I Aktywizacja mieszka ńców w kierunku N Wzmocnieni e jako ściowego rozwoju zasobów pracy podejmowania działalno ści gospodarczej i F. regionu podnoszenia kwalifikacji zawodowych S P O Rozwój systemu usług o światowych i kulturalnych Ł Rozwój kultury E C Z N A

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 77

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

3. Programy Operacyjne na lata 2007 -2013

Dzi ęki spójno ści Strategii Rozwoju Gminy Wielkie Oczy z rz ądowymi i regionalnymi dokumentami programowymi istnieje możliwo ść uczestniczenia w programach operacyjnych, b ędących podstaw ą wsparcia samorz ądów środkami pomocowymi funduszy Unii Europejskiej. Poni żej przedstawiono mo żliwo ści zewn ętrznego finansowania przedsi ęwzi ęć wynikaj ących ze Strategii w ramach osi priorytetowych: Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego oraz Programów Operacyjnych na lata 2007 – 2013.

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 78

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy na lata 2007 - 2015

Strategia Rozwoju Gminy Wielkie Oczy

OBSZAR STRATEGICZNY 1 OBSZAR STRATEGICZNY 2 OBSZAR STRATEGICZNY 3 Rozwój gospodarczy Infrastruktura techniczna Infrastruktura społeczna

REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY Priorytet I. Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka Priorytet I. Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka Priorytet II. Infrastruktura techniczna Priorytet II. Infrastruktura techniczna Priorytet II. Infrastruktura techniczna Priorytet III. Ochrona środowiska i zapobieganie zagro żeniom Priorytet III. Ochrona środowiska i zapobieganie zagro żeniom Priorytet III. Ochrona środowiska i zapobieganie zagro żeniom Priorytet. IV. Infrastruktura społeczna Priorytet. IV. Infrastruktura społeczna Priorytet IV. Infrastruktura społeczna Priorytet V. Spójno ść wewn ątrzregionalna Priorytet V. Spójno ść wewn ątrzregionalna Priorytet V. Spójno ść wewn ątrzregionalna

PO KAPITAŁ LUDZKI PO KAPITAŁ LUDZKI Priorytet II: Rozwój zasobów ludzkich i potencjału PO KAPITAŁ LUDZKI

adaptacyjnego przedsi ębiorstw Priorytet II: Rozwój zasobów ludzkich i potencjału Priorytet VIII: Regionalne kadry gospodarki Priorytet I: Zatrudnienie i integracja społeczna adaptacyjnego przedsi ębiorstw ść ś Priorytet X: Partnerstwo na rzecz rozwoju obszarów wiejskich Priorytet III: Wysoka jako systemu o wiaty Priorytet VIII: Regionalne kadry gospodarki Priorytet VI: Profilaktyka, promocja i poprawa stanu

zdrowia ludno ści w wieku produkcyjnym

Priorytet VII: Rynek pracy otwarty dla wszystkich oraz integracja społeczna PO INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO PO INNOWACYJNA GOSPODARKA Priorytet VIII: Regionalne kadry gospodarki

Priorytet IX: Rozwój wykształcenia i kompetencji w Priorytet I: Gospodarka wodno-ściekowa Priorytet III: Kapitał dla innowacji regionach Priorytet II: Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni Priorytet IV: Inwestycje w innowacyjne przedsi ęwzi ęcia Priorytet X: Partnerstwo na rzecz rozwoju obszarów ziemi wiejskich Priorytet III: Zarz ądzanie zasobami i przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska PO ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH Priorytet VII: Transport przyjazny środowisku Priorytet VII: Bezpiecze ństwo transportu i krajowe sieci PO INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO Priorytet I: Wsparcie konkurencyjno ści sektora rolnego i le śnego transportowe Priorytet II: Zrównowa żone gospodarowanie zasobami gruntów Priorytet IX: Infrastruktura drogowa w Polsce Wschodniej Priorytet V: Ochrona przyrody i kształtowanie postaw Priorytet X: Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku rolnych i le śnych ekologicznych ń Priorytet III: Dywersyfikacja ekonomiczna obszarów wiejskich i Priorytet XI: Bezpiecze stwo energetyczne Priorytet XII: Kultura i dziedzictwo kulturowe podniesienie jako ści życia na obszarach wiejskich Priorytet XIII: Bezpiecze ństwo zdrowotne i poprawa efektywno ści systemu ochrony zdrowia

PO INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO PO ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH Priorytet IV: Przedsi ęwzi ęcia dostosowuj ące przedsi ębiorstwa do wymogów ochrony środowiska Priorytet III: Dywersyfikacja ekonomiczna obszarów wiejskich i podniesienie jako ści życia na obszarach wiejskich

PO ROZWÓJ POLSKI WSCHODNIEJ 79 Priorytet I: Nowoczesna gospodarka

VIII. SPIS TABEL, ILUSTRACJI, WYKRESÓW

SPIS ILUSTRACJI

Rysunek 1. Dokumenty programowe według standardów UE, zgodne z ustaw ą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju ...... 5 Rysunek 2 . Powiat lubaczowski na tle województwa podkarpackiego ...... 10 Rysunek 3. Gmina Wielkie Oczy na tle powiatu lubaczowskiego ...... 11 Rysunek 4. Gmina Wielkie Oczy w podziale na sołectwa ...... 11 Rysunek 5. Ko ściół w Wielkich Oczach ...... 18 Rysunek 6 . Synagoga w Wielkich Oczach ...... 19 Rysunek 7. Cerkiew greckokatolicka w Wielkich Oczach ...... 19 Rysunek 8. Drewniana cerkiew w Żmijowiskach ...... 20 Rysunek 9 . Modrzewiowy ko ściół w Łukawcu ...... 21 Rysunek 10 . Wn ętrze modrzewiowego ko ścioła w Łukawcu ...... 21 Rysunek 11 . Drewniana cerkiew w Łukawcu ...... 22 Rysunek 12. Drewniana cerkiew w Wólce Żmijowskiej ...... 23 Rysunek 13. Drewniany zespół cerkiewny w Bihalu ...... 23 Rysunek 14 . Pomnik przyrody „Pi ęć Sosen ” ...... 24 Rysunek 16. Propozycja monitorowania realizacji strategii...... 70

SPIS TABEL

Tabela1. Sołectwa wchodz ące w skład gminy Wielkie Oczy ...... 12 Tabela 2. Klasyfikacja jako ści wód rzek granicznych oraz warto ści wska źników decyduj ących o klasyfikacji ogólnej w poszczególnych punktach pomiarowych w 2003 roku ...... 15 Tabela 3. Klasyfikacja ogólna jako ści wód w rzekach województwa podkarpackiego badanych w 2005 roku ...... 16 Tabela 4. Populacja ...... 25 Tabela 5. Populacja gmin powiatu lubaczowskiego, stan na koniec 2005 r...... 26 Tabela 6. Struktura ekonomiczna mieszka ńców ...... 27 Tabela 7 . Ruch naturalny ludno ści ...... 29 Tabela 8 . Migracje ludno ści ...... 29 Tabela 9. Rynek pracy ...... 31

80

Tabela 10. Pracuj ący i bezrobotni w gminach powiatu lubaczowskiego, dane na koniec 2005 r...... 32 Tabela 11 . Zatrudnienie w podstawowych sektorach gospodarki ...... 33 Tabela 12. Placówki o światowe ...... 34 Tabela 13. Biblioteki publiczne ...... 35 Tabela 14. Zasoby mieszkaniowe ...... 37 Tabela 15 . Liczba przedsi ębiorstw w podziale na sektory gospodarcze ...... 38 Tabela 16 . Liczba przedsi ębiorstw w podziale na form ę prawn ą prowadzonej działalno ści, stan na koniec 2005 r...... 39 Tabela 17 . Podmioty gospodarcze zarejestrowane w rejestrze REGON według wybranych sekcji .... 40 Tabela 18. Podmioty gospodarcze zarejestrowane w rejestrze REGON według wybranych sekcji w gminach powiatu lubaczowskiego, stan na koniec 2005 r...... 41 Tabela 19 . Zagospodarowanie gruntów na terenie gminy Wielkie Oczy ...... 43 Tabela 20 . Struktura gruntów ornych w gminie Wielkie Oczy według klas bonitacyjnych ...... 44 Tabela 21. Sie ć gazowa, wodoci ągowa i kanalizacyjna ...... 46 Tabela 22. Liczba czynnych przył ączy wodoci ągowych w gminie Wielkie Oczy ...... 46 Tabela 23. Sie ć gazowa w gminie Wielkie Oczy ...... 48 Tabela 24. Proponowane wska źniki realizacji strategii ...... 71 Tabela 25 . Harmonogram realizacji Strategii ...... 75

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1 . Powierzchnia sołectw w gminie Wielkie Oczy ...... 13 Wykres 2 . Obszar województwa podkarpackiego, powiatu lubaczowskiego i gminy Wielkie Oczy – porównanie ...... 14 Wykres 3 . Struktura ekonomiczna ludno ści, stan na koniec 2005 r...... 28 Wykres 4. Przedsi ębiorstwa w podziale na form ę prawn ą prowadzonej działalno ści ...... 39 Wykres 5. Stopie ń pokrycia sieci ą wodoci ągowa w Gminie Wielkie Oczy ...... 47

81

IX. ZAŁ ĄCZNIKI Zał ącznik 1. Ankieta potrzeb rozwojowych gminy Wielkie Oczy

1. Prosz ę wymieni ć pi ęć najistotniejszych problemów do rozwi ązania w Pani/ Pana gminie według stopnia wa żno ści (1- najwa żniejsze, 5- najmniej wa żne)

LP. Problemy do rozwi ązania

1

2

3

4

5

2. Prosz ę wymieni ć pi ęć pozytywnych cech – mocnych stron gminy Wielkie Oczy według stopnia wa żno ści (1- najwa żniejsze, 5- najmniej wa żne)

LP. Mocne strony gminy

1

2

3

4

5

82

3. Czy Pani/ Pana zdaniem wła ściwie wykorzystywane s ą zasoby gruntów rolnych gminy? Prosz ę uzasadni ć......

4. Czy Pani/ Pana zdaniem wła ściwie wykorzystywane s ą zasoby naturalne gminy? Prosz ę uzasadni ć......

5. Co Pani/ Pana zdaniem nale ży zrobi ć, aby zwi ększy ć dochody gminy i poziom dobrobytu mieszka ńców? ......

6. Jakie problemy społeczne uwa ża Pan/ Pani za najistotniejsze i wymagaj ące rozwi ązania? ......

83

7. Jakie widzi Pan/ Pani mo żliwo ści i kierunki rozwoju gminy? Prosz ę wymieni ć najwa żniejsze.

1

2

3

4

5

6

DANE OSOBY ANKIETOWANEJ:

PŁE Ć: WYKSZTAŁCENIE:
Kobieta
podstawowe
Męż czyzna
średnie
wy ższe WIEK: 18 – 25
26 – 35
36- 45
46- 55
56 – 65
powy żej 65 lat

ZAWÓD : ......

84

Zał ącznik 2. Ankieta uwarunkowa ń wewn ętrznych i zewn ętrznych oddziałuj ących na funkcjonowanie gminy Wielkie Oczy

SKALA OCEN:

Ocena: 1 – 5 (1 – dobrze / 5- źle)

Trend:  - stabilizacja  - rozwój  - regres

Lp . ZAGADNIENIE OCENA TREND A. Poło żenie i środowisko naturalne 1 Lokalizacja gminy 2 Stan środowiska naturalnego 3 Walory turystyczno- krajobrazowe 4 Dbało ść o stan środowiska naturalnego 5 Wykorzystanie surowców naturalnych 6 Jako ść gleb 7 Poł ączenia komunikacyjne na terenie gminy 8 Poł ączenia komunikacyjne z otoczeniem zewn ętrznym B. Ludno ść i zagadnienia społeczne 1 Poziom wykształcenia mieszka ńców 2 Poziom kwalifikacji zawodowych mieszka ńców 3 Poziom dochodów 4 Tendencje emigracyjne 5 Warunki bytowe mieszka ńców 6 Mo żliwo ści zatrudnienia w rolnictwie 7 Mo żliwo ści zatrudnienia poza rolnictwem 8 Mo żliwo ść podnoszenia kwalifikacji zawodowych Wykorzystanie potencjału gminy dla podniesienia stopy 9 życiowej mieszka ńców C. Warunki socjalno - bytowe 1 Stan infrastruktury o światowej 2 Ilo ść placówek słu żby zdrowia 3 Poziom zaspokojenia potrzeb w zakresie opieki medycznej 4 Organizacja życia kulturalnego w gminie 5 Aktywno ść społeczna mieszka ńców gminy 6 Wykorzystanie funkcji placówek o światowo-kulturalnych 7 Infrastruktura kulturalna 8 Infrastruktura rekreacyjna

85

D. Gospodarka i rolnictwo 1 Poziom siły roboczej 2 Aktywno ść gospodarcza mieszka ńców 3 Struktura wielko ściowa gospodarstw rolnych 4 Struktura własno ściowa gospodarstw rolnych 5 Rynek zbytu produktów rolnych 6 Baza przetwórstwa produktów rolnych 7 Rozwój lokalnej przedsi ębiorczo ści Dost ęp do informacji o instytucjach wspieraj ących rozwój 8 gospodarczy 9 Promocja gminy E. Infrastruktura techniczna 1 Jako ść dróg gminnych 2 Sie ć dróg gminnych 3 Sie ć wodoci ągowa 4 Sie ć gazowa 5 Siec kanalizacyjna 6 Stopie ń telefonizacji gminy 7 Stopie ń elektryfikacji gminy

DANE OSOBY ANKIETOWANEJ:

PŁE Ć: WYKSZTAŁCENIE:
Kobieta
podstawowe
Męż czyzna
średnie
wy ższe WIEK: 18 – 25
26 – 35
36- 45
46- 55
56 – 65
powy żej 65 lat

ZAWÓD : ......

86