Oświecona Polska

Materiał składa się z sekcji: "Jak rozpoczęło się polskie oświecenie?", "Działalność Stanisława Augusta Poniatowskiego", "Obiady czwartkowe", "Edukacja", "Instytucje kulturalne oraz rozwój nauki i prawa w oświeconej Polsce", "Zadaniowo".

Materiał zawiera 10 ilustracji (fotografii, obrazów, rysunków), 1 film, 10 ćwiczeń, w tym 2 interaktywne.

Zawartość: obraz: Jan Matejko, Konstytucja 3 maja 1791 roku; ogólne informacje o oświeceniu w Europie i w Polsce; polecenie przypomnienia najważniejszych wydarzeń z historii Polski, które miały miejsce w drugiej połowie XVIII wieku.

Zawartość: informacje o kształtowaniu się oświecenia w Polsce, chronologii epoki; tabela zawierająca porównanie czasów oświecenia w Europie i w Polsce;

Zawartość: obraz: Jan Chrzciciel Lampi, Stanisław August Poniatowski, ostatni władca Rzeczypospolitej Obojga Narodów, król Polski i wielki książę litewski w latach 1764–1795; Dariusz Dybek, Dorota Heck, Agnieszka Kuniczuk‐Trzcinowicz, Małgorzata Łoboz "Podręczny słownik literatury polskiej" (fragment o Stanisławie Auguście Poniatowskim; dwa polecenia otwarte związane z rozumieniem tekstu;

Zawartość: obraz: Mateusz Tokarski, Adam Naruszewicz; informacje o obiadach czwartkowych (uczestnicy, forma spotkań);

Zawartość: współczesna fotografia przedstawiająca budynek, w którym mieściła się szkoła pijarów Collegium Nobilium; akwarela: Zygmunt Vogel, Widok pałacu Kadetów, dawniej Kazimierzowskiego; informacje o Collegium Nobilium i Szkole Rycerskiej (cele, uczniowie, nauczanie); dwa polecenia otwarte związane z tekstem (wskazywanie podobieństw, wyrażanie i uzasadnianie opinii).

Zawartość: współczesna fotografia budynku, w którym mieściła się pierwsza polska biblioteka publiczna; pomnik Hugona Kołłątaja w parku Jordana w Krakowie; "Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” - pierwsza strona czasopisma, Adam Naruszewicz; obraz: Franciszek Sobolewski, Stanisław Staszic; fotografia ok. 1900 roku przedstawiająca współczesną siedzibę Teatru Narodowego w Warszawie; informacje o bibliotece Załuskich, Komisji Edukacji Narodowej, gazetach wydawanych w oświeceniowej Polsce, polskim teatrze, Towarzystwie Przyjaciół Nauk i Konstytucji 3 maja; ćwiczenie interaktywne - wybór prawidłowych odpowiedzi; nagranie audio - Preambuła Konstytucji 3 maja;

Zawartość: dwa polecenia otwarte związane z czasami oświecenia w Polsce (wyrażanie opinii i argumentowanie); opracowanie krzyżówki, której hasła i pytania powinny dotyczyć najważniejszych form działalności reformatorskiej w oświeceniu (zasób zawiera film instruktażowy dotyczący wykonania krzyżówki). Oświecona Polska

Konstytucja 3 maja 1791 roku Jan Matejko, Konstytucja 3 maja 1791 roku, olej na płótnie, Zamek Królewski w Warszawie, domena publiczna

Oświecenie to czas pojawienia się wspólnoty kulturowej, nieuznającej granic państwowych: językiem elit była francuszczyzna, czytano Woltera i wystawiano sztuki Moliera, modne stały się ogrody w stylu francuskim itd. Polska należała do krajów, w których oświeceniowe idee były bardzo widoczne, a mimo to polskie oświecenie wyróżnia się na tle innych. Dotyczy to nawet kwestii chronologii tego okresu.

Już wiesz

Na podstawie dowolnego źródła informacji przypomnij sobie najważniejsze wydarzenia z historii Polski, które miały miejsce w drugiej połowie XVIII wieku.

Jak rozpoczęło się polskie oświecenie?

Nie ma w naszych dziejach takiego wydarzenia (politycznego czy artystycznego), które należałoby uznać za datę początkową polskiego oświecenia. Już w latach 30. XVIII stulecia zaczęły się pojawiać nowinki z Zachodu, dotyczyły one głównie przemian w szkolnictwie. Za ich symbol można uznać założenie w 1740 roku w Warszawie Collegium Nobilium – szkoły, którą kierował Stanisław Konarski: przedstawiciel zakonu pijarów i zwolennik nowego sposobu nauczania. Datą niezwykle istotną jest rok 1764. Wtedy na tron Polski wstąpił ostatni król – Stanisław August Poniatowski. Zgromadził wokół siebie najważniejszych twórców i polityków sprzyjających ideom oświeceniowym. Miały one służyć poprawie Rzeczypospolitej. Nadzieja ostatecznie znikła w 1795 roku – wtedy Polska (po III rozbiorze) znikła z map Europy i zakończyły się czasy stanisławowskie. Według części historyków właśnie 1795 rok oznacza zakończenie epoki oświecenia. Większość uczonych uważa jednak, że wtedy zaczęła się ostatnia faza okresu. Zadaniem działaczy i twórców było już nie ratowanie ojczyzny, lecz zachowanie kultury nieistniejącego państwa. Za umowną datę końcową uznać można 1822 rok, zadebiutował wtedy największy pisarz polskiego romantyzmu – Adam Mickiewicz. Zaczęła się nowa epoka!

Oświecenie polskie ma wiele cech wspólnych z tym, co można zaobserwować w innych krajach. Równocześnie jest jednak bardzo odmienne. Polska Europa

Kolejne rozbiory Polski decydowały Żaden kraj europejski nie miał wtedy o wyborach tematycznych. podobnych doświadczeń politycznych.

Polscy twórcy oświeceniowi działali na Europejscy twórcy oświeceniowi działali na rzecz wzmocnienia władzy centralnej. rzecz ograniczenia władzy centralnej.

Polacy dążyli do ukrócenia anarchii, Europejczycy koncentrowali się na wynikającej głównie z poczynań zdobywaniu większych swobód magnaterii. społecznych.

W literaturze polskiej główną rolę Kulturę oświeceniową tworzyli przede odegrali przedstawiciele kleru wszystkim przedstawiciele arystokracji katolickiego. i mieszczaństwa.

Wśród polskich twórców nie było We Francji ważnym zjawiskiem był spór sporów co do wielkiego znaczenia „starożytników” z „nowożytnikami”. tradycji antycznej.

Działalność Stanisława Augusta Poniatowskiego

Dariusz Dybek, Dorota Heck, Agnieszka Kuniczuk-Trzcinowicz, “ Małgorzata Łoboz Podręczny słownik literatury polskiej Poniatowski Stanisław August – ostatni król Polski, mecenas sztuki, pamiętnikarz. […] Działalność polityczną oceniano różnie, choć zasadniczo negatywnie – należy przecież pamiętać o skomplikowanej sytuacji wewnętrznej i międzynarodowej, która ostatecznie sprawiła, że Polska Stanisław August Poniatowski, ostatni władca uległa za panowania Rzeczypospolitej Obojga Narodów, król Polski i wielki książę litewski w latach 1764–1795 Poniatowskiego trzem Jan Chrzciciel Lampi, Stanisław August Poniatowski, ostatni władca Rzeczypospolitej Obojga Narodów, król Polski i wielki rozbiorom: nie za wszystko książę litewski w latach 1764–1795, ok. 1788, olej na płótnie, można oskarżać ostatniego Ermitaż, domena publiczna króla, bo jego pozycja w państwie nie była silna. Udało mu się natomiast znacząco wpłynąć na kulturę Polski, mówi się wręcz o epoce stanisławowskiej. Umiejętnie pełnił rolę mecenasa sztuki (świadczą o tym Łazienki czy Zamek Królewski). Zainicjował wydawanie ważnego czasopisma kształtującego postawy rodaków, tj. „Monitora”, sprzyjał ukazywaniu się „Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”. To on spowodował, że klasycyzm stał się stylem dominującym i reprezentującym obóz ludzi oświeconych […]. Propagował zmiany w szkolnictwie (m.in. jezuickim i pijarskim). Opiekował się Teatrem Narodowym. Zgromadził wokół siebie zdolnych ludzi – do najbliższych współpracowników należał Adam Naruszewicz […]. Dzięki kontaktom [króla] z ambasadorem Rosji […] możliwe było uzyskanie zgody na powstanie Komisji Edukacji Narodowej w 1773. To on także organizował „obiady czwartkowe”, podczas których m.in. dyskutowano o sztuce, czytano utwory literackie […]. Choć na całościowej ocenie Poniatowskiego zaważyły nieszczęścia, jakie spadły na kraj za jego rządów (konfederacje, powstanie, rozbiory), to w sferze kultury odniósł sukces: patronował licznym przedsięwzięciom, umiał otoczyć się utalentowanymi twórcami.

Ćwiczenie 1.1

Wskaż główną przyczynę krytycznej oceny panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Ćwiczenie 1.2

W jakiej dziedzinie zasłużył się Stanisław August Poniatowski? Odpowiedź uzasadnij.

Obiady czwartkowe

Obiady czwartkowe były spotkaniami urządzanymi przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Bywali na nich ważni artyści (nie tylko pisarze i nie tylko z Polski), by prezentować swoje dzieła, ale też rozmawiać o twórczości innych oraz o kwestiach politycznych i społecznych. . Trwające po kilka godzin zebrania literacko‐naukowe można potraktować jako nieformalną instytucję kultury, kształtującą opinie elit. Cotygodniowe obiady odbywały się w latach 1770–1777, choć nie zawsze ich znaczenie kulturalne było równie istotne. Zdarzało się, że poziom intelektualny nie należał do najwyższych, co przyczyniało się do absencji Adam Naruszewicz wielu ważnych twórców. Bywali tam m.in. Mateusz Tokarski, Adam Naruszewicz, ok. 1791, olej na Adam Naruszewicz (zazwyczaj przewodniczył płótnie, Zamek Królewski w Warszawie, domena publiczna spotkaniom), Ignacy Krasicki, Stanisław Trembecki, Stanisław Konarski, bracia Jan i Jędrzej Śniadeccy. Podczas obiadów Krasicki po raz pierwszy zaprezentował poemat Myszeis i epos Wojna chocimska. Sporą część czytanych tam dzieł wydrukowało czasopismo „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne”.

Edukacja Collegium Nobilium to szkoła, którą w 1740 roku założył Stanisław Konarski, przedstawiciel zakonu pijarów. Przeznaczona była dla szlachty, miała charakter elitarny. Konarski wprowadził nowoczesne metody nauczania, które nie polegały na mechanicznym zapamiętywaniu, lecz na dążeniu do zrozumienia. Starał się dawać wszechstronną wiedzę (języki obce, historia, prawo, geografia, wychowanie fizyczne, np. taniec) i kształtować obywatelską postawę swoich uczniów. Budynek, w którym mieściła się szkoła pijarów Collegium Nobilium. W 1765 roku powstała pierwsza szkoła Olekwarszawiak, Collegium Nobilium, licencja: CC BY-SA 3.0 kadetów, zwana Szkołą Rycerską. Założył ją król Stanisław August (przeznaczył na ten cel z własnych funduszy 1,5 miliona złotych), a komendantem został książę Adam Kazimierz Czartoryski.

Instytucja miała szkolić wojskowych, ale nie koncentrowano się w niej wyłącznie na sferze militarnej – za główne zadanie uznano ukształtowanie nowoczesnego obywatela. Służyła temu nauka nie tylko fechtunku czy W pałacu Kadetów mieściła się Szkoła Rycerska. jazdy konnej, lecz także języków obcych, Zygmunt Vogel, Widok pałacu Kadetów, dawniej Kazimierzowskiego, 1785, akwarela na papierze, Muzeum prawa i… tańca. W szkole uczyli się głównie Narodowe w Warszawie, domena publiczna młodzi szlachcice od 16. roku życia. Jej absolwentami byli m.in. Tadeusz Kościuszko, Julian Ursyn Niemcewicz i Jakub Jasiński. Szkołę Rycerską zamknęli zaborcy po upadku powstania kościuszkowskiego w 1794 roku.

Ćwiczenie 2.1

Opisz podobieństwa, które dostrzegasz pomiędzy Collegium Nobilium i Szkołą Rycerską.

Ćwiczenie 2.2

Co mogło być – twoim zdaniem – przyczyną zamknięcia Szkoły Rycerskiej? Uzasadnij odpowiedź. Instytucje kulturalne oraz rozwój nauki i prawa w oświeconej Polsce

W polskiej bibliotece

W 1747 roku bracia Józef (1702–1774) i Andrzej (1695–1758) Załuscy – arystokraci, mecenasi sztuki i organizatorzy życia intelektualnego – powołali do życia pierwszą w Polsce i jedną z pierwszych w Europie bibliotekę publiczną. Zgromadzili w niej około 400 tysięcy różnojęzycznych druków i niemal 20 tysięcy rękopisów. Biblioteka nie tylko je udostępniała (od pewnego momentu tylko na miejscu, bo sporo dzieł nie zostało zwróconych), ale również opracowywała. Była to więc instytucja naukowa, która katalogowała i opracowywała już posiadane książki i rękopisy, a także inicjowała działalność polegającą na pisaniu kolejnych W tym warszawskim budynku mieściła się pierwsza dzieł (np. historycznych), organizowaniu polska biblioteka publiczna 2011, licencja: CC BY 3.0 konkursów literackich oraz wydawaniu utworów ważnych dla polskiej kultury.

Komisja Edukacji Narodowej to główny polski urząd do spraw szkolnictwa w epoce oświecenia. Można ją nazwać pierwszym w Europie ministerstwem oświaty.

Komisję Edukacji Narodowej powołano w 1773 roku, po rozwiązaniu zakonu jezuitów, który dotąd prowadził najważniejsze szkoły. Celem Komisji było zreformowanie placówek dydaktycznych, zwłaszcza wyższych uczelni i szkół średnich, które miały kształcić człowieka kierującego się ideami oświeceniowymi. Udało się wyraźnie zmienić model nauczania – absolwent nowej szkoły miał być patriotą, sprawnie posługującym się Pomnik Hugona Kołłątaja w parku Jordana polszczyzną (łacina traciła znaczenie) w Krakowie przedstawia popiersie jednego i znającym najnowsze zdobycze nauki. z najważniejszych działaczy Komisji Edukacji Komisja Edukacji Narodowej zleciła Narodowej. Z jej polecenia Kołłątaj zreformował przygotowanie odpowiednich podręczników. działalność naukowo-dydaktyczną Akademii Krakowskiej. Zajęło się tym powołane w 1775 roku Skabiczewski, 2011, licencja: CC BY-SA 3.0 Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych. Reformę rozpoczęto od uczelni: od 1777 roku Hugo Kołłątaj przekształcił Akademię Krakowską w Szkołę Główną Koronną, a w latach 1780–1782 podobnym przemianom poddano Akademię w Wilnie. Komisja Edukacji Narodowej dążyła do tego, by pedagogami były osoby świeckie, znające nowoczesne metody nauczania; kładła nacisk, by kształcenie było wszechstronne i obejmowało retorykę, poetykę, nauki moralne, przyrodoznawstwo, wychowanie fizyczne itd. Komisja Edukacji Narodowej działała do 1794 roku, ale w dwu ostatnich latach (tj. po konfederacji targowickiej) jej uprawnienia zostały poważnie ograniczone. Mimo to wpływ Komisji Edukacji Narodowej na polskie nauczanie był poważny. Wytyczyła ona kierunek reformowania szkolnictwa jako nowoczesnego, świeckiego i wszechstronnego.

Ćwiczenie 3

Podaj typ szkół, od którego Komisja Edukacji Narodowej rozpoczęła reformę nauczania w naszym kraju. Co mogło spowodować właśnie taki wybór?

W polskiej gazecie

„Monitor” to najważniejszy polski periodyk społeczno‐literacki epoki oświecenia. W latach 1765–1785 ukazywał się (z przerwami) dwa razy w tygodniu, w nakładzie ok. 500 egzemplarzy. Powstanie czasopisma zainspirował król Stanisław August Poniatowski, który uznał, że w czasach wyraźnego rozwoju czytelnictwa gazeta może się okazać świetnym sposobem na propagowanie oświeceniowych idei. Wzorcem stało się angielskie pismo „The Spectator”, propagujące żywy kontakt z czytelnikami. Najważniejszy był pierwszy okres istnienia „Monitora” – pisywał do niego nawet król, a redagowaniem całości zajął się „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” to drugi przede wszystkim Ignacy Krasicki. z ważnych polskich periodyków Zamieszczane w tym czasopiśmie felietony, oświeceniowych.Pierwsza strona czasopisma listy, reportaże i utwory literackie miały Adam Naruszewicz, domena publiczna ośmieszyć sarmatyzm i pokazać wzorzec nowoczesnego człowieka, który do świata podchodzi racjonalnie. W późniejszym czasie linia pisma się zmieniała: od mocno radykalnej do bardziej ugodowej i odwrotnie. W ostatnich dwu latach istnienia „Monitor” stał się niemal rewolucyjnym periodykiem, ostro atakującym magnaterię. Przyczyniło się to do jego zamknięcia.

O ile „Monitor” miał charakter społeczny, o tyle „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” – przede wszystkim literacki. Tygodnik ukazywał się w latach 1770–1777 w Warszawie. Początkowo kierowali nim reprezentanci zakonu jezuickiego: Jan Chrzciciel Albertrandi i Adam Naruszewicz – oni też dostarczali większości tekstów. Gdy ten drugi został samodzielnym redaktorem, „Zabawy…” zmieniły się z czasopisma nastawionego na umoralnianie oraz propagowanie nauki w nieoficjalny periodyk obozu króla Poniatowskiego. Oprócz Naruszewicza drukowali tam swoje utwory uczestnicy obiadów czwartkowych, np. Ignacy Krasicki (zadebiutował tu jako liryk), Stanisław Trembecki i Franciszek Zabłocki. Choć pismo ukazywało się w niewielkim nakładzie (do 500 egzemplarzy), to wyraźnie wpłynęło na kulturę polskiego oświecenia.

Ćwiczenie 4

Określ przyczyny, dla których „Monitor” oraz „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” miały duże znaczenie dla polskiego oświecenia.

W polskim teatrze

Fotografia przedstawia współczesną siedzibę Teatru Narodowego w Warszawie (tu: widok z ok. 1900 roku). Teatr założony w 1765 roku znajdował się w innym (dziś nieistniejącym) budynku. Plac Teatralny, widok na Teatr Narodowy, ok. 1900, domena publiczna

Teatr Narodowy powstał w 1765 roku. Był to pierwszy stały teatr w Polsce. Jego założenie zostało zainspirowane przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Miał on nadzieję, że sztuki grane w języku ojczystym przyczynią się do zreformowania społeczeństwa i propagowania oświeceniowych idei. Pierwsza sztuka grana w Teatrze Narodowym to (dość słaba) komedia Józefa Bielawskiego pt. Natręci, ośmieszająca przedstawicieli sarmatyzmu ostro krytykowanego przez obóz króla. Szczególne znaczenie dla rozwoju Teatru Narodowego miał okres, w którym funkcję dyrektora pełnił Wojciech Bogusławski, utalentowany dramaturg i reżyser, który sprawił, że scena stała się miejscem, gdzie przez odpowiedni dobór repertuaru kształtuje się zaangażowanie społeczne i patriotyzm.

Polska nauka

Towarzystwo Przyjaciół Nauk to pierwsze polskie towarzystwo naukowe o zasięgu ogólnokrajowym (choć głównym miejscem działalności była Warszawa), propagujące rozwój różnych dyscyplin wiedzy. W 1800 roku ustalono zasady działania TPN. Jego prezesami byli kolejno: Jan Chrzciciel Albertrandi (1800–1808), Stanisław Staszic (1808–1825) i Julian Ursyn Niemcewicz (1826– 1831). W skład TPN wchodzili naukowcy, artyści oraz mecenasi nauki i sztuki wywodzący się z arystokracji. Obecność tych ostatnich była nieodzowna, TPN bowiem nie otrzymywało wsparcia finansowego ze strony zaborców (władz pruskich). Do głównych Stanisław Staszic (1755–1826) – jeden darczyńców należał Staszic: to on ufundował z najważniejszych polskich uczonych, w latach siedzibę Towarzystwa. Od 1823 roku był nią 1808–1825 prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk. tzw. Pałac Staszica. TPN dzieliło się na Dział Franciszek Sobolewski, Stanisław Staszic, 1826, olej na Umiejętności (nauki ścisłe) i Dział Nauk płótnie, domena publiczna (humanistyka). Za główny cel uznało pielęgnowanie tradycji państwa, które już nie istniało na mapach świata. TPN przyczyniło się m.in. do ustalenia zasad ortografii polskiej, wspierało pisanie dzieł historycznych, wydawało ważne polskie dzieła (w 1824 roku ukazała się Kronika Galla tzw. Anonima), prowadziło gromadzenie książek. Władze zaborcze rozwiązały TPN w 1832 roku. Znaczenie Towarzystwa, poza przyczynieniem się do powstania dzieł naukowych i literackich, polegało na umożliwieniu różnorodnej działalności, która dawała Polakom pozbawionym swego kraju poczucie jedności. Konstytucja 3 maja

Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl Preambuła Konstytucji 3 maja licencja: CC BY-SA 3.0

Preambuła Konstytucji 3 maja Źródło: Preambuła Konstytucji 3 maja, 2012, licencja: CC BY- SA 3.0.

Konstytucja 3 maja to ustawa uchwalona w 1791 roku przez Sejm Wielki. Uznawana jest za pierwszą w Europie, a drugą na świecie (po konstytucji Stanów Zjednoczonych) ustawę zasadniczą. Powstała w wyniku politycznych walk między dwoma stronnictwami: hetmańskim (konserwatywnym) i patriotycznym (dążącym do reform). Opowiedzenie się króla Stanisława Augusta Poniatowskiego po stronie patriotów przyczyniło się do uchwalenia konstytucji (notabene złamano wtedy parlamentarne zasady, np. podjęto uchwałę przy obecności tylko około jednej trzeciej posłów). Konstytucja 3 maja łączyła Polskę i Litwę w jeden organizm państwowy, przyczyniła się do ograniczenia praw magnaterii, nadała mieszczanom prawa (np. wolno im było otrzymywać szlachecką nobilitację) i stworzyła okazję do rozwoju miast. Ważną kwestią był podział władzy na ustawodawczą (zniesiono liberum veto i uznano, że decyzje należy podejmować większością głosów), wykonawczą i sądowniczą. Była to ustawa o charakterze niemal rewolucyjnym, mimo że przeprowadzona bez rozlewu krwi. Chociaż Polacy przyjęli ją przychylnie, było też wiele głosów krytycznych – konserwatyści wskazywali np. na bezprawne przyjęcie Konstytucji. O Sejmie Wielkim i uchwaleniu Konstytucji 3 maja powstały dziesiątki utworów; są wśród nich wiersze najważniejszych pisarzy tej epoki (np. Ignacego Krasickiego Pieśń na trzeci dzień maja). Przeważały utwory wychwalające konstytucję, pisane po polsku, po łacinie, a nawet po hebrajsku. Ćwiczenie 5 Dokończ zdania: wybierz prawidłowe odpowiedzi.

„Monitor” oraz „Zabawy Ignacy Krasicki „Zabawy „Monitor”.  Przyjemne   redagował... Przyjemne i Pożyteczne”. i Pożyteczne”. u Stanisława Obiady czwartkowe u Ignacego u Adama  Augusta   odbywały się... Krasickiego. Naruszewicza. Poniatowskiego. Pierwszą sztuką tragedia komedia dramat graną w Teatrze    Krasickiego. Krasickiego. Bielawskiego. Narodowym był(a)... Datą uznawaną za na tronie początek doszło do zasiadł założono Szkołę najważniejszej fazy I rozbioru   Stanisław  Rycerską. polskiego oświecenia Polski. August jest rok, w którym... Poniatowski. nie zajęła się wprowadzała znosiła liberum kwesą Konstytucja 3 maja...    liberum veto. veto. uchwalania ustaw.

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zadaniowo

Ćwiczenie 6.1

Którą z przedstawionych inicjatyw kulturalnych uważasz za szczególnie ważną dla rozwoju kultury w Polsce? Uzasadnij odpowiedź. Ćwiczenie 6.2

Wszystkie formy działalności społecznej i kulturowej w czasach Stanisława Augusta Poniatowskiego nazywane są ostatnimi redutami polskości. Jak rozumiesz to sformułowanie? Odpowiedź uzasadnij.

Ćwiczenie 6.3

Stwórz krzyżówkę, której hasłem będzie słowo POLSKA. Zredagowane przez ciebie hasła i pytania powinny dotyczyć najważniejszych form działalności reformatorskiej w oświeceniu.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0, muzyka: audiojungle.net

samouczek - Jak zrobić krzyżówkę? Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0, muzyka: audiojungle.net.

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.