ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ (ﻣﺠﻠﻪ زﻳﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان) ﺟﻠﺪ 31، ﺷﻤﺎره Archive 1397of SID،1
ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺑﺮﻫﻢﻛﻨﺶ اﻛﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺑﻴﻦ ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎي ﭘﻮﺳﺖ رﺳﺖ و درﺧﺘﺎن ارس
(ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي ﺗﻨﺪوره)
ﻣﻬﺮو ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻨﻴﺮي
ﻣﺸﻬﺪ، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ، واﺣﺪ ﻣﺸﻬﺪ، داﻧﺸﻜﺪه ﻋﻠﻮم ﭘﺎﻳﻪ، ﮔﺮوه زﻳﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ
ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ: 24/8/93 ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش: 95/12/9
ﭼﻜﻴﺪه
ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻠﻲﺑﻼغ واﻗﻊ در ﺿﻠﻊ ﻏﺮﺑﻲ ﭘﺎرك ﻣﻠﻲ ﺗﻨﺪوره، ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﺪﻧﻲ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن درﮔﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. ﺣﻀﻮر ﺗﭙﻪ ﻣﺎﻫﻮرﻫﺎ، ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺻﺨﺮهاي و درﺧﺘﺎن ﭘﻴﺮ و ﺗﻨﻪﻫﺎي ﻗﻄﻊ ﺷﺪه، اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ را از ﻧﻈﺮ اﻧﺘﺸﺎر ﮔﻠﺴﻨﮓ ﻫﺎ ارزﺷﻤﻨﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؛ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﺑﺮرﺳﻲ ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﮔﺰارش 18 ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮدهاﺳﺖ. اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ آراﻳﻪﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮي از ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎي ﭘﻮﺳﺖﻧﺸﻴﻦ و ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﻮزﻳﻊ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﺗﻨﻪ و ﺷﺎﺧﻪﻫﺎ و ﻳﺎﻓﺘﻦ راﺑﻄﻪ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺑﻴﻦ ارﺗﻔﺎع ﻣﺤﻞ روﻳﺶ ﮔﻠﺴﻨﮓ ﺑﺮ روي ﺑﺴﺘﺮ از ﺳﻄﺢ ﺧﺎك اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس روشﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﺎﻛﺮو-ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ و ﺗﺴﺖﻫﺎي راﻳﺞ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﺗﺠﺰﻳﻪوﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي آﻣﺎري ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮماﻓﺰار SPSS اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺷﺎﻣﻞ 17 ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﮔﺰارش ,Physcia caesia ,Lecanora albellula, Parmelia sulcata و Phaeophyscia ciliata ﺑﺮاي ﺧﺮاﺳﺎنرﺿﻮي ﺑﻮد. ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي آﻣﺎري ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﺎلﻫﺎ ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ Teloschistaceae و Physciaceae ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺟﻨﺲ Physcia ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﺟﻨﺲﻫﺎ ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺗﻨﻪ و ﺷﺎﺧﻪﻫﺎ ﻣﻲروﻳﺪ؛ اﻣﺎ راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻨﻲداري ﺑﻴﻦ ارﺗﻔﺎع روﻳﺶ ﺗﺎل از ﺳﻄﺢ ﺧﺎك و ﮔﻮﻧﻪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺰﺋﻲ در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﮔﻠﺴﻨﮓ ﻫﺎي ﭘﻮﺳﺖرﺳﺖ، ﺑﺮ روﻳﺶ آﻧﻬﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮي ﻧﺪارد.
واژه ﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي: ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎي ﭘﻮﺳﺖرﺳﺖ، ﻓﺮاواﻧﻲ، ﭘﺎرك ﻣﻠﻲ ﺗﻨﺪوره، ﺧﺮاﺳﺎن رﺿﻮي
ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮل، ﺗﻠﻔﻦ: 09155113725 ، ﭘﺴﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ: [email protected]
ﻣﻘﺪﻣﻪ
ﮔﻠﺴﻨ ﮓﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ زﻳﺴﺘﻲ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻓﻠﻮر ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎي اﻳﺮان ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻏﻨﻲﺗﺮ از ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺑﻴﻦ اﺟﺰاي ﺗﺸﻜﻴﻞدﻫﻨﺪه آﻧﻬﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺎرچﻫﺎ ﺑﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ (12، 13 و 23).
ﺟﻠﺒﻚﻫﺎ و ﻳﺎ ﺳﻴﺎﻧﻮﺑﺎﻛﺘﺮيﻫﺎ ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮد. اﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮدات در ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣﻲ ﮔﻠﺴﻨﮓ ﻫﺎي ﺧﺮاﺳﺎن، ﻧﺎم ﭘﺎرك ﻣﻮﻓﻖ ﻣﺮﻛﺐ ﺑﺎ ﻗﺪﻣﺖ ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺳﺎﻟﻪ از ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻣﻠﻲ ﺗﻨﺪوره ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد در ﺳﺎل 2004 ﻣﻄﺮح اﻋﻀﺎي دو ﻳﺎ ﮔﺎﻫﻲ ﺳﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ. ﺷﺪ (4 و 19). اﻳﻦ ﭘﺎرك ﻛﻪ در ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺧﺸﻜﻲ از ﺻﻔﺤﺎت ﮔﻠﺴﻨ ﮓﻫﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً در ﺗﻤﺎم زﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺧﺎﻛﻲ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻤﺎل ﺧﺮاﺳﺎنرﺿﻮي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ، ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ ﮔﺮﻣﺴﻴﺮي ﺗﺎ ﻧﻮاﺣﻲ ﻗﻄﺒﻲ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ (16). ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺮﻛﺐ از ﺗﭙﻪ ﻣﺎﻫﻮرﻫﺎي ﻣﺮﺗﻔﻊ در ﺟﻨﻮب و رﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﺳﻨﮕﻲ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣﻲ ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎ وﺟﻮد دارد، ﻃﻲ در ﺷﻤﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﺠﺎد دره ﻫﺎي ﻋﻤﻴﻖ، زﻳﺴﺘﮕﺎه ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ دﻫﻪ اﺧﻴﺮ ﺷﺎﻫﺪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي در ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد. ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ و ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺣﺪاﻗﻞ و ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎي اﻳﺮان ﺑﻮده اﻳﻢ (18، 19 و 22). ﮔﺴﺘﺮش ﻧﻮاﺣﻲ ﺣﺪاﻛﺜﺮ دﻣﺎي ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ آن ﺑﺮ اﺳﺎس آﻣﺎر ده ﺳﺎﻟﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر و ﺗﻮﺻﻴﻒ آراﻳﻪ ﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺸﺎن
54 www.SID.ir ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ (ﻣﺠﻠﻪ زﻳﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان) ﺟﻠﺪ 31، ﺷﻤﺎره Archive 1397of SID،1
ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ 250 ﺗﺎ 305 ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ و 7/9 و 9/15 ﻣﺤﻞ روﻳﺶ (ﺑﺮ روي ﺷﺎﺧﻪ ﻳﺎ ﺗﻨﻪ) از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻔﻜﻴﻚ درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. ﺷﺪﻧﺪ. ارﺗﻔﺎع روﻳﺶ ﻫﺮ ﺗﺎل از ﺳﻄﺢ ﺧﺎك ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻳﻚ
در اداﻣﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎي اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه، ﻣﺘﺮ ﻓﻠﺰي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺷﺪ ﺗﺎ اﻣﻜﺎن وﺟﻮد راﺑﻄﻪ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ زﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﻋﻠﻲﺑﻼغ در ارﺗﻔﺎع 1400 - 1300 ﺑﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ (ﭘﺲ از ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ)، ﻧﻮع ﺑﺴﺘﺮ (ﺗﻨﻪ ﻳﺎ ﺷﺎﺧﻪ) و SPSS ﻣﺘﺮي در ﺳﺎل 2004 ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﮔ ﻮﻧﻪﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺤﺖ ﻓﺎﺻﻠﻪ آن از ﺳﻄﺢ ﺧﺎك ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم اﻓﺰار ﻛﺎوش ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎي آن در ﺳﺎلﻫﺎي ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد. 2009 و 2011 ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ 18 ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ 14 ﺟﻨﺲ، ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺻﻔﺎت ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﻳﻚ، آﻧﺎﺗﻮﻣﻴﻚ و ﺷﺮح زﻳﺮ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪ (٥ و ٧). ﺗﺎلﻫﺎي ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ از ﺗﺴﺖﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﻌﺮف ﻫﺎي راﻳﺞ K ﺳﻄﺢ ﺑﺴﺘﺮﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻨﮓﻫﺎي آﻫﻜﻲ، ﺧﺎك، ﭘﻮﺳﺖ (ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪﭘﺘﺎﺳﻴﻢ C ،(%10 ( ﺳﻔﻴﺪﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﺧﺎﻧﮕﻲ) و درﺧﺘﺎن ﺧﺰانﭘﺬﻳﺮ و در ﻣﻴﺎن ﺧﺰهﻫﺎ ﺟﻤﻊآوري ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ. KI/I (ﻟﻮﮔﻞ) اﻧﺠﺎم ﺷﺪ (17).
Acarospora laqueata Stizenb.; Anaptychia desertorum (Rupr.) Poelt; Aspicilia oxneriana – O. B. Blum; Caloplaca polycarpoides (J. Steiner) M. Steiner & Poelt; Cladonia pyxidata (L.) Hoffm. ;Collema cristatum (L.) weber ex F. H. Wigg., C. polycarpon Hoffm.; Fulgensia fulgens (Sw.) Elenkin; Lecidea tessellata Flörke ; Leptogium gelatinosum (With.) J. R. Laundon; Peltigera monticola Vitik., P. praetextata (Flörke ex Sommerf.) Zopf, Physcia dimidiata (Arnold) Nyl.; Ph. tribacia (Ach.) Nyl.; Seirophora orientalis Frödén, S. austroarabica (Sipman) Frödén; Squamarina concrescens (Müll. Arg.) Poelt; Toninia sedifolia (Scop.) Timdal. ﻣﻮاد و روﺷﻬﺎ
ﻋﻠﻲﺑﻼغ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ 8000 ﻫﻜﺘﺎر در ﻣﻨﺘﻬﻲ اﻟﻴﻪ ﺿﻠﻊ ﺷﻜﻞ 1- ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ درﮔﺰ در ﺧﺮاﺳﺎن رﺿﻮي و ﻋﻠﻲ ﺑﻼغ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻏﺮﺑﻲ ﭘﺎركﻣﻠﻲ ﺗﻨﺪوره و در 80 ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﻏﺮب ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن درﮔﺰ (ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻘﺸﻪﺑﺮداري اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن رﺿﻮي، 1386) درﮔﺰ، ﺑﻴﻦ '32° 58 ﺗﺎ '34°58 ﻃﻮل ﺷﺮﻗﻲ و '34°37 ﺗﺎ ﻧﺘﺎﻳﺞ '36°37 ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻗﺮار دارد (ﺷﻜﻞ 1). اﺧﻴﺮآً ﺗﺎلﻫﺎي ﭘﻮﺳﺖرﺳﺖ ﺳﻄﺢ درﺧﺘﺎن ارس ( .Juniperus excelsa M از ﻣﻴﺎن 50 ﺗﺎل ﺟﻤﻊ آوريﺷﺪه، 17 ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ 10 .Bieb) در ﻣﺤﺪوده ارﺗﻔﺎع 930 - 900 ﻣﺘﺮي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻠﻲﺑﻼغ ﺟﻨﺲ از ﺷﺶ ﺧﺎﻧﻮاده و ﺳﻪ راﺳﺘﻪ در رده در ﻓﺼﻮل ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺳﺎل 1390 ﺟﻤﻊآوري و ﺗﺤﺖ Lecanoromycetes، ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪﻧﺪ (21) (ﺟﺪول1). ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي ﮔﻠﺴﻨﮓﺷﻨﺎﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﺗﺎلﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺟﺪول 1- ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲﺷﺪه ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ آراﻳﻪ ﻫﺎ
order family genus species
Lecanorales Physciaceae Anaptychia Körb. A. ciliaris
Teloschistales Teloschistaceae Caloplaca Th. Fr. C. cf. borreri
55 www.SID.ir ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ (ﻣﺠﻠﻪ زﻳﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان) ﺟﻠﺪ 31، ﺷﻤﺎره Archive 1397of SID،1
Lecanorales Candelariaceae Candelariella Müll. C. antennaria Arg. Lecanorales Lecanoraceae Lecanora Ach. L. albellula Lecanorales Lecanoraceae Lecanora Ach. L. dispersa Pertusariales Megasporaceae Megaspora M. rimisorediata (Clauzade & Cl. Roux) Hafellner & V. Wirth. Lecanorales Parmeliaceae Parmelia Ach. P. sulcata
Lecanorales Physciaceae Phaeophyscia P. ciliata Moberg. Lecanorales Physciaceae Phaeophyscia P. orbicularis Moberg.
Lecanorales Physciaceae Physcia (Schreb.) P. adscendens Michau.
Lecanorales Physciaceae Physcia (Schreb.) P. aipolia Michx. Lecanorales Physciaceae Physcia (Schreb.) P. caesia Michx. Lecanorales Physciaceae Physcia (Schreb.) P. stellaris Michx.
Lecanorales Physciaceae Physcia (Schreb.) P. tenella Michx.
Teloschistales Teloschistaceae Seirophora Poelt. S. orientalis Lecanorales Teloschistaceae Xanthoria (Fr.) Th. X. candelaria Fr. Lecanorales Teloschistaceae Xanthoria (Fr.) Th. X. fallax Fr. در ﺑﺮرﺳﻲ ارﺗﻔﺎع ﺗﺎل از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ (ﺟﺪول 2)، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻮﺟﻮد اﻣﻜﺎن ﻳﺎﻓﺘﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻨﻲداري ﺑﻴﻦ ﺣﻀﻮر ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ و ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺿﺨﺎت ﭘﻮﺳﺖ ﺗﻨﻪ و ﺷﺎﺧﻪﻫﺎ و ﻣﺤﺘﻮاي رﻃﻮﺑﺖ ارﺗﻔﺎع روﻳﺶ آن از ﺳﻄﺢ ﺧﺎك وﺟﻮد دارد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟ در آن ﻛﻪ ﻻزﻣﻪ رﺷﺪ ﮔﻠﺴﻨﮓ اﺳﺖ، ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺻﻮرت وﺟﻮد ﺗﻔﺎوت، ﻛﺪام ﮔﻮﻧﻪ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻛﻤﺘﺮ و ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﻻ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد، ﻟﺬا ﺳﻌﻲ ﺷﺪ ارﺗﻔﺎع روﻳﺶ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ از از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻣﻲروﻳﺪ. از اﻳﻦ رو ﺑﺮاﺑﺮي ﻣﺘﻮﺳﻂ ارﺗﻔﺎع ﺳﻄﺢ ﺧﺎك ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدد آﻳﺎ ﺑﺎ دادهﻫﺎي رﺷﺪ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﻠﺴﻨﮓ ﻧﻴﺰ آزﻣﻮن ﺷﺪ.
ﺟﺪول 2- ﻧﻮع ﺑﺴﺘﺮ، ﺗﻌﺪاد ﺗﺎل و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺤﻞ روﻳﺶ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﭘﻮﺳﺖرﺳﺖ از ﺳﻄﺢ ﺧﺎك
ﻧﺎم ﮔﻮﻧﻪاي ﺗﻨﻪرﺳﺖ ﺷﺎﺧﻪرﺳﺖ ارﺗﻔﺎع روﻳﺶ از ﺳﻄﺢﺧﺎك ﺗﻌﺪاد ﺗﺎل ﻫﺎي ﺟﻤﻊآوري ﺷﺪه ( ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ) Anaptychia ciliaris ١١٣ ١ Caloplaca cf. borreri ٢٨ ١ ٣۵ ١ Candelariella antennaria ٧٢ ١
Lecanora albellula ٢٢ ١
56 www.SID.ir ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ (ﻣﺠﻠﻪ زﻳﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان) ﺟﻠﺪ 31، ﺷﻤﺎره Archive 1397of SID،1
۶٢ ١ ٧٢ ١ ٨١ ١ ١۶٠ ١ Lecanora dispersa ۶٢ ١ Megaspora rimisorediata ۶٢ ١ Parmelia sulcata ٧٢ ١ Phaeophyscia ciliata ١٠٨ ١
Phaeophyscia orbicularis ٢۶ ٢ ٢٩ ١ ٣۵ ١ ٧٠ ١ ١۶٠ ١
Physcia adscendens ٢٩ ١ ٧٠ ١
٢٢ ١ ٢۶ ١ ۶٢ ١ Physcia aipolia ٧٠ ١ ٨١ ٢ ١٠٧ ١ ١۵٩ ٢ ١٧٧ ١ Physcia caesia ۶٢ ١
Physcia stellaris ٢٢ ١ ٢۶ ١ ۶٢ ١ Physcia tenella ٢٩ ١ ٨١ ١ Seirophora orientalis ٢٢ ٢ ٨٢ ١ ١٠٨ ١ ١۵٩ ١ ١٧٧ ١ Xanthoria candelaria ٧٢ ١ Xanthoria fallax ٧۵ ١ ١۶٠ ١ ﺟﺪول 3- ﻓﺮاواﻧﻲ ﺟﻨﺲﻫﺎي ﭘﻮﺳﺖ ﻧﺸﻴﻦ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺧﺎﻧﻮاده و ﺑﺴﺘﺮ روﻳﺶ
ﭘﻮﺳﺖرﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده ﺟﻨﺲ ﻓﺮاواﻧﻲ درﺻﺪ ﻓﺮاواﻧﻲ
44/68 21 Physcia Physciaceae 12/76 6 Phaeophyscia ﺗﻨﻪرﺳﺖ و Anaptychia 1 2/13
ﺷﺎﺧﻪرﺳﺖ Seirophora Teloschistaceae 7 14/89 6/38 3 Caloplaca
57 www.SID.ir ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ (ﻣﺠﻠﻪ زﻳﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان) ﺟﻠﺪ 31، ﺷﻤﺎره Archive 1397of SID،1
6/8 3 Xanthoria 12/76 6 Lecanora Lecanoraceae 33/33 1 Parmelia Parmeliaceae ﺷﺎﺧﻪرﺳﺖ Megaspora Megasporaceae 1 33/33 33/33 1 Candelariella Candelariaceae ﺟﺪول 4- ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﺮاواﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺑﺴﺘﺮ روﻳﺶ
ﭘﻮﺳﺖرﺳﺖ ﺟﻨﺲ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﺮاواﻧﻲ درﺻﺪ ﻓﺮاواﻧﻲ
ﺗﻨﻪرﺳﺖ P. tenella Physcia 2 4
4 2 P. adscendens 10 5 P.orbicularis Phaeophyscia 4 2 X. fallax Xanthoria ﺷﺎﺧﻪرﺳﺖ P. caesia Physcia 1 2
2 1 P. ciliata Phaeophyscia 2 1 P. sulcata Parmelia 2 1 M. rimisorediata Megaspora 2 1 L. dispersa Lecanora 2 1 X. candelaria Xanthoria 2 1 C. antenaria Candelariella ﺗﻨﻪرﺳﺖ و ﺷﺎﺧﻪرﺳﺖ P. ciliaris Anaptychia 1 2 26 13 P. aipolia Physcia 6 3 P. stellaris 14 7 S. orientalis Seirophora 6 3 C. cf. borreri Caloplaca 10 5 L. albellula Lecanora ﺑﺤﺚ درﺧﺘﺎن در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي، ﻣﻲروﻳﺪ (20)؛ ﮔﺰارشﻫﺎي اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ در ﺧﺮاﺳﺎن رﺿﻮي ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دو اﻫﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ M. rimisorediata از ﺳﻄﺢ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮ ﺻﺨﺮه و ﭘﻮﺳﺖ ﻣﺤﺪود ﺑﻮده اﺳﺖ (10). درﺧﺘﺎن ارس در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪات ﭘﻴﺸﻴﻦ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ در ﺧﺮاﺳﺎن رﺿﻮي ﺗﻨﻬﺎ از ﺳﻄﺢ ﺻﺨﺮه ﻫﺎ ﺑﻮدهاﺳﺖ (11)؛ ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪه (ﺟﺪول 1)، ﻓﻬﺮﺳﺖ ﮔﺰارش ﭘﻮﺳﺖﻧﺸﻴﻦ آن در ﺷﻤﺎلﺷﺮق اﻳﺮان از اﺳﺘﺎن ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎي اﻳﺮان (18 و 19) و ﻣﻘﺎﻻت ﭘﺮاﻛﻨﺪهاي ﻛﻪ از ﺧﺮاﺳﺎنﺷﻤﺎﻟﻲ ﺟﻤﻊآوري ﺷﺪهاﺳﺖ (21). در ﻣﻘﺎﺑﻞ، ﺗﺎل .L ﺷﻤﺎلﺷﺮق اﻳﺮان در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪهاﻧﺪ (5، ٧، ٨، ٩، ١٠، 1۴ و ٢٣ dispersa ﻗﺮار دارد ﻛﻪ ﺑﺮ ﺑﺴﺘﺮﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ 6، ) (ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺳﻨﮓﻫﺎي آﻫﻜﻲ و ﺳﻴﻠﻴﺴﻲ، ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ، ﺳﺎزهﻫﺎي ﻓﻠﺰي، ﺑﺎر در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ از اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎنرﺿﻮي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و
ﺑﺘﻮن، ﺳﻄﺢ دﻳﮕﺮ ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎ و ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺮدوﻏﺒﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ) ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪاز:
58 www.SID.ir ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ (ﻣﺠﻠﻪ زﻳﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان) ﺟﻠﺪ 31، ﺷﻤﺎره Archive 1397of SID،1
Caloplaca cf. borreri J. R. Laundon, Lecanora ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎي ﺷﺎﺧﻪرﺳﺖ، ﻣﺘﻮﺳﻂ ارﺗﻔﺎع رﺷﺪ از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ albellula (Nyl.) Th. Fr., Parmelia sulcata Taylor, Phaeophyscia ciliata (Hoffm.) Moberg, Physcia در دو ﺧﺎﻧﻮاده Parmeliaceae و Candelariaceae ﺑﺎ 72 caesia (Hoffm.) Hampe ex Fürnr. ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﺑﻴﺶ از ﺧﺎﻧﻮاده Megasporaceae ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. از Caloplaca borreri ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺸﻜﻮك ﮔﺰارش ﻣﻴﺎن ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎي ﺷﺎﺧﻪرﺳﺖ ﺗﺤﺖ ﺑﺮرﺳﻲ، ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ارﺗﻔﺎع ﻣﻲ ﺷﻮد، زﻳﺮا در ﺳﻪ ﺗﺎل ﺟﻤﻊآوريﺷﺪه از اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ، روﻳﺶ از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده Megasporaceae ﺑﺎ آﺳﻜﻮﻛﺎرپ ﺑﺎﻟﻐﻲ ﻛﻪ داراي آﺳﻜﻮﺳﭙﻮرﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺣﺠﺮات ارﺗﻔﺎع روﻳﺶ 62 ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ اﺳﺖ. آﻣﺎر ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﻣﺬﻛﻮر در واﺿﺢ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺸﺪ؛ از اﻳﻦرو اﻧﺪازهﮔﻴﺮي آﺳﻜﻮﺳﭙﻮر ﺟﺪول 5 آﻣﺪهاﺳﺖ. اﻧﺠﺎم ﻧﺸﺪ. وﻟﻲ ﺻﻔﺎت ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺑﺨﺶ روﻳﺸﻲ ﺗﺎل ﺑﺎ Physcia ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮﺻﻮف ﺑﺮاﺑﺮي ﻛﺮد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺻﺤﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ آن ﺑﻨﺎ ﺑﺮ دادهﻫﺎي ﺟﺪول 3 (ﺷﻜﻞ 2) ﺟﻨﺲ ﺑﺎ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺟﻤﻊآوري و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺎل ﻫﺎي ﺑﺎﻟﻎ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ. ﻓﺮاواﻧﻲ 68/44 درﺻﺪ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺟﻨﺲﻫﺎي ﭘﻮﺳﺖرﺳﺖ ﺗﺤﺖ ﺑﺮرﺳﻲ، ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﭘﻮﺷﺶ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺟﺪول 2 ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎي ﺗﻨﻪرﺳﺖ و دادهاﺳﺖ. در ﺧﺎﻧﻮاده Teloschistaceae ﺟﻨﺲSeirophora ﺷﺎﺧﻪرﺳﺖ، ﻣﺘﻮﺳﻂ ارﺗﻔﺎع رﺷﺪ از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ در ﺧﺎﻧﻮاده در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ دو ﺟﻨﺲ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮاده ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي Teloschistaceae ﺑﻴﺶ از ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد و ﺑﺮاﺑﺮ 80/31±22 دارد. در ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎي ﺷﺎﺧﻪرﺳﺖ ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺟﻨﺲﻫﺎ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ارﺗﻔﺎع روﻳﺶ از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ در ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ. ﻫﺮ ﺳﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺮاﺑﺮ 22 ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در
ﺷﻜﻞ 2- ﻧﻤﻮدار ﻣﻴﻠﻪاي ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎي ﺗﻨﻪرﺳﺖ و ﺷﺎﺧﻪرﺳﺖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺟﻨﺲ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺧﺎﻧﻮاده
ﺑﺮ اﺳﺎس ﺟﺪول 4، در ﮔﺮوه ﺗﻨﻪرﺳﺖﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد (ﺟﺪول 6). P. orbicularis ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ؛ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﺑﺮ اﺳﺎس داده ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد، ﺣﺪاﻛﺜﺮ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺗﻨﻪ و ﺷﺎﺧﻪ رﺳﺖﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ از ﺳﻄﺢ ﺧﺎك در ﺣﺪود 140 ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ اﺳﺖ، رﻃﻮﺑﺖ P. aipolia ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. ﻧﻤﻮدار ﻣﻴﻠﻪاي ذﻳﻞ ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻳﻦ ﻫﻮاي ﻣﺠﺎور ﺑﻪ ﺗﻨﻪ و ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ در اﻳﻦ داﻣﻨﻪ ﻓﺮاواﻧﻲ اﺳﺖ (ﺷﻜﻞ 3). ارﺗﻔﺎع (160 - 22 ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ) ﺗﻐﻴﻴﺮات زﻳﺎدي ﻧﺪارد. ﺟﺪول 6 ﺗﺠﺰﻳﻪوﺗﺤﻠﻴﻞ دادهﻫﺎي ﺟﺪوﻟﻬﺎي 3 و 5 ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﻮزﻳﻊ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي رورﺳﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎي ﭘﻮﺳﺖرﺳﺖ، اﺧﺘﻼف ﻣﻌﻨﻲداري (در ﺳﻄﺢ از ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺤﺪود ارﺗﻔﺎع اﺳﺖ؛ در اﻳﻦ داﻣﻨﻪ ارﺗﻔﺎع ﭘﻨﺞ درﺻﺪ) ﺑﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ و ﻣﺘﻮﺳﻂ ارﺗﻔﺎع رﺷﺪ از ﺳﻄﺢ ﺧﺎك رﻃﻮﺑﺖ اﺗﻤﺴﻔﺮ و ﭘﻮﺳﺖ ﺗﻨﻪ و ﺷﺎﺧﻪﻫﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ.
59 www.SID.ir ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ (ﻣﺠﻠﻪ زﻳﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان) ﺟﻠﺪ 31، ﺷﻤﺎره Archive 1397of SID،1
ﺷﻜﻞ 3- ﻧﻤﻮدار ﻣﻴﻠﻪاي ﻓﺮاواﻧﻲ ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﮔﻠﺴﻨﮓ ﭘﻮﺳﺖﻧﺸﻴﻦ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺧﺎﻧﻮاده و ﺑﺴﺘﺮ
ﺟﺪول 5- آﻣﺎر ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎي ﭘﻮﺳﺖرﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ارﺗﻔﺎع روﻳﺶ از ﺳﻄﺢ ﺧﺎك
ﭘﻮﺳﺖرﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ارﺗﻔﺎع ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ارﺗﻔﺎع ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺧﻄﺎي ﻣﻌﻴﺎر
ﺷﺎﺧﻪرﺳﺖ Parmeliaceae 72 72 72/00 ---
--- 62/00 62 62 Megasporaceae
--- 72/00 72 72 Candelariaceae ﺗﻨﻪرﺳﺖ و ﺷﺎﺧﻪرﺳﺖ Physciaceae 22 177 77/43 22
22 80/31 177 22 Teloschistaceae 22 76/50 160 22 Lecanoraceae ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ رﻃﻮﺑﺖ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺧﻮد ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻮاي ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎ رﻗﺎﺑﺖ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺿﻌﻴﻔﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ وﻟﻲ ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژي ﻣﺠﺎور و ﻳﺎ ﻣﺤﺘﻮاي ﺧﺎرﺟﻲﺗﺮﻳﻦ ﻻﻳﻪ ﺳﻄﺢ ﭘﻮﺳﺖ ﻣﺘﻜﻲ ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ ﺧﺸﻜﻲ (Poikilohydric) راز ﺗﻮزﻳﻊ ﮔﺴﺘﺮده ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﺧﺎك و ﻛﻠﻨﻲ ﺷﺪن آﻧﻬﺎﺳﺖ.
اﺳﭙﻮرﻫﺎي ﻣﻴﻜﻮرﻳﺰ در رﻳﺰوﺳﻔﺮﻫﺎي ﮔﻴﺎه آوﻳﺸﻦ ﻛﻮﻫﻲ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ و ﺟﻨﺲ ﻫﺎ، ﭘﺮاﻛﻨﺶ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ وﺟﻮد دارد (1)، ﺑﻴﻦ رﻃﻮﺑﺖ و اﺳﻴﺪﻳﺘﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و اﺷﻜﺎل زﻳﺴﺘﻲ از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻬﻢ ﺑﺮآورد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻨﻪ و ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي درﺧﺘﺎن ﺑﺎ رورﺳﺖ ﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ارﺗﺒﺎط ﻓﻠﻮرﺳﺘﻴﻚ رﺳﺘﻨﻲﻫﺎي ﭘﻴﺪازاد ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻳﺮان ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ وﺟﻮد دارد (16). ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﭘﻮﺳﺘﻪﻫﺎي (2، 3)، ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﻬﺎن زادان و زﻳﺴﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ارﺗﺒﺎط ﻋﻤﻴﻘﻲ ﺑﺎ ﺑﺴﺘﺮ روﻳﺶ ﻧﺪاﺷﺘﻪ، ﺑﻪ وﻳﮋه ﮔﻠﺴﻨﮓ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ اﻋﻤﺎل ﺷﻮد ﺗﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﻬﺘﺮي از اﻳﻦ ﺧﺸﻜﻲ را ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ ﺗﺤﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺪون روﻳﺶﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪدﺳﺖ آﻳﺪ. ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ آﺳﻴﺒﻲ، ﺣﺘﻲ ﺗﻨﻔﺲ را ﻣﺪﺗﻲ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﺑﻴﻨﺪازﻧﺪ.
60 www.SID.ir ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ (ﻣﺠﻠﻪ زﻳﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان) ﺟﻠﺪ 31، ﺷﻤﺎره Archive 1397of SID،1
ﺟﺪول 6- ﺗﺤﻠﻴﻞ وارﻳﺎﻧﺲ ﺑﺮرﺳﻲ اﺧﺘﻼف ﻣﺘﻮﺳﻂ ارﺗﻔﺎع رﺷﺪ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﻠﺴﻨﮓﻫﺎي ﭘﻮﺳﺖ رﺳﺖ ﻣﻘﺪار اﺣﺘﻤﺎل (.Sig) آﻣﺎره ﻓﻴﺸﺮ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺮﺑﻌﺎت درﺟﻪ آزادي ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺮﺑﻌﺎت 999/0 032/0 859/81 5 294/409 ﺑﻴﻦﮔﺮوﻫﻲ 207/2549 44 126/112165 درونﮔﺮوﻫﻲ 49 420/112574 ﻛﻞ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري آﻣﺎر)، ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺗﺠﺰﻳﻪوﺗﺤﻠﻴﻞ آﻣﺎري ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري ﻣﻲﺷﻮد. ﺑﺪﻳﻦوﺳﻴﻠﻪ از ﺧﺎﻧﻢ ﻧﮕﺎر ﺳﻨﮓﺳﻔﻴﺪي (ﻛﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ
1. راﻣﻚ، پ.، ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ، س. و رﺿﻮيزاده، ر. 1395. ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ (زﻳﺮﺣﻮزه ﻓﺮﻫﺎدآﺑﺎد). ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ( زﻳﺴﺖﺷﻨﺎﺳﻲ ﻗﺎرچﻫﺎي ﻣﻴﻜﻮرﻳﺰ آرﺑﻮﺳﻜﻮﻻر ﺑﺎ ﮔﻴﺎه داروﻳﻲ آوﻳﺸﻦﻛﻮﻫﻲ در اﻳﺮان) 510-525: 4. ﻓﺼﻞﻫﺎي ﺑﻬﺎر و ﭘﺎﻳﻴﺰ و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺧﺎك در ﺣﻮزه آﺑﺨﻴﺰ 3. ﻧﻘﻲﻧﮋاد، ع.، ﻣﺨﺘﺎري، س. و ﺟﻮﻫﺮﭼﻲ، م. 1394. ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻮژﻳﺎن ﻟﺮﺳﺘﺎن. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ زﻳﺴﺖﺷﻨﺎﺳﻲ ﮔﻴﺎﻫﻲ اﻳﺮان 46 31-:(2) ﻓﻠﻮرﻳﺴﺘﻴﻚ، اﺷﻜﺎل زﻳﺴﺘﻲ و ﭘﺮاﻛﻨﺶ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻛﻮه ﻫﺎي .28 ﻣﺮزي ارزﻧﻪ- ﺗﺎﻳﺒﺎد، ﺧﺮاﺳﺎن رﺿﻮي. ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ 2. ﮔﺮﮔﻴﻦ ﻛﺮﺟﻲ، م.، ﻛﺮﻣﻲ، پ. و ﻣﻌﺮوﻓﻲ، ح. 1392. ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻓﻠﻮر، ( زﻳﺴﺖﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان) 199-209: 1. ﺷﻜﻞ زﻳﺴﺘﻲ و ﻛﻮروﻟﻮژي ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺎرال ﻛﺮدﺳﺘﺎن 4. Haji Moniry, M., Fallahin, F. & Maassoumi, A. 12. Kondratyuk, S.Y., Lokös, L., Zarei-Daraki, B., 2005. Lichens from Khorasan province, Iran. Haji Moniri, M., Tchabanenko, S., Galanina, I., Folia Crytogamica Estonica 41: 55–57. Yakovchenko, L., Hooshmand, F., Ezhkin, A.K. and Hur, J.S. 2013. Five new Caloplaca species 5. Haji Moniri M., Sipman, H.J.M. 2009. Lichens (Teloschistaceae, Ascomycota) from Asia. Acta from two nature reserves in NE Iran. Botanica Hungarica 55(1–2), 41–60. Willdenowia 39: 199–202. 13. Kondratyuk, S.Y., Lokös, L., Tchabanenko, S., 6. Haji Moniri, M., Kamyabi, S. & Clayden, S. R. Haji Moniri, M., Farkas, E., Wang, X.Y., Oh, 2010. A preliminary study of Rhizocarpon S.O. and Hur, J.S. 2013. 2013. New and macrosporum in Razavi Khorasan province (NE noteworthy lichens-forming and lichenicolous Iran). Iran. J. Bot. 16 (1): 185–189. fungi. Acta Botanica Hungarica 55(3–4), 275– 7. Haji Moniri M., Sipman, H.J.M. 2011. Lichens 349. from three mountain sites in Khorasan provinces, 14. Moniri, M. H., Soltani, A., & Kamyabi S. 2009a. Iran, including four species new to Iran. Some lichens from Kashmar, NE Iran. Journal of Cryptogamie, Mycologie 32(2): 145–150. Applied and Natural Science 1(2): 286–290. 8. Haji Moniri, M., Kamyabi, S. 2011. On 15. Moniri, M. H., Kamyabi, S. & Fryday, A.M. Rhizocarpon viridiatrum (Wulfen) Körb. in 2009b. Rhizocarpon saurinum new to Asia, and north-eastern Iran. Iran. J. Bot. 17 (2): 276–281. other reports of Rhizocarpon species from 9. Haji Moniri, M., Jandaghi, M. & Masroornia, M. Razavi Khorasan Province, Iran. Mycologia 2011a. A note on lichens in the vicinity of Balcanica 6: 89-92. Mashhad (Razavi Khorasan, NE Iran). Iran. J. 16. Nash, T.H., Egan, R.S. 1988. The Biology of Bot. 17 (1): 133–136. Lichens and Bryophytes. Lichenol. 30: 11–22. 10. Haji Moniri, M., Noferesti, N., Mirasgari, S.J., 17. Purvis, W.O., Coppins, B.J., Hawksworth, D.L., Tavakoli, M. 2011b. lichanized fungi of the James, P.W., Moore, D.M. 1992. The Lichen Binaloud Mountains in NE Iran. Mycologia Flora of Great Britain and Ireland. The British Balkanika 8: 93–96. Lichen Society. pp. 710. 11. Haji Moniri, M., Sipman, H. J. M. and Schultz, 18. Seaward, M.R.D., Sipman, H., Schultz, M., M. 2014: New records of lichenized and Maassoumi, A., Haji Moniri, M., Sohrabi, M. lichenicolous fungi from Northeastern Iran. Herzogia 27 (2): 367–376.
61 www.SID.ir ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ (ﻣﺠﻠﻪ زﻳﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان) ﺟﻠﺪ 31، ﺷﻤﺎره Archive 1397of SID،1
2004. A preliminary lichen checklist for Iran. Wolseley, P. A. 2009. The lichens of Great Willdenowia, 34: 543–576. Britain & Ireland. The British Lichen Society, London. pp. 1006 19. Seaward, M.R.D., Sipman, H.J.M. & Sohrabi, M. 2008. A revised checklist of lichenized, 22. Vladbeighi, T., Sipman, H.J.M. 2010. New lichenicolous and allied fungi for Iran. Sauteria, records of lichens and lichenicolous fungi from 15: 459–520. Iran and their biogeographical significance. Mycotaxon: 113: 191–194. 20. Śliwa, L. 2007. A revision of the Lecanora dispersa complex in North America. Polish 23. Vladbeighi, T., Nordin, A., Tibell, L. 2011. Botanical Journal 52 (1): 1–79. Megaspora rimisorediata (Pertusariales, Megasporaceae); a new sorediate species from 21. Smith, C. W., Aptroot, A., Coppins, B. J., Iran and its affinities with Aspicilia sensulato. Fletcher, A., Gilbert, O. L., James, P. W. & Lichenologist 43 (4): 285-291.
Preliminary investigation of the ecological interaction between corticolous lichens and Juniperus excelsa (cause study of the Tandoureh forests) Haji Moniri M. Biology Dept., Faculty of Sciences, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, I.R. of Iran Abstract Alibolagh is one of the beautiful regions around Dargaz town, and situated in the western side of the Tandoureh National Park. Because of the existence of hills, rocky highlands, old trees, and broken trunks, the site is valuable for distribution of lichens. However, the investigation of Alibolagh’s lichens is restricted to 18 species. The present research was done with the goals of the identification of more corticolous lichens and the investigation of distribution of the lichens on the bark of trunks and twigs. Also finding the probable relation between the heights of the thalli from the soil surface was considered. The identifications were done with using standard macro- microscopy methods and the current chemical tests. The statistical analysis was done by using SPSS. The results included 17 species with four new reports Lecanora albellula, Parmelia sulcata, Phaeophyscia cilita and Physcia caesia for Rzavi Khorasan province. The statistical analysis showed that Teloschistaceae and Physciaceae, respectively. On the other hand, the genus Physcia had the most frequency on the trunks and twigs; but no clear relationship between the height of the thalli from soil level and the species was established. Minor changes in the site of corticolous lichens did not appear to limit their vegetation. Key words: corticolous lichens, frequency, Tandoureh National Park, Razavi Khorasan
62 www.SID.ir