Pętla Żuławska
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Pętla Żuławska Przewodnik turystyki wodnej Podziękowania Zespół landbrand – autorzy przewodnika, składają podziękowania za pomoc wszystkim osobom, instytucjom i podmiotom, których zaan- gażowanie i życzliwość przyczyniły się do jego powstania. Dziękujemy za współpracę pracownikom Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego oraz Urzędu Marszałkowskiego Wojewódz- twa Warmińsko-Mazurskiego. Wyrazy szczególnej wdzięczności składamy przedstawicielom Biura Rozwoju Dróg Wodnych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Po- morskiego: Panu kierownikowi Zbigniewowi Ptakowi, Pani Władysławie Bogackiej, Panu Przemkowi Brozdowskiemu oraz Panu Rafałowi Wasilowi, który był źródłem nieocenionej inspiracji i pomocy w toku prac nad projektem. Serdeczne podziękowania kierujemy również w stronę autorów tekstów: Katarzyny Kachel, Łukasza Krajewskiego, Piotra Saleckiego. Za bezcenne uwagi dziękujemy Markowi Opitzowi i Grzegorzowi Gola, których oddanie dla Żuław Wiślanych jest bezkresne. Za konsultacje kajakowe składamy podziękowania Andrzejowi Tenderendzie. Za udostępnienie zbiorów zdjęć dziękujemy przede wszystkim Markowi Opitzowi, a także Piotrowi Saleckiemu, Urzędowi Marszałkowskiemu Województwa Pomorskiego i Stowarzyszeniu Żuławy Gdańskie. Dziękujemy również wszystkim przedstawicielom środowiska żeglarskiego, wodniackiego i turystycznego, którzy przyczynili się do wzbo- gacenia treści wydawnictwa. Copyright© Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego Biuro Rozwoju Dróg Wodnych, ul. Okopowa 21/27, 80-810 Gdańsk Tytuł: Pętla Żuławska – Przewodnik turystyki wodnej Wydawnictwo: Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe ZAPOL Dmochowski, Sobczyk Sp.j., al. Piastów 42, 71-062 Szczecin, tel. +48 91 435 19 00 Autorstwo koncepcji wydawnictwa: landbrand, www.landbrand.pl Autorzy tekstów: Treści wodniackie: Katarzyna Kachel, Łukasz Krajewski, Piotr Salecki, Marek Opitz Treści turystyczne: Zespół landbrand: Paulina Brzeska-Gonera, Hubert Gonera Konsultacja merytoryczna: Marek Opitz, Grzegorz Gola, Andrzej Tenderenda Korekta językowa: Katarzyna Robaczewska Autorzy zdjęć: Marek Opitz, Łukasz Krajewski, Hubert Gonera, Paulina Brzeska-Gonera, Rafał Wasil, Piotr Salecki, Marek Czasnojć, Sławomir Jędrzejewski Daniel Kufel, Urząd Gminy Subkowy, Urząd Gminy w Suchym Dębie, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego (UMWP) Projekt i opracowanie graficzne wydawnictwa: landbrand, Grzegorz Laszczyk Wykonanie map, schematów dróg wodnych, planów portów: landbrand, Grzegorz Laszczyk w oparciu o materiały Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego Gdańsk 2011 ISBN 978-83-7518-362-7 Pętla Żuławska | Przewodnik żeglarski 3 Spis treści 4 Wstęp 5 Czym jest Pętla Żuławska? 5 Jak korzystać z przewodnika Część I. 6 Odkrywamy Pętlę Żuławską 7 Krainy Pętli Żuławskiej 9 Pętlowe opowieści – czyli karta z historii 11 Harmonia – klucz do odczytania żuławskich krajobrazów 12 Architektura – kraina domów podcieniowych i zabytków hydrotechniki Część II. 15 Trasy żeglugowe Pętli Żuławskiej – pływamy i zwiedzamy 16 Wisła – królowa polskich rzek 26 Martwa Wisła, Wisła Śmiała, Motława Gdańska 30 Szkarpawa – między Wisłą a Nogatem 34 Wisła Królewiecka – z Rybiny na Zalew Wiślany 38 Rzeka Elbląg i Kanał Jagielloński – między Warmią a Żuławami 42 Nogat – młodszy brat Wisły 50 Wielka Święta – Tuga – do Nowego Dworu Gdańskiego – stolicy Żuław 54 Zalew Wiślany – akwen z oddechem 64 Kajakiem po Pętli – Motława, Wierzyca, Liwa, Pasłęka Część III. 66 Żeglarskie abecadło – zanim wypłyniesz na Pętlę Żuławską 67 Proponowane trasy wycieczek 73 Informator 75 Porady kapitańskie 78 Znaki używane na akwenach 4 Pętla Żuławska | Wstęp Rzeki przez całe stulecia stanowiły nie tylko nieodłączny element Województwo warmińsko-mazurskie słynie ze wspaniałych wa- krajobrazu Pomorza, ale też źródło bogactwa jego mieszkańców. runków do uprawiania żeglarstwa i obfitości wodnych atrakcji. Od czasów średniowiecza docierały nimi na te ziemie towary Powszechnie kojarzone jest z Wielkimi Jeziorami Mazurskimi, z głębi Polski i Europy. Wodą przewożono bursztyn, zboże, sukno, które są systemem wodnym unikalnym w skali Europy i świata. węgiel. Na początku XX wieku przewoźnicy wyspecjalizowali się Mniej osób wie, że nasz region ma znacznie więcej do zaoferowa- w spedycji materiałów budowlanych. Pojawiły się też jednostki do nia turystom poszukującym wrażeń na pokładzie jachtu. Kraina transportu osobowego. Kanału Elbląskiego spajająca Ostródę, Pojezierze Iławskie i El- Województwo pomorskie jest pokryte najgęstszą w kraju siecią bląg zachwyca jedynymi na świecie pochylniami. Żeglując dalej śródlądowych dróg wodnych, którą zawdzięcza wielowiekowej w kierunku Elbląga mijamy jezioro Druzno, które jest cennym pracy tutejszych mieszkańców: zarówno Polaków, jak i obywateli rezerwatem ornitologicznym. Cumując w morskim porcie w El- Prus Wschodnich, olenderskich osadników czy poddanych pań- blągu mamy możliwość wyboru kierunku wodnej eksploracji. stwa krzyżackiego. Niestety, od lat siedemdziesiątych XX wieku Płynąc na zachód możemy dotrzeć bezpośrednio do Gdańska lub znaczenie transportu wodnego w gospodarce malało, a infra- zarezerwować kilka dni, by odkryć wody Pętli Żuławskiej: Nogat, struktura zaczęła popadać w zniszczenie. który stanowi granicę województw warmińsko-mazurskiego i po- Obecnie, dzięki świadomej polityce rozwoju regionu, samorzą- morskiego, oraz Kanał Jagielloński – jeden z najstarszych w Polsce. dowi województwa pomorskiego udaje się przywracać świetność Możemy również wyruszyć na północ, na Zalew Wiślany, który kolejnym obiektom hydrotechnicznym, śluzom, mostom zwodzo- nie przypadkiem nazywany jest przez żeglarzy „morskim przed- nym i portom. Z roku na rok przybywa też nowych przystani jach- szkolem”, dostarczając niesamowitych wrażeń w bezpiecznych towych i pomostów żeglarskich, budowanych z myślą o turystach, warunkach. Warto spróbować i… wrócić. którzy w dzisiejszych czasach stają się głównymi użytkownikami Życzę Państwu zawsze pomyślnych wiatrów i bezpiecznego że- dróg wodnych Pętli Żuławskiej. glowania na ciekach i akwenach Pętli Żuławskiej. Z radością oddaję w Państwa ręce przewodnik, który prowadzi przez niezwykłej urody drogi wodne Pomorza. Moja radość jest tym większa, że ogromna część infrastruktury żeglarskiej przed- stawionej w tej publikacji to efekt realizacji przez samorząd pro- jektu „Pętla Żuławska – rozwój turystyki wodnej. Etap I”. Jacek Protas, Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego Mieczysław Struk, Marszałek Województwa Pomorskiego Jak korzystać z przewodnika 5 Czym jest Pętla Żuławska? Jak korzystać z przewodnika Pętla Żuławska to atrakcyjna turystycznie i przyrodniczo dro- Przewodnik, który trzymacie Państwo w ręku ma ułatwić zarówno ga wodna łącząca ze sobą szlaki wodne Wisły, Martwej Wisły, bezpieczną nawigację po szlakach wodnych Pętli Żuławskiej, jak Szkarpawy, Wisły Królewieckiej, Nogatu, Wisły Śmiałej, Wielkiej i zachęcić do samodzielnej eksploracji turystycznych atrakcji delty Świętej – Tugi, Motławy, Kanału Jagiellońskiego, rzeki Elbląg i Pa- Wisły. Został podzielony na trzy klarowne części: Odkrywamy słęki, a także wody Zalewu Wiślanego. To 303 km niezapomnianej Pętlę Żuławską, Trasy żeglugowe Pętli Żuławskiej oraz Żeglarskie przygody, którą można przeżyć płynąc kajakiem, jachtem, łodzią abecadło. motorową lub hausbotem. Dzięki pierwszej części poczujecie magię krajobrazów Pętli Żu- Warto zaznaczyć, że Pętla Żuławska to także element Między- ławskiej, poznacie historię jej ziem i mieszkańców. Dowiecie się narodowej Drogi Wodnej E 70 biegnącej z Rotterdamu, przez dlaczego Żuławy nazywano Polskimi Niderlandami, poznacie berliński węzeł śródlądowych dróg wodnych, północną Polskę, zakamarki domów podcieniowych i zamków gotyckich. do Kaliningradu, a dalej drogą wodną Niemna (Pregołą i Dejmą Druga część to praktyczny przewodnik po rzekach i akwenach do Kłajpedy). Pętli Żuławskiej, dzięki któremu bezpiecznie pokonacie szlaki Pętla Żuławska to w końcu sieć portów, przystani żeglarskich wodne tego obszaru. i pomostów cumowniczych o najwyższej jakości, które powstały Rzeki w przewodniku zostały opisane zgodnie z kierunkiem w ramach projektu „Pętla Żuławska – rozwój turystyki wodnej. najczęstszej żeglugi turystycznej w ramach opływania Pętli Żu- Etap I”, który został uznany za jedno z kluczowych przedsięwzięć ławskiej. I tak, Wisła opisana jest zgodnie z nurtem czyli od Ko- turystycznych o znaczeniu ponadregionalnym w ramach Progra- rzeniewa do Przekopu Wisły, Nogat zaś niezgodnie z nurtem, mu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007–2013 Działanie od swojego ujścia do Zalewu Wiślanego, aż po jego połączenie 6.4 „Inwestycje w projekty turystyczne o znaczeniu ponadregio- z Wisłą poprzez śluzę w Białej Górze. Orientację wspomoże za- nalnym”. Projekt realizowany jest przez partnerów samorządo- znaczony kierunek północy na wycinkach map znajdujących się wych z województwa pomorskiego i warmińsko-mazurskiego. na marginaliach przewodnika. Oprócz szlaków wodnych zgromadzonych wokół delty Wisły Każdy z cieków i akwenów wchodzących w skład Pętli Żuławskiej i infrastruktury dla turysty wodnego, Pętla Żuławska łączy ze został opisany w odrębnym podrozdziale składającym się z krót- sobą liczne atrakcje związane z dziedzictwem kulturowym Żu- kiego przybliżenia informacji żeglugowych i turystycznych oraz ław Wiślanych. To obszar niezwykle bogaty w unikatowe w skali dokładnego opisu nawigacyjnego trasy. Na wstępie umieszczono kraju obiekty historyczne: zamki gotyckie czy domy podcieniowe, czytelny schemat drogi wodnej z oznaczonym kilometrażem oraz a także zabytki hydrotechniczne: mosty zwodzone