Inhoudsopgave

inhoudsopgave

4 123 Stedelijk Museum Van werken van beel- Voorwoord Vereniging Vrienden Amsterdam dende kunstenaars, van het Stedelijk 2003/2004 aangesloten bij een 6 Museum CISAC-organisatie zijn Kroniek 2003/2004 Samenstelling, redactie de publicatierechten 124 en productie / geregeld met Beeld- 54 Stedelijk Museum Compilation, editing recht, Amsterdam / Stedelijk Museum Business Club and production For works of visual Bureau Amsterdam 2003/2004 Jelle Bouwhuis artists afﬁliated with 2003/2004 a CISAC-organisation, 126 Assistent/ assistant the copyrights have 63 Sponsors en donateurs Sarah Maso been settled with Aanwinsten Beeldrecht, Amsterdam. 127 Kroniek / Chronicle © 2005 C/O Beeldrecht, 101 Personeelslijst Willem van Beek Amsterdam Dossier: 2003/2004 Miguel-Ángel Ontwerp / Design ISBN 90-5006-1702 Cárdenas – 131 Ben Laloua / 25 caramboles, Nevenactiviteiten Didier Pascal Het Stedelijk Museum 25 variaties? museumstaf m.m.v. Maaike is een diensttak van de Molenkamp Gemeente Amsterdam/ 108 135 The Stedelijk Museum Bezoekcijfers en Jaarverslag OR / Vert alingen / is a department of the Resultatenrekening ARBO Tr a ns l a t i ons Amsterdam Don Mader Municipality 112 136 Tentoonstellingen en Overzicht Aanwinsten Fotograﬁe / Raad van toezicht / activiteiten 2003/2004 2003/2004 Photography Board of Supervisors Stedelijk Museum foto- Rijkman Groenink 118 158 afdeling / photography (voorzitter/ chairman) Overzicht Educatie Bruiklenen 2003/2004 department Yo er i A lbr e cht (Karin Balog, Moncef Hans Andersson 121 167 Ben Arfa, Dennis Jacobina Brinkman Publicaties 2003/2004 English Section Hogers, Rob Versluys), Jan Dibbets Willem van Beek, Marry de Gaay Fortman Jelle Bouwhuis, Mária Hlavajová Carolien de Bruijn, Els van der Plas Marian Cramer, Liesbeth Dingemans, Gert Jan van Rooij, e.a./a.o.

Lithograﬁe en druk / Lithography and printing Die Keure, Brugge

Bindwerk / Binding Hexspoor ord kroniek

VOORWOORD tentoonstellings- en activiteiten- programma, dat niet alleen in het Stedelijk zelf maar ook ver daarbuiten werd gerealiseerd, tot in plaatsen als St. Petersburg, Shanghai en São 01 02 Paulo toe. Ik realiseer me dat dit, tegelijk met de twee verhuizingen, niet mogelijk was geweest zonder de voortdurende grote inzet van al het personeel. Daar kunnen we onze mensen niet dankbaar genoeg voor zijn. Op de tweede plaats dank ik hier interim-directeur Hans van Beers, die aan de basis stond van alle drukte. Zonder hem was het Stedelijk zeker niet gekomen tot waar het nu is, waar ik de draad verder kan oppakken. Binnenkort afzienbare tijd zullen we afscheid nemen van Hans. Dit boek is daarom tevens een afscheidscadeau voor hem. In dit tweejaaroverzicht vindt u de ‘kroniek’, die een samenvatting geeft van zowel de vele activiteiten die het Stedelijk Museum heeft ontplooid als de gebeurtenissen waaraan het onderhevig was. Verschillende aanwinsten van de afgelopen twee jaar worden wat meer in detail besproken. Daarnaast is in dit boek ook een kort artikel opgenomen waarmee we iets meer inzicht willen geven in werk- 03 04 zaamheden die voor buitenstaanders vaak nauwelijks zichtbaar zijn, maar die niettemin van groot belang zijn voor onze instelling: die op het gebied van restauratie, documentatie en onderzoek. We wensen u veel leesplezier! JAARVERSLAG 2003/2004 Stedelijk Museum Amsterdam Gijs van Tuyl directeur 01 Exterieur Post CS-gebouw tijdens ‘MARK’ 02 Restaurant_bar_club 11 03 Gijs van Tuyl 04 Tentoonstelling ‘Rineke Dijstra’ in Jeu de Paume 05 Aernout Mik/TGA, Live-tentoonstelling ‘In two Minds’ 06 Schetsontwerp nieuw Stedelijk van Benthem Crouwel 5>voorwoord 3 voorwoo

MetVOORWOORD gepaste trots presenteer ik u het overzicht van twee jaar Stedelijk Museum. Er is ditmaal voor gekozen om de verslagen van twee jaar te combineren. Dat heeft alles te maken heeft met de vele gebeurtenissen in de onderhavige periode en de drukte die dat met zich mee heeft gebracht. De meest belangwekkende gebeurtenissen waren: twee directiewisse- lingen, twee verhuizingen met bijbehorende verbouwingen, een nieuw verbouwingsplan voor het museum aan de Paulus Potterstraat, een geslaagde sponsorwervingsactie én het in gang zetten van een gecom- pliceerd verzelfstandigingsproces, waarvan het instellen van een Raad van Toezicht i.o. een van de eerste wapenfeiten was. Bij twee zaken wil ik hier even kort stil staan. De eerste is de oprichting van de ‘Stichting fondsenwerving en -beheer uitbreiding en renovatie Stedelijk Museum’ in maart 2004, met als doel om de benodigde gelden voor de renovatie en uitbreiding van het museum te verwerven naast de toe- gezegde (extra) bijdrage van de gemeente. In de loop van dat jaar werd maar liefst 22 miljoen euro verworven. Het tweede belangrijke feit is de prijsvraag voor de renovatie en uitbreiding, gewonnen door Benthem Crouwel Architecten. Hun schetsontwerp, dat naast vele vierkante meters extra expositieruimte een prachtig piazza aan het Museumplein behelst, zal komend najaar definitief worden. Behalve al deze voor de toekomst van het Stedelijk bepalende gebeurtenissen, kenmerkte de verslagperiode zich door een rijk geschakeerd

<4>

voorwoord >4 ebruari

herontwikkeling en de mogelijke verzelfstandiging van het museum, alsmede over de structuur van en het profiel voor een nieuwe museum- 05 07 09 directie. Omdat de brandweer besloot de situatie in het gebouw aan de Paulus Potterstraat nog voor één jaar te gedogen, bleef het museum on- verwacht open voor het publiek. Daardoor moest er overhaast een nieuw tentoonstellingsprogramma worden opgesteld en werden exposities uit 2002 verlengd: Tracey Emin, Life in a Glass House (een voorstel tot Gemeentelijke Kunstaankopen Amsterdam 2002), BLUR (nieuwe aanwinsten van sieraden) en Ver- ander-ing (een collectiepresentatie voor het VMBO). Omdat het gebouw eigenlijk dicht zou zijn was er in de erezaal in deze maanden ruimte gemaakt voor de uitzonderlijke, 55 minuten durende live-tentoonstelling In two Minds van Aernout Mik en Toneelgroep Amsterdam. De helft van de erezaal was omgebouwd tot een muffig warenhuis waar de acteurs hun vervreemdende performance deden, onder wie Joop Admiraal. Aan de andere zijde stond het publiek, afgescheiden door een grote transparante wand die af en toe ver- 06 08 anderde in een groot filmscherm waarop verschillende, gelijksoortige scènes waren te zien. De productie JAARVERSLAG 2003/2004 werd gedurende een hele maand Stedelijk Museum Amsterdam enkele tientallen keren opgevoerd. Doordat het Stedelijk hierna toch 07 Tracey Emin 08 Tracey Emin, Everyone openbleef kon het, aldus een pers- I have Ever Slept With bericht deze maand, ‘van de nood een 1963-1995, 1995 deugd maken en het museum, voor het 09 Aernout Mik, In two eerst sinds jaren, bijna in zijn geheel Minds, productiefoto aanwenden voor het tonen van de

7>2003 kroniek januari/fe

De gezamenlijke nieuwjaarsborrel van het Stedelijk Museum, het Instituut Collectie Nederland en de Mondriaan Stichting werd dit jaar op 6 januari gehouden in het museum. Zakelijk directeur Stevijn van Heusden maande de aanwezigen het voortouw te nemen in het debat over de popularisering van de cultuur. Hij hekelde ‘het onheil van het populisme’ en wees daarbij nadrukkelijk naar de voormalig staatssecretaris voor Cultuur Rick van der Ploeg, de ‘mensen van de populistische leefbare partijen’ en wethouder Hannah Belliot. Die laatste had het museum voor moderne kunst geschetst als ‘een plaats waar mensen op zondagmiddag moeten kunnen socializen’. ‘Te m idden van het werk van Herman Brood zeker’, aldus een cynische Van Heusden, die sprak van een door- geschoten democratische visie en juist het belang van een culturele elite voor de kunst benadrukte. Hij voerde het woord omdat het Stedelijk aan de beurt voor de traditionele nieuwjaarsspeech en artistiek directeur Rudi Fuchs in december het museum vaarwel had gezegd. Zelf zou Van Heusden halverwege dit jaar eveneens het museum verlaten. Al in december 2002 was de Com- missie Toekomst Stedelijk Museum ingesteld onder voorzitterschap van de directeur van het Concertgebouw, Martijn Sanders, en verder bestaande uit John Leighton (directeur Van Goghmuseum) en Victor Halberstadt (hoogleraar Economie in Leiden). Deze commissie vroeg en kreeg in januari van de gemeenteraad uitstel om zo een nieuwe visie te kunnen formuleren over de nieuwbouw, de

2003 kroniek >6 Rotterdam en Eindhoven. ‘Een vaca- turegolf bij musea voor moderne kunst’, aldus de Volkskrant van 6 februari, waarin vele namen en 10 gezichten van mogelijke kandidaten de revue passeerden. Uiteindelijk zou voor het Stedelijk Museum gekozen worden voor een interim-directeur.

JAARVERSLAG 2003/2004 Stedelijk Museum Amsterdam

10 Donald Judd, Untitled, 1989 (in ‘Tot zo ver’) 11 Anselm Kiefer, Die Frauen der Revolution, 1986 (in ‘Tot zo ver’) 11 12 Productie van Sol LeWitt, Wall-Drawing nr. 1084 13 Sol LeWitt, Wall-Drawing nr. 1084, 2003 (detail)

9>2003 kroniek collectie’. Scheidend directeur Rudi Fuchs richtte samen met een aantal conservatoren de expositie To t zo ver in, een presentatie waarin realisme en abstractie het tegen elkaar opnamen. Per zaal werden werken van verschillende kunstenaars in dialoog gebracht, met daartussenin zalen gewijd aan één kunstenaar, zoals Bruce Nauman. Opvallend was de muurschildering van de Ameri- kaanse kunstenaar Sol LeWitt, ooit door collega-kunstenaar Carl Andre aan het museum geschonken en nu speciaal voor deze tentoonstelling aangebracht. Klassiek-modern werk (Chagall, Mondriaan e.a.), aanwinsten uit de periode Rudi Fuchs (1993–2002), ouder werk uit de collectie, selecties uit verschillende disciplines met de nadruk op de jaren ’60 en ’70: dit alles was deze maand al in diverse zalen te zien, al zou de expositie pas half april ofﬁcieel worden geopend. Daarbij was een audio-tour beschikbaar waarin de verschillende zalen werden besproken en uiteenlopende individuele werken uitgelicht. ‘Rudi Fuchs’ gedroomde museum’ schreef Het Financieele Dagblad, ‘Rudi Fuchs toont zijn liefde voor collectie en gebouw’, aldus de Volkskrant en Vrij Nederland sprak van ‘een afscheidstentoonstelling als zelfportret’. Deze expositie bleek een groot succes en zou tot de sluiting op 31 december grote aantallen toeschouwers trekken. Bij wijze van afscheid schonk Fuchs het Stedelijk een schilderij van de Zwitserse kunstenaar Richard Paul Lohse. Intussen stonden de kranten bol van speculaties rond de opvolging in Amsterdam en tegelijkertijd die in

2003 kroniek >8 pril

andere zouden volgen in mei) plaats in de aula van het Stedelijk Museum. Daar spraken kunstﬁlosoof Guus Beumer, kunstcriticus Ole Bouman, 12 14 15 kunstenaar Willem de Rooij o.l.v. moderator Jan Simons met de museumconservatoren Martijn van Nieuwenhuijzen, Hripsimé Visser en Dorine Mignot (coördinator van de meetings) over de betekenis van beeldcultuur, de verhouding ervan met de beeldende kunst en de consequenties voor het museum in het algemeen en het Stedelijk Museum in het bijzonder. Van 9 t/m 14 april werd in Spazio Console in Milaan de Salone Inter- nazionale del Mobile gehouden, waarbij het Stedelijk Museum voor het eerst aanwezig was met een presentatie, ‘Dutch Delights’: 24 bureaus, bedrijven, culturele instellingen en individuele ontwerpers. Conservator industriële vormgeving Ingeborg de Roode, verantwoordelijk voor die bijdrage, interviewde verder een aantal internationaal bekende ontwerpers. Dit interviewproject werd onder de naam Talking Heads uitgebracht op DVD, die tijdens de designbeurs in Milaan en daarna t/m 20 april in het Stedelijk Museum werd vertoond. Ook leidde De Roode vrijdag 11 april een talkshow in Milaan met o.a. Jennifer Hudson (International Design Yearbook) en Alessandro Mendini (architect/ontwerper), waar- 13 bij de internationale designtop een gunstig oordeel uitsprak over de Nederlandse vormgeving. Op 12 en 13 april vond weer het jaarlijkse museumweekend plaats met als motto De kunst van het verzamelen. Voor de 44e maal in

JAARVERSLAG 2003/2004 Stedelijk Museum Amsterdam

14 Aglaia Konrad, Mexico City, 1995 (in ‘Tot zo ver’) 15 Aglaia Konrad, Osaka, 1994 (in ‘Tot zo ver’)

11>2003 kroniek maart/ap

In het weekend van 28 februari werd de eerste daadwerkelijke verhuizing naar de Deccaweg 26 in Amsterdam Westpoort een feit met de installatie aldaar van de telefooncentrale en het computernetwerk. Begin maart werd begonnen met de verhuizing van de medewerkers werkzaam in de kan- toren, de bibliotheek, de depots en ateliers van het museum. Deze omvangrijke operatie – uitgevoerd samen met de firma Gerlach – vereiste heel wat planning, maar verliep uiteindelijk redelijk soepel. De bibliotheek zou twee maanden nodig hebben om de nieuwe depots in te richten om uiteindelijk op 6 mei met verruimde openingstijden weer te opengaan voor het publiek. In maart nam het college van B en W het principebesluit om het Stedelijk Museum en de Stadsschouwburg in 2005 te verzelfstandigen. Bij die constructie worden deze instellingen een NV of Stichting, waarin de gemeente de dominante partij blijft. Gebouwen en collectie blijven eigen- dom van de gemeente en ook de subsidie zal uit die hoek komen. Maar het museum is dan minder gebonden aan bureaucratische regels en heeft meer vrijheid bij het verwerven van geld van het bedrijfsleven en het rijk. Op 10 april werd in het museum de monografie van de Oostenrijkse kunstenares Aglaia Konrad Elasticity gepresenteerd. Daarbij werden in de aula en op de videotrap (delen van) haar films gedraaid en verder werden twee van haar werken opgenomen in de expositie To t zo ver, die 17 april officieel open ging. Dinsdag 8 april vond de eerste van een serie van vier expertmeetings (de

2003 kroniek >10 mei

Begin deze maand kondigde de gemeente Amsterdam aan 10% (circa 6 miljoen euro) op cultuur te gaan bezuinigen. Gelukkig werd het 16 Stedelijk Museum daarbij ontzien. Ander goed nieuws was de bekend- making van de benoeming van Hans van Beers tot interim-directeur per 1 juni 2003. Van Beers, netcoördinator van Nederland 3 en oud-directeur van de VPRO, formuleerde zijn taak als volgt: ‘De zorg voor een wereld- collectie en dat in de aanloop naar het nieuwe gebouw met enthousiaste medewerkers, een vastberaden gemeentebestuur en ook nog met zware hulptroepen van buitenaf. Kortom, een mooiere opdracht is er niet’. Hij stelde het een eer te vinden gevraagd te zijn en zich als interim- directeur wel verantwoordelijk te voelen voor het artistieke beleid, maar zich daar niet bovenmatig mee te zullen bemoeien. Dat zou hij aan de conservatoren overlaten, terwijl hij zich vooral op de organisatie zou richten: het zoeken van een nieuwe artistieke leider en het creëren van een prettige werksfeer om zo ruimte te scheppen voor de nodige creati- viteit binnen het museum. Eind april werd het Rijksmuseum vanwege asbest tijdelijk gesloten. Bij het Stedelijk Museum stegen de bezoekcijfers toen met 10 tot 15%; een onverwachte meevaller in dit door de uitgestelde sluiting zo on- JAARVERSLAG 2003/2004 zekere jaar. In verband met die Stedelijk Museum Amsterdam verwachte sluiting waren al pre- 16 CoBrA-zaal in ‘Tot zo ver’ 17 sentaties van de collectie elders 17/19 Walter Nikkels, diverse uit- gepland. Op dinsdag 13 mei werd op nodigingskaarten een persbijeenkomst een toelichting 20 Opening van ‘Cobra en gegeven op The Past of the Present, tijdgenoten uit het een internationale kunsttournee van Stedelijk’ in de Hermitage St. Petersburg 21 Affiche tentoonstelling ‘Stad & Land’ 22 Hans van Beers (foto: Leendert Jansen)

13>2003 kroniek successie opende deze maand ook de tentoonstelling van Best Verzorgde Boeken. De jury selecteerde uit een aanbod van 425 boeken 42 publicaties, waaronder twee catalogi van het Stedelijk Museum: Life in a Glass House (Gemeente-aankopen 2001/2002) en Conceptuele kunst in Nederland en België, 1965-1975 (de catalogus van de gelijknamige expositie in 2002). De tentoonstelling reisde later door naar Museum Meermanno in Den Haag en in oktober naar de Frankfurter Buchmesse. Van het geplande officiële afscheid van Rudi Fuchs werd door burgemeester Cohen voorlopig afgezien vanwege een zaak rond de invoer van een aantal schilderijen van Karel Appel. Daarbij werd Fuchs beticht van mogelijke fraude, hetgeen resulteerde in een onderzoek van Bureau Integriteit. Uiteindelijk, maanden later, zou blijken dat van strafrechtelijke betrokkenheid van de voormalige museumdirecteur geen sprake was, maar deze had op televisie (via AT5) verklaard geen behoefte meer te hebben aan een af- scheidsfeestje. Het officiële afscheid zou uiteindelijk pas in 2004 plaatsvinden. Onder het directoraat van Rudi Fuchs speelde typograaf en ontwerper Walter Nikkels een beeldbepalende rol binnen het Stedelijk. In het kader van Fuchs’ afscheidstentoonstelling To t zo ver was vanaf 18 april tot oktober een specifieke presentatie gemaakt van Nikkels’ grafische ontwerpen voor het museum (uitnodigingskaarten en ontwerpen daarvoor, catalogi en cahiers en een enkel affiche) en zijn werk voor andere opdrachtgevers.

2003 kroniek >12 kunst en ‘ornament’ of ‘versiering’. Het onderzoek richtte zich op een aantal kunstwerken uit ondermeer de collectie van het Stedelijk die 20 23 27 gemaakt zijn in de periode vanaf de Arts and Crafts Movement tot op heden. De werkgroep, bestaande uit 13 studenten, werd begeleid door Dario Gamboni en Marjan Boot. Vrijdag 23 mei werd in de aula van het museum door het Stedelijk Museum en de sectie Moderne Kunst van de Onderzoeksschool Kunstgeschiedenis een studiemiddag georganiseerd getiteld ‘Wil de laatste kunsthistoricus het licht uitdoen? – musea van moderne kunst en de kunsthistorische wetenschap’. In lezingen door Chris Stolwijk (hoofd onderzoek in het Van Goghmuseum), Valentijn Byvanck (directeur van het Zeeuws Museum in Middelburg) en Carel Blotkamp (hoogleraar moderne kunst aan de Vrije Universiteit van Amster- dam) kwam de rol van de kunstgeschiedenis in het museum van moderne kunst aan de orde via thema’s als ‘de missie van een museum’, ‘vormen kunsthistorische wetenschap en museum twee gescheiden paden?’ en ‘kennis is macht’. Verder vonden nog drie expertmeetings plaats, resp. op 12 mei 24 25 (museum & publiek), 16 mei (museale visie) en 21 mei (maatschappelijke context). Afsluitend werd op 27 mei samen met de Mondriaan Stichting en kunsttijdschrift Metropolis M een lezingen- en debattendag georgani- 18 21 22 JAARVERSLAG 2003/2004 seerd in De Balie in Amsterdam. Daar Stedelijk Museum Amsterdam vormde de toekomst van musea voor 23 Thierry De Duve en moderne kunst het onderwerp van de Michaël Zeeman in bijeenkomst getiteld ‘Museum in ‘Museum in Motion’ Motion’, waaraan de ﬁlosofen Boris 24 Hans-Ulrich Obrist in 26 ‘Museum in Motion’ 25 Debat ‘Museum in 19 Motion’ 26 Stoel Artifort 27 De Rijke/De Rooij, Bantar Gebang, bakasi, West Java, May 2000 (in ‘20/20 Vision’)

15>2003 kroniek belangrijke onderdelen van de collectie waaronder Cobra en tijdgenoten uit het Stedelijk georganiseerd door het museum samen met ABN AMRO. Op 16 mei zou deze tentoonstelling als de Amsterdamse bijdrage aan de viering van het 300-jarig bestaan van St. Petersburg openen in de Hermitage aldaar. In een andere samenstelling deed de tournee daarna nog Shanghai, Singapore, São Paulo en Chicago aan. Intussen was vanaf 23 mei in de Nieuwe Kerk de expositie Stad & Land: 19e eeuwse meesterwerken uit het Stedelijk Museum te zien. 175 werken werden rond twee thema’s gegroepeerd: het leven in de stad (o.a. Breitner en Israëls) en de schoonheid van het land (o.a. Jongkind en de Haagse School met Maris, Mauve, Mesdag e.a.). Deze tweede tentoonstelling in samenwerking met De Nieuwe Kerk van Amsterdam was een groot succes en trok ruim 45.000 bezoekers. ‘Een verzameling prachtige schilderijen uit de collectie’ (de Volkskrant), ‘Ontdek- kingen uit het depot’ (NRC Handelsblad) en ‘Verborgen topstukken onthuld’ (Het Financieele Dagblad), zo luidde enkele reacties in de pers. Rond deze expositie waren allerlei activiteiten georganiseerd waaronder een serie lezingen, orgel- concerten, kinderateliers en zelfs een rit met een historische tram en een stadswandeling. Op 15 en 22 mei vonden twee refe- raten plaats ter afsluiting van een werkgroep die zich gedurende vier maanden bezig hield met de diepgaande en soms ambivalente verbindingen tussen de moderne

2003 kroniek >14 juni/juli

In opnieuw een ingrijpende operatie verhuisden deze maanden – wederom met hulp van de firma Gerlach – alle schilderijen, beelden, objecten, vazen, 28 sieraden en andere kunstvoorwerpen van het museum aan de Paulus Potterstraat naar de Deccaweg. Ook verscheen het rapport van de Commissie Toekomst Stedelijk Museum getiteld Het Stedelijk Museum: terug naar de top, waarin een hard oordeel over het museum werd geveld: weinig samenhangende programmering in de afgelopen jaren en gebrek aan interne organisatie. Om zich weer te kunnen meten met bijvoorbeeld het Museum of Modern Art in New York of de Tate Modern in Londen formuleerde de commissie in dit rapport een strak stappenplan met als belangrijk onderdeel de verzelfstandiging, ‘omdat een politieke eindverantwoordelijkheid niet te combineren is met een museaal artistiek beleid’ en er dan makkelijker externe financiers gevonden kunnen worden ‘omdat sponsors graag zaken doen met private organisaties’. Een andere architect voor nieuwbouw en renovatie was volgens de commissie noodzakelijk, omdat de plannen van architect Siza ‘niet opportuun waren voor een internationale allure van het museum’. Zo zou rond 2007 aan het Museumplein een ongedeeld museum moeten verrijzen, uitgebreid tot 9000 m2 expositieruimte, dat door een geschat aantal van 600.000 bezoekers per jaar eigen inkomsten zou genereren. Wethouder van Cultuur 29 30 Hannah Belliot reageerde nogal pessimistisch op de financiële consequenties (80 miljoen euro i.p.v. het op dat moment beschikbare

17>2003 kroniek Groys, Scott Lash en Thierry de Duve en museumvertegenwoordigers als Martijn van Nieuwenhuyzen (SMBA), Charles Esche (Rooseum Malmö), Hans Ulrich Obrist (Museé d’Art Moderne de la Ville de Paris) en Sjarel Ex (Centraal Museum Utrecht) deel- namen. Aanleiding was onder meer de aanstaande directiewisseling in het Stedelijk Museum, Museum Boijmans en het Eindhovense Van Abbemuseum. Thema’s die aan de orde kwamen waren gastvrijheid (het museum in verhouding tot de regio en om- ringende bewoners), de rol van nieuwe media, de mogelijkheden van particuliere sponsoring en wat het Stedelijk betreft de herovering door het museum van het zicht op de hedendaagse kunstpraktijk en het voorstel om een nieuwe directeur voor maximaal vijf jaar aan te stellen.

2003 kroniek >16 de eerste pil, het banier War is Over! uit John Lennons en Yoko Ono’s sleep- in in het Hilton destijds en beelden van de eerste mens op de maan 31 32 34 vormden met Beatles-muziek en brandende wierook de entourage waarin de vormgeving van de flower power werd getoond: van plastic LSD-posters tot hippiejurken, glas- serviezen en psychedelische Beatles- portretten. Verder ook werk van fotografen als Ed van der Elsken en Sanne Sannes, veel politieke affiches (o.a van Amnesty International), een kabinet geheel gewijd aan de grafische vormgeving van Wim Crouwel voor het Stedelijk en natuurlijk beeldende kunst met bijvoorbeeld As I Opened Fire van Roy Lichtenstein, de enorme zaag van Claes Oldenburg en misschien wel het bekendste topstuk uit de sixties in het Stedelijk, The Beanery van Edward Kienholz (later dit jaar werd D66 kopstuk Boris Dittrich nog in dit minicafé ge- ïnterviewd door NCRV-televisie). Alles bij elkaar ‘een kleine revolutie’ (de Volkskrant) die ‘verrassende en weinig bekende voorwerpen liet zien’ (Trouw) en zo ‘een pleidooi voor een volwaardige, permanente presentatie van vormgeving in een nieuw Stedelijk Museum’ (Het Financieele Dagblad) vormde. Ook deze drukbezochte tentoonstelling liep door tot op de dag van de sluiting eind december. JAARVERSLAG 2003/2004 33 Via het NAGO (Nederlands Archief Stedelijk Museum Amsterdam Grafisch Ontwerpers) had het 28 Sanders presenteert rap- museum al eerder de archieven van port ‘Terug naar de top’ de ontwerpers Dick Elffers en Otto 29 Kunstenaarsactie ‘Terug Treumann onder zijn hoede genomen. naar de top’ Deze maand werd daar het archief (bron: Het Parool) van Jan Bons aan toegevoegd, 30 Affiche tentoonstelling ‘Gogh Modern’, door Thonik 31 Hans de Jong, Cactusbloem, 1965 (in ‘Revolution in the Air’) JAARVERSLAG 2003/2004 Stedelijk Museum Amsterdam

32 William Irwin, foto, 1969 33 Lennon/Ono, banier, 1969 34 Stoelenzaal in ‘Revolution in the Air’ 19>2003 kroniek budget van 57,6 miljoen euro), maar een meerderheid van het college bleek uiteindelijk vóór het plan mits er extra financiering gevonden werd. Binnen de eerder genoemde presentaties van de collectie van het Stedelijk Museum elders ging op 27 juni de tentoonstelling Gogh Modern – Vincent van Gogh en de hedendaagse kunst in het Van Gogh Museum open. Ruim 80 werken uit de collectie toonden in stijl en expressie de inspiratie van Van Gogh. Verder was een selectie van kunstenaars te zien die – net als Van Gogh – de kunst een nieuwe richting hebben gegeven en in hun houding tot het uiterste gingen, zoals De Kooning, Appel, Nauman en Warhol. Deze expositie, voor het Van Goghmuseum tevens de afsluiting van het Van Goghjaar (t.g.v. diens 150e geboortejaar), trok veel bezoekers en liep door tot half oktober. Op 2 juli hielden enkele tientallen kunstenaars, die de conclusie van de commissie Sanders ‘Het Stedelijk Museum moet terug naar de top’ wilden benadrukken, een ludieke actie, die door het museum volledig werd onderschreven. Daarbij klom- men enkele actievoeders in de lege nissen in de gevel van het museum, waaruit ze later door een ladder- wagen van de Amsterdamse brandweer gered moesten worden. In het museum werd naast de grote collectiepresentatie To t zo ver een expositie aan de jaren zestig gewijd, Revolution in the Air: de Sixties en het Stedelijk. Een overzicht van fotografie, affiches, design, toegepaste kunst, Pop Art en meer uit de collectie grofweg uit de periode 1965-1975. Allerlei tijdsbeelden zoals

2003 kroniek >18 augustus/

Begin deze maand werd geconsta- teerd dat enkele grote kastanjebomen op het Sandbergplein tussen het Van Gogh- en het Stedelijk Museum 35 onvoldoende verankerd waren in de bodem en zo een gevaar vormden voor het publiek. Met het oog op de vele bezoekers van de Uitmarkt later deze maand werd besloten deze bomen te snoeien of te kappen. 28 augustus organiseerde de Onder- nemingsraad van het Stedelijk Museum een bijeenkomst voor het personeel waarin het ‘rapport Sanders’ werd besproken. Er werd ingegaan op de voor- en nadelen van de voorgenomen verzelfstandiging van het museum. Voor dit project, begeleid door de Gemeente in de personen van Elly Boomsma en Nynke de Haan, maakte onder- zoeksbureau Cap Gemini Ernst & Young e en quick scan van de organisatie. Alles bij elkaar een project met de nodige consequenties voor het personeel, zodat er voor oktober een vervolgbijeenkomst werd gepland rond dit onderwerp. Op 30 en 31 augustus vond de jaarlijkse Uitmarkt plaats op het Museumplein. Het Stedelijk bood weer onderdak aan de succesvolle literaire salon, terwijl buiten een stand in de Sixties-stijl en dito geklede museummedewerkers (i.v.m. de gelijknamige tentoonstelling in het museum) ook veel bezoekers trok. Eind augustus, begin september maakte theater- en tv-producent Joop van den Ende bekend dat hij via zijn Foundation een groot bedrag wilde schenken aan het Stedelijk Museum. Tevens zegde hij steun toe door een 36 professionele sponsorwerver ter

21>2003 kroniek waarvan de afﬁches alvast naar het museum werden overgebracht. Dinsdag 29 juli werd door een bezoeker van de expositie Stad & Land in De Nieuwe Kerk het schilderij Kinderen aan het strand van Jozef Israëls gestolen hoewel het werkje van 20 x 15 cm met schroeven aan de wand was verankerd. Het museum deed aangifte bij de politie, die een onderzoek instelde dat tot op heden helaas nog geen resultaat heeft opgeleverd.

2003 kroniek >20 Museumplein. ‘Maar’, aldus Hans van Beers, ‘we zijn zo enthousiast dat we denken dat ’t echt wel gaat lukken. Het is architectonisch een interessant 37 38 40 42 gebouw en door de hoogte van de zalen ook uitermate geschikt als museum’. Maandag 22 september werd in het museum het boek Naar levend model van de Franse schrijfster Annie Cohen-Solal gepresenteerd, een studie over de verschuiving van het epicentrum binnen de moderne kunst tussen 1867 en 1948 van Parijs naar New York. Dat deze presentatie in het Stedelijk Museum plaatsvond was ‘heel toepasselijk’, aldus conservator Jan van Adrichem in een bij die gelegenheid gehouden korte lezing, ‘omdat het museum juist in de jaren ’50, ’60 en ’70 van de vorige eeuw een grote rol speelde bij de vestiging van de reputatie van verscheidene generaties Amerikaanse kunstenaars in Europa’. Deze maand waren (tot 9 november) recente aanwinsten te zien op het gebied van industriële en grafische vormgeving. In die eerste categorie lag de nadruk op voorwerpen die op tafel gebruikt kunnen worden, zoals glasser- viezen, borden, schalen, kandelaars en lampen. Het ging om recent Neder- 39 lands werk van onder meer David Bade, Mirjam van der Lubbe en Ineke Hans, maar ook om retrospectief verworven werk van onder anderen JAARVERSLAG 2003/2004 Copier, De Koo en De Bazel. Het Stedelijk Museum Amsterdam grafische werk betrof met name een 35 Textiele objecten van aantal affiches van de in Parijs Sheila Hicks en andere in 41 wonende Michel Quarez, van de Neder- ‘Revolution in the Air’ lander Bart van Leeuwen en een het 36 Josef Israëls (1824-1911), fietsen in de stad propagerend affiche Kinderen aan het strand van bureau Publicis uit Amstelveen. 37 Museummedewerkers in Hippie-stijl tijdens Uitmarkt 38 Verhuizen naar Deccaweg 26 39 Verhuizen van Paulus Potterstraat 13

23>2003 kroniek s/septem

beschikking te stellen. ‘In een actieve, wilde stad mag een toonaangevend museum voor moderne kunst niet ontbreken’, aldus Van den Ende, ‘de intentie om te helpen is er’. Voorwaarde daarbij was wel de verzelfstandiging van het Stedelijk. Dit aanbod viel min of meer samen met de bereidheid van de Gemeente Amsterdam om tien miljoen euro extra uit te trekken voor de verbouwing van het museum op voorwaarde dat men zelf private ﬁnanciers zou weten te vinden voor de resterende 20 miljoen euro. ‘Een krachtig gebaar en een geweldige steun’, aldus interim-directeur Hans van Beers in de NRC van 12 september, ‘Het is grootmoedig dat het gemeentebestuur ook in deze mindere tijden voor de kunst durft te kiezen’. De gemeenteraad wilde daarbij wel voor het einde van het jaar zekerheid hebben over de totale ﬁnanciering van het Stedelijk. Het kabinet gaf te kennen geen extra geld voor het museum uit te kunnen trekken, ondanks ‘de landelijke allure van de collectie en het belang van het museum voor Nederland’, aldus staatssecretaris van Cultuur Medy van der Laan. Half september meldde het museum in 2004 een tijdelijk onderkomen te willen betrekken in het voormalig TPG-gebouw aan de Oosterdokskade, vlakbij het Centraal Station. Daar- voor waren wel investeringen nodig die normaal gesproken worden gedaan voor een jaar of dertig. Kosten die uit het normale budget en de kaartverkoop zouden moeten komen en dat nog wel op een plek ver van de andere musea op het

2003 kroniek >22 Link, een jaarlijks terugkerende tentoonstelling van voorstellen voor gemeenteaankopen, dit keer gewijd aan de fotograﬁe. In de Sandberg- 43 45 vleugel werd recent werk getoond van 29 fotografen en fotokunstenaars die in Amsterdam wonen en/of werken. Hun foto- en videowerken werden ‘gelinkt’ aan een aantal zorgvuldig uitgekozen stukken uit de uitgebreide fotocollectie van het Stedelijk. De bij deze tentoonstelling gepubliceerde catalogus zou in januari van het volgend jaar in Zwitserland uit 364 inzendingen worden gekozen tot een van de ’45 Best Verzorgde Boeken van de Wereld’ uit 2003. Ook deze expositie liep door tot de sluitingsdag van het museum op 31 december. 24 oktober organiseerde het Lectoraat Kunst & Publieke Ruimte i.s.m. het Stedelijk Museum het symposium ‘Daniel Buren, 30 years of work in situ’ in de aula van het museum. Na een inleiding van Wouter Davidts, onderzoeker van de Rijksuniversiteit van Gent, en een lezing door de kunstenaar zelf voor een gehoor van zo’n 200 kunststudenten, volgde een slotgesprek tussen Koen Brams (directeur van de Jan van Eyck Academie, Maastricht) en Daniel Buren, met name over het door hem in 1969 bedachte begrip ‘in situ’. Het werk Kaleidoscope (1976/1983) van Buren was boven de halfronde doorgangen in de hal van het museum te zien in het kader van To t zo ver en Rudi Fuchs had hoogst- JAARVERSLAG 2003/2004 persoonlijk nog gezorgd voor een Stedelijk Museum Amsterdam bruikleen uit het Van Abbemuseum. 43 Daniel Buren in ‘30 years Zondag 26 oktober vond de workshop JAARVERSLAG 2003/2004 44 Stedelijk Museum Amsterdam of work in situ‘ Schoenontwerpen voor jongeren van 6 44 Zaal in ‘Cobra terug uit de 40 Voormalig TPG-gebouw Hermitage’ met Constants 41 Uitzicht vanaf voormalig Barricade, 1949 TPG-gebouw 45 Ad van Denderen, 42 Annie Cohen-Solal in het Zelfmoordaanslag door Stedelijk Hamas in een pool- en gokhal, Tel Aviv, 2002 (in ‘Link’)

25>2003 kroniek oktober

In de media ging het deze maand vooral over het voormalige TPG- gebouw aan de Oosterdokskade. Dat gebouw zou enigszins worden aangepast en opgeknapt, waarna het Stedelijk het minstens tot 2007 zou gaan huren voor vijf ton per jaar, te betalen uit de bestaande budgetten. Een ideale tijdelijke locatie met bijna evenveel tentoonstellingsruimte als het oude museum aan de Paulus Potterstraat. De huur zou ingaan op 1 januari 2004; de opening zou, door alle noodzakelijke werkzaamheden, pas enkele maanden later zijn. Op 18 oktober ging de expositie Cobra terug uit de Hermitage open in het Cobramuseum in Amstelveen. Daar werd de tentoonstelling, die tot eind vorige maand in St. Petersburg te zien was, aangevuld met werken die niet eerder door het Stedelijk werden uitgeleend. Daaronder Barricade, een monumentaal doek uit 1949 dat Constant op aandringen van toen- malig directeur Willem Sandberg schilderde. De opening werd vol- trokken door Eurocommissaris Frits Bolkestein, in het bijzijn van Constant. Het Stedelijk kondigde deze maand ook aan te gaan werken aan be- standscatalogi, de digitale registratie van de collectie en de verdere ontsluiting via de website; dit alles om de zichtbaarheid en de naam van het museum te waarborgen. Voor het jonge publiek had het museum deze maand een op hen gerichte educatieve website on line gebracht, www.stedelijk.nl/educatie, tot stand gekomen in nauw overleg met docenten en leerlingen en vormgegeven door het internet-communi- catiebureau Basic Orange. Op 4 oktober opende de expositie

2003 kroniek >24 bijzondere periode: huisontwerper van het Stedelijk Museum onder Wim Beeren, Anthon Beeke, de televisie- sensatie van toen Phil Bloom, sieraad- 46 ontwerper Gijs Bakker en Liesbeth Brandt Corstius, voormalig museumdirecteur te Arnhem.

JAARVERSLAG 2003/2004 Stedelijk Museum Amsterdam

46 Fiona Tan, Tilt, 2003 videostill (in ‘Link’) 47 Jan Jansen, schoenen ‘soft line’ en Swip Stolk, schoenendoosontwerp, 1967 48 Ineke Hans, prototypes uit de serie ‘black gold modular porcelain’, 2001 (in ‘Nieuw’)

27>2003 kroniek tot 12 jaar plaats in het museum o.l.v. de beroemdste schoenontwerper van Nederland, Jan Jansen. In de loop van de maand werd bekend gemaakt dat de heer Rijkman Groenink (bestuursvoorzitter van de ABN AMRO) was benoemd tot voorzitter van de Raad van Toezicht van het museum. Die was ingesteld om de directie van het Stedelijk Museum bij te staan bij het verdere verzelfstandigingsproces en de realisering van de nieuwbouw- plannen. ‘De heer Groenink stond bovenaan ons lijstje; hij heeft een goede reputatie als bestuurder in de culturele sector en is bovendien een solide boegbeeld voor de economische wereld’, aldus de tevreden interim- directeur Hans van Beers. In verband met die voorgenomen verzelfstandiging organiseerde de Ondernemingsraad op 20 oktober een vervolgbijeenkomst om het personeel over deze materie verder voor te lichten. Daartoe waren personen uitgenodigd van instellingen die reeds met verzelfstandiging te maken gehad hadden: mevr. Van der Sman (directeur van de Nederlandse Museumvereniging), mevr. Kruseman (directeur van het Amsterdams Historisch Museum), de heer Sieburgh (zakelijk directeur van het Rijksmuseum), de heer Quast (Haags Gemeentemuseum) en extern adviseur Hans Andersson. Op de laatste dag van de maand vond in het kader van de tentoonstelling Revolution in the Air een talkshow plaats in het museum, waar conservatoren Marjan Boot en Ingeborg de Roode gasten ontvingen die terug- blikten op hun bijdrage aan die

2003 kroniek >26 er/decem

Vanaf 11 november waren in vitrines op de begane grond twee kleine exposities te zien gewijd aan nieuwe aanwinsten, een uit twaalf borden 47 49 bestaand Gulf War Dinner Service uit 1991 en ander werk van de Engelse kunstenaar Grayson Perry en aan serviezen, theepotten en -lichtjes, trommels en voorraadbussen van de Nederlandse metaalkunstenaar Jan Eissenloeffel uit de collectie van het museum. Schilderijenrestaurator Louise Wijn- berg gaf op 13 november in het Cobra Museum in Amstelveen een lezing (die ze op 12 december herhaalde) over de bijzondere restauratie van het grote schilderij Femmes, Enfants, Animaux van Karel Appel, een topstuk uit het Cobra Museum. Ter voorbereiding van die restauratie had zij na een gedegen onderzoek een gesprek met Karel Appel, waarin zij haar bevindingen aan de kunstenaar voorlegde. Een uitgebreid verslag van dit alles verscheen in het vakblad kM (een uitgave van de Stichting Kunste- naarsmateriaal). 15 november bleek uit het juryrapport van ‘De Best verzorgde Jaar- verslagen 2003’ dat het jaarverslag van het Stedelijk Museum over 2002 tot de beste twaalf behoorde: ‘Een 48 knap ontwerp: duidelijke typograﬁe leidt de lezer door kunstig gefabriceerde, plezierige chaos. Inhoud: leuk en lezenswaardig, met voor ieder wat wils’. Verschillende krantenkoppen deze maand gaven een beeld van de onduidelijke situatie rond eventuele ﬁnanciële steun van het Rijk voor het museum: ‘Kamer voor steun rijk aan Stedelijk, Dittrich: 10 miljoen euro uit

29>2003 kroniek novembe

De opening van een opblaasbaar Rietveldpaviljoen (een werk van René van Engelenburg) in de tuin achter het Stedelijk Museum luidde de vierde Amsterdamse Museumnacht van 8 november in. In totaal 38 musea openden hun deuren van 19.00 tot 02.00 uur ’s-nachts. Voor het Stedelijk zou dit de laatste Museumnacht zijn in het oude gebouw. Daar speelden zich allerlei drukbezochte activiteiten af, zoals een samenwerkingsproject met cultureel centrum De Balie Open 24 hours: een project van 24 kunstenaars waarbij het publiek zich onder het motto ‘How far would you go for art?’ 24 uur kon onderdompelen in een mix van kunst en subcultuur. In het restaurant van het museum was in dat kader de Confession Room van Aneta Lesnikovska opgesteld, waarin men zijn kunstzonden kon opbiechten. De beelden waren live te zien op internet en in de Balie, waarmee het Stedelijk de primeur had om als eerste museum in Nederland live streaming video aan te kunnen bieden. Verder voerde het Antwerpse gezelschap Champ d’Action muziek gecombi- neerd met performance uit door het hele museum, met een voorkeur voor minimalistisch werk in To t zo ver, en gaf André Accord een workshop ‘Rappen bij en over kunst’ bij het kunstproject van de kunstenaar/ publicist Cornel Bierens. Dat laatste project kwam tot stand i.s.m. 150 Amsterdamse VMBO-scholieren in de Sandbergvleugel en bestond uit 3000 beschilderde tegels die een tot 7 x 4,1 meter vergrote interpretatie vormden van het schilderij De Eunuch (1883) van Breitner uit de collectie van het museum.

2003 kroniek >28 januari/fe

Omdat de tijdelijke locatie aan de Oosterdokskade nog niet beschikbaar was, begon het jaar met een gesloten museum; een unieke situatie. Daar 50 52 stond een reeks exposities met werken uit de collectie in verschillende musea binnen Nederland en ver daarbuiten tegenover. Op 13 januari opende de tentoonstelling Encounters with Modernism in het Shanghai Art Museum. Deze door ABN AMRO gesponsorde expositie met 75 werken uit de collectie van het Stedelijk Museum trok in Shanghai 50.000 bezoekers (twee keer zoveel als normaal daar) en reisde later in het jaar door naar Singapore, São Paulo en Rio de Janeiro. Intussen was op de schitterende locatie in het voormalige TPG- gebouw aan de Oosterdokskade, vlakbij het Centraal Station, architect Rein Jansma van bureau Zwarts & Jansma hard bezig aan een plan waarmee de twee verdiepingen die het Stedelijk zou gaan betrekken, met JAARVERSLAG 2003/2004 minimale middelen tot museumzalen Stedelijk Museum Amsterdam konden worden omgebouwd – dit alles onder bezielende leiding van project- 49 Grayson Perry, Strangely leidster Marcia Sookha. Via een open Familiar, 2000 Europese inschrijving werd onder- 50 Champ d’Action tussen gezocht naar een nieuwe 51 ‘3000 is samen 1’ nadert architect voor de verbouwing en zijn voltooiing 51 53 6054 uitbreiding van het museum aan de Paulus Potterstaat. De kosten voor een nieuw ontwerp, dat zou voldoen aan het programma van eisen, werden geraamd op 90 miljoen euro. Na eerdere toezeggingen van de gemeente Amsterdam van 10 miljoen euro extra, 5 miljoen euro van de rijks- JAARVERSLAG 2003/2004 overheid en een substantiële toe- Stedelijk Museum Amsterdam zegging van de VandenEnde Foun- 52 Wethouder Belliot hijst slui- dation, ontbrak er nog zo’n 15 miljoen. tingsbanier 53 ‘Laatste dagen’ banier 54 ‘Gesloten’ banier 55 Bouwput rond voormalig TPG-gebouw 56 Rineke Dijkstra, Kolobrzeg, Polen, 1992

31>2004 kroniek mber

algemene middelen’ (de Volkskrant 13 november), ‘Stedelijk krijgt vijf miljoen van staat’ (Het Parool 24 november.), ‘Verwarring over geld Stedelijk’ (Het Parool 25 november.) en ‘Geen geld rijk voor uitbouw van Stedelijk’ (NRC Handelsblad 25 november). Uiteindelijk steunde een ruime kamermeerderheid het amendement van Boris Dittrich om 5 miljoen euro op de cultuurbegroting over 2004 vrij te maken voor het Stedelijk en diende de PvdA een amendement in om nogmaals vijf miljoen beschikbaar te stellen, hetgeen helaas op korte termijn niet mogelijk bleek.

2003 kroniek >30 en de Universiteit van Utrecht als lid van de Onderzoekschool Kunst- geschiedenis een samenwerkingsproject, waarbij getalenteerde jonge 55 57 59 60 onderzoekers in staat worden gesteld een half jaar onderzoek te doen naar een belangrijk werk uit de collectie van het museum. Twe e oud -mede wer k er s v an he t museum overleden in januari. Oud- conservator Wil Bertheux, van 1965 tot en met 1981 hoofd van de afdeling Toegepaste Kunst van het Stedelijk, stierf op 14 januari. Bertheux was in zijn tijd onder meer verantwoordelijk voor exposities als 50 jaar zitten (1966), Amsterdamse School (1975), en zijn afscheidstentoonstelling 80 jaar wonen (1981). Hij is 87 jaar geworden. Op 31 januari overleed Paula Augustin, stiefdochter van oud- directeur Willem Sandberg en een tijdlang (gast)conservator van het museum, die haar stempel drukte op het gebied van industrieel textiel in de collectie van het museum. Augustin werd 91 jaar. Haar familie beheert nog steeds de nalatenschap van Sandberg. In februari werd bekend dat de erfgenamen van Kazimir Malevich in Washington een rechtszaak hadden aangespannen tegen de gemeente 56 58 Amsterdam. Directe aanleiding en inzet waren 14 werken van de Rus die het jaar daarvoor waren uitgeleend, onder een speciale immuniteits- regeling, voor exposities in New York en Houston. Daarnaast zou men juridische stappen overwegen met betrekking tot andere werken van Malevich in de museumcollectie. JAARVERSLAG 2003/2004 Deze zaak is nog onder de rechter. Stedelijk Museum Amsterdam

57 Rein Jansma in SMCS 58 Singapore Art Museum 59 Poster ‘Past of the Present’, door Thonik 60 ‘Encounters with Modernism’ in Shanghai Art Museum

33>2004 kroniek februari

Er werd een speciale stichting onder voorzitterschap van Morris.Tabaksblat en Cor van Zadelhoff en met – naast enkele leden van de Raad van Toezicht – ook J. Van den Ende als lid, in het leven geroepen om sponsors voor dat bedrag te vinden. Een opdracht waarin zij uiteindelijk vóór de gestelde termijn (zomer 2004) zouden slagen. De Raad van Toezicht (i.o.) was eerder op 6 januari door B en W van Amsterdam benoemd en bestaat tot op heden uit Yoeri Albrecht, Hans Andersson, Jacobina Brinkman, Jan Dibbets, Marry de Gaay Fortman, Mária Hlavajová en Els van der Plas. Onder leiding van Rijkman Groenink (ABN AMRO) stond deze raad de directie van het museum terzijde tijdens het proces van verzelfstandiging, het bepalen van de directiestructuur en de invulling daarvan. Hoewel het museum dus ofﬁcieel gesloten was, werd de traditionele nieuwjaarsreceptie van het museum samen met de Mondriaan Stichting en het Instituut Collectie Nederland toch nog in het oude gebouw gehouden. De directeur van de Mondriaan Stichting, Gitta Luiten, hield daarbij een toespraak waarin zij musea maande tot ‘een actievere rol in de discussie over kunst, van de internationalisering tot alternatieve ﬁnanciering, van het museum als kenniscentrum tot de ervarings- economie.’ Zij benadrukte het belang van kunsteducatie, met als belangrijkste motto ‘Ken uw publiek’. De forse terugval van het bezoekersaantal van Amsterdamse musea in 2003 leek haar stelling te onderschrijven. Dit jaar startte het Stedelijk Museum

2004 kroniek >32 pril

in nauwe samenwerking met het Stedelijk de tentoonstelling Archi- tectuur, Schilderkunst, Beeldhouw- kunst: Nieuwe Beelding en Nieuwe 61 63 Zakelijkheid 1926-1930, met daarin aandacht voor het kunstenaarsinitiatief ASB aan de hand van werken uit de periode 1924-1930, de hoogtijdagen van de internationale avant-garde. Min of meer tegelijkertijd werden er – nog steeds in af- wachting van de opening van de tijdelijke locatie van het Stedelijk – twee exposities in dat kader op andere plekken getoond. Dat waren Breitners Amsterdam: herkenningen van het verleden (een groot aantal schilderijen uit de collectie van het Stedelijk, die een indrukwekkend beeld gaven van Amsterdam rond 1900) in het Amsterdams Historisch Museum en Het Stedelijk logeert in Bergen. Wiegman tot Willink: De Bergense School en tijdgenoten in Museum Kranenburgh in Bergen, waarin met ruim 80 werken uit de 62 collectie een beeld werd geschetst van de grote contrasten in de Nederlandse beeldende kunst in de eerste decennia van de vorige eeuw. Dit jaar werd verder gewerkt aan het in 2003 begonnen grootschalige digitale registratieplan ‘Adlib’. Op 12 januari 2004 waren reeds 30.057 objecten uit de collectie ingevoerd, eind 2004 waren dat er twee maal JAARVERSLAG 2003/2004 zoveel. Er werden onder meer ruim Stedelijk Museum Amsterdam ﬁ 22.000 af ches digitaal gefotogra- 61 G.H. Breitner, Dam te feerd en ingevoerd in het systeem. Amsterdam, 1898 Daarnaast werden 25.000 index- 62 Alvaro Sizá, uitbreidings- kaarten door het bedrijf Infomanage- plan Stedelijk ment gedigitaliseerd en vervolgens 63 Omslag Stedelijk Museum door de medewerkers van de Bulletin met object van bibliotheek op juistheid gecontroleerd. Renée Kool 64 Laura Samson Rous, Meisje met pistooltje, 2000 (in ‘Secrets of the 90s’)

35>2004 kroniek maart/ap

In een gezamenlijk persbericht van 23 maart maakten de Gemeente Amsterdam en architecten Sizá & ADP Architecten ofﬁcieel bekend dat zij besloten hadden hun samenwerking over de nieuwe huisvesting van het museum deﬁnitief te beëindigen. Dit als gevolg van de inmiddels gewijzigde opvattingen over de toekomstige rol van het museum en de nieuwe museale uitgangspunten zoals geformuleerd in het rapport Terug naar de Top door de Commissie Toekomst Stedelijk Museum. ‘Het is heel jammer dat onze ideeën nu door allerlei oorzaken nooit werkelijkheid worden. Wij zijn wel blij dat we op een correcte manier uit elkaar gaan’, aldus de architecten. De gemeente stelde bij monde van gedelegeerd opdrachtgever Herman van Vliet van het Projectmanage- mentbureau Amsterdam dat ‘Sizá een architect van wereldformaat is en blijft. Hij heeft in Amsterdam zijn naam eer aangedaan, ook in zijn visie op het Stedelijk. In de nieuwe situatie is het echter beter een nieuwe start te maken’. In het Museum voor Moderne Kunst in Arnhem ging op 13 maart de tentoonstelling Secrets of the Nineties open, een presentatie van werken uit de collectie van het Stedelijk Museum verworven in de jaren negentig. De circa 70 werken, geselecteerd door conservator Mirjam Westen van het Arnhems museum, toonden de nauwe relatie tussen kunst en het leven en vielen dan ook niet toevallig binnen de periode tussen de val van de muur in Berlijn (1989) en de aanslag op het WTC in New York (2001). Vanaf 4 april toonde hetzelfde museum in Arnhem

2004 kroniek >34 hard gewerkt aan allerlei zaken tegelijk. Eind april meldde de voorzitter van de Raad van Toezicht Rijkman Groenink dat er al 15 miljoen 64 65 66 euro binnen was aan toezeggingen van sponsorgelden voor de nieuwbouw. Ook werd voortdurend vergaderd over de vorm van de komende verzelfstandiging van het museum, terwijl op het Oosterdoks- eiland in het Stedelijk Museum CS volop werd getimmerd en geschilderd om alles op tijd klaar te krijgen voor de opening in mei en de verhuizing van kunstwerken daar naartoe was begonnen. ‘Grootste prestatie van het jaar: in een luttele drie maanden twee verdiepingen van het TPG- gebouw ombouwen tot top-expositieruimte’, schreef Lucette ter Borg in Vrij Nederland.

67 68

37>2004 kroniek Zij werden daarbij geassisteerd door collega’s van de beveiliging, aangezien die door de situatie beschikbaar waren. Met het invoeren van ruim 80.000 tentoonstellingscatalogi in het systeem zou in 2005 begonnen worden. Marten Jongema werd aangesteld als conservator Graﬁsche Vormgeving, een functie die hij deelt met Carolien Glazenburg. Jongema, zelf actief als ontwerper sinds 1987, richtte zich in eerste instantie vooral op de presentatie van graﬁsche vormgeving in Stedelijk Museum CS en wel in het bijzonder de voorstellen tot gemeentelijke kunstaankopen 2003-2004 later in het jaar. Met steun van de Vereniging Rem- brandt en de Mondriaan Stichting kocht het Stedelijk Museum Um den Kern der Sache, een laat werk van de dadaïst Kurt Schwitters (1887-1948). Deze assemblage is het grootste en meest uitzonderlijke werk van Schwitters in het bezit van het museum, en een belangrijke uitbreiding van de klassiek-moderne collectie in het algemeen. In april werd de jury benoemd die de Europese inzendingen voor het ontwerp voor renovatie en nieuwbouw van het gebouw aan de Paulus Potterstraat zou gaan beoordelen. Die jury – onder voorzitterschap van bovengenoemde Herman van Vliet – bestond uit de architecten Wim Quist en Sjoerd Soeters, Maarten Kloos (directeur ARCAM), criticus Max van Rooy, Wim Pijbes (directeur Kunsthal Rotterdam), schilder Toon Verhoef en interim-directeur van het Stedelijk Museum, Hans van Beers. Achter de schermen werd intussen

2004 kroniek >36 catalogus van de meubelcollectie gepresenteerd. Dit boek, The Furniture Collection – Stedelijk Museum Amsterdam, gecompileerd 69 70 72 73 door Luca Dosi Delfini, documenteert circa 1000 meubels van ontwerpers als Alvar Aalto en natuurlijk Piet Kramer en Gerrit Rietveld tot aan Ron Arad. ‘Een aantrekkelijke presentatie – met een helder en opvallend kritisch betoog – in sober zwart-wit, onderbroken door kleur- katernen die verrassende verbanden blootleggen’, aldus Anne van Driel in de Volkskrant. Ook de tentoonstelling werd uitgesproken en verrassend genoemd mede dankzij de specta- culaire theatrale vormgeving door Kossman.dejong architects. Zij combi- neerden meubels met filmfragmenten, waarin tafels en stoelen een hoofdrol speelden. De reacties op SMCS en de exposities waren overwegend positief: ‘Stedelijk Museum CS oogt, jong, fris en actueel’ (De Telegraaf), ‘Tijdelijk Stedelijk verrassend mooi’ (Trouw), ‘SMCS doet recht aan hedendaagse kunst’ (De Groene Amsterdammer) en ‘Herboren elan in SMCS’ (Het Parool), al waren er natuurlijk ook kritische geluiden: ‘Slecht licht en mooi uitzicht’ (NRC Handelsblad) en 71 ‘Stedelijk CS maakt belofte nog niet waar’ (de Volkskrant). Behalve tentoonstellingen werden (en worden) er in ‘SMCS op 11’ op donderdagavonden regelmatig lezingen en discussies gehouden, films vertoond en op 27 mei zelfs een door Socialficiton.org georganiseerde ‘psychogeografische wandeling’ gemaakt rond Post CS, bedoeld om de JAARVERSLAG 2003/2004 JAARVERSLAG 2003/2004 bewustwording van het gebied te Stedelijk Museum Amsterdam Stedelijk Museum Amsterdam 70/71 Tentoonstellingsover- 65 Marten Jongema zichten ‘Kramer vs. 66 ‘MARK’, detail Rietveld’ 67 Voormalig TPG-gebouw, 72 Experimental Jetset, 11de etage uitnodiging ‘20/20 Vision’ 68 Bouwen aan Stedelijk 73 Matthias Poledna, Museum CS Western Recording, 2003 69 Kurt Schwitters, Um den (in ‘20/20 Vision’) Kern der Sache, 1941

39>2004 kroniek mei/juni

‘De culturele hotspot van Amsterdam voor de komende jaren’, zo be- stempelde de media het Ooster- dokseiland. In het tot ‘Post-CS’ omgedoopte TPG-gebouw, op een steenworp afstand van het NEMO en de Cruise Terminal, openden tegelijkertijd Stedelijk Museum CS, designcentrum Post Amsterdam en Bar Club Restaurant 11. Na een groot openingsfeest voor kunstenaars en ‘het jongere publiek’ kon het grote publiek vanaf 16 mei het tijdelijk onderkomen van het Stedelijk, met genoeg ruimte voor hoogtepunten uit de collectie en wisselende tentoonstellingen, bezichtigen. De eerste voorbeelden daarvan waren, naast kleine presentaties van deelcollecties zoals fotograﬁe, Japanse afﬁches en de exposities Tussenstand: een keuze uit de collectie (met topstukken van o.a. Chagall, Dubuffet, Schwitters, De Kooning en Malevich), de twee openingstentoonstellingen 20/20 Vision en Kramer vs. Rietveld. In 20/20 Vision (een term uit de optica die zoveel als ‘helder zien’ betekent) werd de relatie tussen de hedendaagse beeldende kunst en de brede visuele cultuur benadrukt. Acht jonge kunstenaars, onder wie Steve McQueen, Francis Alÿs, De Rijke/De Rooij, Matthias Poledna en Marc Bijl, reageerden vanuit verschillende invalshoeken op het straatbeeld in de stad: moraliserend, nadenkend, spottend of afstandelijk kritisch. Kramer vs. Rietveld bood een groots overzicht van meubels uit het Stedelijk Museum, verzameld tussen 1934 en 1999. Bij deze gelegenheid werd ook de eerste complete

2004 kroniek >38 publicaties uit die jaren. 46 ontwerpen uit een totaal van 311 inzendingen werden bekroond en hier getoond, terwijl de bekroonde ontwerpers dit 74 keer ook allemaal zelf een ander boek mochten uitkiezen voor deze expositie. Op zaterdag 5 juni werd alsnog bij monde van burgemeester Job Cohen ofﬁcieel afscheid genomen van oud- directeur Rudi Fuchs, die daarbij de gouden museummedaille van de stad Amsterdam ontving. Een enigszins beladen bijeenkomst voor Fuchs, die al eind 2002 was vertrokken, zeker in het licht van de kritiek op hem destijds en de verdenkingen van vermeende strafbare feiten, waarvan hij later volledig was vrijgepleit. Maar de avond eindigde feestelijk dankzij, zoals Fuchs het formuleerde, ‘zijn grootste gift die avond’: bevriende kunstenaars als Gilbert & George (die hem hartstochtelijk omhelsden), Christian Attersee (die hem toezong met zijn lied ‘Rampi Rampi Rampi’) en Günther Förg (die een bevriende zangeres liet optreden). Begin juni werd bekend gemaakt dat uit een totaal van 42 inschrijvingen vijf Nederlandse architecten waren geselecteerd om een ontwerp voor de uitbreiding en renovatie van het Stedelijk museum te maken: Herman Hertzberger, Benthem Crouwel, Henket & Partners, Diederen Dirrix van Wijlick en Claus en Kaan. Zij werden uitgenodigd hun ontwerpen ‘onder motto’ te presenteren, zodat de inzenders anoniem zouden zijn bij de uiteindelijke keuze in augustus. Bij de selectie was gekeken naar JAARVERSLAG 2003/2004 ervaring met de bouw van musea en Stedelijk Museum Amsterdam restauraties, met de speciﬁeke lichtinval die een museum voor 74 Scholieren in Stedelijk Museum CS 75 Omslag 10 Years SMBA, door Mevis & Van Deursen 76 Rudi Fuchs

41>2004 kroniek vergroten. Diezelfde avond werd een discussie over hedendaagse meubeldesign gevoerd naar aanleiding van de publicatie van het nieuwe, vuistdikke meubelboek. Inmiddels is de basis gelegd voor zijn opvolger, over de fotografiecollectie van het Stedelijk, dankzij een onderzoeks- beurs van de Mondriaan Stichting. Stedelijk Museum CS is ook een thuisbasis geworden voor workshops voor kinderen. Voorbeelden zijn onder andere ‘Pop-up Lab’ o.l.v. kunstenares Elena Beelaerts en ‘Posterontwerp’ door Experimental Jetset, de jonge vormgevers van de huisstijl van Stedelijk Museum CS en in 2004 verantwoordelijk voor de grafische vormgeving in het gebouw, van de affiches en het Stedelijk Museum Bulletin. In het kader van ‘het Stedelijk Museum elders’ was deze maanden in CODA (Apeldoorn) de expositie Een boek is een Boek is een Boek te zien: verschillende soorten typografie met vele kunstenaarsboeken uit de collectie van het Stedelijk, terwijl in het Museum voor Communicatie (Den Haag) werk van 12 vormgevers uit de collectie getoond werd op de tentoonstelling Vormgeving op formaat. Van 5 tot 9 mei was het museum weer vertegenwoordigd op de KunstRai met het Bulletin en een kinder- workshop, terwijl Stedelijk Museum Bureau Amsterdam in het kader van het tienjarig bestaan de centrale expositie verzorgde en de publicatie 10 Years SMBA – We Show Art presenteerde. Begin juni opende de tentoonstelling Het best verzorgde boek 2003/2004, een overzicht van de mooist vormgegeven Nederlands

2004 kroniek >40 juli/augu

Begin juli werd bekend gemaakt dat Amsterdam een designmuseum aan de Zuidas vlakbij het Beatrixpark zou krijgen. Dit museum zou 24 miljoen 75 77 euro moeten kosten, voor de helft op te brengen door een consortium van ING Real Estate, ABN AMRO en NS Vastgoed, en ruim 5000 m2 groot worden. Met het Stedelijk Museum zou worden overlegd over mogelijkheden voor samenwerking en bruiklenen. De opening staat gepland voor 2008/2009. In dezelfde periode meldden de fondsenwervers voor het Stedelijk Museum dat de benodigde extra 22,6 miljoen euro binnen was. Zij gaven tevens aan nog eens 5 miljoen extra te willen vergaren als reserve voor tegenvallers. Alles bij elkaar was daarmee het bedrag voor nieuwbouw en renovatie rond. ‘Dit is een heel belangrijk moment voor de gemeente’, sprak wethouder Hannah Belliot, ‘Na veertien jaar kunnen we gaan werken aan de wedergeboorte van het Stedelijk’. Interim-directeur Hans van Beers sprak van een ‘formidabele prestatie. Ik ken weinig voorbeelden waarbij op zo’n korte termijn een bedrag van deze omvang voor een cultureel gebouw bijeen is gebracht’. JAARVERSLAG 2003/2004 Het SMCS werd intussen volop be- Stedelijk Museum Amsterdam zocht; sinds de opening in mei telde men circa 50.000 bezoekers, waarvan 77 Marc Bijl, videostill Good vooral de mensen die vaker terug- 76 things, 2004 kwamen steeds enthousiaster werden. 78 Torbjørn Rødland, The exorcism of mother Teresa, Naast de doorlopende grote tentoon- 2004 videostill stellingen was deze maanden nog een (in ‘20/20 Vision’) 78 kleinere expositie van Prix de Rome: 79 Anant Joshi, Sink, Sinking tekenen/graﬁek te zien. Op 17 juni Boat,…and Salt werden de prijzen uitgereikt door de (in ‘Prix de Rome 2004’) staatssecretaris van Cultuur en 80 Museumshop in Stedelijk Media, Medy van der Laan, onder Museum CS

43>2004 kroniek moderne kunst nodig heeft en met stedenbouwkundige inpassing van nieuwbouw in een historische stad. Beschikbaarheid was ook een belangrijke factor, ‘omdat het aanhouden van een hoog tempo noodzakelijk is’, aldus de jury, die ook lette op uitvoerbaarheid en betrouw- baarheid. ‘Deze architecten zijn misschien niet allemaal even avontuurlijk, maar hebben wel bewezen degelijk te zijn. Het is waarschijnlijk dat de architecten binnen het budget blijven. Het Stedelijk kan zich op dat gebied niets meer veroorloven’. In de serie ‘SMCS op 11’ toonde Marc Bijl op 10 juni zijn videowerk, waarmee hij en passant en waarschijnlijk zonder het weten, ook een beetje deel uitmaakte van het jaarlijkse World Wide Video Festival, dat voor zijn editie 2004 de achtste verdieping van Post CS had betrokken.

2004 kroniek >42 Intussen was het Stedelijk even ‘terug’ op het Museumplein: tijdens de jaarlijkse Uitmarkt stond de stand van het museum en Bureau 79 81 Amsterdam in de voormalige tuin van het museum. Bezoekers kregen er uitleg over de planning voor restauratie, nieuwbouw en her- opening van het museum aan het plein en over het tentoonstellingsprogramma van nieuwe SMCS. Daar waren in augustus ontwerpen voor die nieuwbouw, gemaakt door studenten van de Rietveld Akademie, te zien als voorlopers voor het winnende ontwerp dat de volgende maand bekend zou worden. Ook ging de door Experimental Jetset (Marieke Stolk, Danny van den Dungen en Erwin Brinkers) nieuw vormgegeven website (www.stedelijk.nl) van het museum de lucht in. Een duidelijker indeling, het mouse-over effect waarmee plaatjes en teksten verschijnen als men over tentoonstellingstitels gaat, de toevoeging van de Nieuwsbrief en een speciaal gedeelte voor de pers (www.stedelijk.nl/press) zorgden voor een druk bezochte website. Eind augustus meldden vier buitenlandse curatoren (Harald Szeemann, Kasper König, Jérôme Sans en Bart 80 De Baere) in de Volkskrant dat de Nederlandse kunst de internationale aansluiting en z’n status als museum- land kwijt zou zijn. Een stelling die voor veel beroering en reacties JAARVERSLAG 2003/2004 zorgde. In een daarvan zei Alfred Stedelijk Museum Amsterdam Paquement (directeur van het Centre ‘ 81-83 Germaine Kruip, Pompidou in Parijs): Ik geef toe: er is Daytime, 2004 op dit moment een ‘impression of (in ‘20/20 Vision’) weakness’ wat betreft Nederland. 84 Steve McQueen, Once Iedereen wacht op de nieuwe Upon a Time, 2003 82 83 (in ‘20/20 Vision’) 85 Uitnodigingskaart ‘False Flat’ boekpresentatie (SMCS op 11)

45>2004 kroniek stus

meer aan de Mexicaanse kunstenares Mariana Castillo Deball. Een andere kleine presentatie toonde tijdens de manifestatie ‘Amsterdam Artifort- stad’ enkele meubels die het meubelbedrijf Artifort aan het museum had geschonken. In SMCS op 11 gaf Germaine Kruip (een van de deelnemers aan 20/20 Vision) op 8 juli een lezing over haar werk. Op 22 juli werd op dezelfde locatie de ﬁlm Running Fence getoond: een prikkelend verslag van het project met dezelfde naam dat kunstenaar Christo in 1976 volbracht in Californië. Augustus bracht nog meer activiteiten in SMCS op 11: op 8 augustus gaf fotograaf Torbjørn Rødland daar in een gesprek met Wim van Sinderen, directeur Fotomuseum Den Haag, een toelichting op zijn werk, iets wat Steve McQueen later die maand deed in een gesprek met Dominic van den Boogerd, directeur van De Ateliers in Amsterdam. Op 25 augustus waren er workshops, een performance en ’s avonds een discussie, alle in het teken van de zgn. Locative Media, waarin de (artistieke) potenties van GPS (Global Positioning System) en WiFi werden onderzocht. De volgende dag was het de beurt aan vijf (mode)ontwerpers/ kunstenaars die in ‘In dialogue with fashion’ korte presentaties hielden over de breedte en diepte van mode als onderzoeksgebied. Op zondagmiddag 29 augustus tenslotte vond met dank aan Phaidon Press en Bureau Premsela de boekpresentatie plaats van False Flat: why Dutch Design is so good, waarin Aaron Betsky samen met Adam Eeuwens een buitenlandse blik op Nederlands design werpt.

2004 kroniek >44 september

Na de nieuw benoemde directeur volgde begin september de bekend- making van de architect voor de nieuwbouw en renovatie van het 84 86 87 museum. Het Amsterdamse archi- tectenbureau Benthem Crouwel Architecten (gevormd door Jan Benthem en Mels Crouwel) had een spectaculair ontwerp gemaakt, dat tevens een aanmerkelijke winst aan tentoonstellingsruimte opleverde. Het juryrapport: ‘Het brutaal ogende plan van Benthem Crouwel biedt de beste stedenbouwkundige oplossing met als verrassend hoogtepunt een piazza voor de nieuwe hoofdingang. Het nieuwe entreegebied vormt met de aangrenzende publieke ruimten als kenniscentrum, winkel en restaurant een grote, open transparante ruimte tegen de achtergrond van het rode baksteen van het volledig zichtbare en onaangetaste oude gebouw. […] Het is Benthem Crouwel gelukt om het begrip ‘eenheid in tweevoud’ op superieure wijze gestalte te geven. Dat is architectuur. Ook is het hen gelukt om het gezicht van het Stedelijk Museum om te wenden naar het Museumplein. Dat is een kwestie van stedenbouw. Op beide terreinen tonen Benthem Crouwel zich met dit ontwerp meesters in het métier’. 85 Na de uitwerking van het deﬁnitieve ontwerp ligt het in de planning om in 2006 met de bouw te beginnen. Intussen opende op 3 september Mark – Gemeentelijke kunstaankopen 2003: Graﬁsche vormgeving,de eerste grote JAARVERSLAG 2003/2004 tentoonstelling van nieuwe con- Stedelijk Museum Amsterdam servator Marten Jongema. Centraal stond het gegeven dat ontwerpers 86 Stedelijk op de Uitmarkt steeds vaker hun eigen opdracht- 2004 87 Staf van het Stedelijk gever zijn en neigen naar een grotere beoordeelt schetsontwer- pen 88 88 Het winnende schetsontwerp van Benthem Crouwel 89 Blom, Benthem en Crouwel

47>2004 kroniek directeur van het Stedelijk’. Die werd op de laatste dag van deze maand bekend gemaakt: Gijs van Tuyl, vanaf 1992 directeur van het Kunstmuseum in Wolfsburg (Duitsland), werd tot opvolger van Rudi Fuchs benoemd. Van Tuyl, conservator in het Stedelijk in de jaren zeventig, verwoordde zijn ambitie om die internationale top- positie in de kunstwereld te heroveren als volgt: ‘Het Stedelijk heeft als instituut alle potentie om mee te spelen in de wereldtop. Daar hangt wel een prijskaartje aan. Als je op het hoogste mikt, moet je ook een werk van Nauman, Koons of Kippenberger kunnen kopen. […] Verder moet het Stedelijk een neus hebben voor de brandende actualiteit; heden, heden en nog eens heden, en de toekomst’. Gijs van Tuyl werd voor vijf jaar benoemd en zou uiteindelijk per 1 januari 2005 in functie treden.

2004 kroniek >46 ordening. Het verzamelbeleid van Willem Sandberg voor het Stedelijk Museum, 1945-1962 door Caroline Roodenburg-Schadd en Sandberg: 90 92 vormgever van het Stedelijk door oud- conservator Ad Petersen. Bij de opening en de presentaties van deze publicaties hielden kunstenaar/ presentator Wim T. Schippers en de voormalige directeur van de Rietveld Akademie, Simon den Hartog, geheel eigenzinnige inleidingen, ten over- staande van niet alleen de verschillende auteurs, maar ook van de voltallige erven van Sandberg, die de eerste exemplaren in ontvangst namen. Naast de terugblik op het tijdperk Sandberg opende op 22 oktober een blik op het heden in Time and Again. De tentoonstelling maakte deel uit van het culturele programma Who if not we…? in het kader van het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie 2004 en bestond uit zeven tentoonstellingen en diverse culturele activiteiten in Nederland en in de tien nieuwe lidstaten van de EU. De expositie besteedde aandacht aan de strategieën waarmee kunstenaars heden, verleden en toekomst ver- werken en bood actuele visies op de culturele, politieke en sociale 91 geschiedenis van Europa. Verder weer veel extra activiteiten in SMCS op 11: de vijf dagen durende vertoning van de video-installatie Home van Zwitser Olaf Breuning, een gesprek met de kunstenaar Dan Graham georganiseerd in samenwerking met het Lectoraat Kunst & Publieke Ruimte, het symposium ‘State of Emergency: Territorial Identity in the Post-Political Age’ 89

49>2004 kroniek ber/oktob

autonomie van hun werk. Nieuwe media waaronder een touchscreen, speciale projecten (zoals een ‘boom’ met boomhut van Leonard van Munster op het dak van SMCS) en een opvallende inrichting zorgden voor een opmerkelijke tentoonstelling van werk van twintig vormgevers. In het kader van het Stedelijk Museum elders toonde het Museum of Contemporary Art in Belgrado tijdens de expositie ‘Belgrado: het Stedelijk aan de Donau’ een grote selectie uit de collectie, gemaakt door Branislav Dimitrijevic, conservator van het museum in Belgrado. Die omschreef zijn keuze als volgt: ‘De selectie werd gemaakt met zowel respect voor de rol die het Stedelijk vervult in het presenteren van ontwikkelingen in de Neder- landse kunst in de tweede helft van de vorige eeuw als voor z’n internationale aanpak bij het opbouwen van de collectie’. Video’s, waarvoor bij de jongere kunstenaars in Belgrado grote belangstelling bestond, maakten een groot deel uit van de presentatie. Deze maanden opende in het SMCS twee grote tentoonstellingen, die allebei door zouden lopen tot 2005. Op 1 oktober was dat ‘Sandberg: een ode aan een moderne museumdirecteur’, een presentatie die de hele beneden- verdieping van SMCS besloeg en een goed beeld gaf van Sandbergs veelzijdigheid. Het centrale gedeelte toonde veel hoogtepunten die tijdens zijn bewind in bezit van het museum kwamen. Rond deze tentoonstelling verschenen twee fraaie publicaties gewijd aan het leven en werk van de beroemde oud-directeur: Expressie en

2004 kroniek >48 november

De jaarlijkse Museumnacht (zaterdag 6 november) bracht weer veel publiek op de been (26.000 bezoekers in 40 musea en instellingen), ook in 93 96 Stedelijk Museum CS. Daar was midden in de grote Sandberg- tentoonstelling een ruimte vrij- gemaakt waar Toneelgroep Amster- dam een ‘n8 gangendiner’ speelde. Marilyn Monroe prikte er een vorkje met Toulouse Lautrec, Geert Wilders en de maîtresse van Sandberg schoven aan; in totaal tien acteurs spraken er als in een levend schilderij over kunst, terwijl ze een heel menu verorberden. Een smakelijk optreden dat het publiek bijzonder vermaakte. Van de plannen om de ﬁlm Submission van de vermoorde 94 cineast Theo van Gogh tijdens de Museumnacht te vertonen werd in allerijl afgezien i.v.m. de hoeveelheid extra beveiliging die dat met zich mee zou brengen. Naar aanleiding van de toekenning van de Françoise van Bosch-prijs aan de Amsterdamse kunstenaar Robert Smit – een van de pioniers van het moderne nieuwe sieraad – opende op 9 november de expositie Geel metalliek: goud voor Robert Smit, met naast zijn werk ook een of meer bijdragen van twintig andere (inter)nationale kunstenaars die met 95 goud werken. Een bijdrage van kunstenaar Ted Noten Pistol Saints (een verguld neppistool) bleek later voor de nodige opschudding te zorgen en werd, wegens het ontbreken van de benodigde vergunning, uiteindelijk zelfs op last van de politie uit de tentoonstelling verwijderd en ver- nietigd. Als onderdeel van de expositie JAARVERSLAG 2003/2004 werkten de vormgevers Frank Stedelijk Museum Amsterdam

90 Leonard van Munster, Boom met Boomhut, 2004 (in ‘MARK’) 91 Zaaloverzicht tentoonstelling ‘MARK’ 92 Kinderzaal (in ‘Sandberg Nu’) 93 Publicatie ‘Sandberg: vormgever van het Stedelijk’, door Ad Petersen 94 Publicatie ‘Expressie en ordening’, door Caroline Roodenburg-Schadd 95 Wim T. Schippers bij opening 51>2004 kroniek ‘Sandberg Nu’ samengesteld door de Jan van Eyck Academie in Maastricht, lezingen door drie graﬁsch ontwerpers uit Mark, de première van een documentaire over en een gesprek met Jennifer Tee, die Nederland vertegenwoordigde op de Biënnale van São Paulo en een twee dagen durend symposium met toonaangevende kunstenaars, theoretici en curatoren uit Midden- en Oost-Europa in het kader van Who if not we..?. Tenslotte werd in oktober bekend gemaakt dat ABN AMRO, waarmee het museum al langer samenwerkte, voor vijf jaar een partnerschap met het museum was aangegaan. De bank zal in die periode bij alle activiteiten ﬁnancieel steun verlenen aan het Stedelijk, maar zich niet inhoudelijk met het programma bemoeien. ‘Het partnerschap levert een positieve bijdrage aan ons merk’, aldus een woordvoerder van de bank. Interim- directeur Hans van Beers zei ‘heel blij te zijn met deze samenwerking. De overheid is er voor de instandhouding van de kunsten, voor de meer interessante en grote manifestaties moeten we juist een beroep doen op private instellingen’.

2004 kroniek >50 Vanderlinden (oprichter van het Brusselse Roomade, een onaf- hankelijke organisatie voor moderne kunst) over de vraag waarom er over 97 99 102 de hele wereld steeds meer biënnales plaatsvinden, en over hun speciﬁeke rol en betekenis daarvan voor de hedendaagse kunst. In Parijs begon een reizende retro- spectieve tentoonstelling met circa 75 foto’s van Rineke Dijkstra, in het museum Jeu de Paume. De expositie werd samengesteld door Hripsimé Visser, conservator Fotograﬁe van het museum. Uiteraard zal het werk van Dijkstra via een tour langs Winterthur en Barcelona vanaf november 2005 ook in SMCS te zien zijn. Stede- lijk conservator Martijn van Nieuwenhuijzen werd uitgenodigd de Nederlandse inzending voor de Biënnale van Venetië 2005 te verzorgen, waarvoor hij uiteindelijk het kunstenaarsduo Jeroen de Rijke en Willem de Rooij selecteerde ‘omdat zij als geen anderen staan voor een JAARVERSLAG 2003/2004 precieze en kritische uiteenzetting Stedelijk Museum Amsterdam met het beeld. De Rijke en De Rooij analyseren de visuele complexiteit 96 Little Warsaw, Monument van beelden en de artistieke en contra Cathedral sociaal-politieke context waarin (Instauratio), featuring beelden gemaakt en getoond worden. Somogyi Jozsef, Szanto- Een fascinerende spanning tussen 98 Kovacs Janos (1965), 2004 100 101 (in ‘Time and Again’), ethiek en esthetiek’. – – foto: G.J. v. Rooij Deze maand op 19 november 97 Robert Smit, Cwrt from overleed opnieuw een oud-mede- Lletty’r-aderyn, 2004 werker van het museum, Kees (in ‘Geel Metalliek’) IJdenberg. Begonnen in 1966 onder 98 Museummedewerkers op Edy de Wilde richtte hij de tran- de Museumnacht sportafdeling van het Stedelijk op en was er hoofd tot hij in 1990 onder Wim Beeren afscheid nam.

53>2004 kroniek er/decem

Tjepkema en Janneke Hooymans vier weken samen met leerlingen van de IMC Weekendschool uit Amsterdam- West. Daarbij boetseerden de leerlingen aan de hand van het verhaal over koning Midas onder meer voorwerpen van klei die ze graag wilden hebben en die uiteindelijk aan het eind van de expositie werden tentoongesteld. Ook rond de expositie gewijd aan Willem Sandberg werden speciale evenementen voor kinderen georganiseerd. In deze periode opende het Stedelijk Museum een educatieve website, gerealiseerd door internetcom- municatiebureau Basic Orange als onderdeel van de Stedelijk website. Een belangrijk idee erachter was het gegeven dat de jongeren er hun mening over bepaalde kunstwerken konden ventileren, wat wel in het museum (bij rondleidingen bijv.) kon, maar nog niet eerder via internet. In SMCS op 11 presenteerde Mels Crouwel zijn plannen voor de nieuwbouw en restauratie van het museum, werd op 18 november de ﬁlm The Battle of Orgreave van Jeremy Deller vertoond en een week later in het kader van ParaDocs, een expositie in het kader van het International Documentary Filmfestival Amster- dam, ﬁlms van Roy Villevoye en Johan Gimonprez. Die laatste kunstenaar liet er op 16 december ook nieuw werk in (Nederlandse) voorpremière gaan, dat hij besprak met kunsthistoricus Jeroen Boomgaard. Eerder die maand discussieerden Paul Domela (vice- directeur van de Liverpool-biënnale), Charles Esche (vanaf augustus dat jaar directeur van het Van Abbe- museum in Eindhoven) en Barbara

2004 kroniek >52 om de exploitatie van SMBA een reëlere grondslag te geven. Nu wel met succes: er werd een budgetverhoging van 63.920 euro (= 37% van 103 het totaal) per jaar gerealiseerd voor de ontwikkeling van de kunstenaars- projecten, publiciteit en een lezingen- reeks. Het is voor het eerst in zijn bestaan dat SMBA een subsidie- verhoging werd toegekend.

Subsidiegevers en sponsors In 2003 ontving SMBA het laatste deel van haar driejarige subsidie van de Stichting DOEN. In 2003 werden voorts externe ﬁnanciën verworven via een eenmalige extra subsidie van 13.000 euro van de Dienst Maat- schappelijke Ontwikkeling van de gemeente Amsterdam ter ondersteuning van het productiebudget. SMBA ontving in kind sponsoring, subsidies en giften van onder andere Fonds voor Beeldende Kunst, Vorm- geving en Bouwkunst, Amsterdams Fonds voor de Kunst, Mondriaan Stichting, Prins Bernhard Cultuur- fonds, VSB Fonds, Vereniging Vrienden van het Stedelijk Museum, Akzo Nobel Foundation, Bifrons Stichting, Arm- strong Building Products, Meubel- fabriek De Valk BV, F.C. Walvisch, Bührmann-Ubbens BV, Rob Stolk Drukkers, de Groot & Klein Studio, Muller Visual Communications, Calumet.

Professionalisering en private ﬁnanciering Stedelijk Museum Bureau Amsterdam In 2003 werd een aanvraag tot deelname aan het professionaliser- ingstraject ‘Van de Hakken Los’ van JAARVERSLAG 2003/2004 het VSB Fonds helaas afgewezen. De Stedelijk Museum Amsterdam rede hiervoor was formeel: SMBA is 99 Museum Jeu de Paume in geen zelfstandige rechtspersoon, Parijs maar een afdeling van een gemeente- 100 Rineke Dijkstra, The Nugent lijke dienst. Er hadden zich 30 instel- R.C. Highschool, Liverpool, lingen voor het professionaliserings- Engeland, 1994 traject aangemeld waarvan er twee 101 Tentoonstelling ‘Rineke Dijstra’ in Jeu de Paume werden uitverkoren. 102 Johan Grimonprez, still uit Looking for Alfred, 2004 (SMCS op 11) 55>smba smba

Stedelijk Museum Bureau Amster- dam is de down town branche van het Stedelijk Museum voor kunst uit Amsterdam in een internationale context. Doel is het bevorden en bekendmaken van het werk van met name jonge, in Amsterdam werkende, beeldend kunstenaars, vormgevers en ontwerpers door middel van tentoonstellingen, presentaties, activiteiten, publicaties en theoretische reﬂectie. Uitgangspunt van het programma is de kunst die in het culturele centrum van Nederland – Amsterdam – gemaakt wordt door Nederlandse en buitenlandse kunstenaars. Vanaf het begin heeft SMBA breed, kwalitatief hoogstaand en met een internationale blik geprogrammeerd. Het SMBA motto is dan ook: ‘lokaal – internationaal’. In een netwerksa- menleving waarin internationalisering en globalisering kernbegrip- pen zijn, voedt SMBA het internationale circuit met de actualiteit uit Amsterdam.

SMBA is een zelfstandig program- merende afdeling van het Stedelijk Museum. SMBA opereert in relatie tot, maar ook op afstand van het moedermuseum, op basis van een speciaal daartoe geoormerkt budget van de gemeente Amsterdam. Vanaf de oprichting in 1993 is duidelijk dat het beschikbare budget niet toe- reikend is voor de exploitatie van SMBA. Daarom werd door SMBA in 2000 in het kader van het Kunstenplan 2001-2004, een verzoek tot sub- sidieverhoging ingediend waarover de Amsterdamse Kunstraad indertijd positief heeft geadviseerd. Maar de wethouder voor cultuur nam het advies niet over, waardoor de margi- nale ﬁnanciële bestaansbasis van SMBA voortduurde. In 2004 werd in de aanvraag in het kader van de Kunstenplanperiode 2005–2008 opnieuw om budgetverhoging gevraagd

smba >54 coördinator Do), Gitta Luiten (directeur Mondriaan Stichting), Judith Cahen (voormalig hoofd KPN Collectie, bestuurder), 104 106 108 Bart Boezeman (marketing FHV-BBDO, reclamebureau), Tjepko Vanvoorstvader (jurist, verzamelaar), Ingrid Janssen (auteur, samensteller publicatie particuliere financiers), Hans Andersson (directeur adviesbureau Andersson Elffers Felix), Marie Helénè Cornips (voormalig conservator Groninger Museum, voormalig hoofd KPN Collectie, bestuurder). Het conceptplan en de centrale conclusies zijn ter afsluiting besproken met Rick van der Ploeg (voormalig staatssecretaris van cultuur). Ondanks dat de huidige economische omstandigheden tegen zitten en de culture of giving in Nederland nog ontwikkeld moet worden, is de privé- sector een terrein waar kansen liggen. Op basis van de expertmeetings en in samenwerking met een adviseur van de Stichting Kunst en Zaken heeft SMBA in 2003 het initiatief genomen een plan de 107 campagne te ontwikkelen voor ver- zakelijking en werving van gelden uit JAARVERSLAG 2003/2004 de private sector dat past bij het Stedelijk Museum Amsterdam profiel van SMBA. 103 Een opening in SMBA 104 Overzicht ‘Invitation no. 75’ Tentoonstellingen en activiteiten 2003 105 Martijn van Nieuwenhuyzen In 2003 werden zeven solo- en groepstentoonstellingen in SMBA 105 georganiseerd. De solopresentaties hadden de overhand. SMBA ziet zichzelf als een platform voor de introductie van jong talent. In het Amsterdamse veld zijn relatief weinig plekken waar kunstenaars de kans krijgen zich op een substantiële manier solo te presenteren. SMBA is uitermate geschikt voor dergelijke JAARVERSLAG 2003/2004 projecten zoals bleek uit de goede Stedelijk Museum Amsterdam ontvangst van de tentoonstellingen van Ryan Gander en Sebastian Diaz 106 Overzicht tentoonstelling Morales. Gander won tijdens de van Keren Cytter tentoonstelling de Prix de Rome 107 Overzicht tentoonstelling van Sebastian Diaz Morales 108 Ryan Gander, ‘The Death of Abbé Faria’, overzicht 57>smba In 2003 nam SMBA deel aan Sponsor- profiles van de Lenthe Publishers in samenwerking met de Stichting DOEN. In een publicatie konden kunstinstellingen zich presenteren met het doel potentiële sponsors aan te trekken.

Onderzoek private financiering Naar aanleiding van de proble- matische financiering op het terrein van de tentoonstellingsproductie heeft SMBA in 2003 het initiatief genomen om de mogelijkheden op het gebied van private financiering te onderzoeken. Dit onderzoek werd uitgevoerd in samenwerking met Winnie Terra en gefinancierd uit de subsidie van de Stichting DOEN.

Researchfase Als eerste is een conceptplan opgesteld met verschillende modellen hoe nieuwe ﬁnanciering gegenereerd zouden kunnen worden. Vervolgens zijn drie oriënterende gesprekken gehouden met Fleur Gieben (interim- directeur Kunst en Meerwaarde), Gitta Luiten (directeur Mondriaan Stichting) en Hester Alberdingk Thijm (directeur Akzo Nobel Art Foundation). Op basis van deze gesprekken is besloten het conceptplan alternatieve ﬁnanciering te toetsen aan verschillende experts. In totaal zijn vier bijeenkomsten georganiseerd waarbij gekozen is voor een zo divers mogelijke samenstelling van de groep om uniformiteit in de uitkomsten te voorkomen. De volgende personen hebben (pro deo) deelgenomen: Philip Tijsma (beleidsmedewerker D’66, auteur Musea & Geld), Ab Reijnders (senior advisor, KPMG), Jouri Bakker (directeur Only, reclamebureau), Marieke van Schijndel (kunstzaken RaboBank), Alexander Strengers (voorzitter kunstcommissie De Neder- landsche Bank), Joanna van der Zanden (strateeg KesselsKramer,

smba >56 huyzen. Vormgeving Mevis & Van Deursen. Ter gelegenheid van het 800 pagina’s omvattende jubileumboek organi- 109 seerde SMBA op 24 januari een groot feest in de voormalige Waalse Kerk in Amsterdam. Er waren optredens van Electronicat uit Berlijn, en de dj’s Jessi- K en Radio Moderne uit Amsterdam. Het feest werd door enkele honderden SMBA afﬁcionados bezocht. De pers besteedde ruim aandacht aan het tienjarig bestaan van SMBA onder andere door middel van interviews met de conservator van SMBA in NRC Handelsblad, De Telegraaf en Het Parool. In 2004 waren vier soloprojecten en drie groepstentoonstelingen in SMBA te zien. Ook waren er een aantal extra activiteiten in het kader van het jubileum. Het BijlmAIR Artist in Residence Programme in Amsterdam Zuidoost ging zijn vierde jaar in. SMBA opende het seizoen met het solodebuut van de jonge Israëlische videokunstenaar Keren Cytter. Spraak- makend was de daaropvolgende presentatie van het nieuwe videowerk Sibling Rivalry van de kunstenaars- tweeling L.A. Raeven, georganiseerd in samenwerking met De Veemvloer en La Cinca. In de dubbele videoprojectie speelden twee rijke, verwende zusjes de hoofdrol, losjes gemodelleerd naar de hoofdpersoon uit Lolita Pille’s roman Hell (2003) en de Amerikaanse 110 miljonairsdochters Paris & Nicky Hilton. In het najaar van 2004 verraste Eylem Aladogan met een indruk- wekkende sculpturale installatie, het resultaat van twee jaar vorm- experimenten en onderzoek naar de iconograﬁe van de oorlogsvoering. De groepstentoonstellingen omvat- ten een samenwerking tussen Neder- landse en Amerikaanse kunstenaars (Entropic Meltdown) en een samenwerking tussen Nederlandse en Belgische kunstenaars (Wunderland

59>smba Beeldhouwen. Ook voor kunstenaars die al verder in hun artistieke carrière zijn wordt plaats ingeruimd in het programma van SMBA. Zo oogstte Albert van Westing veel bewondering voor zijn eerste videotentoonstelling. Van Westing is vooral bekend als fotograaf en werkte samen met SMBA, gedurende een periode van twee jaar, aan de productie van een reeks van vijf video’s waarin hij een geheel nieuw aspect van zijn werk exploreerde. Arnoud Holleman maakte zijn eerste museale solopresentatie in SMBA. De activiteiten van het multi- talent Holleman zijn niet makkelijk te plaatsen. Hij heeft zich de afgelopen tien jaar afwisselend tussen individuele expressie en collectieve werk- processen heen bewogen. De intimiteit van het atelier wisselt hij af met de wereld van de televisie, het toneel of de gedrukte media. In zijn eerste solo kwam deze geschakeerde praktijk in de ruimte van SMBA op een bijzondere manier naar voren. De groepstentoonstellingen waren vooral samenwerkingsprojecten. Dit- maal met de Bifrons Stichting (Loud & Clear), De Veemvloer (Vowels as in…) en met gastconservator Bart van der Heide (Invitation No. 75). Deze tentoonstellingen kenmerkten zich ieder op hun eigen manier door de onderlinge kruisbestuiving van kunst, reclame, mode, vormgeving en muziek.

Tentoonstellingen en activiteiten 2004 In het jaar 2003 werden voorbe- reidingen getroffen voor de viering van het tienjarig bestaan van SMBA in 2004. Een omvangrijk jubileumboek maakt deel uit van de jubileum- activiteiten. Het boek, we show art, werd in 2003 geproduceerd in samenwerking met Artimo Uitgevers en in 2004 gedrukt bij Rob Stolk. Tekstbijdragen kwamen van Rogier Schumacher en Maxine Kopsa, inleiding door Martijn van Nieuwen-

smba >58 wikkelingen in Amsterdam wordt gezien. Enkele voorbeelden: het herfstnummer 2003 van het Engels- talige lifestyle magazine BABY voert 111 113 115 SMBA op tussen belangrijke Ameri- kaans een Europese galeries, het inﬂight magazine van Austrian Airlines typeert SMBA als ‘das elitäre Kommunikationsplatform für nieder- ländische Talente’, het Nederlandse, kunstgespecialiseerde tijdschrift Metropolis M positioneert SMBA in het oktober/november 2003 nummer als voortrekker van een groot aantal andere initiatieven op het terrein van de actuele beeldende kunst en The Rough Guide to Amsterdam, de Engelstalige, op het toeristische publiek gerichte gids meent in zijn editie van 2003: ‘The hottest contemporary artists show at the Stedelijk 112 Museum Bureau Amsterdam.’ De Nederlandse pers karakteriseerde SMBA in 2003 als ‘energiek en inspirerend’ (NRC Handelsblad 28/3/2003) en ‘prestigieus’ (het Parool 28/2/2003). In 2003 hebben talloze buitenlandse professionals SMBA bezocht ter oriëntatie op de Nederlandse en Amsterdamse kunst. Onder hen bevonden zich de curatoren van JAARVERSLAG 2003/2004 121114 Manifesta 5, die van de Biënnales van Stedelijk Museum Amsterdam Sydney en Havana en andere onaf- hankelijke curatoren en galerie- 109-110 Overzichten ‘Arnoud houders. Om de contacten tussen Holleman – Being buitenlandse en Nederlandse net- There’ 111-112 Jubileumfeest SMBA werken te versterken, worden buiten- 113 Boekomslag ‘10 JAARVERSLAG 2003/2004 landse kunsthistorici, curatoren, Years SMBA’ Stedelijk Museum Amsterdam auteurs, critici en theoretici met 114 Presentatie van regelmaat uitgenodigd een tekst- SMBA op KunstRai 115 Zaaloverzicht ‘Eylem bijdrage te leveren aan de SMBA Aladogan – Army Of Me’ Nieuwsbrief. 116 ‘Loss’, met werk van SMBA werd in 2004 tevens uit- Célio Braga genodigd een project te realiseren op 117 ‘Loss’, met werk van de Frieze Art Fair in 2005. De Iris Eichenberg conservator van SMBA werd door de Mondriaan Stichting benoemd tot commissaris van het Nederlandse Paviljoen op de Biënnale van Venetië in 2005.

61>smba Unframed van gastconservator Andrea Wiarda). Drie sieradenkunste- naars doorbraken in de groepstentoonstelling Loss (gastconservator Marjan Boot) de grenzen van hun vak met installaties en videowerken. In het kader van het jubileum kwam in februari de Brits/Duitse kunstenaar Tino Sehgal naar Amsterdam. In samenwerking met de Stadsschouw- burg presenteerde SMBA zijn werk Untitled (twenty minutes for the 20th century): een solo-optreden waarbij de kunstenaar zelf een uur lang hoogtepunten uit de geschiedenis van de moderne dans aan elkaar reeg. Het deed performance veteraan Moniek Toebosch in het VPRO tele- visieprogramma RAM uitroepen: ‘Eindelijk weer eens iemand die laat zien waar het in de kunst om gaat!’. SMBA verzorgde in de zomer de centrale presentatie op de KunstRAI in Amsterdam. In een grote stand werden nieuwe werken getoond van Melvin Moti, Gertjan Kocken, Lara Almarcegui en Manon de Boer. SMBA was in het najaar aanwezig op de nieuwe kunstmanifestatie Rheinschau ten tijde van de Art Cologne in Keulen, waar het videodrieluik Tagged van Julika Rudelius werd getoond. Het was Rudelius’ debuut in haar geboortestad.

Internationaal proﬁel SMBA heeft de laatste jaren een duidelijk internationaal proﬁel ge- kregen als communicatieplatform voor de nieuwste, kwalitatief hoog- staande ontwikkelingen in de Amsterdamse beeldende kunst. Dit komt tot uitdrukking in vele aan- gekondigde en onaangekondigde bezoeken van buitenlandse vakspe- cialisten onder wie kunstenaars, curatoren, critici en theoretici. Ook uit de aandacht voor SMBA in de binnen- en buitenlandse vakpers en algemene pers blijkt dat SMBA als ijkpunt voor de artistieke ont-

smba >60 116

117 arad aanwinsten Marina Abramovic (Belgrado 1946) The Hero (for Antonio), 2001 Video, geluid, 14:24 min. Inv.nr. 2003.1.0099/524 Met subsidie van de Mondriaanstichting. Ron Arad is een van de invloedrijkste productontwerpers van dit moment. Hij experimenteert veel met materi- alen, technieken en toepassingen daarvan. Vaak is Arad een van de eersten die zich een materiaal of techniek op zodanige wijze eigen maakt, dat het tot interessante vormgeving leidt. Dergelijke ‘experimenten’ worden meestal in een kleine oplage (max. 20) als ‘studio pieces’ vervaardigd. Vervolgens werkt de ontwerper in heel veel gevallen in samenwerking met de industrie een idee verder uit, waardoor een nieuw product ontstaat dat gebruik maakt van de resultaten van zijn experi- mentele series. In het geval van de Oh Void 2 is het nog niet zover. Arad gebruikt in deze fauteuil Corian, een kunststof die aanvankelijk vooral werd gebruikt voor keukenbladen, bars en andere nuttige toepassingen. Hij lijmde lagen Corian op elkaar met een contrasterende kleur ertussen. De dunne zwarte lagen bestaan uit hetzelfde materiaal dat in vloeibare toestand wordt aangebracht en na uitharding als bindende factor voor de rode lagen fungeert. Uit het blok dat daardoor ontstaat wordt een stoel gefreesd. Een vergelijkbare vorm heeft Arad al eerder toegepast in meubels. De vorm kreeg hier echter een nieuwe dimensie door het lijnenspel van de contrasterende lagen. De fauteuil heeft door de combinatie van kleur, materiaal- toepassing en vormgeving de allure van een sculptuur, maar is ook goed bruikbaar. Deze aanschaf past goed in de meubelcollectie waarin innovatie in vormgeving door toepassing van een nieuw materiaal of nieuwe techniek goed is vertegenwoordigd met meubels van bijvoorbeeld gebogen hout, stalen buis en plastic. INGEBORG DE ROODE

65>aanwinsten 63 abramov

Marina Abramovic´ is één van de pioniers van de performancekunst. Al vanaf de jaren zeventig beproeft ze haar eigen lichaam in haar performances, die geregistreerd zijn op video. In 1973 houdt ze haar eerste performance en vanaf 1976 tot aan 1988 werkt ze, naast haar solo- performances, samen met haar partner Ulay. In The Hero staat Abramovic´ zelf centraal. Ze is in het zwart gekleed, zittend op een witte schimmel. Ze houdt een witte vlag in haar hand. Op de achtergrond is het Servische lied ‘Tito Hymn’ te horen dat wordt gezongen door Marica Gojevic. Dit lied slaat terug op Abramovic´’ Servische afkomst. Abramovic´ ver- roert zich niet. Ze zit stil. De wind waait door haar haar en laat de vlag wapperen. Geeft ze zich over? De witte vlag, symbool van overgave, duidt hierop. Haar majestueuze houding en het heroïsche beeld van een ruiter op paard lijkt echter het tegendeel te willen bevestigen. Ze zit vastberaden als een overwinnaar. Dit beeld van overwinning, in combinatie met de witte vlag en het treurige gezang zorgt voor een contrast. Het werk is opgedragen aan Antonio, haar vader, een nationale held van voormalig Joegoslavië. De zwart/wit-ﬁlm ontstond in de zomer van 2001 op verzoek van de Fundación NMAC – Montenmedio Arte Contemporaneo in Spanje om een site-speciﬁc werk te maken in het natuurreservaat Montenmedio. Het Stedelijk Museum heeft al verschillende werken van Abramovic´ in haar collectie en The Hero is hierop een logische aanvulling. ROY CREMERS

aanwinsten >64 Ron Arad (Tel Aviv, 1951) Francis Alÿs (Antwerpen 1959) Fauteuil Oh Void 2, 2004 Cantos patrioticos,1998 Corian, gelijmd en gefreesd Video-installatie met geluid Prod. in beheer van Gallery Mourmans, Maastricht Inv.nr. 2004.1.0016(1-3)/541 Inv.nr. 2004.1.0357 aanhouden op een drukke verkeers- Foto: Tom Vac ader – hun bewegingen lijken op die van stierenvechters. Mythes van een eeuwenoude volkscultuur krijgen zodoende een onbestemde plaats in de moderne, verstedelijkte wereld en de positie van de beschouwer is hier al even onbestemd. Beziet hij de taferelen als een spel, vanuit sociaal oogpunt, of toch maar liever als een toerist op afstand? JELLE BOUWHUIS

67>aanwinsten alÿs

Opgeleid als architect in Antwerpen en als architectuurhistoricus in Venetië, kwam Francis Alÿs dankzij een uitwisselingsproject terecht in Mexico Stad, waar hij zijn carrière als kunstenaar aanving. In 1991 begon hij er zijn paseos, wandelingen, waarin hij de stad vooral op haar politieke, sociale en economische dimensies onderzocht met een schep oog voor politieke gevoeligheden. Zo liet hij zich in 1996 tussen werkloze, zichzelf aanprijzende Mexicanen fotograferen met het bord ‘turista’ (toerist). In de video-installatie Re-enactments uit 2000 loopt hij minutenlang door de stad met een getrokken Baretta. Opmerkelijker nog, is de tegelijk getoonde variant ernaast waarin dezelfde handeling nog eens over wordt gedaan maar nu mét medeweten en medewerking van de politie. De video-installatie Cantos Patrioticos is visueel complexer. Temidden van twee videomonitoren en een tegen- overliggende projectie moet de beschouwer zich voortdurend om- draaien om alles te kunnen volgen. Het centrale gegeven is een volksliedje over een arme Mexicaan die halverwege de Rio Grande belandt (op de grens tussen Mexico en de VS) en, duizelig door de zon, noch op de noordelijke oever, noch op de zuidelijke oever kan aanleggen. Op de projectie is een gestileerde vorm van het aloude stoelendansen te zien. Mannen lopen in strakke rondjes om de stoelen en telkens als de muziek wegvalt, nemen ze plaats. De muziek komt van de traditionele Mexicaanse mariachi band, die in verschillende hoedanigheden in beeld komt: op- tredend in een zaaltje maar ook als een groepje blinde straatmusici. Daarnaast zijn straatscènes te zien met, behalve de rondzwervende blindenband, ook mannen in mariachi-kledij die automobilisten

aanwinsten >66 becher Artifort – Pierre Paulin (Parijs 1927) Ribbon Chair en Tongue, 1966/1967 met bekleding van Fanny Aronson, 2001 Prod. Artifort, Inoffa (bekleding) Schenking van Artifort/lande Inv.nr. 2004.1.045-046 Onderwerp van de foto’s van het echtpaar Bernd en Hilla Becher is het industriële erfgoed in Europa en de Verenigde Staten, zoals gashouders, silo’s en mijnhoofden. Deze zijn ooit ontworpen om hun doelmatigheid, niet op esthetiek. Bernd Becher realiseerde zich dat, toen eind jaren ’50 de mijnen en hoogovens uit zijn geboortestreek stil kwamen te liggen, de bijbehorende, kenmerkende gebouwen vaak spoorloos verdwenen. Samen met Hilla Wobeser startte hij toen een fenomenaal project: het vastleggen van verdwijnende indus- triële objecten om de gedaante van die functionele structuren te registeren en zo hun geschiedenis vast te leggen. De fotograﬁsche benadering die de Bechers in die eerste jaren ont- wikkelden is altijd dezelfde gebleven. Het standpunt ligt hoog zodat het gefotografeerde gebouw los van zijn omgeving staat en het licht is vlak en grijs om elke vorm van dramatiek te vermijden. Door vervolgens opnamen van bepaalde typen gebouwen te groeperen en in blokken van zes, negen of vijftien te presenteren, ontstaan speciﬁeke categorieën of ‘typologieën’: een soort visuele ency- clopedie van industriële genres, een fantastische verzameling vormen die de kijker prikkelen tot onderlinge vergelijkingen en analyses. De typologie Feinkohlenturme bestaat uit 15 foto’s van kolenbunkers uit het Ruhrgebied, de Niederrhein, de omgeving van Aken en het Saargebied. De serie foto’s werd gekocht uit de expositie die eind 2002 in het museum plaats vond in het kader van de toekenning van de Erasmusprijs aan de Bechers. Het Stedelijk bezit ook werk van kunstenaars die bij hen in Düsseldorf studeerden, onder wie Thomas Struth, Thomas Ruff en Andreas Gursky. HRIPSIMÉ VISSER

69>aanwinsten artifort

Ter ge legenhe id v an de m ani f e s t a t ie Amsterdam Artifort-stad in juli 2004 schonk het Nederlandse bedrijf Artifort verschillende meubels uit zijn historische collectie aan het Stedelijk. Hiertoe behoren enkele modellen van Pierre Paulin, met een speciaal daarvoor ontwikkelde bekleding van Fanny Aronsen, en twee versies van de Vingerstoel van Gijs Bakker uit 1979. In 1890 vestigde Jules Wagemans zich in Maastricht als tapisseur-garnisseur (behanger/stoffeerder). Sinds het eind van de jaren twintig werden er door de ﬁrma Wagemans (later Wagemans & Van Tuinen) onder leiding van zijn zoon Henricus ook meubelen onder de merknaam Artifort geproduceerd. Henricus Wagemans nam ontwerperTheo Ruth in dienst voor de ontwikkeling van nieuwe modellen en voor de realisatie van speciale opdrachten zoals de inrichting van passagiersschepen. Het merk Artifort – een samentrek- king van het Latijnse ‘ars’ (kunst) en ‘fortis’ (kracht oftewel duurzaamheid) – kreeg een nog sterkere impuls in 1958. Toen werd binnenhuisarchitect Kho Liang Ie de esthetisch adviseur. Hij zette een beleid uit dat bestond uit samenwerking met gerenommeerde ontwerpers en een oriëntatie op het topsegment van de internationale markt. Dat bleek succesvol. Sommige modellen uit de jaren zestig van de Franse ontwerper Pierre Paulin en de Brit Geoffrey Harcourt worden nog steeds, of weer opnieuw, geproduceerd. Ook komen er regelmatig ontwerpen van befaamde ontwerpers bij, zoals de Vega stoelen (1997) van Jasper Morrison en het kasten- systeem Extens (2004) van Khodi Feiz. Artifort ontplooit zijn activiteiten tegenwoordig als onderdeel van het Nederlandse meubelconcern Lande. INGEBORG DE ROODE

aanwinsten >68 bing Bernd en Hilla Becher (Siegen 1931 / Berlijn 1934) Marc Bijl (Leerdam 1970) Feinkohlenturme Serie van 15 foto’s, 1967-1989 Suicide Machine, 2003 Inv.nr. 2003.1.0154 (1-15) Motor met jerrycans en teer, spuitbusverf Inv.nr. 2004.1.0383

In 1931 was de carrière van Ilse Bing nog vers. In de zomer van dat jaar was ze als beginnend freelance fotografe uit Parijs overgekomen naar Veere. Daar verbleef ze in de omgeving van Hendrik Willem van Loon, een publicist die zich in de Verenigde Staten had gevestigd maar regelmatig naar Nederland terugkeerde en de fotografe later bij een New Yorkse galerie zou introduceren. Bing fotografeerde met de Leica, een handzame camera die enkele jaren eerder op de markt was gebracht. Ze werkte in de geest van de ‘Nieuwe Fotografie’ maar was er tevens van overtuigd dat het geometrisch formalisme van deze stijl ge- completeerd diende te worden door de weergave van vitaliteit. De meer op het Bauhaus georiënteerde fotografie van Florence Henri bijvoorbeeld, vond ze te dogmatisch abstract. Daarentegen herkende ze een ‘levende’ abstractie in de dynamische tekeningen van Ella Bergmann-Michell, een kunstenares die zij in 1930 had leren kennen. In Veere fotografeerde ze in en rond het huis van Van Loon aan de kaai en bovenal was ze geboeid door de vissershaven. Deze foto’s laten haar tweeledige streven duidelijk zien. Soms levert dit een wat hybride beeld op, wanneer bijvoorbeeld een streng geometrisch weergegeven kade met dukdalven, in een fluwelige toon afgedrukt, verschijnt tegen een atmosferische horizon met een windmolen. Soms is het resultaat een levendig beeld, zoals op de afgebeelde foto, wanneer de beweging van vastgelegde boten wordt weerspiegeld in water. Enkele van deze foto’s verschenen in 1931 in het Algemeen Handelsblad FRANK VAN LAMOEN De Estate of Ilse Bing (Edwynn Houk Gallery) te New York schonk 219 foto’s van Ilse Bing, waaronder 66 doubletten, gemonteerd op con- temporain albumkarton.

71>aanwinsten bijl

Marc Bijl was in het voorjaar van 2004 een van de exposanten op de openingstentoonstelling 20/20 Vision in het SMCS. Bijl, die op dat moment ook net de Charlotte Köhlerprijs voor jonge kunstenaars ontving, liet daar drie werken zien. Suicide Machine was daar een van. Het werk bestaat uit een zwarte, met jerrycans bepakte motor, met daarachter op de wand de spuitbustekst: ‘Ready to Crash and Burn.’ Bijls Suicide Machine heeft een hoog sturm-und-drang gehalte; het roept verschillende symbolen op van dood en gevaar. De meest onschuldige is nog die van de jeugdige roeke- loosheid uit een film als Easy Rider. Het zwart van de motor en de graffiti doen denken aan radicalere sub- culturen als de gothic, punk- en kraakbewegingen, waar Bijl ook zelf zijn roots heeft liggen. Maar het werk heeft ook meer actuele politieke implicaties met referenties aan de nationalistisch en religieus geïnspir- eerde zelfmoordmachines van het hedendaagse terrorisme. Marc Bijl verhoudt zich op een kritische manier tot de mythes van globalisering, fundamentalisme en nationalisme. Dit komt vooral tot uiting in de acties die hij op verschillende plekken uitvoert. Zo spoot hij in 2002 tijdens Documenta 11 het woord TERROR op de zuilen van Fridericianum in Kassel en verving hij op een sportveld op Alexanderplatz in Berlijn de Adidas logo’s door Nike logo’s en vice versa – vormen van corporate graffiti zoals de kunstenaar het zelf noemt. Bijl combineert in zijn werk verschillende beeldtalen die typisch zijn voor onze tijd; die van de massamedia, het politiek activisme en de jeugdcultuur; de Suicide Machine is daar een intrigerend voorbeeld van. LEONTINE COELEWIJ

aanwinsten >70 brusselm Ilse Bing (Frankfurt 1899 – U.S.A 1998) Josef Müller-Brockmann (Rapperswil 1914 – Unterengstringen 1996) Veere, 1931 Moins de bruit, 1960 Fotografie: ontwikkelgelatinezilverdruk Affiche: offset Schenking Ilse Bing Estate Inv.nr. 2003.1.0297 Inv.nr. 2003.2.757 Opvallend aan deze voorstelling – een deel van de eetkamer van Jean Brusselmans’ huis in het Belgische Dilvoorde – is de frontale weergave van vrijwel alle afgebeelde voorwerpen en de symmetrische opzet van de compositie. De beperkte diepte- werking, de evenwijdig aan het beeldvlak weergegeven achterwand, maar ook de rechthoekvormen van een Chinese prent, een spiegel en een deur accentueren de vlakmatigheid van het doek. Datzelfde geldt voor de nadrukkelijke positie van – op de verticale middenas van het schilderij – de ronde tafel, de vaas met bloemen en de (in de spiegel reflecterende) vensterpartij met de symmetrisch gerangschikte gordijnen. Hiermee contrasteert de horizontale rij cirkelvormen: borden die boven de lambrisering op de achterwand hangen. Groot interieur toont hoe Brusselmans steeds probeerde de orde van de alledaagse werkelijkheid (de plaats van de voorwerpen in de kamer) en de schilderkunstige, compositorische en structurele eisen van het schilderij (de indeling door middel van lijnen, vlakken en kleuren) met elkaar te confronteren, om die uiteindelijk in een weerbarstige samenhang te laten opgaan. Groot interieur is een voorganger van een later en groter doek met hetzelfde onderwerp uit 1939, waarop ook nog een lezende vrouw in profiel is afgebeeld. Ze draagt dezelfde jurk als de vrouw in Dame op canapé – ook in bezit van het Stedelijk – wat aangeeft dat het om dezelfde persoon gaat: Brusselmans’ echtgenote. Nu zowel Dame op canapé als Groot interieur permanent in huis zijn, kan het museum verschillende van Brusselmans’ hoofdthema’s laten zien: de twee werken geven een kernachtig beeld van zijn benadering van het interieur en het stilleven, de figuurcompositie en het portret. JAN VAN ADRICHEM

73>aanwinsten muller-br

Wanneer men iets koopt bij het Amsterdamse warenhuis De Bijen- korf wordt de aankoop verpakt in een plastic tasje met een geometrisch patroon van ruitjes op een grijs-beige ondergrond met onderaan een zwart gestileerde bijenkorf. De meeste mensen zullen niet weten dat dit patroon en het logo in 1960 ontworpen zijn door de Zwitser Josef Müller-Brockmann. Het ontwerp is een eclatant voorbeeld van de Zwitserse Internationele Typogra- fische School, waarvan de basis in de jaren ’30 werd gelegd door de Max Bill, een voormalige Bauhausstudent. Tezamen met collegae Richard Paul Lohse, Anton Stakowski en Hans Neuburg praktizeerde hij de ideeën van Bauhaus-docent Laszlo Moholy- Nagy over de toepassing van fotografie in de reclame in plaats van illustraties, en combineerde dit met het gedachtengoed van Jan Tschihold over de ‘elementaire typografie’ en asymmetrische composities. In de jaren vijftig kreeg de Zwitserse Typogr afische School internationaal veel invloed. In die tijd koos Müller- Brockmann definitief voor constructivistische grafisch ontwerpen à la Bill cs. Hij beschouwde het affiche als het medium bij uitstek om zijn ideeën over grafische vormgeving te ventileren. Persoonlijke interpretaties van de werkelijkheid worden met fototechnische experimenten gecom- bineerd en sociale problemen worden aan de orde gesteld. Moins de bruit vormt een goede aanvulling op de al aanwezige affiches in de collectie van het Stedelijk. Het gebruik van de neutrale zwart-wit foto op dit grote formaat en de hoek van waaruit wordt gefotografeerd, dragen sterk bij aan de werking ervan. Het is het laatste affiche waarbij Müller-Brockmann fotografie toepaste alvorens over te gaan op een louter typografische stijl. CAROLIEN GLAZENBRUG

aanwinsten >72 dilworth Jean Brusselmans (Brussel 1884 – Dibeek 1953) Leo Castelli’s 90th Birthday Portfolio, 1997 Groot interieur, 1936 Opdracht van Jean-Christophe Castelli met foto van Olieverf op doek Hans Namuth Inv.nr. 2003.1.0623 Schenking Jean-Christophe Castelli inv. n o. 2003.2.0158(2) Norman Dilworth is, evenals de Nederlander Ad Dekkers met wie hij al in 1970 exposeerde bij Galerie Nouvelles Images in Den Haag, altijd geïnteresseerd geweest in Mondriaans neo-plasticistische werk. Vooral Mondriaans opvatting dat het kunstwerk gezien moet worden als een op zichzelf staande constructie – een samenvoeging van lijnen of vlakken – vormt een inspirerend uitgangspunt. Dilworth maakt voor het creëren van nieuwe beelden gebruik van geometrische vormen die hij volgens een vooropgezet plan of systeem samenvoegt of in de ruimte plaatst. Het systeem leidt tot structuren waarin verschillende rit- mes, stapelingen en transformaties zijn terug te vinden of waar patronen van groei worden gesuggereerd. In zijn analyse van systematische vorm- veranderingen gaat zijn aandacht vooral uit naar ruimtelijke aspecten zoals volume tegenover restruimte of de invloed van het geheel op de omliggende ruimte. Vandaar dat ook de wandreliëfs gezien kunnen worden als ruimtelijke constructies. Om de aandacht op de vorm te richten, wordt het materiaal dat hij gebruikt slechts in beperkte mate bewerkt. Parts of a Circle is ontstaan door cirkel- segmenten van masoniteplaat onder hoeken van 10o te laten roteren langs de bovenste begrenzinglijn van ieder segment. Het resultaat komt verrassend genoeg bijna ‘organisch’ over. Van Dilworth waren al twee sculpturen uit de jaren zeventig in de collectie en door toevoeging van dit reliëf ontstaat een completer beeld van zijn werkwijze. MAARTEN BERTHEUX

75>aanwinsten castelli

In 2003 verwierf het Stedelijk Museum een portfolio met negen prenten, die in 1997 verscheen bij de 90ste verjaardag van de New Yorkse galeriehouder Leo Castelli. De map werd geschonken door diens zoon Jean Christophe, die hem ook heeft uitgegeven. Hierin bevinden zich in verschillende graﬁsche technieken vervaardigde prenten van Jasper Johns, Ellsworth Kelly, Joseph Kosuth, Roy Lichtenstein, Bruce Nauman, Robert Rauschenberg, James Rosenquist, Ed Ruscha en Richard Serra; kunstenaars die tot de ‘ontdekkingen’ van Castelli behoren. Castelli hielp hen in hun beginjaren door het geven van toelagen waardoor zij de kans kregen zich in alle rust te ontwikkelen. Leo Castelli (1907-1999) was een Joods-Hongaarse bankierszoon uit Triëst die een groot deel van zijn jeugd in Wenen doorbracht. Hij trouwde in 1932 met Ileana Shapira, een rijke Roemeense erfdochter met wie hij zich in 1942 in New York vestigde. Samen begonnen zij in 1957 een galerie, aanvankelijk in hun appartement, later voortgezet in een aparte ruimte. In 1960 scheidde het echtpaar, waarna zij onder de naam Ileana Sonnabend een galerie in Parijs opzette en later ook in SoHo, in hetzelfde pand waar Galerie Castelli gevestigd was. Castelli begon als verzamelaar met interesse voor het Abstract Expres- sionisme, maar hij zou een belang- rijkere rol spelen voor de conceptuele kunst, de Minimal Art en de Pop Art en droeg in belangrijke mate bij tot de prominente rol die de Amerikaanse kunst vanaf de jaren ’60 ging spelen. In de collectie van het Stedelijk bevinden zich verschillende werken die bij Galerie Castelli in New York zijn aangekocht, van onder anderen Dan Flavin, Robert Morris, Bruce Nauman en Julian Schnabel. JURRIE POOT

aanwinsten >74 Norman Dilworth (Wigan 1931) Konstantin Grcic (München 1965) haagmans Parts of a circle,1985 Bijzettafels Diana B,C & E, 2002 Spiraalvormig wandreliëf van beschilderd masoniteplaat Plaatstaal. Prod. ClassiCon, München (D) Inv.nr. 2003.1.0127 (1-8) Inv.nrs. 2003.1.0212/3 en 2003.1.0266 Hang-, tafel-, wandlamp May Day, 1998 In de collectie van het Stedelijk Polypropyleen, gegoten. Prod. Flos, Bovezzo (I) museum bevinden zich enkele Inv.nrs. 2003.1.020(8-11) schilderijen en een ruime keuze uit de prenten van Fons Haagmans. Daar- aan kon in 2004 een serie van vijf tekeningen in gouache en potlood worden toegevoegd. Unieke werken op papier komen bij Haagmans niet veel voor. Het feit dat de werken op het moment van aankoop getoond werden in een tentoonstelling van graﬁek van de kunstenaar bij de Steendrukkerij Amsterdam, doet vermoeden dat zij oorspronkelijk waren bedoeld als prentontwerpen. Daaraan doet ook de plaatsing van de beeldelementen en het tamelijk grote formaat (95 x 64 cm) van de tekeningen denken, maar voor zover bekend zullen er geen prenten naar worden gemaakt. Fons Haagmans ontleent zijn motieven aan bestaande beelden, bijvoorbeeld uit speelkaarten en uit de heraldiek. Ook wanneer een onderwerp van een werk abstract aandoet, is er meestal toch nog een referentie aan zulke traditionele motieven, zoals bij de werken met gekleurde banen of ‘balken’, die ook uit de heraldiek afkomstig zijn. Voor zijn beeldtaal past Haagmans soms sjablonen toe, die de herhaling van en controle over de vormen mogelijk maken. Door de vormen los te maken van hun oorspronkelijke context ontneemt hij hen hun betekenis, maar behouden ze voor de beschouwer een zekere vertrouwdheid, echter geplaatst in onze tijd. Hierdoor kan de kunstenaar zijn aandacht geheel uit laten gaan naar een hem typerend gebruik van kleuren en een manier van uitvoering, die tussen ‘expressief dramatisch’ en ‘formeel bereden- erend’ in ligt. JURRIE POOT

77>aanwinsten grcic

De Duitse ontwerper Konstantin Grcic (1965) is de laatste jaren een van de meest vruchtbare leveranciers van ontwerpen voor bedrijven die interieurproducten maken. Onder meer Authentics, Cappellini, Classi- Con, Cor Unum, Driade, Flos, Iittala, Magis en Whirlpool behoren tot zijn opdrachtgevers. Het Stedelijk heeft in 2003 verschillende producten van deze belangrijke industrieel ontwerper in de collectie opgenomen en zal hem verder in zijn ontwikkeling blijven volgen. Behalve een serie van de lamp May Day voor Flos (een moderne variant van de looplamp, die als hang-, tafel- en wandlamp kan worden gebruikt), betreft het een drietal bijzettafeltjes. Grcic ontwierp voor de Duitse meubelﬁrma ClassiCon zes tafeltjes met de titel Diana A, B, C, D, E en F. Het museum verwierf de varianten B, C en E. Kenmerkend voor Grcic’ ontwerpen zijn eenvoud, helder kleurgebruik en een verrassende relatie tussen vorm en functie, waardoor de eenvoud in zijn werk niet tot een streng minimalisme leidt. Bij de May Day- lampen ligt de verrassing in de multifunctionaliteit, bij de tafeltjes in de eenvoudige constructiemethode en de krachtige beelden die deze blijkt op te leveren. De tafeltjes zijn alle uit één plaat staal gebogen. De ontwerper omschreef de verschillende modellen zelf eens ‘als onderdelen van een driedimensionaal lettertype’. Grcic is oorspronkelijk in Engeland opgeleid als meubelmaker, en al snel voelde hij zich behalve bij het bewerken van hout ook thuis bij metaal als basismateriaal. Aan het eind van zijn ontwerpopleiding aan de Royal College of Art in Londen (1990) ontving hij de designprijs van de Britse Staalindustrie. INGEBORG DE ROODE

aanwinsten >76 rez Fons Haagmans (Schimmen 1948) Johan Grimonprez (Roeselaere 1962) Zonder titel, 2003 Dial H-I-S-T-O-R-Y, 1997 Reeks van 5 tekeningen in gouache en potlood op wit papier Dvd met geluid, ca. 60 min. Inv. nr. 2004.1.0174 (1-5) Inv.nr. 2004.1.0115(1-2)/545

helicopter? uit 1992 van Grimonprez in bezit heeft. In de winter van 2004/2005 was Dial H-I-S-T-O-R-Y te zien in Stedelijk Museum CS in de presentatie ParaDocs, temidden van andere foto- en videowerken met een documentair karakter uit eigen collectie. JELLE BOUWHUIS

79>aanwinsten grimonp

De aanslag op het World Trade Center in New York zet het werk Dial H-I-S-T- O-R-Y uit 1997 in een schril, actueel daglicht. Simpel gezegd vertelt de ruim één durende film een niet- chronologische geschiedenis van vliegtuigkapingen en terroristische aanslagen, in een snelle montage van bestaande televisie- en filmfragmenten. Op de achtergrond zijn commentaarstemmen en teksten uit de boeken van de Amerikaanse schrijver Don DeLillo te horen, afgewisseld met dreunende disco- muziek. Dial H-I-S-T-O-R-Y is een onweerstaanbare, bijna voyeur- istische blik op de verslaggeving over gewelddadige gebeurtenissen op het wereldtoneel. Het begint met enkele nostalgische beelden uit de jaren ’50 en ’60. Maar: ‘je ziet dat er zich in de loop van de film een heel ander mediaklimaat ontplooit, tot en met het cynische spektakel-terrorisme van de jaren ’80 en ’90 zoals we dat kunnen zien op CNN… Dial H-I-S-T-O-R-Y is behalve een geschiedenis van de vliegtuigkaping, ook een geschiedenis van de manier waarop kapingen in de media zijn gerepresenteerd… en zelfs van de techniek van de media, met aan het begin de filmcamera en aan het einde de camcorder’, aldus de maker Johan Grimonprez. De titel van het werk suggereert dat we tegenwoordig de geschiedenis kunnen krijgen zoals we het willen – hoewel het vooral de media zijn die bepalen wélke geschiedenis we krijgen voorgeschoteld, afhankelijk van degenen die de controle er over uit oefenen. Mede vanwege de impact die dit werk sinds zijn presentatie op Documenta X in 1997 heeft gehad op talloze kunstenaars, en de nimmer aflatende actualiteit ervan, is het werk in 2004 aangekocht door het Stedelijk Museum, dat ook de oudere video- film Kobarweng – or where is your

aanwinsten >78 koelewijn Sara van der Heide (1977 Pusan, Zuid Korea) Zonder titel, 2003 Olieverf op doek Inv.nr. 2003.1.0442

Time Machine verwijst naar de science ﬁction-klassieker van H.G. Wells uit 1896 en de gelijknamige cultverﬁlming door George Pal uit 1960. Hun tijdmachine, de moeder aller imaginaire uitvindingen, wordt door Koelewijn echter herschapen in een complexe installatie waarin een aantal elementen uit zijn eerdere werk worden samengebracht. Op een langzaam roterend platform staan man en vrouw tegenover elkaar, die elkaar bekijken door een groot zwart scherm met een bijna even grote, rechthoekige uitsparing erin. Aan één zijde van de ruimte waarin dit geheel zich bevindt, is een groot doek opgehangen met een bossage als decor. Het zwarte scherm verwijst naar Koelewijns mobiele bioscoop FilmStill – Cinema on Wheels (1998), waarin bezoekers plaats kunnen nemen om door een gat ter grootte van een bioscoopscherm de buitenwereld te aanschouwen. Zoals de kunstenaar met zijn levensgrote caleidoscoop onze waarneming van de realiteit op een directe manier verdraait, laat hij ook in Time Machine tijd en ruimte, werkelijkheid en illusie op vernuftige wijze door elkaar heen lopen. Time Machine is het tweede grote werk van Koelewijn in de collectie van het Stedelijk; eerder al werd diens performatieve installatie Dreaming uit 1996 verworven. Deze bestaat uit groene tempex vloerdelen waar een performer in pyjama met een deodorantroller even poëtische als vluchtige teksten op aanbrengt. Al dit vroege werk heeft het mysterieuze aspect gemeen met Time Ma chine, maar in het latere werk zijn de performers, vervangen door opnames van hen op twee bij de installatie behorende monitoren. Deze opnames werden opnieuw gemaakt toen de installatie eind 2002 in het museum was te zien. JELLE BOUWHUIS/XANDER KARKENS

81>aanwinsten van der h

Sara van der Heide schildert en tekent sterk psychologisch geladen ‘portretten’ van personen die wij kennen, of tenminste denken te kennen, uit het nieuws, muziek, literatuur en geschiedenis. Eerder kreeg zij bekendheid met het schilderij Me and the Queen waarmee ze in 2001 de Koninklijke subsidie voor de Vrije Schilderkunst won. In een recente serie schilderijen portretteert ze uiteenlopende historische figuren als Elvis Presley, Al Jolson en de 19e eeuwse courtisane Cora Pearl. De tekening die het Stedelijk Museum in 2003 aankocht laat een Taliban- strijder zien in de bergen van Afghanistan. Van der Heide ontleende het enigszins melancholieke beeld aan een krantenfoto en tekende de voorstelling in verschillende grijstonen in gewassen inkt. Door zijn specifieke attributen – de kleding, tulband en baard – herkennen we deze eenzame figuur al snel als een islamitische strijder. We hebben de Taliban op deze manier immers al dikwijls gezien in de televisie- journaals en in de kranten. Juist door wat we tegenwoordig weten, iden- tificeren we de figuur in het uitgestrekte onherbergzame landschap met gemak. Maar de man die Van der Heide portretteerde, beant- woordt niet aan het stereotype beeld van de radicale islamitische strijder, als belichaming van het kwaad. De voorstelling is niet angstaanjagend maar ingetogen, haast archaïsch en wordt beheerst door de onvoor- stelbare stilte van de dood. LEONTINE COELEWIJ

aanwinsten >80 orff Job Koelewijn (Spakenburg 1962) Jörg Immendorff (Bleckede 1945) Time Machine, 2001 Malerwald, 1998 Installatie m.b.v. cinematograﬁsche hulpmiddelen Olieverf op doek Inv.nr. 2003.1.0010(1-17)/531 Inv.nr. 2003.1.0033

Naast een onverminderd groot arsenaal aan beeldcitaten en symbolen is er ook veel aandacht voor formele aspecten als kleur en vorm. Bepaalde details worden uitvergroot, waardoor vergaande abstraheringen optreden. MAARTEN BERTHEUX

83>aanwinsten immendo

Jörg Immendorff behoort samen met Georg Baselitz, Markus Lüpertz, A.R. Penck en Anselm Kiefer tot de generatie Duitse schilders die in de jaren zeventig met figuratieve middelen politieke en (kunst)- historische thema’s aan de orde stelde. Dit gebeurde in een tijd dat de conceptuele kunst en Minimal Art dominant waren en de schilderkunst vanwege het vermeende traditionele en commerciële karakter werd afgewezen. Immendorff maakt al tijdens zijn academietijd in Düssel- dorf (1963–1964), als leerling van Joseph Beuys, schilderijen met propagandistische beelden en slogans. Vanaf 1977 ontstaat de allegorische schilderijenreeks Café Deutschland, waarin hij verslag doet van zijn persoonlijke ontmoetingen met bekenden uit het culturele leven en tegelijk commentaar geeft op de politieke situatie in het naoorlogse Duitsland, met de nadruk op de verhouding tussen Oost- en West- Duitsland. Hij schildert brede panorama’s van cafés en discotheken waar hij drinkt en discussieert met zijn vrienden en denkbeeldige ge- sprekspartners uit heden en verleden. De figuren bevinden zich in een schemerige, slechts door kaarslicht verlichte ruimte, waarin alleen de silhouetten met lichte fluorescerende contouren opdoemen. De sprong van 1977 naar de periode vanaf 1997 is niet zo heel groot. Ook dan nog maakt hij schilderijen vol symbolische verwijzingen, becomm- entarieert hij de wereld en creëert hij fantasievolle en dromerige taferelen. In het grote doek Malerwald toont hij de schilder (hijzelf) die zijn weg tracht te vinden in het donkere woud (zijn kunstenaarschap). Vele kritische blikken volgen hem en willen weten wat hij te vertellen heeft. Er is nu veeleer sprake van een enkel motief en grotere voorstellingsloze partijen.

aanwinsten>82 Ben Laloua (Eindhoven 1968) / Didier Pascal (Parijs) léger Everybody/Everything -Fuck to Fuck, 2004 affiche: zeefdruk Inv.nr. 2004.1.0529 Everybody/Everything -Friend to Friend, 2004 (afb) In 1927 ontwierp Fernand Léger de affiche: zeefdruk omslag voor de catalogus van Inv.nr. 2004.1.0530 de tentoonstelling Machine-Age Exposition. Deze tentoonstelling was georganiseerd door Jean Heap, redactrice van het in 1914 opgerichte tijdschrift The Little Review: a magazine for the Arts. Heap was eerder verantwoordelijk voor de eerste Amerikaanse uitgave van James Joyce’s Ulysses en intro- duceerde een aantal vooraanstaande Europese kunstenaars in Amerika, onder wie Léger, Constantin Brancusi, Juan Gris en Francis Picabia. Haar Machine-Age Exposition was revolutionair omdat voor het eerst naast beeldende kunst ook fotografie, toegepaste kunst, industriële vormgeving en machineonderdelen werden tentoongesteld. Onder meer vanwege de verheerlijking van de machine leidde deze expositie tot de erkenning van de modernistische kunst in de Verenigde Staten. Voor de catalogusomslag ontwierp Léger in heldere, sprekende kleuren een abstract radarwerk met gebogen en ronde vormen, waarin een wiel en kogellagers zijn te herkennen. Ook de typografie maakt een wezenlijk onderdeel uit van het ontwerp, dankzij de stevige, zakelijke letters en cijfers die het geheel omkaderen. De Franse schilder wiens werk goed in het Stedelijk is vertegenwoordigd, was zeer onder de indruk van de moderne industrie in de VS, van de wolkenkrabbers en de enorme reclamezuilen, waarin hij de relatie van de mens tot de gemechaniseerde maatschappij weerspiegeld zag. Die opvatting komt in dit ontwerp tot uiting in de combinatie van figuratieve en abstracte elementen – mechanische elementen die Léger als artistieke bron gebruikt zoals andere kunstenaars bijvoorbeeld het landschap. SUZANNA HÉMAN

85>aanwinsten laloua/pa

Tussen 03.09 en 21.11 2004 vond de tentoonstelling Mark, Gemeentelijk Kunstaankopen Grafische Vormgeving 2003-2004 in het SMCS plaats. Deze tentoonstelling bood de gelegenheid de collectie grafische vormgeving op een aantal punten te versterken. Een aantal grafisch ontwerpers, waaronder Jop van Bennekom, Mevis en van Deursen, Joes Koppers, Hansje van Halem, Persijn Broersen en Machine werd gevraagd werk voor de tentoonstelling c.q. collectie te maken. Er is een ruime keuze uit het aanbod van de tentoonstelling gemaakt. Een van de aangekochte werken is het virtuele magazine E/E’ Everybody/ Everything.Het zijn twee abri-affiches (120x160cm) gemaakt door Ben Laloua en Didier Pascal (Rotterdam/ Paris). Het duo realiseerde het project in samenwerking met La Cinca en de Veemvloer Amsterdam. De affiches kenmerken zich door een beperkt kleurgebruik en een monumentale typografie. De keuze van de schreefletter is een rechtstreekse verwijzing naar het lettertypegebruik op covers van sommige glossy magazines. Het fragmentarische beeld wordt ingezet om de onderdelen bij elkaar te zoeken, zoals covers van magazines het tipje van de sluier oplichten. Zo is hier het driehoekje rechtsonder in het beeld een significant stijlmiddel. Het is een beproefde manier om de lezer te verleiden de bladzijde om te slaan. Ben Laloua en Didier Pascal richten zich in hun bijdrage aan het project op een inmiddels alom aanwezige neiging tot voyeurisme en de drang naar het openbaar maken van wat privé is. MARTEN JONGEMA

aanwinsten >84 Fernand Léger (Argentan 1881 Gif-sur-Yvette, 1955) Sol LeWitt (Hardford Conneticut 1928) Omslag Machine-Age Exposition May 16-28, 1927 Wall Drawing nr. 1084, 2003 Inv.nr. 2003.1.0182 Acrylverf Schenking Carl Andre Inv.nr. 2003.2.0102 De Wall Drawings zijn inmiddels uitgegroeid tot een persoonlijk handelsmerk. Er zijn in Nederland verschillende permanente exemplaren te zien, in Museum Kröller Müller (1974), het Haags Gemeente- museum (1982), het Aegon-hoofdkantoor in Leeuwarden (1989) en in de Koninklijke Schouwburg Den Haag (1992). Behalve de kleuren is ook de vormentaal geleidelijk aan steeds uitbundiger geworden, waarvan de wervelende schildering uit 1999 in het ABN AMRO-hoofdkantoor in Amster- dam getuigt. Wall Drawing nr. 1084 van het Stedelijk Museum grijpt qua compositie terug naar de oerversie uit 1968, zij het nu in stroken van felle kleuren acrylverf. Net als elders in Europa was de uitvoering in handen van de vaste ploeg bestaande uit de Nederlanders Wim Starkenburg en Asmir Ademagic. JELLE BOUWHUIS

87>aanwinsten lewitt

Ter gelegenheid van het afscheid van Rudi Fuchs als directeur van het Stedelijk schonk de Amerikaanse kunstenaar Carl Andre de muurschildering Wall Drawing nr. 1084 van Sol LeWitt. Tijdens de tentoonstelling To t zover was deze te zien in een van de museumzalen in de oudbouw aan de Paulus Potterstraat. Behalve als beeldhouwer en een van de grondleggers van de conceptuele kunst is Sol LeWitt vooral ook bekend vanwege zijn omvangrijke, inmiddels 37 jaar omvattende oeuvre van Wall Drawings: muurtekeningen en schilder- ingen. Hij levert ze in de vorm van een set instructies of, zoals de laatste tijd gebruikelijker, een ontwerptekening. Volgens LeWitts notities over conceptuele kunst volstaat dat als artistieke daad; de realisering kan door anderen worden gedaan, zoals ook architecten de uitvoering van hun ontwerpen aan anderen overlaten (LeWitt werkte ooit bij architecten- bureau I.M. Pei). Het idee voor geometrisch-abstracte composities op de muur ontstond vanuit de Greenbergiaanse, reduc- tionistische gedachte dat een zo vlak mogelijke, non-ﬁguratieve voorstelling de meest pure vorm van schilderkunst was. Zo werden doek en spieraam vermeden en, dankzij de ijle potloodlijntjes waarin de eerste Wall Drawings werden uitgevoerd, ontbrak zelfs het reliëf van een laagje verf. In de eerste Wall Drawing uit 1968, opgebouwd uit vier vlakken met een afwisseling van diagonalen, verti- calen en horizontalen, zijn al deze uitgangspunten vervat. In de jaren tachtig groeiden de bescheiden, gevarieerde lijnenstructuren uit tot vlakken die in traditionele kunste- naarsverven werden geschilderd. Vanaf de jaren negentig laat LeWitt ook acrylverf toepassen in opvallende, felle kleuren, waarmee sterke optische effecten worden bereikt.

aanwinsten >86 melle Richard Paul Lohse (Zürich 1902 – 1988) Rotgruppe zwischen Grün and Dunkelviolet, 1956 Olieverf op doek Schenking Rudi Fuchs Inv.nr. 2003.2.0124 In 2003 overleed mevrouw J.G. (Puck) Oldeboerrigter-van Hilst, partner van de in 1976 overleden Amsterdamse schilder, aquarellist, tekenaar en gra- ﬁcus Melle. Mevrouw Oldeboerrigter heeft een groot aantal werken van de kunstenaar, die zich sinds 1981 al in bruikleen in het museum bevonden, gelegateerd aan het Stedelijk. Dit legaat kon uit de nalatenschap ook nog worden uitgebreid met een aantal schilderijen, aquarellen, tekeningen, prenten schetswerk en borduursels. Het Stedelijk bezit hierdoor een uitmuntend overzicht van het oeuvre van deze kunstenaar. Melle begon zijn loopbaan bij verschillende drukkerijen. Vanaf 1926 maakte hij in zijn vrije uren tekeningen en illustraties in de stijl van het Grossstadt-expressionisme van kunstenaars als Georg Grosz en Otto Dix, waarin hij gaandeweg de nationale en internationale gebeurtenissen van die roerige tijd kritisch becommentarieerde. Na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde hij een geheel eigen stijl die zich, in navolging van het surrealisme, kenmerkte door droombeeldachtige situaties. Mannelijke en vrouwelijke geslachtsdelen en de daarmee samenhangende handelingen spelen hierin vaak een prominente rol. In 1953 werd hij docent aan de huidige Gerrit Rietveld Akademie, waar hij een goed contact opbouwde met veel van zijn leerlingen. Melle’s werk sloot in de jaren zestig van de vorige eeuw goed aan bij de seksuele revolutie en ademt die tijdgeest, wat door de ofﬁciële instanties toen vaak obsceen werd bevonden. Men ging hierbij voorbij aan het meesterlijke vakman- schap van de kunstenaar, aan zijn liefde voor de natuur die in veel van zijn werken, met name in de sfeer en de details van het landschap, tot uitdrukking komt. JURRIE POOT

89>aanwinsten lohse

Richard Lohse is samen met Max Bill en Camille Graeser de belangrijkste vertegenwoordiger van de Zwitserse ‘concrete kunst’. In deze kunst wordt iedere verwijzing naar een zichtbare werkelijkheid vermeden en komt het kunstwerk tot stand volgens een duidelijk geformuleerd plan. Vormen worden bijvoorbeeld gerangschikt volgens een wetmatige of reken- kundige reeks en kleuren kunnen op grond van een vooropgezet schema van verloop in helderheid of menging een plaats in de compositie krijgen. Dit zou de kunst een minder subjectief en volgens Lohse zelfs een ‘democratischer’ karakter geven, wat beter bij de moderne maatschappij zou passen dan individualisme en willekeur. Lohse’s schilderijen hebben vooral na 1950 vaak een vierkant formaat, dat verdeeld wordt in een strak raster met kleurvlakjes. De titels geven een zekere aanwijzing over de onderlinge relaties van de kleurvlakjes en het achterliggende proces, zoals ‘beweging van geel over groen en blauw naar violet’ of, ‘roodgroep tussen groen en donkerviolet‘. Lohse werkte altijd vanuit de spectrale kleuren, waarvan de mengingen en verlopen van kleurgradaties heel concreet zichtbaar zijn. Daarbij laat hij de kijker volop de ruimte om het oog zelf zijn weg te laten kiezen om de kwaliteiten en patronen te zien en te onderscheiden. Lohses systematisme was van grote invloed op jonge kunstenaars als Struycken, Dekkers en Morellet. Rudi Fuchs, die Lohse goed kende, nodigde hem uit deel te nemen aan de Documenta van 1982. Fuchs schonk Rotgruppe zwischen Grün und Dunkelviolet bij zijn afscheid van het Stedelijk ‘uit respect voor het Stedelijk en zijn collectie’. MAARTEN BERTHEUX

aanwinsten >88 rødland Melle (M.J. Oldeboerrigter) (Amsterdam 1908-1976) Manfred Nisslmüller (Wenen 1940) Atropa, 1964 Taschenrecorder, 1984/1993 Aquarel, 36,3 x 52 cm. Dictafoon (Olympus) met 8 microcassettes in fluorescerend rode Legaat mevrouw J.G. Oldeboerrigter-van Hilst spaanplaten doos Inv.nr. 2003.3.0656 Inv.nr. 2004.1.0401(1-10) Waarheidsgetrouwe landschappen vormen een belangrijke peiler van het fotografisch oeuvre van Torbjørn Rødland. Rødland creëert beelden waarin landschappen naar uiteenlopende artistieke en culturele tradities verwijzen. Zo refereren zijn bosgezichten met naakten uit de serie Nudisten (1999) aan de traditie van het naturisme. Ook verwijzen zij naar een lange schilderkunstige traditie die een van zijn laatste hoogtepunten vond in de baadsters van Cézanne. Feitelijk belichamen zijn foto’s ideeën uit het postmodernisme, waarin de foto slechts als een constructie van betekenissen wordt gezien. Met Vibeke Tandberg, zijn medestudente aan de kunst- academie Bergen van wie het museum eerder werk aankocht, heeft Rødland een conceptuele benadering van fotografie gemeen. Het Stedelijk heeft twee foto’s aangekocht uit Nudisten. Beiden tonen een meisje, dat naakt is op haar sneakers na. Op Nudist no. 1 zit ze op een zonnige plek in het bos; op Nudist no. 5 ligt ze op een dekentje aan de zonovergoten waterkant. Met deze sensuele recreant bereikt Rødland een evenwicht tussen sentiment, erotiek en afstandelijkheid. De stadse hipheid in de overweldigende Noorse natuur kan als een metafoor van de confrontatie tussen natuur en cultuur gezien worden. De in het water weerspiegelde zon is op het randje van (weloverwogen) kitsch. Net als veel van zijn foto’s bezitten deze beelden een speelse, licht ironische ondertoon. Rødlands werk was van 16 mei tot 3 oktober 2004 op de tentoonstelling 20/20 Vision in Stedelijk Museum CS te zien. STEF JACOBS/HRIPSIMÉ VISSER

91>aanwinsten nisslmülle

Een vrouw aan de bar met een glas aan haar mond. Uit een onzichtbare bron klinkt een sonore mannenstem die monotoon het woord “broche, broche, broche...” herhaalt. Een man in regenjas met een geïllustreerd tijdschrift in zijn handen, lezend in een kiosk. Er ontstijgt een aan- houdende schril geluid uit hem. Een stoere vent in spijkerkleding zittend op een muurtje ergens buiten, gebeier verspreidend. Het zijn de niet tastbare maar hoorbare sieraden die Manfred Nisslmüller in acht mini cassettebandjes uitbracht. Ze dienen te worden afgespeeld door een kleine cassetterecorder, verstopt in de kleding. Behalve het hilarische Brosche waarmee hij de serie begon, zijn de thema’s Lärm, Gesicht, Geräusch, Kirchenglocken, Hundegebell, Vögel am Bach en Musik. Brosche is het eerst getoond in een tentoonstelling in Galerie V&V in Wenen waarna de volgende twee volgden. De andere vijf zijn in 1993 aan het werk toegevoegd ter gelegenheid van een project in Graz. Nisslmüller doet fundamenteel onderzoek naar het fenomeen sieraad. Zijn uitgangspunt bij dit werk is dat sieren c.q. tooien (Duits: schmucken) uit meer kan bestaan dan alleen het dragen van een vehikel, een object. In plaats van het zichtbare bestaat dit sieraad uit iets hoorbaars. Net zo goed als een broche, op zich zelf al een eigen- aardig ding als het gaat om de essentie van het sieraad, is het een toevoeging aan het lichaam. MARJAN BOOT

aanwinsten >90 Torbjørn Rødland (Stavanger, 1970) Julika Rudelius (Keulen 1968) Nudist no. 1, 1999 Tagged, 2003 Kleurendruk Videotriptiek (DVD) Inv.nr. 2004.1.0379 Inv.nr. 2004.1.0471 Nudist no.5, 1999 (afb) Nederlandse maatschappij. En door- Kleurendruk dat ze aan de eigen sociale status en Inv.nr. 2004.1.0380 achtergronden willen ontsnappen, leveren de jongens zich onvermijdelijk uit aan het materialisme van de westerse consumptiecultuur. Tagged demonstreert allerlei ambiguïteiten bij zowel geïnterviewden als kijker. Heen en weer geslingerd tussen sympathie en wrevel, en pogend de cultuurverschillen te compenseren, krijg je een beeld van mannelijke ijdelheid, die – geheel onbedoeld – sterk lijkt op gedrag in het jongeren- homocircuit. JAN VAN ADRICHEM

93>aanwinsten rudelius

Julika Rudelius’ foto’s en video’s gaan veelal over jongerengedrag (sekse- gebonden en cultureel bepaalde codes, taal, gezichtsuitdrukkingen, lichaamstaal), waarbij onduidelijk blijft in hoeverre haar werk documentair is of geënsceneerd. Het is de balans tussen die twee die voor de kijker een spanning schept en die Rudelius juist de mogelijkheid biedt steeds nieuwe invalshoeken te ontwikkelen op alledaagse interacties tussen mensen, deze te onderzoeken, manipuleren en op scherp te stellen – ook ten opzichte van de ver- wachtingspatronen van de kijker. Bij het zien van Rudelius’ werk gaat de kijker zich onvermijdelijk afvragen of en in hoeverre de vaak intieme, soms taboe-beladen informatie en video- beelden wel echt aan de realiteit onttrokken zijn. Rudelius benadrukt dat onze waarneming veel meer gestuurd wordt door codes en conventies dan wij ons bewust zijn. Want haar werk, waarin ze bepaald gedrag registreert, stereotypeert of overdrijft, dwingt ons niet alleen tot vragen over de mate van manipulatie van het materiaal, maar uiteindelijk ook over onze eigen kijkgewoonten en vooringenomenheden ten aanzien van andere mensen en culturen. Het Stedelijk Museum kocht de afgelopen twee jaar twee video’s van Rudelius: Train en Tagged. In Tagged interviewt Rudelius, in een ge- ënsceneerde, onpersoonlijke ‘hotel- kamer’, een aantal Turkse en Marokkaanse jongens over hun kleedgedrag. Ze geven uitvoerig uitleg over hun designerjeans en bloesjes, trekken die aan en uit en vertellen over prijzen en eigen- schappen. Gaandeweg blijkt dat zij kleding vooral gebruiken als middel om respect te verkrijgen en angsten en frustraties te onderdrukken of te overwinnen bij hun pogingen een eigen plek te verwerven in de

aanwinsten >92 schwitters Barbara Visser (Haarlem 1966) Le monde appartient à ceux qui se lèvent tôt, 2002 5 afﬁches: offset Inv. nr. 2003.4.0646 (1-5)

Van de dadaïst Kurt Schwitters bezat het Stedelijk niet veel meer dan drie kleine collages uit de jaren twintig. Um den Kern der Sache, dat hier een prominente aanvulling op vormt, was al vanaf 1998 als langdurig bruikleen in huis. Op het eerste gezicht lijkt het werk met zijn bruine, groene, gele, witte en andere ‘landschappelijke’ kleuren, een abstract schilderij met vlakke, centrifugaal vanuit het midden spiralende boogvormen en een tegengestelde witte sikkelvorm. Op het beeldvlak bevindt zich linksboven echter ook een dikke, plastische witte ring, waardoor het veel fysieker en ruimtelijker wordt dan we van een schilderij gewend zijn. De witte ring, die zich niet voegt naar de compositorische orde van het totale beeld, maar toch autonoom naar het centrum ervan terugverwijst (als een tweede ‘kern’ nabij het middelpunt), verschaft Um den Kern der Sache de ambigue werking van een assemblage. Het is daarmee verwant aan de sterk vlakmatige reliëfs van Schwitters’ mede-dadaïst Jean Arp. Juist vanwege de reliëfachtige aard was het late stuk van Schwitters voor oud-directeur Rudi Fuchs een sleutel- stuk voor een beoogde presentatie in samenhang met de reliëfs en assemblages van onder anderen Brands en Appel – kunstenaars die zich in de jaren veertig duidelijk schatplichtig toonden aan de vooroorlogse avant- garde van onder anderen de artistieke non-conformist Schwitters. Maar je zou het werk ook in relatie kunnen zien tot dat van Spoerri en Christo uit de jaren zestig, waarbij reliëf en assemblage als het ware worden geradicaliseerd. In die zin wijst Um den Kern der Sache zelfs verder vooruit, naar de projecten van belangrijke vertegenwoordigers van de neo-avant-garde. JAN VAN ADRICHEM

95>aanwinsten visser

Barbara Visser stelt op een vaak prikkelende manier kwesties als waarheid en geloofwaardigheid aan de orde. Vaak maakt ze gebruik van beeldmanipulatie zoals enscenering en montage. Dit afﬁcheproject werd in de zomer van 2002 in de badplaats Nice uitgevoerd en daar geëxposeerd in abri’s. Later was het ook op de tentoonstelling van gemeentelijke kunstaankopen Link in het Stedelijk Museum te zien en op Paradocs in Stedelijk Museum CS. Op het eerste gezicht lijkt het om een enkel motief te gaan waarop steeds verder wordt ingezoomd, maar nadere bestudering leidt tot toenemende onzekerheid. Cruciaal is de poster met de scène gezien van grote afstand. Dit totaalbeeld refereert aan een foto die enkele jaren geleden op de voor- pagina’s van kranten over de hele wereld was afgedrukt: een toerist ligt op het strand rustig zijn krant te lezen terwijl achter hem een aangespoelde, dode bootvluchteling wordt weg- gevoerd door soldaten. In de versie van Visser heeft zich een professionele fotoploeg verzameld rondom het ontzielde lichaam maar naarmate dit duidelijker in beeld komt, lijkt de persoon in kwestie eerder een fotomodel dan een drenkeling. Op elk van de vijf afﬁches wordt anders in- of uitgezoomd op het centrale motief. Elk beeld roept nieuwe vragen op: is dit een reclame? Is de man dood? Hoe komt de man daar? Is de man in de witte jas een arts? Zijn de mannen in militaristische kleding soldaten? Is de fotograaf er om te documenteren voor het gerecht of is het een fotosessie? Wat begon met een toevalstreffer door een persfotograaf, wordt door Visser verwerkt tot een gecompliceerde structuur waarin het onderwerp zelf en zijn voortbestaan in de media danig door elkaar worden gegooid. HRIPSIMÉ VISSER / LIANNE HEUSSCHEN

aanwinsten >94 vrolijk Kurt Schwitters (Hannover 1887 – Ambleside 1948) Carlo L. Vivarelli (Zürich 1919 – 1986) Um den Kern der Sache, 1941 Flums Grossberg, 1940 Olieverf op jute op hardboard met houten ring Affiche: afbeelding offset, belettering/vlak boekdruk Aankoop met steun van de Mondriaan Stichting en de Vereniging Rembrandt Inv.nr. 2003.1.0295 Inv.nr. 2004.1.0032 Maarten Vrolijk (1966) begon zijn carrière met het maken van handbeschilderde interieurstoffen. Ook in zijn latere industrieel of in serie vervaardigde producten (gor- dijnstoffen, karpetten, bedtextiel, handdoeken, serviesgoed) bleef het handschrift zijn handelsmerk. De kleurrijke, tekenachtige stijl waarmee hij bekend werd, heeft sinds 2002 een passend toepassingsgebied gevonden: de kindercollectie Raffi & Co. Het begon met het idee voor een boek, waarin Raffi en zijn vriendjes voor het eerst in krijtachtige lijnen werden neergezet. Daaruit vloeide – vanzelfsprekend voor een productontwerper – een collectie voort die bestaat uit onder meer interieur- en kleding- stoffen, behang, meubels, speelgoed, serviesgoed en bestek. Prototypes en de eerste producten werden in het Stedelijk Museum gepresenteerd in de tentoonstelling Ontwerpen voor kinderen, die in de zomer van 2002 plaatsvond. Sindsdien groeit de collectie gestaag. Het bijzondere van deze lijn zit onder meer in de gevarieerdheid en het feit dat één industrieel ontwerper zich met alle producten bezighoudt. Dat is maar zelden het geval bij kindercollecties. Het museum bezit werk van Vrolijk al vanaf de periode dat hij de handbeschilderde stoffen maakte (1988). Daartoe behoren ook interieurstoffen die hij voor De Ploeg ontwierp, serviesgoed voor Thomas en Rosenthal en karpetten die hij in eigen beheer produceert. Ook in de context van de collectie Speelgoed waarover het museum sinds de jaren zestig beschikt is dit een interessante verwerving, temeer daar er op het gebied van poppen en ander speelgoed niet zoveel interessants op de markt is gekomen de afgelopen jaren. INGEBORG DE ROODE

97>aanwinsten vivarelli

Carlo Vivarelli, opgeleid aan de Kunstgewerbe Schule in Zürich, maakte een jaar nadat hij zijn studie voltooid had het affiche voor het ski- oord Flums waarbij hij met foto- montage de skiërs zo in het beeld plaatst dat ze veel snelheid krijgen. In 1958 nam hij deel aan de tentoonstelling Konstruktive Grafik die in het Kunstgewerbe Museum in Zürich werd gehouden en richtte hij samen met Josef Müller Brockmann, Richard Paul Lohse en Hans Neuburg het tijdschrift Neue Grafik/New Graphic Design/Graphisme actuel op. Het ging de redactie-leden om louter functionele, ordenende typografie. Het tijdschrift verscheen met 18 nummers tot in 1965 in drie talen. Het was een internationaal platform voor beschouwingen en artikelen over de nieuwe vormgeving zoals de Zwitserse Internationale Typogra- fische Stijl die propageerde. De constructivistische grafische vormgeving verandert uiteindelijk het gezicht van de Zwitserse reclame. In Nederland is Wim Crouwel een uitgesproken volgeling van de Zwitserse Internationale Stijl en is zijn bureau Total Design terug te voeren op het model zoals dat in Zwitserland in praktijk werd gebracht, waarbij niet managers maar grafisch ontwerpers leiding gaven aan de reclamebureau’s. CAROLIEN GLAZENBURG

aanwinsten >96 wirkkala Maarten Vrolijk Luuk Wilmering (Haarlem 1957) Interieurstof, speelgoed en prentenboek uit de collectie Raffi & Co, 2002-2003 Friend of a Friend, 2004 Inv.nrs. Speelgoed 2003.1.0578-91 Boek Gordijnstof 2003.1.0592-97 Inv.nr. 2004.1.0393.PTF.KB Behang 2003.2.0598-601 ’ De breedheid van Tapio Wirkkala s Prentenboeken 2003.2.0605/6 oeuvre is ongeëvenaard. Handwerk of fabrieksproductie: zijn verhouding tot het materiaal en fascinatie voor ambacht en techniek zijn legen- darisch. Het Stedelijk wist in 2003 het al aanwezige bezit van Wirkkala te versterken met maar liefst 19 stukken waaronder enkele zeldzame. De werken zijn afkomstig uit een Finse privé-collectie die gedurende decennia met veel liefde en kennis van zaken bijeen moet zijn gebracht. Deze verzameling kwam onlangs bij Christie’s in Amsterdam onder de hamer. Twaalf stukken glaswerk – vazen en schalen uit de jaren vijftig, uitgevoerd door de gerenommeerde fabriek Littala – werden door het Stedelijk gekocht. Verder drie zeldzame hanglampen met rookkleurige glazen kappen en roestvrijstalen fittings en buizen, inclusief de originele gloeilampen, ontworpen in 1960 en geproduceerd door Littala/ Idman Oy. De belangrijkste aankopen echter zijn de zilveren gebruiks- voorwerpen: twee schalen uit 1957, een bijzonder fraai koffiepotje, ontworpen in 1967 en vervaardigd in 1972, en een schaal in de vorm van een kajak. Deze sculpturale vorm uit 1954 geldt net als het beroemde gelamineerd houten blad – waarvan het Stedelijk een vroege uitvoering bezit – als een hoogtepunt van de Scandinavische vormgeving. De schaal, die alleen op bestelling werd geproduceerd, is een mooi voorbeeld van Wirkkala’s poëtische en heldere vormgeving. De aanwinst maakt dat het museum nog beter dan voorheen de veelzijdigheid van één van de belangrijkste vormgevers van de twintigste eeuw kan tonen. MARJAN BOOT

99>aanwinsten wilmerin

In de collectie kunstenaarsboeken van het Stedelijk Museum bevindt zich, zowel door aankopen als door schenkingen, een ﬂink aantal werken van de Haarlemse kunstenaar Luuk Wilmering. Wilmering geeft zijn boeken altijd zelf uit, meestal in een kleine oplage. Het werk Friend of a Friend is uitgegeven in een oplage van slechts 25 genummerde en gesign- eerde exemplaren. Uitgangspunt van de boeken zijn vaak zelfportretten van de kunstenaar – die als een handelsmerk bijna altijd een zwarte bril draagt – of portretten van zijn dochters. Het zijn foto’s waarin, op een veelal over- dreven en humoristische wijze, verhaald wordt over aspecten uit het dagelijkse leven, echter zonder sentimenteel te worden. ‘I think that it is very important that art has a direct involvement with life; with life itself as the criterion’. In het geval van Friend of a Friend is de toonzetting zelfs wrang. De foto’s en teksten in dit boek expliceren de problematiek die kan ontstaan wanneer een vriend, in de gedaante van een (plastic) rat, zijn vriend, ook een (plastic) rat, meeneemt die eveneens bevriend wil raken met de hoofdpersoon maar aanvankelijk door hem afgewezen wordt. De bijgevoegde prentbriefkaart toont aan de voorzijde twee rattenvallen, aan de achterzijde is voor de geadresseerde al voor- gedrukt ‘to my friend’, en voor de afzender ‘lots of love’. Ondanks zijn wrangheid is deze poëzie van alledaagse beelden voor iedereen herkenbaar, en daardoor bijzonder innemend. SUZANNA HÉMAN

aanwinsten>98 Tapio Wirkkala (Hanko 1915 – 1985 Helsinki) Timo Sarpaneva (Helsinki, 1926) Prod. Suomen Kultaseppien Keskus Oy (Finnish Goldsmith’s Center), Hämeenlinna Prod. Iittala Glassworks (Finland) Kofﬁepot, TW 356 – Ontwerp 1967 / uitvoering 1972 Nukkuva Lintu (Sleeping Bird) 35/99, Ontwerp 1957 / uitvoering 1962 zilver, jacaranda hout transparant en blauw glas Inv.nr. 2003.1.0379 Inv.nr. 2003.1.0387 Schaal, TW 9, Ontwerp 1954 / uitvoering 1964 zilver Inv.nr. 2003.1.0382

101> franck/sa

Uit dezelfde Finse privé-collectie waaruit een aantal werken van Tapio Wirkkala is verworven, is glaswerk van Kaj Franck enTimo Sarpaneva uit de jaren vijftig en zestig gekocht. Deze aankoop stond in het teken van de versterking van de glascollectie waar eind jaren negentig mee begonnen is. In 2001 kon dit be- leidsvoornemen met de aankoop van vijftien stukken Venetiaans glas en één werk van Wirkkala uit privébezit een ﬂink eind verder worden gebracht (zie het jaarverslag Stedelijk Museum Amsterdam in 2001). De aankopen van het glaswerk van Wirkkala, Franck en Sarpaneva uit 2003 vormen een voorlopige bekroning van dit streven. Het Italiaanse en Scandinavische glas vormen de twee polen van de naoorlogse glaskunst. Het Vene- tiaanse glas kenmerkt zich door kleurige en expressieve vormen waarin de decoratieve traditie van het oude Murano-glas vaak een rol blijft spelen. Het noordelijke glas daarentegen onderscheidt zich door een ingetogen, heldere en pure vormgeving met een voorkeur voor kleurloos glas al dan niet gecom- bineerd met een enkele kleur. De Sleeping Bird is een mooi voorbeeld van deze koele noordelijke maar niettemin lyrische vormgeving. MARJAN BOOT

aanwinsten >100 dossier van een installatie betekent in feite Miguel-Ángel Cárdenas een heruitvoering. Het herinstalleren is dus onderhevig aan de interpretatie van de uitvoerder. Sommige kunsten- 25 caramboles, 25 variaties? aars hebben expliciete opvattingen over het beheer en behoud van hun werk en maken dit in de vorm van protocollen kenbaar wanneer een werk wordt gepresenteerd of aangekocht. Een van de grootste uitda- gingen bij het registreren en conserveren van multimedia-installaties is dan ook het formuleren van de geoorloofde vrijheden en beper- kingen ten aanzien van de heruitvoering. Tegelijkertijd is er een spanningsveld tussen het willen registreren, de noodzaak van het vastleggen van informatie om het overdraagbaar te maken en de veranderlijkheid van installaties. In sommige gevallen maakt die veranderlijkheid deel uit van het concept. Veranderingen zijn echter ook inherent aan de gebruikte techniek en het functioneren daarvan. Om beter inzicht te krijgen in de problematiek met betrekking tot presentatie, registratie, documentatie en het opnieuw uitvoeren van multimedia-installaties werd in 2003 op initiatief van Instituut Collectie Nederland (ICN) en het Nederlands Instituut voor Mediakunst, Monte- video/Time Based Arts (NIM) inventa- riserend onderzoek naar de internationale state of the art verricht. Het onderzoek werd gedaan in het kader van de tentoonstelling Dertig jaar Nederlandse Videokunst waarvoor een aantal installaties heruitgevoerd zouden worden. Het onderzoek richtte zich op de presentatie, registratie en documentatie van een viertal instal- aties. Daaronder bevond zich ook het werk 25 Caramboles en variaties. Ver- jaardagscadeau voor een 25-jarige (1979/1980) van Miguel-Ángel Cárdenas. De in 1934 in Colombia geboren kunstenaar kwam in 1962 naar

103>dossier 101 cárdenas

Het gebruik van elektronische middelen in de beeldende kunst is allang geen nieuw fenomeen meer. Feit is dat ﬁlm, video, geluids- en com- puterwerken tegenwoordig geaccep- teerd en geïntegreerd zijn binnen de beeldende kunsten en als zodanig zijn opgenomen in moderne en hedendaagse kunstcollecties. Pro- blematisch is echter dat de relatief jonge media in snel tempo ver- ouderen en vragen oproepen ten aanzien van het beheer en behoud. Deze problematiek wordt geïllus- treerd aan de hand van een multimedia-installatie van Miguel-Ángel Cárdenas, uit de collectie van het Stedelijk Museum.

De laatste tien jaar is de conservering van mediakunst een terug- kerend vraagstuk bij musea en collectiebeheerders. Voor de conservering van videotapes en registratie van de videowerken zijn anno 2003 protocollen ontwikkeld en inmiddels is een groot aantal video- kunstwerken op deze manier gecon- serveerd. Daarentegen staat onderzoek naar de conservering van installaties waarin ‘nieuwe’ media is gebruikt nog in de kinderschoenen. Multimedia-installaties vereisen wat betreft verwerving, presentatie, registratie, documentatie en conservering een andere aanpak dan meer ‘traditionele’ kunstvormen als schilderkunst en beeldhouwkunst. Aspec- ten als interactiviteit (de rol van de toeschouwer), plaatsgebondenheid en veranderlijkheid werpen nieuwe vragen op voor conservatoren en restauratoren. Bovendien roepen het vaak procesmatige karakter van multimedia-installaties en de vluch- tigheid van gebruikte technologie speciﬁeke behoudsvragen op. Ook het opnieuw presenteren van een multimedia-installatie zorgt voor een aantal afwegingen. Elke ‘reanimatie’

dossier>102 van de techniek. Dit leidde tot de keuze voor drie ultramoderne zil- verkleurige ﬂatscreens. Geavanc- eerde techniek die bij de eerste presentatie van het werk in 1979 niet ter beschikking stond en het een andere uitstraling geeft dan twintig jaar terug. Enkele toeschouwers die zich het werk van 1979 wisten te herinneren, spraken zelfs van een nieuw werk, of in ieder geval van een nieuwe ervaring. Vanzelfsprekend rijst hierbij de vraag voor toekomstige uitvoeringen of de ultramoderne presentatievorm nog wel strookt met de zichtbare histor- iciteit van de beelden. Bovendien is het werk in het verleden op verschillende manieren gepresenteerd. Bij andere presentaties werden de monitoren niet meer op een biljarttafel maar op sokkels in de hoeken van een zaal geplaatst, wat een geheel andere ruimtebeleving creëert. Soms was de zaal verduisterd en soms ook niet. Naar eigen zeggen zou de kunstenaar de beelden ook wel eens geprojecteerd willen zien in een voetbalstadion, of liever nog: op drie wolken in de lucht (interview januari 2003). En wanneer het Stedelijk Mu- seum besluit om 25 Caramboles en variaties – conform de wens van de kunstenaar – blijvend aan te passen aan de laatste technologische ontwikkelingen, kunnen we slechts gissen naar hoe de presentatie van het werk er over 50 of 100 jaar uit zal zien. VIVIAN VAN SAAZE EN GABY WIJERS

De problematiek van het presenteren, documenteren en her-installeren van installaties is ook het onderwerp van het door het ICN geïnitieerde project ‘Preservation and Presentation of Installation Art’ dat per 1 juni 2004 officieel van start is gegaan. Voor meer informatie zie: www.incca.org Vivian van Saaze was vanuit het ICN betrokken bij dit conserveringsproject; Gaby Wijers vanuit Montevideo/Time Based Arts. Dit is artikel is eerder gepubliceerd artikel in kM 46, 2003 en bewerkt door Sarah Maso. Zie voor meer informatie: Gaby Wijers, Ramon Coelho en Evert Rodrigo (red.) De houdbaarheid van videokunst. Conservering van de Nederlandse videokunst collectie, Amsterdam (Stichting behoud Moderne Kunst) 2003.

105>dossier Nederland en verwierf in 1972 de Nederlandse nationaliteit. Naast het tekenen pionierde hij vanaf 1968 op het gebied van performance- en videokunst. Het ging hem in zijn videokunst in het bijzonder om de beeldende aspecten van de voorstelling die de toeschouwer vanaf verschillende plaatsen kan bekijken. Bij de eerste presentatie van 25 Caramboles en variaties in 1979, waarbij het biljartspel als uitgangspunt werd genomen, werd de toeschouwer dan ook op deze manier bij het werk betrokken. In Café Sport te Amsterdam waren drie zwart/wit monitoren op een biljarttafel geplaatst die elk één biljartbal volgden. Het werk had het karakter van een ‘live event’ of performance; een verjaar- dagscadeau voor een 25-jarige vriend van de kunstenaar. Het was een van de eerste videowerken waarbij funct- ioneel gebruik werd gemaakt van de omgevingsruimte. Een belangrijke doelstelling van het onderzoek naar deze installatie was het realiseren van praktische draai- boeken of ‘partituren’ met het oog op toekomstige presentaties. Vragen werden gesteld met betrekking tot de kunsthistorische betekenis van het werk, de ideeën van de kunstenaar over het behoud van zijn of haar werk, de relatie tussen de fysieke objecten, de dragers van beeld en geluid, de gebruikte afspeelapparatuur en de ruimte waarin de installatie wordt gepresenteerd. Ook werd onderzocht of apparatuur kan worden vervangen wanneer het oorspronkelijke materiaal niet meer verkrijgbaar is en wat dan de minimale en maximale sys- teemeisen zijn waaraan de apparatuur moet voldoen. Bij de heruitvoering van 25 Caram- boles en variaties is ervoor gekozen om zo goed mogelijk gehoor te geven aan de wens van de kunstenaar. Cárdenas wilde dat zijn werk mee zou ontwikkelen met de mogelijkheden

dossier >104 jaaroverzich Kerncijfers

108 126 Bezoekcijfers en Sponsors en donateurs begroting 2003 rekening 2003 begroting 2004 rekening 2004 Resultatenrekening Euro Euro Euro Euro 127 Uitgaven 12.188.460 15.641.990 21.776.890 21.475.902 112 Personeelslijst Tentoonstellingen en 2003/2004 salarissen en sociale lasten 7193980 7371719 7745530 7332477 activiteiten 2003/2004 rente en afschrijvingen 1288850 1153330 1156673 131 personeel van derden 100000 181126 138720 194439 118 Nevenactiviteiten energie 224820 152787 166480 155159 Overzicht Educatie museumstaf duurzame goederen 41980 35839 1240000 1118017 2003/2004 betaalde belastingen 52906 78050 49602 135 overige goederen en diensten 3082730 6331763 1254780 5695907 121 Jaarverslag OR / kapitaallasten 1544950 Publicaties 2003/2004 ARBO dotatie OC en W 227000 5000000 reserveringen 10000000 773627 123 146 Vereniging Vrienden Overzicht Aanwinsten van het Stedelijk 2003/2004 12.188.460 15.641.990 21.776.890 21.475.902 Museum 2003/2004 158 124 Overzicht Bruiklenen Speciﬁcatie overige Stedelijk Museum 2003/2004 goederen en diensten Business Club personele voorzieningen 260.580 239.509 236.490 292.801 2003/2004 167 frictiekosten 48.014 English section onderhoud 884.480 430.525 418.290 966.639 bewakingskosten 66.050 19.298 29.450 41.153 schoonmaakkosten 61.060 40.760 41.440 55.105 kantoorkosten 311.140 294.086 255.000 277.382 reiskosten 123.250 99.204 103.990 123.926 verzekeringen en belastingen 264.110 298.053 156.320 278.881 onderhoud verzameling 80.710 48.043 81.190 78.479 verrekening met binnen- gemeentelijke derden 80.310 65.413 80.790 115.790 reintegratiekosten -32.000 -43.618 bibliotheek 54.960 54.960 55.290 55.299 tentoonstellingen 575.890 1.015.598 770.410 732.038 foto-atelier 28.500 22.905 28.670 22.510 reproductieverkoopafdeling 200.600 286.407 194.140 172.893 tolken, vertaalwerk en reclamekosten+educatie 160.000 224.215 97.180 367.027 audio-visuele afdeling 4.460 3.501 4.490 1.744 kosten openstelling 2003 390.917 kosten renovatie en nieuwbouw 2.830.370 2.109.842 niet toegewezen -73.370 -1.298.360

3.082.730 6.331.763 1.254.780 5.695.907

107 108 Bezoekcijfers

begroting 2003 rekening 2003 begroting 2004 rekening 2004 2002 2003 2004 Euro Euro Euro Euro

Inkomsten 2.130.460 5.848.979 366.580 7.943.898 Volwassenen 120737 88277 34256 Kinderen/65+ 13053 9558 5248 huren en pachten 62.730 10.175 Gezin 7973 6755 1675 duurzame goederen 455.000 Reductie volwassenen 8959 7252 2634 overige goederen en diensten 2.130.460 2.955.878 366.580 2.247.591 rondleidingen 2330 3971 1748 overdrachten van het rijk 5.000.000 cjp 3284 2176 1548 onttrekking reserves 2.830.370 231.132 museumjaarkaarthouders 51716 41874 32167 basisscholieren 18401 15482 4761 openingen 8354 1389 1890 stadspas 4921 3812 2202 2.130.460 5.848.979 366.580 7.943.898 nevenactiviteiten 2757 1314 4555 gratis en reductie vouchers 8651 22961 6282 rabokaart europas 12674 9069 6832 ABN AMRO 1105 NS-museumkaart 24087 15515 16122 museumnacht 8197 5217 3443 Speciﬁcatie overige goederen vrienden en smbc 2890 1990 739 en diensten kinderen tot 7 jaar (gratis) 2450 1560 1120 SMCS op 11 3383 druk- en bindwerk en papier 2.590 4.837 2.610 6.070 bank- en girokosten 1.620 657 1.630 22.318 Overig 27215 16042 3616 huren van auto's 45.000 62.587 16.000 58.905 (o.a. pers, uitmarktbezoek) reis- en verblijfkosten 58 verzekering 83.820 221.825 84.320 115.907 TOTAAL STEDELIJK 358649 254214 onderhoud verzameling 37.750 27.549 37.980 32.111 PAULUS POTTERSTRAAT tentoonstellingen 560.000 1.107.395 758.812 bureau amsterdam 230.114 246.581 TOTAAL STEDELIJK 135326 bulletin 44.980 66.178 44.980 45.194 MUSEUM CS reproduktieverkoopafdeling 371.000 397.195 120.550 299.987 (open vanaf 15.05.04) communicatie en educatie 58.072 196.398 doorberekende STEDELIJK MUSEUM 12530 10459 10659 personeelskosten 62.000 276.439 26.500 332.095 BUREAU AMSTERDAM diverse ontvangsten 31.820 112.055 32.010 133.212 kosten openstelling 889.880 390.917 EXPOSITIES IN 36529 44221 N.V.T. DE NIEUWE KERK

Aantal bezoekers bibliotheek 1600 560 388 2.130.460 2.955.878 366.580 2.247.591 (in 2003 verhuisd naar Deccaweg 26)

Verwerving collectie 1182.330 1240344 1189420 1104890 Entreeprijzen 5 7 8 jaarrekening Gereduceerd tarief 2,5 3,5 4 Renovatie en nieuwbouw 2.830.370 7.890.158 stedelijk museum

109 110 Overzicht van Tentoonstellingen in tentoonstellingen en Stedelijk Museum CS speciale collectie- presentaties 2003-2004

Nieuw! Link: een voorstel tot Tussenstand: een Grafisch ontwerp 06.09.2002 / 09.11.2003 gemeente-aankopen keuze uit de collectie 03.09.2004 / 07.11.2004 Recente aanwinsten 2002-2003 16.05.2004 / 31.12.2004 PUBLICATIE CAT.NR.878 industriële en grafische 04.10.2003 / 31.12.2003 Modern-klassieke en vormgeving De jaarlijkse tentoon- hedendaagse hoogte- Sandberg Nu stelling van voorstellen punten uit de collectie 17.09.2004 / 02.01.2005 Ver-ander-ing van gemeentelijke Europese en Ode aan de vroegere 28.10.2002 / 06.04.2003 kunstaankopen stond Amerikaanse kunst, museumdirecteur Veranderingen in de dit jaar in het teken vormgeving en PUBLICATIE CAT.NR.877 kunst met hedendaags van fotografie fotografie. Speciale werk uit de collectie PUBLICATIE CAT.NR. 875 aandacht voor Willem Who if not we…? de Kooning Episode 2 In Two Minds ‘3000 is samen één’ 22.10.2004 / 30.01.2005 07.01.2003 / 08.02.2003 08.11.2003 / 31.12.2003 Kramer v.s. Rietveld: Time and Again Een 55 minuten durende Project van Cornel Contrasten in de Groepstentoonstelling live-tentoonstelling van Bierens in samen- meubelcollectie naar aanleiding van de Aernout Mik in de werking met VMBO- 16.05.2004 / 29.08.2004 toetreding van nieuwe Erezaal. Co-productie scholieren rondom het Tentoonstelling naar landen tot de Europese met toneelgroep werk De Eunuch van aanleiding van Unie. Amsterdam G.H. Breitner publicatie bestands- Met: Little Warsaw, catalogus meubels uit Jan Mancusca, Schatten uit de Grayson Perry en Jan de collectie Deimantas Narcevicius, Collectie Eisenloeffel PUBLICATIE CAT.NR. 859 Roman Ondak, 28.01.2003 / 31.12.2003 22.11.2003 / 31.12.2003 Wilhelm Sasnal Serviesgoed en andere 20/20 Vision PUBLICATIE To t z o v e r voorwerpen uit de 16.05.2004 / 03.10.2004 18.04.2003 / 31.12.2003 collectie in vitrine- Werken van Yesim Geel Metalliek: goud Een uitdagende presentatie Akdeniz Graf, Francis voor Robert Smit collectiepresentatie bij Alÿs, Marc Bijl, 05.11.2004 / 30.01.2005 wijze van afscheid, Germaine Kruip, Steve Expositie naar ingericht door Rudi McQueen, Mathias aanleiding van de aan Fuchs en anderen Poledna, Torbjørn Robert Smit toegekende Rødland, en De Françoise van den Walter Nikkels Rijke/De Rooij Bosch prijs Typogr a a f 18.04.2003 / 24.08. 2003 Het best verzorgde IDFA - ParaDocs boek 2003: een keuze 18.11.2004 / 30.01.2005 De Best Verzorgde extra Keuze van werken uit Boeken 2002 03.06.2004 / 15.08.2004 de collectie met een 25.04.2003 / 08.06.2003 PUBLICATIE documentair karakter PUBLICATIE als onderdeel van het Prix de Rome International Revolution in the Air, 18.06.2004 / 15.08.2004 Documentary Festival de Sixties en het 4 genomineerden Amsterdam (IDFA) Stedelijk grafiek en tekenkunst: 01.07.2003 / 31.12.2003 Anant Joshi, Derk Thijs, Fotografie, affiches, Marijn van Kreij, design, toegepaste Mariana Castillo Deball kunst, Pop Art en meer (winnaar) uit de jaren ’60 en ’70 uit de collectie Mark. Gemeentelijke kunstaankopen 2003:

111 112 Tentoonstellingen SMBA SMBA elders Lezingen elders Tentoonstellingen en Activiteiten 2003

Cobra enTijdgenoten Secrets of the ’90s 10.04.2004 / 12.09.2004 Albert van Westing Blommers, Thomas BIJLMAIR Lezingen 18.05.2003 / 30.09.2003 13.12.2003 / 14.03.2004 Een ontmoeting tussen 15.12.2002 – 26.01.2003 Buxó, Pascale Gatzen, Artist in Residence I.s.m. Sven Lütticken In Hermitage Museum, Kunst uit de collectie de meesters van de Parijs: Jeu de Paume Hand Held Hendrik-Jan Hunneman, Programme, St. Petersburg van het Stedelijk uit de Bergense School en 14.12.2004 / 20.02.2005 Video Niels Schumm, DJ I- Amsterdam Zuidoost Entsichert, Krieg als SPONSOR: ABN-AMRO jaren ’90 worden ge- hun tijdgenoten met Reizend retrospectief Sound, Nira Zait Hentie van der Merwe Massenkultur in 21. PUBLICATIE toond in het Museum ruim 80 werken uit de van Rineke Dijkstra LOUD & CLEAR SMBA i.s.m. de Groepsgewijs Jahrhundert voor Moderne Kunst collectie van het georganiseerd door het 31.01 – 09.03. 2003 Veemvloer 06 09– 27.09.2003 Tom Holert & Mark Stad & Land in De in Arnhem Stedelijk. In Museum Stedelijk Museum Pipilotti Rist, Caroline i.s.m. CBK Zuidoost Ter k e s s ide s Nieuwe Kerk PUBLICATIE (BULLETIN) Kranenburgh in Bergen PUBLICATIE CAT. NR. 881 Berkenbosch, INVITATION No. 75 MET ONDERSTEUNING VAN 23.05.2003 / 10.08.2003 PUBLICATIE *S,C,P,F. 20.07 – 31.08.2003 DE GEMEENTE AMSTERDAM Loud & Clear – Kunst 19e-eeuwse meester- Encounters with Viktor & Rolf, Bernhard Willhelm, en Reclame werken uit het Stedelijk Modernism Een Boek is een Boek To e k Numan, Carmen Freudenthal, Julika Rudelius Thora Jonhasen, Wim Museum worden 13.01.2004 / 20.02.2004 01.05.2004 / 12.09.2004 Saatchi & Saatchi Elle Verhagen, BLESS, Your Blood is Red as Michels, Albert van der getoond in De Nieuwe Overzicht van de Aandacht voor Marlene Dumas, JOFF, Julia Born, Mine Schoot, Anna Tilroe. Kerk op de Dam Stedelijk-collectie aan verschillende soorten Ryuichi Sakamoto, Corriette Schoenaerts, juli - december Moderator: Tracy Metz. PUBLICATIE de hand van 80 werken, typograﬁe met een KesselsKramer Pavel Spasovski, David in Shanghai Art aanzienlijke bijdrage John M Armleder, Sherry, Arnoud SMBA Nieuwsbrief GRID Go(gh) Modern in het Museum, Shanghai van kunstenaarsboeken Hans van Manen, Holleman, Michael In 2003 werden zeven (Indonesiëproject van Van Gogh Museum SPONSOR: ABN-AMRO uit de collectie van het Fastland/Ground Magnan, Scott Hug, Nieuwsbrieven Remy Jungerman,Tion 27.06.2003 / 12.10.2003 PUBLICATIE CAT.NR. 876 Stedelijk Museum in Pierre Bismuth, Theo Floor Wesseling uitgegeven. De Ang, Frendry Ekel) Schilderijen van Vincent CODA in Apeldoorn. Loevendie, (IXOPUSADA) volgende auteurs Bert Steevensz, Kitty van Gogh worden ge- Architectuur Strawberry Frog Installatie, video en foto leverden een bijdrage: Zijlmans. combineerd met circa Schilderkunst Vormgeving op formaat Pierre Huyghe, Gastconservator: Bart Alexandra Bradley, 80 hedendaagse kunst- Beeldhouwkunst: 15.05.2004 / 29.09.2004 Steamboat Switzerland, van der Heide Willem van Weelden, Diversen: werken uit de collectie Nieuwe Beelding en Werk van 12 heden- KesselsKramer Gillion Grantsaan, Openstelling tentoon- van het Stedelijk Nieuwe Zakelijkheid daagse graﬁsche vorm- Yayoi Kusama, Arnoud Holleman Matthew Higgs, Jelle stelling Sebastian Diaz PUBLICATIE 1926-1930 gevers uit de collectie Haukur Tomasson, 14.09 – 26.10.2003 Bouwhuis, Miklós Beyer, Morales tijdens de 04.04.2004 / 20.06.2004 van het Stedelijk in het Jung von Matt Being There Petya Koleva, Bart van Museumnacht, 2 Malevich – In nauwe samenwerking Museum voor Commu- Aernout Mik, Video der Heide, Alexis november 2002. Suprematisme met het Stedelijk nicatie in Den Haag Gudni Franszon, Vaillant, Jorinde Seijdel, Ontvangsten van de 03.10.2003 / 11.01.2004 Museum schenkt het Wieden & Kennedy Sebastian Diaz Morales Wim Peeters. Vrienden van het Stede- Reizende tentoonstel- Museum voor Moderne Encounters with Gillian Wearing, Yello, 02.11 – 21.12.2003 lijk Museum bij tentoon- ling van Malevich, Kunst Arnhem ruime Modernism NEW® In A Not So Distant stellingen Loud & Clear selectie uit collecties aandacht aan het kun- 30.06.2004 / 09.01.2005 Tentoonstelling van Future en Invitation No. 75 van het Stedelijk, stenaarsinitiatief ASB Overzicht van de beeldend kunstenaars, Video Centre Pompidou en PUBLICATIE Stedelijk-collectie in componisten en de Hermitage, getoond de Pinacoteca in São reclame ontwerpers. in The Menil Collection Breitners Amsterdam. Paulo en de Museu de SMBA en Bifrons in Houston Herkenning van het Arte Moderna in Rio de Foundation i.s.m. PUBLICATIE verleden Janeiro De Melkweg, 09.04.2004 / 05.09.2004 SPONSOR: ABN-AMRO Stadsschouwburg, Cobra terug uit de Tentoonstelling rond PUBLICATIE De Balie Hermitage G.H. Breitner in het 18.10.2003 / 11.01.2004 Amsterdam Historisch Belgrado: het Stedelijk Ryan Gander Groot overzicht van de Museum met een groot aan de Donau 23.03 – 25.05.2003 CoBrA-kunst uit de aantal schilderijen uit 15.09.2004 / 15.12.2004 The Death of Abbé collectie van het het Stedelijk Museum Grote selectie uit de Faria Stedelijk, eerder te zien collectie van het Installatie in de Hermitage St. Het Stedelijk logeert in Stedelijk in het Museum Petersburg, in Cobra Bergen. Wiegman tot of Contemporary Art, VOWELS AS IN… Museum Amstelveen Willink: de Bergense Belgrado 07.06 – 13.06.2003 PUBLICATIE School en tijdgenoten PUBLICATIE Miklós Beyer, Anuschka

113 114 SMBA SMBA elders Evenementen 2003 Tentoonstellingen en Activiteiten 2004

Keren Cytter Eylem Aladogan Jubileumviering en Programme, Januari 27.04 Ravensbrück Augustus 11.11 Bestuursverga- 01.02 – 29.02.2004 18.08 – 24.10.2004 boekpresentatie We Amsterdam Zuidoost 06.01 Nieuwjaars- herdenkingslunch 25.08 Presentatie dering Vrienden My Brain is in the Wall Army of Me Show Art Maurer en Maurer receptie (Mondriaan nieuw Logo Publieke 12.11 Studium Gene- Video installatie Installatie 24.01.2004 Architects Stichting, ICN en Mei Omroepen rale, Rietveld Academie MET ONDERSTEUNING VAN Voormalige Waalse Natasja Boezem Stedelijk Museum) 06.05 SMBC bestuurs- 30.08 Literaire Salon 05.11 Studium Gene- L.A. Raeven HET FONDS VOOR Kerk, Amsterdam i.s.m. CBK Zuidoost 12.01 Workshop Mark vergadering (Uitmarkt) rale, Rietveld Academie 05.03 – 15.03.2004 BEELDENDE KUNSTEN, Optredens Electronicat MET ONDERSTEUNING VAN Manders 08.05 Ontvangst Pon 31.08 Literaire Salon 19.11 Studium Gene- Sibling Rivalry VORMGEVING EN (Berlijn), Jessi-K DE GEMEENTE AMSTERDAM 15.01 Nieuwjaars- Holdings B.V. (Uitmarkt) rale, Rietveld Academie Video BOUWKUNST, HET VSB (Amsterdam), Radio receptie Vrienden 09.05 Opening fototen- 20.11 Ontvangst Presentatie en FONDS EN DE Moderne (Amsterdam) 16.01 Persconferentie toonstelling Go West September ABN/AMRO publicatie i.s.m. De RIJKSAKADEMIE VAN i.s.m. Artimo Uitgevers SMBA Nieuwsbrief VMBO/Grasproject Young Man (Stichting 01.09 Persconferentie 21.11 Symposium Veemvloer, Amsterdam / BEELDENDE KUNSTEN MET SPECIALE In 2004 werden er 6 (Maarten Bertheux) Arts en Ex) CPNB (kinderboeken- Onderzoekschool La Cinca, Barcelona ONDERSTEUNING VAN HET Nieuwsbrieven 25.01 Nieuwjaarsbij- 12.05 Expert meeting week) (spiegeltent in de 26.11 Studium Gene- Iris Eichenberg, Celio COLLEGE VAN DE uitgegeven. De eenkomst Brown, Museum & publiek tuin) rale, Rietveld Academie Marc Bauer Braga, Suska Mackert BURGEMEESTER EN volgende auteurs Blackstone (SMBC) 13.05 Persconferentie Presentatie Carp 30.11 Jaarlijkse boek- 28.03 – 09.05.2004 06.11 – 31.12.2004 WETHOUDERS VAN DE STAD leverden een bijdrage: 28.01 SMBC bestuurs- ABN/AMRO tour Magazine (Aromedia) verkoop bibliotheek Taut ology Loss AMSTERDAM Keren Cytter, Jesús vergadering 15.05 Referaat UvA 22.09 Boekpresentatie Muurschilderingen, Installaties, ﬁlms en Fuenmayor, Robert Thill, 30.01 Lezing, UvA, werkgroep (Marjan Annie Cohen-Solal December tekeningen, objecten Tino Seghal Andrea Wiarda, Carel Postdoctorale Oplei- Boot) (Meulenhoff) 03.12 Studium Gene- videoinstallatie, Gastconservator: 11.02.2004 Blotkamp, Marjan Boot. dingen (Informatie 16.05 Expert meeting 24.09 SMBC avond- rale, Rietveld Academie geluidswerk Marjan Boot Untitled (twenty en Management) Museale visie ontvangst 08.12 SMBC bestuurs- MET ONDERSTEUNING VAN MET ONDERSTEUNING VAN minutes for the 20th 20.05 Studium Gener 26.09 Sectordag vergadering en einde- DE AMBASSADE VAN HET AMSTERDAMS FONDS century) Februari ale Rietveld Academie Nederlandse Museum jaarsborrel ZWITSERLAND VOOR DE KUNST, FONDS Stadsschouwburg 01.02 Lezing UvA, 21.05 Expert meeting Vereniging 10.12 Ledenwerfactie VOOR BEELDENDE KUNSTEN, Amsterdam, Grote Zaal werkgroep Ornament en Maatschappelijke Amnesty International Elena Beelaerts, Jovi VORMGEVING EN i.s.m. Stadsschouwburg Modernisering (Marjan context Oktober Bijeenkomst Schnell, Fritz Welch BOUWKUNST en Toneelgroep Boot) 22.05 Referaat UvA 03.10 Presentatie/ m.b.t. Branding 30.05 – 04.07.2004 Amsterdam / TamTam 18.02 Bestuursverga- werkgroep (Marjan lezing woonbeurs 12.12 Symposium Entropic Meltdown dering Vrienden Boot) Opening expositie Link Onderzoekschool (Happy Sadness) KunstRAI 21.02 Conservatoren 23.05 Studiemiddag 08.10 Studium Gene- Sluitingsborrel Samenwerkingsproject / 05.05 – 09.5.2004 uurtje Onderzoeksschool rale, Rietveld Academie personeel St. Museum installatie RAI Congrescentrum, 23.02 Rondleiding Kunstegeschiendenis 21.10 SMBC bestuurs- 15.12 Eindejaarsborrel i.s.m. The Luggage Amsterdam Vrienden 25.05 Rondleiding vergadering Vrienden Store, San Francisco Centrale Presentatie: 25.02 SMBC ontvangst Vrienden 22.10 Studium Gene- 18.12 Bijeenkomst MET ONDERSTEUNING VAN Something Happened 21.03 Kunstschooldag 26.05 Algemene leden- rale, Rietveld Academie m.b.t. Branding DE MONDRIAAN STICHTING Melvin Moti, Lara vergadering Vrienden Presentatie Plus 30.12 Sluitingsfeest Almarcegui, Manon de April 27.05 Lezingen- en Magazine Stedelijk Museum Anouk de Clercq, Joris Boer, Gertjan Kocken 08.04 Expert meeting debattendag museum in 24.10 Studium Gene- Cool, Eavesdropper, i.s.m. KunstRAI en 10.04 Boekpresentatie motion in de Balie ter rale, Rietveld Academie Govinda Mens, Barbara Rialto (Aglaïa Konrad) afsluiting van 25.10. Symposium Visser 11.04 Symposium, Expert meetings Daniel Buren 17.07 – 29.08.2004 RHEINSCHAU ‘Mercurius’, Studiever- 30.05 Boekpresentatie 26.10 Workshop Jan Wunderland Unframed 26.11 – 29.11.2004 eniging Communicatie Jan van Eyk Academie Janssen Samenwerkingsproject / Art Cologne Projects, wetenschap 29.10 Studium Gene- installatie en video Keulen 12.04 Museumweekend Juni rale, Rietveld Academie Gastconservator: Julika Rudelius 13.04 Museumweekend 05.06 Ontvangst/lezing 31.10 Revolution in the Andrea Wiarda Tagged 17.04 Persvoorbezich- ABN/AMRO Air, talkshow MET ONDERSTEUNING VAN MET ONDERSTEUNING VAN tiging en opening 24.06 Persconferentie HET AMSTERDAMS FONDS DE MONDRIAAN STICHTING expositie To t zo ver Commissie Toekomst St. November VOOR DE KUNST EN HET 24.04 Opening exposi- Museum 08.11 Museumnacht: MINISTERIE VAN DE VLAAMSE BijlmAIR tie Best Verzorgde Onthulling 3000 is GEMEENSCHAP Artist in Residence Boeken 2002 samen één

115 116 Evenementen 2004 SMCS op 11 Overzicht educatie (vanaf mei 2004) 2003/2004

Mei Potterstraat Founders (fondsen- Mika Taanila – The To r b j ørn Rødland I.s.m. AICA en lectoraat Little Warsaw, In 2003 werd de 19.05 Ontvangst 15.09 Conferentie werving) Future is Not What It 12.08.2004 kunst & publieke ruimte Deimantas Narkevicius, educatieve website: Oosterdokseiland G.R.A.S. project 29.11 Ontvangst Used to Be (2002) In gesprek met Wim van Adam Szymczyk, Anda www.stedelijk.nl/educatie 24.05 Ontvangst MAB 20.09 Ontvangst ABN/AMRO (rond- 20.05.2004 Sinderen Symposium: State of Rottenberg, Paulina gelanceerd, is ontwik- 26.05 Ontvangst in ver- Brainstorm ABN/AMRO leiding/borrel) Nederlandse première Emergency Olowska, Nomeda & keld in samenwerking band met de afscheids- 22.09 Verhuur voor Steve McQueen 23.09.2004 Gediminas Urbonas, met Basic Orange. receptie Luca Delfini en Filmopnamen ‘Het December Debat over hedendaags 19.08.2004 Met o.a. Slavoj Zizek, Hanno Soans Hierbij is zoveel Arnold Kerpentier Beeldloze Schilderij’, 09.12 Ontvangst meubeldesign In gesprek met Dominic OMA, Meta Haven, mogelijk rekening TROS, locatie Paulus ABN/AMRO (rond- 27.05.2004 van den Boogerd Lieven de Cauter, Mels Crouwel en gehouden met de Juni Potter straat leiding/borrel) Naar aanleiding van de Daniel van der Velden Maarten Kloos wensen van docenten 03.06 Opening Best 29.09 Ontvangst 16.12 Verhuur voor publicatie van de Locative Media en Anselm Franke 11.11.2004 en leerlingen. De web- Verzorgde Boeken 2003 Nederlandse Museum Brainstorm, Xsaga, Stedelijk Museum- Workshop & Discussie Georganiseerd door Jan Presentatie n.a.v. site ging in augustus 17.06 Opening Vereniging communicatie & bestandscatalogus The 25.08.2004 van Eyck Academie uitbreidingsplan online en wordt Prix de Rome 29.09 Boekpresentatie marketing bureau Furniture Collection I.s.m. Amsterdam New Stedelijk Museum regelmatig bezocht. 19.06 Musea sympo- en preview Sandberg 22.12 Kerstborrel per- Media Institute Opening I.s.m. sium Het museum 30.09 Opening soneel Stedelijk Wandeling tentoonstelling Projectmanagement Publieksbegeleiding i.s.m. K.L. Poll-stichting Sandberg Museum in hoofd- 27.05.2004 + 30.05.2004 In Dialogue with ‘Sandberg Nu’ & Bureau PMB. In 2004 startte educatie voor OKW kantoor ABN/AMRO Rond TPG-gebouw door Fashion boekpresentatie met het opzetten van 24.06 Ontvangst Oktober 23.12 Ambtsjubileum Socialfiction.org 26.08.2004 30.09.2004 Jeremy Deller - Battle een goed functionerend Amsterdamse Kring 07.10 Ontvangst Ronald Boot 25 jaar I.s.m. Joanna van der Door Wim T. Schippers of Orgreave (2002) rondleidersteam. 25.06 Verhuur van collega musea (transport) Marc Bijl Zanden & Simon den Hartog 18.11.2004 Hiervoor werden ver- auditorium 11 voor pre- 11.10 Ontvangst 10.06.2004 M.m.v. Nai Publishers, Filmvertoning schillende bijeenkomsten sentatie, Bureau Monu- Instituut van direc- Vertoning videowerk en Boekpresentatie 010 en Feliz. georganiseerd en werd menten & Archeologie teuren Dit is exclusief: discussie met Sven False Flat – Why Dutch Paradocs: Johan een plan opgesteld om 28.06 Uitmarkt 22.10 Opening Activiteiten door Lütticken Design is so good van Grafisch Nu: Ben Grimonprez: voortaan de bezoekers 29.06 Uitmarkt Thinking forward, derden Aaron Betsky Laloua, Van Deursen, Kobarweng (1992) & nog beter te bedienen 29.06 Start fashion Time and again Activiteiten van Meet the Artist 28.08.2004 Gerard Unger Roy Villevoye: Propeller met rondleidingen waar week i.s.m. Post 29.10 Symposium Vrienden & SMBC 17.06.2004 I.s.m. Phaidon en 07.10.2004 (2004) de visie van het Amsterdam Stichting Fotografie Kinderworkshops e.d. In het kader van World Premsela Moderator: Marten 25.11.2004 museum in doorklinkt. Lezingen in Nieuwe Wide Film Festival Jongema Filmvertoning Een begin van een Juli November Kerk & CoBrA-Museum Opening ‘Mark’ belangrijk proces, want 06.07 Verhuur van de 04.11 Opening Geel Activiteiten in Stedelijk Interieurs 02.09.2004 JenniferTee in São Biënnales – discussie goede rondleiders zijn Van Eeghenkamer voor metalliek, goud voor Museum Bureau 24.06.2004 Grafische vormgeving Paulo met Paul Domela, de basis voor educatie Studiemiddag Centrum Robert Smit en uitrei- Amsterdam Met Kossmann.dejong, 20.10.2004 Barbara Vanderlinden, in het museum. Zowel voor creatief denken king Françoise v/d Concrete, Veldhoen + Olaf Breuning – HOME Documentaire en Charles Esche in 2003 als 2004 werden (COCD) Bosch prijs Company (2004) vraaggesprek 02.12.2004 honderden rondleidingen 06.11 Museumn8 Moderator: I. de Roode 05.09.2004 – 09.09.2004 Moderator: Met videowerk van Lara door hen verzorgd voor Augustus 16.11 Verhuur Van Video-installatie met M. van Nieuwenhuyzen Almarcegui groepen variërend van 13.08 Ontvangst Eeghenkamer voor Germaine Kruip, popmuziek, clips en I.s.m. Quarantine Series Moderator: J. Bouwhuis absolute leken tot echte Meubelfabrikanten Brainstorm, Johnnie Dorothea von trash-TV specialisten. Walker Hantelmann (dubbelprojectie) ‘Who if not we’ - Johan Grimonprez September 18.11 Ontvangst 08.07.2004 tweedaagse 16.12.2004 Audiotour 02.09 Opening Mark: ABN/AMRO Lezingen Dan Graham – Rock my conferentie In gesprek met Jeroen Bij de tentoonstelling Gemeentelijke kunst- 24.11 Pers- en buurt Moderator: Religion (1984) 22.10.2004 + 23.10.2004 Boomgaard & preview To t zo ver was in de aankopen: Grafisch infobijeenkomst in de Maxine Kopsa 16.09.04 Onderdeel van Thinking ‘Looking for Alfred’ periode mei tot en met ontwerp Paulus Potter straat Filmvertoning Forward (2004) november 2003 een 03.09 Ontvangst Jan m.b.t. nieuwbouw Christo – Running Met: Tomas Pospiszyl, audiotour beschikbaar van Eyck Academie 24.11 Verhuur Van Fence (1976) Dan Graham Georg Schöllhammer, in Nederlands en Engels. 09.09 Verhuur voor Eeghenkamer voor 22.07.2004 17.09.2004 Borut Vogelnik, Vit Ondanks de vele Filmopnamen, Vergadering, ‘de Stad Filmvertoning In gesprek met Havránek, Jirí Kovanda, enthousiaste reacties reclamespot AT5, bv’ drukkerij Marianne Brouwer en Ole Bouman, Klaus bij het publiek viel de locatie Paulus 25.11 Ontvangst Corinne Diserens Overmeyer, Jill Winder, afname tegen; de

117 118 mogelijke oorzaken tafel voor Koning Midas. één met AMOVE organiseerde bovendien scheen de publicatie Marc Mulders bij de Rome 2004). 12.12 IMC weekend- hiervan zijn in kaart Daarnaast fotografeerden (Amsterdams Overleg twee symposia, waar- Gedicteerde tekeningen, tentoonstelling Gogh 11.07 Metselen als Piet school, ‘Goudproject’ van gebracht. zij goud en ‘het gevoel Educatie) in het van één in het Stedelijk samengesteld door Modern. Kramer met kunstenaar Tjepkema en Hooymans. van goud’ in hun eigen Tropenmuseum. Museum CS, met Mark Manders en Marije 07.09 Workshop Piet van de Kar, bij 19.12 Beeldhouwen: Educatieve video’s omgeving. Het resultaat workshops over inter- Langelaar naar Beeldwisselen met Toon tentoonstelling Kramer familie van de mens bij – Talking heads, was te zien bij de ten- CKV leidraden actief rondleiden, aanleiding van de Verhoef bij de v.s. Rietveld. tentoonstelling topontwerpers over toonstelling zelf. Bij – CKV 2/3 Naar samenwerken en workshop die zij gaven tentoonstelling Gogh 18.07 Workshop Niks- Sandberg Nu. Nederlands design. Sandberg Nu werd een abstractie (bij de ten- omgaan met VMBO op 12 januari. Het Modern, het aan-de-hand-ontwerpen 29.12 Vliegende Draaide ook op de speciale educatieve toonstelling To t zo ver). leerlingen. Deze werden Kinderbulletin werd in betrof hier een met Ineke Hans, bij mobieltjes, bij tentoon- designbeurs in Milaan. hoek ingericht en een – CKV 2/3 Modernisme/ druk bezocht. 2003 ook weer mogelijk uitwisselingsproject Kramer v.s. Rietveld. stelling Sandberg Nu. – To t zo ver, met in de folder uitgegeven met postmodernisme (bij de 3000 is samen 1 is de gemaakt door Bank met kinderen uit Zuid- 25.07 Rietveld-boomhut hoofdrol Rudi Fuchs. opdrachten (speurtocht tentoonstelling To t zo titel van een eenmalig Oyens en van Eeghen. Afrika. bouwen met Piet van de – G.R.A.S., videoverslag en scheuren), en er ver). project waarbij 150 Bij de opening van 26.10 Workshop Kar, bij Kramer v.s. van twee arrangemen- waren workshops voor – CKV 1 Revolution in VMBO-leerlingen Stedelijk Museum CS Schoenontwerpen met Rietveld. ten die door de vier kinderen op de basis- the Air: The Sixties en samen met kunstenaar/ maakte het Jan Jansen. 08.08 Ontwerp je eigen deelnemende musea school. Zowel in 2003 het Stedelijk publicist Cornel Bierens Kinderbulletin plaats 08.11 Workshops droomkamer met worden aangeboden. als 2004 werden weer – CKV 1 Fotografie (bij het schilderij De Eunuch voor de Junioragenda Revolutionaire rap bij Tatjana Quax van – 3000 is samen één, duizenden basis- de tentoonstelling Link) van G.H. Breitner uit de die in 2004 vier keer kunst met André Studio Aandacht, bij verslag van het project scholieren ontvangen in – CKV 1 museumcollectie inter- verscheen. Hierin staat Accord, op 8 november Kramer vs. Rietveld. van Cornel Bierens en het kader van de Kunst- Collectiepresentatie preteerden aan de hand korte informatie over de bij 3000 is samen één. 12.09 Acteren in het 150 VMBO-leerlingen. kijkuren, geleid door Tussenstand Stedelijk van honderden door hen lopende tentoon- museum met Germaine – BBV van het Stedelijk Oda den Boer. Museum CS beschilderde tegels. Het stellingen en workshops. Overzicht Kruip, bij 20/20 Vision. Museum, instructiefilm – CKV 1 20/20 Vision duurde van 6 oktober tot Het ontwerp is van kinderactiviteiten 2004 26.09 Workshop Hello voor bewakers en CKV – CKV 1 Geel Metalliek en met 7 november 2003 Experimental Jetset. In het Stedelijk Museum Cutie! Met Harmen beveiligers. De onderstaande CKV en kwam tot stand met CS maakt de ‘Sand- Liemburg, bij tentoon- – Kramer v.s. Rietveld, leidraden werden VMBO steun van het Overzicht bergzaal’ het mogelijk stelling Mark . bij de gelijknamige ten- beschikbaar gesteld via In samenwerking met Amsterdams Fonds voor kinderactiviteiten 2003 om speciale workshops 10.10 Een spoor van toonstelling in Stedelijk het internet en via de het Van Gogh Museum, de Kunst. Over het algemeen te geven en museum- tekens, routes maken Musuem CS informatiebalie in het het Rijksmuseum en het waren de workshops lessen te verzorgen. In door het museum met – Sandberg, bij de expo- museum. Met name de Amsterdams Historisch Kinderbulletin / volgeboekt met als totaal deden zo’n 260 Julia Born, bij tentoon- sitie Sandberg Nu. CKV leidraad bij de Museum werd, in het Junioragenda uitschieter de workshop kinderen mee aan de stelling Mark. tentoonstelling kader van het G.R.A.S.- Het Stedelijk Museum Schoenontwerpen, met workshops. 24.10 Workshop Basisschool Revolution in the Air project speciaal voor Kinderbulletin 80 deelnemers. Theateraffiches met In 2003 werd een was populair. In 2004 VMBO-scholen, een verscheen in 2003 vier 08.05 Workshop Pop-up ontwerpster Esther algemene kijkwijzer werd voor CKV 2/3 nieuw arrangement keer. Het ging over de 12.01 Workshop Lab met kunstenares Noyons, bij ‘Wat is nou jouw leerlingen een uit- voorbereid getiteld workshops in het Woordtekenen met Elena Beelaerts, bij de tentoonstelling Mark. mening?’ ontwikkeld gebreid programma Haken en ogen over museum en bevatte Mark Manders en Marije KunstRAI. 14.11 IMC waarmee leerlingen uit opgezet in samen- restauratieproblematiek. tevens korte interviews Langelaar. 16.05 Workshop weekendschool, ‘Goud groep 7 en 8 een kunst- werking met Toneel- Na opening van Stede- met deelnemende 10.05 Workshop Posterontwerp door project’ van Frank werk naar eigen keuze groep Amsterdam en lijk Museum CS werd kunstenaars, alsook Juweelontwerpen met Experimental Jetset, bij Tjepkema en Janneke beoordeelden. Bij de het Theater Instituut dit project tekeningen van de Robert Smit op de opening SMCS. Hooymans, bij tentoonstelling Geel Nederland met als geëffectueerd en er kunstenaartjes in de KunstRAI. 06.06 Mamabart laat tentoonstelling Geel Metalliek in 2004 thema Nieuw of werd een nieuw dop. De Nieuwe Kerk 10.05 Workshop fantasie tot leven Metalliek - Goud voor verzorgden Frank Vernieuwend. Voor CKV arrangement ontwikkeld organiseerde een aantal schilderen met Tim komen in ‘Spring in je Robert Smit. Tjepkema en Janneke docenten werden twee (‘Extremen’). Omdat de kinderateliers, ‘schilderen Ayres op de KunstRAI. eigen kunstwerk…’ 21.11 IMC Hooijmans een project docentendagen G.R.A.S.-doelstelling op de dam’,bij de 23.07 Workshop Portret 13.06 ‘…en vlieg er in weekendschool, over het thema Goud georganiseerd, één over voor de periode 2000- tentoonstelling Stad en fotograferen met rond’, vervolg van ‘Goudproject’ van voor de IMC Weekend- performances in 2004 werd behaald (o.a. Land met werk uit de Rineke Dijkstra bij de workshop van 6 juni. Tjepkema en Hooymans. school uit Amsterdam samenwerking met het 200 klassen ontvangen) collectie van het tentoonstelling Gogh 27.06 Workshop 28.11 IMC West. De 30 leerlingen hedendaagse kunst- wordt het project Stedelijk, waarvan het Modern. Wandtekenen met weekendschool, werkten vier zondagen tijdschrift Mister gecontinueerd in 2005. Kinderbulletin verslag 10.08 Workshop Zon, tekenaar DerkThijs ‘Goudproject’ van lang aan een cadeau- Motley, in Post CS, en De G.R.A.S.-werkgroep deed. Daarnaast ver- vogel en bloem met (genomineerde Prix de Tjepkema en Hooymans.

119 120 Publicaties Register Stedelijk 2003/2004 Museum Bulletin 2003/2004

The Furniture Encounters with Rineke Dijkstra: Kinderbulletin 1/2003 Peter Sruycken. Mark Manders & Marije Jelle Bouwhuis Collection Stedelijk Modernism – Portraits verscheen in 2003 vier Ryan Gander. De dood Recente aanwinst Langelaar Museum Amsterdam, Highlights from the cat.nr. 881 (Eng) maal van Abbé Faria Marjan Boot De jaren ’90 revisited. 1850-2000: from Michael Stedelijk Museum Tekst: Hripsimé Visser, Redactie: Marian Jelle Bouwhuis Naatje op de Dam, Discussie Thonet to Marcel Amsterdam Urs Stahel Cramer, Rixt Hulshoff Museum in Motion Geschiedenis van een Jelle Bouwhuis Wanders cat.nr. 876 (Eng) Ontwerp: Lambert und Pol Schenking Sven Lütticken beeld cat.nr. 859 (Eng) isbn 09-5006-166-4 Lambert, Düsseldorf Ontwerp: Studio correspondentie Tijs Goldschmidt Het vak, de kritiek en isbn 90-5662-194-7 Tekst: Maarten Stedelijk Museum, 2004 Design, Stadsdrukkerij Walrecht-Lucebert Stad & Land. Tijdelijk de tijdgeest Tekst: Luca Dosi Delfini Bertheux, Suenne 160 pagina’s (Benjamin Beek), Suzanna Héman actueel: 19e- en vroeg 5 en 6/2003 Camiel van Winkel met bijdragen van Megan Tan, Amsterdam 20ste-eeuwse kunst uit CoBrA had Engelsen in Jan van Adrichem, voorwoord Hans van Jaarverslag Museum in crisis het Stedelijk in de de greep 10 Years SMBA We Philip van Daalen, Beers, Li Xiang Yang, tweeduizendtwee Junioragenda Chris Dercon Nieuwe Kerk Jelle Bouwhuis show art Ingeborg de Roode, Kwok Kian Chow isbn 90-5006-165-6 verscheen in 2004 vier Saskia de Bodt De jubileumpublicatie Monique Splinter, Ontwerp: Thonik & (Ned/Eng) maal, samenstelling 2/2003 Daniel Buren te gast in van Stedelijk Museum Marijke van de Weerdt, Sander Boon Eindredactie: Jelle Rixt Hulshoff Pol To t z o v e r ‘Ik heb een ijzeren wil’. het Stedelijk Bureau Amsterdam Hans van Beers. Stedelijk Museum Bouwhuis, voorwoord Bert Jansen Marina Abramovic in Arjan Reinders Renske Janssen Ontwerp: Beukers Amsterdam, 2004 Stevijn van Heusden en ‘Gogh Modern’ Scholma 159 pagina’s Hans van Beers Traditie en vernieuwing Carolien de Bruijn Cohen-Solal, 2 en 3/2004 Stedelijk Museum & Ontwerp: T(C), H&M, bepalen rijke collectie Sandberg, Barr 20/20 Vision NAi Uitgevers Expressie en ordening: Rotterdam Maurice Rummens 4/2003 Jan van Adrichem Leontine Coelewij Rotterdam, 2004 het verzamelbeleid van 96 pagina’s Hot or not: educatie- 456 pagina’s Willem Sandberg voor Sixties web in de lucht Loes van der Horst, Yesim Akdeniz Graf het Stedelijk Museum Stedelijk Museum Marjan Boot & Ingeborg Rixt Hulshoff Pol Horizon, 1977. Dominic van den Link: voorstel tot 1945-1962 Bulletin 2003 de Roode Aanwinst Boogerd gemeentelijke cat.nr. 877 (Ned) issn 0921-6189 Link: voorstel voor Marjan Boot kunstaankopen isbn 90-5662-318-6 (Ned/Eng) Tw i j f e l, e ng a g e m e n t, gemeenteaankopen Francis Alÿs cat.nr. 875 (Ned/Eng) Tekst: Caroline verscheen vijf maal experiment fotografie 2002/2003 Anthon Beeke. Jelle Bouwhuis isbn 90-5006-164-8 Roodenburg-Schadd Redactie: Jelle Hripsimé Visser Jelle Bouwhuis & Naaktemeisjesalfabet Tekst: Frederike voorwoord Jan van Bouwhuis Hripsimé Visser Jelle Bouwhuis Marc Bijl Huygen, Femke Adrichem, Geurt Ontwerp: Henk Videokunst in het Marjolein Sponselee Lutgerink, Hripsimé Imanse Marseille, Haarlem Stedelijk BijlmAIR: Hentie van Abakanowickz & Hicks. Visser Ontwerp: Piet Gerards Nathalie Zonnenberg der Merwe. Nieuw Te x t i e l k uns t i n Germaine Kruip Ontwerp: Julia Born, in samenwerking met Stedelijk Museum Hollands groepsportret ‘Revolution in the Air’ Renske Janssen Amsterdam (in dialoog Ton van de Ven (bpg), Bulletin 2004 Tekenen maakt visueel Jan van Adrichem Henriëtte Heezen met Daria Holme) Amsterdam/Heerlen issn 0921-6189 denken zichtbaar. Steve McQueen Stedelijk Museum Stedelijk Museum & (Ned/Eng) Interview met Frank 3000 is samen één. Een Pascins in Stedelijk Hans-Ulrich Obrist & Amsterdam, 2003 NAi Uitgevers verscheen vijf maal van den Broeck project voor VMBO verrassen expert Angeline Scherf 72 pagina’s Rotterdam, 2004 Redactie: Jelle Jelle Bouwhuis Cornel Bierens Maurice Rummens 941 pagina’s Bouwhuis Mathias Poledna Julika Rudelius: you Ontwerp: Experimental Walter Nikkels Net.kunst. De kunst van 1/2004 Martin Germann can’t stay in the 80s Mark: gemeentelijke Jetset, Amsterdam Rudi Fuchs onze tijd Secrets of the ‘90s. wearing cowboy boots kunstaankopen Chiara Alinovi De collectie van het De Rijke/De Rooij while the whole world grafische vormgeving Nieuwsbrief Stedelijk 3/2003 Stedelijk in het Jelle Bouwhuis progresses 2003-2004 Museum Bureau Sol LeWitt. Het Nieuw! Recente Museum voor Moderne Tekst: (interview) Jan cat. Nr. 878 (Ned/Eng) Amsterdam concept en ‘the art part’ aanwinsten industriële Kunst in Arnhem To r b j ørn Rødland van Adrichem; red. Jelle isbn 90-5006-167-2 verscheen in 2003 zes Jelle Bouwhuis en grafische vorm- Mirjam Westen Hripsimé Visser Bouwhuis, Mark Bain, Tekst: Marten Jongema maal en in 2004 zes geving Kenny Macleod Ontwerp: Hansje van maal Talking Heads in Carolien Glazenburg & Iedereen geëngageerd De Kooning in het Stedelijk Museum Halem Redactie: Martijn van Milaan, het Stedelijk op Ingeborg de Roode Sven Lütticken Stedelijk Amsterdam & Stedelijk Museum Nieuwenhuyzen reis Ruud Schenk & Edy de Kunsthaus Glarus, 2003 Amsterdam, 2004 Ontwerp: Mevis & van Ingeborg de Roode Gedicteerde Het moment voor de Wilde 14 pagina’s 878 pagina’s Deursen, Amsterdam tekeningen jaren ’90

121 122 Vereniging Vrienden Stedelijk Museum van het Stedelijk Business Club Museum 2003/2004

De eeuwige zoektocht De crisis van tijd in Bestuur Vereniging de Rome 05.02.03 2003 Hein Sassen. Avondontvangsten in naar de draaglijke tijden van crisis Vrienden van het 29.08.04 SMBA met Loud & Clear Excursies Toegang tot de 2003 lichtheid van het Jan Verwoert Stedelijk Museum Kramer vs. Rietveld en Invitation No 75, 14.02.03 KunstRAI met korting. 05.02.03 bestaan Prof. Dr. Dolf van den 26.09.04 mode, kunst, design Museum voor To egang t o t Gogh To t zo Ver (opbouw) Jaap Huisman Een interview met Brink 20/20 Vision Moderne Kunst Arnhem Modern in het Van Gogh 07.05.03 Paulina Olowska voorzitter 31.10.04 26.05.03 11.04.03 Museum. Preview KunstRAI Kramer v.s. Rietveld Dominic van den Drs. Hans Janssen Sandberg Nu Algemene Düsseldorf 03.06.04 Ingeborg de Roode Boogerd penningmeester 28.11.04 Ledenvergadering in de 19.06.03 – 20.06.03 Gastprogrammering Stad & Land, De Mr. Erik van Ginkel Time and Again Nieuwe Kerk, Venetië Het Muziektheater met Nieuwe Kerk Het Stationspost- 6/2004 secretaris Eggertzaal met 20.08.03 drie producties 24.09.04 kantoor van Piet Elling Geel Metalliek - Goud Balou van de Ven 2003 tentoonstelling Stad en Van Abbemuseum, Kerstgeschenk: Revolution in the Air Hans Ibelings voor Robert Smit Mr. Evert Jan Henrichs Museumcursussen Land, 19e-eeuwse Eindhoven medewerkers van het 08.12.04 Marjan Boot Mr. Joost Quant (per 02.03/03.03/04.03/05.03 meesterwerken uit het 06.11.03 – 09.11.03 Stedelijk ontvingen twee Link, eindejaarsborrel SMCS Zwarts & 2004) Eigen Collectie Stedelijk Museum Barcelona bioscoopbonnen. Jansma 9/11 en Dial History Guus Ros 06.03/07.03 21.11.03– 23.11.03 Overige ontvangsten in Jeroen Mensink Nathalie Zonnenberg Floor van Spaendonck To t zo ver 08.11.03 Londen 2004 2003 (per 2004) 07.03/08.03/09.03 Museumn8 Speciale acties 06.01.03 SMCS Experimental Stedelijk Bureau Hans van Beers Vaste collectie,To t zo ver De excursies werden Toegang tot de Nieuwjaarsborrel van Jetset Amsterdam: Loss 10.03/11.03 15.12.03 begeleid door KunstRAI met korting Stedelijk Museum Experimental Jetset Marjan Boot Activiteiten Vereniging Tot zo ver, Revolution in Eindejaarsborrel met kunsthistoricus Michel De Nederlandse Opera Mondriaan Stichting en Vrienden van het the Air Bibliotheekverkoop in Didier (Venetië) en Writing to Vermeer van ICN Park 4D-TV, Japanse Encounters with Stedelijk Museum 11.03/12.03 de Aula aan de Paulus kunsthistorica Carolien Louis Andriessen 02.07.03 posters Modernism in Brazilië Tot zo ver, LINK Potterstraat. Toelichting de Bruijn en Fréderique Presentatie Commissie Marten Jongema Maarten Bertheux Rondleidingen in 2003 op LINK, Gemeentelijke van der Stelt (Londen) Sanders 26.01.03/23.02.03/ 2004 aankopen door Hripsimé en Nelleke van den 4/2004 Hans Eijkelboom 30.03.03/ 27.04.03 Museumcursussen Visser. Bosch. Avondontvangsten in Sandberg en het Jelle Bouwhuis Collectie-opstelling 01.04/02.04 2004 Stedelijk 10.05.03 Cobra Museum, Bureau 2004 2004 05.04.04 Caroline Roodenburg- WWVF Amsterdam, depots Ontvangsten Excursies Insinger de Beaufort Schadd 25.05.03 03.04/04.04 22.01.04 12.02.04 – 15.02.04 05.05.04 KunstRAI Bureau Amsterdam, tienjarig jubileum SMBA Berlijn Preview KunstRAI Mark: Gemeentelijke 27.06.03/ 27.07.03/ depots, Montevideo, De We show Art 26.03.04 18.05.04 kunstaankopen 03-04 31.08.03 Appel, Huis Marseille 12.05.04 Museum voor Moderne Opening Stedelijk Marten Jongema Collectie-opstelling, 05.04/06.04 Preview SMCS-gebouw Kunst Arnhem Museum CS To t zo ver Tussenstand, 20/20 en Club 11 19.11.04 – 21.11.04 03.06.04 Um den Kern der 26.10.03 Vision, Kramer vs. 27.05.04 Rijnland Preview Christie’s Sache Revolution in the Air, De Rietveld Algemene 01.09.04 Jan van Adrichem Sixties en het Stedelijk 07.04/08.04 Ledenvergadering in De excursies werden Rondleiding ING Groep 30.11.03 Kramer vs. Rietveld, Prix SMCS, Preview begeleid door 09.11.04 Het Nieuwe Stedelijk To t zo ver de Rome,Tussenstand Sandberg Nu kunsthistoricus Michel Avondontvangst Max van Rooy 21.12.03 09.04/10.04/ 11.04 06.11.04 Didier (Berlijn en Stedelijk Museum CS LINK: Gemeente- Sandberg Nu, Who if not Museumn8 Rijnland) en Emilie 15.12.04 Eylem Aladogan - Army aankopen we?, Collectie 14.11.04 Nord. Eindejaarsborrel Of Me Eindejaarsborrel met Arjan Reinders Rondleidingen in 2004 2003 rondleidingen bij 2003 03.03.04 Ontvangsten Sandberg Nu, Geel Speciale acties The Artworld is Full Bedrijfscollectie ABN/ Metalliek en Time and Conservatorenuurtje Otto Berchem AMRO 15.01.03 Again met Willem van Beek, 08.05.04 Nieuwjaarsreceptie met Maarten Bertheux, 5/2004 KunstRAI presentatie nieuwe Geurt Imanse, Michiel Time and Again 25.07.04 website Nijhoff, Jurrie Poot, Leontine Coelewij SMCS-gebouw en Prix Ingeborg de Roode, Jan

123 124 Stedelijk Museum Sponsors en donateurs Sponsors en donateurs Sponsors en donateurs Business Club 2003 2004 Leden

A+D+P architecten De Baak Management Malasch BV/Serieuze WPG Uitgevers B.V. Bestuur Stichting Stedelijk Museum CS ABN/AMRO ABN/AMRO ABN AMRO Private Centrum VNO-NCW Zaken Zwarts & Jansma Stedelijk Museum is mede mogelijk Ambassade van Amsterdams Fonds voor Wealth Management De Brauw Blackstone Marsh B.V. Architecten Business Club 2003 gemaakt door/has been Zwitserland de Kunst Adviesbureau Van Westbroek Martinair partyservice Prof. dr Dolf van den made possible by Amsterdams Fonds Aukes Theatertechniek Dooren (vanaf 2004) De Bussy Eilerman ModoVanGelder Van de 112 leden Brink, voorzitter Gemeente Amsterdam, voor de Kunst Verhuur B.V. AEGON N.V. Harms BV. (tot 2003) Motivaction wensen vijf leden Dr. Hans Janssen, Economische Zaken Audi Brunia Interiors B.V. AM MEDIA (vanaf 2004) De Heus, Brokking, Multi Magazines anoniem te blijven. penningmeester Bank Oyens & Van Cult Videotheek Amsterdam RAI Koudijs BV NautaDutilh Mr. Erik van Ginkel, Eeghen N.V. Fonds voor Beeldende AMVEST De Nederlandsche Bank Nederlandse secretaris Mondriaan Stichting Kunsten, Vormgeving en AON Nederland nv Waterschapsbank N.V. Mr. Els H. Swaab Stadsdrukkerij Bouwkunst Arbo Unie B.V. De Stuers Beheer B. NEMACO B.V. Mr. Henk Rottinghuis en/and: Amsterdam N.V. Jaffé Pierson Stichting Architectenburo Delta Lloyd N.V. Niehe Lancée Dolf le Conge Kleyn Ansorg B.V. Stedelijk Museum Kossmann.dejong Veenendaal, Bocanet + DTZ Zadelhoff (vanaf Nielen Van Schaik Leontine Coelewij (tot Bouwbedrijf van den Business Club Meubelindustrie partners 2004) (vanaf 2004) 2004) Hengel BV Vereniging Vrienden Gelderland BV Aromedia Dura Vermeer Groep NV P2 Group (vanaf 2004) Nelleke van den Bosch Lensvelt/Moooi Ministerie van de ATOS Interim DynaSeal/Hörmann Palthe Oberman Hans van Beers Moroso Vlaamse Gemeenschap Management Euronext Advocaten Stedelijk Museum Mondriaan Stichting Bank Oyens & van Fortress Groep Partnership Bonnike Business Club Ofﬁce for Eeghen Frans Molenaar BV Pesman Advocaten Zwarts & Jansma Contemporary Art, BMG GCI Holland Pon Holdings B.V. Architecten Norway Boekel De Nerée Gijs van Thienen Pon’s Automobielhandel Quinze & Milan Boer & Croon Strategy Architecten BNA/BNI B.V. Rijnja Repro and Management Group B.V. Rabobank Amsterdam Stedelijk Museum Boer Hartog Hooft GlaxoSmithKline en Omstreken Business Club Booz Allen Hamilton Grey Communications Readershouse Hearst Stichting Schöne Bots & Partners (vanaf Group (tot 2003) Royal Haskoning Edelmetaal 2004) Hay Group bv SAPPI Europe SA Tung s t e n S t udi o Brand Bierbrouwerij Heijmans N.V. Select Catering Vereniging Rembrandt B.V. Het Arsenaal Shell Nederland B.V. Vereniging Vrienden Breevast B.V. Hill & Knowlton SNS Reaal Fonds Visual Hardware BtoBe/Hugo Boss Store Hotel Vondel (tot 2003) St. Nebest Kunst Service Buhrmann NV (tot 2003) Hopman Interheem Stadsdrukkerij VSB Fonds buro philip van den hurk Groep B.V. (vanaf 2004) Amsterdam Rijksakademie van Business Art Service Houthoff Buruma S-W-H Beeldende Kunsten Camp Kleyn Associates IMCA Vastgoed BV. The Boston Consulting BV/Ramada AMS Hotel ING Groep Group Group Insinger de Beaufort The NameWorks bv N.B. Founders en Cantor Holding bv (tot (2004) Theodoor Gilissen donateurs van de 2003) KAS BANK N.V. Bankiers N.V. Uitbreiding en Chemtech B.V. Kempen &Co N.V. (tot Universiteit Nyenrode Renovatie van het Christie’s Amsterdam 2003) van den Oever, zaaijer & Stedelijk Museum zijn BV. Keyser & Mackay partners, architecten bij het uitkomen van dit Citibank International Koninklijke Philips Van der Moolen Holding jaarverslag nog niet plc (vanaf 2004) Electronics NV NV bekend gemaakt./ Clifford Chance KPMG (vanaf 2004) Van Erp Notarissen Founders and donors of Advocaten KPMG Meijburg & Co VandenEnde Foundation the Expansion and CMS Derks Star LeasePlan Corporation (vanaf 2004) Renovation of the Busmann N.V. (vanaf 2004) VBAT Enterprise IG Stedelijk Museum are Cunningham Lindsey Lensvelt Wegener not yet made public at Europe BV Leo Burnett WinterMedia (vanaf 2004) the time of publishing. Dam & Partners Link, The Art Company Wissenkerke Franchise Architecten MAB Group B.V. bv

125 126 Personeelslijst Stedelijk Museum 2003/2004

Directie E.H.M. Bracht Projectmedewerker Bruikleenverkeer J.H. Meijer A. Bronotte E. Nord menten W.M.A. van Beers Eerste restaurator M. Rummens Hoofd Personeel en Medewerker postkamer Medewerker vereniging M. Barberic Directeur a.i. L. Wijnberg Restaurator Assistent Depots Organisatie R. Timpico vrienden (2004) Medewerker Stafbureau J.W. van Bennekom Wetenschappelijke M.H.J. van den Bemt J. Mulder Medewerker postkamer J.C. de Bruijn M. Bertheux Restaurator documentatie Depotbeheerder Personeelsadviseur Medewerker pers & Bedrijfsbeveiliging en Assistent artistiek R. Timmermans E. de Zwart B. Splinter Y. P he lip a Financiën, publiciteit/website verzorging directeur Restaurator Assistent Depotbeheerder Assistent-personeels- Automatisering en A.H.C. Houck-Dibbits G.W. Schreurs E. Hemmes Wetenschappelijke R.S. Staphorstius adviseur control Medewerker sponsoring Hoofd bedrijfs- projectleider To e g e p a s t e Kun s t e n documentatie Depotbeheerder O. El Bardai B. Konté en fondsenwerving beveiliging en tentoonstellingen Vormgev ing Bibliotheek B. Koekoek Assistent-personeels- Sectorhoofd/controller M. Cramer verzorging M. Boot M. Nijhoff Depotmedewerker adviseur (2004) A.S. Bakker-Kalkhoven Medewerker Marketing Museale Zaken Conservator Hoofd bibliotheek F.C. de Jong R. Volmer Hoofd Financiën R.A. Hulshoff Pol Bedrijfsbeveiliging G.J. Imanse I.V.H. de Roode W.V. van Beek Eerste medewerker Adviseur rechtspositie/ W.J.G. de Jong Medewerker educatie R. Moore sectorhoofd a.i. Conservator (hoofd a.i. Bibliotheekmedewerker buitendepot personeels- en salaris- Boekhouder W.J.L.A. Njiokiktjien- Te a m che f be ve iliging m.i.v. 2004) J.S.J. Boedels M.J. van Dam administrateur C.J. Muller van Ruiten R. de Boer Prenten, Tekeningen en M.A. Vogel-Wegener Bibliotheekmedewerker Medewerker buiten- A. Fehres Kassier Medewerker pers & Te a m che f be ve iliging Fotografie Sleeswijk E.Brakenhoff depot Medewerker L. Dielen publiciteit N.R. Anches J.A. Poot Restaurator Bibliotheekmedewerker G.C. Boekel secretariaat P & O Medewerker financiële H. Molhoek 1e Beveiligingsmede- Conservator C.C.E. Glazenburg M.J. Hendricks Assistent-medewerker S. Groenevelt administratie (2004) Coördinator werker T.H.C. Visser Conservator Bibliotheekmedewerker buitendepot Projectmedewerker H.M. van Impelen- Rondleidingen M.S. Anoep Conservator (hoofd a.i. M.D. Jongema B.J. Nijland Rootring H.J. van der Veen 1e Beveiligingsmede- m.i.v 2004) Conservator (2004) Bibliotheekmedewerker Uitgeverij en Bureau Management- Medewerker financiële Medewerker (2004) werker S.M.T.A. Héman A.M. Splinter S.M. Stokhof fotografisch atelier ondersteuning administratie K. Erdem Conservator Assistent-conservator Bibliotheekmedewerker R.W.P. Versluys P. G e e r l i ng s M.E. van Goudoever Desk 1e Beveiligingsmede- A.G. van Oort E.M.E. Besjes D.G. Veltman Fotograaf (Coördinator Hoofd/directie Medewerker financiële B.F.M. Wolff werker Eerste restaurator Medewerker Bibliotheekmedewerker foto-afdeling m.i.v. 2004) secretaris administratie Coördinator Desk (2004) C.L.J. Gepken-Tak L.J.M. Cats A.J.M. Verschueren C.G.J. Vogel D. Hogers P.P. van der Burg C.W.J.J. Meijer H.E. Fellinga-Engelsman 1e Beveiligingsmede- Eerste restaurator Medewerker Bibliotheekmedewerker Fotograaf Indicateur/medewerker Medewerker financiële Deskmedewerker werker R.E. Beekhuizen H. Pramudj H. Wessels directiesecretariaat administratie D. Hakvoort M. Houtepen Encadreur Medewerker Collectieregistratie Medewerker beeldbank E. Visscher A.M. van der Pol Deskmedewerker 1e Beveiligingsmede- P.G.M. van Orsouw S. Becic M.C.J. Knies-Meijer E.K. Balog-Postma Directiesecretaresse Medewerker financiële J. de Jong werker Medewerker Medewerker (2004) Hoofd Laborant M. Hendriks administratie Deskmedewerker E.M. van de Ruit-Bakker B. Bakels N. Stafleu G. Bakker M.M. Ben Arfa Medewerker BMO B.H.P. Stuurman E.J. de Laat 1e Beveiligingsmede- Medewerker Medewerker (2004) Medewerker kunst- Medewerker fotografie C.G.M. Leijtens Medewerker financiële Deskmedewerker werker S. Jacobs M. Karis inventaris Medewerker BMO administratie J.W. Wolters A. Kruiswijk-Zurcher Medewerker (2004) Medewerker A.F.A. Grimmon Bureau Amsterdam R.M. Otter M. Blankenzee-Vos Deskmedewerker 1e Beveiligingsmede- registratie (2004) Medewerker kunst- M.D.J. van Medewerker BMO Medewerker werker Schilder- en inventaris Nieuwenhuyzen L.D. Dekker M. Açikgoz Facilitaire Zaken A. Liaghat Beeldhouwkunst Documentatie en F.M. van Lamoen Conservator Bureau Medewerker BMO Systeembeheerder, M. Pranger Sectorhoofd 1e Beveiligingsmede- M.J.A.L. Bloem Onderzoek Medewerker kunst- Amsterdam (2004) Coördinator ICT (2004) werker Conservator J.N.M. van Adrichem inventaris B. van der Heide S.M. van Nunen J. Brant Planbureau P. Singh-Badloe L.M.H. Coelewij Hoofd M. Zweers Algemeen medewerker Karioen Systeembeheerder S. Keijzer 1e Beveiligingsmede- Conservator M.M. Soeting Medewerker Bureau Amsterdam Medewerker BMO Planner werker G.J. Imanse Assistent-Conservator R. Kauwen J. Meijer (2004) Communicatie en J. Vastengoed M.R. Goher Zayed Conservator C.G. Roodenburg- Medewerker Algemeen medewerker A. Steens Marketing Chauffeur 1e Beveiligingsmede- D.M.M.G. Mignot Schadd J. van Dam Bureau Amsterdam Medewerker archief G.L.M. van Heesbeen P. P i j p e r werker Conservator (hoofd a.i. Wetenschappelijk Medewerker M.C. Botter (2004) Hoofd Instructeur D.C.A. Leming m.i.v. 2004) projectmedewerker W.A. de Voogd Receptionist Bureau J.J. Bouwhuis S. van Rheenen 1e Beveiligingsmede- J.H.T.M. Sassen L.A.A F.M. Dosi Delfini Applicatiebeheerder Amsterdam Postkamer Persvoorlichter Secretarieel medewerker Conservator Conservator meubel- Ad-lib J.C. Wolkers- N. van den Bosch werker E.J.W. Scagliotti-Mulder C.A.M. Weerdenburg project A.R. van den Berg Personeel en Goudemond Medewerker vereniging F. Her melijn 1e Beveiligingsmede- Eerste restaurator M. Maas Coördinator Organisatie Beheerder postkamer vrienden en SMBC Medewerker evene- werker O. Molina 127 128 Personeelslijst Stedelijk Museum 2003/2004

1e Beveiligingsmede- Suppoost medewerker B. Ommen Medewerker audio Medewerkers uit dienst K. Karneylzadeh D. Leming werker E.S. Ramdas-Ramsodit S. Araya Medewerker kantine visueel 2003 Aspirant beveiligings- 1e Beveiligings mede- M. Nabizada Suppoost Aspirant beveiligings- P. Du Bois L.H.M. Scheffers medewerker werker 1e Beveiligingsmede- V. T. Vink - G a r r ido medewerker Medewerker kantine Emballage Medewerker BMO A. Sumo E.J. de Laat werker Suppoost M. Begzad J. Storms C.D. Nahr A.M.F.W. van der Aspirant beveiligings- Medewerker desk F.M. Nourzai Aspirant beveiligings- Medewerker kantine Hoofd emballage Vleuten medewerker C.J. Muller 1e Beveiligingsmede- Verzorging medewerker M.H. Bongaarts Medewerker BMO J. Williams Kassier werker S.H. Knaup-Van Putten M. Cerfontaine Aspirant Technische dienst Emballeur G. Verboekent Aspirant beveiligings- W.J.L.A. Njiokiktjien- S.M. Ghoreshizadeh Teamchef verzorging beveiligingsmedewerker A. Kerpentier J. Koops Sectorhoofd financiën, medewerker van Ruiten 1e Beveiligingsmede- J.H. van der Meulen A. Ciger-Töksoz Hoofd technische Emballeur control en automati- Medewerker pers & werker Eerste medewerker Aspirant beveiligings- dienst P. L e h m a nn sering Stagiaires 2003 publiciteit H.J. Sadiq verzorging medewerker T.W.L.M. Kox Emballeur W.S. van Heusden P. A c c o y e r Y. P he lip a 1e Beveiligingsmede- L.A. Vos-Beenen R. Dihalu Eerste medewerker Zakelijk directeur Schilder- en Assistent-personeels- werker Medewerker verzorging Aspirant beveiligings- technische dienst Tr a nspor t R.F. Fuchs beeldhouwkunst adviseur A. Hajhassan L.R. Devid medewerker D.G. Clement R. Ruijzendaal Artistiek directeur F. Feuardent S. van Rheenen 1e Beveiligingsmede- Medewerker verzorging G. Illidge Te chnicus Hoofd transport E.M. Feuth Schilder- en Secretarieel medewerker A.M. Wilhelm-Van Aspirant beveiligings- J.M. Coesel J.A. te Paske Medewerker beeldhouwkunst werker J.F. Haltman Dorth medewerker Te chnicus Eerste medewerker reproductie verkoop W. Swar te B. van der Heide 1e Beveiligingsmede- Medewerker verzorging A. Jamaly J.S.L. Kenter transport E.L. Kolk Communicatie en Algemeen medewerker werker L.Guler Aspirant beveiligings- Te chnicus R. Boot Te a m che f be ve iliging Marketing Bureau Amsterdam S. Menshov Medewerker verzorging medewerker P. van der Lem Chauffeur/Transporteur I.A. List-Koolwijk F. van der Stelt C.G. Roodenburg- 1e Beveiligingsmede- C.M. Hoffmann J. Kammeron Te chnicus R.P. Hendriks Medewerker verzorging Communicatie en Schadd werker Medewerker verzorging Aspirant beveiligings- F.G. St aphor s t ius Chauffeur/Transporteur S. Zevenbergen Marketing Wetenschappelijk J. Safi A.M. Kraehe medewerker Te chnicus H.H. Kral Medewerker verzorging C. Alinovi projectmedewerker 1e Beveiligingsmede- Medewerker verzorging A. Karimi A. Coster Chauffeur/Transporteur E. Dekker Communicatie en werker H. Kremers Aspirant beveiligings- Te chnicus M. Krumeich Suppoost Marketing Stagiaires 2004 J. Al Kadi Medewerker verzorging medewerker A. van Elst Chauffeur/Transporteur M. Kabil el Hak X. Pique J. Koster 1e Beveiligingsmede- M. Krumeich J. Mahop Ma Mahop Te chnicus Suppoost Communicatie en Bureau Management- werker Medewerker verzorging Aspirant beveiligings- A. Evers Magazijn R. Hoebba Marketing ondersteuning R.A.J. Mahabier S.M. Do Carmo-Lopes medewerker Te chnicus R. Schoelitsz 1e beveiligingsmede- Y. B o e k hout R. Cremers 1e Beveiligingsmede- Ferreira M. Maroof G. van Ham Magazijncoördinator werker Bureau Amsterdam Communicatie en werker Medewerker verzorging Aspirant beveiligings- Te chnicus N. van Beek S. Khandjan Marketing T. Vor s t M.W. Swinkels- medewerker R. den Hartog Magazijnmedewerker Aspirant beveiligings- Medewerkers uit dienst D. Doverman 1e Beveiligingsmede- Meijerink A. Musa Te chnicus D.M. Rhebok medewerker 2004 Beveiliging werker Medewerker verzorging Aspirant beveiligings- C. Jansen Magazijnmedewerker S. Kwetir B. Konté M. Garrido J. de Vries-Ivanekova M. Moelee medewerker Te chnicus Aspirant beveiligings- Sectorhoofd financiën, Prenten, tekeningen en Beveiligingsmede- Medewerker verzorging F. Naser i C.M. Pels Winkel medewerker control en automati- fotografie werker S. Sewgobind Aspirant beveiligings- Te chnicus M. Poot-Van Lingen F. Lopez sering L. Heusschen H. Asruf Medewerker verzorging medewerker L.W. Fritz Winkelcoördinator Aspirant beveiligings- L.A.A. F.M. Dosi Delfini Prenten, tekeningen en Beveiligingsmede- C.D.M. Verbeek G. Stojkovic Te chnicus C. Krijgsman medewerker Conservator meubel- fotografie werker Medewerker verzorging Aspirant beveiligings- K. Bakker Winkelmedewerker S. Gomaa project J. Nuijten A.M.E. Jansen G. Verschut-Mijnders medewerker Te chnicus M. Kortekaas- Aspirant beveiligings- A.M.E. Jansen Prenten, tekeningen en Beveiligingsmede- Medewerker verzorging F. Zandi Pa joeh A.G. van Velzen Biesterbos medewerker Beveiligingsmede- fotografie werker S.J. Zevenbergen Aspirant beveiligings- Medewerker gebouw- Winkelmedewerker A. Zahed werker H. Tanimura G.L.G. Schakel Medewerker verzorging medewerker beheerssysteem J.W. Wolters Aspirant beveiligings- C. Janssen Prenten, tekeningen en Beveiligingsmede- A. Zanzan G. Hoogeveen Winkelmedewerker medewerker Stoffeerder fotografie werker Werkgelegenheids- Aspirant beveiligings- Eerste medewerker A. Woudstra F. Mehr abi A. Kerpentier R. Bellwinkel S. Piroe-Bakridi project Beveiliging medewerker audio visueel Medewerker (2004) Aspirant beveiligings- Hoofd technische Documentatie en Suppoost (geëindigd m.i.v. A.I. Mohamed E. Verwaal medewerker dienst onderzoek I.T. van Selst-Riedewald 1 december 2004) Kantine Medewerker audio Medewerker (2004) B. Nazerian R.A.J. Mahabier A. Vonder Mühll Suppoost F. Ahmadzai E.E. Kolder visueel Aspirant beveiligings- 1e Beveiligings mede- To egepa s t e Kuns t en E. van Deursen Aspirant beveiligings- Kantinebeheerder P. B. H o l t u s medewerker werker Vormgeving

129 130 Nevenactiviteiten museumstaf

M.J. van Heerden Jan van Adrichem pp. I-XXVII. dam-New York 1659-2003 land en Stichting Oude Muziek Utrecht van 12 december 2002, Utrecht’, in 10 jaar To egepa s t e Kuns t en BESTUURS- EN –‘Washing Hands (Amsterdams Centrum Behoud Moderne –Voorzitter MU ’s-Hertogenbosch, LUCAS X, CBK Vormgeving ADVIESFUNCTIES Abnormal. Bruce van de Studie van de Kunst), Eindhoven, Eindhoven Europees Keramisch (Amersfoort), 2003, L. Kool –Lid Museumcommissie Nauman (Fort Wayne, Gouden Eeuw, His- 4 april 2003. –Voorzitter Stichting Werkcentrum en p.16-26. To egepa s t e Kuns t en Centraal Museum Ind., 1941)’, Bulletin van torisch Documentatie- –Medeorganisatie boek- Internationaal Film Akademie voor Kunst –‘Beyond voor Vormgeving Utrecht de Vereniging Rem- centrum voor het Neder- presentatie F. Tacq, Festival Rotterdam en Vormgeving & St. beginners’, Fris – V. Kor s t jens –Lid Internationale brandt 13 (2003) 1, lands Protestantisme Proceeding #1. Dakar (IFFR) Joost, 2003, 19-24 tijdschrift voor kunst in To egepa s t e Kuns t en Beeldencommissie pp. 13-17. aan de Vrije Universiteit, 05.19/05/2002. –Voorzitter Stichting –Voorwoord in tent. cat. de Openbare Ruimte in Vormgeving Rotterdam –Recensie ‘R. Steen- Roosevelt Study Maastricht 2003 (Jan Internationale Culturele Portraits – Truike Utrecht, nr.1, 2004, J. Ondra –Lid bestuur Jan van bergen, Iets wat zo veel Center), Amsterdam, 1 van Eyck, Stedelijk Activiteiten SICA Verdegaal, Amsterdam p. 8-15. To egepa s t e Kuns t en Eyck Academie kost…’, in Bijdragen en februari 2003. Museum), Amsterdam, –Bestuurslid Ateliers (Galerie Louise Smit) –‘Utopia Reloaded’, Vormgeving Maastricht Mededelingen betreffen- –‘De representatie van 30 mei 2003. (v/h ’63) 2003 Lucas X, XI (2004), nr.1, E. Perez –Lid Amsterdamse de de Geschiedenis der de 20ste eeuw in het –Dagvoorzitter –Bestuurslid p.21-23. To egepa s t e Kuns t en Kunstraad Nederlanden, 118 (2003) nieuwe Rijksmuseum’, Promovendi-overleg Gergjevfestival LEZINGEN –Boekbespreking ‘Kunst Vormgeving –Lid Sectie Moderne 3, pp. 447-449. bij symposium De moderne beeldende Rotterdam –‘Robert Smit and the in crisis’, Metropolis M, M. Piels Kunst van de Onder- –‘Julika Rudelius: Von twintigste eeuw in het kunst (Onderzoekschool –Bestuurslid Gold Taboo, Society of XXIII (2003), nr. 2, To egepa s t e Kuns t en zoekschool Kunst- der Fotografie zum nieuwe Rijksmuseum Kunstgeschiedenis, Nederlands Dans the Jewellery p. 40-41. Vormgeving geschiedenis Video. Ein Interview’, (Rijksmuseum) Amster- Stedelijk Museum) Theater Historians’, Londen, –Tentoonstellingsbespre- P. A c c o y e r –Lid Stuurgroep tent. cat. Julika Rudelius dam, 5 juni 2003. Amsterdam, 21 25 mei 2004 king ‘Experience. Schilder- en Stichting Behoud – You can’t stay in the –‘Sandberg en het november 2003. Belegen beeldbombar- Beeldhouwkunst Moderne Kunst 80s wearing cowboy museum van de avant- –Deelname in panel Marjan Boot OVERIGE dementen’, Metropolis V. B l o k –Lid verschillende boots while the whole garde’, bij symposium ‘Kunst veld Waalsprong: BESTUURS- EN –Begeleiding werkgroep M, XXIII (2003), p.58-59. Schilder- en adviescommissies van world progresses, Glarus De paradox van gevels, kunst en ADVIESFUNCTIES Ornament en Modernis- Beeldhouwkunst de Mondriaan Stichting (Kunsthaus Glarus) instituut en avant-garde democratie in de –Lid werkgroep me. Universiteit van OVERIGE D. Brouwer –Lid beoordelings 2003, n.p. (OGC, Universiteit openbare ruimte (Lux), universitaire master- Amsterdam, Kunsthis- –Twe egespre k me t Schilder- en commissie van het –‘Carel van Lier, Utrecht), Utrecht 6 juni Nijmegen, 9 december opleiding MA- torisch Instituut, MA Frank Halmans, Kunst- Beeldhouwkunst onderzoeksprogramma kunsthandelaar’, De 2003. 2003. museumconservator, module 2, onderzoeks- uitleen Utrecht, M. Ensing ‘Transf ormat ies in Witte Raaf, 107 (2004) 1, –Bijdrage aan discussie- –Medeorganisatie een samenwerkings- groep nieuwste tijd, 17 november 2004. Schilder- en Kunst en Cultuur’ van pp. 39, 41. middag Het Rijks- studiemiddag verband van de Vrije i.s.m. prof. dr. D. –Deelname Expert- Beeldhouwkunst de Nederlandse –‘Picasso-uil voor museum en de nationale ‘Onderzoek in musea: Universiteit, de Gamboni, februari – juni meeting Grafisch F. Feuardent Organisatie voor Kröller-Müller’, De Witte identiteit, (Rijksmuseum, opties en kansen voor Universiteit van 2003 Atelier Utrecht, Schilder- en Wetenschappelijk Raaf, 109 (2004) 3, pp. Felix Meritus) Amster- kunsthistorisch Amsterdam en de vier 3 november 2004. Beeldhouwkunst Onderzoek 36-37. dam, 26 mei 2004. onderzoek in musea van grote Amsterdamse –Debater bij ’Panorama E. Froment Schilder- en –‘Um den Kern der –‘De Verwoeste Stad’, moderne kunst’ musea. Jelle Bouwhuis 2005, Beeldende Kunst Beeldhouwkunst PUBLICATIES Sache. Kurt Schwitters bij symposium (Onderzoekschool –Specialist / lid werk- BESTUURS- EN in Utrecht’, M. Gnyp –‘Als ik Francine Houben (Hannover 1889-1948 Monument De Verwoeste Kunstgeschiedenis, groep A subcommissie ADVIESFUNCTIES Debatcentrum Tumult, Schilder- en op haar woord moet Kendal-Ambleside)’, in Stad en Plein 1940, Stedelijk Museum), vormgeving Fonds –Lid Bestuur Stichting 20 april 2004. Beeldhouwkunst geloven…’, in F. Houben, Bulletin van de Vere- (Commissie Amsterdam, 12 BKVB Casco, Utrecht (tot –Referent Studiemiddag C. Lindenbergh A.H. van Luyn, J. van niging Rembrandt 14 Internationale Beelden- december 2003. –Lid commissie oeuvre- oktober 2003) ‘Wil de laatste Bureau Amsterdam Adrichem et al, En het (2004) 2, pp. 22-25 collectie Rotterdam, –Extern deskundige prijzen Fonds BKVB –Lid werkgroep Kunsthistoricus het eeuwige licht verlichte –‘Making Public’, in Maritiem Museum), eindexamen voltijds- Lectoraat Kunst & licht uitdoen’, Onder- haar. R.K. Kapel Heilige tent.cat. Making Public, Rotterdam 15 december tudenten tweede fase, PUBLICATIES Publieke Ruimte, zoeksschool Kunst- Maria der Engelen, Dordrecht (CBK) 2004, 2004. opleiding docent –‘Macchie en Vetro UVA/Rietveldacademie geschiedenis i.s.m. Rotterdam 2003, n.p. beeldende kunst en pesante. Fulvio (vanaf september 2004) Stedelijk Museum, pp. 23-29. OVERIGE vormgeving, Willem Bianconi en Alfredo –Lid bestuur 12 december 2003. –‘From Limes to Hot-Air LEZINGEN –Begeleiding promotie- De Kooning Academie, Barbini’, Bulletin van de kunstruimte Expodium, Balloons: Nineteen –‘American Painting in onderzoek aan de Hogeschool Rotterdam Vereniging Rembrandt Utrecht (vanaf Centuries of Mobility’, in the Stedelijk Museum Universiteit Utrecht 13(2003)1, 26-30 december 2004) Carolien Glazenburg F. Houben, L.M. Cala- Amsterdam: Willem –Dagvoorzitter studie- Hans van Beers –‘De positie van de OVERIGE brese (red.), Mobility: Sandberg and Edy de dag Kunstenaarsar- BESTUURS- EN keramiek’, in De positie PUBLICATIES –Jury Theater- A Room with a View, Wilde’, bij symposium chieven (Cultureel Ver- ADVIESFUNCTIES van de keramist – –‘Lust for Life. 10 Jaar afficheprijs 2004 Rotterdam 2003, Parallel Cities: Amster- drag Vlaanderen Neder- –Voorzitter Festival teksten bij het congres beeldende kunst in

131 132 Suzanna Héman Museumvereniging/ de la Ville de Paris, LEZINGEN Zuidoost gelijknamige Designlab Rietveld dignité des humbles. BESTUURS- EN SIMIN, 19 november 2004 Parijs 2003, pp. 25 - 31. –’The Khardzhiev tentoonstelling in het Academie Jean-François Millet et ADVIESFUNCTIES –‘Rachid Ben Ali. Het Connection, the expe- LEZINGEN Rubenianum te – Gecommitteerde le naturalisme en –Extern deskundige Stevijn van Heusden werk van Rachid Ben rience of a museum –Lezing bij opening Antwerpen, juni 2004, Man&Living Europe, Tokyo, Fukuoka (2004) bij de AKI in BESTUURS- EN Ali ‘op fundamenta- curator’, conferentie tentoonstelling 8p. Designacademy (The Bunkamura Enschede ADVIESFUNCTIES listisch protestantse t.g.v. Honderste Wolfgang Tillmans en Museum of art / –Secretaris van het –Voorzitter bestuur wijze verklaard aan de geboortejaar Nikolai David Bade in het OVERIGE PUBLICATIES Fukuoka Art Museum), bestuur van de Kunsten ’92, hand van een tekst en Khardzhiev, Museum Frans Halsmuseum in –Nieuwjaarstoespraak –Verschillende columns Tokyo 2003, pp. 64, 65, Stichting Lucebertiana, Amsterdam drie punten’, in cat. voor Literatuur, Odessa, Haarlem 2003 Koninklijke voor iM (identity 110, 111 sinds 1996 tot heden. –Penningmeester tent. Rachid Ben Ali, juli Bibliotheek Den Haag Matters) hoofdbestuur BNO, Bloothed, Stedelijk OVERIGE –To espr a a k vo or –‘3D design. Diversiteit PUBLICATIES Amsterdam Museum Het Domein, OVERIGE –Gastdocent ICP gezelschap directeuren en technische kwaliteit Jan Hein Sassen –‘Seet van Hout’ in Seet –Lid bestuur Stichting Sittard 2003 –Bijwonen General curatorenopleiding De van openbare bij Arnhemse BESTUURS- EN van Hout: Rood draad – Art Matters, –‘De Tilburgse School’, Assemblee ICAN, Appel, Amsterdam bibliotheken van ontwerpers’, De kunsten ADVIESFUNCTIES Red Thread. Met Amsterdam in cat. tent. De Tilburgse Boekarest, 6 - 9 april –Gastdocent Sandberg metropolen in het kader 12 (2003) 3, pp. 22, 23. –Lid kunstcommissie bijdragen van Mieke –Lid bestuur Stichting School, Faxx, Forum for –Organisatie Instituut, Amsterdam van IFLA. Rotterdam (tijdschrift HKA) AMC, Amsterdam Bal, Arie Hartog, Beeldrecht, Amstelveen Contemporary Art, tentoonstelling Stedelijk –Jury residency NIFCA, 2003 –‘Geschichte des –Adviseur Suzanna Héman. Hein –Lid bestuur Stichting Tilburg 2003 Museum Amsterdam at Helsinki –‘The image of our Museums’, in tent.cat. kunstcommissie De Elferink, galerie en Concertzender, –‘Het Stedelijk Museum Usce,´ Museum of –Jury residency Picture trade’, toespraak op Designmuseen der Welt, Nederlandse Bank uitgeverij, Staphorst Hilversum Amsterdam / Cobra in Contemporary Art, This, Bristol beoor- congres ARLIS/US in eingeladen durch die 2004 –Lid bestuur Holland het Stedelijk Museum Belgrado, 2004 delingscommissie New York april 2004 Neue Sammlung –‘Publicaties’ in Pieter Festival, Amsterdam Amsterdam’, in cat. residencies München / Design Margeet Soeting Bijwaard: soms waait –Lid bestuur Stichting tent. Cobra en Marten Jongema –Openbaar interview Museums of the World, BESTUURS- EN het, soms niet. Teksten Museumjaarkaart, tijdgenoten in het BESTUURS- EN met freelance curator Jurrie Poot invited by Die Neue ADVIESFUNCTIES van Nanon Soeters, Amsterdam Stedelijk Museum ADVIESFUNCTIES Jens Hoffman, BESTUURS- EN Sammlung Munich, –Recensie van ‘Betwist Suzanna Héman, Tijs –Lid bestuur Stichting Amsterdam (org. in –Rijksgecommitteerde Mondriaan Stichting ADVIESFUNCTIES Nürnberg (Neues Mu- Bezit: De Stichting Goldschmidt [et al .]. Museumplein, Russisch), Staats eindexamen Design –Secretaris Bestuur seum) 2003, pp. 22-33. Nederlands Kunstbezit Hein Elferink, galerie en Amsterdam Hermitage Museum, Academy Eindhoven. Michiel Nijhof Stichting H.N. Werk- –Verschillende artikelen en de teruggave van uitgeverij, Staphorst –Lid bestuur Stichting St. Petersburg 2003 PUBLICATIES man, voor T. de Rijk (red.), roofkunst na 1945’ door 2004 Nieuw Ensemble, –‘Erik Andriesse, Like OVERIGE –‘La société des –Bestuurslid Stichting Designers in Nederland, Eelke Muller en Helen Amsterdam Lightning’, Museum- –Stafdocent Post-St bibliothèques d’art aux Lucebertiana Amsterdam/Gent 2003. Schretlen (Zwolle, 2002), OVERIGE –Adviseur bestuur tijdschrift 16 (2003) Joost, Masters opleiding Pays-Bas’, –Verschillende artikelen Jong Holland 19 (2003) 4, –‘Wat is een Stichting Kunstcentrum 4, juni-juli, pp. 32 - 36 St Joost Akademie, Bibliothèque(s) : revue PUBLICATIES voor Het Financieel pp. 45-46. kunstenaarsboek?’ , Volten –The Stedelijk Museum Breda de l’Association des –‘Survey’, in cat. tent. Dagblad opening tentoonstelling Amsterdam. More Than bibliothécaires français Survey. Drawings by kunstenaarsboeken uit a Hundred Years of ABF, nr.7 février 2003 Arno Kramer 2003, LEZINGEN Hripsimé Visser de collectie Becht. Geurt Imanse Modern and Contem- Martijn van –‘De nieuwe bibliotheek Roscommon (Ir.)/ –Lezing ‘Conservator in BESTUURS- EN Kunst vereniging BESTUURS- EN porary Art, in cat. tent. Nieuwenhuyzen van Museum Boijmans Hengelo, 2003/2004 het Stedelijk Museum’ ADVIESFUNCTIES Diepenheim, 2003 ADVIESFUNCTIES Muzej savremene BESTUURS- EN Van Beuningen: traditie –Inleiding in tent. cat. voor studenten Vorm- –Rijksgecommiteerde –Gastles Academie voor –Lid Board of Directors umetnosti / Museum of ADVIESFUNCTIES en moderniteit‘ in Tjibbe Hooghiemstra. geving HKU, april 2004 eindexamen fotograﬁe, beeldende kunst en International Contem- Contemporary Art, –Associate Director of Museum Boijmans van Tekeningen, Franeker/ Koninklijke Academie vormgeving Arnhem porary Arts Network Belgrado 2004. Exhibitions, Institute of Beuningen Rotterdam, Heusden/ Keulen 2003 OVERIGE van Beeldende Kunsten, 2004. (ICAN) –‘Fuck Europe…!?’ in Contemporary Arts mei 2003 [publicatie –‘Nicolas Dings en de –Juryvoorzitter Via Den Haag –Bijdrage aan ‘Close- Maria Hlavajova and Jill London uitgegeven t.g.v. de kunst van de herinne- Milano3 (BNO) –Bestuurslid up’ (AVRO) over PUBLICATIES Winder (eds.), Who If –Lid jury Charlotte opening van de ring’, in Nicolas Dings, Nederlands Lucebert. Uitzenddatum –‘Nikolaï Khardjiev et Not We Should At Least Köhlerprijs, Prins nieuwbouw] p.12 Waanders Uitgevers, Fotogenootschap 14 november 2004. sa collection‘, in cat. Try To Imagine The Bernhard Cultuurfonds, –Boeken om naar te Zwolle 2004, pp6ff Maurice Rummens –Workshop i.h.k.v. tent. Malévitch, Un Future Of All Of Us, Amsterdam kijken : het PUBLICATIES PUBLICATIES ‘Voordeurdelers: choix dans les Artimo, Amsterdam –Lid selectiecommissie kunstenaarsboek in de Ingeborg de Roode –‘Jean-François Millet, –Tent. c a t. Rineke webportals in theorie en collections du Stedelijk 2004, pp. 46 - 53. BijlmAIR, Artist In digitale wereld, BESTUURS- EN La cardeuse, Jozef Dijkstra. Portraits, praktijk’, georganiseerd Museum d’Amsterdam, Residence-project van toespraak bij de ADVIESFUNCTIES Israëls, Après la Amsterdam/München door Nederlandse Musée d’Art Moderne SMBA en Artoteek opening van de – Gecommitteerde tempête’, in tent. cat. La

133 134 ARBO 2003 ARBO 2004 OR 2003/2004

LEZINGEN De commissie had in Planning voor De commissie had in Planning voor 2004-2005 Het jaar 2003 met de OR tariaat P&O ter inzage. maart 2001 verdubbeld –Symposium het verslagjaar de 2003–2004 het verslagjaar de Uitvoering plan van in de huidige De onderwerpen die werd, gehandhaafd. Amerikaanse Kunst: volgende samenstelling: Geluids metingen zullen volgende samenstelling: aanpak RI&E waarvan samenstelling: nog steeds actueel zijn In 2004 heeft de OR Vreemd Amerika, De H. Meijer plaats vinden in de H. Meijer onder andere: D. Mignot zullen ook in de komen- 11 maal overleg en Pont i.s.m. Studium Hoofd P&O voorzitter werkplaatsen en directe Hoofd P&O voorzitter Geluidsmetingen zullen Voorzitter de periode op de agenda 11 maal eigen OR verga- Generale Universiteit R. Schoelitsz omgeving in het gebouw R. Schoelitsz plaatsvinden in de S. Weerdenburg blijven: Organisatie dering gevoerd. Boven- van Tilburg Technisch adviseur Deccaweg, om te zien Technisch adviseur en werkplaatsen en de Vice- voorzitter structuur, arbeid voor- dien hebben, ter infor- secretaris of er verdere bouw- secretaris directe omgeving om te R. Schoelitsz waarden pakket, (CAO) matievergaring, veel OVERIGE M. Knies kundige maatregelen M. Knies zien of verdere bouw- 1e secretaris Directie structuur zal extra gesprekken plaats- –Redactie Lexicon Emancipatie & sociaal nodig zijn. Hoofd kunst kundige maatregelen F. St aphor s ius de komende tijd 2003 en gevonden met (verteg- Geschiedenis van de beleid Ontruimingsplan inventarisatie nodig zijn. Borden 2e secretaris 2004 extra onderwerp enwoordigers van) de Nederlandse Fotograﬁe R. Staphorsius Deccaweg testen. R. Staphorsius OR lid zullen geplaatst worden J.Wolters zijn. OR uit andere organi- –Redactie Dutch Eyes, OR lid Risico inventarisatie. J.Wolters OR lid waar gehoorbescher- W. de Voogd saties. Ook is regelmatig A critical History of J.Wolters Beeldschermwerkplek M. Pranger ming noodzakelijk is. R. Staphorsius De OR. organisatie en overleg Dutch Photography OR lid onderzoek. Hoofd facilitaire zaken M. Hendriks 27.07.2004 gevoerd met de adviseur M. Pranger G. Schreurs De verslagen 2004 R. Volmer van de OR, Rob van de Hoofd facilitaire zaken De verslagen 2003 liggen Hoofd bbv liggen ter inzage bij de Lustgraaf (Anderson G. Schreurs ter inzage bij de G. Imanse arbocoördinator. De onderwerpen die op Het jaar 2004 met de OR Elffers Felix). In het Hoofd bbv arbocoordinator. Wetenschappelijke staf de agenda stonden in de huidige laatste kwartaal van G.Lanjouw R. v. Velzen OHD. dd 07.03.2005 waren: nieuwbouw, samenstelling: 2004 is een bedrijfs- Bedrijfsarts Prevent dd 27.07.2004 G. Lanjouw Secretaris ARBO tijdelijke huisvesting, D. Mignot eigen CAO gerealiseerd ARBO dienst Secretaris ARBO Bedrijfsarts Prevent R. Schoelitsz ARBO, verzelfstandig- Voorzitter, die in januari 2005 door R. Schoelitsz ARBO dienst. ing, reorganisatieont- S. Weerdenburg het personeel is De commissie is 8 maal wikkelingen. Daar deze Vice- voorzitter goedgekeurd. In 2005 bijeen geweest. De commissie is acht onderwerpen veel tijd R. Schoelitsz zal voor het zittende De volgende punten maal bijeen geweest. vragen en sterk aan ont- 1e secretaris personeel het waren onderwerp van De volgende punten wikkeling onderhevig F. St aphor s ius Sociaalplan uitgewerkt gesprek: waren onderwerp van zijn, werd de vergader- 2e secretaris, worden. –G.Schreurs heeft gesprek: frequentie, die in maart J.Wolters De verslagen van de OR procedure ontruiming –Het vastleggen van 2001 verdubbeld werd, W. de Voogd vergadering en van de herschreven. bedrijfsongevallen. gehandhaafd. R. Staphorsius Overlegvergadering –Ontwikkeling en –Concept ontruimings In 2003 heeft de OR M. Hendriks liggen op het secre- aanpak ziekteverzuim. procedure deccaweg, 11 maal overleg en tariaat van P&O ter –Integriteit binnen de herschreven door G. 11 maal eigen OR verga- Het voorzitterschap is inzage en zijn op dienst besproken en Schreurs; 1e oefening dering gevoerd. In het afwisselend door D. intranet te raadplegen. rapportage gemaakt. heeft plaatsgevonden. laatste kwartaal van Mignot en S. – Beeldschermwerk Blijft op de agenda 2003 zijn er extra OR & Weerdenburg gedaan. De OR. plekonderzoek uitge- staan. overlegvergaderingen 7.03.2005 voerd en vervolg in –RI&E onderzoek geweest i.v.m. nieuw- De belangrijkste 2004. Deccaweg afgerond bouw & renovatie onderwerpen die op de –Risico onderzoek met plan van aanpak. oudbouw. Ook de agenda stonden waren: Deccaweg met een –RI&E opdracht voor verzelfstandiging en een nieuwbouw, tijdelijke vervolg begin 2004. buitendepots en SMCS, tijdelijk expositie ruimte huisvesting, ARBO, –Ver volg Risico uitvoering februari 2005. verhoogde de vergader- verzelfstandiging, CAO onderzoek buitendepot frequentie. Een lid van en reorganisatieont- SMCS. de OR heeft zijn wikkelingen. lidmaatschap van de Daar deze onderwerpen OR opgezegd. De veel tijd vragen en sterk verslagen van OR ver- aan ontwikkeling onder- gadering en van de hevig zijn, is de in maart Overlegvergadering 2001 verdubbelde ver- liggen op het secre- gaderfrequentie, die in

135 136 Schenkingen 2003

Affiches Fotografie Ton aan waterkant, 1931 Emin, Tracey Serra, Richard Pakhalé, Satyendra [ont] Baerveldt, Erzsébet 2000 Bons, Jan Aarsman, Hans (Persoon achter op een I’ve Got it All, 2000 Leo Castelli 90th RSVP [pro] Morbus Sacer, 2003 Rijksakademie van Eva Besnyö, 2003 Vrouwen in Beijing schip), 1931 Tracey Emin (Londen) Birthday Portfolio Akasma 1 schaal, 2002 Reuten Galerie Beeldende Kunsten C.C.E. Glazenburg [drieluik], 1999 Wasgoed spiegelend in portfolio, 1997 [oktober] [ont], 2003 [uitv] (Amsterdam) (Amsterdam) (Bloemendaal) Dubbelportret, 1999 water, 1931 Kepes, Gyorgy Jean-Christoph Castelli Akasma 2 schaal, Dubbelportret, 1999 Alle Metalen trapleuning aan Language of Vision (New York) 2002 [ont], Bannink, Linda Breuker, Johan Crouwel, Wim 3: Amsterdams Fonds de dijk, 1931 fotoboek, 1969 2003 [uitv] Mon.ster (het ~), 2002 Boomspiegel, 1996 Seen, Unseen, 2003 voor de Kunst Oever, 1931 Antiq L. v. Paddenburgh Kramer, Arno [ont] Akasma 3 schaal, Rijksakademie van Johan Breuker Hek, 1931 (Leiden) Steendrukkerij 2002 [ont], Beeldende Kunsten (Haarlem) Publicis Bing, Ilse Veere aan de horizon, Amsterdam [druk] 2003 [uitv] (Amsterdam) Van A naar Beter Zelfportret, Parijs, 1931 1931 Meer, Hans van der Zonder titel, 2002 (Montecchio di S. Buerer, Mirjam (veiligheid en Eliza Helen Criswell Jonge boompjes, 1931 Fietsen in Beijing Arno Kramer Angelo in Lizzola (PU), Bart, Hannah van Local = Global-, -[z.j.] gezondheidzorg), 2003 ‘Jimmie’, Veere, 1931 Molen in landschap, straatbeeld, 1999 (Broekland) Italië) Hannah van Bart, 1990 Mirjam Buerer (Utrecht) Publicis (Amstelveen) Eliza Helen Criswell Veere), 1931 Amsterdams Fonds voor Rijksakademie van ‘Jimmie’, Veere, 1931 Pure Gold, Amsterdam, de Kunst Semah, Joseph [ont] Kounellis, Jannis [ont] Beeldende Kunsten Casco (ts) Leeuwen, Bart van Aanlegsteiger met 1931 Grafisch Atelier Illy Caffè S.p.A. [pro] (Amsterdam) CASCO Issues, 1996 Jeroen van dukdalven, 1931 Handkar met lappen Schwartz, Johannes Utrecht [druk] kop en schotel, 2002 Casco (Utrecht) Nieuwenhuize, 2003 Schepen in haven, Veere, stof, Amsterdam, 1931 Kinderhutteninterieurs, Placenta & Infinity Illy Caffè S.p.A. Beltrán, Erick Froukje de Bot, 2003 1931 Lompen en metalen, Nr. 1, 1998 portfolio, 1995 (Trieste) Un hombre corre, 2003 Cennetoglu, Banu Dennis Ruyer, 2003 Schepen in haven, Veere, 1931 Johannes Schwartz, mevr. A.C.J. Spiering- Rijksakademie van False Witness, 2003 Radio 538 (Hilversum) 1931 De meid van Hendrik Versluis, Ari [foto] Roobol (Diepenveen) Vrolijk, Maarten [ont] Beeldende Kunsten Banu Cennetoglu Oever, 1931 Willem van Loon in een Uyttenbroek, Ellie [stylist] Koninklijke Porceleyne (Amsterdam) (Amsterdam) Paal in een gracht, kelderluik, 1931 7 foto’s ‘Exactitudes’, Fles/Royal Delft [pro] Beeldhouwkunst Amsterdam, 1931 Poes op stenen trap, 1999 Industriële vormgeving kinderservies, 2002 Berchem, Otto Claessen, Pieter Lazzarini, Robert Vloot, 1931 1931 Amsterdams Fonds voor Bakker, Gijs [ont] Royal Delft I went to Casco Projects Koelink, Meindert Peter Norton Family Schip in haven, 1931 Schepen met netten en de Kunst Too r n, Fr a n s v a n d e r and all I got was this Claessen Koelink Kunst Christmas Project, 2003 Ondergelopen land, 1931 tuigage, Veere, 1931 [ont] Vrolijk, Maartenv[ont] lousy T-shirt, 2002 Kalender, [z.j.] Tom Norton (Santa Ondergelopen land, 1931 Blick vom Deich, Veere, Westing, Albert van ID 2000 koffiezet- (3 speelgoedbeesten), Casco (Utrecht) Rijksakademie van Monica) Roeiboot achter een 1931 Telefoneren, 2003 apparaat, 2002 (prototype) Beeldende Kunsten schip, 1931 Palen, spiegelend in Albert van Westing 1980-1982 [prototype], Maarten Vrolijk Berghs, Antoine (Amsterdam) Peeters, Antonietta Aangemeerd schip in de water, 1931 (Amsterdam) Jaap Bergmans (Aevas (Amsterdam) Flying Mountain, 1997 Zonder titel, 1992 regen, Veere, 1931 Metalen leuning van een de Busot (E)) Rijksakademie van Dam, Karin van Antonietta Peeters Vissersschepen in trap aan de dijk, 1931 Vrolijk, Maarten [ont] Beeldende Kunsten Bewegingen van een (Amsterdam) haven, Veere, 1931 Poes op stenen trap, Grafiek Diverse kunstenaars Bambolino Toys [pro] (Amsterdam) stad, 1996 Masten tussen 1931 Goede, Kees de [ont] 2 speelgoedbeesten, J.Poot (Amsterdam) Powell, David dukdalven, 1931 Jongetje in box naast Go For It, 2002 Ericsson L.M.,[pro] 2002 Besems, Dinie Rasberry Ripple Schepen in haven, Veere, werkende vader, 1931 Kees de Goede Telefonaktie bolaget, Mannensieraden, 2003 Diverse kunstenaars (multiple), 1996- 1931 Langs een gracht (Amsterdam) Stockholm Vrolijk, Maarten [ont] Dinie Besems Roma, 1992 [1996-11-15] Gehesen zeilen in wandelende vrouw, op de Éricofon Leopold B.V. [pro] (onbekend) Rijksakademie van Rudi Fuchs haven, Veere, 1931 rug gezien, 1931 Henneman, Jeroen telefoon, Raffi en Co en de Beeldende Kunsten (Amsterdam) Schip en spiegelend Extra sterke pantalon, Zonder titel, 1964-1965 1940-1956 [ont], 1979-1985 regenboog Bijl, Marc (Amsterdam) zeilschip, Veere, 1931 Amsterdam, 1931 Jeroen Henneman [uitv] prentenboek, 2002 Stock # 1, 2003 Tahon, Johan Drie roeibootjes, 1931 Meisje dat stoffen (Amsterdam) Kevin Motay Raffi en zijn vriendjes Casco (Utrecht) Diverse kunstenaars Second Vision (or the Aanlegsteiger, Veere, uitzoekt, Amsterdam, (Amersfoort) prentenboek, 2002 Casco 1992, 1992 Appearance of an Angel 1931 1931 Johns, Jasper Leopold B.V. Bijwaard, Pieter Casco (Utrecht) with Sphere), 1996 Twee schepen in haven, Kippen en ganzen, 1932 Kelly, Ellsworth Vrolijk, Maarten [ont] (Amsterdam) Punten van vertrek, 1984 Johan Tahon (Zwalm) Veere, 1931 Meisje met twee potten Kosuth, Joseph Eijffinger B.V., Gebr. Ene arm vrij, 2003 Diverse kunstenaars Spiegelende schepen en geraniums, 1932 Lichtenstein, Roy 4 behangsels, 2002 Pieter Bijwaard, In Collaboration with, Urdarianu, Veron kabels, Veere, 1931 Zelfportret, 1945 Nauman, Bruce Gebr. Eijffinger B.V. Kunstenaarsboeken (Bergen) 1994 Zonder titel, 1987 Gestapelde tonnen, 1931 Estate of Ilse Bing Rauschenberg, Robert (Zoetermeer) Almeida, Sónia Rijksakademie van Anno Lampe Vijf tonnen aan de (New York) Rosenquist, James Frozen Objects, 2003 Blum, Michael Beeldende Kunsten (Den Haag) [2x] waterkant, 1931 Ruscha, Edward Sónia Almeida (Londen) Homo oeconomicus, (Amsterdam)

137 138 Diverse kunstenaars Gilbert & George Rijksakademie van Mulders, Marc Jet Rotmans 2003 J.Poot (Amsterdam) Urdarianu, Veron Casco Projects 1996, Somerset House, 2002 Beeldende Kunsten 100.000.000 no XII, 2003 (Amsterdam) Roy Villevoye Zonder titel, 1987 1997 Lost Day, 1996 (Amsterdam) Marc Mulders (Tilburg) (Amsterdam) Henneman, Jeroen Anno Lampe Casco (Utrecht) M. van Nieuwenhuyzen, Sadka, Noa Tekeningen voor De (Den Haag) (Amsterdam) Koeman, Jean Bernard Muñoz, Begoña A Book, 1999 Wijk, Mieke van winterslaap en Het Diverse kunstenaars Palais des Académies. Casco 2000 Talking Parts, 1998 Over tekenen, 1986 verlangen schetsboek Vedova, Emilio Sharewood : Gruyter, Jos de Het ontbrokene in Casco (Utrecht) Beide: Rijksakademie Rijksakademie van diverse Senza titolo, 1990 A. van Campenhout, Thys, Harald afstanden en hoeveel- van Beeldende Kunsten Beeldende Kunsten Jeroen Henneman R.H. Fuchs Carina Diepens, AE Jos de Gruyter, Harald heden, 1995 Nasanov, A. (Amsterdam) (Amsterdam) (Amsterdam) (Amsterdam) Kliest, 2001 Thys, 2002 Rijksakademie van Pustoj olimp, 2000 J.Poot (Amsterdam) J.Poot, (Amsterdam) Beeldende Kunsten Rijksakademie van Schierbeek, Bert Wilmering, Luuk Henneman, Jeroen Wesley, John (Amsterdam) Beeldende Kunsten Dichtbeelden. Centre Zomaar vanzelf, 2003 Tekeningen voor On Khaki Sheets, 1993 Diverse kunstenaars Heijne, Mathilde ter (Amsterdam) ville-, [z.j.] Stroom (Den Haag) Complementary Forms Gentle bride, 1993 Casco over Casco, 1995 Kijkgaten, 1994 Koetsier, Hans J. Poot (Amsterdam) Tekeningen voor Beeld T.O.M. Nagy Casco (Utrecht) Rijksakademie van Sjablonen, 1977 Nashat, Shahryar en Taal schetsboek (Oegstgeest) Beeldende Kunsten Ik lijd verschrikkelijk, We had the Idea of Stuhmer, Marcelino Schilderkunst Map met tekeningen Diverse kunstenaars (Amsterdam) 1976 Repeating Ourselves, A short cinema novel, LeWitt, Sol [ont] waaronder de ontwik- Willink, Carel De tentoonstellingen in Aha, 1979 2003 2002 Ademagic, Asmir [uitv] keling van De Kus en Wand van het 1995. Hoekstra, Berend Alle: J. Poot Rijksakademie van Rijksakademie van Starkenburg, Wim [uitv] het portret van Ed van Thermenmuseum, Kunstenaarsinitiatief L’incubo, 2002 (Amsterdam) Beeldende Kunsten Beeldende Kunsten Wall Drawing # 1084, Thijn Rome, 1961 Casco , 1995 Hoekstra, Berend (Amsterdam) (Amsterdam) 2003 Wand van het Casco (Utrecht) (Brussel) Langenberg, Sjaak Carl Andre Henneman, Jeroen Thermenmuseum, Gepalmeerd geluk, 1997 Olowska, Paulina Te e uw e n, M a r j a n Studies voor Lichtkokers Rome, 1961 Donker, Dick Janssen, Twan Rijksakademie van Romansujac Huiskamer 1/Angelique Lohse, Richard Paul Jeroen Henneman Beide: mevr. S.M.E. Dick Donker, 1992- Zonder titel, 2002 Beeldende Kunsten Zawangarda, 2002 Spaninks, 2002 Rotgruppe zwischen (Amsterdam) Willink-Quiël, [circa] Galerie Van Gelder (Amsterdam) Rijksakademie van Huiskamer 2/Angelique Grün und Dunkelviolett, (Amsterdam) J.Poot (Amsterdam) (Amsterdam) Beeldende Kunsten Spaninks, 2002 1956-1979 Kamagurka Laurette, Matthieu (Amsterdam) Marjan Teeuwen R.H. Fuchs Zonder titel, 2002 Elk, Ger van Jonge, Ko de As seen on TV, 1998 (Den Bosch) (Amsterdam) R.H. Fuchs Textiel De 1970 octopus Heen & weer & Casco (Utrecht) Smits, Lisette [red] (Amsterdam) Hicks, Sheila [ont] decimale kalender, 1970 weer/heen, 2003 Democratic Design: The Todd, Claire Mulder, Jan Hommage aan Kho Frits Becht (Naarden) Ko de Jonge, Leemeijer, Birthe Lectures, kunst op de Sunstroke, 1998 Le phare et la mer, 1930 Kounellis, Jannis Liang Ie (Vlissingen) Uitzicht maart, 1997 markt van vraag en Rijksakademie van Paysage, 1930 Tien tekeningen wandinstallatie, 1975 Ennik, Joyce Casco (Utrecht) aanbod, 2003 Beeldende Kunsten Stichting Jan Mulder, ‘Senza titolo’, [z.j.] Amsterdam Airport Het bericht. Joyce Ennik Kessler, Beppe Casco (Utrecht) (Amsterdam) (Eskilstuna (S)) Senza titolo, 1977 Schiphol polystreendrukken, 2003 Zinnespelen, 1992 Levin, Alon Senza titolo, 1987 J.Poot (Amsterdam) Beppe Kessler Stock, 2002 Prado, Claudia Verhoeven, Cornelis Te d j a, M i ch a e l Jannis Kounellis (Rome) Onbekend [ont] (Amsterdam) Casco (Utrecht) Florido, Victor Terugblik op de leegte, Narrow Escape, 2002 Ploeg, Weverij De [pro] Fontein, Bas Aprendemos de los 1996 Michael Tedja Linden, Rupert van der gordijnstof, 1958-1962 Bas200 catalogus Killaars, Fransje Miles, David padres, 2002 F.W. van Heertum (Amsterdam) Miss Traci Emin in the C.C.E. Glazenburg 2002-2003, 2003 Stoffen, stalen, sits The Way of the Magic Rijksakademie van (Den Bosch) Stedelijk Museum, (Bloemendaal) Bas als vriend: een een installatie van Torch, 1997 Beeldende Kunsten Amsterdam. Friday 13 gebruiksaanwijzing, 2001 Fransje Killaars met Rijksakademie van (Amsterdam) Verkerk, Daniel Tekeningen/unica July 1984, 1984 Vanuit mijn aquarium – een keuze uit de Beeldende Kunsten Prado, Claudia Catalogue dub 2000, Amen, Woody van Rupert van der Linden een handleiding, 2002 collectie oude textiel (Amsterdam) We learn from our 2000 Zonder titel, 1984- (Amsterdam) Bas Fontein van Stedelijk Museum Parents, 2002 Rijksakademie van Zonder titel, 1984- (Amsterdam) De Lakenhal, 2003 Mulders, Marc Rijksakademie van Beeldende Kunsten Rudi Fuchs Tahon, Johan Fransje Killaars Dongen, Paul van Beeldende Kunsten (Amsterdam) (Amsterdam) Tweede visioen, of de Gander, Ryan (Amsterdam) MusT 3 > Paul van (Amsterdam) verschijning van een Appendix 2003 Dongen en Marc Villevoye, Roy Eeden, Marcel van engel met bol, 1996 Ryan Gander Kirkli, Yonca Mulders, 2003 Rotmans, Jet At Night, we slept in the Schets voor: Spel van de Johan Tahon,(Zwalm) (onbekend) In Memoriam, 1999 Marc Mulders (Tilburg) Het vertrek Middle of the Clouds, wilde jacht, 1995

139 140 Legaat Melle (2003) Schenkingen 2004 Van Mevr. J.G. Oldenboerrigter-van Hilst (Amsterdam)

Grafiek Onvoltooid VII, 1976 Affiches geestelijk verschiet, [uitg] Wesley, John Irma Boom Zonder titel, 1962 Onvoltooid VIII, [z.j.] Bons, Jan [ont] 1999 Heads fotoboek, 2001 Under the sea of Japan, (Amsterdam) Zonder titel, 1962 Onvoltooid IX, 1976 Henderson [druk] Pace/MacGill Gallery 1990 20 bladen grafiek Onvoltooid X, 1976 Het oordeel van Paris Kroneman, Jaap (New York) Thomas O.M. Nagy Boom, Irma Zonder titel, [z.j.] Onvoltooid XI, 1976 theater, 1992 Meijering, Chiel (Oegstgeest) Prince Claus Fund Etsplaat, [z.j.] Onvoltooid XII, 1976 IDFA festiviteiten, 1999 About A Boy, puzzling Dijkstra, Rineke The Future is Leisteen met deel van Onvoltooid XIII, [z.j.] Beide: Jan Bons 1999 Almerisa, Handmade; The Survival een vogelkop, [z.j.] Tw e e l i ng m e t (Amsterdam) Leidschendam, The Grafische vormgeving and Innovation of Crafts Zonder titel (boek met koptelefoon, 1973 Messager, Annette Netherlands, April 13, Beukers/Scholma [ont] boek, 2003 57 tekeningen), 1952 Rode kersen, 1976 Bostelen, Herman van Norden, Maarten van 2002, 2002 Anne Frank Huis Irma Boom Derde dag, 1959 De keuken, 1973 [ont] Towa Towa, 1999 Almerisa, gids, 2001 (Amsterdam) De vijver, [z.j.] COUP [ill] Leidschendam, The Beukers/Scholma Schilderkunst De rechterlijke macht, Spring Dance Festival Peeters, Henk Netherlands, June 25, (Haarlem) [6x] Boom, Irma [ont] Heden bent U in het 1970 festiviteiten, 2001 Calmes, Eric 2003, 2003 Lecturis [druk] Paradijs, [z.j.] Rain of Feathers, 1999 Almerisa, Beukers/Scholma [ont] Koninklijke Ahrend NV Landschap met schelp, Bostelen, Herman van Leidschendam, The The Jewish Cementary [uitg] 1941 Tekeningen/unica [ont] Post, Liza May Netherlands, December Beth Haim Curaçao Ahrend Jaarverslag 2002. Miniatuur, 1942 76 tekeningen Zonder Studio Vrijdag [ill] Vodershow 9, 2000, 2000 gids, 2001 jaarverslag, 2003 Zelfportret, 1956 titel, [z.j.] Spring Dance Festival Bros, 1999 Rineke Dijkstra Meijer en Van Schooten Ahrend Jaarverslag 2003 Ponskaart ’76, 1976 Genesis 1:28, 1952 festiviteiten, 2001 (Amsterdam) Architecten jaarverslag, 2004 Merrie, 1975 Beest, 1964 Ruggirello, Jean- huisstijl, 2003 Irma Boom Drieluik, 1975 Notities van Melle. Bostelen, Herman van Claude Beukers/Scholma (Amsterdam) Tuin met granaatappel, Gezien in urinoirs in [ont] Padding, Martijn Grafiek (Haarlem) 1975 Scandinavië Spieard, Chantal [foto] 2nd is going 3rd. Waiting Callard, Andrea Boom, Irma [ont] Het trottoir, 1976 schetsboek, [z.j.] Spring Dance Festival for the Breath, 1999 News & Nutrition / Beukers/Scholma [ont] Lichthaven bvv Landschap met uil en Zonder titel [3 schets- festiviteiten, 2001 Times Square, 1980- Meurs, Paul [red] huisstijl, 2002 kat, 1975 boeken], [z.j.] Alle: Herman van Warmerdam, Marijke [mei] Agricola, Esther [red] Irma Boom Vol verwachting, 1974 Zonder titel portfolio, Bostelen (Utrecht) van G. Imanse (Amsterdam) Brazili, laboratorium (Amsterdam) Crucifix, 1973 1945 Andriessen, Louis voor architectuur en Park met krukken, 1973 Zonder titel schetsboek, Studio Boot [ont] Twine. Happy Splash, Geller, Matthew stedebouw Designpolitie [ont] Ode aan Erasmus, 1973 1946 Het jaar van de geit 1999 Everglades City. A boek, 1998 Liemburg, Harmen Dubbelpenis, 1973 Zonder titel schetsboek, diversen, 2003 Alle: Bifrons Foundation Modern Fairy Tale, 1985 Beukers/Scholma We have done it before, De onsterfelijken, 1973 1952 Stadsgehoorzaal (Amsterdam) G. Imanse (Amsterdam) (Haarlem) we’ll do it again, 2004 Landschap, 1973 Don Quichotte en Kampen. Theaterseizoen De Designpolitie Dode met kamille, 1973 Sancho Panza, [z.j.] 2003-2004 Quarez, Michel Jahns, Rudolf Boom, Irma [ont] (Amsterdam) De voorspelling, Zonder titel, 1944 theater, 2003 Qui Ordine, 1991 Hoffmann, Edition Paternoster, Yves [foto] 1972-1973 Het beest, 1964 Beide: Studio Boot Michel Quarez (Parijs) Rudolf Jahns 1928 / 1978 Bij-voorbeeld [zetter] Experimental Jetset Schoorsteenstuk, 1972 Beardsley, 1964 (‘s-Hertogenbosch) portfolio, 1978 Lecturis [druk] [ont] Granaatappel, 1971 Atropa, 1964 Variationen ber ein Koninklijke Ahrend NV Galerie W139 [druk] Witte rat, 1971 Zieke aap, 1950 Beeldhouwkunst Grundthema. 1964 Ahrend Jaarverslag 2001 Overzicht exposities Goudvink, 1970 Soli - deo - gloria, [z.j.] Audiovisueel Buisman, Sjoerd 4 A-G portfolio, 1981 jaarverslag, 2002 1999 tot 2002 boek Landschap met Hongerwinter, 1944 Biava, Maura Knop, 1967 Rudolf Jahns 1928 / 1976 Irma Boom Experimental Jetset zwevende figuur, 1970 Zonder titel, 1948 Man, Roderik de Stevijn van Heusden portfolio, 1976 (Amsterdam) (Amsterdam) De dagdromer, 1969 Zonder titel, 1963 For Urano, 1999 (Amsterdam) Stiftung Rudolf Jahns Vruchtbaarheid II, 1969 Zachte berm (boek met (Vorstand) Boom, Irma [ont] Experimental Jetset Witte donderdag, 1967 17 tekeningen), 1958 Blom, Ansuya Fentener van [ont] Onvoltooid I, [z.j.] Te r mos, Pa u l Fotografie Landsaat, Hans Vlissingen, Paul [foto] Rob Stolk [druk] Onvoltooid II, [z.j.] See Eye, 1999 DiCorcia, Philip-Lorca Zonder titel Fentener van Casco Editions [uitg] Onvoltooid III, [z.j.] Sante, Luc [auteur] nieuwjaarswens, 2003 Vlissingen, Paul [auteur] Kelly 1:1 ; A cover Onvoltooid IV, 1975 Elk, Ger van Dangin, Pascal [ont] Hans Landsaat Red Lion House [uitg] version of Ellsworth Onvoltooid V, [z.j.] Altena, Maarten Steidl [druk] (Amsterdam) Africa revisited Kelly’s... boek, 2001 Onvoltooid VI, [z.j.] De horizon, een Pace/MacGill Gallery boek, 2001 Experimental Jetset

141 142 (Amsterdam) Drukkerij Mart. Oilily [opd] Thonik [ont] Thonik (Amsterdam) Berkovich, Elmar [ont] Onbekend [ont] Berlinde De Bruyckere Experimental Jetset Spruijt bv [druk] Kleurpotlodendoos Oilily bv Kunstdrukkerij Thonik [ont] Metz & Co [pro] telefoon (Gent) [ont] Stichting Koninklijk verpakking, 1997 Mercurius-Wormerveer bv Grafisch Bedrijf spiegel, 1930-1938 Geert van Beijeren, en De Nederlandse Paleis te Amsterdam Studio Boot [druk] Tu i j t e l [druk] mevr. dr. R.H. Kotting- W. Adriaan Ravesteijn Casco (ts) inzending naar de [opd] (‘s-Hertogenbosch) Museumn8 2000 Museumn8 2001 Menko (Amsterdam) van (Slootdorp) CASCO Issues Biënnale van Venetië in Koninklijke subsidie voor folder, 2000 folder, 2001 tijdschrift 2003 uitnodiging, 2003 Vrije Schilderkunst 1993 Studio Boot [ont] Thonik (Amsterdam) Thonik (Amsterdam) Brekveld, Arian Vrolijk, Maarten [ont] Casco (Utrecht) Experimental Jetset catalogus tentoon- Offsetdrukkerij pot, 1998 Koninklijke Zilverstad (Amsterdam) stelling, 1993 Nautilus v.o.f. [druk] Thonik [ont] Thonik [ont] EKWC (European bv [pro] Day, Jeremiah Walter Nikkels Leids Cabaret Festival Braak, Lex ter [auteur] Ramakers, Renny Ceramic Workcentre) kinderbestek, 2002 Portable Memorial, 2003 Fuchs, Rutger [ont] (Dordrecht) [uitg] Rosbeek [druk] Die Keure [druk] (‘s- Hertogenbosch) Koninklijke Zilverstad Rijksakademie van Museum Beelden aan Leids Cabaret Festival. Galerie De Expeditie 010 publishers [uitg] BV (Schoonhoven) Beeldende Kunsten Zee 2003 Nikkels, Walter [ont] programma, [opdr] Less + More. Droog Claus en Kahn [ont+pro] (Amsterdam) flyer, 2003 Crommelin, Claude 2001-2004 [4x] Fransje Killaars Design in context Ontwerp uitbreiding WAACS [ont] Rem Koolhaas: Generic Cox, Peter Studio Boot catalogus, 1997 boek, 2002 Stedelijk Museum Philips Electronics Dumond, Frdric City Kensmil, Iris (‘s-Hertogenbosch) Thonik (Amsterdam) Thonik (Amsterdam) Amsterdam N.V., Koninklijke [pro] Frdric Dumond, 2004 lezing, 1995 Thoben Offset maquette, 2004 Project Sara Lee/Douwe Rijksakademie van Uitgeverij M Bondi Nijmegen [druk] Thonik [ont] Thonik [ont] Victore, James [ont] Management Bureau Egberts [opd] Beeldende Kunsten huisstijl, 1995- [vanaf] Philip Morris Holland Ramakers, Renny [red] Drukkerij Onkenhout bv Choi, DongSoo [foto] (Amsterdam) Senseo (Amsterdam) Karel Appel Foundation bv [uitg] Fritz Repro [clichemaker]] [druk] Graphic Press Inc [druk] koffiezetapparaat, huisstijl Natasja Kensmil Drukkerij Onkenhout bv Omzien naar de omroep. Portfolio Center [uitg] Diederen Dirrix van 1996-2000 [ont] Eijkelboom, Hans Marijke de Goey catalogus tentoon- [druk] Rapport van de Portfolio Center Wijlick architecten 2001 [uitv] A Meeting on the Street, huisstijl, 1995 stelling, - [z.j.] Droog Design [uitg] visitatiecommissie brochure, 1999 [ont+pro] WAACS (Rotterdam) 2003 Rutger Fuchs, Nikkels, Walter Simply Droog. 10 + 1 landelijke publieke James Victore Ontwerp uitbreiding Hans Eijkelboom (Amsterdam) (Dordrecht) years of creating omroep Stedelijk Museum Wanders, Marcel [ont] (Amsterdam) boek, 2004 boek, 2004 Victore, James [ont] Amsterdam maquette, Flos [pro] Fuchs, Rutger [ont] Starreveld, Pieter [ill] Thonik (Amsterdam) Thonik (Amsterdam) Portfolio Center [uitg] 2004 B.L.O. tafellamp, 2001 Ganne, Jean-Baptiste Die Keure [druk] Starreveld, Pieter [druk] Portfolio Center Project Management Flos (Wemmel) Das illustrierte Kapital, Galerie Markus Richter Albert Helman: De Thonik [ont] Thonik [ont] brochure, 2004 Bureau (Amsterdam) 2003 [opd] dierenriem Gemeente Amsterdam Ruhé, Harry [auteur] James Victore Zaalberg, Meindert Rijksakademie van It Will Be Much Like A boek, 1940 [uitg] Snoeck Ducaju & Zoon Henket en partners [ont+pro] Beeldende Kunsten Kingdom; Tim Ayres mevr. dr. R.H.Kotting- Afval Energie Bedrijf nv [druk] architecten [ont+pro] D servies, 1936 (Amsterdam) catalogus tentoon- Menko (Amsterdam) huisstijl Centraal Museum Industriële vormgeving Ontwerp uitbreiding mevr. dr. R.H. Kotting- stelling, 2000 Thonik (Amsterdam) Utrecht [opd] Architectuurstudio Stedelijk Museum Menko (Amsterdam) Geoffray, Agns Rutger Fuchs Studio Boot [ont] Het beste van Wim T. Herman Hertzberger Amsterdam Agns Geoffray, 2004 (Amsterdam) Malmberg [uitg] Thonik [ont] Schippers boek, 1997 [ont+pro] maquette, 2004 Project Rijksakademie van Hello You. Magazine Spinhex [druk] Thonik (Amsterdam) Ontwerp uitbreiding Management Bureau Kunstenaarsboeken Beeldende Kunsten Nikkels, Walter [ont] tijdschrift, 2003-2004 Raad voor Cultuur 1996; Stedelijk Museum (Amsterdam) Berchem, Otto (Amsterdam) Mart. Spruijt bv [druk] [7x] Dit jaar zochten we raad Thonik [ont] Amsterdam maquette, I went to Casco Projects Stichting Koninklijk Studio Boot bij een cultuur hier is Volharding 2004 Project Heuvel, Netty van den and all I got was this Hout, Seet van Paleis te Amsterdam (‘s-Hertogenbosch) een verslag jaarverslag, Huisstijl De Balie Management Bureau [ont+pro] lousy T-shirt Rood draad, 2004 [opd] 1997 huisstijl, 2001 (Amsterdam) Diatomen plastiek, 1996 tijdschrift, 2002 Suzanna Héman Acht jaar Koninklijke Studio Boot [ont] Thonik (Amsterdam) Thonik (Amsterdam) EKWC (European Cera- Casco (Utrecht) (Amsterdam) subsidie voor Vrije Studio Boot,1997-2004 mic Workcentre) Schilderkunst 1980-1987 Stadsgehoorzaal Thonik [ont] Thonik [ont] Benthem Crouwel (‘s- Hertogenbosch (NL)) Besems, Dinie Kopelman, Irene catalogus tentoon- Kampen. Ons Theater Spinhex [druk] Zijl, Ida van [auteur] Architekten [ont+pro] Diatomen plastiek, 1996 Dinie Besems, 2003 Documenting ‘Three stelling, 1988 in Kampen 2003-2004. Gemeente Amsterdam Boyer, Maurice [foto] Ontwerp uitbreiding EKWC (European Cera- Dinie Besems Interventions in a Walter Nikkels programma, 2003 [2x] Beleidsprogramma Meermans [zetter] Stedelijk Museum mic Workcentre) (Amsterdam) Space’, 2003 (Dordrecht) Studio Boot Economische Zaken Drukkerij Rosbeek [druk] Amsterdam (‘s- Hertogenbosch (NL)) Rijksakademie van (‘s-Hertogenbosch) 2002-2006. Gemeente Centraal Museum [uitg] maquette, 2004 Project [2x] De Bruyckere, Berlinde Beeldende Kunsten Nikkels, Walter [ont] Amsterdam, 2001-2002 Droog Design 1991-1996 Management Bureau Berlinde De Bruyckere, (Amsterdam) Haartsen, Tom [foto] Studio Boot [ont] Thonik (Amsterdam) boek, 1997 (Amsterdam) 2002

143 144 Gemeentelijke alle aankopen gekocht Gemeentelijke van de kunstenaar/ontwerper Kunstaankopen 2003 tenzij anders vermeld Kunstaankopen 2004

Kramer, Arno Meubelen Artifort/Lande Wanders, Marcel [ont] Mainolfi, Luigi Beeldhouwkunst Kaap, Gérald van der Affiches Vier gedichten/Four Bakker, Gijs [ont] (Schijndel) moooi BV Holland [pro] Senza titolo, -[z.j.] Warmerdam, Marijke 1506 (koninginnedag), Laloua, Ben/Pascal, Poems, 2003 Artifort [pro] V.I.P. chair stoel, 2000 R.H.Fuchs van 2003 Didier [ont] Arno Kramer Vingerstoel fauteuil, Paulin, Pierre moooi BV Holland (Amsterdam) Hopla, 2003 1455 (sokjes), 2002 Ta r iq Al v i [opd] (Staphorst) 1979 [ont], Harcourt, Geoffrey (Breda) [2x] Galerie Van Gelder 2107 (Mieke), 2000 Everybody Everything – 1980-1985 [uitv] Artifort (Amsterdam) Friend to Friend, 2004 Masger, Sara Artifort/Lande Aronsen, Fanny Mitchell, John Louwes, Annaleen Everybody Everything – Sara Masger, 2003 (Schijndel) [2x] Innofa Schilderkunst Untitled, 1974 Studies van Ko Moreau, Fuck to Fuck, 2004 Rijksakademie van Tongue (model F 577) Mitchell, John Onno Boers Bewegend beeld en/of 2002 Beeldende Kunsten Berkovich, Elmar [ont] fauteuil, 1967 [ont] Zonder titel, 1976 (Amsterdam) geluid W. van Zoetendaal Born, Julia [ont] (Amsterdam) Metz & Co [pro] 2001 [uitv] Onno Boers Rudelius, Julika (Amsterdam) zonder titel kast, 1930-1938 Artifort/Lande (Amsterdam) Rabinowitch, Royden Train, 2001 Peachey, Ben bed, 1930-1938 (Schijndel) Zonder titel portfolio, Galerie Diana Stigter Manen, Bertien van Levin, Alon [ont] Schoorl, Pimmie mevr. dr. R.H.Kotting- Mulder, Jan (J.C.A.W.) 1995 (Amsterdam) East Wind West Wind, zonder titel 28 Days, Manifesto of Menko (Amsterdam) Paulin, Pierre Synthese, 1962 R.H.Fuchs (Amsterdam) 1997-2000 Concept, 2001 Artifort Zonder titel, 1959 Westing, Albert van Liemburg, Harmen [ont] Ben Peachey Feiz, Khodi Aronsen, Fanny Mulder, Stichting Jan Willink, Carel Lessen, 2002 Manneke, Thomas Welcome to Zürich / Kembo Innofa (Eskilstuna) De Doemberg, 1970 Runa, 2002 Gerrit Rietveld Academy Ruppersberg, Allen Lost Boys bureau, Ribbon Chair (model Trpied II, 1925 De maraboes (bij het Kees, 2002 New House Harmen Memoir/Novel. The New 2000 [ontwerp] F 582) fauteuil, Variation no. 9, Teatro Marcellus), 1962 Fotografie Liemburg Five-Foot Shelf of Books, Kembo (Veenendaal) 1966-1966 [ont], 1921-1953 Landing op Mars, 1969 Baart, Theo Ösz, Gábor Nihon ni ikimasu / Let’s 2003 1966-2001 [uitv] Zonder titel, 1970 Alle: mevr. S.M.E. Bouwlust. Hoofddorp No. 8, Prora Project, go to Japan, 2003 Johan Deumens Hansen, Sren [ont] Artifort/Lande Zonder titel, 1976 Willink-Quiël Toolenburg, 1991 2002- [12 juli] (Heemstede) Onbekend [pro] (Schijndel) Mulder, Stichting Jan (Amsterdam) W. van Zoetendaal Machine [ont] stoel, 1930-1940 (Eskilstuna) Berger, Wout (Amsterdam) Future Rage concerten, Schwartz, Johannes mevr. dr. R.H. Kotting- Paulin, Pierre [ont] Ruigoord No. 2, 2002 2003 High Noon (From here Menko (Amsterdam) Artifort [pro] Wesley, John Textiel Schwartz, Johannes With Respect concerten, to Eternity), a Project model F 598 Glance, 1992 Jongerius, Hella [ont] Blok, Diana Kinderhut, 1998 2003 by Johannes Schwartz, Jacobsen, Arne [ont] fauteuil, 1973 Thomas O.M.Nagy Maharam [pro] Lida with Cross, 2000 Model’s Room (Caitlin), Right On for the 2003 Hansen, Frits [pro] Artifort/Lande (Oegstgeest) Repeat Classic Print Swan Song, 2000 2000 Darkness [concerten], High Nature I, II, III : 3105 stoel, (Schijndel) bekledingsstof, 2002 Girls at School, 2000 Blindenzimmer (Rinus), 2003 Three Natural 1955 [ont], Steele, Jeffrey Repeat Dot Print King, 2000 2001 Serve It Up! [concerten], Conditions, a Project 1955-1960 [productie] Pot, Bertjan [ont] Zonder titel, 1977 bekledingsstof, 2002 Neighbours, 2000 Blindenzimmer 2003 by Johannes Schwartz, mevr. dr. R.H.Kotting- Wanders, Marcel [ont] Onno Boers Maharam (Hermann), 2001 Machine (Amsterdam) 2004 Menko (Amsterdam) moooi BV Holland [pro] (Amsterdam) Breukel, Koos Galerie Annet Gelink Beide: Johannes Carbon Chair stoel, 2004 Smith, Paul [ont] Student (Andy), 2001 (Amsterdam) Mevis & van Deursen Schwartz (Amsterdam) Onbekend [ont] moooi BV Holland Maharam [pro] W. van Zoetendaal [ont] Ahrend [pro] (Breda) Sieraden Bespoke Stripe (Amsterdam) Friedman, Gary [foto] Welch, Fritz klapstoel, 1950-1960 Pavan, Francesco bekledingsstof, 2003 Grafiek Henderson Wyber Pee in my Face with Geert van Beijeren en Vrolijk, Maarten [ont] [ont+uitv] Maharam Denderen, Ad van Visser, Barbara Zeefdruk [druk] Surgery, - [z.j.] W. Adriaan van Lion International bv collier, 1998 Zelfmoordaanslag door Le monde appartient à Het Muziektheater Fritz Welch, Matt Bua, Ravesteijn (Slootdorp) [pro] Thomas O.M. Nagy Hamas in een pool- en ceux qui se lèvent tôt, gastprogrammering David S. McClelland: Love kindermeubel, 2003 (Oegstgeest) gokhal, Tel Aviv, 2002 2002 You Walk? theater, 2000 Irritating Horse Eye, Onbekend ontwerper Vrolijk Mulder, Studio Galerie Annet Gelink 2002- [z.j.] [ont] (Amsterdam) Diederix, Elspeth (Amsterdam) Mevis & van Deursen Fritz Welch stoel, 1935-1945 Tekeningen/unica Azalea, 2003 [ont] mevr. dr. R.H.Kotting- Wanders, Marcel [ont] Izaks, Wim Galerie Diana Stigter Wallrafen, Hannes Berger, S.* [foto] Welch, Fritz Menko (Amsterdam) moooi BV Holland [pro] Zonder titel, [z.j.] (Amsterdam) Van de tijd en de tropen, Henderson Wyber Now what’s wrong?, [z.j.] Gwapa Lounge fauteuil, Stichting Wim Izaks 2001 Zeefdruk [druk] Psi, 2004 [z.j.] Paulin, Pierre 2001 (Ruurlo) Goossens, Marnix Het Muziektheater Fritz Welch Artifort moooi BV Holland [6x] Cowboy Couple, 2000 Wiechowska, Monika gastprogrammering Mushroom fauteuil, 1963 (Breda) The Deer, Szczecin, 2002 [uitg]

145 146 Aankopen 2003 *met subsidie van de alle aankopen gekocht Mondriaan Stichting van de kunstenaar/ontwerper ** met steun van de tenzij anders vermeld Vereniging Rembrandt

Merce Cunningham Font Poster D In VPRO Jaarverslag 2002 Stedelijk Museum Mevis & van Deursen Affiches Flums Grossberg, 1940 Schouten, Marien Dance Company HOLND Progress Font, 2004 jaarverslag, 2003 Amsterdam [uitg] [ont] Boccasile, Gino [ont] Van Sabben Auctions Kop, 2000-2003* FSTVL theater, 2000 Speciale uitgave bij artimo [uitg] Quesura di Milano [druk] (Hoorn) Noyons, Esther [ont] Halem, Hansje van [ont] tentoonstelling MARK Viktor & Rolf. Par Viktor Bantam Cappello, 1938 Mevis & van Deursen Blokland, Sara [foto] Walm (krasletter krant, 2004 et Rolf. Magazine VanSabben Auctions Yokoo, Tadanor i Fotografie [ont] (who is s/he) fiipboek) boek, 2003 MARK in het Stedelijk Premire Dcennie (Hoorn) Takasaki Art Center Aarsman, Hans Henderson Wyber Documentaires over letter schetsboek Museum DVD. 2004 tijdschrift, 2003 College, 1997 Vrrooom! vrrooom!, Zeefdruk [druk] identiteit in tijden van Vlucht (krasletter Léger, Fernand Once Upon a Time Parco 1989- opname Het Muziektheater grensvervaging, 2004 flipboek) boek, 2003 Mevis & van Deursen Mevis & van Deursen Sculptures Polychromes, Beams 2003- druk gastprogrammering [uitg] (who is s/he) [ont] [ont] 1953 Alles: Vrrooom! vrrooom! Bill T. Jones / Arnie Zane Debat over identiteit in Halem, Hansje van [ont] Viktor & Rolf [opd] artimo [uitg] VanSabben Auctions Didierlecointredominiqu fotoboek, 2003 Dance Company tijden van Unger, Gerard [ont] Viktor & Rolf spring Viktor & Rolf. Par Viktor (Hoorn) edrouet (Parijs) Beide: Nederlands Foto- theater, 2000 grensvervaging, 2003 Calff & Meischke [druk] summer 2002 et Rolf. Magazine museum (Rotterdam) amsterdamse vouwblad, 2002 Premire Dcennie krant, Müller-Brockmann, Mevis & van Deursen kunstraad [uitg] Viktor & Rolf 2003 Josef [ont] Audiovisueel Aberhart, Laurence [ont] Grafische vormgeving Adviezen ter uitnodiging, 2003 Lithographie und Abramovic, Marina Midway Beach, Pipitone, Pino [foto] Bailey, Stuart [ont] Voorbereiding van Viktor & Rolf F/W 2003 Mooren, Maureen Cartonage AG [druk] The Hero (for Antonio), Gisborne, 13 June, 1986 Henderson Wyber Bil’ak, Peter [ont] het Amsterdams 2004 brochure , 2003 Velden, Daniël van der Moins de bruit, 1960 2001* 1986 Zeefdruk [druk] Unverzagt, Tom [ont] Kunstenplan 2005-2008 Viktor & Rolf briefpapier, [ont] VanSabben Auctions Sue Crockford Gallery Het Muziektheater gast- Veenman Drukkers rapport, 2004 1999-2003 Galerie Jan Mot [uitg] (Hoorn) Elsken, Ed van der (Auckland) programmering [uitg] [druk] Viktor & Rolf Newspaper galerie AV ‘Amsterdam’, Charleroi / danses Broodje & Kaas Machine [ont] huisstijl, 1999-2003 Jan Mot (2001-2004) Onbekend [ont] 1974-1980 [ont] Araki, Nobuyoshi PLAN K theater, 2000 publishing house [uitg] Top Secret T- s hi r t, Viktor & Rolf. Backstage brochure, 2001-2004 Cartotecnica Riboldi 2000 [uitv] Yoko My Love fotoboek, Dot Dot Dot v.o.f. [uitg] 2002-2004 pass/staff (2002) [18x] [druk] Paradox (Edam)* 1977 Mevis & van Deursen Dot dot dot (1, 3, No 4, MACHINE T- s hi r t, toegangsbewijs, 2002 La Rinascente vendita L. v. Paddenburgh [ont] No SIX, 7, 8) 2002-2004 Mooren, Maureen speciale, 1955- circa Emin, Tracey Antiq. (Leiden) Schwer, Dieter [foto] tijdschrift, 2000-2004 Machine (Amsterdam) Mevis & van Deursen Velden, Daniël van der VanSabben Auctions Why I Never Became a Henderson Wyber Stuart Bailey [ont] [ont] (Hoorn) Dancer, 1995 Becher, Bernd & Hilla Zeefdruk [druk] Machine [ont] artimo [uitg] Die Keure [druk] White Cube (Londen) Coal Silos, 1967-1993 Het Muziektheater gast- Bennekom, Jop van [ont] Kindred Spirits Library of the Museum Stichting Archis [uitg] Quarez, Michel Sonnabend Gallery programmering [uitg] Butt (2001-2004) Records [uitg Vol. 1 boek, 2001 Archis (8 nrs. 2001-2004) Bobigny, 2003 Quarez, Michel (New York) Ballett Frankfurt theater, tijdschrift, 2001-2004 Heavy, Heavy tijdschrift, 2001-2004 [2x] Salle Pablo Neruda 2002 Re-Magazine (2000-2002) platenhoes, 2004 Mevis & van Deursen St. Denis ensemble, Bobigny, 2003 Blumenfeld, Erwin tijdschrift, 2000-2002 Iller dan je ouders [ont] Vries, Esther [ont] 2003 Dubbelportret van Erwin Niessen, Richard [ont] Beide: Jop van platenhoes, 2003 Die Keure de Vries, Auke de [foto] Democracy, 2003 Taylor-Wood, Sam Blumenfeld en Paul Maas, Kees [druk] Bennekom Space is the Place, artimo [uitg] Art Repro [clichemaker]] Travesty of a Mockery, Citroen, 1906 Slogan Mixed Interest (Amsterdam) Likwid Continual Space Carlos Amorales : los Calff & Meischke [druk] Roth, Dieter 1995 Dubbelportret van Erwin Font Poster A Tartan Motion Ope-Ra Amorales boek, 2001 Saturnus [binder] Bewogen Beweging [2x], White Cube (Londen) Blumenfeld en Paul Bold, 2004 Born, Julia [ont] platenhoes, 2003 uitgeverij boek [uitg] 1961 Citroen, 1916 Richard Niessen Swiss Design 2002 Machine (Amsterdam) Mevis & van Deursen Auke de Vries Foto’s Van Sabben Auctions Dubbelportret van Erwin catalogus, 2002 [ont] boek, 1997 (Hoorn) Beeldhouwkunst Blumenfeld en Paul Niessen, Richard [ont] Machine [ont] Triton Verlag [uitg] Esther de Vries Dilworth, Norman Citroen, 1926- mei Maas, Kees [druk] Buxó, Thomas [ont] zonder titelT- s hi r t, l’Effet Larsen catalogus, Sandberg, W.J.H.B. [ont] Parts of a Circle, Dubbelportret van Erwin Slogan Mixed Interest L.A. Raeven – La Cinca 2002-2004 2002 Stadsdrukkerij 1985-2002 Blumenfeld en Paul Font Poster B FS-Font, DTE catalogus, 2004 Mayo T-shirt, 2002-2004 Amsterdam [druk] Art Affairs Citroen, 1926- mei 2004 Dmenti Officiel Machine T- s hi r t, Mevis & van Deursen Kunst en Kind, 1948 (Amsterdam) Paul Citroen met pruik, Slogan Mixed Interest advertentie, 2003 2002-2004 [ont] Van Sabben Auctions 1929- juni Font Poster ABCD, 2004 [2x] Machine (Amsterdam) artimo [uitg] (Hoorn) Josephsohn, Hans Alle: Sotheby’s BV Slogan Mixed Interest Viktor & Rolf. Par Viktor Halbfigur, circa 1990 (Amsterdam) Font Poster C Halem, Hansje van [ont] Mevis & van Deursen et Rolf. Magazine Vivarelli, Carlo L. Galerie Bob van Orsouw Constellation Font, 2004 VPRO Afdeling [ont] Premire Dcennie Sarganserländische (Zürich) Boubat, Edouard Slogan Mixed Interest Communicatie [uitg] PCM Grafisch Bedrijf tijdschrift, 2003 Buchdruckerei AG [druk] Zonder titel, 1956

147 148 Sotheby’s BV Glaskunst 1952-1959 [uitv] Verhoef, Toon stilte (voorstudie), 1982 Kouswijk, Manon van Christie’s Amsterdam Sealevel, 2003 (Amsterdam) Franck, Kaj [ont] vaas, 1952 [ont], Artists’ Press, The André Swertz BV, [ont] October Foundation, Nuutajärvi Notsjö [pro] 1952-1959 [uitv] Attwood, Marc Antiquariaat (Utrecht) Room Service bord, 2003 Zwartjes, Niek [ont] (Eindhoven) Brandt, Bill vaas, 1954[ont], 1957 [uitv] 2 asbakken, 1948 [ont] Legate, Joseph Re: Place kop en schotel, Alter Ego [pro] The English at Home Christie’s Amsterdam 1948-1960 [uitv] Rover, 2003 2003 408 schaal, 1992 Fischli/Weiss fotoboek, 1936 [3x] Alle: Christie’s Industriële vormgeving Re: Place bord, 2003 Collectie Galerie Binnen Findet mich das Glück ?, L. v. Paddenburgh schaal, 1954 [ont] Amsterdam Villevoye, Roy Dell, Christian plastiek, 2003 (Amsterdam) - [z.j.] Antiq. (Leiden) 1959 [uitv] Riot, 2000-2002 [ont] Eierlepel (plastiek), 2003 Artists’ Books Johan Cartier-Bresson, Henri Beide: Christie’s Verandah, 1998-2002 Metallwerkstatt am Alle: Galerie Ra Deumens (Heemstede) Images à la sauvette Amsterdam Grafiek Beide: Steendrukkerij Bauhaus [pro] Installatie fotoboek, 1952 Akkerman, Philip Amsterdam BV thee-ei, 1924 [ont] Lovegrove, Ross [ont] Koelewijn, Job Fischli/Weiss L. v. Paddenburgh Hopea, Saara [ont] Elferink, Hein Christie’s Amsterdam Luce Plan [pro] Time Ma chine, 2002 Will Happiness Find Antiq. (Leiden) Nuutajärvi Notsjö [pro] De onzichtbare man Villevoye, Roy Agaricon tafellamp, 2001 Galerie Fons Welters Me?, - [z.j.] schaal, 1952 portfolio, 2003 Zonder titel (Melanine) Dumoffice [ont] Edha Interieur (Amsterdam) Walther König (Keulen) Dolron, Désirée schaal, 1954 Hein Elferink multiple, 1992 Hidden, Den Bosch (Amsterdam) Exaltation. Images of Beide: Christie’s (Staphorst) Whoosh hanglamp, 1998 Förg, Günther Religion and Death, 1995* Amsterdam Pöschl, Veronika Kunstenaarsboeken Günther Förg präsentiert Geurts, Joris Grafische vormgeving Eames, Charles & Ray 2 potten, 2002 Ark, Charl van Karl von Pidoll Aus der Elsken, Ed van der Sarpaneva, Timo [ont] Wachters, 2003 Bons, Jan [ont] [ont] Galerie Carla Koch Poetik des Raumes, 2002 Werkstatt einer Après ski in Zwitserland, Iittala Glassworks Steendrukkerij Graaf de Lautréamont: Tigritt Toy [pro] (Amsterdam) Phoebus (Rotterdam) Künstlers, Erinnerungen 1967 (Finland) [pro] Amsterdam BV Les chants de Maldoror The Toy spel, 1951 an den Maler Hans von Vrijend paar in tuin, Kardinaalin Hattu schaal boek Christie’s (Londen) Sarpaneva, Timo [ont] Banovic, Kostana Marées, 2003 Edam, 1970 1957 [ont] Haagmans, Fons antiquariaat Sigma Rosenthal AG [pro] Kostana Banovic, 2003 Vice Versa (Berlijn) Edam, 1970 1957 [uitv] Zonder titel, 2003 (Zutphen) Grcic, Konstantin [ont] Suomi servies, 1974 Onderkomen voor Alle: Galerie Annet Nukkuva Lintu plastiek, Steendrukkerij Flos [pro] [ont], 1976-2003 [uitv] 19 onrustige mannen Gordon, Douglas Gelink (Amsterdam) 1957 [ont], 1962 [uitv] Amsterdam BV Bons, Jan [ont] Mayday 4 lampen, 1998 Christie’s Amsterdam en vrouwen en What have I done, 2002 Istuva Lintu vaas, Duwaer [druk] Collectie Galerie Binnen 16 begeleiders. Een Royal Festival Hall, Sander, August 1954-1955 [ont], 1955 [uitv] Meerman, Bas Versen voor een vriend (Amsterdam) To mbo w [pro] project van Kostana SBC (Londen) Antlitz der Zeit Christie’s Amsterdam Water, 2003 boek, 1945 Tombow Oceanic Banovic, 2003 fotoboek, 1929 Steendrukkerij Fokas Holthuis Hans, Ineke [ont] Mechanical Pencil, Beide: Phoebus Gordon, Douglas L. v. Paddenburgh Wirkkala, Tapio [ont] Amsterdam BV * antiquariaat (Bemmel) Interior Tools [pro] vulpotlood potlood, 2002 (Rotterdam) Feature Film, a Book by Antiq. (Leiden) Iittala Glassworks Tête à tête (uit de serie [uitv] Douglas Gordon, 2000 (Finland) [pro] Nitsch, Hermann Bylan Ordinary Tables) tafel, Neue Pinakothek Baumgarten, Lothar Artists’ Books Johan Steichen, Edward model no. 3337 schaal, Das letzte Abendmahl, Quietudes boek, 1947 1997 (München) America Invention, 1993 Deumens (Heemstede) The First Picture Book 1951-1952 [ont] 1983 Fokas Holthuis Collectie Galerie Binnen Art Book (Amsterdam) fotoboek, 1930 1954 [uitv] antiquariaat (Bemmel) (Amsterdam) Maarten Vrolijk [ont] Hirschhorn, Thomas L. v. Paddenburgh schaal, 1953-1954 [ont], Verhoef, Toon Icoma world [pro] Beuys, Joseph Material: Public Works – Antiq. (Leiden) 1955 [uitv] Henderson zeefdruk Cassandre, A.M.[ont] Hans, Ineke 2 rammelaars Beuys yn Fryslân, 2003 The Bridge, 2000 Tuonelan Virta vaas, Zeefdruk ‘Holland Menukaart Restaurant Springtime (uit de serie 7 speelgoedbeesten, Scriptum Publishers Artists’ Books Johan To m a t s u, S ho m e i 1950-1951 [ont], festival’, 1988 Prunier Black Beauties) 2002 (Schiedam) Deumens (Heemstede) Nagasaki fotoboek, 1961 1951-1954 [uitv] André Boelens [springtouw], 2001 Alle: Collectie Galerie L. v. Paddenburgh vaas, 1950-1951 Verhoef, Toon (Amsterdam) Collectie Galerie Binnen Binnen (Amsterdam) Boltanski, Christian Huelsenbeck, Richard Antiq. (Leiden) [ontwerp], 1955 [uitv] Kalksma, Marcel (Amsterdam) Scratch, 2002 Dada Almanach, 1920 Varsanjalka vaas, 1947 Zonder titel, 1989 Grapus [ont] Waals, Charlotte van Artists’ Books Johan Klaussner Antiquariat, Ven, Lidwien van de [ont], 1947-1959 [uitv] Zonder titel, 2001 Marchand (Parijs) [uitv] Hans, Ineke [ont] der Deumens (Heemstede) Martin (Fürth/Bay) Mohammed, 2001 Kantarelli vaas, 1948 Zonder titel, 2002 L’Album ZUP! de famille EuropeesKeramisch Waals World Watch klok, Galerie Paul Andriesse [ont], 1948-1960 [uitv] boek, 1982 Werkcentrum, [pro] 1999 Clemente, Francesco Kessler, Beppe (Amsterdam)* vaas, 1950 [ont], Verhoef, Toon Librairie Culture (Parijs) Delen servies (uit de Waals World Watch klok Funerary Painting, 1988 De omkering, 2003 1950-1951 [uitv] Müllerthaler serie Black Gold 2001 König, Walther Beppe Kessler, 1996 vaas, 1952-1953 [ont] Zonder titel, 1991-1992 Sandberg, W.J.H.B. [ont] Modular Porcelain), 2002 Wirkkala, Tapio [ont] (Keulen) 1955 [uitv] Zonder titel, 1993 De seconde na de Galerie Binnen Iittla/Idman Oy [pro] Kosuth, Joseph vaas, 1952 [ont], donder / Het getal, de hanglamp, 1960 [ont] Diverse kunstenaars Purloined, A Novel, 2000

149 150 Artists’ Books Johan 1993, 1994, 1995, 1996, 2002 Halabala, Jindrich [ont] Ltd.[pro] Hellya (blauw, oranje) Galerie Fons Welters diverse coupons, Deumens (Heemstede) 1997, 1998, 1999, 2000, The Story of my Life, Spojené UP Závody Womb chair, model 70 2001 (Amsterdam) 1972-1982 2000 2003 [pro] fauteuil, 1947-1948 Beide: Slewe Galerie Dorotheum (Wenen) Léger, Fernand Walther König (Keulen) I should ‘ve Known, 2003 Zidle H 79 stoel, Dorotheum (Wenen) (Amsterdam) Henneman, Jeroen Machine-age. Exposition Alle: Artists’ Books 1930 [ont], 1931-1932 [uitv] Wallpaper, 1999 Perry, Grayson [ont] May 16 - May 28., 1927 Vanderheyden, JCJ Johan Deumens Zidle pruzici H80 arm- Sliedregt, Dirk van [ont] Brusselmans, Jean Rigby, Melissa [pro] Van Beveren Expertise, De logica van Rachel (Heemstede) stoel, 1930 [ont], 1931- Gebr. Junkers [pro] Groot interieur, 1936 Kramer, Arno Red Tape Designs [pro] (Rotterdam) Elixer Press 1932 [uitv] chaise longue, 1955 [ont] Sotheby’s BV Zonder titel landschap, Tree of Death quilt, 1997 (Amsterdam) Beide: Dorotheum Anno (Amsterdam) (Amsterdam) 2003 Delaye, Gallery Laurent Mihailov, Boris Meubelen (Wenen) Galerie Gist (Brummen) (Londen) * Am Boden. By the Villers, Bernard Archizoom Associati Gordijn, Herman Ground, 1996 La nuit tombe [ont] Hans, Ineke [ont] Sieraden / Beylandt Rust II, 2002 Kramer, Arno Struycken, Peter [ont] Artists’ Books Johan 1978/1950 à NP, 1978 Poltronova [pro] Classic Elephant siervoorwerpen Zonder titel landschap Miero, S. [pro] Deumens (Heemstede) Do ré mi fa sol la si, 1998 Superonda bank, 1966 chaiselongue, Braga, Célio [ont] Immendorff, Jörg 2003 wandtapijt, 2002 Phoebus, 2000 [ont] 1997 [ont], 2003 [uitv] Rubros 14 objecten/ Malerwald, 1998 Galerie De Expeditie Minayashi, Nakitu Alle: Phoebus 1970 [uitv] Collectie Galerie Binnen broches, 2002-2003 Galerie Michael Werner Semah, Joseph (Amsterdam) Nakitu Minayashi, 2003 (Rotterdam) Sotheby’s (Amsterdam) (Amsterdam) (Keulen) The fragmented Tallit, [2x] Casco (Utrecht) Kessler, Beppe [ont] 1999 Vries, Auke de Bakker, Gijs [ont] Hans, Ineke [ont] Highlight halssieraad, Penck, A.R. Galerie Nouvelles Struycken, Peter [ont] Monk, Jonathan Foto’s, 1997 Ten Cate Bergmans ATA [pro] 2002 Ole njet, 1995 Images (Den Haag) Ferguson [pro] Meeting # 13, 2000 Gemeentemuseum Design [pro] Saturday stoel, 1993-1995 Galerie Louise Smit Galerie Michael Werner Zoete, Sanny de [pro] Artists’ Books Johan Den Haag prototype chaise longue, Collectie Galerie Binnen (Amsterdam) (Keulen) Te e uw e n, M a r j a n Grit tafellaken, 2001 Deumens (Heemstede) 1981 (Amsterdam) Zonder titel, 2003 Zoete, Sanny de (Delft) Vries, Herman de prototype tafel, 1981 Kouswijk, Manon van Rainer, Arnulf Müller, Regula Maria My Poetry is the World, prototype stoel, 1981 Hans, Ineke [ont] [pro] [ont] Kreuz, 1980-1986 Vrolijk, Maarten [ont] Werken 1990-2003, 2003 2002 Alle: J.M. Bergmans Tête à têteTa f el en t we e 1/2 Tablespoon Replace’ Galerie Ulysses Textiel Festival gordijnstof, Schutzengel mein, 1991 Lydia Megert Editions Design (Alicante) krukjes, 1997 plastiek, 2003 (Wenen) Atkinson, Nigel [ont] 2002 Beide: Phoebus (Parijs)* Collectie Galerie Binnen Galerie Ra Florentine Leaves Princess gordijnstof, (Rotterdam) Colani, Luigi [ont] (Amsterdam (Amsterdam)* gordijnstof, 1990 2002 Walrecht, Aldert Top System Burkhard Tekeningen / unica Medusa gordijnstof, Bruno gordijnstof, 2002 Ohio (ts) Citroenpers 25 Years, Lübke [pro] Kho Liang le [ont] Noten, Ted [ont] Ayres, Tim 1988 Parade interieurstof, Ohio. Zeitschrift für 2002 Zocker kinderstoel, 1972 Stabin, Meubelfabriek Hamertje tik ring, 2003 Study, 2002* Horst, Loes van der [ont] 2002 Photographie; ontwerp [pro] Galerie Louise Smit I Just Turn Up, 2001 Horizon (uit de serie Florinda interieurstof, nr 7, 1999 - nr 11, 2002 Wilmering, Luuk Dorotheum (Wenen) Stabin fauteuil, 1970 (Amsterdam) * Study for ‘Ages of You’, Replying) wandobject, 2002 Artists’ Books Johan Leefde God nog maar!, Anno (Amsterdam) 1999-2000 1977 Florinda gordijnstof, Deumens (Heemstede) 1993 Colombo, Joe [ont] Wirkkala, Tapio [ont] My Arms were never that 2002 Wenn Du mich siehst, Bieffeplast [pro] Magistretti, Vico [ont] Suomen Kultaseppien strong Study, 2001 Kouswijk, Manon van Orozco, Gabriel küsst Du mich dann?, Boby trolley, 1970 [uitv] Artémide, Milaan (I)[pro] Keskus Oy [pro] Alle tekeningen [ont] Trabajo, 2003 1994 Anno (Amsterdam) Selene stoel, 1969 koffiepot, 1967 [ont], aangekocht bij: Vous Nederlands Textiel- Artists’ Books Johan Vijf vragen, 1994 Anno (Amsterdam) 1972 [uitv] êtes ici – Editions museum [pro] Deumens (Heemstede) Life & Times of Luuk W., Dumoffice [ont] schaal, 1957 (Amsterdam)* The Netherlands, 1996 Moooi [pro] Onbekend schaal, 1957 [ont], 4 courses 2 sets Tan, Fiona Nothing to do and all Baby Unkle kinderstoel, JVC [pro] 1961 [uitv] Broeck, Frank van den servetten, 2003 Marebito, 2001 Day to do it in, 1997 2001 televisie, 1970 schaal, 1954 [ont], Monter Fruit, 2001-2002 Galerie Ra Stichting De Pont Two Place-mats to Anno (Amsterdam) 1964 [uitv] Slewe Galerie (Amsterdam) (Tilburg) encourage civilized Grcic, Konstantin [ont] Alle: Christie’s (Amsterdam) Conversation during the ClassiCon [pro] Pakhalé, Satyendra [ont] Amsterdam Fakkeldij, Henk Panton, Verner [ont] Tu e r l i nc k x, Jo ëlle Meal, 1997 Diana B bijzettafel, 2001 Bird Chaise Longue U-select Fancy gordijnstof, 1972 Autour de film. Cinéma. Klem, 2002 Diana C bijzettafel, 2001 stoel, 2002 2003 Dorotheum (Wenen) Expositions. Projections Promise me Something, Diana E bijzettafel, 2001 Schilderkunst 1982, 1985, 1986, 1987, 2002 Alle: Collectie Galerie Saarinen, Eero [ont] Aalders, Steven Heide, Sara van der Panton, Verner [ont] 1988, 1990, 1991, 1992, I’d rather be with You, Binnen (Amsterdam) Knoll International Going West, 1999 Zonder titel, 2003 (ontworpen voor Mira-X)

151 152 Aankopen 2004 *met subsidie van de Mondriaan Stichting ** met steun van de Vereniging Rembrandt

Affiches Grimonprez, David Galerie Diana Stigter Annie de Roos Case History, 1998 Grafische vormgeving Sandberg, W.J.H.B.[ont] [ont], 1996-2001 [uitv] Bayer, Herbert [ont] Dial HISTORY, 2000 (Amsterdam) portret, [z.j.] Sandberg, W.J.H.B. [ont] Steendrukkerij De Jong Vaan Frits beker, 1996 Ausstellung Europäi- Flatland Galerie Tobie Goedewaagen Riddy, John Experimenta Typografica, & Co [ont], 1996-2001 [uitv] sches Kunstgewerbe, (Utrecht) Too m i k, J a a n (Andelst) Hilversum, 1998, 1998- [] GENIE manuscript Nu 2 kwadraat-blad, Vaan Frits 1927 Father and Son, 1998 1999- [druk] Experimenta Typografica, 1967 kaarsenstandaard, M.F. Le Coultre (Laren) Jonas, Joan Blumenfeld, Erwin Utrecht, 2004, 2004 lectura sub aqua Nu 1 kwadraat-blad, 1996 [ont], 1996-2001 [uitv] Vertical Roll, Organic Paul Citroen, springend Beide: Galerie Paul manuscript 1959 Servies Vaan Frits Cassandre, A.M. [ont] Honey’s Visual Telepathy, Beeldhouwkunst aan het strand portret, Andriesse (Amsterdam) Experimenta Typografica, Antiquariaat André servies, 1996 [ont] Droste Cacao I Want to Live in the Bijl, Marc 1928 gnothi se auton (la Swertz BV (Utrecht) 1996-2001 [uitv] [commercieel Country, Double Lunar Suicide Machine, 2003 Gallery Michael Hoppen Rødland, Torbjørn frivolit) manuscript Vaan Frits karaf, 1996 (Nederland)] Dogs, Wind Glass The Breeder (Athene)** (Londen) Priest no 5, 2000 Experimenta Typografica, Sandberg, W.J.H.B. [ont] [ont], 1996-2001 [uitv] M.F. Le Coultre (Laren) Puzzle, Songdelay, Nudist no 1, 1999 mens sana in corpore Le Corbusier [auteur] Vaan Frits bord, 1996 Upsidedown and Emin, Tracey Denderen, Ad van Nudist no 5, 1999 sano manuscript Stadsdrukkerij [druk] [ont] 1996-2001 [uitv] Victore, James [ont] Backwards, Organic Pure Evil wandtapijt, Jenin, bezet gebied. Alle: Air de Paris Experimenta Typografica, Le Corbusier: Vers une Alle: Vivian Hann School of Visual Arts / Honey’s Vertical Roll, 2002 Westbank, april 2002, (Parijs)** supplement manuscript architecture... boek, 1971 (Amsterdam)** We Love NYC, 2002 Volcano Saga White Cube (Londen) 2002 Experimenta Typografica, Antiquariaat André Disney Go Home / Just Electronic Arts Intermix Grafiek zonder titel (‘dans’) Swertz BV (Utrecht) Kabel, Chris [ont+pro] Say No, 1998 Inc. Kool, Renée DiCorcia, Philip-Lorca Goede, Kees de manuscript 1totree hanglamp, 2002 Mad As Hell Being Positive is the Tw i n Pa l ms [uitg] Omagh 98 (pulse 0 - Experimenta Typografica, Sandberg, W.J.H.B. [ont] [ont], 2003-2004 [uitv] Poster Love McQueen, Steve Secret of the ’90s, 1991 A Storybook Life nacht), 2003-2004 EROS manuscript Keulen, Jan van [ont] Double Justice 7th November, 2001 fotoboek, 2003 Perpetuum geluk-on- Experimenta Typografica, Kerstnummer van Knip, Gebr. [ont] Victore, James Marian Goodman Te e, J e nn i f e r A Storybook Life geluk, 2004 supplement manuscript Drukkersweekblad Knip, Edgar [pro] Celebrate Columbus, Gallery Un autre monde, 2004 fotoboek, 2003 Omagh 98 (pulse 0), 2003 Experimenta Typografica, weekblad, 1950 Schippers, K. [auteur] 1992 Galerie Fons Welters Pace/MacGill Gallery Galerie Gist (Brummen) physis manuscript Antiquariaat André licht/letter installatie, The Death Penalty Meer, Hans van der (Amsterdam) (New York) Experimenta Typografica, Swertz BV (Utrecht) 2003 Mocks Justice, 1995 Vlaamse Velden, 2000 Meerman, Bas HOMO SOCIALIS The Frozen Fountain Bush / Pirate ** DiCorcia, Philip-Lorca Getekend Dagboek, 2004 manuscript Sandberg, W.J.H.B. (Amsterdam)* Join / Portfolio Center Fotografie Untitled fotoboek, 2003 Getekend Dagboek II, Experimenta Typografica, Letterproef Keywords Mekas, Jonas Alphen, Oscar van Pace/MacGill Gallery 2004 physis manuscript Antiquariaat André Meda, Alberto [ont] Mekas, Adolfas Verbeelding, De [druk] (New York ) Beide: Steendrukkerij Experimenta Typografica, Swertz BV (Utrecht) Rizzatto, Paolo [ont] Audiovisueel Chapelle, Pola Parijs demonstratie, mei Amsterdam ** typo + photographie Luceplan [pro] Alÿs, Francis Journey to Lithuania, 1968, 1968, 2003 [pro] ** Dijkstra, Rineke manuscript Titania hanglamp, 1989 Cantos patrióticos, 1998 1971-1972 Berlijn, 1968 ** Shany, Palmahim Israeli Voerman, Rob Experimenta Typografica, Industriële vormgeving Collectie Galerie Binnen Galerie Peter Re:voir (Parijs) Sorbonne auditorium, Air Force Base, ‘no title’, 2000 GENIE manuscript Bakel, Simone van (Amsterdam) Kilchmann (Zürich) 1968 ** Palmahim, Israel, Steendrukkerij Experimenta Typografica, Dish Eye servies, Mekas, Jonas Parijs demonstratie, October 8, 2002, 2002- Amsterdam gnothi se auton (la [ont+pro] Sottsass, Ettore [ont] Elk, Ger van Lost Lost Lost, 1949-1963 1968, 1968, 2003 [druk] ** Shany, Induction-centre frivolit) manuscript 2002 Bakel, Simone van King, Perry Olivetti & ‘t Plintje,1972 [film] 1976 [uitg] Sorbonne binnenplaats, Tel Hashomer, Tel Experimenta Typografica, (‘s-Hertogenbosch) C. S.p.A., Ing. C. [pro] La Mère des Oiseaux, Re:voir (Parijs) 1968, 1968, 2003 [druk]** Hashomer, Israel, March MORS manuscript Valentine S [pro] 2004 6, 2002, 2002- Experimenta Typografica, Boone Wellington, Mary schrijfmachine, 1969 Adieu BV (Amsterdam) Moti, Melvin Alphen, Oscar van Shany, Herzliya, Israel, typographica manuscript Luminia vaas, 2002 Maaskant bi. architect, No Show, 2004 ** Berlijn, 1968, 1968** August 1, 2003, 2003 Experimenta Typografica, MOMA NY (New York) ir Arend Elsken, Ed van der Alle: Marian Goodman gnothi se auton (la (Leidschendam) Het Waterlooplein Rijke, Jeroen de Becher, Bernd & Hilla Gallery (NewYork (NY)) frivolit) manuscript Boontje, Tord [ont] verdwijnt, 1967 Rooij, Willem de Industrielandschaften, Experimenta Typografica, Artecnica [pro] Studio Job [ont] Bewogen Beweging, 1961 The Point of Departure, 1986 Hondius, Juul TEKTONIKH manuscript Midsummer Light Koninklijke Tichelaar Dylaby, 1961 2002 Industrielandschaften, UN-Defender, 2000 Experimenta Typografica, hanglamp, 2004-2004 Makkum De Appel-Iep, 1961 Regen Projects (Los 1963 Galerie Akinci mens sana in corpore JOB 0400 vaas, 2004 Karel Appel Componist, Angeles) ** Beide: Gallery (Amsterdam) sano manuscript JKN (Sander Luske, JOB 0403 vaas, 2004 1961 Sonnabend (New York) erven W.J.H.B. Jan Broekstra) [ont] JOB 0402 vaas, 2004 Paradox (Edam) Rudelius, Julika Mikhailov, Boris Sandberg (Rotterdam) Rosenthal AG [pro] Koninklijke Tichelaar Tagged, 2003 Blumenfeld, Erwin Case History, 1991 Vaan Frits bord, 1996- Makkum (Makkum)

153 154 Will-Harris, Daniel [ont] Gilbert, Sharon dressoir, 1999 ** Sieraaadkunst Tekeningen/unica Zonder titel (De Projects [pro] Green, the Fragile, 1989 Boekhoudt, Onno Bijlenga, Marian hapering), 2003 Reveal horloge, 2001 Police (State) USA, 2001 Gispen, Willem H. [ont] [ont + pro] Written Weed portfolio, Galerie Nouvelles MOMA NY (New York) Chemical Ways, 1997 Gispen BV [pro] broche, 1980 [uitv] 1995 Images, (Den Haag) A Nuclear Atlas, 1982 Diagonaal stoel stoel, broche, 1979 [uitv] Hein Elferink (Staphorst) Urgent Life. 1990 1929-1930 Galerie Spektrum Soest, Meinbert Kunstenaarsboeken Sotheby’s BV (München) Dongen, Paul van Gozewijn van Bijl, Marc Hirst, Damien (Amsterdam) Francis Bacon met gele Twin 1, 2003 Götterdämmerung, 2003 The Cancer Chronicles, Eichenberg, Iris [ont + pro] en blauwe schedel, 2003 Twin 2, 2003 Casco (Utrecht)** 2003 Rietveld, Gerrit [ont] Gross-Schneen, broche De Praktijk Dubbelportret; Drie Tate Britain Exhibition Cassina [pro] 2004 (Amsterdam)** Vrouwen (42-up, Michael Bijwaard, Pieter Shop (Londen) Zig-zag stoel stoel, Smit, Galerie Louise Apted), 2002 Soms waait het, soms 1932 [ont] 2004 [uitv] (Amsterdam)** Haagmans, Fons Negentien tekeningen; niet, 2004 Miller, Arthur Mobica NV (Brussel) Zonder titel, 2003 Dubbelportret, 2001-2003 Galerie Hein Elferink Bourgeois, Louise Künzli, Otto [ont + pro] Steendrukkerij (Staphorst) Homely Girl, a Life, 1992 Slothouber, Jan [ont] Schmuck aus 37 Ländern Amsterdam Thijs, Derk Artists’ Books Johan Graatsma, William [ont] hanger, 2003 [ont] Zonder titel (Satyrs), De Bruyckere, Berlinde Deumens (Heemstede) Graatsma, Peter [pro] 2003-2004 [uitv] Israëls, Jozef 2004** Berlinde De Bruyckere, CCC bank, [6x] Zittende joodse man Middelheim, 1995 Partenheimer, Jörgen 1966 [ont], 2003 [uitv] Galerie Wittenbrink voorstudie, 1889 Vaitekunas, Ricardas In Flanders Fields, 2000 Fragments from Vivid Vormgeving (München) Sammlung Bühler- Reﬂection, 2002 Buggenhout, Peter, 1998 Finnegans Wake: Violer (Rotterdam) Brockhaus The mushroom picker, Installatie met drie d’amores; eight Nisslmüller, Manfred (Saarbrücken) 2002 beelden. Slaapzaal I. drawings by Jörgen Stam, Mart [ont] [ont + pro] Hunchback from Slaapzaal II. Slaapzaal Partenheimer, 2004 stoel, 1949 Taschenrecorder Izaks, Wim Kirdeikiay, 1979 III., 2000 Galerie Onrust Christie’s Amsterdam installatie, 1984 Zonder titel, 1980 [9x] Springtime in Kirdeikiay, En alles is aan genaaid, (Amsterdam) BV 1993 [ont + uitv] Zonder titel, 1981 [2x] 1978 2001 Werkstadt (Graz)** ‘Ik rook’, 1981 Vlyk, 1988 POTEN, poten zullen Richter, Gerhard Starck, Philippe [ont] ‘Met de kop tegen de Palata, 1990 bomen worden, 2000 War Cut, 2004 Kartell [pro] Nijland, Evert [ont + pro] muur’, 1981 Tanya Rumpff Walter Knig (Keulen) Ero(s) stoel, armband, 2004 [ont + pro] Stichting Wim Izaks (Haarlem) Campert, Remco [red] 1999 [ont], 2004 [uitv] Galerie Louise Smit (Ruurlo)** Braak nr. 7 tijdschrift , Schwitters, Kurt Kartell Shop (Amsterdam)** Antiquariaat André Hausmann, Raoul (Amsterdam) Kramer, Arno Textiel Swertz BV (Utrecht) Pin, 1962 Nisslmüller, Manfred Zonder titel, 2004 [2x]** Jongerius, Hella [ont] William Allen (Londen) [ont + pro] Maharam [pro] Chodzko, Adam Schilderkunst Bijouringe ring, 2001 Kreij, Marijn van Repeat Dot Whitstable Interiors, Wilmering, Luuk Schwitters, Kurt Galerie Biro Don’t Stop ‘Till You Ge t bekledingsstof, 2002 2003 In ieder geval ..., 1994 Um den Kern der Sache, (München)** Enough, 2004 Repeat Classic William Allen (Londen) 1941 bekledingsstof, 2002 Galerie Gmurzynska Smit, Robert [ont + pro] Nijburg, Rinke Maharam (New York) Darboven, Hanne Meubelen (Keulen)* ** Cwrt from Lletty’r- Tatt o oed by Waters, Kulturgeschichte Arad, Ron [ont] aderyn halssieraad, 2004 2003-2004 1880-1983, 2003 Gallery Mourmans [pro] Vaitekunas, Ricardas Galerie Louise Smit Loerakker Galerie Walther Knig (Keulen) Oh Void 2 Misérable (route (Amsterdam)** (Amsterdam) schommelstoel, 2004 Vidzgailai), 2004 Finlay, Ian Hamilton Gallery Mourmans Tanya Rumpff Noorman, Ronald Three Gates on the Way (Maastricht) (Haarlem) Zonder titel, 2003 to Little Sparta, 1996 Zonder titel (Het William Allen (Londen) Eek, Piet Hein [ont] venster), 2003 Eek en Ruijgrok [pro] Zonder titel (Pounders), Boomstammenkast 2003

155 156 Bruiklenen 2003 Nederland

Te n t oons t e l l i ng Museum en plaats Periode Aantal

True life: de stijl(kamers) van Gemeentemuseum Den 15-11-2003/25-04-2004 7 Ineke Hans Haag,Den Haag Licht, lucht en ruimte: wonen De Zonnehof, Amersfoort 19-10-2003/18-01-2004 2 in de jaren vijftig Mijn plaats aan tafel ANNA TENT.,Rotterdam 18-12-2003/18-01-2004 3 Drijfveren: Armando en de Armando Museum, 28-09-2003/29-02-2004 5 Informelen Amersfoort Langdurig bruikleen Stedelijk Museum 01-09-2003/01-10-2005 1 (St. Maartens raam van Joep Roermond Nicolas) Witsen en Amsterdam, 1860 – Gemeentearchief Amsterdam 14-08-2003/26-10-2003 2 1923 Amsterdam Cobra: terug uit de Cobra Museum voor Moderne 18-10-2003/11-01-2004 95 Hermitage Kunst, Amstelveen Boeken om naar te kijken: Amsterdams Historisch 27-09-2003/15-02-2004 4 Nederlandse prentboeken Museum Amsterdam 1890 – 1950 Andrew Lord: nieuwe Rijksmuseum Twenthe 14-06-2003/07-09-2003 1 sculptuur Enschede Dolf Henkes, 100 jaar Historisch Museum 16-11-2003/29-02-2004 1 Rotterdam Het Schielandshuis, Rotterdam Negerplastieken en moderne Museum voor Moderne Kunst 12-10-2003/01-02-2004 43 meesters: Arnhem Carel van Lier (1897 – 1945), 5 kunsthandelaar en wegbereider Jan Toorop: portrettist Museum Het Valkhof 13-09-2003/23-11-2003 2 Nijmegen Johan de Haas Museum Henriette Polak, 13-09-2003/09-11-2003 Zutphen Henneman objecten Museum Beelden aan Zee, 03-10-2003/01-02-2004 2 Den Haag Panorama Amsterdam Foam, Amsterdam 19-06-2003/24-08-2003 1 Chez Zadkine: Zadkine en zijn Singer Museum,Laren 13-09-2003/11-01-2004 5 Nederlandse leerlingen Stad & land: Stedelijk De Nieuwe Kerk, Amsterdam 23-05-2003/10-08-2003 216 Museum in de Nieuwe Kerk no. 2 (tentoonstelling Stedelijk Museum Amsterdam 2003) Go(gh) Modern in het Van Van Gogh Museum 27-06-2003/12-10-2003 92 Gogh Museum Amsterdam Het ontstaan der dingen Museum Boijmans Van 10-05-2003/27-07-2003 19 Beuningen Rotterdam Willem Witsen (1860-1923), Dordrechts Museum 17-8-2003/16-11-2003 5 stemmingen Dordrecht

157 158 Bruiklenen 2004 Nederland 2004

Te n t oons t e l l i ng Museum en plaats Periode Aantal Te n t oons t e l l i ng Museum en plaats

Foto Biennale Rotterdam 2003 Nederlands Fotomuseum, 13-03-2003/21-04-2003 1 Picasso Kröller-Müller Museum – EXPERIENCE Rotterdam Een Boek is een Boek is een Apeldoorns Museum Zonder twijfel Centrum Beeldende Kunst, 16-02-2003/06-04-2003 4 Boek Groningen Het lichaam draagt Stedelijk Museum Roermond Nan Goldin – Heart Beat Frans Hals Museum / 25-01-2003/23-03-2003 1 langdurig bruikleen in eerste Cobra Museum voor Moderne De Hallen Haarlem instantie voor de periode van Kunst Sir Lawrence Alma Tadema, Museum Mesdag Den Haag 02-02-2003/11-05-2003 1 twee jaar (loopt af 01-01-2006) raadgever en vriend van Marian Bijlenga: dots & Nederlands Textielmuseum Hendrik Willem Mesdag Museum voor Moderne Kunst dashes Beauty, Friendship and Old Arnhem 01-02-2003/23-03-2003 2 Vormgeving op formaat Museum voor Communicatie Age. Lily van der Stokker Amsterdams Historisch langdurig bruikleen in eerste Stadsdeel Amsterdam Oud Spelen en speelgoed Museum Amsterdam 28-05-2003/03-09-2003 2 instantie voor de periode van Zuid Museum van het Boek twee jaar (loopt af 01-06-2006) H. Th. Wijdeveld, luxueuze Meermanno-Westreenianum 23-03-2003/15-06-2003 Cas Oorthuys in Amsterdam Foam Fotografiemuseum typografie in lijnen en (1908-1975) Amsterdam blokken Marien Schouten De Pont 522 Constant Permeke Gemeentemuseum den Haag Gubbels totaal: vijftig jaar Museum voor Moderne Kunst schilderen Arnhem langdurig bruikleen inclusief Museum voor Hedendaagse tentoonstelling Kunst 's Hertogenbosch Noord Europees Groningen Museum Expressionisme Johan van Hell Museum voor Moderne Kunst Arnhem langdurig bruikleen to De heer Cnoop Koopmans overlijden de heer Cnoop Koopmans dvd voor filmvertoning, 1 dag Museum Het Domein Peter Nadas en de Hongaarse Fotomuseum Den Haag fotografie langdurig bruikleen Joods Historisch Museum langdurig bruikleen Amsterdams Historisch Museum langdurig bruikleen Museum Kranenburgh Travelling without moving W139 People can only deal with the Museum De Paviljoens fantasy when they are ready for it. Job Koelewijn 1992-2004 Objects to wear Museum voor Hedendaagse Kunst 's Hertogenbosch Vygantas Paukste en Jaan Artoteek Den Haag To or nik Museum voor Moderne Kunst Secrets of the 90's: keuze uit Arnhem de collectie van het Stedelijk Pioniers van het Vlaamse expressionisme Groninger Museum Gras project ?? Van Gogh Museum Geen uitzicht zo ver: Stadsgalerij Heerlen hedendaagse landschappen

159 160 Bruiklenen 2003 Buitenland

Te n t oons t e l l i ng Museum en plaats Te n t oons t e l l i ng Museum en plaats Periode Aantal

Breitners Amsterdam: Amsterdams Historisch Paris 1945-1965: Metropole Lentos Kunstmuseum Linz, 11-12-2003/12-04-2004 7 schilderijen en foto’s Museum der Kunst. Jahrzehnte des Linz Co Westerik Museum Boijmans van Aufbruchs. Malerei – Plastik – Beuningen Grafik – Fotografie True life: de (stijl)kamers van Gemeentemuseum Den Haag Mondrian + Malewitsch: in Fondation Beyeler, Basel 19-11-2003/25-01-2004 26 Ineke Hans der Mitte der Sammlung langdurig bruikleen Dordrechts Museum Turner Prize 2003 Tate Britain,Londen 29-10-2003/18-01-2004 1 langdurig bruikleen Drents Museum Gerrit Rietveld 1888-1964 Trapholt, Museum of Modern 11-09-2003/05-01-2004 1 langdurig bruikleen Stadsdeel Amsterdam Danish Art, Applied Art and Centrum Furniture Design, Kolding De Kunsthandel Gemeentemuseum den Haag Sigmar Polke: history of Tate Modern, Londen 02-10-03/04-01-2004 1 Nieuwenhuizen Segaar: de everything drie generaties L’oro e l’azzurro: i colori del Linea d’ombra (Casa dei 10-10-2003/07-03-2004 2 Body electric: Berend Strik Fries Museum Sud da Cezanne a Bonnard Carraresi),Treviso Drijfveren: Armando en de Armando Museum Einbildung: das Wahrnehmen Landesmuseum Joanneum, 25-10-2003/18-01-2004 1 informelen in der Kunst Graz ASB Architectuur Museum voor Moderne Kunst Michael Rowe reizende tentoonstelling 18-10-2003/30-11-2005 1 Schilderkunst Arnhem Birmingham Museum and Art Beeldhouwkunst: Nieuwe Gallery Birmingham, Beelding en Nieuwe Manchester Art Gallery, Zakelijkheid, 1926-1930 Manchester langdurig bruikleen Stedelijk Museum Roermond The City Gallery, Leicester Boeken om naar te kijken: Amsterdams Historisch Aberdeen Art Gallery Nederlandse prentboeken Museum Aberdeen Gracefield Arts 1890-1950 Centre Dumfries Het Stedelijk logeert in Museum Kranenburgh Provinciaal Museum Bergen. Wiegman tot Willink: Streckshof Antwerpen de Bergense School en Fundación Caja de Madrid, tijdgenoten Madrid Dolf Henkes, 100 jaar Historisch Museum Willi Baumeister Städtische Galerie im 30-10-2003/25-07-2004 1 Rotterdam Lenbachhaus München Negerplastieken en moderne Museum voor Moderne Kunst Joan Jonas: five works Queens Museum of Art 15-12-2003/14-03-2004 2 meesters: Carel van Lier Arnhem New York (1897-1945), kunsthandelaar Designmuseen der Welt zu Staatliches Museum für 17-09-2003/23-11-2003 1 en wegbereider Museum Boijmans van Gast Kunst und Design, Nürnberg Schum video Beuningen From Rauschenberg to La Biennale di Venezia / 15-06-2003/02-11-2003 1 Murakami, 1964-2003 Museo Correr, Venetië Montagna: arte, scienza, MART, Rovereto 19-12-2003/17-04-2004 1 mito, da Dürer a Warhol Massimo Campigli: Institut Mathildenhöhe 12-10-2003/15-02-2004 3 Mediterraneita und Moderne Cobra en tijdgenoten State Hermitage Museum, 16-05-2003/30-09-2003 84 (tentoonstelling Stedelijk St. Petersburg Museum Amsterdam 2003)

161 162 Bruiklenen 2004 Buitenland

Te n t oons t e l l i ng Museum en plaats Periode Aantal Te n t oons t e l l i ng Museum en plaats

Wim Crouwel, seen unseen: Sea Design, Londen jun-03 8 Entropy: Sometimes making AR / GE Kunst Galerie an exhibition of original Something leads to Nothing Museum posters designed by Wim Roland Topor: dessins Musees de Strasbourg Crouwel for the Stedelijk paniques Museum, Amsterdam Luc Tuymans Ta t e Moder n – K21 Nackt! : Frauenansichten, Städelsches Kunstinstitut, 24-09-2003/11-01-2004 2 Bewegliche Teile: Formen des Museum Tinguely – Malerabsichten, Aufbruch zur Frankfurt Kinetischen Kunsthaus Graz am Moderne Landesmuseum Joanneum Before Tourism. A Portrait in Fundacio La Caixa en las 05-03-2003/18-05-2003 6 In Memoriam Mario Merz Kewenig Galerie Black and White. Islas Baleares Karel Appel: onderweg, reis Paleis voor Schone Kunsten Photographs by Cas Oorthuys van Rudi Fuchs langs de Roy Lichtenstein - Kunstforum Wien, Wenen 11-12-2003/07-03-2004 1 kunst der Lage Landen Retrospektive Dutch Details Buro Friedrich Berlin Ellsworth Kelly: The reizende tentoonstelling: 19-01-2003/01-11-2003 1 Monocromos: de malevich al MNCARS (Museo Reina Figure/Ground Paintings, Museum of Contemporary Art presente Sofia) 1958-1965 San Diego, San Diego Verehrt und verfemt: Chagall Judisches Museum Museum of Fine Arts und Deutschland (Frankfurt) / Stiftung Houston Paris 1945-1965: Metropole de Brandenburger Tor Whitney Museum of Kunst. Jahrzehnte de Lentos Kunstmuseum Linz American Art New York Aufbruchs. Malerei-Plastik- Grafik-Fotografie Six leading sculptors and the Malevitch Un choix dans les Musée d'Art Moderne de la 29-01-2003/27-04-2003 83 human figure: collections du Stedelijk ville de Paris, Parijs Rodin, Bourdelle, Maillol, National Gallery and Museum d’Amsterdam Brancusi, Giacometti, Moore Alexandros Soutzos Museum Futurism - Radical Avant- Kunstforum Wien, Wenen 06-03-2003/29-06-2003 2 Giorgio Morandi: Nature garde morte, 1914-1964 Max Beckmann reizende tentoonstelling: 12-02-2003/29-09-2003 1 Cezanne:Aufbruch in die Von der Heydt-Museum Tate Modern, Londen Moderne Museum Folkwang Museum of Modern Art The Great Parade: portrait of Grand Palais / National New York the Artist as Clown Gallery of Canada Chagall connu et inconnu Galeries Nationales du Grand 11-03-2003/23-06-2003 6 Het Stedelijk aan de Donau Museum of Contemporary Art Palais Parijs (Belgrado) Caged - Uncaged Museu Serralves, Porto 15-01-2003/15-04-2003 1 L’oro e l’azzurro: i colori del Linea d’Ombra Bridget Riley Tate Britain, Londen 26-06-2003/28-09-2003 1 Sud da Cezanne a Bonnard Museu d’Art Cobra: Copenhagen Brussels reizende tentoonstelling: 01-03-2003/15-06-2003 10 Art I Utopia: l’Action Contemporani de Barcelona Amsterdam BALTIC Centre for Restreinte Contemporary Art Willi Baumeister Fundacion Caja de Madrid / Gateshead Stadtische Galerie im Manchester City Art Gallery, Lenbachhaus Manchester Yves Klein Schirn Kunsthalle / Henri Matisse - Papiers reizende tentoonstelling: 20-12-2002/09-06-2003 1 Guggenheim Museum Bilbao découpés Schirn Kunsthalle, Frankfurt (Bilbao niet gecancelled ?) Sammlung Berggruen Joan Jonas: five works Queens Museum of Art Berlijn Il Cubismo: rivoluzione Palazzo dei Diamanti / The Dignity of Humble People reizende tentoonstelling: 10-04-2003/26-09-2003 2 e tradizione Kroller Muller Bunkamura Museum of Art Antoni Tapies: retrospective Museu d’Art Contemporani Bunkamura de Barcelona Fukuoka Art Museum Mexique-Europe, alles Musee d’Art moderne Lille Fukuoka retours, 1910-1960 Metropole 258 163 164 Te n t oons t e l l i ng Museum en plaats

Montagna: arte, scienza, Mart, Museo di Arte mito, da Durer a Warhol Massimo Campigli: Moderna e Contemporanea di Mediterraneita und Moderne Trent o e Roveret o Institut Mathildenhohe Shanghai Art Museum / Singapore Art Museum / Pinacoteca do Estado / Museu de Arte Moderna do Rio de Janeiro Encouters with Modernism: Nagoya City Art Museum / highlights from the Stedelijk Iwate Museum of Art / Museum Amsterdam Hiroshima Museum of Art Van Gogh, Millet and the Barbizon Artists

165 166 englisch secForeword Chronical 2003

It is with due pride that government. In the the near future we will 2003 January - February I present you with the course of the year they be formally marking This year the joint New overview of two years at raised over 22 million Hans’s departure. This Ye a r ’s party of the the Stedelijk Museum. euro. The second book is therefore at the Stedelijk Museum, the This time we have important event was the same time a farewell Netherlands Institute chosen to combine the competition for the present for him. for Cultural Heritage reports for two years. renovation and and the Mondriaan That has to do with the expansion, won by In this two-year report Foundation was held in many things that have Benthem Crouwel you will find a chronicle the Museum, as usual. happened during the Architects. Their sketch which gives a summary Financial manager period in question, and plan, which in addition of both the many Stevijn van Heusden the pressures that they to many extra square activities which the urged those present to brought with them.The metres of exhibition Stedelijk Museum take the lead in the most important events space includes a developed, and all the debate about the were two changes in splendid piazza on the events which affected popularisation of culture. administration, two Museumplein, will it. Various acquisitions He criticised the moves with accomp- reach its definitive from the past two years ‘calamity of populism’, anying renovations, state this coming are discussed in specifically mentioning adoption of a new autumn. somewhat more detail. the role played by the building plan for the In addition, a short former Secretary of museum on Paulus In addition to all these article has been State for Culture, Rick Potterstraat, a happenings which will included in this book van der Ploeg, the successful sponsorship define the future of the which offers a bit more populist parties campaign, and getting a Stedelijk, the period insight into the work associated with Pim complicated process by covered by this report which is rarely visible Fortuyn’s legacy, and which the Museum will was characterised by a for outsiders, but which Alderwoman Hannah become an independent richly varied programme nevertheless is of the Belliot. The latter had entity under way, in of exhibitions and greatest importance for characterised the which the formation of activities, realised not our institution – that in museum for modern art a Board of Supervisors only in the Stedelijk the area of restoration, as ‘a place where was one of the first itself but far outside it, documentation and people can socialise on accomplishments. as far away as St. research. We wish you a Sunday afternoon’– There are two of these Petersburg, Shanghai the utmost in reading ‘in the midst of works matters that I would and São Paulo. I realise pleasure! by Herman Brood especially highlight. The that this, like the two (Dutch Pop musician first was the moves, would not have Gijs van Tuyl and artist), to be sure’, establishment of the been possible without Director Van Heusden added Foundation for Fund- the continued superb cynically. He spoke of a Raising and efforts of all the democratic vision gone Management of the personnel. We cannot be too far, and emphasised Expansion and grateful enough to our precisely the significan- Renovation of the people for this. Second, ce for art of a cultural Stedelijk Museum in I would here thank the elite. Van Heusden took March, 2004, which had interim director, Hans the podium because it as its goal obtaining the van Beers, who was at was the turn of the necessary monies for the heart of all the Stedelijk Museum to the renovation and activity. Without him speech, and artistic expansion of the the Stedelijk would director Rudi Fuchs had museum, alongside the certainly not have left at the end of promised extra amounts reached the point it now December. Van Heusden from the municipality has, where I could pick himself would leave and national up the thread further. In midway through 2003.

167 168 Already in December vocational students). their own against each on December 31. As a In March the Mayor and Ole Bouman and artist designer) and others, in television (AT5) that he 2002 the Committee on Because the building other. Gallery by gallery farewell gift, Rudi Aldermen made the Willem de Rooij entered which the top figures in saw no need for a the Future of the really should have been works by different Fuchs presented the decision in principle to into dialogue with international design farewell party.The Stedelijk Museum had closed, space was free artists were brought Stedelijk with a painting set up the Stedelijk (or Museum curators spoke of their regard for official departure would been organised under in the honour gallery into dialogue, with in by the Swiss artist City) Museum and the Martijn van Nieuwen- Dutch design. only take place in 2004. the chairmanship of the during these months for between them galleries Richard Paul Lohse. City Theatre as huijzen, Hripsimé Visser April 12 and 13 saw the During the directorate of director of the Concert- a special, 55-minute- devoted to one artist, In the meantime, the independent institutions, and Dorine Mignot (the annual Museum Fuchs, the typographer gebouw, Martijn Sanders, long live exhibition In such as Bruce Nauman. newspapers were full of beginning in 2005. With coordinator of the Weekend, with the Walter Nikkels played an and was further Tw o M i nd s by Aernout The wall painting by the speculation about the this construction, these meetings) on the slogan ‘The Art of important role in comprised of John Mik and the Amsterdam American artist Sol succession in institutions will become significance of visual Collecting’. For the 44th defining the image of the Leighton (director of the Theatre Group. Half of LeWitt, once given to Amsterdam – and at the a PLC or Foundation, in culture, its relation to time, the exhibition of Stedelijk. As part of Van Gogh Museum) and the honour gallery was the Museum by his same time in Rotterdam which the municipality the visual arts, and the Best Design Books also Fuchs’s farewell Victor Halberstadt transformed into a fellow artist Carl Andre and Eindhoven. ‘A wave will remain the dominant consequences for opened this month. exhibition Up to now, (professor of economics, somewhat stodgy and now introduced onto of vacancies at stakeholder. The museums in general From a selection of 425 from April 18 to October Leiden). In January this department store, the the wall especially for museums for modern buildings and, in the and the Stedelijk books the jury chose 42 there was a presentation committee asked for scene for the perfor- this exhibition, was one art’ headlined de case of the Museum, the Museum in particular. publications, including made specifically of and received an mance by the actors – highlight. Classic Volkskrant on February collection will remain The Salone Internazio- two catalogues from Nikkels’s graphic extension, in order to be among them Joop moderns such as 6, in which many names the property of the city, nale del Mobile was held the Stedelijk Museum: designs for the Museum able to formulate a Admiraal – that created Chagall, Mondriaan and and faces of possible and there will continue from April 9 through 14 Life in a Glass House (invitation cards and the fresh vision regarding a sense of disjunction others, acquisitions candidates passed in to be a subsidy from in the Spazio Console in (Municipal Art designs for them, the new building and the with reality. On the from the Fuchs years review. Ultimately, at that quarter. But the Milan. The Stedelijk Acquisitions, 2001/2002) catalogues and cahiers, Museum’s redevelop- other side stood the (1993-2002), older works the Stedelijk Museum Museum will then be Museum was and Conceptual Art and several posters), ment and possible audience, separated by from the collection, the choice was made less bound to bureau- represented there for the 1965-1975 from Dutch and his work for other release from municipal a large transparent wall selections from various for an interim director. cratic regulations and first time, with a and Belgian Collections clients. control, as well as of the which now and then disciplines with have more freedom in presentation Dutch (the catalogue of the structure of, and profile changed into a large emphasis on the 1960s March / April 2003 fundraising from Delights: 24 design exhibition of the same May 2003 for a new direction for film screen on which and ’70s: all this began Over the weekend of businesses and the firms, businesses, title in 2002). This At the beginning of May the Museum. various similar scenes appearing in various February 28, the first national government. cultural institutions and exhibition later travelled the city of Amsterdam Because the Fire Depart- were projected. The galleries these months, step in the move to On April 10 the Museum individual designers. to the Museum of the announced a 10% ment had decided to production was although the exhibition Deccaweg 26, in was the host for the Further, Ingeborg de Book in The Hague, and cutback – about tolerate the situation in repeated several dozen would only be opened Amsterdam’s Westpoort, book launch of a Roode, curator of in October to the 6 million euro – in the building on the times during a whole officially in mid-April. became reality, with the monograph on the industrial design, who Frankfurt Book Fair. cultural spending. Paulus Potterstraat for month. An audio tour was installation of the Austrian artist Aglaïa was responsible for the Plans for the official Happily the Stedelijk one more year, the Because the Stedelijk available to go with it, central switchboard Konrad, Elasticity. For contribution, inter- farewell for Rudi Fuchs Museum was spared in Museum unexpectedly would still remain open discussing the various and computer network the occasion, parts of viewed a number of were temporarily the cuts. Other good remained open for the after this, according to galleries and spot- there. In early March the her films were shown in internationally known abandoned by Mayor news was the public. This meant that a January press release lighting diverse move began in earnest the auditorium and on designers. This inter- Cohen as a result of the announcement of the a new exhibition it was able ‘to turn a individual works. ‘Rudi for the Museum’s office the video stair, and two view project was affair surrounding the appointment of Hans programme had to be necessity into a virtue, Fuchs’s dream museum’, staff, library, depots and of her works were brought out on DVD import of a number of van Beers as interim put together with the and for the first time in wrote the Financieele ateliers. It was an exten- included in the Up to now under the title Talking paintings by Karel director as of June 1, greatest possible haste, many years almost the Dagblad, ‘Rudi Fuchs sive operation, carried exhibition, which Heads, and shown Appel. Fuchs was 2003. Van Beers, and several shows from whole of the building will shows his love for the out by the firm Gerlach, officially opened April 17. during the design fair in accused of possible coordinator of the 2002 were extended: be used for displaying collection and building’, which demanded Tuesday, April 8 saw the Milan, and thereafter in fraud in the affair, which television channel Tracey Emin, Life in a the Museum’s own said de Volkskrant, and considerable planning, first in a series of four the Stedelijk Museum led to an investigation Nederland 3 and former Glass House (the collection.’ Toge t her Vrij Nederland spoke of but ultimately ran quite expert meetings (the through April 20. On by the Integrity Bureau. director of the VPRO, proposals for Municipal with a number of ‘a farewell exhibition as smoothly. The library other three followed in Friday, April 11, De Finally, months later, it formulated his task as Art acquisitions, 2002), curators, the departing a self-portrait’. This would require another May) in the auditorium Roode also hosted a would prove that the follows: ‘Caring for a BLUR (new acquisitions director, Rudi Fuchs, exhibition proved to be two months to set up its of the Stedelijk talk show in Milan with Museum’s former collection of world in jewellery) and Ver- assembled the exhibition a great success, and new stacks, and finally Museum. Led by the Jennifer Hudson director had not been stature, doing so in the ander-ing (a collection Up to now, a presen- would continue to draw opened again for the moderator Jan Simons, (International Design involved in any criminal run-up to a new building, presentation for tation in which realism large numbers of public on May 6, with the art philosopher Yearbook), Alessandro activities, but by then with enthusiastic co- secondary school and abstraction held visitors until it closed expanded hours. Guus Beumer, art critic Mendini (architect/ he had declared on workers, a decisive city

169 170 administration, and an the Museum in on an historic tram and as ‘the mission of the the region and its bility rest in the hands of the exhibition Gogh Revolution in the Air: The eye for heavy cooperation with ABN a walking tour of the city. museum’, ‘forms of art- residents), the role of politicians cannot be Modern – Vincent Van Sixties and the Stedelijk. reinforcements from AMRO. On May 16 this Tw o le c t ures were historical study and new media, the possibi- combined with a museal Gogh and contemporary It provided a survey of outside. In short, I exhibition would open at presented on May 15 museums: two separate lities for private aesthetic policy’, and an art in the Van Gogh photography, posters, couldn’t imagine a better the Hermitage in St. and 22, marking the paths?’ and ‘knowledge sponsorship and independent institution Museum opened. It design, applied arts, Pop job!’ He said that he Petersburg as wrap-up of a study is power’. (specifically with regard would more easily find comprised over 80 works Art and more from the found it an honour to be Amsterdam’s contri- group that had worked There were also three to the Stedelijk) the external sources of from the collection that collection from roughly asked, and that as an bution to that city’s over four months on the additional expert Museum’s recovery of a financial support, in their style or the period 1965-1975. All interim director he 300th anniversary profound and sometimes meetings, on May 12 perspective on contem- ‘because sponsors expression showed the kinds of things indeed felt responsible celebration. The tour ambivalent relationship (museums and their porary art practice and prefer to do business inspiration of Van Gogh. representative of the for the artistic policy, would then travel on to between modern art and audience), May 16 the proposal to limit the with privatised orga- There was a further era, from the first pill to but would not intervene Shanghai, Singapore, ‘ornament’ and ‘deco- (museal visions) and term of the Director to a nisations.’ According to selection from artists the ‘War is Over!’ banner in it extensively. He São Paulo and Chicago. ration’. The investigation May 21 (social context). maximum of five years. the Committee, finding seen who, like Van from John Lennon and would leave it to the In the meantime, on focused on a number of These were closed off another architect for Gogh, have given art a Yo k o O no ’s sleep-in in curators, while he would May 23 the exhibition artworks, among them on May 27 with a day of June / July 2003 the new building project new direction and the Amsterdam Hilton focus primarily on Town & Country: 19th some from the collection lectures and discussions In what was once again and renovation was pushed the limits in and pictures of the first organisation: the search Century Masterpieces of the Stedelijk, which organised in De Balie in a radical operation, this necessary, because the their own position, such man on the moon, for a new artistic from the Stedelijk were made from the Amsterdam together month all the paintings, plans by architect Siza as De Kooning, Appel, together with music by director and the creation Museum opened in time of the Arts and with the Mondriaan sculptures, objects, ‘did not suffice to Nauman and Warhol. the Beatles and burning of a good working Amsterdam’s Nieuwe Crafts Movement up to Foundation and the art vases, jewellery and express the inter- This exhibition, which incense formed the atmosphere, in order to Kerk. 175 works were the present.The group, journal Metropolis M. other art objects in the national status of the also marked the close environment in which make as much room as grouped around two comprised of 13 stu- There the future of Museum’s depots on Museum’. Thus around of the Van Gogh Year (on the design of the flower- possible for the requisite themes: life in the city dents, was led by Dario museums for modern Paulus Potterstraat were 2007 a unified Museum the occasion of the power era was shown: creativity in the Museum. (among them works by Gamboni and Marjan art was the subject of a moved to the Deccaweg, must arise on the 150th anniversary of his from LSD posters to At the end of April the Breitner and Israels) Boot. gathering entitled once more in the care of Museumplein, expanded birth) for the Van Gogh hippie dresses, glass Rijksmuseum was and the beauty of the On May 23 the Stedelijk ‘Museum in Motion’, in Gerlach Movers. The to 9000 m2 of exhibition Museum, drew many dinner sets and closed because of the countryside (among Museum, in cooperation which the philosophers report of the Committee space, which would visitors and ran to mid- psychedelic portraits of discovery of asbestos; them Jongkind and the with the Modern Art Boris Groys, Scott Lash on the Future of the generate its own in- October. the Beatles. In addition, visitor figures at the Haagse School, with Section of the School and Thierry de Duve and Stedelijk Museum, come through attracting On July 2 several dozen there was also work by Stedelijk then rose Maris, Mauve, Mesdag, for Research in Art representatives of entitled Back to the Top, an estimated 600,000 artists who wished to photographers such as between 10 and 15%, an etc.). This second History, organised a museums such as also appeared at the be- visitors a year. endorse the conclusion of Ed van der Elsken and unexpected godsend in exhibition in cooperation study afternoon in the Martijn van Nieuwen- ginning of the Summer. Alderwoman Hannah the Sanders Committee, Sanne Sannes, many this year made so with the Nieuwe Kerk auditorium, under the huijzen (Stedelijk It pronounced a harsh Belliot, holding the The Stedelijk Museum: political posters (among uncertain because of was a great success, title ‘Will the last art Museum Bureau judgement on the portfolio for culture, Back to the Top, held a others from Amnesty the unexpected delay in drawing over 45,000 historian please turn out Amsterdam), Charles Museum: too little responded rather playful action which was International), a room the closing of its own visitors. Among the the light: Museums of Esche (Rooseum Malmö) coherent programming pessimistically about fully supported by the devoted entirely to the building. In anticipation reactions in the press modern art and art- Hans Ulrich Obrist in the past years, and a the financial conse- Museum. In the course graphic design done by of this closing, presen- were ‘A collection of historical studies’. (Musée d’Art Moderne lack of internal quences of this (80 of it several of the Wim Crouwel for the tations of the collection magnificent paintings Lectures by Chris de la Ville de Paris) and organisation. In order million euro instead of activists climbed into Stedelijk, and of course had already been from the collection’ (de Stolwijk (head of Sjarel Ex (Centraal for it to again be able to the presently available the empty niches on the visual art such as, for planned elsewhere. On Volkskrant), ‘Discoveries research at the Van Museum, Utrecht) took measure up to the budget of 57.6 million), façade of the building, example, As I Opened Tuesday, May 13, at a from the storage depot’ Gogh Museum), Valentijn part. It was occasioned Museum of Modern Art but a majority of the from which they later Fire by Roy Lichtenstein, meeting with the press, (NRC Handelsblad) and Byvanck (director of the by, among other things, in New York or the Tate City Council ultimately had to be rescued by the enormous saw by information was ‘Hidden treasures Zeeuws Museum, the upcoming change of Modern in London, the voted to accept the the extension ladders of Claes Oldenburg, and released on The Past of revealed’ (Financieele Middelburg) and Carel directors at the Stedelijk Committee formulated a plan, on the condition the Amsterdam Fire perhaps the best-known the Present, an inter- Dagblad). All kinds of Blotkamp (professor of Museum, the Boijmans forceful step-by-step that the extra financing Department. masterpiece from the national art tour with activities were modern art at the Vrije Van Beuningen Museum plan in this report, one was found. Inside the Museum, in 1960s in the Stedelijk, important segments of organised around this Universiteit, Amster- and Eindhoven’s Van important component of Joining the presentations addition to the large The Beanery by Edward the collection (among exhibition, including a dam) addressed the role Abbe Museum. Among which was the Museum from the collection of the presentation of the Kienholz. (Later in the them Cobra and series of lectures, organ of art history in the subjects dealt with becoming an indepen- Stedelijk Museum in collection in Up to now, year D’66 party chief contemporaries from the concerts, children’s museums of modern art, were hospitality (the dent entity, ‘because other locations ment- there was an exhibition Boris Dittrich was Stedelijk), organised by ateliers and even a ride by way of themes such museum in relation to having final responsi- ioned earlier, on June 27 devoted to the 1960s, interviewed in this mini-

171 172 cafe by NCRV tele- Stedelijk Museums September the theatre the collection and the fitting’, according to the building was being to guarantee the Buren: 30 years of work vision.) All in all, ‘A small were insufficiently and TV producer Joop importance of the Stedelijk’s head of renovated, after which visibility of the Museum in situ’ in the Museum revolution’ (de Volkskrant) rooted and thus formed van de Ende announced Museum in The Nether- research Jan van the Stedelijk would rent and its name. For the auditorium. After an that ‘showed surprising a danger for the public. that he wished to donate lands’, according to the Adrichem in a short it until at least 2007 for younger audience the introduction by Wouter and little-known objects’ With the many visitors a considerable sum to Secretary of State for lecture he delivered for 500,000 euro a year, to Museum had gone online Davidts, researcher at (Trouw), thus being ‘a to the Uitmarkt later in the Stedelijk Museum Culture, Medy van der the occasion, ‘because it be paid from existing earlier in the month with the Rijksuniversiteit at plea for a full-fledged, August in mind, it was through his Foundation. Laan. was precisely in the budgets. It is an ideal an educational website Ghent, and a lecture by permanent presentation decided to have them At the same time he In mid-September the 1950s, ’60s and ’70s that temporary location, focused on them, the artist himself before of design in a new taken down. promised his support for Museum announced this museum played a with almost as much www.stedelijk.nl/educatie, an audience of about Stedelijk Museum’ On August 28, the making a professional that in 2004 it would large role in establishing exhibition space as the developed in close 200 art students, there (Financieele Dagblad). Employees’ Council of fund-raiser available. ‘An move into temporary the reputation of old building on the collaboration with followed a closing This heavily visited the Stedelijk Museum active, rowdy city can’t accommodations in the successive generations Paulus Potterstraat. The instructors and pupils dialogue between Koen exhibition also ran organised a meeting of be without a trend- former Post Office of American artists in rental would begin on and designed by the Brams, director of the through the day the the staff in which the setting museum for building on the Ooster- Europe.’ January 1, 2004; the internet communications Jan van Eyck Academy, Museum closed at the report on the future of modern art,’ according dokskade, near Central Recent acquisitions in opening would be firm Basic Orange. Maastricht, and Daniel end of December. the Museum was to Van den Ende. ‘The Station. An investment the field of industrial and several months later, The exhibition Link Buren, particularly over Through the Nether- discussed. The intention to help is there.’ would be necessary for graphic design went on after all the necessary opened on October 4, the concept of ‘in situ’ lands Archive of Graphic advantages and dis- The condition for his this, which normally display this month, to work was completed. the latest edition of the as he conceived it in Design the Museum had advantages of the support was the priva- would be spread over run through November 9. On October 18 the annual shows of 1969. Buren’s work already taken the proposed independent tisation of the Stedelijk. three decades or so. In the first category, the exhibition Cobra back proposals for municipal Kaleidoscope archives of the designers identity for the Museum This offer more or less These were costs which emphasis lay on things from the Hermitage art acquisitions, this time (1976/1983) was to be Dick Ellfers and Otto were handled. For this coincided with the partly would have to that could be used on opened at the Cobra devoted to photography. seen above the round Treumann under its care. project, advised for the readiness of the City of come out of the regular the table: glassware, Museum in Amstelveen. Recent work by 29 photo- arches in the entry hall In July the archive of Jan City in the persons of Amsterdam to provide budget and ticket sales plates, bowls, candle- This was the exhibition graphers and photo of the Museum as part Bons was added to Mrs. Elly Boomsma and 10 million euro extra for – and that for a location sticks, lamps, etc.They that had been in St. artists who lived or of Up to now, and Rudi them; his posters had Mrs. Nynke de Haan, the reconstruction of that was far from the included recent Dutch Petersburg until the end worked in Amsterdam Fuchs had personally already been moved to the research agency the Museum, on the other museums on work by David Bade, of the preceding month, was shown in the arranged a work on loan the Museum. Cap Gemini Ernst & condition that it find Museumplein. ‘But’, Mirjam van der Lubbe, supplemented with Sandberg Wing. Their from the Van Abbe On Tuesday, July 29, a Young produced a private financing itself according to Van Beers, Ineke Hans and others, works which had never photographic and video Museum as well. visitor to the Town & ‘quick scan’ of the for the remaining 20 ‘we are so enthusiastic but also retrospectively previously been loaned works were ‘linked’ to a Sunday, October 26, Country exhibition in the organisation. All in all, million euro. ‘A that we think it will acquired works by, for out by the Stedelijk. number of carefully saw a workshop on Nieuwe Kerk walked off as a project with radical powerful gesture and a succeed. instance, A.D. Copier, These included selected photographs shoe design for young with the painting consequences for the wonderful support,’ Architecturally it is an N.P. de Koo and K.P.C. Barricade, a monumental from the Stedelijk’s people between the Children on the beach by personnel, a subsequent responded interim interesting building, and de Bazel. The graphic canvas from 1949 that extensive collection. In ages of 6 and 12 in the Jozef Israëls, although meeting was planned director Van Beers in because of the height of work involved Constant had painted at Switzerland, in January Museum, under the the 20 x 15 cm work had on the subject at the the NRC on September the ceilings it is also particularly a number of the urging of the then of the following year, guidance of the most been anchored to the end of October. 12. ‘It is both generous very well suited for use posters by Michel director Willem the catalogue published famous Dutch shoe wall with screws.The August 30 and 31 saw and courageous for the as a museum.’ Quarez, living in Paris, Sandberg. The opening to accompany this designer, Jan Jansen. Museum reported the the annual ‘Uitmarkt’ city council to choose On Monday, September by the Dutchman Bart ceremonies were per- exhibition would be During the course of theft to the police, an on the Museumplein. for art in these times of 22 the book Painting van Leeuwen, and one formed by the European chosen from 364 entries the month it was investigation was begun, The Stedelijk again cut-backs.’ The city American by the French of the bicycles in the Commissioner Frits as one of the forty-five announced that Mr. but alas, to this day it offered accommo- council did want to have writer Annie Cohen- poster produced in Bolkestein, in the Best Produced Books of Rijkman Geoenink, the has produced no result. dations for the the certainty by the end Solal was launched at Amsterdam by the presence of Constant. the World in 2003. This chairman of the board successful literary of the year that the total the Museum, a study of Publicis agency. This was also the month show also ran through of the ABN AMRO Bank, August / September salon, while outside a financing for the the shift in the epicentre that the Stedelijk until the Museum closed was named chairman of 2003 stand in the 1960s style Stedelijk Museum was of modern art from Paris October 2003 announced that it was on December 31. the temporary Board of At the beginning of – with suitably clad in place. Nationally, the to NewYork between Stories about the beginning to work on a In collaboration with Supervisors for the August it was noted Museum staff, reflecting Cabinet let it be known 1867 and 1948. That the Stedelijk in the media complete digital record the Stedelijk Museum, Museum. This was that several of the large the Sixties exhibition that they could not free presentation of the this month dealt of the collection, and on October 25 the created to support the chestnut trees on the inside – also drew lots of up any additional money Dutch edition took take primarily with the former making it available for Lectureship on Art and Directors of the Stedelijk Sandbergplein between visitors. for the Museum, despite place in the Stedelijk postal station on the consultation through its Public Space organised Museum during the the Van Gogh and In late August/early ‘the national status of Museum was ‘entirely Oosterdokskade. The website. All of this was the symposium ‘Daniel process of becoming an

173 174 Chronical 2004

independent institution then a television Further, throughout the painting Femmes, blad, Nov. 25). Ultimately large number of spec- January / February 2004 on the Paulus Potter- and the realisation of sensation, Gijs Bakker, Museum (though with a Enfants, Animaux by a solid majority supported tators the banner with Because the temporary straat.The costs for a the building plans. ‘Mr. jewellery designer, and preference for the mini- Karel Appel, one of the the amendment by Boris the word ‘OPEN” was location on the Ooster- new design that would Groenink was number Liesbeth Brandt malist works in Up top top items in the Cobra Dittrich to free up 5 furled and replaced with dokskade was not yet satisfy the programme of one on our list, he has a Corstius, former curator now) the Antwerp Museum. As preparation million euro from the a ‘CLOSED’ banner. It available, the year began requirements were good reputation as a museum director in Champ d’Action com- for this restoration, after culture budget for 2004 was an emotional with a closed Museum, a estimated at 90 million manager in the cultural Arnhem. pany performed music thorough research, she for the Stedelijk, and the moment for many unique situation. On the euro. After a previous sector and furthermore combined with perform- had a conversation with Labour Party tabled an people, staff as well as other hand, there were a commitment from the is a reliable face for the November / December ance, and André Accord Karel Appel in which amendment to make visitors, to watch as the series of exhibitions with city of Amsterdam of 10 world of finance’, said 2003 gave a workshop she laid her findings another five million Museum closed its doors work from the collection million euro extra, 5 the satisfied interim The opening of an ‘Rapping with and about before the artist. A available, which alas did for a longer time. The in various museums million euro from the director Hans van Beers. inflatable Rietveld art’ to accompany an art detailed report on all of not prove possible in thought was comforting, around The Netherlands, national government and Also in connection with Pavilion (a work by project by the Dutch this appeared in the the short term. however, that in the and far outside the a substantial promise the proposed privati- René van Engelenburg) artist/critic Cornel professional journal kM, The British artist spring of 2004 the tem- country. On January 13 from the Van den Ende sation, the Employees’ in the garden behind Bierens. This project was a publication of the Grayson Perry received porary location on the the exhibition Encounters Foundation, there was Council organised a the Stedelijk Museum created in the Sandberg Artists’ Material the prestigiousTurner Oosterdokskade would with Modernism opened still a gap of about 15 follow-up meeting on ushered in the fourth Wing in collaboration Foundation. Prize for 2003, for which be open, and that later in the Shanghai Art million. A special foun- October 20, to inform the Amsterdam Museum with 150 students in The jury’s report on the he had been nominated the Museum would arise Museum. This ABN dation, under the leader- personnel further about Night on November 8. vocational secondary Best Produced Annual on the basis of his first anew in its old place. AMRO-sponsored show ship of MorrisTabaksblat this matter. A total of 38 museums schools, and was Reports of 2003 revealed large survey exhibition in with 75 works from the and Cor van Zadelhoff Representatives of opened their doors from comprised of 3000 tiles on November 15 that the the Stedelijk Museum in collection of the Stede- and with Joop van den institutions which had 7:00 p.m. to 2:00 a.m. For that formed a Stedelijk Museum’s 2002. This announcement lijk Museum drew 50,000 Ende and several already gone through the the Stedelijk, this would 7 x 4.1 metre interpret- annual report for 2002 was therefore received visitors in Shanghai – members of the Board of process were invited: be the last Museum ation of Breitner’s was one of the twelve with appropriate pride in twice as many as is Supervisors as Mrs. Van der Sman Night in the old building. painting The Eunuch best: ‘Smartly designed: the Museum, which had normal there – and later members, was (Director of the Dutch There were all sorts of (1883), from the clear typography leads followed him since 1994 in the year travelled on established to find Museum Association), well-attended activities Museum’s collection. the reader through and had a significant to Singapore, São Paulo sponsors to cover that Mrs. Kruseman (Director there, such as Open 24 Beginning November 11 ingeniously fabricated, number of his works in and Rio de Janeiro. sum. It was an assign- of the Amsterdam Hours, the cooperative there were two small pleasurable chaos. the collection. In the meantime, at the ment at which they Historical Museum), project with the cultural exhibitions in the vitrines Content: nice and worth A small exhibition of the magnificent location in would finally succeed Mr. Sieburg (business centre De Balie, a project on the ground floor, reading, with something work of the Amsterdam the former Post building before the term set for manager of the Rijks- by 24 artists in which, devoted to new acqui- for everyone.’ artist Melle opened on on the Oosterdokskade, the task, the summer of museum) and Mr. Quast with the slogan ‘How sitions, one showing a Various newspaper December 10. The close to Central Station, 2004. (Municipal Museum, far would you go for twelve plate Gulf War headlines in November majority of his work had architect Rein Jansma The Board of Supervi- The Hague), and an art?’, the audience Dinner Service from gave a picture of the already been placed with of the firm Zwarts & sors had already been external advisor, Hans could immerse them- 1991 and a quilt by the unclear situation the Museum on long Jansma was working named by the Mayor Andersson. selves in a mix of art British artist Grayson surrounding the national term loan. That changed hard on a plan with and Aldermen of On the final day of the and subculture. Perry, and the other government’s possible into a bequest with the which the two storeys Amsterdam on January month, as part of the As part of this, Aneta dinner services, tea pots financial support for the death of his widow, Puck that the Stedelijk was 6, and was comprised of exhibition Revolution in Lesnikovska’s and tea warmers, Museum: ‘Lower House Oldeboerrigter-van Hilst, going to move into, Yoeri Albrecht, Hans the Air, there was a talk Confession Room was biscuit and storage tins for government support and a number of other could be transformed Andersson, Jacobina show in the Museum, set up in the Museum’s by the Dutch metalworker for Stedelijk; Dittrich: works could be added to into museum galleries at Brinkman, Jan Dibbets, where curators Marjan restaurant, so that people Jan Eissenloeffel, from 10 million from general the holdings. minimal cost, all under Marry de Gaay Fortman, Boot and Ingeborg de could confess their art the Museum’s collection. funds’ (de Volkskrant, Finally, on December 31 the inspired leadership Maria Hlavajova and Els Roode received guests sins. The images were On November 13 the Nov. 13); ‘Stedelijk gets the public had one last of project director van der Plas. Under the who looked back on seen live on the internet painting restorer Louise five million from state’ chance to visit the Marcia Sookha. By now chairmanship of their contribution to and in De Balie, which Wijnberg presented a (Het Parool, Nov. 24); Stedelijk, for free. At the search was also Rijkman Groenink (ABN this extraordinary gave the Stedelijk the lecture in the Cobra ‘Confusion over money 6:00 p.m. the security under way, through a AMRO) this board would period: Anthon Beeke, honour of being the first Museum in Amstelveen for Stedelijk’ (Het Parool, gates rolled down for European competition, support the Directors of house designer for the museum in The Nether- (repeated on December Nov. 25); ‘No national the last time, and in the for a new architect for the Museum during the Stedelijk Museum under lands to be able to offer 12) on the exceptional funds for expansion of presence of Alderwoman the reconstruction and privatisation process, Wim Beeren, Phil Bloom, live streaming video. restoration of the Stedelijk’ (NRC Handels- Belliot, the press and a expansion of the building the decisions on the

175 176 new management curator Wil Bertheux, March / April 2004 which were acquired School and its Stedelijk Museum CS, chairman of the Board beginning May 16 the structure, and efforts to who was the head of In a joint press release during the 1990s. The contemporaries at the and in particular on the of Supervisors, Rijkman public at large had their fill the positions. the department of on March 25, the City of about 70 works, selected Kranenburgh Museum proposals for municipal Groenink, reported that chance to see the Although the building Applied Art at the Amsterdam and the by the curator of the in Bergen, in which art acquisitions 2003- they had already receiv- temporary location for was officially closed, the Stedelijk from 1965 to firm of Siza & ADP Arnhem museum, about 80 works from the 2004, later in the year. ed promises of 15 million the Stedelijk Museum, Museum’s traditional 1981, died on January Architects announced Mirjam Westen, demon- collection gave an With support from the euro in sponsorship for with enough room for New Years reception, 14. In his time Bertheux officially that they had strate the new relation impression of the huge Rembrandt Association the new building. There the high points from the together with the was responsible for decided to definitively between art and life, contrasts in Dutch and the Mondriaan were also constant collection and changing Mondriaan Foundation shows including 50 end their cooperation and therefore it is not visual art in the first Foundation, early in 2004 meetings going on exhibitions. The first and the Netherlands Years Seated (1966) and with regard to the new by chance that they fall decades of the 20th the Stedelijk Museum regarding the form of examples of these – in Institute for Cultural The Amsterdam School accommodations for in the period between century. purchased Um den Kern the approaching addition to small Heritage, was still held (1975), and his farewell the Museum. This came the collapse of the Iron 2004 saw further work der Sache, a late work by privatisation of the presentations from sub- in the old site.The exhibition 80 Years of as a result of the now Curtain in 1989 and the on the large-scale the Dadaist Kurt Museum, while on collections such as director of the Home Living (1981). He altered views about the attack on theTwin project for digitally Schwitters (1887-1948). Oosterdoks Island the photography, Japanese Mondriaan Foundation, reached the age of 87. future role of the Towers in New York in recording the collection This assemblage is the building work and prints and the exhibition Gitta Luiten, gave an On January 31 Paula Museum and the new 2001. At the same in Adlib, begun in 2003. largest and most painting was going full Intermission: A choice address there in which Augustin passed away. museal points of depar- museum in Arnhem, in By January 12, 30,057 exceptional work by tilt for Stedelijk from the collection (with she urged museums to She was the ture as formulated in close collaboration with objects from the Schwitters in the Museum CS (SMCS), in top items including take ‘a more active role stepdaughter of Willem the Back to the Top the Stedelijk, the collection had already possession of the order to have everything Chagall, Dubuffet, in the discussions Sandberg and a long- report from the exhibition Architecture, been entered; by the Museum, and an ready for the opening in Schwitters, De Kooning around art, from inter- time curator and guest Committee on the Painting, Sculpture: end of 2004 that number important expansion May, and the process of and Malevich) – were nationalisation through curator at the Stedelijk, Future of the Stedelijk Neo-plasticism and New will have doubled. of the classic/modern moving artworks there the two opening shows alternative financing, who left her mark in the Museum. ‘It is very sad Realism, 1926-1930 Among other things, collection in general. had begun. In Vrij 20/20 Vision and Kramer from the museum as a field of industrial that now, for all kinds of opened. It turned a more than 22,000 posters In April the jury was Nederland Lucette ter vs. Rietveld.The show centre of knowledge to textiles in the Museum’s reasons, our ideas will spotlight on the ASB were photographed named which would be Borg called it ‘The 20/20 Vision (an the experience economy.’ collection. She never be realised,’ said artists’ initiative, based digitally and entered into evaluating the European greatest achievement of opticians’ term She emphasised the achieved the age of 91. the architects. ‘We are on works from the the system. In addition, submissions for the the year: in a mere three indicating perfect sight) importance of art edu- The Augustin family however pleased that 1924-1930 period, the 25,000 index cards were design for the reno- months, two floors of laid emphasis on the cation, with as its most continues to administer our separation has been glory days of the digitised by the firm vation and expansion of the Post building are relation between important slogan, the Sandberg estate. amicable.’ Speaking international avant- Infomanagement, and the building on the transformed into top contemporary visual art ‘Know your audience’. In February it was through its delegated garde. More or less at then checked for accu- Paulus Potterstraat. The exhibition spaces’. and visual culture The sharp decline in the learned that the heirs of commissioning agent, the same time, also in racy by the staff of the jury, chaired by Herman (advertising, video clips, numbers visiting Kasimir Malevich had Herman van Vliet of the expectation of the library. They were van Vliet of the City’s May / June 2004 etc.). From different Amsterdam museums in filed a lawsuit in Project Management opening of the assisted in this by Project Management ‘The cultural hot-spot of points of departure, 2003 served to under- Washington against the Bureau Amsterdam, the temporary location for colleagues from the Bureau, consisted of Amsterdam for the eight young artists, score her thesis. City of Amsterdam. The City posed that ‘Siza is the Stedelijk, there were Museum’s security the architects Wim coming years’: that’s among them Steve The year 2004 also saw immediate issue – and and remains an architect two more exhibitions service, who, in light of Quist and Sjoerd how the media labelled McQueen, Francis Alÿs, the start of a collabor- what is at stake – is 14 of world stature. He has going on in other the building situation, Soeters, Maarten Kloos Oosterdoks Island. The De Rijke/De Rooij and ation project between works by this artist that done credit to his places. These were were available. Inputting (director of Arcam), former railway postal Marc Bijl, responded to the Stedelijk Museum had been loaned in 2003 reputation in Amster- Breitner’s Amsterdam: about 80,000 exhibition critic Max van Rooy, terminal, rechristened the urban street scene, and the University of for exhibitions in New dam, including in his Recognition of the Past catalogues in the system Wim Pijbes (director of the Post CS building, moralising about it, Utrecht, as members of Yor k a nd H ous t on, under vision for the Stedelijk. at the Amsterdam will begin in 2005. the Kunsthal, just a stone’s throw from reflecting on it, the School for Research a special immunity rule. In the new situation, Historical Museum (a Marten Jongema was Rotterdam), painter NEMO and the Cruise mockingly, or with into Art History, which In addition, the heirs however, it is better to large number of named as curator of Toon Verhoef, and Hans Terminal, witnessed the detached critique. would enable talented were considering legal start afresh.’ paintings from the Graphic Design, a van Beers, the interim simultaneous opening of Kramer vs. Rietveld young scholars to spend action with regard to The exhibition Secrets of Stedelijk’s collection, function he shares with director of the Stedelijk Stedelijk Museum CS, afforded a large-scale six months researching other works by Malevich the Nineties opened in giving an impressive Carolien Glazenburg. Museum. the Post Amsterdam overview of the furniture an important work from in the Museum’s the Museum for Modern image of Amsterdam Jongema, himself active In the meantime, behind design centre, and Bar in the Stedelijk Museum, the Museum’s collection. collection. As of this Art in Arnhem on March around 1900), and The as a designer since 1987, the scenes there was a Club Restaurant 11. collected between 1934 Two former Museum writing the case is still 13, a presentation of Stedelijk lodges in will first focus primarily lot going on with regard After a large opening and 1999. It also marked staff members passed before the court. works from the Bergen: Wiegman to on the presentation of to matters of all sorts. party for artists and the release of the first away in January. Former Stedelijk’s collection Willink, the Bergen graphic design in At the end of April the ‘the younger audience’, complete catalogue of

177 178 the furniture collection. View’ (NRC Handels- sorts of typography, A with the gold museum specific lighting con- of ING Real Estate, summer months there discussion in the This book, The Furniture blad) and ‘Stedelijk CS book is a Book is a Book, medal of the City of ditions that a museum ABN AMRO and NS was also a smaller evening, all related to Collection – Stedelijk Doesn’t Fulfil its in CODA, Apeldoorn, Amsterdam. It was a for modern art required, Vastgoed, and be over exhibition Prix de Rome: what are called Locative Museum Amsterdam, Promise’ (de Volkskrant). with many artist’s books somewhat emotionally and with the urban 5000 m2. Discussions drawings / graphics. On Media, in which the compiled by Luca Dosi In addition to the from the collection of the charged gathering for planning involved in would take place with June 17 the prizes were artistic potential of the Delfini, documents exhibitions there was Stedelijk, while in the Fuchs, who had already fitting a new building the Stedelijk regarding awarded by the Global Positioning about 1000 items of (and is) ‘SMCS on 11’ Museum for Communi- departed from the into a historic city. cooperation and long- Secretary of State for System (GPS) and WiFi furniture from designers on Thursday evenings, a cation (The Hague) work Museum at the end of Availability was also an term loans.The opening Culture and Media, are investigated. The such as Alvar Aalto and, programme of regular from the collection by 12 2002, particularly in important factor, is planned for 2008/2009. Medy van der Laan, following day it was the naturally, Piet Kramer lectures, discussions designers was shown in light of the criticism at ‘because keeping up a In the same period the among them to the turn of five fashion and Gerrit Rietveld, and film presentations – the exhibition Design to the time and suspicions fast tempo is also fundraisers for the new Mexican artist Mariana designers/artists who right up to Ron Arad. and on May 27 even a size, on postage stamp of allegedly criminal necessary’, according Stedelijk Museum Castillo Deball. During made short presen- Anne van Driel of de ‘psychogeographic tour’ design. acts, of which he was to the jury, who also reported that the the ‘Amsterdam: tations about the width Volkskrant called it ‘an around Post-CS From May 5 to 9 the later completely examined factors such necessary extra 22.6 Artifort-city’ event, and depth of fashion as attractive presentation – organised by Museum was again exonerated. But the as practicability and million euro was now in. another small presen- an area of investigation, with a clear and Socialfiction.org in order represented at the evening ended festively reliability. ‘These However, they indicated tation showed several as part of In dialogue strikingly critical to increase conscious- KunstRai by the Bulletin thanks to, as Fuchs architects are perhaps that they still intended items of furniture that with fashion. Finally, on argument – in sober ness of the area. The and a children’s work- formulated it, ‘his not all equally adven- to raise an extra 5 the furniture manu- Sunday afternoon, black and white, inter- same evening there was shop, while in recog- greatest gift of the turous, but they have all million as a reserve facturer Artifort had August 29, thanks to rupted by colour a discussion of nition of its tenth evening’: artist friends of proven themselves solid. against setbacks. Taking presented to the Phaidon Press and sections that make contemporary furniture anniversary Stedelijk his such as Gilbert & It is expected that the everything into account, Museum. Bureau Premsela, a surprising connections.’ design, occasioned by Museum Bureau George (who passion- architects will remain this meant that the On July 8, in SMCS on book launch took place The exhibition was also the publication of the Amsterdam provided ately embraced him), within the budget. The financing for the 11, Germaine Kruip, one for False Flat: Why termed incisive and new, thick-as-your-arm the central exhibition Christian Attersee (who Stedelijk can not afford expansion and of the participants in Dutch Design Is So surprising because of furniture catalogue.The and launched the sang his song ‘Rampi anything more in that renovation was now 20/20 Vision, gave a Good, in which Aaron its spectacular, groundwork is already publication 10 Years Rampi Rampi’ for him) area.’ arranged. ‘This is a very lecture on her work. On Betsky, in cooperation theatrical design by being done for its SMBA – We Show Art. and Günther Förg (who On June 10 Marc Bijl important moment for July 22 the same with Adam Eeuwens, Kossman.dejong successor, on the Early June saw the arranged a performance showed his video work the city,’ said Alder- programme showed the takes a look at Dutch Architects. They Stedelijk’s photography opening of the Best of a singer friend of his). as part of the SMCS on woman Hannah Belliot. film Running Fence, a design from a foreign combined the furniture collection, thanks to a Dutch Book Design In early June it was 11 series. In doing so he ‘After fourteen years provocative report of perspective. with film fragments in research grant from the 2003/2004 exhibition, a announced that from a incidentally, and we can begin to work the project with the In the meantime, the which tables and chairs Mondriaan Foundation. survey of the most total of 42 submissions, apparently without on the rebirth of the same title that the artist Stedelijk briefly return- played a central role. Stedelijk Museum CS strikingly designed 5 Dutch architects had realising it, was taking a Stedelijk.’ Interim Christo carried out in ed to Museumplein. Reactions to SMCS and has also become home Dutch publications of been selected to prepare small part in the annual director Hans van Beers California in 1976. During the annual the exhibitions were base for workshops for the preceding year. 46 a design for the expan- World Wide Video spoke of ‘a formidable August saw still more Uitmarkt the Museum’s overwhelmingly positive. children. Among the items, from a total of sion and renovation of Festival, which had set achievement. I know of activities in SMCS on booth, and that of ‘Stedelijk Museum CS examples are the Pop- 311 entries, were the Museum: Herman up shot on the eighth few examples in which 11: on August 8 the Stedelijk Museum looks young, fresh and up Lab, led by artist awarded a prize and Hertzberger, Benthem storey of the Post-CS a sum of this size has photographer Torbjørn Bureau Amsterdam up-to-date’ (De Elena Beelaerts, and shown here, while this Crouwel, Henket & building for its 2004 been brought together Rødland was there to stood in the former Telegraaf), ‘Te mp or a r y Poster Design, led by time the designers of Partners, Diederen edition. for a cultural building in talk with Wim van garden of the Museum. Stedelijk Surprisingly Experimental Jetset, the the prize-winning Dirrix van Wijlick, and such a short time.’ Sinderen, director of the Visitors there heard Beautiful’ (Trouw), designers of the new entries were also able Claus and Kaan. They July / August 2004 Meanwhile, the numbers Photo Museum, The about the plans for the ‘SMCS Does Justice to house style for Stedelijk to each select another were invited to present At the beginning of July coming to SMCS Hague, about his work, restoration, expansion Contemporary Art’ Museum CS, the book themselves to be their designs anony- it was announced that remained high; since something that Steve and reopening of the (Groene Amster- graphic design in the included in the show. mously, so that the final Amsterdam would get a the opening in May McQueen did later that Museum on Museum- dammer) and ‘Reborn building, the posters, On Saturday, June 5, selection in August design museum in the there had been about month in a conversation plein, and about the elan in SMCS’ (Het and the Stedelijk Amsterdam Mayor Job would be done ‘blind’. South Axis, close to 50,000 visitors, among with Dominic van den exhibition programme Parool) were among Bulletin. Cohen personally led Criteria for the selection Beatrix Park. The whom the repeat Boogerd, director of De at the new SMCS. them – although there As part of ‘Stedelijk the long-postponed included previous museum was budgeted visitors proved increas- Ateliers in Amsterdam. During August designs were of course also Museum Elsewhere’, farewell for former experience with for 24 million euro, half ingly enthusiastic. In On August 25 there for the Museum’s critical voices: ‘Bad this month there was an director Rudi Fuchs, who building museums and of which was to be addition to the ongoing were workshops, a expansion made by Light and a Beautiful exhibition of various was there presented restaurants, with the raised by a consortium large exhibitions, in the performance and a students at the Rietveld

179 180 Academy were to be last day of the month: yielded a remarkable setting their own Modern Museum Netherlands and in the partnership with the the audience. The plans seen in SMCS, as Gijs van Tuyl, since 1992 gain in exhibition space. assignments, and are Director, a presentation ten new EU member Museum. During this to show the film precursors for the the director of the Art From the jury report: inclined to greater which filled the whole states. This exhibition period the Bank will Submission by the winning design which Museum in Wolfsburg, ‘The bold looking plan autonomy in their work. first floor of SMCS and bestowed attention on provide financial support murdered filmmaker would be announced Germany, would become by Benthem Crouwel New media, including provided a good picture the strategies which for all the Stedelijk’s Theo van Gogh during the following month. the successor to Rudi offers the best spatial the touch screen, of Sandberg’s versatility. artists use to process activities, but not inter- the Museum Night were The Museum’s website, Fuchs. Van Tuyl, a planning solution, with special projects (such The central section the past, present and vene in the substance of speedily dropped, in newly designed by curator at the Stedelijk as its climax a piazza as a ‘tree’ with a tree showed many of the future, and offered its programme. ‘The connection with the Experimental Jetset in the 1970s, expressed for the new main house by Leonard van prime works which came current visions on the partnership makes a amount of extra security (Marieke Stolk, Danny his ambition to recover entrance. The new entry Munster, on the roof of into the possession of cultural, political and positive contribution to that presenting it would van den Dungen and the Museum’s top area, with its adjoining SMCS) and a striking the Museum during his social history of Europe. our image,’ according to have required. Erwin Brinkers) also international status in public spaces such as interior design made it a tenure. Two fine In addition, there were a spokesperson for the On the occasion of the went online this way: ‘As an the knowledge centre, remarkable show of the publications devoted to many extra activities in Bank. Interim director presentation of the (www.stedelijk.nl). institution, the Stedelijk shop and restaurant, work of 20 designers. the life and work of the SMCS on 11: a five-day- Hans van Beers Françoise van den Bosch Clearer organisation, has all the potential to forms a large, open, As part of the ‘Stedelijk famous former director long presentation of the responded, ‘I am very Prize to the Amsterdam the mouse-over effect play along with the best transparent space Museum elsewhere’ appeared to accompany video installation Home pleased with this artist Robert Smit – one by which pictures and in the world. There is of against the background programme, during the the exhibition: Expressie by the Swiss artist Olaf collaboration. The of the pioneers of the texts appear as one course a price tag of the red brick of the exhibition Belgrade: The en ordening, by Caroline Breuning; a conver- government is there for modern, new jewellery – moves across exhibition attached. If you aim at completely visible and Stedelijk on the Danube Roodenburg-Schadd, sation with the artist keeping the arts going, the exhibition Metallic titles, the addition of the top, you have to be unaltered old building.... the Museum of and Sandberg: Dan Graham organised but for the more Yellow: Gold for Robert the Newsletter and a able to buy works by Benthem Crouwel have Contemporary Art in vormgever van het in collaboration with interesting and larger Smit opened on special press section Nauman, Koons or succeeded in giving Belgrade showed a Stedelijk, by former the Art & Public Space events we must call November 9, with, in (www.stedelijk.nl/press) Kippenberger... form to the concept of large selection from the curator Ad Petersen. At Lectureship; the upon the private sector.’ addition to his own work, all helped attract Furthermore, the “unity in duality” in a Stedelijk’s collection the opening and launch symposium ‘State of contributions by 20 other visitors to the site. Stedelijk has to have a most superior way.That made by Branislav of these publications the Emergency: Territorial November / December Dutch and international In late August four nose for the hottest is a question of Dimitrijevic, the curator artist/master of cere- Identity in the Post- 2004 artists who work with foreign curators (Harald developments: today, architecture. Moreover, there. He described his monies Wim T. Schippers Political Age’, put The annual Museum gold. A work by the Szeeman, Kasper today and today, and the they have been gloriously criteria by saying, ‘The and the former director together by the Jan van Night, Saturday, artist Ted Noten, Pistol König, Jérôme Sans and future.’ Gijs van Tuyl successful in turning the selection was made of the Rietveld Academy, Eyck Academy in November 6, once again saints, a gold-plated Bart de Baere) reported was appointed for five face of the Stedelijk both with respect for Simon den Hartog, gave Maastricht; a presen- brought out lots of night fake pistol, later in de Volkskrant that years, and take up his Museum toward the the role that the a very distinctive intro- tation by three graphic owls: 26,000 visitors to 40 provided the requisite Dutch art was about to post no later than Museumplein. That is a Stedelijk fulfilled in the duction, in the presence designers from Mark; museums and institu- commotion when it was lose its international January 1, 2005. question of urban design. presentation of develop- of not only the two the premiere of a tions, including Stedelijk seized by the police connections, andThe In both fields, with this ments in Dutch art in authors, but also all of documentary about and Museum CS. Here, from the exhibition for Netherlands its status 2004 September / design Benthem Crouwel the second half of the Sandberg’s heirs, who conversation with space was cleared in the the lack of the as a country for October prove themselves 20th century, and for its received the first Jennifer Tee, who middle of the large necessary permit, and museums. It was a The naming of the new masters of their craft.’ international approach copies. represented The Sandberg exhibition, ultimately destroyed. thesis that produced the director was swiftly After the elaboration of in building its collec- Alongside the look back Netherlands in the São where the Theatre Group As another part of the requisite commotion followed in early the definitive design, tion.’ Video works, in to the Sandberg era, on Paulo Biënnale; and a Amsterdam enacted an show, the designers and reactions. In one of September by the the plan is to begin which the younger October 22 a look at the two-day-long symposium ‘eight-course dinner’. Frank Tjepkema and them Alfred Paquement, announcement of the construction in 2006. artists in Belgrade have present opened in the with leading artists, Marilyn Monroe plied Janneke Hooymans director of the Centre architect for the expan- In the meantime, on deep interest, made up form of ‘Time and theoreticians and the knife and fork with worked together with Pompidou in Paris, said, sion and renovation of September 3 Mark – a large part of the Again’. The exhibition curators from Central Toulouse Lautrec, Geert students of the IMC ‘I must admit, at the the Museum. The Municipal Art presentation. was part of the cultural and Eastern Europe as Wilders and Sandberg’s Weekend School from moment there is an Amsterdam architec- Acquisitions 2003–2004: During September and programme Who if not part of Who if not we...?. mistress pulled up a Amsterdam West for impression of tural firm of Benthem Graphic Design opened, October SMCS opened we...?, marking the Finally, during October chair; in total, ten actors four weeks. Starting weakness’ with regard Crouwel Architects the first large exhibition two large exhibitions Dutch chairmanship of it was announced that spoke about art as with the story of king to The Netherlands. (formed by Jan by the new curator, which would both run the European Union in the ABN AMRO Bank, though in a live painting, Midas, the students Everyone is waiting for Benthem and Mels Marten Jongema. The on to the end of the 2004, and comprising with which the Stedelijk while dispatching a modelled objects of the new director at the Crouwel) had produced show focused on the year. The first, on seven exhibitions and had cooperated for whole menu. It was a their desire in clay, and Stedelijk.’ His identity a spectacular design fact that designers are October 1, was diverse cultural some time, was entering tasteful performance exhibited them at the was announced on the which at the same time increasingly often Sandberg Now: Ode to a activities inThe into a formal, five year that particularly amused end of the show. There

181 182 Acquistitions

were also special Charles Esche, the nating tension between Marina Abramovic as a conqueror.This interesting design. of new materials or educational activities director of the Van Abbe ethics and aesthetics.’ (Belgrade, 1946) picture of victory, in Such ‘experiments’ are techniques is well for children organised Museum in Eindhoven November 19 saw the The Hero (for Antonio) combination with the generally produced in a represented, with around the exhibition since August, 2004, and death of another former 2001 white flag and the small edition (maximum furniture made from, for devoted to Willem Barbara Vanderlinden, staffer at the Museum, Video, 14:24 min. mournful song, creates 20) as ‘studio pieces’. instance, bent wood, Sandberg. founder of the Brussels Kees IJdenberg. With subsidy from the a contrast. The work is Then in many cases the steel tubes and plastic. During this period the Roomade, an independent Starting in 1966, under Mondriaan Foundation dedicated to Antonio, designer will collaborate INGEBORG DE ROODE Stedelijk Museum organisation for modern Edy de Wilde, he set up Inv.nr. 2003.1.0099/524 her father and a with industry to work out opened an educational art, discussed the and managed the national hero of the the idea further, creating website, realised by the question of why there transportation Marina Abramovic is former Yugoslavia. a new product that Francis Alÿs internet communication are ever more biënnales department of the one of the pioneers of The black and white makes use of the results (Antwerp, 1959) agency Basic Orange, taking place all over the Stedelijk until he retired performance art. film was made in the of his experimental Cantos patrioticos as a part of the whole world, and what their in 1990, under Wim Already in the 1970s she summer of 2001 at the series. In the case of Oh 1998 Stedelijk website. One specific role and signi- Beeren. was testing her own request of the Void 2, things have not Video installation with of the important ideas ficance is in contem- body in her perfor- Fundación NMAC – yet reached that stage. sound behind it was to give porary art. mances, which were Montemedio Arte In this easy chair Arad Inv.nr. 2004.1.0016(1- young people a chance A retrospective recorded on video. She Contemporaneo in used Corian, a plastic 3)/541 to air their opinions on exhibition with about gave her first perfor- Spain, to create a site- which was initially particular artworks, 75 photographs by mance in 1973, and from specific work in the chiefly used for kitchen Trained as an architect something which could Rineke Dijkstra opened 1976 to 1988, in addition Montemedio nature countertops, bars and in Antwerp and an already be done in the in Paris, in the Jeu de to her solo perfor- reservation. The other utilitarian architecture historian in Museum – for instance, Paume museum. The mances, she worked Stedelijk Museum applications. He glued Venice, thanks to an on guided tours – but exhibition was together with her already has various layers of Corian together exchange project never before on the assembled by the partner Ulay. works by Abramovic in with a contrasting Francis Alÿs ended up internet. Stedelijk’s photography Abramovic herself is its collection, and The colour in between. The in Mexico City, where he Mels Crouwel presented department. At the end central to The Hero. She Hero is a logical thin black layer consists began his career as an his plans for the expan- of its tour Dijkstra’s work is clothed in black, complement to these. of the same material, artist. In 1991 he began sion and restoration of will be seen in SMCS sitting on a dappled ROY CREMERS which is applied in a his paseos or wanderings the Museum at SMCS beginning November, white horse. She holds a liquid state, and after there, in which he on 11. On November 18 2005, after stops at white flag in her hand. hardening acts to bind investigated the city Jeremy Deller’s film The Winterthur and The ‘Tito Hymn’, a Ron Arad the red layers together. primarily for its political, Battle of the Orgreave Barcelona. Stedelijk Serbian song, is heard (Tel Aviv, 1951) The chair is milled from social and economic was screened, followed curator Martijn van in the background, being Oh Void 2 easy chair the block which this dimensions, with an eye a week later by films by Nieuwenhuijzen was sung by Marica Gojevic. 2004 creates. Arad had to political sensitivities. Roy Villevoye and Johan invited to prepare the This song refers back to Corian, glued and previously used similar For instance, in 1996 he Grimonprez, as part of Dutch entry for the Abramovic’s Serbian milled forms in his furniture, had himself photo- ParaDocs, an exhibition Venice Biënnale in 2005, origins. Abramovic does Produced under the but here the shape takes graphed among in cooperation with the for which he selected not move a muscle; she control of Gallery on a new dimension unemployed Mexicans, International Docu- the artist pair Jeroen de sits immobile.The wind Mourmans, Maastricht with the play of lines each advertising their mentary Film Festival Rijke and Willem de blows through her hair Inv.nr. 2004.1.0357 from the contrasting services, with his own Amsterdam. On Rooij ‘because they, and causes the flag to layers. With the sign reading turista December 16 SMCS more than any others, flutter. Is she surrender- Ron Arad is one of the combination of colour, (tourist). In the video was the scene of a stand for precise and ing? The white flag, a most influential product application of materials installation Re- Dutch pre-premiere of a critical exposition with symbol of surrender, designers at this and design, the easy enactments (2000) he new work by Johan the image. De Rijke and points to this. Her moment. He experiments chair has the allure of walks for minutes Grimonprez, which he De Rooij analyse the majestic pose and the widely with materials, an art object, but is also through the city streets discussed with art visual complexity of heroic image of a knight techniques and their thoroughly usable. with a drawn Baretta historian Jeroen images and the artistic on horseback however applications. Often This acquisition fits well revolver. More Boomgaard. Earlier that and social-political would seem intended to Arad will be the first to in the furniture remarkable yet, a variant month Paul Domela, context in which these corroborate the master a material or collection, where is shown at the same assistant director of the are made and shown. opposite. She is as technique to the point innovation in design time in which he repeats Liverpool biënnale, They represent a fasci- resolutely in the saddle where that can lead to through the application the same act, but now

183 184 with the knowledge and modern, urbanised Wagemans & Van previously in the their history. Marc Bijl nationalism. This is States, but who cooperation of the police. world – and the position Tuinen) has also collection. This The photographic (Leerdam, 1970) expressed particularly regularly returned to The video installation of the viewer is here produced furniture presentation coincided approach that the Suicide Machine in the actions that he the Netherlands, and Cantos patrioticos is equally vague. Are the under the trade name with the last seven Bechers developed in 2003 performs in various who later introduced visually more complex. scenes to be viewed as Artifort. Henricus Wage- weeks of the extensive their first years has Motorcycle with jerry places. For instance, in Ilse Bing to a New York Standing between two a game, or as social mans took designer furniture exhibition always remained the cans and tar, spraypaint 2002, during Documenta gallery. video monitors and a commentary – or would Theo Ruth on full-time ‘Kramer vs. Rietveld: same. The camera is Inv.nr. 2004.1.0383 11, he spraypainted the Bing photographed with projection opposite the viewer rather be a for the development of Contrasts in the placed high, so that the word TERROR on the a Leica, a handy camera them, the viewer must tourist, maintaining his new models for the Furniture Collection’. building being photo- In the spring of 2004 columns of the that had come on the constantly turn around distance? assortment, and for the INGEBORG DE ROODE graphed stands apart Marc Bijl was one of the Fridericianum in Kassel, market some years in order to follow JELLE BOUWHUIS realisation of special from its surroundings, exhibitors in the opening and on a sports field on earlier. Although she everything. The central projects such as the and the light is even and show at SMCS, ‘20/20 the Alexanderplatz in worked in the spirit of element is a folksong furnishing of passenger Bernd and Hilla Becher grey, in order to avoid Vision’. Bijl, who at that Berlin he replaced the the ‘new photography’, about a poor Mexican Artifort ships. The brand name (Siegen 1931 / Berlin every hint of drama. time also received the Adidas logo with the she was convinced at who ends up in the Pierre Paulin Artifort – a contraction 1934) Because they then group Charlotte Köhler Prize Nike logo, and vice the same time that the middle of the Rio Grande (Paris 1927) of the Latin ars (art, or Feinkohlenturme shots of certain types of for young artists, versa – forms of geometric formalism of (the border between the Ribbon Chair and good design) and fortis Series of 15 buildings into a block of presented three works ‘corporate graffiti’, as this style had to be United States and Tongue, 1966/1967, (strength, or durability) – photographs, 1967-1989 six, nine or fifteen shots there. Suicide Machine the artist calls it. In his imbued with a sense of Mexico), and dizzy from with upholstery by received a strong boost Inv.nr. 2003.1.0154 (1-15) for presentation, certain was one of them. The work Bijl combines vitality. For instance, the sun is unable to Fanny Aronsen, 2001 in 1958 when the interior specific categories or work consists of a black various visual voca- she found the photo- reach either the Prod. Artifort architect Kho Liang Ie The subject of the ‘typologies’ are created: motorcycle mounted bularies that are typical graphy of Florence northern or southern Innofa (upholstery) became its aesthetic photographs by Bernd a sort of visual encyclo- with jerry cans, with the of our time: those of Henri, oriented more to bank. A stylised version Inv.nrs. 2004.2.045-046 advisor. He established and Hilla Becher is the paedia of industrial words ‘Ready to Crash mass media, political the Bauhaus, to be too of the ancient game of Donation: a policy that consisted industrial heritage of genres, a fantastic and Burn’ spraypainted activism and youth dogmatically abstract. musical chairs is to be Artifort/Lande of collaboration with Europe and the United collection of forms that on the wall behind it. culture. Suicide On the other hand, she seen in the projection. international designers States, such as stimulate the viewer to Bijl’s Suicide Machine Machine is an intriguing recognised a ‘living’ Men walk in tight circles On the occasion of the and an orientation to the gasometers, silos and comparison and analysis. has a high sturm-und- example of this. abstraction in the around the chairs, and ‘Amsterdam Artifort- top segment of the pit head structures. The typology drang content: it evokes LEONTINE COELEWIJ dynamic drawings of each time the music City’ event in July, 2004, international market. These were once Feinkohlenturme various symbols of Ella Bergmann-Michell, stops, they sit down. The the Dutch firm Artifort That proved successful. designed for their comprises 15 photo- danger and death. The an artist she had met in music comes from a presented various items Some models from the efficiency, not for graphs of coal bunkers most innocent is still Ilse Bing 1930. traditional Mexican of furniture from its 1960s by the French aesthetics. When in the from the Ruhr, the that of the youthful (Frankfurt, 1899 – In Veere she mariachi band, who historic collection to designer Pierre Paulin late 1950s the mines Niederrhein, the vicinity recklessness from a U.S.A. 1998) photographed in and appear in the images in the Stedelijk. Among and the British designer and blast furnaces of of Aachen, and the film like Easy Rider. The Veere around Van Loon’s home various capacities: these are several Geoffrey Harcourt are the region in which he Saar. The series of black of the motorcycle 1931 on the quay, becoming performing in an models by Pierre Paulin still in, or have resumed had been born were photographs was and the graffiti evoke Photograph (gelatine fascinated with the auditorium, but also as a (b. 1927) with upholstery production. There are taken out of production, purchased from the the radical subcultures silver print) fishing harbour.These group of blind street specially designed for also regularly designs by Bernd Becher realised exhibition that took of the gothic, punk and Gift of Ilse Bing Estate photographs clearly musicians. In addition, them by Fanny Aronsen, renowned international that the accompanying, place at the Museum to squatter movements, Inv.nr. 2003.2.757 show us her dual there are street scenes and two 1979 versions of designers such as the characteristic mark the presentation where Bijl himself also objective, which in which, as well as the the Finger Chair by Gijs Vega chairs (1997) by structures often of the Erasmus Prize to has roots. But the work In 1931 Ilse Bing’s sometimes produces a strolling band of blind Bakker (b. 1942). Jasper Morrison, and the disappeared without a the Bechers. The also has more current career had not yet taken somewhat hybrid image, musicians, there are In 1890 Jules Wagemans Extens cabinet system trace. Together with Stedelijk also owns political implications, off. In the summer of when for instance a also men in mariachi set up business in by Khodi Feiz (2004). Hilla Wobeser he then work by a younger with references to the that year she arrived in quay with mooring clothing who stop traffic Maastricht as a Artifort is presently a began a phenomenal generation of artists nationalistic and Veere from Paris, just posts, rendered in a on a busy thoroughfare tapisseur-garnisseur subdivision of the Dutch project: the recording of who studied with them religiously inspired starting out as a strongly geometric – their movements (upholsterer and paper- furniture firm Lande. these disappearing at Düsseldorf, among suicide actions in freelance photographer. manner and printed in resemble those of bull- hanger). Since the end The donation was shown industrial objects, in them Thomas Struth, contemporary terrorism. She stayed there near velvety tones, appears fighters. Myths about a of the 1920s, under the in the summer of 2004 in order to preserve a Thomas Ruff and Marc Bijl relates in a the home of Hendrik against an atmospheric centuries-old folk direction of his son Stedelijk Museum CS record of the form of Andreas Gursky. critical manner to the Willem van Loon, a writer horizon with windmills. culture thus take an Henricus, the firm of together with all of the these functional HRIPSIMÉ VISSER myths of globalisation, who had established Sometimes the result is indefinable place in the Wagemans (later furniture by Artifort structures, and thus fundamentalism and himself in the United a lively image, such as

185 186 the photograph Max Bill, a former taken contributes with flowers, and the of his approach to Leo Castelli (1907-1999) Schnabel. wall reliefs can also be illustrated, where the Bauhaus student. strongly to its effect. It windows reflected in interiors and still lifes, was the son of a JURRIE POOT seen as spatial movement of the Toge t her wi t h his is the last poster in the mirror, with their figure composition and Jewish-Hungarian constructions. In order moored boats is colleagues Richard Paul which Müller- symmetrically arranged the portrait. banker from Trieste, to focus attention on reflected in the water. Lohse, Anton Stakowski Brockmann employed curtains. A row of JAN VAN ADRICHEM who spent a large part Norman Dilworth the form, he uses Several of the and Hans Neuburg, he photography, before circular shapes – the of his youth in Vienna. (Wigan, 1931) material which is only photographs appeared practised a design in going over to a purely plates which hang In 1932 Castelli married Parts of a circle finished to a limited in the Algemeen which the use of photo- typographic style. above the wainscoting Various artists for Ileana Shapira, a 1985 degree. Parts of a Circle Handelsblad in 1931. graphy prevailed over CAROLIEN GLAZENBURG on the back wall – Leo Castelli wealthy Romanian Spiral wall relief from was created by having The Estate of Ilse Bing the use of illustration. provides a horizontal Leo Castelli’s 90th heiress, with whom he painted Masonite sheet steel segments of a (Edwynn Houk Gallery) The ideas of Bauhaus contrast to these Birthday Portfolio settled in New York in Inv.nr. 2003.1.012/ (1-8) circle rotate at angles in New York presented instructor Laslo Moholy Jean Brusselmans vertical accents. Large 1997 1942, because of the of 10º along the upper 219 photographs by Ilse Nagy about the (Brussels, 1884 – Interior shows how Commissioned by Jean- Second World War.They Like the Dutch artist Ad boundary of each Bing to the Stedelijke, application of photo- Dibeek, 1953) Brusselmans always Christophe Castelli started a gallery Dekkers, with whom he segment. Surprisingly including 66 doubles, graphy in advertising Large Interior tried to confront the With photograph by together in 1957, showed as early as 1970 enough, the result mounted on were employed by them, 1936 order of ordinary visual Hans Namuth (Essen, initially working from at Galerie Nouvelles comes across as almost contemporary album in combination with Jan Oil on canvass reality (the location of 1915 – New York, 1990) their apartment, later Images, Norman ‘organic’. There were pages. Tschihold’s concept of Inv.nr. 2003.1.0623 the objects in the room) Gift of Jean-Christophe continuing in a separate Dilworth has always already two sculptures FRANK VAN LAMOEN ‘elementary typography’, and the painterly, Castelli gallery space. In 1960 been interested in by Dilworth from the and his ideas about the At Sotheby’s in compositional and Inv.nr. 2003.2.0158(2) the couple divorced, Mondriaan’s neo-plastic 1970s in the collection; asymmetrical approach Amsterdam the structural demands of after which Ileana work. Particularly the addition of this Josef Müller- to the surface area. In Stedelijk Museum the painting (the In 2003 the Stedelijk established a gallery in Mondriaan’s view that relief affords a more Brockmann the 1950s the Swiss purchased the 1936 division by means of Museum acquired a Paris under the name an artwork must be complete picture of how (Rapperswil, 1914 – Typographical School painting Large Interior, lines, planes and portfolio with nine Ileana Sonnabend; she seen as an autonomous he works. Unterengstringen, 1996) obtained considerable by Jean Brusselmans, colours) with one prints, which had later also opened a construction, an MAARTEN BERTHEUX Moins de bruit international influence. one of the most another, in order to appeared in 1997 for the gallery in Soho, in the assemblage of lines or 1960 It was in that period prominent artists in ultimately have them 90th birthday of the same building where planes, is an Poster, offset that Müller-Brockmann Belgium in the interwar absorbed into an unruly New York gallery owner the Castelli Gallery was inspirational starting Konstantin Grcic Inv.nr. 2003.1.0297 chose definitively for period. What is striking relationship. Leo Castelli. The located. point for him. To create (Munich, 1965) constructivist graphic about the painting – Large Interior is a portfolio was the gift of As a collector, Castelli new images Dilworth Side tables Diana B, C When one buys designs, à la Bill and depicting a part of the predecessor to a later his son Jean-Christophe began with an interest in makes use of geometric and E something at the company. He regarded dining room of and larger 1939 canvas Castelli, who was also abstract expressionism, forms that he 2002 Amsterdam department the poster as the Brusselmans’s home in with the same subject, its publisher. It contains but as a gallery owner assembles or places in Sheet steel, bent and store De Bijenkorf, the medium par-excellence Dilvoorde – is the in which a woman prints produced in would later begin to space according to a sprayed purchase is packed in a for airing ideas about frontal representation reading in a chair is various graphic play a larger role in pre-determined plan. Produced by ClassiCon, plastic bag with a graphic design. of almost all the objects depicted in profile. She techniques especially conceptual art, The system leads to Munich checked geometric Personal interpretations and the symmetrical wears the same dress for the occasion by Minimalism art and pop structures in which Inv.nrs. 2003.1.0212/3 pattern on a grey-beige of reality were combin- arrangement of the as the woman in Jasper Johns, Ellsworth art. Moreover, he made various rhythms, stacks and 2003.1.0266 background, and a ed with photographic composition. The Woman on sofa – also in Kelly, Joseph Kosuth, important contributions and transformations black stylised beehive experiments, and social limited depth, the back the collection of the Roy Lichtenstein, Bruce to the prominent role can be found, or which In recent years the at the bottom. Most problems were raised to wall rendered parallel to Stedelijk – which Nauman, Robert that American art suggest patterns of German designer people do not know that consciousness. Moins the picture plane, but indicates that it is the Rauschenberg, James began to play from the growth. In his analysis Konstantin Grcic has this pattern and the de bruit is a good also the rectangular same person, namely, Rosenquist, Ed Ruscha 1960s onward. There are of how forms change become one of the most logo were designed in supplement to the shapes of a Chinese Brusselmans’s wife. and Richard Serra – various pieces in the systematically, Dilworth productive suppliers of 1960 by the Swiss Josef posters already present print, a mirror and a Now that both Woman artists who were among collection of the is primarily interested designs for firms that Müller-Brockmann. The in the collection of the door accentuate the on sofa and Large Castelli’s ‘discoveries’. Stedelijk Museum in the spatial aspects produce interior design is a brilliant Stedelijk Museum. The flatness of the canvas. Interior are permanently Castelli assisted them which were purchased such as volume in products. Authentics, example of the Swiss use of the neutral black The same is true of the in house, the Museum in their early years by at the Castelli Gallery in opposition to the space Cappellini, ClassiCon, International Typo- and white photograph emphatic position on can show various of giving them grants New York, among them remaining, or the Cor Unum, Driade, Flos, graphic School, the in this large format, and the vertical middle axis Brusselmans’s main which permitted them works by Dan Flavin, influence of the whole Iittala, Magis and foundations of which the angle from which of the painting, of the themes. The two works to develop their careers Robert Morris, Bruce on the surrounding Whirlpool are among were laid in the 1930s by the photograph was round table, the vase afford a concise picture without undue pressure. Nauman and Julian space. Therefore his his clients. In 2003 the

187 188 Stedelijk Museum quickly came to feel at but as far as is known, Trade Center in New that we currently get a name with the Job Koelewijn Machine he also has included various home in dealing with no prints were ever Yor k c a s t a gl a r ing, the history we want – painting Me and the (Spakenburg, 1962) time and space, reality products from this metal as a basic made from them. contemporary light on although it is primarily Queen, with which she Time Ma chine and illusion run through important industrial material, as well as Fons Haagmans derives Dial H-I-S-T-O-R-Y. Put the media that deter- won the 2001 royal 2001 each other in ingenious designer in its wood. At the end of the his motifs from existing simply, the film, lasting mine what history we subsidy for autonomous Installation, with use of ways. collection, and will design course which he images, for instance about one hour, gives a have served up to us, painting. In a recent cinematographic aids Time Ma chine is the continue to follow his took at the Royal from playing cards or non-chronological depending on those who series she painted Inv.nr. 2003.1.0010(1- second large work by development. In College of Art in London heraldry. Even when the history of aeroplane exercise control over portraits of diverse 17)/531 Koelewijn in the addition to a series (1990), he received the subject of a work hijackings and terrorist that media. historical figures such as Stedelijk’s collection; from the May Day lamp design prize from the appears abstract, there attacks, in a fast In part because of the Elvis Presley, Al Jolson Time Ma chine refers to his 1996 performative for Flos (a modern British steel industry. is generally still a montage of existing impact that this work and the 19th century the 1896 science fiction installation Dreaming variant of the lead lamp, INGEBORG DE ROODE reference to such television and film has had on countless courtesan Cora Pearl. classic by H.G. Wells, had previously been which can be used as a 1 Quoted in Caroline Goossens, traditional motifs, such fragments. In the artists since its The drawing that the and the 1960 cult film of acquired. This consists hanging, table or wall ‘Milaan 2002’, Items, (2002)3, p. 73. as in the works with background one hears presentation at Stedelijk acquired in it by George Pal. Here of green styrofoam floor lamp), the purchase coloured strips or the voices of commen- Documenta X in 1997, 2003 shows a Taliban their time machine, the sections onto which a also involved a trio of Fons Haagmans ‘bars’, which also come tators and texts from and its undiminished fighter in the mountains mother of all imaginary performer in pyjamas side tables. For the (Schimmen, 1948) from heraldry. books by the American topicality, in 2004 this of Afghanistan. Van der inventions, is however inscribes poetic texts German furniture firm Untitled Haagmans sometimes writer Don DeLillo, work was purchased by Heide derived the recreated as a complex with a deodorant roller. ClassiCon, Grcic 2003 uses stencils for his alternating with the Stedelijk Museum, somewhat melancholy installation in which a After several minutes designed six small Series of five drawings visual vocabulary, which thudding disco music. which also has an older image from a news- number of elements from these lines disappear, tables with the titles in gouache and pencil make the repetition of Dial H-I-S-T-O-R-Y is a video film by Grimonprez paper photograph, his previous works are because of the volatility Diana A, B, C, D, E and F. on white paper and control over the compelling, almost in its collection. In the drawing it in various brought together. Two of the deodorant. This The Museum acquired Inv.nr. 2004.1.0174 (1-5) forms possible. By voyeuristic look at the winter of 2004/2005 Dial grey tones in ink people – a man and a early work shares an variants B, C and E. separating the forms reporting about violent H-I-S-T-O-R-Y was shown washes. Because of his woman – stand opposite aspect of mystery with Grcic’s designs are There are several from their original incidents on the world at Stedelijk Museum CS specific attributes – the one another on a slowly Time Ma chine, but in characterised by paintings and a liberal context he deprives stage. It begins with as part of the clothing, turban and rotating platform, the later work the simplicity, a vivid use of selection of prints by them of their meaning, several nostalgic presentation ‘ParaDocs’, beard – we quickly looking at each other performers on the colour, and surprising Fons Haagmans in the but for the viewer they images from the 1950s along with other photo recognise the lonely through a large black platform are replaced relations between form collection of the retain a certain and 1960s. But, and video works with a figure as an Islamic screen with an almost by shots of them on two and function which Stedelijk Museum. In familiarity, although according to its maker documentary character militant. After all, we equally large rectangular monitors that are part prevents the simplicity 2004 the Museum was shifted to our own time. Johan Grimonprez, ‘In from the Museum’s own have frequently seen opening cut into it. On of the installation. of his work from able to add a series of Through this, the artist the course of the film collection. theTaliban in this way the one side of the These shots were done becoming a rigid five drawings in gouache can allow his attention you see that a wholly JELLE BOUWHUIS already on television space in which this anew when the minimalism. With the and pencil to these. to focus entirely on the different media climate news and in the papers. whole is installed, a installation was shown May Day lamps the Unique works on paper for him typical use of develops, right up Precisely through what large canvas is hung, on in the Museum in late surprise lies in the by Haagmans are not colours and manner of through the cynical Sara van der Heide we presently know, we which a grove of trees 2002. multifunctionality, with common. The fact that execution, which lies media terrorism of the (Pusan, South Korea, easily identify the figure is painted, functioning JELLE BOUWHUIS/XANDER the small tables in the at the time they were between ‘expressively 1980s and ‘90s, as we 1977) in the vast, inhospitable as a backdrop. The KARSKENS simple construction purchased the works dramatic’ and ‘formally see it on CNN... In Untitled landscape. But the man black screen subtly method and the were being shown in an reasoned out’. addition to being a 2003 that Van der Heide refers to Koelewijn’s powerful images that exhibition of graphics JURRIE POOT history of airplane Oil on canvas portrays does not mobile cinema FilmStill – Jörg Immendorff these appear to provide. by the artist at the hijackings, Dial H-I-S-T- Inv.nr. 2003.1.0442 match the stereotypical Cinema on Wheels (Bleckede, 1945) The tables are bent Steendrukkerij Amster- O-R-Y is also a history image of a radical (1998), in which visitors Malerwald from one sheet of steel. dam leads one to Johan Grimonprez of the manner in which Sara van der Heide Islamic militant, as the could take their places 1998 The designer himself suspect that they were (Roeselaere, 1962) the hijackings are paints and draws embodiment of evil. The in order to view the Oil on canvas once described the originally intended as Dial H-I-S-T-O-R-Y presented in the strongly psychologically image is not terrifying, outside world through a Inv.nr. 2003.1.0033 various models as designs for prints. The 1997 media... and even of charged ‘portraits’ of but subdued, almost hole the size of a cinema ‘elements in a three- placement of the DVD with sound media technology itself, figures that we know, or archaic, and is screen. In the same way Together with Georg dimensional typeface’.1 elements of the images, Inv.nr. 2004.1.0115(1- beginning with the film at least think we know, dominated by the that the artist twists Baselitz, Markus Grcic was originally and the rather large 2)/545 camera and ending with from the news, music, unimaginable silence of around our perception of Lüpertz, A.R. Penck and trained in England as a format (95 x 64 cm) the camcorder.’ The title literature and history. death. reality with his life-sized Anselm Kiefer, Jörg furniture maker, but would also suggest this, The attack on the World of the work suggests She previously acquired LEONTINE COELEWIJ kaleidoscope, in Time Immendorff belongs to

189 190 the generation of not so large. He is then opportunity to streng- Pascal focus on the by exhibitions, which among in all his versatility. abstract compositions also become more German painters who in still doing paintings full then the graphic design now omnipresent incli- other things, because of SUZANNA HÉMAN on the wall arose from exuberant, as the the 1970s raised of symbolic references, collection at a number nation to voyeurism, and this glorification of the the Greenbergian, swirling painting from political and historical offering his comment- of points. A number of the urge to make public machine, led to the reductionist thought 1999 in the ABN AMRO themes (from both art ary on the world, and graphic designers, that which is private. acknowledgement of Sol LeWitt that a non-figurative headquarters in and general history) for creating fantastic and among them Jop van MARTEN JONGEMA modernist art in the (Hartford, CT, 1928) image, as flat as Amsterdam testifies. consideration, using dreamy scenes. In the Bennekom, Mevis and United States. For the Wall Drawing nr. 1084 possible, was the purest In terms of its figurative means. This large canvas Malerwald Van Deursen, Joes cover of the catalogue 2003 form of painting.Thus composition, Wall occurred in a time when he shows the painter Koppers, Hansje van Fernand Léger Léger designed an Acrylic paint canvases and Drawing nr. 1084 in the conceptual and minimal (himself) trying to find Halem, Persijn Broersen (Argentan, 1881- abstract drive system Gift of Carl Andre stretchers were to be Stedelijk Museum art were dominant, and his way through a dark and Machine, were Gif-sur-Yvette, 1955 with round and curved Inv.nr. 2003.2.0102 avoided, and, thanks to reached back to the Ur- painting was being forest (his calling as a asked to create work for Cover, Machine-Age forms in bright, clear the rarefied pencil lines version of 1968, albeit rejected because of its artist). The eyes of the exhibition, or, as the Exposition May 16-28 colours, in which one On the occasion of Rudi in which the first Wall now in stripes of brightly supposed traditional and many critics follow him, case might be, the 1927 can recognise a wheel Fuchs’ departure as Drawings were coloured acrylic paint. commercial character. wanting to know what collection. There was an Inv.nr. 2003.1.0182 and ball bearings. The director of the Stedelijk executed, LeWitt even Just as elsewhere in Already during his time he has to say.There is ample choice made from typography is also an the American artist eliminated the relief of a Europe, the execution at the art academy in now one single motif, the selection in the exhi- In 1927 Fernand Léger essential component of Carl Andre presented layer of paint. The first was in the hands of the Düsseldorf (1963-64) as a and large areas without bition. One of the works designed the cover for the design, thanks to the the Museum with Sol Wall Drawing from 1968, regular team consisting student of Joseph Beuys, any representation. In purchased was the the catalogue of the robust, businesslike Lewitt’s wall painting composed of four fields of the Dutchmen Wim Immendorff was making addition to an undimin- virtual magazine E/E, ‘Machine-Age letters and numbers Wall Drawing nr. 1084. with a variety of dia- Starkenburg and Asmir paintings with propa- ished, large arsenal of Everybody/ Everything. Exposition’ show. This which appear to frame During the exhibition gonals, verticals and Ademagic. gandistic images and visual citations and These are two ABRI exhibition, in an office the whole. It goes ‘Up to now’ this work horizontals, incorporates JELLE BOUWHUIS slogans. The allegorical symbols, there is also posters (120-160 cm) building in New York, was without saying that the was to be seen in one of all these points of series of paintings, Café considerable attention made by Ben Laloua and organised by Jean Heap, French painter was the museum galleries in departure. In the 1980s Deutschland, began in for formal aspects such Didier Pascal (Rotter- editor of The Little deeply impressed with the old building on the the modest, varied Richard Paul Lohse 1977, in which he reports as colour and form. dam/ Paris). The pair Review: A Magazine for the modern industry of Paulus Potterstraat. structure of lines grew (Zurich 1902-1988) on his personal Certain details are realised the project in the Arts, a journal which the United States, the In addition to being a out into planes that were Rotgruppe zwischen encounters with notables magnified, allowing the collaboration with La had been founded in skyscrapers and sculptor and one of the painted in traditional Grün und Dunkelviolet from cultural life, and at emergence of far- Cinca and de Veemvloer, 1914. Heap had enormous advertising founders of conceptual artist’s paints. From the 1956 the same time provides reaching abstraction. Amsterdam. The posters previously been signs, which he saw as art, Sol LeWitt is chiefly 1990s LeWitt also called Oil on canvas a commentary on the MAARTEN BERHEUX are characterised by a responsible for the first reflecting man’s relation known for his extensive for acrylic paint to be Gift of Rudy Fuchs political situation in limited use of colour and American edition of to mechanised society. oeuvre of Wall Drawings, used in strikingly bold Inv.nr. 2003.2.0124 post-war Germany, with monumental typography. James Joyce’s Ulysses, This view is expressed in now spanning 37 years. colours, to achieve emphasis on the Ben Laloua / Didier The choice of serif type and introduced a number this design in the He delivers these in the powerful optical effects. Together with Max Bill relation between East Pascal is a direct reference to of prominent European combination of figur- form of a set of The Wall Drawings have and Camille Graeser, and West Germany. He Ben Laloua (Eindhoven, the type styles on the artists to America, ative and abstract instructions or, as has by now grown into a Richard Lohse is one of painted wide 1968) / Didier Pascal covers of some glossy including Léger, elements – mechanical more frequently been personal trademark. the most important panoramas of cafes and (Paris) magazines. The frag- Constantin Brancusi, elements that Léger the case of late, a There are several representatives of discotheques where he Everybody/Everything – mentary image is Juan Gris and Francis used as an artistic design drawing. permanent examples of Swiss ‘concrete art’. drinks and discusses Fuck to Fuck employed to collect the Picabia. Her ‘Machine- source, in the same way According to LeWitt’s them to be found inThe This art avoids every with his friends and 2004 components, in the same Age Exposition’ was as other artists might ideas about conceptual Netherlands, at the reference to a visible imaginary conversation Poster: silkscreen way as covers of maga- revolutionary in the use a landscape, for art, that suffices as the Kröller-Müller Museum reality, and the artwork partners from past and Inv.nr. 2004.1.0529 zines lift the corner of the sense that in addition to instance. artistic act; the (1974), The Hague is created according to present. The figures veil.Thus the triangle in visual art, photography, This catalogue is a execution can be done Municipal Museum a clearly formulated appear in a twilight Between September 3 the lower right of the applied art, industrial welcome supplement to by others, just as (1982), the Aegon plan. For instance, forms space, lit by candlelight, and November 21, 2004, image is a significant design and machine the paintings, drawings architects leave the headquarters in are arranged according in which only the the exhibition ‘Mark: stylistic tool here. It is a parts were also and artist’s books by realisation of their Leeuwarden (1989) and to a systematic or silhouettes loom up Municipal Art tried and true manner of exhibited. A choice was Fernand Léger already in designs to others. the Koninklijke arithmetical series, and with lightly fluorescent Acquisitions 2003-2004: tempting the reader into made for a different the collection of the (LeWitt once worked in Schouwburg inThe colours are given a contours. Graphic Design’ took turning the page. In their aesthetic approach than Stedelijk Museum, and the offices of the Hague (1992). Aside from place in the composition The jump from 1977 to place in SMCS. This contribution to the project that which had been adds to the Museum’s architect I.M. Pei.) the colours, the formal on the basis of a pre- the period after 1997 is exhibition provided an Ben Laloua and Didier traditional in art ability to show this artist The idea of geometric- language has gradually conceived scheme of

191 192 diminution in brightness among the Dutchmen with a number of particularly in the exhibition in Gallery V&V tradition in painting STEF JACOBS/HRIPSIMÉ and conventions than or blending. This would Peter Struycken and Ad paintings, watercolours, atmosphere and details in Vienna, shortly that had one of its last VISSER we ourselves realise. give art a less subjective Dekkers, and the French- prints, sketches and of the landscape. followed by the next high points in Cézanne’s Her work, in which she and, according to Lohse, man François Morellet. embroideries from the JURRIE POOT two. The other five were bathers. In fact, his records, stereotypes or a more ‘democratic’ He showed inThe estate. As a result, the added to the work in photographs embody Julika Rudelius exaggerates a particular character, which would Netherlands in 1961 and Stedelijk possesses an 1993, on the occasion of the ideas of postmodern- (Cologne, 1968) conduct, forces us not fit better with modern 1966, in the Stedelijk, outstanding survey of Manfred Nisslmüller a project in Graz. ism, in which the photo- Tagged only to ask about the society than would and had a retrospective the oeuvre of this artist. (Vienna, 1940) Nisslmüller engages in graph is only seen as a 2003 degree of manipulation individualism and exhibition in Eindhoven Melle began his career Taschenrecorder fundamental research construction of meanings. Video triptych (DVD) of the material, but randomness. The and The Hague. Rudi working for various 1984/1993 into the phenomenon of Rødland shares a Inv.nr. 2004.1.0471 ultimately about our minimalist Donald Judd Fuchs, who knew Lohse printers. In 1926 he Dictaphone (Olympus) jewellery. His point of conceptual approach to own viewing habits and wrote of this: ‘The work well, invited him to began doing drawings with 8 microcassettes departure for this work photography with Vibeke Julika Rudelius’s prejudices about other of Lohse meant the end participate in the and illustrations in the in fluorescent red is that jewellery (i.e., Tandberg, his f ello w- photographs and videos people and cultures. of the European tradition Documenta of 1982. On style of the Grossstadt chipboard box adornment, or Schmuck student at the art generally deal with the In the past two years of composition, a very his departure he expressionism of artists Inv.nr. 2004.1.0401 (1-10) in German) can consist academy in Bergen, from behaviour of young the Stedelijk Museum good end; at the same presented Rotgruppe like Georg Grosz and of more than merely the whom the Museum had people (gender-linked purchased two videos time the work is the zwischen Grün und Otto Dix, in which he A woman at the bar wearing of a vehicle, an previously acquired work. and culturally defined by Rudelius: Train and beginning of much that Dunkelviolet to the gradually began to make with a glass to her lips. object. In place of the The Stedelijk has codes, speech, facial Tagged. Using a staged is still undergoing Museum ‘out of respect critical observations on A sonorous man’s voice visible, this jewellery purchased two photo- expressions, body ‘hotel room’ as the further development.’ for the Stedelijk and its the national and inter- sounds from an invisible consists of the audible. graphs from ‘Nudists’. language), in which it location, in Tagged Particularly since 1950, collection’. national events of that source, repeating the Just as much as a Both show a girl who is remains unclear to what Rudelius interviews a Lohse’s paintings have a MAARTEN BERTHEUX turbulent time. After the word ‘brooch, brooch, brooch, in itself already naked except for her extent her work is number of Turkish and square format which is Second World War he brooch’ in a monotone. a peculiar thing when it sneakers. In Nudist no. documentary or staged. Moroccan boys about divided into a rigid grid developed a style A man in a raincoat comes to the essence of 1 we see her sitting in a It is the balance their clothing choices. with small colour fields. Melle entirely of his own, with an illustrated jewellery, it is an sunny spot in the woods; between these two that They give detailed The titles make a certain (M.J. Oldeboerrigter) derived from surrealism, magazine in his hands, extension of the body. in Nudist no. 5 she lies creates a tension for explanations about their reference to the mutual (Amsterdam, 1908-1976) and characterised by reading at a news- MARJAN BOOT on a towel on a sun- the viewer, and that designer jeans and relations between the Atropa dreamlike situations. stand. A continuous drenched waterfront. gives Rudelius precisely shirts, put them on and colour fields and the 1964 The male and female shrill sound emanates With this sensual sun the possibility of take them off, and tell background process, Watercolour genitals and actions from him. A tough guy To r b j ørn Rødland worshipper Rødland constantly developing about the prices and such as ‘movement from Bequest of Mrs. J.G. involving them often in denim clothing sits (Stavanger, 1970) achieves a balance new approaches to features. It gradually yellow through green Oldeboerrigter-van play a prominent role in on a wall, somewhere Nudist no. 1 among sentiment, everyday interaction appears that they use and blue to violet’ or, in Hilst, Amsterdam these. In 1953 he started outdoors, spreading the Nudist no. 5 eroticism and detach- among people, to focus clothing primarily as a this case, ‘red group Inv.nr. 2003.3.0656 to teach at the academy sound of church bells. 1999 ment. This urban hip- in on, investigate or means of getting respect between green and dark of applied arts (now the These are examples of Colour print ness in the over- manipulate it – and that and repressing or violet’. Lohse always Mrs. J.G. (Puck) Rietveld Academy), the intangible but Inv.nr. 2004.1.0397-380 whelming Norwegian includes the inter- conquering anxieties and worked with the colours Oldeboerrigter-van Hilst where he built up good audible jewellery that nature can be seen as a actions involved in the frustrations, in their of the spectrum, where passed away in 2003; she contacts with many of Manfred Nisslmüller True-to-life landscapes metaphor for the con- expectations of the attempt to obtain a the mixtures and shifts had been the partner of his students. In the 1960s launched in eight mini are an important pillar frontation between viewer. When seeing place for themselves in in colour gradations are the Amsterdam painter, Melle’s work fit neatly cassette tapes.They are of the photographic nature and culture. The Rudelius’s work, Dutch society. However, very concretely visible. In watercolourist, draughts- with the sexual to be played on a tiny oeuvre of Torbjørn sun reflected in the viewers unavoidably in their effort to escape doing so, he leaves the man and graphic artist revolution and exuded cassette recorder Rødland. Rødland water is on the edge of begin to ask themselves their particular social viewer complete freedom Melle, who had died in the zeitgeist of the hidden in the clothing. In creates images in which deliberate kitsch. Like if, and to what extent status and background, to let the eye itself choose 1976. Mrs. Oldeboerrigter period – something addition to the hilarious landscapes refer to many of his photo- the often intimate, these youth inevitably the way of seeing and bequeathed a large which official institutions Brooch with which he diverse artistic and graphs, these images sometimes taboo- deliver themselves to distinguishing the number of works by the often found obscene. In began the series, the cultural traditions. For have a playful, lightly loaded information and the materialism of qualities and patterns. artist, which had been at their judgement they themes are Lärm, instance, in the 1999 ironic undertone. video images are indeed Western consumer Lohse’s systematic the Museum on long- were oblivious to the Gesicht, Geräusch, series ‘Nudists’ his Rødland’s work was to really drawn from society. Tagged surfaces manner of working has term loan since 1981, to artist’s masterful skills, Kirchenglocken, woodland scenes with be seen in Stedelijk reality. Rudelius all sorts of ambiguities had an important the Stedelijk Museum. It and his love for nature, Hundegebell, Vögel am nudes point to the Museum CS from May emphasises that our on the part of both the influence on the younger was possible to further which is expressed in Bach and Musik. Brooch tradition of naturism. 16 to October 3, 2004, in perception is much subjects and the viewer. generation of artists, expanded this bequest much of his work, was first shown at an They also refer to a long the exhibition ‘20/20 Vision’. more guided by codes Repeatedly bounced

193 194 back and forth between overall image refers to a Kurt Schwitters the centre of the image text, letterpress can trace its roots back interiors and clothing, Luuk Wilmering sympathy and rancour, photograph which was (Hannover, 1887- (as a second ‘core’ near Inv.nr. 2003.1.0295 to the model that was wallpaper, furniture, (Haarlem, 1957) and trying to printed on the front Ambleside, 1948) the centre point), gives introduced in Switzer- toys, table ware and Friend of a Friend compensate for cultural pages of newspapers all Um den Kern der Sache Um den Kern der Sache A year after completing land, where it were not cutlery. Prototypes and 2004 differences, you get an over the world a few 1941 the ambiguous effect of his studies, Carlo managers but graphic the first products were Book image of male vanity years ago: a tourist lies Oil on jute on hard- an assemblage. With Vivarelli, trained at the designers who led presented in the Inv.nr. that – quite on the beach calmly board, with wooden this, it falls into the Kunstgewerbe Schule advertising agencies. Stedelijk Museum in the 2004.1.0393.PTF.KB unintentionally – reading his paper, while ring same category as the in Zurich, produced a CAROLIEN GLAZENBURG exhibition ‘Design for appears strongly like behind him the washed- Purchased with support 1929 work by Schwitters poster for the Flums ski Children’, which took There are a large the conduct in young up body of a drowned of the Mondriaan that the Kröller-Müller resort, in which he place in the summer of number of works by the homosexual circles. boat refugee is carried Foundation and Museum recently placed the photo- Maarten Vrolijk 2002. Since then the Haarlem artist Luuk JAN VAN ADRICHEM away by soldiers. In Rembrandt Association acquired. But it is also montage of skiers in the (1966) collection has grown Wilmering in the Visser’s version a Inv.nr. 2004.1.0032 related to the strongly image in a way that Interior fabrics, toys and steadily. Among the collection of artist’s professional photo team surface-oriented reliefs suggests their picture book from the things which make this books at the Stedelijk Barbara Visser has assembled around Until recently the by Schwitters’s fellow considerable speed. In Raffi & Co. collection line special are its Museum, both (Haarlem, 1966) the dead body, but to Stedelijk owned no Dadaist Jean Arp. 1958 he participated in 2002-2003 variety and the fact that purchases and gifts. Le monde appartient à the degree that this more of the work of the Precisely because of its the ‘Konstruktive Various materials and one industrial designer Wilmering always ceux qui se lèvant tôt comes into the image Dadaist Kurt Schwitters relief-like qualities, this Grafik’ exhibition at the techniques, various is responsible for all the publishes his books 2002 more clearly, the figure than three small late work by Schwitters Kunstgewerbe Museum dimensions products. That is rarely himself, generally in 5 posters, offset in question appears to collages from the 1920s. was a key piece for in Zurich, and together Various producers the case in children’s small editions. The work Inv.nr. 2003.4.0646(1-5) be a photo model rather Um den Kern der Sache, Fuchs in a planned with Josef Müller- Inv.nrs.2003.1.0578- collections. Friend of a Friend was than a drowned person. which is a prominent presentation, to be Brockmann, Richard 91/92-97 The Museum already published in an edition Barbara Visser Each of the five posters supplement to these, related to reliefs and Paul Lohse and Hans 2003.2.0598-601 held work by Vrolijk of only 25 numbered discusses issues like zooms in or out on the was first borrowed by assemblages by Brands, Neuburg, he founded 2003.2.0605/6 beginning with the and signed copies. truth and credibility in a central scene at a former director Fuchs in Appel and others – the journal Neue Grafik period when he was The point of departure stimulating way. Often different distance, and 1994. From 1998 this artists who in the 1940s / New Graphic Design / Maarten Vrolijk began making hand-painted for the books are often she uses manipulation each frame raises the became a long-term showed themselves Graphisme actuel. The his career by making fabrics, in 1988. Among self-portraits of the techniques like staging questions anew. Is this loan. At first glance the clearly indebted to the editors were concerned hand-painted interior the items in the artist, who as his and recording. This advertising? Is the man work, with its brown, pre-war avant-garde, with purely functional, fabrics. In his later collection are the trademark almost poster project which dead? How did the man green, yellow, white and including the artistic organisational typo- serial or industrially interior textiles he always wears black was realised in the get there? Is the man in other ‘landscape’ non-conformist graphy. Between 1958 manufactured products designed for De Ploeg, glasses, or portraits of summer of 2002 in the the white jacket a colours, appears to be Schwitters. But one and 1965 eighteen (curtain fabrics, table ware forThomas his daughters. These beach resort of Nice, doctor? Are the men in an abstract painting could also see the work issues appeared in carpets, bedding, hand and Rosenthal, and are photographs which and shown there on bus military clothing with flat arced forms in relation to that of three languages. It was towels, table ware) the carpets which are tell of aspects of shelters, and later also soldiers? Is the photo- spiralling centrifugally Spoerri and Christo an international stage personal signature produced under his everyday life, usually in in ‘Link’, the exhibition grapher there to from the middle, and an from the 1960s, in which for discussions and remained his trade- control. This new an exaggerated and of municipal art document things for the opposed white crescent relief and assemblage articles about the new mark. Since 2002 the acquisition is also humours manner, but acquisitions at the law, or is this a photo form. On the picture were radicalised, as it design, as propagated colourful drawing style interesting in the without becoming Stedelijk Museum and shoot? What began as a plane in the upper left were. In that sense Um by the Swiss Inter- for which he is known collection of toys which sentimental. ‘I think in ‘ParaDocs’ in lucky shot for a press there is however also a den Kern der Sache national Typographic has found a fitting the Museum has that it is very important Stedelijk Museum CS. photographer is thick, sculptural white points ahead, to the Style. Through it application: the maintained since the that art has a direct At first glance the reworked by Visser into ring, which makes the projects of important constructivist graphic children’s collection 1960s, all the more involvement with life, posters appear to all a complicated structure work much more representatives of the design secured a place Raffi & Co. It began because there has not with life itself as the concern the same in which the subject physical and three- neo-avant-garde. in, and ultimately with an idea for a book been so much of interest criterion.’ scene, zoomed in on itself and its further life dimensional than we JAN VAN ADRICHEM changed the face of in which Raffi and his which of that has come In the case of Friend of a further in each poster, in the media are are accustomed to. This Swiss advertising. In little friends were first on the market in the Friend, even the tone is but further study thoroughly mixed white ring, which does The Netherlands Wim depicted in chalk line field of dolls and other tart. The photographs creates increasing through one another. not conform to the Carlo L. Vivarelli Crouwel became an drawings. From this toys in recent years. and texts in this case uncertainty. The poster HRIPSIMÉ VISSER / LIANNE dominant compositional (Zurich, 1919 – 1986) outspoken follower of flowed – obvious for a INGEBORG DE ROODE make explicit what can which shows the scene HEUSSCHEN order of the total image, Flums Grossberg the Swiss International product designer – a go wrong when a friend, from the greatest but nonetheless still 1940 Style. His previous collection which in the form of a plastic distance is crucial. This autonomously refers to Poster: image offset, agency, Total Design, includes textiles for rat, takes along his

195 196 Miguel-Ángel Cárdenas 25 caroms, 25 varieties?

friend, another plastic with at least 19 pieces, Museum to better navian glass are the two It was quite a while ago conservation, with regard to a re- The artist, born in rat, who also wants to some of which are rare. display the versatility of poles of postwar glass that the use of multimedia installations presentation. At the Columbia in 1934, came become friends with the The works came from a one of the most art. Venetian glass is electronic means in the demand a different same time there is a to The Netherlands in main character, but is Finnish private important designers of characterised by visual arts ceased to be approach from more tension between the 1962 and acquired initially rejected by him. collection which had the 20th century than it colourful and expressive a novelty.The fact is ‘traditional’ art forms desire to record, the Dutch citizenship in The front side of the been assembled with could before. forms in which the that film, video, sound such as painting and necessity for preserving 1972. In addition to enclosed picture post great love and MARJAN BOOT decorative tradition of and computer works are sculpture. Aspects such information in order drawing, after 1968 he card shows two rat knowledge of the field the old Murano glass presently accepted in as interactivity (the role that it can be passed was a pioneer in the skins, and the back is over several decades. often continues to play and integrated into the of the viewer), site on, and the instability of field of performance and already pre-addressed This collection recently Timo Sarpaneva a role. The northern visual arts, and as such specificity and instability installations. In some video art. What was ‘to my friend’, with ‘lots went to auction at (Helsinki, 1926) glass, on the contrary, are being included in confront conservators cases this instability is important for him in his of love’ from the sender. Christie’s in Amster- Produced by Iittala is distinguished by a modern and contem- and restorers with new part of the concept. video art was Despite this sourness, dam. Twelve items of Glassworks (Finland) subdued, clear and pure porary art collections. questions. Moreover, the Change is also inherent particularly the visual this poetry of everyday glasswork – vases and Nukkuva Lintu (Sleeping design with a preference What is proving often process-centred however in the aspects of the images is recognisable plates from the 1950s, Bird) 35/99 for colourless glass, problematic, however, is nature of multimedia technology used, and in presentation, which to everyone, and there- produced by the Design 1957, executed perhaps combined with that the relatively young installations and the its functioning. viewers can see from fore particularly renowned Iittala factory 1962 a single colour. The media age quickly, a speed with which the various vantage points. captivating. – were purchased by Transparent and blue Sleeping Bird is a fine matter that raises technologies used In order to get a better In the first presentation SUZANNA HÉMAN the Stedelijk. There glass example of this cool but questions about their become outdated, raise perspective on the of 25 Caroms and were a further three Inv.nr. 2003.1.0387 nonetheless lyric management and specific questions with problems with regard to varieties in 1979, which rare hanging lamps with northern design. conservation. These respect to preservation. presentation, recording, took a game of billiards Tapio Wi r k k a l a smoky coloured glass Glasswork by Kaj MARJAN BOOT problems can be documentation and re- as its point of (Hanko, 1915-Helsinki, shades and stainless Franck and Timo illustrated by a multi- The re-presentation of a presentation of multi- departure, the viewer 1985) steel fittings and tubes, Sarpaneva from the media installation by multimedia installation media installation, in was therefore involved Produced by Suomen including the original 1950s and 1960s was Miguel-Ángel Cárdenas, also forces a curator to 2003, at the initiative of in the work in this way. Kultaseppien Keskus light bulbs, designed in also purchased from from the collection of weigh up a number of the Institute for Three black and white Oy (Finnish Goldsmiths’ 1960 and produced by the same Finnish the Stedelijk Museum. issues. Every Cultural Heritage (ICN) monitors were placed Centre), Hämeenlinna Iittala/Idman Oy. The private collection from ‘reanimation’ of an and the Netherlands on a billiard table in Coffee pot, TW 356 most important which a number of Over the past decade installation in fact Media Art Institute, Café Sport in Amster- Design 1967, executed purchases are however works by Tapio Wirkkala the conservation of means its re-creation. Montevideo/Time Based dam, each of which 1972 four silver utensils: two were acquired. This media art has been a The reinstallation is Arts (NIM) research was followed one billiard Silver, jacaranda wood dishes from 1957, a purchase was intended recurrent question for thus subject to the done with the intention ball. The work had the Inv.nr. 2003.1.0379 particularly beautiful to strengthen the glass museums and interpretation of the of inventorying the nature of a ‘live event’ Bowl, TW 9 coffee pot designed in collection, a policy administrators of person or persons international state of the or performance, a Design 1954, executed 1967 and produced in decision which dates collections. Protocols executing the work art. The investigation birthday present for a 1964 1972, and a kayak from the late 1990s. In for the conservation again. Some artists have was done in connection 25-year-old friend of the Silver shaped bowl. This 2001 this policy was and re-recording of explicit views about the with the exhibition artist. It was one of the Inv.nr. 2003.1.0382 sculptural form from considerably advanced video works were management and Thirty Years of Dutch first video works to 1954, like the famous with the purchase of developed in 2003, and a conservation of their Video Art, for which a make functional use of The breadth of Tapio laminated wood tray of fifteen pieces of large number of video work, and make these number of installations the space in its Wirkkala’s oeuvre is which the Stedelijk has Venetian glass and one art works have already known in the form of were being environment. unequalled. Whether an early version, is still work by Wirkkala from a been conserved in this protocols when a work reconstructed. The craft or industrial considered one of the private collection (see manner. On the other is presented or sold. research focused on the An important purpose production, his relation highlights of the Stedelijk Museum hand, research into the One of the greatest presentation, recording of the research into this to the material and Scandinavian design. Annual Report for 2001). conservation of challenges in the and documentation of installation was to fascination with crafts- The bowl, which was The recent acquisitions installations in which recording and four installations. produce a practical manship and technique only produced on of glasswork by ‘new’ media is used is conservation of multi- Among them was the scenario or ‘score’ with are legendary. In 2003, commission, is a Wirkkala, Franck and still in its infancy. media installations is work 25 Caroms and future presentations in the Stedelijk was able beautiful example of Sarpaneva in 2003 are With regard to their therefore the varieties: Birthday mind. Questions were to strengthen its Wirkkala’s poetic and the crown of this effort acquisition, formulation of the present for a 25-year-old posed with regard to already present lucid design. The to date. presentation, recording, liberties and limitations (1979/1980), by Miguel- the art-historical collection of Wirkkala acquisition enables the Italian and Scandi- documentation and which can be permitted Ángel Cárdenas. significance of the

197 198 Stedelijk Museum Bureau Amsterdam 2003-2004 work, the artist’s own ultramodern form of is a part of the Stedelijk Museum for it by the City of extra grant of 13,000 accepted. was chosen to make the ideas about the presentation is in European Union’s Bureau Amsterdam is Amsterdam. Since it euro from the Social In 2003 SMBA took part groups as diverse as conservation of the keeping with the visibly Culture 2000 the ‘downtown branch’ was established in 1993, Development in Sponsorprofiles by possible in order to work, the relation historical nature of the programme. In total, of the Stedelijk Museum it has been clear that Department of the City Lenthe Publishers, in avoid uniformity in the between the physical images. 30 museums and for art from Amsterdam the budget available of Amsterdam for the cooperation with the results. The following objects, the vehicles for Moreover, the work has institutions in six in an international was not sufficient for support of its DOEN Foundation. Arts persons donated their the image and sound, been presented in European countries are context. Its purpose is the operations of production budget. institutions could time: Philip Tijsma the playback equipment various manners in the working together in to support visual artists SMBA. Therefore in SMBA received in-kind present themselves in (policy researcher D66, used and the space in past. In other research into the and designers working 2000 the SMBA sponsorship, grants or this publication for the author of Musea & which the installation presentations the management and in Amsterdam – submitted a request for gifts from, among other purpose of attracting Geld), Ab Reijnders was presented. It was monitors were no longer conservation of particularly young an increased subsidy as sources, the Fund for potential sponsors. (senior advisor, KPMG), also investigated placed on a billiard installations. For more artists and designers – part of the Art Plan Visual Art, Design and Jouri Bakker (director, whether equipment table, but on pedestals information on this and familiarise the 2001-2004, on which the Architecture, the Research in private Only advertising could be replaced when in the corners of a project, see public with their work, Amsterdam Arts Amsterdam Fund for financing agency), Marieke van the original material gallery – something www.incca.org by means of exhibitions, Council made a favour- Art, Mondriaan Because of the Schijndel (art affairs, was no longer available, which creates a wholly presentations, activities, able recommendation at Foundation, Prince problematic financing in RaboBank), Alexander and, if so, what the different experience of Vivian van Saaze and publications and the time. But the Bernhard Cultural Fund, the area of exhibition Strengers (chairman, minimum and maximum space. Sometimes the Gaby Wijers theoretical reflection. Alderman for Culture VSB Fund, Friends of production, in 2003 art committee, De system demands were lights in the gallery The point of departure did not adopt the the Stedelijk Museum, SMBA took the initiative Nederlandsche Bank), which the new equip- were dimmed, and Vivian van Saaze was for its programming is recommendation, with Akzo Nobel Foundation, of investigating the Joanna van der Zanden ment had to fulfil. sometimes not. The involved in this the art that is made in the result that the Bifrons Foundation, possibilities for private (strategist, artist himself has said conservation project on the cultural centre of marginal financial basis Armstrong Building financing in the field. KesselsKramer, In the re-presentation of (in a January, 2003 behalf of ICN, Gaby The Netherlands – for SMBA continued. In Products, De Valk BV, This investigation was coordinator, Do), Gitta 25 Caroms and interview) that he would Wijers on behalf of Amsterdam – by Dutch 2004 application for an F.C. Walvisch, carried out in co- Luiten (director, variations it was chosen sometime like to see Montevideo/Time Based and foreign artists. increased budget was Bührmann-Ubbens BV, operation with Winnie Mondriaan Foundation), to take the wishes of the images projected in Arts. From its inception the again made for the Art Rob Stolk Printers, de Ter r a a nd financed with Judith Cahen (former the artist into account a football stadium, or This is an edited programme at SMBA Plan period 2005-2008, Groot & Klein Studio, a grant from the DOEN head, KPN Collection, as much as possible. even better, on three version of their article has been marked by in order to place the Muller Visual Foundation. manager), Bart Cárdenas wanted his clouds in the sky. As the as previously published breadth and high operations of SMBA on Communications and Boezeman (marketing, work to develop along Stedelijk Museum in kM 46, 2003. The text quality, and an inter- a more realistic footing. Calumet. Research phase FHV-BBDO, advertising with the possibilities of decides – in conformity was edited by Sarah national perspective. This time the effort was First a draft plan was agency), Tjepko the technology.This led with the artist’s wishes Maso. The guiding principle at successful, and a Professionalisation drawn up with various Vanvoorstvader (lawyer, – fi to choosing three ultra- to continue to adapt For more information on this SMBA is therefore budget increase of and private nancing models of how new collector), Ingrid modern silver-coloured 25 Caroms and varieties subject, see Gaby Wijers, ‘local – international’. In 63,920 euro per year for Stedelijk Museum financing could be Janssen (author, editor fl Ramon Coelho and Evert at-screen monitors, to the latest techno- Rodrigo (eds.) De houdbaarheid a network society in (= 37% of the total) Bureau Amsterdam generated. Then three of a publication on advanced technology logical developments, van videokunst. Conservering which internation- was realised, for the In 2003 an application to orientation discussions private financing), Hans van de Nederlandse videokunst ’ which was not available we can only guess what collectie, Amsterdam (Stichting alisation and development of artist s participate in the were held with Fleur Andersson (director, at the first presentation a presentation of the behoud Moderne Kunst) 2003. globalisation are projects, publicity and a professionalisation Gieben (interim director, Andersson Elffers Felix of the work in 1979 and work in 50 or 100 years central concepts, lecture series. This was programme ‘Off the Kunst en Meerwaarde), consultants), and Marie which now gave the will look like. SMBA feeds the the first time in its Hooks’ was Gitta Luiten (director, Helénè Cornips (former work a totally different international circuit history that SMBA was unfortunately declined Mondriaan Foundation) curator Groningen ambience than twenty The problems of with what is happening granted an increase in by the VSB Fund. The and Hester Alberdingk Museum, former head years ago. Several presenting, today in Amsterdam. its subsidy. reason for this was a Thijm (director, Akzo KPN Collection, viewers who were able documenting and SMBA is a division of formality: SMBA is not Nobel Art Foundation). manager). Finally, the to remember the 1979 reinstalling installations the Stedelijk Museum Funders and sponsors an independent legal On the basis of these draft plan and the work even spoke of a are also the subject of with its own independent In 2003 SMBA received entity, but a division of conversations it was central conclusions new work, or in any the project Preservation programme. SMBA the final part of its a municipal service. decided to test the draft were discussed with case of a new and Presentation of operates in relation to, three-year subsidy from Thirty institutions plan for alternative Rick van der Ploeg experience. Obviously, Installation Art, but separate from the the DOEN Foundation. applied to participate in financing with various (former Secretary of this raises the question initiated by the ICN, mother museum, Further external the professionalisation experts. A total of five State for Culture). for future installations, and in progress since supported by a budget financing was obtained project, of which two meetings were of whether the June 1, 2004. The project especially earmarked in 2003 from a one-time were ultimately organised, for which it Despite the weakness

199 200 of the present economic their career. For design and music. were to be seen in Meltdown) and a Rheinschau, during Art positions SMBA as a the Dutch Pavilion at situation, and the fact instance, Albert van SMBA during 2004. collaboration between Cologne, where Julika pioneer in a large the Venice Biënnale in that a ‘culture of giving’ Westing garnered Exhibitions and There were also a Dutch and Belgian Rudelius’s video number of other 2005. still has to be developed considerable admiration activities 2004 number of extra events artists (Wunderland triptych Tagged was initiatives in the field of in The Netherlands, the for his first video Preparations were as part of the Unframed, by guest shown. It was contemporary visual private sector is a field exhibition. Van Westing, begun in 2003 for anniversary celebration. curator Andrea Wiarda). Rudelius’s debut in the art; and The Rough in which there are primarily known as a celebrating the tenth The BijlmAIR Artist in Three jewellery artists city where she was Guide to Amsterdam, an opportunities. Based on photographer, worked anniversary of SMBA Residence programme broke through the born. English-language the expert meetings and together with SMBA during 2004. A in Amsterdam boundaries of their tourist guide to the city, in cooperation with an over a period of two comprehensive jubilee Southeast entered its discipline in the group International profile says in its 2003 edition, advisor from the Art years on the production book was part of the fourth year. exhibition Loss (guest In recent years SMBA ‘The hottest and Business of a series of five videos anniversary activities. SMBA opened the curator Marjan Boot), has achieved a clear contemporary artists Foundation, in 2003 in which he explored an The book, WE SHOW season with the solo with installations and international profile as show at the Stedelijk SMBA took the entirely new aspect of ART, was produced in debut of the young video works. a communications Museum Bureau initiative to develop a his work. Arnoud 2003 in collaboration Israeli video artist In February, as part of platform for the newest, Amsterdam.’ In 2003 the plan de campaign for Holleman made his first with Artimo Publishers, Keren Cytter. The the anniversary high quality develop- Dutch press establishing itself on a solo museal presen- and printed in 2004 by following presentation celebration, the ments in visual art in characterised SMBA as business-like basis and tation in SMBA. The Rob Stolk. Text of the new video work British/German artist Amsterdam. This is ‘energetic and inspiring’ raising the money from activities of the multi- contributions came Sibling Rivalry by the Tino Sehgal came to reflected in the many (NRC Handelsblad, Mar. the private sector, in talented Holleman are from the hands of twin artist L.A. Raeven, Amsterdam. In announced and 28) and ‘prestigious’ keeping with the profile not easy to place. Over Rogier Schumacher and organised in cooperation with the unannounced visits by (Het Parool, Feb. 28). of SMBA. the past decade he has Maxine Kopsa; the cooperation with De Stadsschouwburg, foreign art During 2003 numerous alternated between introduction was by Veemvloer and La SMBA presented his professionals, among foreign professionals Exhibitions and individual expression Martijn van Nieuwen- Cinca, was the subject work Untitled (twenty them artists, curators, visited SMBA for their activities 2003 and collective work huyzen. Design was by of considerable minutes for the 20th critics and theoreticians orientation to There were seven solo processes. He Mevis & Van Deursen. discussion. Two rich, century), a solo The attention paid to Dutch/Amsterdam art. and group exhibitions exchanges the intimacy To mark the release of spoiled sisters, loosely performance in which SMBA in Dutch and Among them were the organised in SMBA in of the studio for the the 800 page jubilee modelled on the main for an hour the artist foreign art periodicals, curators of Manifesta 5, 2003. The majority were world of television, book, on January 24 character in Lolita strung together high and the media in the curators of the solo presentations. theatre and print media. SMBA organised a Pille’s 2003 novel Hell points from the history general, also Sydney and Havana SMBA sees itself as a In his first solo show great party in the and the American of modern dance. The demonstrates that biënnales, and other platform for introducing this kaleidoscopic former Walloon Church millionaire’s daughters performance led the SMBA is seen as the independent curators young talent. In the field practice emerged in an in Amsterdam. There Paris and Nicky Hilton, veteran Moniek reference point for and gallery owners. In in Amsterdam there are exceptional manner were performances played the central role To ebos ch t o pr o claim artistic developments in order to reinforce the relatively few places within the SMBA’s from Electronicat, from in a double video on the VPRO television Amsterdam. Several contacts between where artists have a space. Berlin, and the dj’s projection. In the programme RAM, ‘At examples: the autumn Dutch and foreign chance to have sub- The group exhibitions Jessi-K and Radio autumn of 2004 Eylem last, someone who can 2003 issue of the networks, foreign art stantial solo were chiefly Moderne, from Aladogan took critics show us again what art English lifestyle historians, curators, presentations. SMBA is cooperative projects, Amsterdam. The party and visitors alike by is all about!’ In the magazine BABY lists authors, critics and extremely well suited for this year with the was attended by several surprise with an summer SMBA SMBA along with theoreticians are such projects, as Bifrons Foundation hundred SMBA impressive sculptural provided the central important American regularly invited to demonstrated by the (Loud & Clear), De aficionados. The press installation, the result presentation at the and European galleries; provide text good reception of the Veemvloer (Vowels as devoted considerable of two years of KunstRAI art fair in the in-flight magazine of contributions for the exhibitions by Ryan in...) and with guest attention to the tenth experiments with form Amsterdam. In a large Austrian Airlines SMBA Newsletter. Gander and Sebastian curator Bart van der anniversary of SMBA, and investigation into stand, new works by describes SMBA as ‘the In 2004 SMBA was Diaz Morales. During his Heide (Invitation No. including interviews the iconography of Melvin Moti, Gertjan elite communication invited to realise a exhibition, Gander won 75). These exhibitions with the SMBA curator warfare. Kocken, Lara platform for Dutch project at the Florence the Prix de Rome for were each in the NRC Handelsblad, The group exhibitions Almarcegui and Manon talent’; in its Art Fair in 2005. The sculpture. There is also characterised in their De Telegraaf and Het comprised a de Boer were shown. October/November, curator of SMBA was room in the programme own manner by cross- Parool. collaboration between And in the autumn 2003, issue the Dutch also named by the of SMBA for artists who fertilisation between Four solo projects and Dutch and American SMBA was present at magazine Metropolis M, Mondriaan Foundation are further along in art, advertising, fashion, three group exhibitions artists (Entropic the new art event specialised in art, as the commissioner for

201 202 Stedelijk Museum Exhibitions 2003-2004

New! Link – a proposal for 20-20 Vision Exhibition occasioned showing Malevich from Past de Pinacoteca in São Guest curator: Bart van 06.09.2002 / 09.11.2003 municipal acquisitions 16.05.2004 / 03.10.2004 by the aware of the the Stedelijk, Centre 09.04.2004 / 05.09.2004 Paulo and Museu de der Heide Recent acquisitions in 2002-2003 Works by Yesim Akdeniz Françoise van den Pompidou and Exhibition in the Arte Moderna in Rio de industrial and graphic 04.10.2003 / 31.12.2003 Graf, Francis Alÿs, Marc Bosch Prize to Robert Hermitage collections Amsterdam Historisch Janeiro Arnoud Holleman – design The annual exhibition of Bijl, Germaine Kruip, Smit shown in The Menil Museum focussing on Being there proposals for municipal Syeve McQueen, Collection in Houston G.H. Breitner with a Belgrade: The Stedelijk 14.09.03 / 26.10.03 Change acquisitions was this Mathias Poledna, IDFA - ParaDocs PUBLICATION large number of on the Danube 28.10.2002 / 06.04.2003 time dedicated to Tor bjørn Rødland, and 18.11.2004 / 30.01.2005 paintings from Stedelijk 15.09.2004 / 15.12.2004 Sebastian Diaz Changes in art photography De Rijke / De Rooij Selection of works from Cobra back from the Museum Large survey of the Morales exempliﬁed with PUBLICATION CAT.NR. 875 the collection with a Hermitage PUBLICATION Stedelijk collection in 02.11.2003 / 21.12.2003 contemporary art from Best Dutch Book documentary character, 18.10.2003 / 11.01.2004 the Museum of the collection ‘3000 are together one’ Design 2003 as a contribution to the Large survey of CoBrA Stedelijk lodges in Contemporary Art, Untitled (twenty 08.11.2003 / 31.12.2003 03.06.2004 / 15.08.2004 International from the Stedelijk Bergen. Belgrade. minutes for the 20th In Two Minds A project by Cornel PUBLICATION Documentary Festival collection, previously on From Wiegman to PUBLICATION century) 07.01.2003 / 08.02.2003 Bierens for secondary Amsterdam (IDFA) show in the Hermitage Willink: De Bergen 01.01.04/ 12.02.04 A 55 minute live students based on the Prix de Rome St. Petersburg, in Cobra School and Paris: Jeu de Paume Performance by the exhibition by Aernout painting The Eunuch by 18.06.2004 / 15.08.2004 Museum Amstelveen contemporaries. 14.12.2004 / 20.02.2005 British/German artist Mik. Co-produced with G.H. Breitner 4 nominees graphic art Exhibitions elsewhere PUBLICATION 10.04.2004 / 12.09.2004 Travelling retrospective Tino Sehgal. In Amsterdam Theatre and drawing: Anant Encounters with the of Rineke Dijkstra collaboration with the Group. Grayson Perry, Joshi, Derk Thijs, Marijn Cobra and Secrets of the 90s masters of the Bergen organized by the Stadsschouwburg and Eisenloeffel van Kreij, Mariana Contemporaries 13.12.2003 / 14.03.2004 School and their Stedelijk Museum Theatregroup Tr e a sur e s f rom t h e 22.11.2003 / 31.12.2003 Castillo Deball (winner) 18.05.2003 / 30.09.2003 Art from the 90s from contemporaries with PUBLICATION CAT.NR. 881 Amsterdam/TAMTAM collection Crockery and various PUBLICATION In Hermitage Museum, the Stedelijk collection more than 80 works 28.01.2003 / 31.12.2003 objects from the St. Petersburg in the Museum for from the Stedelijk Keren Cytter – My collection in display Mark: Municipal Art Sponsor: ABN-AMRO Modern Art in Arnhem collection. At the Exhibitions in Stedelijk Brain is in the Wall Up to Now cabinets Acquisitions 2003: PUBLICATION Museum Kranenburgh Museum Bureau 1.2.2004 / 29.2.2004 18.04.2003 / 31.12.2003 Graphic design Encounters with in Bergen Amsterdam Video installation A challenging farewell Exhibitions in Stedelijk 03.09.2004 / 07.11.2004 City and Country in De Modernism presentation of the Museum CS PUBLICATION CAT.NR. 878 Nieuwe Kerk 13.01.2004 / 20.02.2004 A Book is A Book Albert van Westing – L.A. Raeven – Sibling collection, curated by 23.05.2003 / 10.08.2003 Overview of the 01.05.2004 / 12.09.2004 Handheld Rivalry Rudi Fuchs and others Intermission: a choice Sandberg Now 19th Century Stedelijk collection with At the CODA in 15.12.02 / 26.01.03 5.3.2004 /15.3.2004 from the collection 17.09.2004 / 02.01.2005 masterpieces from the 80 works, shown in the Apeldoorn. A tribute to In collaboration with De Walter Nikkels 16.05.2004 / 31.12.2004 A tribute to the former Stedelijk Museum are Shanghai Art Museum, the variety in Loud & Clear Veemvloer and La Cinca 18.04.2003 / 24.08. 2003 Modern classic and museumdirector shown in De Nieuwe Shanghai typography with much 31.01.03 / 09.03.03 Typogr apher contemporary PUBLICATION CAT.NR. 877 Kerk on Dam Square Sponsor: ABN-AMRO attention to artists’ In collaboration with Marc Bauer.Tautology highlights from the PUBLICATION PUBLICATION CAT.NR. 876 books from the Stedelijk Bifrons Stichting 18.03.2004 / 02.05.2004 Best Dutch Book collection of European Who if not we…? Museum Wallpaintings, Design 2002 and American ﬁne art, Episode 2: Time and Go(gh) Modern in the Architecture Painting Ryan Gander – The drawings, video-art, 25.04.2003 / 08.06.2003 applied art and Again Van Gogh Museum Sculpture: Nieuwe Graphic Design on size death of Abbé Faria soundwork PUBLICATION photography. Special 22.10.2004 / 30.01.2005 27.06.2003 / 12.10.2003 Beelding and Nieuwe 15.05.2004 / 29.09.2004 23.03.2003 / 25.05.2003 Supported by the attention to Willem de Time and again Paintings by Vincent Zakelijkheid 1926-1930 Work by 12 graphic Embassy of Switserland Revolution in the Air, Kooning Group exhibition as part van Gogh are shown 04.04.2004 / 20.06.2004 designers from the Vowels as in…. the Sixties and the of the multiple venue together with c. 80 In close cooperation Stedelijk collection in 07.06.03 / 13.07.03 Entropic Meltdown Stedelijk Kramer vs. Rietveld: show at the occasion of contemporary art works with Stedelijk Museum the Museum for Beyer, Blommers, Buxó, (Happy Sadness) 01.07.2003 / 31.12.2003 Contrasts in the accession of new from the Stedelijk the Museum for Modern Communication in The Gatzen, Hunneman, 30.05.04 / 04.06.04 Photography, poster, Furniture Collection countries to the Museum collection Art Arnhem pays a Hague Schumm, DJ I-Sound, Elena Beelaers, Jovi design, applied art, Pop 16.05.2004 / 29.08.2004 Euriopean Union PUBLICATION tribute to the artist’s Nira Zait Schnell, Fritz Welch Art and more from the Exhibition celebrates PUBLICATION initiative ASB. Encounters with In collaboration with De Supported by the 60s and 70s from the the publication of the Malevich - PUBLICATION Modernism Veemvloer Mondriaan Foundation collection collection catalogue of Metallic Yellow: Gold Suprematism 30.06.2004 / 09.01.2005 furniture for Robert Smit 03.10.2003 / 11.01.2004 Breitner’s Amsterdam. Overview of the Invitation no. 75 Wunderland Unframed PUBLICATION CAT.NR. 859 05.11.2004 / 30.01.2005 Travelling exhibition Recollection of the Stedelijk’s collection in 20.07.2003 / 31.08.2003 17.06.04 – 29.08.04

203 204 Exhibition Publications of the Register Stedelijk Stedelijk Museum Museum Bulletin 2003/2004

Anouk de Clercq, Joris The Furniture Encounters with Rineke Dijkstra: Children’s bulletin 1/2003 Peter Sruycken. Recent Dictated drawings Cool, Eavesdropper, Collection Stedelijk Modernism – Portraits published four times in Ryan Gander. The acquisition Mark Manders & Marije Govinda Mens, Barbara Museum Amsterdam, Highlights from the cat.nr. 881 (Eng) 2003 Death of Abbé Faria Marjan Boot Langelaar Visser Guest curator: 1850-2000: from Michael Stedelijk Museum Text: Hripsimé Visser, Editors: Marian Cramer, Jelle Bouwhuis Andrea Wiarda Thonet to Marcel Amsterdam Urs Stahel Rixt Hulshoff Pol Museum in Motion Naatje on Dam Square, Supported by Amster- Wanders cat.nr. 876 (Ned/Eng) Design: Lambert und Design: Studio Design, Gift of Walrecht- Sven Lütticken History of a sculpture dams Fonds voor de cat.nr. 859 (Eng) isbn 09-5006-166-4 Lambert, Düsseldorf Stadsdrukkerij Lucebert Tijs Goldschmidt Kunst, Ministerie van de isbn 90-5662-194-7 Text: Maarten Bertheux, Stedelijk Museum (Benjamin Beek), correspondence Town & Country. Vlaamse Gemeenschap Text: Luca Dosi Delfini Suenne Megan Tan Amsterdam, 2004 Amsterdam Suzanna Héman Temporary topical: 19th 5&6/2003 with contributions by Foreword by Hans van 160 pages and early 20th century English seized by Eylem Aladogan – Jan van Adrichem, Beers, Li Xiang Yang, Junior agenda Museum in crisis art from the Stedelijk in CoBrA Army Of Me Philip van Daalen, Kwok Kian Chow Annual review published four times in Chris Dercon the Nieuwe Kerk Jelle Bouwhuis 18.08.04 – 24.10.04 Ingeborg de Roode, Design: Thonik & twothousandandtwo 2004 Saskia de Bodt Supported by Fonds Monique Splinter, Sander Boon isbn 90-5006-165-6 editing Rixt Hulshoff 2/2003 Stedelijk hosts Daniel voor Beeldende Marijke van de Weerdt, Stedelijk Museum (Ned/Eng) Pol Up to Now ‘I have an iron will’. Buren Kunsten, Vormgeving en Hans van Beers. design Amsterdam, 2004 Editing: Jelle Bouwhuis Bert Jansen Marina Abramovic in Arjan Reinders Bouwkunst, VSB Fonds, Beukers Scholma 159 pages foreword Stevijn van ‘Gogh Modern’ Rijksakademie van Stedelijk Museum Heusden and Hans van Tr a d i t i on a nd Carolien de Bruijn Cohen-Solal, Beeldende Kunsten Amsterdam & NAi Expression and Beers innovation define rich Sandberg, Barr Publishers Rotterdam, arrangement: Willem Design: T(C), H&M, collection 4/2003 Jan van Adrichem Loss 2004 Sandberg’s collection Rotterdam Maurice Rummens Hot or not: 06.11.04 / 31.12.04 456 pages policy for the Stedelijk 96 pages educationweb on the air Loes van der Horst, Iris Eichenberg, Celio Museum 1945-1962 Sixties Rixt Hulshoff Pol Horizon, 1977. Braga, Suska Mackert Link: Proposals for the cat.nr. 877 (Ned) Stedelijk Museum Marjan Boot & Ingeborg Aquisition Guest curator: Marjan Municipal Art isbn 90-5662-318-6 Bulletin 2003 de Roode Link: a proposal for Marjan Boot Boot Acquisitions Text: Caroline issn 0921-6189 municipal aquisitions in Supported by cat.nr. 875 (Ned/Eng) Roodenburg-Schadd (Ned/Eng) Doubt, engagement, photography 2002/2003 Anton Beeke. Nude Amsterdams Fonds voor isbn 90-5006-164-8 foreword by Jan van published five times experiment Jelle Bouwhuis & Girls Alphabet de Kunst, Fonds voor Text: Frederike Huygen, Adrichem, Geurt editor Jelle Bouwhuis Hripsimé Visser Hripsimé Visser Jelle Bouwhuis Beeldende Kunsten, Femke Lutgerink, Imanse Design: Henk Marseille, Vormgeving en Hripsimé Visser Design: Piet Gerards in Haarlem Video art in the BijlmAIR: Hentie van Abakanowickz & Hicks. Bouwkunst Design: Julia Born, collaboration withTon Stedelijk der Merwe.The New Te x t i l e wor k s i n Amsterdam (in dialogue van de Ven (bpg), Stedelijk Museum Nathalie Zonnenberg Dutch Group Portet ‘Revolution in the Air’ SMBA elswhere with Daria Holme) Amsterdam/Heerlen Bulletin 2004 Jan van Adrichem Henriëtte Heezen Stedelijk Museum Stedelijk Museum issn 0921-6189 Drawing makes visual Amsterdam: KunstRAI Amsterdam, 2003 Amsterdam & NAi (Ned/Eng) thinking visible. 3000 are together one. Expert surprised by Something Happened 72 pages Publishers Rotterdam, published five times Interview with Frank A project for secondary Pascins at Stedelijk 05.05.04 / 09.05.04 2004 Editor: Jelle Bouwhuis van den Broeck students Maurice Rummens Melvin Moti, Lara Julika Rudelius: you 941 pages Design: Experimental Jelle Bouwhuis Cornel Bierens Almarcegui, Manon de can’t stay in the 80s Jetset, Amsterdam 1/2004 Boer, Gertjan Kocken wearing cowboy boots Mark: municipal Walter Nikkels Net.art.The art of our Secrets of the ‘90s. The In collaboration with while the whole world acquisitions graphic Newsletter Stedelijk Rudi Fuchs times Stedelijk Collection in KunstRAI, Rialto progresses design 2003-2004 Museum Bureau Chiara Alinovi the Museum of Modern Text: (interview) Jan cat. Nr. 878 (Ned/Eng) Amsterdam 3/2003 Art in Arnhem Keulen – van Adrichem; ed. Jelle isbn 90-5006-167-2 published six times in Sol LeWitt.The concept New! Recent Mirjam Westen RHEINSCHAU – Art Bouwhuis, Mark Bain, Text: Marten Jongema 2003 and six times in and ‘the art part’ acquisitions in Cologne Projects, Kenny Macleod Design: Hansje van 2004 Jelle Bouwhuis industrial and graphic Commitment for al Julika Rudelius – Stedelijk Museum Halem Editor: Martijn van design Sven Lütticken Tagged Amsterdam & Kunsthaus Stedelijk Museum Nieuwenhuyzen ‘Talking Heads’ in Carolien Glazenburg & 26.11.04 / 29.11.04 Glarus, 2003 Amsterdam, 2004 Design: Mevis & van Milan, Stedelijk on tour Ingeborg de Roode Moments from the ’90s Supported by 14 pages 878 pages Deursen, Amsterdam Ingeborg de Roode Jelle Bouwhuis Mondriaan Foundation

205 206 The ’90s revisited. the bearable lightness An interview with Discussion of being Paulina Olowska Jelle Bouwhuis Jaap Huisman Dominic van den Boogerd The task of the critic Kramer vs. Rietveld and the future Ingeborg de Roode 6/2004 Camiel van Winkel MetallicYellow - Gold Elling’s Railway Postal for Robert Smit 10 Years SMBA We Station Marjan Boot show art Hans Ibelings The anniversary 9/11 and Dial History publication of Stedelijk SMCS Zwarts & Jansma Nathalie Zonnenberg Museum Bureau Jeroen Mensink Amsterdam Stedelijk Bureau Renske Janssen SMCS Experimental Amsterdam: Loss Jetset Marjan Boot 2&3/2004 Experimental Jetset 20/20 Vision Encounters with Leontine Coelewij Park 4D-TV, Japanese Modernism in Brazil posters Maarten Bertheux Yesim Akdeniz Graf Marten Jongema Dominic van den Hans Eijkelboom Boogerd 4/2004 Jelle Bouwhuis Sandberg and the Francis Alÿs Stedelijk Jelle Bouwhuis Caroline Roodenburg- Schadd Marc Bijl Marjolein Sponselee Mark: Municipal acquisitions 03-04 Germaine Kruip Marten Jongema Renske Janssen Um den Kern der Sache Steve McQueen Jan van Adrichem Hans-Ulrich Obrist & Angeline Scherf The New Stedelijk Max van Rooy Mathias Poledna Martin Germann Eylem Aladogan - Army Of Me De Rijke/De Rooij Arjan Reinders Jelle Bouwhuis The Artworld is Full Torbjørn Rødland Otto Berchem Hripsimé Visser 5/2004 De Kooning in the Time and Again Stedelijk Leontine Coelewij Ruud Schenk & Edy de Wilde The crisis of time in times of crisis The eternal search for Jan Verwoert

207 208 209 210