DOCSLIB.ORG

Fon Jelde Opstellen Van D.J

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Fon Jelde Opstellen Van D.J Fon jelde Opstellen van D.J. Henstra over middeleeuws Frisia Met dank aan Lineke, mijn vrouw, voor haar toegewijde zorg. D.J.H. Fon jelde Opstellen van D.J. Henstra over middeleeuws Frisia bezorgd door A.T. Popkema Barkhuis Groningen 2010 Boekverzorging, ontwerp omslag en zetwerk: Nynke Tiekstra, ColtsfootMedia, Noordwolde Tekst- en beeldredactie: Anne Tjerk Popkema, Taalburo Popkema, Groningen Digitalisering en bewerking fotomateriaal: Dirk Fennema Afbeeldingen omslag: facsimile uit het 15e-eeuwse Fivelingoër Handschrift (Tresoar Leeuwarden, Hs. R4, fo. 99) imitatie-Tourse groot, 2e helft 14e eeuw, geslagen te Appingedam (Groninger Museum, inv. nr. 0000.3852) Dit boek werd mede mogelijk gemaakt door financiële ondersteuning van: - De Ottema-Kingma Stichting - De Douwe Kalma Stifting - De Stichting Professor van Winter Fonds. FA-nummer 1040 ISBN: 9789077922804 NUR: 684 Estrikken/Ålstråke: 87 ISSN Estrikken/Ålstråke: 0921-7657 © Copyright 2010 D.J. Henstra en A.T. Popkema All rights reserved. No part of this publication or the information contained herein may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronical, mechanical, by photocopying, recording or otherwise, without prior written permission from the copyright holders Inhoudsopgave Inhoudsopgave vii Verantwoording illustraties ix Voorwoord xi Inleiding van D.J. Henstra xiii 1 De evolutie van de geldstandaard in het middeleeuwse Frisia. Een studie over de geschiedenis van de rekengeldsystemen in voormalig Frisia (ca. 600-ca. 1500) 1 2 Het probleem van de geldbedragen in de Lex Frisionum 47 3 Weergeld in de Friese landen. Hulpmiddel bij datering van teksten uit middeleeuws Frisia (600-1500) 71 4 De eerste optekening van de algemeen-Friese Keuren 97 5 Fon jelde en de datering van de vijftiende algemeen-Friese Keur 127 6 Het veengebied aan de overzijde van de Nagele 135 7 De Winsumer koninklijke oorkonde van 1057 145 8 De herkomst van Saksische gravenrechten in Westerlauwers Friesland (ca. 950-ca. 1150) 159 9 Nogmaals: De herkomst der Brunonen 169 10 De grafelijkheid in Westerlauwers Friesland na de moord op Hendrik de Vette (1101-1138) 173 11 De wereldlijke positie van de bisschop van Utrecht in Westerlauwers Friesland 191 12 Jever, pionier van de nieuw-Friese geldstandaards? 207 viii Fon jelde 13 Middeleeuws geldwezen van de Groninger Ommelanden. Uit een onderzoek naar de evolutie van de geldstandaard in middeleeuws Frisia 225 14 Laatmiddeleeuwse munten in Oostergo (i.s.m. J.C. Van der Wis) 245 15 Geldsoorten in de middeleeuwse Friese boetere gisters, in het bijzonder in het exemplaar van Druk van Hemma Odda zin 253 16 De koninklijke adelaar op Groninger stedelijke munten (i.s.m. J.C. Van der Wis) 275 17 Het goudgeld van Groningen nader bekeken (i.s.m. J.C. Van der Wis) 285 18 Een geldwezen zonder centrale sturing 311 Appendix A Bibliografische lijst van oorspronkelijke publicatie van de artikelen van D.J. Henstra 315 Appendix B Muntsoorten en rekeneenheden gebruikt in een Fries/Gronings geldstelsel to ca. 1500 317 Appendix C Lijst van koningen over Frisia (tot ca. 1500) 321 Appendix D Verwantschapsschema’s A en B 323 Lijst van gebruikte bronnenafkortingen 327 Bibliografie 329 Register 347 Verantwoording illustraties In de lijst staat de herkomst van de opgenomen illustraties vermeld. Van gescande afbeeldingen zijn de bibliografische details van de afbeelding opgenomen; van illus- traties die op internet staan, is de URL vermeld. Sommige van de stukken uit de collectie van J.C. van der Wis en alle stukken uit de collectie van het Groninger Museum zijn gefotografeerd door Martin de Leeuw. Herkomst Afbeeldingsnummers Personen/instituten: J.C. van der Wis 3, 6, 12-13, 15-16, 20-22, 24-29, 31-32, 39, 41, 54-58, 65, 72, 74, 77, 80 Groninger Museum 5, 9, 11, 36-37, 66, 79, 84, 90 Geldmuseum (Utrecht) 4, 7-8, 10, 81-83, 85-89, 91, 93 Tresoar (Leeuwarden) 44, 73 Biblioteka Jagiellonska (Krakau) 45 LWL-Landesmuseum für Kunst und Kulturgeschichte (Münster) 42 Groninger Archieven 92 Uit publicaties: Elsen, Vente publique 71, p. 272 (nr. 2578) 71 Elsen, Vente publique 62, p. 170 (nr. 1234) 33 Henstra, The Evolution, p. xx, 47, 80-81, 127-128, 257 1, 2, 18, 23, 38 Henstra, ‘De grafelijkheid’, p. 71-72 61 Henstra, ‘De herkomst’, p. 18 en 22 (aangepast) 52, 60 Henstra, ‘De koninklijke oorkonde’, p. 91 (aangepast) 53 Henstra, ‘Jever’, p. 19 62 Henstra/Van der Wis, ‘De koninklijke adelaar’, p. 68 76 Henstra/Van der Wis, ‘Laat-middeleeuwse munten’, p. 207 67 Ilisch, ‘Die Münzprägung’, 22.8, 22.9, 22.6; 20.2 48-50, 59 Ilisch, ‘Friesische Münzen’, p. 68 43 Jacobi/Van der Veen, ‘Een munt’, p. 172 68 Jacobi/Van der Veen, ‘Een onbekende munt’, p. 24 69 x Fon jelde Herkomst Afbeeldingsnummers Kappelhoff, Die Münzen, reg. 6 en 19 63-64 Künker, Auktion 121, p. 408 (nr. 1309), 254 (nr. 787), 416 (nr. 1337), 422 (nr. 1357) 30, 40, 70, 75 Van der Chijs, De munten van Friesland, XVIII.1 35 Van der Molen, Wat Friese munters sloegen, p. 13 17 Van de Ven, Leefbaar laagland, p. 40 (aangepast) 46 Van Gelder, De Nederlandse munten, p. 15 (nr. 5) 14 Van Gelder/Hoc, Les monnaies, 62-1 34 Vreugdenhil, ‘Het verdronken land’, p. 16 47 URL (oktober 2010): http://classes.bnf.fr/ema/grands/881.htm 51 http://www.flickr.com/photos/ana_sudani /2848038922) 78 http://www.wismar-stralsund.de/de/bilder/koggensiegel_stralsund 19 Voorwoord De bundel voor u bevat een achttiental artikelen van economisch-historicus dr. drs. Dirk Jan Henstra over middeleeuws Frisia. Het betreft stukken die Henstra publiceer- de in het decennium na verschijning van zijn dissertatie The Evolution of the Mo- ney Standard in Medieval Frisia. A Treatise on the History of the Systems of Money of Account in the Former Frisia (c.600-c.1500), waarmee hij in 2000 promoveerde aan de Faculteit der Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen. De artikelen, die ver- schenen in verspreide tijdschriften en in verschillende talen, zijn veelal thematisch gerelateerd, en verwijzen dikwijls naar elkaar. Omdat Henstra’s werk het belang van de numismatiek en economische wetenschappen ontstijgt en ook uiterst relevant is voor andere disciplines – zoals mediëvistiek, filologie en genealogie – was er veel voor te zeggen de stukken te uniformeren en in één band samen te brengen. Aan die wens komt deze uitgave tegemoet. In de bundel is eenheid aangebracht in de presentatie van de bibliografische gege- vens, de gebruikte terminologie en de wijze van annotatie. Tekstuele foutjes en kleine inhoudelijke onvolkomenheden zijn stilzwijgend gladgestreken. Artikelen die in een andere dan de Nederlandse taal werden gepubliceerd zijn vertaald, zodat de gehele bundel Nederlandstalig is. Waar in de bundel wordt verwezen naar een ander artikel van Henstra, is tussen haakjes tevens het betreffende paginanummer in de bundel gegeven. Verschillende appendices zijn aan de bundel toegevoegd en er is een uitge- breid register aangemaakt van namen en begrippen. De bundel is bovendien rijkelijk voorzien van illustraties van munten, archiefstukken en kaarten, zowel in kleur als in zwart-wit. Mede namens Dirk Jan Henstra betuig ik op deze plek dank aan de volgende personen en instanties, die de verschijning van de bundel in de huidige vorm mede mogelijk hebben gemaakt: Prof. dr. Fieke van der Lecq heeft mijn Nederlandse vertaling van het oorspronke- lijk Engelstalige artikel ‘The Evolution’ kritisch doorgenomen en er waardevol com- mentaar op geleverd. Drs. Riemer Janssen ondernam op mijn verzoek een omwerking van de signaturen van stukken uit de collectie van de Groninger Archieven, waar in de bundel veelvul- dig naar wordt verwezen. Het merendeel van de illustraties is afkomstig van J.C. van der Wis en het Gronin- ger Museum: uit beider collecties mocht vrijelijk en belangeloos worden gefotogra- feerd. Namens het Groninger Museum was dr. Egge Knol uiterst behulpzaam. Van de andere instanties die belangeloos illustraties afstonden, noem ik het Geldmuseum Utrecht (drs. Arent Pol), het LWL-Landesmuseum für Kunst und Kulturgeschichte te Münster (dr. Peter Ilisch) en Tresoar Leeuwarden (dr. Jacob van Sluis). xii Fon jelde De Fryske Akademy en de redactie van Estrikken/Ålstråke hebben deze publicatie wel- willend in hun wetenschappelijke reeks opgenomen, waarvoor dank. De uitgave is verzorgd door Uitgeverij Barkhuis te Eelde. Roelf Barkhuis is ook vanaf het eerste begin één der drijvende organisatorische krachten achter het project geweest. Een speciaal woord van dank richt ik, weer mede namens Henstra, op deze plaats aan Jan C. van der Wis. Als gezegd mocht vrijelijk uit zijn collectie worden gefotografeerd, maar tevens was hij uiterst behulpzaam bij het verzamelen van de overige in deze bundel opgenomen illustraties. Van der Wis leverde ook alle benodigde gegevens om de onderschriften bij alle muntafbeeldingen te kunnen vervaardigen. Het feit dat hij co-auteur is van drie van de in de bundel opgenomen stukken (‘De koninklijke adelaar’, ‘Laatmiddeleeuwse munten’ en ‘Het goudgeld’) onderstreept zijn grote be- tekenis voor deze publicatie. Een aantal wetenschappers heeft in de voorbereidende fase een aanbevelingsbrief on- dertekend, die er mede voor zorgde dat financiering met behulp van subsidies mogelijk werd. De ondertekenaars, die daarvoor hartelijke dank ontvangen, zijn: prof. dr. D.E.H. de Boer (hoogleraar Middeleeuwse Geschiedenis (RuG)/directeur Nederlandse On- derzoekschool Mediëvistiek); prof. dr. R.H. Bremmer jr. (bijzonder hoogleraar Fries, UvL); dr. P. Ilisch (Kurator Münzkabinett, LWL-Landesmuseum für Kunst und Kultur- geschichte, Münster); dr. E. Knol (conservator archeologie, geschiedenis en oude regi- onale kunst(nijverheid), Groninger Museum); prof. dr. J.A. Mol (hoogleraar Geschie- denis van de Friese gebieden in de Middeleeuwen, UvL/onderzoeker middeleeuwse geschiedenis, Fryske Akademy); dr. H. Nijdam (onderzoeker Oudfries, Fryske Akade- my); dr. O. Vries (universitair docent Friese Taal en Cultuur, RuG); prof. em. dr. J.M. van Winter (emeritus hoogleraar Middeleeuwse Geschiedenis, UU) en dhr. J.C.
Load more

Recommended publications
  • De Vrije Fries
    DE VRIJE FRIES JAARBOEK UITGEGEVEN DOOR HET FRIES GENOOTSCHAP VAN GESCHIED-, OUDHEID- EN TAALKUNDE EN DE FRYSKE AKADEMY REDACTIE: MR. J. VIERSEN (voorz.), J. J- KALMA (secr.), DR. G. BAKKER. DRS. C. BOSCHMA, H. KINGMANS. JHR. DRS. M. J. VAN LENNEP, K. SIKKEMA, DRS. R. STEENSMA. DR. K. DE VRIES VIJFTIGSTE DEEL - 1970 N.V. DE HANDELSDRUKKERIJ VAN 1874, LEEUWARDEN Wij herdenken dit jaar de in 1945 herwonnen vrijheid. Vandaar dat in de eerste beide artikelen van ons Jaarboek aandacht wordt besteed aan de Friese vrijheid, haar vreugden en haar lasten. In het opstel van drs. S. Sybrandy kreeg Erasmus, die onlangs werd herdacht, aandacht. Het vierde artikel richt het zoeklicht op het stadje in het Noorden, dat steeds blijft boeien. J. J. Kalma wijst op enkele zaken, die bij kerkelijke processen licht worden vergeten. Het overzicht van de Leeuwarder uurwerkmakers is de museumbijdrage van dit jaar. 1970 is ook een jaar van een gouverneurswisseling. In het artikel van drs. J. Visser wordt een tot nog toe onbrekend volledig over­ zicht geboden van allen, die aan ons gewest mee leiding hebben gegeven of dit enkel maar hebben gepoogd. De 'meester-sneuper' S. J. van der Molen geeft vele curieuse bijzonderheden over Amelander binnenhuisjes. Drs. R. Steensma vertelt deze keer van het interieur van de kerk van Rauw er d. Het 'Panorama van Friesland in 1969' is een poging om een overzicht te bieden van wat er in 1969 speciaal op de terreinen, die onze lezers het meest interesseren, is gebeurd. Het zal duidelijk zijn, dat deze nieuwe kroniek, die wij voortaan elk jaar willen geven, velen een handreiking kan bieden.
    [Show full text]
  • De Kroniek Van Abel Eppens Tho Equart
    De kroniek van Abel Eppens tho Equart Abel Eppens tho Equart Editie Hajo Brugmans en Johan Adriaan Feith bron Abel Eppens tho Equart, De kroniek van Abel Eppens tho Equart (eds. Hajo Brugmans en Johan Adriaan Feith). J. Müller, Amsterdam 1911 Zie voor verantwoording: https://www.dbnl.org/tekst/eppe004kron01_01/colofon.php Let op: werken die korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnen auteursrechtelijk beschermd zijn. i.s.m. en V Inleiding. Wie was Abel Eppens tho Equart, de schrijver van de omvangrijke Kroniek, welke ruim 300 jaren na hare totstandkoming thans in druk zal worden uitgegeven? Het antwoord zoude enkel kunnen luiden: een rusticus eruditus, een geletterde ‘huisman’ of eigenerfde boer, die de gebeurtenissen van zijn tijd, de tweede helft der zestiende eeuw, en van zijne omgeving onbevangen en getrouw heeft te boek gesteld. Voor hen echter, die meer van dien voor zijn tijd zeker merkwaardigen man, vrij wel eene uitzondering te midden zijner standgenooten, willen weten, diene het volgende. Abel Eppens werd omtrent Palmzondag1) van het jaar 1534 op Bolhuis te Eekwerd geboren. Eekwerd is de naam van een terp of wierde, eenige jaren geleden afgegraven, gelegen in het kerspel Wirdum (thans gemeente Loppersum) op korten afstand ten noorden van het Damsterdiep, tusschen het dorp Wirdum en het latere landgoed Ekenstein gelegen. Op die wierde stonden slechts enkele huizen, waaronder eene groote, deftige boerenhofstede, Bolhuis geheeten. Dien naam, waarschijnlijk samengesteld uit bôl, praedium, landgoed2), en huis, dus het huis bij het landgoed behoorende, droeg de hofstede reeds in de zestiende eeuw3). Eppens' vader heette Eppo Aepkens (Aepke = Abel) en overleed op vroegen leeftijd den 1) 29 Maart.
    [Show full text]
  • Friese Vrijheid
    Hartelijk welkom bij de Opstalsboom Opstalsboom U bevindt zich bij de Opstalsboom, een plek van grote betekenis, niet alleen voor Oost-Fries- land, maar ook voor het hele toenmalige Friese gebied langs de Noordzeekust. Al meer dan 400 jaar geleden werd de Opstalsboom als “Altaar van de vrijheid” gevierd, en tot vandaag de Dove Meer dag geldt hij als symbool voor de vrijheid van de Friezen. U staat Als u de laan die hier begint naar het noorden volgt, komt u na ongeveer 800 m bij de in 1833 opgerichte ste- nen pyramide uit die vandaag de dag de zogenaamde ‘Opstalsboom’ mar- keert. Oorspronkelijk ging het hierbij om een platte grafheuvel uit de vroege Middeleeuwen, rond 800 na Christus. Langs de laan geven 12 bor- den informatie over de geschiedenis van de Opstalsboom en de Friese Vrijheid. Locatie van de Opstalsboom vlakbij Rahe op de kaart van Willem Pieter Geromantiseerde afbeelding van de bijeenkomst bij de Opstalsboom, door Ludwig Kittel, 1921 Camp van 1806 In de middeleeuwen kwamen de afgevaardigden van alle vrije Friese landen bij de Opstalsboom bijeen om con- De Opstalsboom was een zorgvuldig gekozen begraafplek. Hij ligt op het tracten en wetten te bespreken. Er was geen vreemde overheersing. De vrije Friezen hadden het recht op inspraak hoogste punt van de dekzandrug uit de laatste ijstijd, vlakbij Rahe. in regionale politiek en persoonlijke vrijheid. In het hele Heilige Roomse Rijk was er geen andere regio met ver- Staatsbibliothek zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz gelijkbare individuele rechten. Friese Vrijheid – een levende traditie In 1327 verwierf Appingedam met de ‘Buurbrief’ bij de Opstalsboom het stadsrecht.
    [Show full text]
  • Räume Und Raumbeziehungen Im Ems Dollart Gebiet Knottnerus, Otto Samuel
    www.ssoar.info Räume und Raumbeziehungen im Ems Dollart Gebiet Knottnerus, Otto Samuel Postprint / Postprint Sammelwerksbeitrag / collection article Empfohlene Zitierung / Suggested Citation: Knottnerus, O. S. (1992). Räume und Raumbeziehungen im Ems Dollart Gebiet. In O. S. Knottnerus, P. Brood, W. Deeters, & H. v. Lengen (Hrsg.), Rondom Eems en Dollard/ Rund um Ems und Dollart : historische verkenningen in het grensgebied van Noordoost-Nederland en Noordwest-Duitsland/ historische Erkundungen im Grenzgebiet der Nordostniederlande und Nordwestdeutschlands (S. 11-41). Groningen: Van Dijk & Foorthuis REGIO-Projekt & Schuster Verl. https://nbn-resolving.org/urn:nbn:de:0168-ssoar-9510 Nutzungsbedingungen: Terms of use: Dieser Text wird unter einer CC BY-NC-ND Lizenz This document is made available under a CC BY-NC-ND Licence (Namensnennung-Nicht-kommerziell-Keine Bearbeitung) zur (Attribution-Non Comercial-NoDerivatives). For more Information Verfügung gestellt. Nähere Auskünfte zu den CC-Lizenzen finden see: Sie hier: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0 https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.de Quelle: Otto Samuel Knottnerus, Paul Brood, Walter Deeters und Haio van Lengen (Hrsg.), Rondom Eems en Dollard. Rund um Ems und Dollart. Historische verkenningen in het grensgebied van Noordoost- Nederland en Noordwest-Duitsland. Historische Erkundungen im Grenzgebied der Nordostniederlande und Nordwestdeutschlands. Van Dijk & Foorthuis REGIO-Projekt Groningen, Schuster Verlag Leer. Groningen/Leer 1992, S. 11-42, 484-496 (Anmerkungen und Literatur) Otto S. Knottnerus Räume und Raumbeziehungen im Ems Dollart Gebiet Randlage des Gebiets Das Zusammenstellen und Redigieren eines Buches über die Geschichte eines so unterschiedlichen Raumes, wie der der Ems-Dollart-Region, ist gewissermaßen problematisch.
    [Show full text]
  • Neues Aus Jemgum Heimat- Und Kulturverein Jemgum E.V
    Ostfrieslandwappen - 1626 von Graf Wappen des Heimat- und Kulturvereins Rudolf Christian eingeführt mit info@heimat-und-kulturverein-jemgum.de 1587 Häuptling Ewo van Jemgum, Wappen Cirksena, tom Brok, auch in der Ludgeri Kirche in Norden Manslagt, Ukena, Attena u. Omken Neues aus Jemgum Heimat- und Kulturverein Jemgum e.V. Nr. 5 – März 2019 Inhalt Vorwort Jemgum Das Jahr endete für den Heimat- und Kulturverein mit ei- Wirtschaft zum Hafen neu eröffnet 1936 ........................... 2 nem äußerst betrüblichen Ereignis. In der Silvesternacht Historischer Blick ins Albahaus ............................................ 2 verstarb unser langjähriger Vorsitzender und Ehrenvorsit- Renovierung des Küsterhauses/Alte Schule RZ 10.1.19 ..... 2 zender Helmut Kaput. Der am Folgetag stattgefunde Neu- Archäologischer Schlüsselfund in Jemgumkloster ............... 2 jahrsspaziergang wurde von Wilhelm Eenboom trotz dieser Molkereimuseum 2019 unsichere Zukunft ........................ 3 Nachricht sicherlich im Sinne Helmuts als Erfinder dieser Briefmarkenfreunde dauerhaft in Jemgum ......................... 3 Aktion in seinem Sinne durchgeführt. Volkshochschule in Jemgum geht weiter ............................ 3 14. Silvesterlauf des Lauftreff des SV „Ems“ Jemgum ......... 3 Die Sanierung des Küsterhauses bei der Jemgumer Kirche Parken im Ortskern von Jemgum ....................................... 3 soll bis Mitte April 2019 abgeschlossen sein. Die Kosten Neujahrsempfang in Ditzum ................................................ 4 beliefen sich auf
    [Show full text]
  • Bekwaam Predikant Te Akkrum
    Zie: Stb. I, 369; II, 257. —, Johannes, jurist (Kollum 7.11.1572—Lwd. 22.12. 1636). Advocaat te Lwd., secretaris der admiraliteit* te Dokkum, procureur-generaal, raadsheer van het Hof (1600), afgevaardigde naar de Staten-Generaal en curator der Hogeschool. Woonde op Minnema-huis (thans Nieuwe Doelen). S Gaf met Th. Herbaius de Statuten, Ordonnantiënen Costuinen van Frl. uit (1602). Hun aantekeningen werden door U. Huber* SAAGMANS, Aesge (Aeschinus), theoloog benut. Veel brieven aan hem zijn bewaard (Codex* Saeckma). (Lwd. 29. 8.1672—Akkrum 24.8.1739). Bekwaam Zijn zoon Dirck (1610-1666) was eveneens een bekwaam jurist, predikant te Akkrum (1695) en Franeker (1704-39). raadsheer van het Hof; een ander grietman van Dantumadeel. Catechiseerde onder de studenten, schreef met A. Zie: N.B.W. II, 1255-1256; X, 865-866; B. II (1940), 157-160. Landreben* vragenboekjes. z Catechisatie. SAEGMAN, Jan, zilversmid. Meester te Staveren Zie: N.B.W. X, 865; Jierb. Gen. Wurkf. (1951), 31-36. ca. 1675. Bekend zijn twee gegraveerde bekers, SAATS(EX). Vaak buitendijks land, uitgegraven waarvan één in het Fr. Museum. en weer aangegroeid. Er zijn zoden (Oudfr.: sad, SAGEN. Mondeling overgeleverde fantastische sath) uitgehaald voor het ophogen van dijken. verhalen van onbekende herkomst — verbonden Zie: Fr. Plaknammen III, 74-76. aan opvallende gebeurtenissen, feiten, zaken - die SABBATSPROFANATIE. Ontheiliging van de op geloofwaardigheid aanspraak maken. In Frl. in zondag. De Fr. kerk heeft tijdens de Republiek groten getale aanwezig: complete verhalen naast steeds moeite gehad met de zondagsrust en - beknopte berichten en verslagen, die soms toch in heiliging. opbouw en taal suggestief zijn.
    [Show full text]
  • Häuptlingsmacht, Freiheitsideologie Und Häuerliche Sozialstruktur Im Spätmittelalterlichen Friesland
    Häuptlingsmacht, Freiheitsideologie und häuerliche Sozialstruktur im spätmittelalterlichen Friesland VON HEINRICH SCHMIDT Die folgenden Ausführungen konzentrieren sich auf das östliche Friesland, den Raum zwischen unterer Ems und unterer Weser; auch im Blick auf dieses begrenzte Gebiet wer­ den sich Verallgemeinerungen kaum vermeiden lassen. Für das bessere Verständnis seiner sozialen Verhältnisse und Entwicklungen »zwischen Nicht­Adel und Adel« im späten Mittelalter dürfte vorab eine kurze ­ notwendig vereinfachende und schematisierende ­ Skizze seiner sozialen und politischen Strukturen im 12. und 13. Jahrhundert sinnvoll !) sein . Es sind die Strukturen einer bäuerlichen Welt, in der in den Küstenmarschen die marktbezogene Viehwirtschaft deutlich dominiert, während auf der höhergelegenen, san­ 2 digeren Geest Viehhaltung und Ackerbau einander ergänzen ). Städtisches Leben entfaltet sich erst ansatzweise, an einigen Umschlagplätzen, ohne sich durch besondere »Freihei­ 3 ten« abzuheben ). Das soziale Bild wird ­ jedenfalls nach den normativen Quellen, den Rechtsaufzeichnungen ­ beherrscht von freien bäuerlichen Hofeigentümern oder auch 1) Die Skizze stützt sich vor allem auf Almuth SALOMON, Geschichte des Harlingerlandes bis 1600 (AbhhVortrrGOstfriesland 41) Aurich 1965; Hajo VAN LENGEN, Geschichte des Emsigerlandes vom frühen 13. bis zum späten 15. Jahrhundert (AbhhVortrrGOstfriesland 53,1­2) 2 Bde., Aurich 1973­1976; Albrecht GRAF FINCK VON FINCKENSTEIN, Die Geschichte Butjadingens und des Stadlandes bis 1514 (Ol­ denbStud 13) Oldenburg
    [Show full text]
  • Aus Der Geschichte Uplengens
    Aus der Geschichte Uplengens Auf einer alten Landkarte, die sehr deutlich Höhen und Niederungen einer Landschaft aufzeigt, stellt sich das Gebiet von Uplengen als eine Insel im Moor dar. Tatsächlich ist Uplengen ein erhöhter Geestrücken, der von Süden nach Norden ins Moor hinaufragt. Dieser Geestrücken wird von zwei Wasserarmen, der Witten Bietze und der Swarten Bietze, umschlossen. Noch heute haben wir die Hollener Ehe und die Poghausener Ehe auf unserer Uplengener Karte. Diese beiden Wasserläufe waren in grauer Vorzeit große Flüsse, die das Wasser über die Jümme- Leda- Ems in die Nordsee brachten. Schauen wir uns heute um, so finden wir im Osten von Remels das Stapeler Moor, im Norden liegt das große Wiesmoor. In Ockenhausen und Neudorf war früher die Welt zu Ende. Keiner traute sich durch das gewaltige Moor. Westlich von Großoldendorf und Kleinoldendorf war eine große Niederung, die in der Vorzeit unter Wasser stand. Also Uplengen war ein Fleckchen Erde für sich. Und wenn wir das Wort „Uplengen“ betrachten, heißt es nicht „Up-lengen“= hinauf-langen. Vielleicht kann man es so deuten: ein Geestrücken, der von Südwesten in das Moor hinauflangt. Aus dieser Vorzeit gibt es nichts Geschriebenes. Man kann nur auf „Funde“ zurückgreifen. Und da haben wir tatsächlich echte Funde, die in die Zeit um 4000 bis 5000 v.Chr. zurückgreifen: In Hollesand hat man Asche aus steinzeitlichen Feuerstellen entdeckt. Ein Bauer aus Spols fand beim Pflügen eine gut erhaltene Speerspitze, die man in der Steinzeit zu Jagdzwecken benutzte. Bei Ockenhausen wurden Reste eines Bohlenweges im Moor gefunden. Um 1900 wurde im Stapeler Moor beim Torfgraben ein dicker Baumstamm gefunden.
    [Show full text]
  • De Nakomelingen Van Focko Ukena Von Neermoor
    een genealogieonline publicatie De nakomelingen van Focko Ukena von Neermoor door Ina Bazuin 5 augustus 2021 De nakomelingen van Focko Ukena von Neermoor Ina Bazuin De nakomelingen van Focko Ukena von Neermoor Generatie 1 1. Focko Ukena von Neermoor, zoon van Unco Ukena van Neermoor en Amke van Lengen, is geboren 1370. Hij is getrouwd (1) met Eneke NN. Hij is getrouwd (2) 1385 met Theda von Rheide, dochter van Ewo Tammena van Jemgum en Bouwe Eduarda Onsta. Zij is geboren 1367 in Rheide, DLD. Theda is overleden 1393. Zij kregen 7 kinderen: Udo Fockena von Norden, volg 5. Uko Fockena (Ukena) von Oldersum, volg 6. Fossa Ukena, volg 7. Bauwe Ukena tho Dijkhuizen, volg 8. Thyo Fockena, volg 9. Beno Fockes Ukena, volg 10. Amke Ukena, volg 11. Hij is getrouwd (3) 1393 met Hebe II tom Brok, dochter van Ocko I tom Brok en Fokeldis (Quade Foelke) Kampana von Strakholt. Zij is geboren 1370. Hebe II is overleden 1395. Zij kregen 1 kind: Amke Fockena, volg 2. Hij is getrouwd (4) 1411 met Hidde (Hiddeke) Ripperda tot Dijkhuizen, dochter van Siabbe Ripperda en Ailske Ripperda. Zij is geboren 1378 in Appingedam, Gr., NL. Zij is erfvrouwe van oostwijtwert, garreweer, dykhuizen, oterdum en wirdum. van beroep. Hidde (Hiddeke) is overleden. Zij kregen 2 kinderen: Sjabbe Fockena van Garreweer, volg 3. Ulske Ukena van Oosterwijtwerd, Herwen en Dijkhuizen., volg 4. Focko is overleden op 29 augustus 1437 in In Borg Dijkhuizen, bij Appingedam, Gr., NL. Generatie 2 2. Amke Fockena, dochter van Focko Ukena von Neermoor en Hebe II tom Brok, is geboren 1393 in Winsum, Gr., NL.
    [Show full text]
  • Republiek Van Adel Eer in De Oost
    Republiek van adel Eer in de Oost-Nederlandse adelscultuur (1555-1702) reeks adelsgeschiedenis * D E E L 7 * onder auspiciën van de Stichting Werkgroep Adelsgeschiedenis Republiek van adel Eer in de Oost-Nederlandse adelscultuur (1555-1702) conrad gietman Uitgeverij Van Gruting | 2010 Handelsuitgave van het gelijknamige proefschrift, verdedigd aan de Universiteit Utrecht op 24 september 2010, promotor: prof. dr. M.R. Prak (Universiteit Utrecht), co-promotor prof. dr. S. Groenveld (Universiteit Leiden) Het onderzoek voor deze studie werd verricht met een subsidie van de Nederlandse Organisatie van Wetenschappelijk Onderzoek Deze uitgave is tot stand gekomen door financiële ondersteuning van – Stichting Fonds A.H. Martens van Sevenhoven, Beesd – J.E. Jurriaanse Stichting, Rotterdam – Prins Bernhard Cultuurfonds Overijssel, Zwolle – Ridderschap van Overijssel, Velp – Ridderschap van Gelderland, Zoetermeer – Dr. Hendrik Muller’s Vaderlandsch Fonds, Den Haag – M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting, Den Haag – Van Batenborgh Stichting, Groenlo – Stichting Professor Van Winter Fonds Uitgeverij Van Gruting Hooghiemstraplein 32, 3514 ax Utrecht www.vangruting.nl kantoor: Looijenland 13, 6931 vb Westervoort tel.: 026-3116418 / info@vangruting.nl Omslagontwerp en typografie: Titus B. Schulz, Arnhem Beeldredactie: Zwiebelfisch, Arnhem © 2010 C.A.M. Gietman, Geldermalsen All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, translated, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without prior written permission from the publisher. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 kb Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in readers en andere compilatiewerken dient men zich tot de uitgever te wenden.
    [Show full text]
  • Skurril Wie Ein Ostfriesenwitz Der Friedliche Ausflug in Die Einzigartige Geschichte Des Rauen Küstenlandes
    Skurril wie ein Ostfriesenwitz Der friedliche Ausflug in die einzigartige Geschichte des rauen Küstenlandes Die berühmten Ostfriesenwitze spiegeln die eigentümliche Kultur dieses isolierten Landstrichs im äußersten Nordwesten wider. Doch das Leben dort ist meistens alles andere als spaßig gewesen. Jahrhundertelang war Ostfriesland aufgrund seiner Nordseelage nicht nur von Wellen umtost, sondern auch von zahlreichen Völkern umkämpft. Geschichtsbücher führen daher oft nur Fehden und Kriege an. Diesen Aspekt lässt das Spiel „Arler Erde“ außer Acht und widmet sich völlig friedfertig dem Handwerk und der Landwirtschaft. Denn beides ist in der rauen Küstenregion zwischen Dollart und Jadebusen in seiner Ausprägung einzigartig. Das hat sowohl historische als auch geografische und geologische Gründe. Ostfriesland erinnert an einen Pfannkuchen: Es hat einen saftigen Gürtel am Rand, die Mitte ist mager, und die festgeklebten Spritzer am Bratpfannenrand sind die Inseln. Der Boden besteht aus sandiger Geest, die größtenteils von Hochmooren überzogen war, sowie fruchtbarem, dem Meer mühsam abgerungenen Marschland. Friede, Freude, Eierkuchen ist das Leben in Ostfriesland nie gewesen. Dem konnten die Einheimischen nur mit derbem Humor und Pragmatismus begegnen. Sie haben sich Praktisches und Skurriles einfallen lassen, um das permanent von Sturmfluten bedrohte Gebiet bewirtschaften und bewohnen zu können. Das Spiel „Arler Erde“ bewegt sich um das Jahr 1800 herum – eine Zeit des großen Wandels und der Prosperität, in der die Ostfriesen endlich einmal etwas zu lachen hatten. Ostfriesland von 1786 bis 1807 Verschwenderisches Sinnbild des preu- Das ausklingende 18. Jahrhundert war auch die große Zeit der ßischen Wohlstandes war Friedrich Wil- Fehngründungen. Die Torfproduktion stieg von 1750 bis 1790 helm II. Der Neffe von Friedrich dem um das Siebenfache an.
    [Show full text]
  • Upstalsboom Upstalsboom
    Welcome to Upstalsboom Upstalsboom You are at Upstalsboom, a place of exceptional importance for East Frisia and beyond that for the entire former Frisian inhabited lands on the North Sea coast. The Upstalsboom was already celebrated as the “Altar of Freedom” over 400 years ago, and stands today as the Dove Meer symbol of the freedom of the Frisian people. You are here If you follow the avenue beginning here for about 800 metres in a northerly direction, you will arrive at the stone pyramid built in 1833, which marks the Upstalsboom. This is a reference to the original low burial mound of the early Middle Ages, around 800 AD. Along this avenuethere are twelve boards with information about the history of the Upstalsboom and Frisian Freedom. The Upstalsboom near Rahe marked on the Campsche Map of 1806 A romanticising portrayal of the Upstalsboom Assembly by Ludwig Kittel (1921) The Upstalsboom was a well-chosen burial site. It stands on the highest At the height of the Middle Ages the representatives of all the free Frisian counties met at the point of the sandy East Frisian moorlands near Rahe, created in the Upstalsboom, to negotiate treaties and laws together. They were subject to no outside rule. Ice Age. The free Frisians had the right to political participation and personal freedom. They was no Staatsbibliothek zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz other rural region with comparable individual rights in the entire Holy Roman Empire. Frisian Freedom – a Living Tradition In 1327 Appingedam received its town charter at the Upstalsboom, recorded in the Buurbrief.
    [Show full text]