Choora 2021-08-30 1 Choora
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Choora 2021-10-07 Choora Kolekcja: Kolekcja główna Muzeum: Muzeum broni białej jelopano Właściciel: jelopano Datowanie: 1900 Miejsce pochodzenia: Afganistan Stan eksponatu: Bardzo dobry Opis: Choora - sztylet/puginał, uważany za najbardziej charakterystyczną broń krótką Afganistanu. Jest to broń kłująco – sieczna, raczej niewielkich rozmiarów (przeważnie 30 – 35 cm), choć zdarzają się i bardzo długie egzemplarze. Jest to względnie nowy typ noża, który pojawił się w Afganistanie na początku XX wieku i dość szybko rozpowszechnił wypierając dłuższą broń białą. Na wielu fotografiach i rysunkach/grafikach z XIX wieku często można ujrzeć groźnie patrzących brodatych Afgańczyków uzbrojonych w szable, khybery i karudy. Na żadnym z nich nie odnaleziono wizerunku choory. Pojawiają się one natomiast na fotografiach z XX wieku. Ich wynalezienie i rosnącą popularność wiąże się z szerokim rozpowszechnieniem nowoczesnej wielostrzałowej broni palnej, dzięki której coraz rzadziej dochodziło do walki wręcz. Choorę identyfikuje się historycznie z izolowanymi (w pewnym sensie) afgańskimi plemionami Pasztuńskimi Mahsudów i Wazirów (Waziristan – pogranicze pakistańsko - afgańskie). W Kabulu noże te nazywane są nożami Wazirów (chore). W większości przypadków nóż noszony był tradycyjnie w pochwie za pasem, czasami trafiają się charakterystyczne (również dla karudów) „uprzęże”. Ponieważ choora pojawiła i rozpowszechniła się w XX wieku, do jej konstrukcji używano różnych materiałów – od kości, rogu i mosiądzu w starszych egzemplarzach po aluminium i tworzywa sztuczne. Choory posiadały względnie wąskie rękojeści a wystająca oprawa głowni zastępowała jelec chroniąc dłoń przed ześlizgnięciem się na ostrze. Choory głęboko chowają się w pochwy a charakterystyczne zakrzywione i rozwidlone głowice rękojeści ułatwiały ich wyjęcie. Prezentowany przez mnie egzemplarz jest – w mojej ocenie – jednym ze starszych. Podobnie oprawione egzemplarze kojarzone są z Waziristanem. Rękojeść z rogu, nabijana srebrnym i miedzianym drutem. Mosiężny jelec. Ostra, wzmocniona głownia w kształcie litery T w przekroju. Wyjątkowo ciekawa i nietypowa drewniana pochwa opleciona misternie rzemieniem z długim, metalowym trzewikiem. Trzewik jest dużo starszy od Choory. Najprawdopodobniej stanowił okucie pochwy karuda lub khybera i może pochodzić z XIX wieku. Wymiary: Długość bez pochwy – 35 cm, długość głowni – 24 cm. 1 Nóż/miecz Khyberów 2021-10-07 Nóż/miecz Khyberów Kolekcja: Kolekcja główna Muzeum: Muzeum broni białej jelopano Właściciel: jelopano Datowanie: 1850 Miejsce pochodzenia: Afganistan Stan eksponatu: Dobry Opis: KHYBER, nazywany również „Salwar Jatagan” – to jedyna biała broń, którą można nazwać typowo afgańską. „Khyber”, czyli „chajberski nóż” jest typem broni białej mieszczącym się pomiędzy bronią długą i krótką. Nazwy „Khyber” „nóż khyberski” oraz „Salawar Jatagan” zostały nadane przez Anglików. Pierwsza z nich nawiązuje do nazwy przełęczy, znajdującej się na pograniczu Pakistanu i Afganistanu. Kolejna – stanowi przekręcone słowo „Silaweh” (selawa – selawar - salwar). Druga część nazwy – jatagan – została dodana przez Anglików w celu podkreślenia charakteru broni/średniego tasaka, który kojarzył im się z tureckim jataganem. W samym Afganistanie broń była nazywana różnie w różnych regionach – Silaweh, Churra, Charah, Charra. Samo słowo Churra oznacza długi nóż. Warto podkreślić, że analogicznie do kindżałów kaukaskich, khyber był rozpowszechniony wśród plemion górskich, które przemieszczały się głównie pieszo a nie konno. Był więc „idealną” bronią pieszego wojownika, która – w razie konieczności – mogła być wykorzystana do potrzeb bytowo – gospodarskich. Rozmiary khyberów wahały się od 45 do 100 cm. Ciężkie noże/tasaki były tradycyjną bronią plemion pasztuńskich, zamieszkujących rejon przełęczy Khyberskiej. Charakterystyczną cechą khyberów była masywna, znacznie rozszerzająca się ku rękojeści głownia, przypominająca w przekroju literę „T”. Funkcjonalność tych noży – tasaków była tak wysoka, że po wtargnięciu Afgańczyków do Indii, khybery przyjęły się w północnej części tego kraju. W Indiach często produkowane były bogato zdobione egzemplarze z damasceńskiej stali. Dla Afganistanu typowe są dłuższe, cięższe tasaki z rękojeściami z karbowanego rogu (jak prezentowany). Dla egzemplarzy indyjskich charakterystyczne jest np. zakończenie rękojeści tzw. „ptasią głową”. Khybery tradycyjnie noszone były w pochwach zatkniętych za pas. Dopiero pod koniec XIX wieku na pochwach pojawiły zaczepy w postaci pierścienia umożliwiające noszenie na rapciach na lewym boku Prezentowany egzemplarz: Dość długi, ciężki, typowo bojowy Khyber.Długość 74 cm. Brak pochwy. Rękojeść z karbowanego rogu. Głownia kuta w kształcie litery T w przekroju zapewniającej większą wytrzymałość. Więcej o Khyberach przy opisie drugiego egzemplarza. 1 Lohar 2021-10-07 Lohar Kolekcja: Kolekcja główna Muzeum: Muzeum broni białej jelopano Właściciel: jelopano Datowanie: 1900 Miejsce pochodzenia: Afganistan Stan eksponatu: Bardzo dobry Opis: LOHAR Jeden z ciekawszych przedmiotów, którego pierwotne przeznaczenie jest trudne do jednoznacznego zinterpretowania. Wątpliwości dotyczą nawet samej nazwy „Lohar”, która została – wraz z pierwszym opisem - opublikowana w 1934 r. przez badacza/podróżnika Johna K Stone. W rzeczywistości słowo „lohar” oznacza wyspecjalizowaną kastę kowali/płatnerzy i pochodzi od słowa „loha” czyli żelazo. A sami Afgańczycy na określenie sierpa używają słowa „lor”. Trochę się Stone^owi pomieszało ale nazwa przyjęła się wśród kolekcjonerów i tak już zostało. Najnowsze badania wskazują, że Lohar pierwotnie był sierpem o stałym (nieskładanym stylisku), wykorzystywanym głownie do prac rolnych. Oczywiście, jak wiele tego typu narzędzi (sierp, kosa, japońska kama, cep itp.) w razie nagłej konieczności mógł być wykorzystywany do obrony lub walki. Sierp w kulturze afgańskiej ma też charakter sakralno – ceremonialny, stąd pojawianie się bogato dekorowanych egzemplarzy, które zazwyczaj mylono z bojowymi nadziakami. Jeszcze ciekawiej wyglądają – tak jak prezentowany powyżej – składane egzemplarze Loharów. Najprawdopodobniej konstrukcja taka pojawiła się na początku XX wieku. W 1903 r. biuro patentów USA zarejestrowało analogiczny system/mechaniza, który m.in. został wykorzystany przy konstrukcji brytyjskich noży składanych (choć brytyjskie noże składane pojawiły się jeszcze w XIX wieku), po czym podpatrzony i zaadaptowany w Afganistanie. Pojawienie się miejscowych składanych wariantów sierpów i noży może wiązać się z wprowadzonym w 1879 r. przez Anglików zakazem noszenia przez miejscową ludność jakiejkolwiek broni. Winni złamania zakazu byli karani śmiercią przez powieszenie, bez sądu i postępowania wyjaśniającego. Oczywiście przepis mógł być egzekwowany tylko w głównych ośrodkach stacjonowania wojsk brytyjskich, niemniej jednak wymusił pojawienie się i rozwój broni umożliwiającej skryte przenoszenie. Przy tej teorii – składane lohary były przede wszystkim orężem. Prezentowany egzemplarz o dość skomplikowanej choć doskonale działającej konstrukcji umożliwia złożenie do dość małych rozmiarów i błyskawiczne otwarcie jednym ruchem nadgarstka. Ruchome elementy blokują się na dwóch przegubach tworząc nadziak. Jego złożenie wymaga odblokowania dwóch zapadek. Ponadto – czego nie uwzględniłem na zdjęciach – ostrze może dodatkowo rozłożyć się do pozycji poziomej tworząc długi nóż o sierpowatej głowni. Wykonany z metalu/stali, mosiądzu, kości oraz drewna. Bogato zdobiony w sposób charakterystyczny dla Afganistanu, 1 Lohar 2021-10-07 m.in. miedzianymi wstawkami na głowni. Pochodzenie – pogranicze afgańsko – pakistańskie. 2 Kris malajski 2021-10-07 Kris malajski Kolekcja: Kolekcja główna Muzeum: Muzeum broni białej jelopano Właściciel: jelopano Datowanie: 1900 Stan eksponatu: Bardzo dobry Opis: Sztylet kris malajski - wyspa Bali. Długość bez pochwy - 58 cm. Głownia płomienista - tzw. berlok, symbolizująca ogon płynącego mitycznego węża Naga. Damast skuwany i trawiony tzw. pamor. Pochwa i rękojeść z drewna egzotycznego. Na pochwie wyobrażenie demona Raksza. Na rękojeści demon Rakshasa (?). Mendak - pierścień przy rękojeści wysadzany kamieniami półszlachetnymi. Piękna, ceremonialna broń - wg. wierzeń posiadająca moc magiczną. Krisy z wyspy Bali, pozostającej pod wpływem sztuki hinduskiej charkteryzują się misternymi figuratywnymi zdobieniami oprawy, zakazanymi w innych częściach Indonezji, będących w kręgu wpływów muzułmańskich. 1 Kris malajski 2021-10-07 Kris malajski Kolekcja: Kolekcja główna Muzeum: Muzeum broni białej jelopano Właściciel: jelopano Datowanie: 1880 Stan eksponatu: Bardzo dobry Opis: Sztylet - kris malajski, wyspa Madura. Ostrze płomieniste - berlok, trawione, damast (żelazo i nikiel) - pamor typu "kulit semangka - skóra arbuza".Oddzielna "ganja" - metalowy element przy rękojeści. Długość 46,1 cm bez pochwy. Rękojeść drewniana, charakterystyczna dla Madury - pokryta geometrycznym i roślinnym ornamentem. Pochwa drewniana - górna część ozdobiona elementem "wrangka" - symbolizującą łódź.Mendak (metalowy pierścień przy rękojeści) ozdobiony cyrkoniami/kryształami (?). 1 Kris malajski 2021-10-07 Kris malajski Kolekcja: Kolekcja główna Muzeum: Muzeum broni białej jelopano Właściciel: jelopano Datowanie: 1850 Stan eksponatu: Bardzo dobry Opis: Kris malajski Ostrze proste ( wąż Naga śpi a jego ogon zamiast wić się, spoczywa nieruchomo). Głownia datowana na XIX wiek. Oprawa późniejsza. Pamor typu "skóra arbuza". Długość głowni 35 cm, długość całości 47,5 cm. waga 380 gram. Jest to model "Tilam Upih". Może pochodzić