Kwartaalblad 2013 I 2 in Dit Nummer Onder Andere
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Oudheidkamer Twente In dit nummer onder andere: • Opkomst en ondergang van de Van Beckums in Twente • Hadrian's Wallen de Tuihanti Kwartaalblad • Firma B. Cramer en de Twentse papierindustrie 2013 I 2 • Een korte schets van de ontwikkeling van de Twentse landgoederen Oudheidkamer Twente Colofon Inhoud 'tlnschrien is een kwanaalblad van de Vereniging Oudheidkamer Twente. Opkomst en ondergang van de Van Beckums Doelstelling in Twente 3 Het bevorderen van kennis en inzicht omtrent de culturen van stad en land in Twente. in het bijzonder voor wat Jan van Beekurn betreft archeologie, geschiedenis, natuur en landschap en het streven tot het behoud van de bestaande culturen of overblijfselen ervan. Column: de hand op oude boeken 9 Robert Kernper Alferink Redactie Roben Kernper Alferink (hoofdredacteur). Willy Ahlers. Geen Bekkering. Hilda Ferweda. JanHinkeen Hadrian's Wallen de Tuihanti 10 Harry Mulder. Alfvan Heek Aan dit nummer werkten mee: Frans J.M. Agterbosch, Jan van Alsté, Jan van Beckum, Willie Bosch, Anneke Coops, Mascha van Damme. In memoriam Cris Agterbosch (1952-2013) 11 Alf van Heek, Roben Kernper Alferink, Henri Slijkhuis Goaitsen van der Vliet en Goaitsen van der Vliet. Firma B. Cramer en de Twentse papierindustrie 12 Willie Bosch Redactieadres Bathomerweg 4 7448 PH Haarle Van boerderij tot buitenhuis tel. 0548-595724 Een korte schets van de ontwikkeling van de Twentse redactie@:oudheidkamenwente.nl landgoederen 16 Bestuur Bemard Westrek, voorzitter Mascha van Damme & Anneke Coops Janny Willemsen, secretaris Roy Dams, penningmeester Jan van Alsté. lid Nieuwe leden 19 Ernst Jan Krudop, lid Jan Morsink, lid Website, nieuwsbrief en Twittercontact Hugo Repelaer van Driel, lid Theo van Stapele. lid van de Oudheidkamer Twente 19 Secretariaat Frans J.M. Agterbosch secretariaat@:oudheidkamenwente.nl Telefoon: 074- 2914014 Peilmerk Usseler Es 19 Rabobank rek.nr. 12 95 76 379 Jan van Alsté OK7huis Stroinksbleekweg 12B 7523 ZL Enschede Wat schrif dat blif (10) 20 Telefoon: 053-4787447 Goaitsen van der Vliet www.oudheidkamenwente.nl Soos: iedere maandagmiddag 13.30- 16.30 uur Beken in Twente: de periode 1920-1970 22 Het abonnement is bij het lidmaatschap van de vereniging ingesloten. Lidmaatschap van de vereniging kost 26.00 Henri Slijkhuis euro per lid, met panner 31.50 euro, jeugdleden tot 21 jaar 10 euro. Losse nummers zijn voor 5 euro verkrijgbaar bij het secretariaat en op de soosmiddagen. :\'ieuwe kopij moet uiterlijk 08 juli 2013 bij de redactie zijn. Richtlijnen voor publicatie zijn te vinden op de website. Publicatie of overname van ani kelen, geheel of gedeeltelijk, is toegestaan mits de bron wordt vermeld. Donatie, schenkingen en sponsoring: schenkingen@:oudheidkamen"~nte.nl Een inschrien is een klein verborgen vakje in een tuugkist Foto omslag: Glas in loodraam in de Berghuizer Papierfabriek waarin men kostbare I'OOrwerpen be>marde. in Wapenveld met het familiewapen van de familie Cramer uit Druk: Drukkerij Veltmann B.V., Enschede Ootmarsum. ISSN 1875-2659 Foto: Wil/ie Bosch. Oudheidkamer Twente Opkomst en ondergang van de Van Beckums in Twente Jan van Beekurn Tussen 1300 en 1580 maken 5 generaties van het geslacht Van Beekurn deel uit van de belangrijkste Twentse families. De bekendste telgen zijn de freules van Beckum, Maria en Ursula, die het 26e venster leveren van de Canon van Twente. Deze zomer zal er een kunstwerk in Diepenheim voor hen onthuld worden. Dit kunstwerk maakt dan onderdeel uit van de zogenaamde Jofferroute die ook langs kasteel 't Nijhuis en het Morshuis za/lopen. Nu onlangs ook de lancering bekend is gemaakt van een Jofferwijn door de wijngaard De Hofvan Twente is er zeker een goede aanleiding om ons eens te verdiepen in deze familie. Want in tegenstelling tot de gekende Joffers was er over hun mannelijke leden tot voor kort weinig bekend. Het blijkt al met al een boeiende historie. Het geslacht Van Beekurn borgman behoorden de Van Beckums ook tot de De oudste van Beckums in Twente, waarschijn Overijsselse Ridderschap. Eind 15e eeuw heeft lijk afkomstig uit Westfalen, vestigen zich rond dit geslacht een fraaie positie verworven binnen 1320 in Goor. Ter Kuilerekent ze tot de oeradel wat nu de Hof van Twente heet. In 150 jaar tijd lijke geslachten van Twente [1] . Verspreid over werd een aantrekkelijke leenportefeuille opge 5 generaties zijn slechts 14 leden bekend, tien bouwd, waaronder twee edelmanshuizen, en mannen en vier vrouwen (fig.l ). De oudste, strategisch verspreid over 5 richterambten. Wel Herman I, was in 1347 richter van Delden overwogen huwelijken met de geslachten Sticke (fig. 2). Als borgman van Goor woonde hij ver en Snoye hebben daar aardig aan bijgedragen plicht op Het Schild aldaar, maar na de verwoes (zie fig 3). Rond 1490 bestaat de 4e generatie ting in 1348 mochten borgmannen daarbuiten van dit geslacht uit de vier zonen en één dochter edelmanshuizen bewonen, 'onder de klokken' van Johan I en Lyse Snoye. Dat biedt uitsteken van Goor. Erve Kevelham werd verbouwd tot de kansen om de positie van de familie in stamhuis van de Van Beckums. Naast hun rol als Twente verder uit te breiden. Herman I Strübbe Roelf • ca 1300 • ca 1310 • ca 1320 t ea 1370 oo (I) Hille gunt oo (2) Meehield ~ I I Herman 11 Aleid • ca 1355 • ca 1360 t ca 1433 oo ca 1415 Elisabeth Sticke I Johan I o ca 141 8 t 1489 oo ca 1456 Lyse Snoyc Herman 111 Johan 11 Willem Gelmer Pelgrum o ca 1458 Goor o ca 1460 Goor o ca 1462 Goor o ca 1464 Goor o ca 1466 Goor t 1510 Oldenzaal t 1526 diepenheim t ca 1520 Oldenzaal t 1517 Deventer t ca 1530 r oo (I) Johanna de Wrede Loo (2) Beatrix van der Hoeve ------------------, Jan/Johan 111 Maria Ad ria na o ca 1500 Goor o ca 1508 Goor o ca 1510 Goor t ca 1557 Diepenheim t 1544 Delden t ca 1582 Diepenheim oo (I) Ursula t 1544 Delden oo 1550 Gerrit Swaefken oo (2) Wichmoed van Keppel Fig 1: Overzicht van het geslacht Van Beekurn in Twente tussen 1300 en 1580. 't lnschrien 2013/2 3 Oudheidkamer Twente De 4e generatie Maar in 1510 overlijdt Herman lil in een slag In 1489 overlijdt Johan I, het enige mannelijke met de Geldersen bij Oldenzaal [3] , ca. 53 jaar lid van de 3e generatie. Zijn oudste zoon oud, ongehuwd en kinderloos. Edelman zijn was Herman lil erft het gehele familiebezit en wordt een riskant beroep en het wreekt zich nu dat daardoor, net als zijn vader, een welgestelde Herman de positie van de Van Beckums niet edelman. Dat aanzien neemt nog toe als hij uit tijdig door een verstandig huwelijk met wettige zijn bezittingen de toenmalige erve Nijenhuis in nakomelingen heeft versterkt. Johan 11 erft nu Diepenheim in 1489 tot edelmanshuis verbouwt eensklaps alle goederen, is een man in bonis en en van Kevelham naar het Nijenhuis verhuist. verhuist met zijn gezin naar het Nijenhuis in Broer Johan ll vestigt zich nu op het stamhuis Diepenheim, zijn meest prestigieuze bezit. Hij Kevelham dat hij in bruikleen krijgt. Maar om heeft dan naast zoon Jan 111 en dochter Maria, dat het gehele familiebezit in handen is van nóg een dochter, Adriana, uit zijn tweede huwe Herman 111 moeten zijn broers Johan 11 en lijk met Beatrix van der Hoeve [4]. Als ook Willem hun huwelijkspartners onder eenvou Johan 11 in 1526 sneuvelt in een strijdgewoel digere families zoeken. Johan 11 huwt ca. 1598 rond Diepenheim is Jan lil ineens het enige met ene Johanna de Wrede en zij schenkt hem overgebleven mannelijke lid van de familie. rond 1500 een zoon, Jan 111. Johan 11 besluit om Want oom Gelmer, prior van de Bergkerk in toch een goed voor zichzelf te kopen en dat Deventer [5] is al in 1517 overleden, evenals wordt dan erve 't Morshuis onder Diepenheim oom Willem, rond 1520 in of rond Oldenzaal. [2]. In 1504 wordt Johan 11 als eigenaar Jan lil moet in 1526 al' ' mondig' zijn want hij geregistreerd, gaat daar met zijn jonge gezin erft het totale familiebezit (fig. 4), zonder aan wonen en krijgt rond 1508 een dochter Maria. stelling van een hulder [6]. Daaruit leiden we af Vermoedelijk is de derde broer Willem door de dat Jan lil rond 1500 of even daarvoor geboren aankoop van 't Morshuis doorgeschoven naar moet zijn. Kevelham. Met de 3 broers als borgmannen van Goor, en één (Herman) van Diepenheim heeft Edelman zoekt edelvrouwe de familie zich aardig geworteld in het hart van Jan lil is rond 1530 een jonge, welgestelde edel Twente. man, dus een interessante huwelijkskandidaat, Fig 2. Fragment van de akte met de oudste vermelding van een Van Beekurn in Twente, waarmee de aankoop wordt geregeld van de landerijen die de kern van landgoed Twickel vormden. Deze akte uit 1347 begint met: "Wij, Herman van Beckum, richter te Delden. ... ". Collectie: HuisarchiefTwickel. Foto: Aajke Brunt. 4 't Inschrien 2013 I 2 Oudheidkamer Twente Bezit Plaats Richterambt 1 Erve Ottenschot Bentelo ra Delden 2 Havezate Nijenhuis Diepenheim ra Diepenheim 3 Erve 't Morshuys Kerspel Goor (Diepenheim) ra Diepenheim 4 Havezate Kevelham Goor raKedingen 5 Erve Groot Brommelhuesen Haaksbergen ra Haaksbergen 6 Erve Aldemingh Losser ra Almelo 7 Smalle tienden uit Duvelshof De Lutte ra Oldenzaal 8 Tienden uit Kynckeler Haaksbergen ra Haaksbergen 9 Tienden uit Brynckhues Haaksbergen ra Haalsbergen 10 Heckerse hoeve Berghusen ra Oldenzaal Fig 3: Overzicht van het bezit van Jan lil dat hij in 1526 erft van zijn vader Johan//. maar moet het verder zonder steun van naaste " Waarom Goossen van Raesfelt de familie stellen [7]. De kant van zijn (stief)moe voorkeur kreeg boven andere kandidaten, is der Beatrix heeft beperkte waarde omdat zij niet bekend. Kennelijk was de familie van (vermoedelijk) van minder vermogende adellijke Twickelo zo in aanzien en rijkdom gestegen huize was.