numer 6 – jesieñ 2009 Na początek krótkie sprawozdanie z ważnego wydarzenia – bo takim była międzynarodowa konfe- Biuletyn rencja poświęcona kampanii polskiej 1939 r. Niestety nie udało się zamieścić abstraktów wystąpień (prawa autorskie! – niech mi nikt nie mówi, że nie hamują ba- DWS.org.pl dań). Pozostaje więc czekać – z niecierpliwością – na ISSN 2080-5780 zapowiadany na przyszły rok tom z materiałami kon- ferencji. Sądząc z krótkich wystąpień, niektóre mogą być niezmiernie ciekawe. spis treści Nawiasem mówiąc, autor sprawozdania skrom- nie przemilczał swój aktywny udział – Woj również Wojciech Mazur (Woj) wystąpił z referatem. Tekst Marcina Strembskiego jest lekkim zaskocze- Kampania polska 1939. Polityka – Społeczeństwo – niem – do tej pory pisywał o Messerschmittach. A że Kultura. Konferencja naukowa szwajcarskie lotnictwo nie tylko nimi stało, więc pora – Warszawa, 16–17 października 2009 r...........2 na konstrukcje rodzime… Ma być więcej. Jan Baryłko systematycznie przybliża mało – wbrew Marcin Strembski (net_sailor) pozorom – znany problem Holocaustu na wschodzie. EKW C-36. Szwajcarski „szturmowik”.............4 Tym razem w aspekcie „zwyczajnej dywizji”… Marynarze znów dopisali. Wojtek Budziłło szcze- Jan Baryłko (Giovanni) gółowo opisuje wrześniowe działania ORP Wilk. Nie- Zwykli żołnierze – 707. Dywizja Piechoty trudno się domyślić, że ciąg dalszy nastąpi. Crolick zaś przeprowadza dekonstrukcję legendar- i Holocaust na Białorusi nej książki – wspomnień Bolesława Romanowskiego jesienią i wczesną zimą 1941 r. .17 „Torpeda w celu!”. Przy okazji wyjaśnia – całkiem wie- rygodnie – pewną zagadkę związaną z Wilkiem. Dla Wojciech Budziłło (Wicher) mnie bomba! Działania bojowe ORP Wilk Łukasz Pasztaleniec jak zwykle z zapałem pielęg- we wrześniu 1939 roku.........................22 nuje swój leśny zakątek. Jak tak dalej pójdzie, to za chwile wyrośnie całkiem spory las. Andrzej S. Bartelski (crolick) Na koniec Oskar Myszor przedstawia monumen- Prawdy i mity „Torpedy w celu!” ................29 talne wydawnictwo poświegone generalicji (i admi- ralicji) carskiej Rosji. Tadeusz Zawadzki (TZaw1) Łukasz Pasztaleniec (Janowiak) Glosa do pewnego artykułu – Konspirator ze srebrną swastyką .................54 Biuletyn.DWS.org.pl nr 6 – jesień 2009 Łukasz Pasztaleniec (Janowiak) Edmund Edward Taraszkiewicz „Żelazny”, Wydawca, redakcja, DTP: Tadeusz Zawadzki Trzy pamiętniki – recenzja . 55 [email protected] Łukasz Pasztaleniec (Janowiak) Projekt graficzny: Teresa Oleszczuk Piotr Chmielowiec, Urząd Bezpieczeństwa w Brzozowie 1944–1956 – recenzja . 57 Biuletyn jest bezpłatny. Prawa Autorów są chronione usta- wami i konwencjami międzynarodowymi. Kopiowanie, przedruk i wykorzystanie fragmentów obszer- Oskar Myszor (pothkan) niejszych niż przewiduje ustawa tylko za zgodą Autorów. Generalicja Imperium Rosyjskiego: ISSN 2080-5780 encyklopedyczny słownik generałów i admirałów od Piotra I do Mikołaja II” – recenzja . 58 2 BIULETYN DWS.org.pl Kampania polska 1939. Polityka – Społeczeństwo – Kultura Konferencja naukowa – Warszawa, 16–17 października 2009 r. @ Wojciech Mazur (Woj) W dniach od 16 do 17 października 2009 roku odbyła się (i niechęci) „faszystowskiej” Polski do współpracy z francuską w Warszawie międzynarodowa konferencja naukowa pod sojuszniczką. Tezy te wprawiły zebranych w takie osłupienie, hasłem „Kampania polska 1939. Polityka – Społeczeństwo - że dopiero późnym popołudniem zwrócono publicznie uwa- Kultura”. Impreza zorganizowana została w związku z przypa- gę, iż nie przystają one zupełnie do obecnego stanu wiedzy, dającą w tym roku 70 rocznicą kampanii polskiej 1939 roku zaś zastosowana przez autorkę retoryka zdaje się nie do przy- przez Muzeum Historii Polski, we współpracy z Instytutem jęcia. Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, pod auspicjami Ciekawie też wypadły wystąpienia dotyczące strategicz- Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Rady Ochro- nych wyborów mniejszych państw – Węgier, Słowacji, państw ny Pamięci Walki i Męczeństwa oraz Narodowego Centrum bałtyckich, bałkańskich, a nawet Stolicy Apostolskiej. Choć Kultury. bowiem państwa te w całokształcie wydarzeń odgrywały W spotkaniu wzięło udział około 80 historyków z USA, Wiel- oczywiście mniejszą od protagonistów rolę, to jednak ich woj- kiej Brytanii, Francji, RFN, Włoch, Rosji, Litwy, Ukrainy, Rumu- skowa czy dyplomatyczna aktywność z miesięcy poprzedza- nii, Węgier, a także – co oczywiste – z Polski. W pierwszym dniu jących wybuch wojny oraz pierwszych tygodni zbrojnej fazy uczestników konferencji miejscem obrad był Nowy Gmach Bi- konfliktu jest też zdecydowanie mniej znana – także specjali- blioteki Uniwersytetu Warszawskiego, w dniu drugim obradu- stom, którzy teraz zyskali sposobność uzupełnienia swej wie- jący zawitali w gościnne progi Instytutu Historycznego UW. dzy w tym zakresie. Przygotowane referaty koncentrowały się na wydarze- Obrady pierwszego dnia zakończone zostały dwugodzin- niach ze stosunkowo krótkiego okresu od października 1938 ną niemal dyskusją, która (ku żalowi niektórych obecnych na roku, po październik roku następnego. Pod względem tema- sali profesorów) nie przerodziła się jednak w serię gwałtow- tycznym konferencja podzielona została na trzy główne seg- nych polemik, ograniczając głównie do wskazania nieścisłości menty. I tak motywem przewodnim pierwszego dnia spot- we wcześniejszych wypowiedziach niektórych referentów, tu- kania stały się kwestie powiązane z hasłem „Strategia”. Choć dzież wystąpień uzupełniających sformułowane poprzednio wiele referatów prezentowanych w tej części zawierało głów- tezy. Jednak ze względu na możliwość swobodnej wymiany nie podsumowanie stanu dotychczasowych badań w obrębie poglądów tę część spotkania uznać wypadnie za zdecydowa- poszczególnych „strategicznych” zagadnień, to niewątpliwie nie udaną. warto było ich wysłuchać. Za szczególnie interesujące wypad- W drugim dniu obrad uczestnicy spotkania obradowali nie chyba uznać wystąpienia gości zagranicznych – prezentu- równolegle w dwóch grupach. Motywem przewodnim dla jące odmienną od czysto polskiej optykę wydarzeń – a często pierwszej z nich stało się hasło „Polityka i społeczeństwo”, dru- różniące się od ustaleń polskich historyków także co do nie- giej – „Imponderabilia, pamięć, kultura”. W pracach drugiego z których przynajmniej konkluzji. Z pewnością warte wysłucha- wymienionych bloków udziału nie wziąłem – i szczerze żałuję nia były tu m. in. wystąpienia prof. dr Robert M. Citino z Center że dokonany wybór uniemożliwił mi wysłuchanie kilku spo- of Military History. University of North Texas („Miejsce Polski śród zaprezentowanych tam referatów. Nie znaczy to, że ża- w niemieckim stylu prowadzenia wojny do 1939 r.”), prof. dr łuję też samego wyboru. Prezentowane bowiem w takcie ob- Rolfa-Dietera Müllera z Militärgeschichtliches Forschungsamt rad bloku Polityka i społeczeństwo wystąpienia były bowiem der Bundeswehr, Poczdam („Polska w polityczno-wojskowej chyba ciekawsze jeszcze niż referaty wygłoszone w dniu po- strategii Niemiec (wrzesień–październik 1939 r.). Kampania przednim. Także i tu na uwagę zasługiwały prezentacje gości polska w ocenach analityków niemieckich sił zbrojnych”), zagranicznych, którzy omawiali zagadnienia związane z pro- czy wreszcie dr Frédérica Dessberga z Ecoles de St. Cyr – Co- pagandą sowiecka i niemiecką oraz postawami i nastrojami ëtquidan („Polska w polityczno-wojskowej strategii Francji społeczeństw obu wielkich państw-agresorów. W żądnym (wrzesień-październik 1939 r.”). Nie zabrakło też swoistego stopniu nie ustępowały im – ani pod względem warsztato- skandalu, który przyniosło odczytanie tłumaczenia (skądinąd wym, ani oryginalnym ujęciem – wystąpienia historyków pol- fatalnego) abstraktu nieobecnej na konferencji prof. dr Annie skich, by wspomnieć tylko gwoli przykładu (i z jawną krzywdą Lacroix-Riz z paryskiego Université Paris VII-Denis Diderot, niewymienionych) dr Grzegorza Bębnika (IPN, Ekspozytura w którym autorka wypowiedziała się na temat niezdolności w Katowicach: „Dywersja niemiecka w Polsce w 1939 r.”), dr numer 6 – jesieñ 2009 3 BIULETYN DWS.org.pl Grzegorza Motykę, (Instytut Studiów Politycznych PAN: „Dy- wersja ukraińska w Polsce w 1939 r.”), czy dr hab. Wojciecha Śleszyńskiego (Instytut Historii Uniwersytetu w Białymstoku: „Postawy mniejszości białoruskiej w Polsce (marzec – paź- dziernik 1939 r.”). Co najmniej równie interesująco zapowiadały się ostatnie sekcje wystąpień, przypadające na późne popołudnie i wie- czór 16 października. Jednakże wzgląd na wymogi komuni- kacyjnych połączeń zmusił niestety niżej podpisanego do przedwczesnego opuszczenia konferencji – stąd też relacji z wystąpień tych zdać nie może. Szczęściem organizatorzy, którzy skądinąd za świetne przygotowanie konferencji i sprawne prowadzenie obrad byli powszechnie chwaleni, mają zamiar zebrać i przygotować do druku wygłoszone referaty – a może i głosy w dyskusji. Jest więc nadzieja, że także i osoby, które w obradach uczestniczyć nie mogły, będą mogły zapoznać się z tekstami wystąpień, dopracowanych teraz i zaopatrzonych w aparat naukowy. Za- pewniam – są one zdecydowanie tego warte! Wojciech Mazur (Woj) numer 6 – jesieñ 2009 4 BIULETYN DWS.org.pl EKW C-36 Szwajcarski „szturmowik” @ Marcin Strembski (net_sailor) Friedli, Werner, Brüttisellen ZH Werner, Friedli, Zürich, Bildarchiv © ETH-Bibliothek Obowiązująca w pierwszej połowie lat 30. szwajcarska doktryna użycia lotnictwa w dużym stopniu czerpała wprost z doświadczeń Wielkiej Wojny. Składające się w większości z ofi- cerów piechoty dowództwo Schweizer Armee (Armii