THEOS OFIA nr 6 • december 2009 • jaargang 110 nr 6 • december 2009 jaargang

In dit nummer: De olifant en de mier • Geroepen door het Wereldhart • Wies Kuiper De Stem van de Stilte: de wereld achter het werk • Ingmar de Boer Het ontwerp van het leven • Sharmila S. Parulkar Waarom de keuze op Adyar is gevallen • Pedro Oliveiro Kosmische evolutie Wie waren... De Boissevains

CoverThRechts110-6-2009.indd 1 29-10-2009 10:07:20 Vrijheid van denken

De heeft zich wijd en zijd over de wereld verspreid en leden van alle religies zijn en worden er lid van zonder dat ze de speci eke dogma’s, leringen en geloofsovertuigingen van hun eigen geloof opgeven. Daarom is het wenselijk het feit te benadrukken dat er geen enkele lering, geen enkele mening is, door wie ook onderwezen of gekoesterd, die in enig opzicht voor enig lid van de Vereniging bindend is, dat er geen lering, mening is die niet vrijelijk door enig lid mag worden aangenomen of verworpen. Instemming met haar drie doeleinden is de enige voorwaarde voor lidmaatschap.

Geen leraar of schrijver, van H.P. Blavatsky tot nu toe, heeft enige autoriteit om zijn leringen of opvattingen op te leggen aan leden. Elk lid heeft evenveel recht om zich te verbinden aan elke school van denken welke hij/zij wenst te kiezen, maar hij/zij heeft geen recht om die keuze aan een ander op te dringen.

Noch een kandidaat voor enig werk, noch enige stemgerechtigde kan onverkiesbaar worden gemaakt of het stemrecht verliezen wegens enige opvatting die hij/zij heeft of wegens het lid zijn van een school van denken waartoe hij/zij zou behoren. Meningen of opvattingen geven geen recht op voorrechten en kunnen evenmin aanleiding zijn om strafmaatregelen te nemen.

De leden van de ‘GeneraI Council’ vragen elk lid van de Theosophical Society ernstig om deze fundamentele principes van de Theosophical Society te verdedigen, te handhaven en ernaar te handelen, en ook onbevreesd zijn eigen recht te doen gelden op vrijheid van denken en van meningsuiting, binnen de grenzen van hoffelijkheid en rekening houdend met anderen.

Theos-Pag(B).indd 1 06-01-2009 10:55:09 THEOS OFIA

Jaargang 110 nummer 6, december 2009 Tweemaandelijks tijdschrift van de Theoso sche Vereniging in Nederland ISSN 0040-5868

Redactie: Anne Myrthe Iken, Elly Kooijman, Inhoud Els Rijneker (hoofdred.) Peter J. Smit De olifant en de mier 223 Radha Burnier Secretariaat redactie: Toltraat 154, Geroepen 1074 VM Amsterdam door het Wereldhart 227 Wies Kuiper Abonnementen: Nederland en België voor De Stem van de Stilte: 2009: € 25,- de wereld achter het werk Daarbuiten worden ver- Deel III, de oorsprong van de Stem 232 zendkosten extra in rekening Ingmar de Boer gebracht. Administratiekosten bij herinnering bedragen € 5,- Het ontwerp van het leven 241 Losse nummers € 4,25 Sharmila S. Parulkar excl. evt verzendkosten. Waarom de keuze op Adyar is gevallen 244 Zetwerk: Pedro Oliveira Willy van Vledder Omslag en kleur: Kosmische evolutie 249 Richard van Dijk Druk: A-D Druk bv / Zeist Wie waren… De Boissevains 251

© 2009 Boek & periodiek 254 Verenigingsnieuws 256 Adressen Theosofische Vereniging Theoso sche Vereniging in 259 Nederland / Amsterdam

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van De Theoso sche Vereniging is niet verantwoordelijk voor druk, fotokopie, of op enig andere enigerlei mening in dit tijdschrift tot uiting wijze, zonder voorafgaande gebracht, tenzij vervat in een of cieel document. toestemming van de uitgever.

Theos6-Pag(C).indd 1 29-10-2009 10:15:29 The Theosophical Society

De Theosophical Society (waarvan de Theoso sche Vereniging in Nederland de Nederlandse afdeling is) is op 17 november 1875 te New York opgericht door H.P. Blavatsky, H.S. Olcott en anderen. Zij heeft haar internationale hoofdkwartier te Adyar, Chennai, India en 49 afdelingen over de gehele wereld.

De Theosophical Society bestaat uit studenten die bij eender welke religie aange- sloten kunnen zijn of bij geen enkele. De leden hebben met elkaar gemeen dat ze de drie doeleinden van de vereniging (zie achterkant omslag) onderschrijven, dat ze religieuze tegenstellingen willen oplossen, dat ze mensen van goede wil bijeen willen brengen ongeacht hun religieuze overtuiging en dat zij religieuze waarheden willen bestuderen en de resultaten van die studie met anderen willen delen. Zij zijn niet door een gemeenschappelijk geloof met elkaar verbonden, maar door het gezamenlijk zoeken en streven naar Waarheid. Zij zijn van mening dat Waarheid gevonden kan worden door studie, door re ectie, door zuiverheid van leven en door toegewijd te zijn aan hoge idealen. Zij zien de Waarheid als dat wat de moei- te waard is om naar te streven, niet als een dogma opgelegd door een autoriteit. Zij vinden dat een overtuiging het resultaat zou moeten zijn van individuele studie of intuïtie, en niet daaraan vooraf zou moeten gaan, en gebaseerd zou moeten zijn op kennis, niet op aanname. Zij zijn tolerant jegens allen, ook jegens hen die intolerant zijn, niet als een voorrecht om te verlenen, maar omdat ze dat als hun plicht beschouwen. Zij trachten onwetendheid weg te nemen in plaats van deze af te straffen. Zij zien elke religie als een uitdrukking van de Goddelijke Wijsheid. Zij geven er de voorkeur aan om religies te bestuderen in plaats van deze te veroordelen, om Goddelijke Wijsheid in praktijk te brengen in plaats van mensen ertoe te bekeren. Zoals Waarheid het doel is, is Vrede het wachtwoord.

Theoso e is de belichaming van waarheden die aan de basis liggen van elke religie en waarop geen enkele godsdienst het alleenrecht kan doen gelden.Theoso e biedt een loso e die het leven begrijpelijk maakt en die laat zien dat de evolutie geleid wordt door rechtvaardigheid en liefde. Zij geeft de dood haar juiste plek, als een steeds terugkerende gebeurtenis die de poort opent naar een voller en stralender bestaan in een leven dat geen einde heeft. Theoso e geeft de wereld de Wetenschap van de Geest terug, door de mens te Ieren de Geest te zien als zijn werkelijk zelf en zijn denkvermogen en het lichaam als de dienaren daarvan. Theoso e verheldert de geschriften en leringen van religies door hun verborgen betekenis te ontsluieren, en aldus de juistheid ervan aan het denkvermogen aan te tonen zoals de gegrondheid ervan altijd bewezen is in de ogen van de intuïtie.

Leden van de Theoso sche Vereniging bestuderen deze waarheden en theosofen trachten ernaar te leven. Iedereen die bereid is te studeren, tolerant te zijn, naar het hoogste te streven en volhardend te werken, is welkom als lid. Het is aan elk lid zelf om een ware theosoof te worden.

Theos-Pag(TS).indd 1 30-04-2008 14:41:48 De olifant en de mier

– Radha Burnier

In het heilige boek van de Sikhs (de Guru Granth Sahib), zijn veel inte- ressante beweringen van Goeroe Nanak en zijn opvolgers te vinden. Een daarvan is: God is als suiker die over de aarde is uitgestrooid. Een grote olifant kan die niet oppakken, maar kleine mieren kunnen dat wel. Als we ernaar streven grote olifanten te zijn, missen we de zoetheid van het leven op aarde, die alleen door een Een mens die zijn denken op wereldse eenvoudig mens kan worden ervaren zaken gericht houdt kan niet eenvou- en genoten. dig zijn – behalve in de betekenis van saai, naïef of onderontwikkeld. Het denkvermogen wordt pas echt een- voudig als het vrij is van de turbulente en gecompliceerde emoties en gedach- ten die door egocentrisme ontstaan; deze komen voort uit zelfzuchtige en materialistische doelstellingen en waarden. Eenvoud is geen kwestie van weinig kleding bezitten of in een hutje of onder de blote hemel wonen. Een- voud vind je bij een denkvermogen dat zich niet verliest in dingen die niet es- sentieel zijn. Wanneer we op onszelf gericht zijn, hebben we de neiging de meeste din- gen op onszelf te betrekken. We zien motieven in andermans woorden en veronderstellen dat zij wel over ons zullen praten. Omdat de wereld zegt dat we boven anderen moeten uitstij- gen, laten we toe dat angst, woede en ontevredenheid als een kankergezwel in ons voortwoekeren. Een eenvoudige en onbekommerde geest is echter hel- der en vredig en wordt niet meer ver- troebeld door vroegere emoties en gedachten die door eigenbelang en

Theosofia 110/6 · december 2009 223 ik-gerichtheid ontstonden. Daarom Laten we ons nog eens realiseren dat onderwezen grote leraren dat het niet de goddelijke substantie alles door- alleen nodig is om eenvoudig te leven, dringt, net als de suiker die met de maar ook om innerlijk eenvoudig te aarde vermengd is. Laat het wereldse zijn. Ook gaven ze diepe waarheden denken, betoverd door een beeld van vaak in simpele woorden weer, in me- zichzelf als het centrum van het (le- taforen en gelijkenissen die het hart vens)toneel, of tenminste een deel van hun toehoorders raakten. Thomas daarvan, ons niet misleiden. Zwak als à Kempis schreef: ‘Hoe meer iemand we zijn, worden we gemakkelijk afge- met zijn innerlijk zelf verbonden is en leid en in verwarring gebracht. Oefe- hoe meer hij innerlijk eenvoudig is ge- ningen als het uitspreken van een hei- worden, des te meer diepere dingen kan lige naam of spreuk en het lezen van hij moeiteloos begrijpen …’ spirituele lectuur zijn hulpmiddelen, bedoeld om ons eraan te herinneren Wanneer we mediteren over het dat de grootsheid van het leven on- zichtbaar aanwezig is in de harten van goddelijke element dat in het hart alle levende wezens, zoals ‘de room in van alle leven aanwezig is, komt het de melk’. denken dichter bij de waarheid en Úri Kºishna zegt in de Gitâ ‘Ik ben het wordt vrij, kalm en helder. leven in alle schepselen’. En zij die we- ten zeggen met Nanak: Ik voel me ge- lukkig bij het slapen en het ontwaken, ik In de Yoga-Sutra’s wordt het Pranava leef elke dag gelukkig zonder zorgen of of heilige OM uitgesproken om Iœwara angst’, wat hetzelfde is als de uitspraak voor te stellen, de realiteit die aan de van Jezus: ‘Mijn juk is gemakkelijk en openbaring ten grondslag ligt, de mijn last is licht’. Waar het Werkelijke suiker die de aarde zoet maakt. Naar aanwezig is, verdwijnen angst en vrees. gezegd wordt kan althans in het begin Alleen een denkvermogen dat niet het herhalen van de lettergreep of vooringenomen is of belast met am- klank die dit voorstelt, namelijk OM, bitie, maar eenvoudig, begint het Wer- helpen om op deze werkelijkheid te kelijke eerst te voelen en later te ken- mediteren. Deze japa of meditatie nen. Waarom laten we toe dat we ge- wordt in sommige spirituele tradities, kweld worden door onbeduidende zoals die van de Sikhs, benadrukt. De zaken? Woorden komen zomaar uit gecompliceerde mens, die dit alles te onze mond rollen zonder dat we ze simpel vindt, heeft echter theorieën en werkelijk menen. Waarom vinden we conventies bedacht over hoe vaak de anderen die ook dingen zeggen die ze goddelijke naam zou moeten worden niet menen onsympathiek? Kunnen we uitgesproken, door wie, wanneer, niet uitstijgen boven de onrust binnen enzovoort. De herhaling of japa is zo en buiten ons? Wanneer we mediteren een formaliteit geworden en niet iets over het goddelijke element dat in het dat de ervaring oproept van de hart van alle leven aanwezig is, zoals heiligheid van het bestaan, die door de de mier die de suiker op de aarde kan zieners van de Upanishads ‘de proeven, komt het denken dichter bij Waarheid der waarheden’ wordt de waarheid en wordt vrij, kalm en genoemd. helder.

224 Theosofia 110/6 · december 2009 Waarheen zijn we op weg? doel. Ook worden er leeuwen in ge- J. Krishnamurti legt in de volgende vangenschap grootgebracht en voor passage van Krishnamurti to himself uit grote bedragen aan jagers verkocht als dat er, wanneer er een goede relatie gemakkelijk doelwit, om hun trots te met de natuur bestaat, geen daden van verhogen en de zakken van de organi- geweld plaats zullen vinden: Het is sator van safari’s te spekken. Botswana merkwaardig dat we zo weinig contact stond toe dat er vijftig leeuwen per jaar met de natuur hebben, met de insecten, werden gedood binnen zijn nauwe ter- de springende kikker en de uil die krast ritoriale grenzen, totdat het schieten tussen de heuvels, roepend naar zijn van volwassen mannetjesdieren begon partner… Als we een diepe blijvende te resulteren in de degeneratie van de verwantschap met de natuur tot stand soort; toen werd het verboden. Het is kunnen brengen, zouden we nooit een bekend dat een vroegere president van dier kunnen doden om hem smakelijk de VS, George Bush Sr. en andere op te eten, we zouden een aap, hond, leden van de Internationale Safari proefkonijn nooit kwaad kunnen doen of Club druk op de autoriteiten van Bot- er vivisectie op plegen voor ons welzijn. swana hebben uitgeoefend om het We zouden andere wegen vinden… om verbod op te heffen. Ironisch genoeg onze lichamen gezond te maken. noemt de bovengenoemde safariclub Naarmate de jaren verstrijken gaan zich ‘een charitatieve club van conser- steeds meer mensen dicht bij elkaar in vatieve jagers’ en in Engeland hebben steden wonen en raken zo hun contact jagers zich in groten getale bij de ‘club met de natuur kwijt. Dit zou een van om wreedheid tegen dieren te voor- de redenen kunnen zijn waarom men- komen’ aangesloten, met het doel deze sen zo gemakkelijk doden en zo wordt te ondermijnen! een nieuwe cultuur van geweld en Tenslotte werd in Den Haag moord gevestigd. We kunnen tegen- mevrouw B. Plavsic, een vooraan- woordig bijna geen bladzijde van een staand politicus, aangeklaagd wegens krant of nieuwsblad opslaan zonder te het aanzetten tot en het door de vin- lezen over bloedbaden die steeds maar gers zien van de systematische etnische doorgaan en die door de aard van ver- zuiveringen van Bosnische moslims en nietigingswapens gemakkelijk worden Kroaten. In het verslag staat dat ze gemaakt. moslims als genetisch misvormd heeft Door de jacht is de populatie van de beschreven. Een etiket is voldoende leeuw in geheel Afrika gereduceerd. om moorden te plegen. Zo gauw Van 50.000 een aantal jaren terug is levende wezens worden betiteld als de het aantal in 2001 tot 15.000 terugge- klasse van genetisch misvormden, of bracht. In India is de prachtige Ben- als ze het etiket van ongedierte of al- gaalse tijger door de jacht bijna uitge- leen maar van gedierte (opgeplakt) roeid. Rijke mensen betalen zo’n krijgen, is de basis gelegd voor het uit- 30.000 US $ per keer om een leeuw te vagen van hun bestaan. doden. Het egostrelende gevoel van De jacht op dieren traint de mens in voldoening bij de trofee van een leeuw het zonder aarzelingen of scrupules met dikke manen wordt verworven doden. Naar schatting zijn er in de VS door volwassen mannelijke leeuwen te in de laatste vijftien jaar een half mil- offeren; deze vormen bij voorkeur het joen moorden gepleegd. Ondanks het

Theosofia 110/6 · december 2009 225 feit dat 19 van de 50 staten tegen de vorige eeuw talloze miljoenen in dat doodstraf zijn, zijn er vele honderden land werden gedood, alleen al door de moordenaars geëxecuteerd. Verschil- krijgsheren, de strijdkrachten van Ja- len executies van andere soorten van pan, de Kuomintang en Mao’s moord omdat ze het stempel van goed- cohorten. keuring van de staat hebben? Indertijd Kunnen we in die omstandigheden voerde een vrouw bij de executie van zelf trots zijn op onze vooruitgang? Timothy McVeigh juichend een dans ‘Als het zout zijn smaak verloren heeft, in haar trouwjurk uit. waarmee moeten we dan zouten?’ Er zijn in de Kongo vele miljoenen Wanneer de mensheid groeit naar on- mensen gestorven in de moorddadige menselijkheid, zoals zij lijkt te doen, oorlog die het land heeft verwoest. zal het menselijk ras dan, ondanks het Maar deze miljoenen zijn nog maar feit dat er mensen zijn die meedogend, een klein deel van het enorme aantal vriendelijk en goed zijn, evolueren of mensen dat in Soedan, Siërra Leone, degenereren? Biafra, Bosnië en andere gebieden is afgeslacht. Recente publicaties over Uit: , juli 2001 het leven in China laten zien hoe in de Vertaling: Corrie Blaak

¶¶¶ Het hoofdbestuur van de Theosofische Vereniging in Nederland wenst alle leden, abonnees en lezers van Theosofia een inspirerend 2010 toe.

¶¶¶

226 Theosofia 110/6 · december 2009 Geroepen door het Wereldhart

– Wies Kuiper

Wie bent U werkelijk?

Mijn angstige vraag, liefste, wie bent u werkelijk? Ik ben der waarheidsgrond, eeuwig en onvergankelijk. Ik ben de oerbron van alles wat je kent, de oerklank van ieder woord dat je spreekt, onaangetast, door der tijden heen. De titel van dit symposion geeft al aan Geen ruimte omsluit mij. dat we het vandaag over iets bijzonders In ’t ongeopenbaarde wortelt diep gaan hebben, iets mystieks misschien mijn zijn, wel. Het bovenvermelde gedicht staat en toch ben ik hier, dicht, vlak bij u. daar niet voor niets; naar mijn idee is het bedoeld om de sfeer van dit sym- Bent u alleen, vraag ik onomwonden? posion al vanaf het begin te actualise- Ik ben met al wat is verbonden, ren. vervlochten met aller werelden Toch is het niet voor iedereen met- wijsheid. een duidelijk wat er met het ‘Wereld- Tegelijk harmonie, kracht en liefde die, hart’ bedoeld wordt, en weet ik het, in Omdat ik een er mee ben, alle diepte, eigenlijk zelf wel? Hoe zich altijd vernieuwen, weet je dat je geroepen wordt als je en ze in een eeuwig worden niet weet dat het er is, als je haar taal geboren doet zijn. niet verstaat? Ja, ik maak het wereld- Ik ben Aipolos, herder van mijn kudde. hart maar even vrouwelijk en spreek En iedere kudde is deel van mij over “haar”, maar eigenlijk is het an- en toch ben ik geheel ikzelf. drogyn of dat zou het in mijn beleving Anoniem moeten zijn: die plaats waar de tegen- delen worden opgeheven, waar de dua- Wies Kuiper was jarenlang lid liteit tot een eenheid wordt. van het hoofdbestuur van de In het gnostisch evangelie van Phi- TVN, van 2002 tot september lippus, waarvan een deel duidelijk Va- 2009 als voorzitter. Deze lezing lentiniaans is en andere delen weer gaf zij op 23 mei 2009 in het meer lijken te stoelen op de oude hin- conferentieoord Renova in Bilthoven bij het symposion met doe-filosofie, wordt dit zo prachtig om- bovengenoemde titel. schreven in de symboliek van het

Theosofia 110/6 · december 2009 227 bruidsvertrek, het symbool van de ten te achterhalen wie of wat de mens bruiloft tussen de lagere en de hogere in essentie is. Dan ken je het patroon natuur van de mens, ofwel tussen zijn en kun je de lijnen leggen die nodig lager zelf en zijn Hoger Zelf. zijn om die verbinding tot stand te Wat kan de theosofie bijdragen tot brengen. Dat lijkt heel technisch, maar een beter begrip van wat in deze titel ook hier geldt de oude Hermetische bedoeld wordt, en meer nog, wat kan wet: Zo boven zo beneden, zo binnen de theosofische filosofie bijdragen aan zo buiten. Een chirurg moet immers het leren horen en verstaan van die ook weten hoe het zenuwstelsel in el- roep. Want dit is voor ieder van ons, als kaar zit en waar hij wel of niet verbin- sprekers op dit symposion, de op- dingen kan maken, zodat het geheel dracht: wat kunnen wij bieden aan de weer functioneert. mensheid? Wie of wat is de mens? In de meeste godsdiensten is men Voordat ons innerlijk oor kan horen gewend aan de bewering dat de mens en verstaan moet men zich dus een ziel en een geest heeft. In de theo- volkomen afwenden sofie zegt men dat de mens geest IS en van de uiterlijke wereld. dat hij een ziel en ook een lichaam HEEFT. Het mensbeeld in de theosofie is zevenvoudig. Dat lijkt ingewikkeld, In de media wordt steeds gesproken maar het verduidelijkt waarom die van een ecologische crisis en men wil roep van het wereldhart niet luid en daar, vanuit menselijk gezichtspunt, duidelijk weerklinkt. Laten wij het van alles aan doen. Het is echter be- patroon van de mens, wat hetzelfde is langrijk te beseffen dat wij vanuit de als het patroon van de gehele schep- geestkern van de aarde, van de wereld, ping, nu eerst eens bekijken. De mens misschien zelfs vanuit de kosmische heeft een stoffelijk of fysiek lichaam gedachte, zouden moeten werken. Dat dat hier nu in de zaal op een stoel zit; is het heikele punt: hoe weten wij, hoe hij heeft een etherisch of levensli- kennen wij die gedachte? Het zou toch chaam; een astraal lichaam of lichaam een eerste vereiste moeten zijn dat we van gevoelens en emoties; een mentaal zouden luisteren naar wat de patiënt, lichaam dat kan denken en dat zorgt de aarde, als levende entiteit vanuit dat het “hebben” in deze wereld goed haar diepe geestelijke kern ons hier- voor elkaar komt, dat gericht is op de over kan leren. wensen van het fysieke lichaam, maar Theosofen zijn gravers, zoekers naar zeker ook op die van het gevoels- of waarheid, waarmee de geestelijke of emotie- lichaam. In dit deel van het goddelijke kern der dingen bedoeld mens-zijn stopt men de meeste ener- wordt. We weten dat er eigenlijk maar gie, of liever gezegd, dit deel van de één patroon is voor al het bestaande, mens vraagt de meeste energie, de van het allerkleinste tot hele sterren- meeste aandacht, meer dan 90% van stelsels, en ook wij mensen zijn naar dit alle tijd. Maar er is aan dat mentale patroon gevormd. lichaam ook nog een andere kant, een Daarom is het het eenvoudigst om kant die gericht is op de innerlijke eerst bij de mens te beginnen en trach- kern, op het ZIJN. Tussen die twee

228 Theosofia 110/6 · december 2009 delen van het mentale lichaam zit een een lagere frequentie, vóórdat het soort scheidslijn of vlies. Die beide door het menselijk oor gehoord kan kanten van dat mentale lichaam lijken worden. Er is een innerlijke schakel elkaar niet te verstaan, daar zit als het mogelijk tussen die beide gebieden, in ware een los contact. Vervolgens heeft het Sanskriet het antahkarana ge- de mens een buddhisch lichaam of een noemd. Hoe maken we in onszelf de lichaam van intuïtie, waarna je ten slot- lijn open, zodat we in contact met het te komt bij de kern zelf, het atmisch Wereldhart kunnen komen? lichaam. Via het buddisch lichaam is In ‘De Stem van de Stilte’, het eerste de mens één met alle levende wezens, fragment uit het boek der Gulden via het atmisch lichaam is hij één met Voorschriften, vertaald en van aante- HET LEVEN zelf. keningen voorzien door mevrouw H.P. Je zou je kunnen voorstellen dat we Blavatsky, staat: Hij die de stem van met het Wereldhart het hoogste kosmi- Nada, ‘het Geluidloze Geluid’ zou willen sche principe bedoelen. Via de kern horen en begrijpen, moet leren wat de van de mens, zijn atmische principe, is aard van Dharana is (vertaling uit Drie de mens daarmee verbonden en kan Wegen, één Pad, UTVN). Dharana is de als zodanig natuurlijk die roep horen diepe en volkomen concentratie van en verstaan, want er is een directe lijn het denken op een innerlijk begrip, en van het Wereldhart naar het mensen- tegelijk een zich volkomen afkeren van hart, naar zijn hoogste gebieden. Die de uiterlijke wereld. roep wordt echter door de blokkade in Voordat ons innerlijk oor kan horen het denkvermogen die ik noemde vaak en verstaan moet men zich dus volko- gestoord, of verstoord, zodat de ware men afwenden van de uiterlijke wereld. boodschap niet overkomt. Soms wordt Dat klinkt heel mooi, maar hoe doe je dit benoemd als het verschil tussen het dat: als je het probeert blijkt de mens weten met het hoofd of met het hart. een soort duikelaartje te zijn, als je Er zit zoveel “ruis”op het kanaal dat je even de spanning eraf haalt schiet hij een goed filter nodig hebt om die stem weer terug in zijn oude stand. Iedere te voorschijn te halen. Vaak zijn we groep die hier vertegenwoordigd is veel te druk met het dagelijks leven, biedt hiervoor zijn eigen werkwijze. De zodat we, als er al soms iets doorkomt, werkwijze die de theosofie aanbiedt is: dit gauw met “nu even niet” wegdu- studie, meditatie en werk. wen. Toch is het “het denken” dat de rich- De werkwijze die de theosofie ting moet aangeven waar onze belang- stelling naar uitgaat. Is het aardgericht, aanbiedt is: naar de materie, of is het gericht naar studie, meditatie en werk. de geest, naar het mysterie? Het is het denkvermogen dat de wissel op het Dat lijkt eenvoudig, studiemogelijk- spoor moet omzetten, dat de innerlijke heden zijn er in overvloed, met com- schakel tussen het lager en het hoger plete evolutieschema’s bijvoorbeeld, bewustzijn zelf moet omzetten. maar ook van Plato tot Plotinus, van De roep van het wereldhart zit op Valentinus tot Hermes en schrijvers een hoge frequentie en die moet als van de oude Veda’s, de Bhagavad Gita het ware getransformeerd worden naar en de Upanishads. In onze doelstellin-

Theosofia 110/6 · december 2009 229 gen staat ‘vergelijkende studie van spreekt dan over het tot stand brengen godsdienst, wijsbegeerte en weten- van een andere orde in de kleine levens schap’. Het bestuderen zou een enor- in de hersencellen. me kennis kunnen geven, maar het Zo komen we geleidelijk tot de verzamelen van kennis is niet het doel. meditatie. Grofweg gezegd is meditatie Door diep in deze godsdiensten of bedoeld om een leegte of stilte in het filosofieën te graven, kun je komen tot denken te doen ontstaan; een situatie een begrip van eenheid in al deze waarin het lawaai van onze dagelijkse dingen, tot het weten dat ze in de kern hersenactiviteit tot rust komt, tot har- allemaal aan hetzelfde raken. In de monie komt, zodat, als het uiterlijke Kabbala zegt men: “Als je vat wilt krij- oor niet zo overbelast is, het innerlijke gen op het onzichtbare moet je zo diep oor de kans krijgt te luisteren, te horen mogelijk doordringen in het zichtbare”. en te verstaan. Hiervoor zijn vele yoga- En een Nederlandse dichteres, vooral en meditatieoefeningen voorhanden. van kleine gedichtjes en one-liners, Er is veel literatuur over de verschil- Phil Bosman, zegt: Als je de hemel wilt lende vormen van yoga en meditatie. bestormen moet je een aanloop op aarde In het al eerder genoemde boek De nemen. Valentinus, een gnosticus uit Stem van de Stilte geeft H.P. Blavatsky het begin van de tweede eeuw van onze op niet mis te verstane wijze aan hoe je jaartelling zegt: Zelfkennis is Godsken- in het leven moet staan, vóór je die nis. Het gaat niet om intellectuele ken- stem kunt horen: Teneinde kenner van nis, maar om kennis van het hart. Met het Al-Zelf te worden moet gij eerst die zelfkennis wordt het kennen van kenner zijn van het Zelf. Om tot de het eigen inwonende hoogste beginsel kennis van dat Zelf te komen moet gij bedoeld, het atmische gebied, waarin het zelf aan het niet-zelf overgeven, zijn de mens één is met, of raakt aan, het aan niet-zijn. Ook in de Bhagavad Gita, Leven zelf, ofwel het Wereldhart. een onderdeel van het Indiase epos de Mahabharata wordt hierover gespro- ken. Toch zijn er ook gevaren verbon- De stem van de stilte, de roep van den aan dit proberen te luisteren naar het wereldhart, zal je vervullen met een innerlijke stem. Zo staat bijvoor- liefde, met een intense innerlijke beeld in vers 35 van hoofdstuk 4 van de Bhagavad Gita dat het vaak gebeurt blijheid, met een gevoel van eenheid dat de leerling de roep van de onge- met alles en allen. zuiverde emoties of verlangens houdt voor de stem van de intuïtie. Wanneer Het is belangrijk zich te realiseren weet je nu of het de stem van de stilte dat de fysieke hersenen gemaakt zijn of de roep van het wereldhart is? Ik om te functioneren in het “waakbe- denk dat er een paar kwaliteiten be- wustzijn” waar gewone intellectuele noembaar zijn. Die stem zal je vervul- zaken langs gebaande wegen verlopen. len met liefde, met een intense inner- Als we ons echter op het gebied van de lijke blijheid, met een gevoel van een- esoterie begeven, dan hebben we ande- heid met alles en allen. re hersenpaden nodig en die zullen we Dan hebben we het nog niet gehad eerst zelf, door oefening, moeten aan- over werk, werk ten behoeve van alle leggen. Mevrouw H.P. Blavatsky levende schepselen natuurlijk, wetend

230 Theosofia 110/6 · december 2009 dat je een onderdeel van dat geheel kunt ontwikkelen waardoor je in staat bent, maar ook werk voor en aan bent die roep van het Wereldhart te jezelf, dat werk dat bedoeld wordt als kunnen horen en verstaan, niet als zo- voorbereiding om die stem te kunnen maar iets dat voortkomt uit het eigen horen. onderbewustzijn. Daarom is onder- In deze opgave zitten vele valkuilen. scheidingsvermogen de eerste stap op Deze zijn prachtig verwoord in het weg hiernaartoe. Natuurlijk zullen wij boekje Aan de Voeten van de Meester, op onze weg vergissingen maken, we het eerste werkje van J.J. Krishnamurti laten ons gemakkelijk op een zijpad waarin benadrukt wordt dat we goed brengen en we zijn vaak liever lui dan moeten kijken naar de eigen motivatie moe dan dat we onophoudelijk pro- voordat men iets voor een ander doet. beren de weg vrij te houden zodat het Doe je dat om op een voetstuk gezet te contact door kan komen. Op den duur worden? Nu, daar kun je alleen maar zullen wij echter voldoende geoefend vanaf vallen! Soms gebeurt het dat de zijn om te durven vertrouwen op ons ander door jouw goede daden afhan- innerlijke vermogen om onderscheid te kelijk van je wordt en daardoor zijn maken en daardoor met vreugde de eigen zelfstandigheid opgeeft, wat óók roep van het Wereldhart in ons te ho- niet de bedoeling kan zijn. Allereerst ren klinken. Pas dan zijn wij inzetbaar zou je kunnen onderzoeken van waar- als instrument van datzelfde wereld- uit deze drang om te helpen of goed te hart. Want het is niet voldoende de doen eigenlijk stamt; komt het uit je roep te horen, maar we moeten er ook ego, je ikje, of is het puur, ego-loos naar handelen, om zodoende de mens- mededogen? Het lijkt zo gemakkelijk, heid en dus ook onszelf een leidraad te maar wij zijn in staat om onszelf hier- bieden om de schepping tot volmaakt- mee goed voor de gek te houden! heid te voeren. In korte lijnen heb ik getracht aan te geven hoe je in jezelf een zuiver kanaal

Het Universeel Principe is inderdaad te realiseren door een bewustzijn dat volmaakt vrij is van elk mogelijk vooroordeel betreffende wat dan ook en geheel en al openstaat.

N. Sri Ram, De diepere zin van het leven

Theosofia 110/6 · december 2009 231 De Stem van de Stilte: de wereld achter het werk

deel III: de oorsprong van de Stem

– Ingmar de Boer

Dit is het laatste deel van een artikel in drie delen naar aanleiding van het feit dat 120 jaar geleden De Stem van de Stilte geschreven werd.

In deel I van dit artikel hebben we kort de De auteur is sinds 1989 totstandkoming van de Stem bekeken. In lid van de TVN en heeft deel II hebben we de tekst aan een ana- ongeveer 18 jaar lang lyse onderworpen, op zoek naar de con- deelgenomen in de Rot- terdamse loge, waarvan text van de thema's en technische termen geruime tijd in het loge- uit de tekst. Aan de hand van onze bevin- bestuur. Hij woont en dingen kunnen we nu toewerken naar een werkt sinds februari 2008 concreet idee over de oorsprong van de op het Internationaal Stem. Theosofisch Centrum en is nu lid van de Naar- Het werk van David Reigle dense Loge. De Amerikaanse ori‰ntalist David Reigle heeft in zijn onderzoek naar de oorsprong van het Boek van Dzyan een aantal bij- zondere ontdekkingen gedaan. Zijn werk dienaangaande is gebundeld in zijn boek Blavatsky's Secret Books: Twenty Years' Research, dat verscheen in 1999.24 Verder schreef in hij 1983 een voorlopige verkenning onder de titel The Books of Kiu-Te or The Tibetan Buddhist Tantras waarin veel nuttige informatie is te vin- den.25 De fragmenten uit de Stem zijn volgens HPB deel van dezelfde reeks geschriften als het Boek van Dzyan, dus

232 Theosofia 110/6 · december 2009 het onderzoek naar de oorsprong van het bevinden zich in het algemeen niet in de Boek van Dzyan kan ons ongetwijfeld canon zelf. De belangrijkste tantra's die meer vertellen over de oorsprong van de wel in de canon te vinden zijn, zijn Stem. ge‰xtraheerd uit grotere geschriften, de Een belangrijke ontdekking van Reigle zogenaamde basistantra's (målatantra). was dat het boek van Kiu Te waarschijn- Deze basis- tantra's zijn verborgen ge- lijk de serie boeken is die tegenwoordig schriften die bijvoorbeeld worden ge- bekend staat onder de naam "rgyud noemd in oude historische overzichten. sde".26 Henk Spierenburg had deze ont- Er zijn soms citaten en in een enkel geval dekking al eerder gedaan, maar het werk een heel hoofdstuk uit deze boeken te van Reigle maakte deze ontdekking pas vinden in de openbare boeken van de alom bekend in de theosofische wereld.27 canon. Op grond van ‚‚n van deze citaten Het Tibetaanse rgyud sde betekent zoveel veronderstelt Reigle nu dat het boek van als "tantrieke boeken" en is een aandui- Dzyan de verborgen basis-tantra is van ding van de tantrieke afdeling van de Ti- het belangrijkste werk van de rgyud- betaans-boeddhistische canon, de Kanjur reeks, de Kàlacakratantra. Hij ziet dit als en Tanjur. De boeddhistische tantra's "a very solid hypothesis", een goed ver- (rgyud sde) vormen de voornaamste ge- dedigbare stelling.28 In dat geval zou de schreven grondslag van het vajrayàna- Stem dus herkenbaar moeten zijn als een boeddhisme. Deze werken zijn, voor geschrift uit de sfeer van het vajrayàna. zover ze bekend zijn aan de wetenschap, niet onmetelijk oud, maar worden toege- Vajrayàna is niet de oude wijsheid schreven aan de boeddha (Kanjur), of zijn Aan het begin van de Introductie van De commentaren zijn op de werken die Geheime Leer vinden we echter een op- worden toegeschreven aan de boeddha merkelijke aanwijzing van HPB met be- (Tanjur). In deze collectie komen dus in trekking tot het vajrayàna. Het esoterisch principe geen voor- boeddhistische teks- boeddhisme, beschreven door A.P. Sin- ten voor, in tegenstelling tot wat HPB in nett, had vanaf 1883 betrekkelijk veel het voorwoord van de Stem zegt. Hoog- interesse gewekt in de westerse wereld.29 stens bevatten sommige van deze werken HPB merkt op, dat Sinnett zijn boek in veel voor-boeddhistische elementen, plaats van , met twee waaronder hindoe‹stische en sjamanis- d's, beter "Esoteric Budhism" had kun- tische, die dan in het kader van het boed- nen noemen, met ‚‚n d, van budha, ken- dhisme een nieuwe plaats krijgen. nis, inzicht, wijsheid. Dat boek gaf im- mers niet zozeer een beeld van het esote- Nu zouden we kunnen denken dat de risch boeddhisme, alswel van de theoso- boeken van Dzyan en van de Gulden fische wijsheidstraditie zoals die door de Voorschriften in de Tibetaans- boeddhis- Mahàtma's naar voren werd gebracht.30 tische canon te vinden moeten zijn, maar Het esoterisch boeddhisme is, zo weten zo eenvoudig is het nu ook weer niet. In wij inmiddels, het vajrayàna, de boed- de canon bevinden zich wat HPB de dhistische tantriek, waarvan de leer inder- openbare werken van Kiu Te noemt en de daad niet zonder meer identiek is met de boeken waaruit de door ons gezochte leer die Sinnett in zijn boek heeft uit- teksten afkomstig zijn worden volgens eenzet. Een bladzijde verderop in De HPB blijkbaar onder dezelfde categorie, Geheime Leer plaatst ze het esoterisch rgyud, gerangschikt, maar zijn geheim, en boeddhisme verder in perspectief:

Theosofia 110/6 · december 2009 233 Bovendien omvatten de verslagen die of versluierde versies zijn van de ba- we de lezer willen voorleggen de sis-tantra's. De verkorte ("laghu") esoterische leerstellingen van de gehele Kàlacakratantra noemt ze bijvoorbeeld wereld, sinds het begin van onze "half-esoterisch". HPB verwijst in ‚‚n mensheid, en het boeddhistische van haar artikelen ook naar de inhoud occultisme neemt daarin zijn rechtmatige van "geheime gedeelten" van de plaats in, maar niet meer dan dat. De Kàlacakratantra. Tot deze geheime geheime delen van de "Dan"ofJanna informatie had ze blijkbaar toegang en ze ("Dhyan") van Gautama's metafysica - kon deze dus vergelijken met de verkorte groots als ze schijnen te zijn voor openbare rgyud-werken.33 diegenen die niet bekend zijn met de leerstellingen van de Wijsheidsreligie van We kunnen ons overigens afvragen de oudheid - zijn in werkelijkheid slechts waarom HPB expliciet zou verwijzen een klein onderdeel van het geheel.31 naar deze geheime informatie, en deze basistantra ook elders schijnbaar achte- Deze opmerkingen staan vrijwel aan het loos noemen, terwijl dit werk vervolgens begin van De Geheime Leer. Blijkbaar het hele raamwerk zou vormen van deel I was het zo belangrijk dit onderscheid te en II van De Geheime Leer, waar over de maken, dat ze haar magnum opus ermee herkomst juist heel geheimzinnig wordt begon. Door Sinnett's titel kon het mis- gedaan. Misschien is hier wel een reden verstand worden gewekt dat de opvatting voor te bedenken, maar het geeft toch te van de Mahàtma's identiek was met de denken. tantriek van het vajrayàna, en dat zou voor de ontluikende theosofische bewe- De verdwenen stanza's uit het derde ging negatieve consequenties kunnen deel van De Geheime Leer hebben gehad. De identificatie van theo- In een ander modern artikel kunnen we sofie met de esoterie van een bestaande nog een opmerkelijke aanwijzing vinden religie zou in de kiem het einde van de die ons iets meer zou kunnen vertellen theosofische beweging kunnen zijn ge- over de oorsprong van de Stem. Daniel weest, die immers "geen religie hoger dan Caldwell laat in zijn bijzonder lezens- waarheid" erkent. Deze consequenties waardige artikel The myth of the "miss- zijn tot op heden dus afgewend. ing" third volume of zien, dat al het geschreven materiaal van Verder zegt HPB, over de openbare HPB waarvan het bestaan wordt genoemd delen van Kiu Te: Strikt gesproken (bijvoorbeeld in bewaard gebleven zouden deze vijfendertig boeken "De correspondentie van HPB), ook in- gepopulariseerde versie van de geheime derdaad is gepubliceerd.34 Echter, in een leer" moeten worden genoemd, vol van de brieven die Caldwell noemt, brief mythen, misleidingen en fouten.32 Het nummer LXXX van HPB aan Sinnett getal van 35 boeken is niet helemaal gedateerd 3 maart 1886, vinden we de helder, maar wel duidelijk is dat ze hier volgende passage: spreekt over boeken van de rgyud-afdeling van de Tibetaanse canon. Ik heb een enorm Inleidend Hoofdstuk Wat ze beweert klopt in elk geval in klaar, of Woord vooraf, Proloog, noem zoverre, dat de tantrieke werken in de het maar zoals je wilt; alleen maar om de Kanjur meestal verkorte, vereenvoudigde lezer te laten zien dat de tekst, zoals die

234 Theosofia 110/6 · december 2009 is, met aan het begin van elk gedeelte een derziende vermogens te hulp geroepen.36 bladzijde met een vertaling uit het Boek Zijn werken staan altijd garant voor een van Dzyan en het Geheime Boek van spectaculaire vernieuwende visie op de "Maytreya Buddha" Champai chhos Nga dingen en ook wat betreft de Stem is zijn (in proza, niet de bekende vijf boeken in beschouwing verbazingwekkend. verzen, die een dwaalspoor zijn) geen verzinsel zijn. 35 Hij schrijft, zonder reserve, dat de bron- tekst van de Stem aanvankelijk een soort De onduidelijkheid van deze passage notitieboek is geweest van Asaïga, de daargelaten, is er blijkbaar naast de ver- schrijver van de Yogàcàrabhåmi, waarin talingen uit het boek van Dzyan, die in hij de leringen uit de universele symbo- deelIenIIvanDe Geheime Leer zijn lentaal voor het eerst in woorden op- verschenen, bij de totstandkoming van De schreef. Na diens dood hebben enkele Geheime Leer ook nog sprake geweest van zijn leerlingen hieraan nog uittreksels van vertalingen uit een ander geheim van zijn toespraken toegevoegd, resulte- werk, "de vijf boeken van " rend in de negentig "korte verhandelin- (Tibetaans byams pa'i chos lnga). De vijf gen".37 Dit lijkt dus de analyse van de openbare werken in verzen, waarover inhoud (zie deel II) geheel te bevestigen: wordt gesproken, zijn vijf bekende de denkwereld die we in de Stem aantref- werken van Asaïga, die hij volgens de fen zou, als we Leadbeater in zijn be- overlevering heeft geschreven onder in- schouwing zouden volgen, inderdaad die spiratie van Maitreya. HPB's vertalingen van Asaïga en zijn volgelingen moeten uit de vijf geheime boeken zijn echter niet zijn. als zodanig in De Geheime Leer te vinden, ook niet in het postuum gepu- Van de leerlingen van Asaïga was, vol- bliceerde derde deel, dat wel het genoem- gens Leadbeater, Alcyone met name de- de enorme "Introductory Chapter" bevat, gene die in zijn voorlaatste leven de tekst maar geen raamwerk van "stanza's". van de toespraken heeft voorbereid, en Caldwell rept er verder in zijn artikel niet deze heeft gebundeld onder de titel Boek over waar deze vertalingen kunnen zijn der Gulden Voorschriften. Alcyone is in gebleven, en uiteraard kunnen ze ook het werk van Leadbeater niet de echte eenvoudig door HPB zijn weggegooid. naam van deze leerling, maar een code- HPB schreef De Geheime Leer echter in naam die verbonden is met diens re‹n- opdracht van Mahàtma M., en het lijkt carnerende Zelf. Wij kennen hem in zijn dan ook onwaarschijnlijk dat ze met deze afgelopen incarnatie onder de naam Jiddu op ge‹nspireerde wijze geschreven teksten Krishnamurti. Ook de bodhisattva onachtzaam zou zijn omgegaan. Asaïga (codenaam Uranus) zouden we in de geschiedenis van de Theosophical So- Leadbeater over de oorsprong van de ciety in zijn navolgende incarnatie onder Stem een andere naam kennen, namelijk als de C.W. Leadbeater geeft ons in zijn com- Mahàtma DK.38 Lezen we over Alcyone mentaar op de Stem nog meer informatie in Besant en Leadbeater's Lives of Alcy- waarmee de puzzel omtrent de oorsprong one, dan vinden we daar een vergelijk- van de Stem langzaamaan compleet lijkt baar relaas over Uranus en Alcyone in te worden. Hij heeft naar eigen zeggen bij hun incarnaties als Asaïga en zijn leer- zijn studie van de Stem ook zijn hel- ling.39

Theosofia 110/6 · december 2009 235 specifiek voor het vajrayàna, zoals bijvoorbeeld de diamantziel, Vajrasattva. Als we de bron van de Stem zoeken, moeten we dus op zoek gaan naar ge- schriften die liggen binnen de sfeer van het mahàyàna-boeddhisme, op het kruis- punt van yogàcàra en vajrayàna, en wel, zoals we hebben gezien, in een richting die zich ook ontplooid heeft in China. De bodhisattva Asaïga zelf zou dus, Het genre van de Stem is niet dat van volgens de overlevering, evenals Krish- een typisch vajrayàna-geschrift, maar namurti in onze tijd, ge‹nspireerd zijn eerder van een stadia-van-het-pad- geweest door de bodhisattva Maitreya. geschrift, waar de drie fragmenten elk een fase van het pad beschrijven, met elk een eigen fundamentele opgave. Als we niet beter zouden weten zouden we mis- schien kunnen denken in de richting van een geschrift van Asaïga zelf, zoals zijn Yogàcàrabhåmi, waar ook vajrayàna- elementen inzitten, en dat ook in een Chi- nese vertaling bekend is geworden. In dat geschrift komen bijvoorbeeld ook de drie hallen (vergelijk de 4 dhyàna's) van frag- Eindconclusie ment I en de zeven poorten (vergelijk de Samenvattend kunnen we zeggen dat het 6 pàramità's) van fragment III van de mahàyàna-boeddhisme de belangrijkste Stem uitgebreid aan de orde. De omvang- achtergrond is van de Stem. Aan het slot rijke Yogàcàrabhåmi is echter in grootte van het laatste fragment ligt het einddoel niet te vergelijken met het Boek der Gul- van de beschreven ontwikkelingsgang, de den Voorschriften dat, zoals we hebben bodhisattva-staat, die kenmerkend is voor geprobeerd in te schatten, slechts onge- het mahàyàna. Het begrip àlaya is speci- veer tussen 700 en 1800 verzen zou om- fiek voor de yogàcàra-richting binnen het vatten. Verder is de Yogàcàrabhåmi (in- mahàyàna. In De Geheime Leer komt het derdaad) geen onderdeel van de rgyud- begrip àlaya ook voor, in relatie met de afdeling van de canon, maar van de mdo- eerste van de drie grondstellingen, als de of soetra-afdeling. term voor de universele overziel.41 Dit is We hebben nu twee verschillende sug- een centraal concept in de esoterische gesties over de oorsprong van de Stem, wijsheidstraditie die HPB naar voren namelijk de visie die we hierboven heb- heeft gebracht. Ook de Tibetaanse term ben ontvouwd naar aanleiding van het "narjol" (rnal 'byor) waarmee in de Stem artikel van Caldwell, en de visie van de reiziger op het pad wordt aangeduid, Leadbeater: 1. de Stem bestaat uit citaten verwijst exclusief naar een leerling in de van Asaïga's geheime "vijf boeken van yogàcàra- traditie, en yogàcàra en zijn Maitreya" in proza, en 2. de Stem bestaat stichter Asaïga worden naar voren ge- voornamelijk uit toespraken van Asaïga, bracht in het voorwoord van de Stem. verzameld door zijn leerlingen. Deze Verder zijn veel van de technische termen twee visies zijn weliswaar niet vergelijk-

236 Theosofia 110/6 · december 2009 baar in bewijskracht, maar komen qua 26. Reigle, David & Nancy, Blavatsky's sec- inhoud opmerkelijk dicht bij elkaar. ret Books, p. 21-23 Is de bron van de Stem nu werkelijk 27. Poortman e.a. (red.), H.E.Ch., Tibetaans hetzij een geschrift van Asaïga, hetzij boeddhisme, een verzameling studies, Theosofische Vereniging, Amsterdam, een tekst die in zijn directe nabijheid is 1975, p. 74 ontstaan? Ten minste kunnen we stellen 28. Reigle, op. cit, p. 48 dat dit het overdenken waard is, maar we 29. Sinnett, A.P., Esoteric Buddhism, Chap- hebben daarvoor uiteraard geen onom- man & Hall, London, 1892 stotelijk bewijs. Wat niet verklaard wordt 30. SD I, xvii-xix door de visie van Leadbeater is, dat het 31. SD I, xx (vert. cit. IdB) Boek van Gulden Voorschriften, zoals we 32. Blavatsky, H.P., Collected Writings, vol. XIV, Theosophical Publising House, in deel I hebben gedestilleerd uit HPB's Wheaton (Ill.), p. 422, zie ook: Spierenburg, voorwoord, een compilatie zou moeten H.J. (ed.), The Buddhism of H.P. Blavatsky, zijn uit verschillende tijdsperioden. Het Point Loma, San Diego, 1991, p. 136-138 verband met de yogàcàra- richting en zijn 33. Blavatsky, op. cit., p. 391 (noot) stichter, de bodhisattva Asaïga, lijkt 34. Caldwell, Daniel H., The Myth of the echter wel zeer duidelijk aanwezig. Dit "missing" third volume of the Secret Doctrine, geeft ons aan in welke bredere context we Blavatsky Study Centre, electronische dit bijzondere theosofische geschrift uitgave: http://www.blavatskyarchives.com/ sdiiipt1.htm, 2004 zouden kunnen zien, hetgeen ons zou 35. Barker (ed.), A. Trevor, Letters of H.P. kunnen brengen tot meer begrip van de Blavatsky to A.P. Sinnett, The-, Theosophical boodschap van HPB en van de werkelijke University Press, Pasadena, 1973, p. 195 (vert. bedoeling van de theosofische beweging. cit. IdB) 36. Leadbeater, C.W., Talks on the Path of Noten bij deel III Occultism, Vol. 2, , Theosophical Publishing House, Adyar, p. 3 Verwijzingen naar De Geheime Leer zijn in 37. Ibid., p. 9-10 38. Ibid., 1926, p. 8 (DK is daar gespeld als de vorm: SD (Secret Doctrine) deel, Djwàl Kål) paginanummer van de eerste Engelse editie 39. Besant, A. and Leadbeater, C.W., The van 1888, bijvoorbeeld "SD I, 573". Lives of Alcyone, Theosophical Publishing House, Adyar, 1924, of de electronische 24. Reigle, David, The Books of Kiu Te Iden- uitgave bijv. http://www.anandgholap.net, p. tified, in Reigle, David & Nancy, Blavatsky's 295-296 Secret Books: Twenty Years' Research,Wiz- 40. Blavatsky, H.P., , ards Bookshelf, San Diego, 1999 The Company, Los Angeles, 25. Reigle, David, The Books of Kiu-Te or the 1990, p. 32-33 Tibetan Buddhist Tantras, Wizards Book 41.SDI,27(stanzaI,9)encommentaar SD shelf, San Diego, 1983 I, 47-50

Peace to all beings.

Theosofia 110/6 · december 2009 237 238 Theosofia 110/6 · december 2009 Theosofia 110/6 · december 2009 239 240 Theosofia 110/6 · december 2009 Register

Tweemaandelijks tijdschrift van de Theosofische Vereniging in Nederland

Redactie: Anne Myrthe Iken Elly Kooijman Wies Kuiper Els Rijneker Peter Smit

Jaargang 110 (2009)

Register Theosofia · jaargang 110 (2009) De bladzijden van de zes nummers van deze jaargang zijn doorlopend genummerd.

ARTIKELEN (op schrijver) blz: nr:

58 2 Algeo, J. Witte Lotusdag en wat deze dag betekent 95 3 Bilimoria, E.D. Ruimte en denkvermogen 146 4 Boer, I. de De Stem van de Stilte, de wereld achter het werk deel 1 195 5 Boer, I. de De Stem van de Stilte, de wereld achter het werk deel 2 232 6 Boer, I. de De Stem van de Stilte, de wereld achter het werk deel 3 31Burnier, R. Bespiegeling maakt ons menselijk 135 4 Burnier, R. en Krishna, P. Krishnamurti en de theosofie 91 3 Burnier, R. De macht van geluid 223 6 Burnier, R. De olifant en de mier 183 5 Burnier, R. De toekomst van de Theosofische Vereniging 47 2 Burnier, R. Waarom zo’n morele zwakheid? 19 1 Garnier, A. De vorm en functie van stupa’s 13 1 Haraldsson, H. Mededogen - de basis voor vrede en begrip 52 2 Ierlant, F. van Viveka Cudamani, het kroonjuweel van wijsheid 165 4 Jayaprakash, A. Spiritualiteit - een levenswijze 71Kamensky, A.Ritme in de Cosmos 73 2 Kannan, A. Herontdekken 135 4 Krishna, P. en Burnier, R. Krishnamurti en de theosofie 62 2 Krishna, P. Verkenningen met betrekking tot de leringen van J. Krishnamurti 101 3 Krishna, P. Verkenningen met betrekking tot de lerlingen van J. Krishnamurti 227 6 Kuiper, W. Geroepen door het Wereldhart 179 5 Leadbeater, C.W. Hoe men deze dingen weet 98 3 Letzerich, E. De innerlijke reis 107 3 Lindemann, R. Het ontdekken van de verborgen volmaaktheid 244 6 Oliveira, P. Waarom de keuze op Adyar is gevallen 241 6 Parulkar, S.S. Het ontwerp van het leven 161 4 Rijneker, E. Leven na leven 69 2 Ross Chandler, D. Mevrouw Blavatsky en de theosofie 189 5 Sender, P.D. Uitbreiding van ons centrum van bewustzijn 116 3 Smit, P.J. Bewustzijn voorbij de grenzen - bijna-doodervaringen in perspectief deel 1 153 4 Smit, P.J. Bewustzijn voorbij de grenzen - bijna-doodervaringen in perspectief deel 2 77 2 Taimni, I.K. De ontwikkeling van geestelijke wilskracht

Register Theosofia · jaargang 110 (2009) ARTIKELEN (op titel) blz: nr:

31Bespiegeling maakt ons menselijk / Radha Burnier 116 3 Bewustzijn voorbij de grenzen - bijna-doodervaringen in perspectief deel1/Peter J. Smit 153 4 Bewustzijn voorbij de grenzen - bijna-doodervaringen in perspectief deel2/Peter J. Smit 227 6 Geroepen door het Wereldhart / Wies Kuiper 73 2 Herontdekken / A. Kannan 179 5 Hoe men deze dingen weet / Charles W. Leadbeater 98 3 De innerlijke reis / Erica Letzerich 18 1 Kosmische evolutie I 79 2 Kosmische evolutie II 114 3 Kosmische evolutie III 144 4 Kosmische evolutie IV 187 5 Kosmische evolutie V 249 6 Kosmische evolutie VI 135 4 Krishnamurti en de theosofie / Radha Burnier en P. Krishna 161 4 Leven na leven / Els Rijneker 91 3 De macht van geluid / Radha Burnier 13 1 Mededogen - de basis voor vrede en begrip / Halldór Haraldsson 69 2 Mevrouw Blavatsky en de theosofie / Daniel Ross Chandler 223 6 De olifant en de mier / Radha Burnier 107 3 Het ontdekken van de verborgen volmaaktheid / Ricardo Lindemann 241 6 Het ontwerp van het leven / Sharmila S. Parulkar 77 2 De ontwikkeling van geestelijke wilskracht / I.K. Taimni 71Ritme in de Cosmos / Anna Kamensky 95 3 Ruimte en denkvermogen / Edi D. Bilimoria 165 4 Spiritualiteit - een levenswijze / Jayaprakash, A. 146 4 De Stem van de Stilte, de wereld achter het werk deel 1 / Ingmar de Boer 195 5 De Stem van de Stilte, de wereld achter het werk deel 2 / Ingmar de Boer 232 6 De Stem van de Stilte, de wereld achter het werk deel 3 / Ingmar de Boer 183 5 De toekomst van de Theosofische Vereniging / Radha Burnier 189 5 Uitbreiding van ons centrum van bewustzijn / Pablo D. Sender 62 2 Verkenningen met betrekking tot de leringen van J. Krishnamurti / P. Krishna 101 3 Verkenningen met betrekking tot de lerlingen van J. Krishnamurti / P. Krishna 52 2 Viveka Cudamani, het kroonjuweel van wijsheid / Fay van Ierlant 19 1 De vorm en functie van stupa’s / Annie Garnier 244 6 Waarom de keuze op Adyar is gevallen / Pedro Oliveira 47 2 Waarom zo’n morele zwakheid? / Radha Burnier 58 2 Witte Lotusdag en wat deze dag betekent /

Register Theosofia · jaargang 110 (2009) Verklaring van rubriekscodes: B = Boekbespreking, D = `Dialoog’, W = Wie was..., T = Theosofie Wereldwijd

RUBRIEKEN blz: nr:

30 B 1 Hoe de stof de geest kreeg, Arie Bos 28 B 1 The Light of the Russian Soul, Elena F. Pisareva 211 B 5 A New Science of the Paranormal, Lawrence LeShan 209 B 5 The One True Adventure, Joy Mills 254 B 6 The Secret Doctrine, The Classic Work by H.P. Blavatsky, Michael Gomes 79 W 2 Wie is... Jaishree Kannan 251 W 6 Wie waren... De Boissevains 169 W 4 Wie was... J. Krishnamurti 205 W 5 Wie was... C.W. Leadbeater 123 W 3 Wie was... Gustav Meyrink 33 W 1 Wie was... Tallapragada Subba Row

Register Theosofia · jaargang 110 (2009) Het ontwerp van het leven

– Sharmila S. Parulkar

Overal in de natuur vinden we sym- metrie – overal komen we lijnen, curven, hoeken en ellipsen tegen. Aloude zieners onderscheidden het ontwerp van de constellaties van het met sterren bezaaide firmament. De moderne waarnemer beschrijft de structuur van een element of een atoom. Een kristal is prachtig van vorm en doorschijnendheid. Een korrel zand of zout heeft een geo- Ligt er een doel ten grondslag aan wat metrische vorm. Iedere bloem ver- de ‘hobby’ van moeder natuur lijkt, om bijstert ons, niet alleen door haar voortdurend en overal ontwerpen en kleur en geur maar ook door haar patronen te creëren? Vanwaar al die samenstelling. Iedere grasspriet, symmetrie? Is die zonder betekenis? ieder blad, iedere vrucht biedt ons Laten we ons van de prachtige we- een vorm en een gestalte. Dit alles is reld van de natuur buiten afwenden en zo gewoon in de natuur dat wij er eens in onszelf kijken. Ons lichaam is vaak niet in slagen de boodschap te samengesteld uit vele delen en ver- begrijpen noch te genieten van de schillende subsystemen. Door het schoonheid van het ontwerp dat ons cerebro-spinale stelsel (hersenen en aan alle kanten omringt. ruggenmerg) zien wij één beeld; door het sympathisch stelsel een ander. Alweer is ieder orgaan gevormd vol- Mevrouw Sharmila S. gens een plan. Het oog, het oor, de le- Parulkar is lid van de ver, de milt, alles in het lichaam heeft Blavatsky loge van de TS een vorm en het ene orgaan zit dichtbij te Mumbai, India en hecht zich vast aan het andere vol- gens een bepaald ontwerp. Verschil- lende organen hebben verschillende functies en samen vormen ze zich tot een gecoördineerde vorm die wij ken- nen als het lichaam. De natuur heeft de vormen van deze organen niet doel- loos geproduceerd; zij zeggen iets over hun doelstelling. Ieder ontwerp open- baart schoonheid en duidt ons iets aan over hun doel. Van het zichtbare en gekende gaan wij verder naar het onzichtbare en on-

Theosofia 110/6 · december 2009 241 gekende. Niemand twijfelt eraan dat Toch is een echte filosofie noodzake- het menselijk leven een doel heeft. Wij lijk om het levensontwerp te doorzien. dragen bepaalde intuïties in onszelf Het grootste probleem bij het zien mee – sommigen noemen dit instinct – van het levensontwerp is onze mentale maar ons lichaam heeft een soort ge- gewoonte om in beslag genomen te voel in zich. In ons hart is er een in- worden door de dagelijkse zaken van stinctief gevoel voor wat onze morele de uiterlijke wereld, waardoor er geen plicht is of ons tot eer strekt; en in ons tijd overblijft om met een duidelijk zielebewustzijn bestaat een gevoel dat beeld naar het hele leven te kijken. het leven niet betekenisloos kan zijn, Daarom is de eerste les onszelf los te dat het een goddelijk doel heeft. Voor maken, tenminste voor een tijdje, van ons lichamelijk instinct is geen arts de dagelijkse groef en enige afstand te nodig; er is geen priester die een mo- nemen van het gedoe van het dagelijks reel gevoel kan overmeesteren; geen leven, op een of andere hoog rotspla- wetenschapper kan de intuïtie van de teau, waarbij we veeleer naar het leven ziel weghalen dat het leven betekenis als geheel kijken dan in delen. Onze en doel heeft. Ons probleem is dat we uitbundigheid en ons verdriet verdwij- het levensontwerp correct moeten nen wanneer wij het Geheel zien met interpreteren en begrijpen. Als we behulp van nobele, universele gedach- waarlijk leefden volgens het levens- ten. Ware filosofie biedt dat plateau en ontwerp, het ware doel ervan zouden die hoogte. Wij moeten de techniek vervullen, zou ons eigen leven groots, volgen van het ons afscheiden van het prachtig en schitterend zijn – groots gedoe en het tumult van verplichtingen door macht, prachtig in vrede, schitte- en ontspanning. Wij moeten de tijd rend van vreugde. vinden, ja zelfs tijd maken, om op de Overal rondom ons openbaart de toppen te geraken waar al onze gewo- natuur dat het levensproces ritmisch is. ne dagelijkse zorgen en gedoe op de Waarom is ons eigen leven dan niet tweede plaats komen, en wij een ritmisch? Hoe kunnen we het ritmisch visioen krijgen van schittering en maken? Kunnen wij met ons eigen schoonheid. Ons eigen leven zal er, leven omgaan op zo’n manier dat wij zonder zijn zwakheden, prachtig uit- bewust en gericht in staat zijn het ont- zien vanuit een waarlijk filosofisch werp van macht, vrede en schoonheid perspectief. te traceren? Wanneer we een huis Hoe kunnen wij dit bereiken? De bouwen nemen we een architect in de allereerste stap is in gezelschap te zijn arm voor het ontwerp en de bouwte- van grootse boekwerken. Eén van de kening. Om kleren te laten maken eigenschappen van een groots boek is roepen we de hulp in van de kleer- het vermogen het hele ontwerp van het maker. Is er iets of iemand die wij leven aan ons te openbaren. Neem kunnen raadplegen over het ontwerp bijvoorbeeld een juweel als de Bhaga- van het leven? Een eenstemmig ant- vad Gita. Slechts één couplet, vers 20 woord hierop is dat we moeten komen in hoofdstuk 2, dat de spirituele ziel tot een geschikte levensfilosofie. Maar van de mens beschrijft, is al genoeg om de meerderheid van de mensen leeft een inspirerend visioen van het be- doelloos, zonder enige levensfilosofie. staan te geven en ons leven vol gran- deur te laten lijken, want wij krijgen

242 Theosofia 110/6 · december 2009 dan een glimp van onze onsterfelijk- behoeft een vorm of voertuig om zich heid. Het lichaam sterft, maar wij niet. te manifesteren. Wanneer we dus wil- Het vers luidt als volgt: len dat goddelijke vriendelijkheid ons ‘Er is geen tijdstip waarop het Zelf vervult en omhult, moeten wij woorden wordt geboren of doodgaat. Het Zelf, dat spreken en daden verrichten die vrien- ongeboren, eeuwig en oeroud is, gaat niet delijk zijn. Men zegt wel dat ‘woorden dood als het lichaam overlijdt.’ zonder gedachten nooit naar de hemel Wij weten dat wij zwak en teer zijn, opstijgen’. Het is evenzeer waar dat vol fouten en beperkingen, maar bij genade niet uit de hoge hemel neer- het horen van zo’n vers voelen wij ons daalt tenzij voertuigen in de vorm van goden en wordt ons leven verrijkt door heilige woorden en nobele daden op de charme die er door de ziel aan ver- aarde worden voorbereid. leend is. Wat wij in het leven nodig Door deugden zoals vriendelijkheid, hebben is vertrouwen in onze eigen eenvoud en nederigheid stroomt god- goddelijkheid, in onze innerlijke delijke genade ons leven binnen. kracht, in de vindingrijkheid van ons Woorden en daden zijn de kanalen eigen hart. Wij kunnen dat allemaal waardoor de genade van onze eigen halen uit een enkel vers van de Gita, Geest, de Goddelijkheid binnenin ons, zonder dit hele literaire meesterwerk uitstroomt en zich manifesteert als door te werken, om ons tot volmaking vriendelijkheid. Wanneer wij spreken te brengen. zijn het niet alleen de woorden die er- Zowel God als de duivel vechten toe doen, maar ook de toon; zo is het binnenin ons, in onze hersenen en in ook bij het verrichten van daden. Het ons bloed; in feite zijn zij de makers cultiveren van zo’n houding stelt ons in van het ontwerp van het leven in ieder staat te leven, trouw aan het ontwerp van ons. Wanneer onze ziel verstrikt is van het Grote Leven van de Geest. in begeerten en hartstochten, in haat Binnenin ons ligt goddelijkheid; men en woede, laten wij dan de vonk van zoekt er buiten tevergeefs naar. In ons goddelijk vuur in ons hart te hulp roe- hart en denkvermogen liggen de zaden pen en aldus de schoonheid en gran- van goedertierenheid; door inspanning deur van het leven, waarvan wij een moeten we ze doen ontkiemen. Dat vluchtige glimp hebben opgevangen, kan iedereen. Wat ook maar onze overbrengen naar huis en haard. Het plaats in het leven is, wat wij ook doen, ontwerp van het leven wordt verduis- door aandacht te schenken aan het terd door de waterdichte comparti- ‘hoe’, aan de intonatie, de manier van menten waarin onze ziel besloten ligt. doen, kunnen wij de vrede bereiken Haat, woede, twijfel en zelfzucht zijn die altijd volledig is. Aldus kan het onze vijanden die ons zicht op het ont- visioen zoals gezien vanaf de bergtop werp belemmeren. gerealiseerd worden en kunnen wij Vriendelijkheid en hoffelijkheid zijn zeggen: ‘Het leven is prachtig ondanks onze vrienden die het gordijn weg- lelijkheid; het leven is sterk ondanks schuiven en ons dat ontwerp laten zien. zwakheden; het leven is één groot rit- Deze twee zijn als ziel en lichaam. misch lied ondanks de omringende Vriendelijkheid is een goddelijke drukte en herrie.’ eigenschap. Het kan ook ‘spirituele Uit: The Theosophist, juni 2005 elektriciteit’ genoemd worden; het Vertaling: A.M.I.

Theosofia 110/6 · december 2009 243 Waarom de keuze op Adyar is gevallen

– Pedro Oliveira

De stichters van de Theosophical So- ciety (TS) hadden geen persoonlijke agenda. Hun critici zeiden (en doen dat nog steeds) dat zij spionnen wa- ren, culturele saboteurs, oplichters of zelfs vertegenwoordigers van de duivel! Maar de levens van kolonel Olcott (HSO) en mevrouw Blavatsky (HPB), hun erfenis en de stimuleren- de invloed die zij hadden op velen die hen leerden kennen, spreken voor Ofschoon de TS in 1875 gesticht werd zich. in New York, voeren H.S. Olcott (HSO) en H.P. Blavatsky (HPB) op 17 december 1878 naar India. Ze kwamen Pedro Oliveira heeft een op 16 februari 1879 aan in Bombay, graad in de filosofie en waar zij uiteindelijk hun hoofdkwartier was voorzitter van de vestigden op ‘Crows Nest’ (het Indo-Pacific Theosophi- Kraaiennest), in Breach Candy. Noch cal Federation. Olcott noch Blavatsky maakten er een geheim van dat ze toegewijd waren aan het dienen van die grote zielen die in het oosten Mahatma’s genoemd wor- den. Er is ruim voldoende onafhan- kelijk bewijs uit die tijd dat tenminste twee Mahatma’s af en toe op bezoek kwamen en gesprekken voerden met beide stichters tijdens hun leven van werken voor de Society. Soms gebeur- den zulke bezoekjes op belangrijke momenten, zoals toen HPB op sterven lag, of toen de druk op kolonel Olcott onhoudbaar werd. Bij zulke visites bo- den de Mahatma’s genezende kracht, leiding en geruststelling aan de stich- ters over hun werk voor de TS, zonder de zware verantwoordelijkheden over

244 Theosofia 110/6 · december 2009 te nemen die de stichters vrijwillig op brengen die onze herhaalde verklaringen zich genomen hadden. nog sterker ondersteunen dat 1. onze So- In The Theosophist van juli 1882 ciety gesticht was op grond van de recht- schreef HPB het volgende in een col- streekse suggestie van Indiase en Tibe- umn van de hoofdredacteur getiteld taanse adepten; en dat 2. wij, door naar ‘Komende gebeurtenissen’, die vooraf dit land te komen, slechts hun wensen ging aan een verklaring van een chela gehoorzaamden. Maar wij laten het aan van Ramalinga Swami. Deze had, lang onze vrienden over om hun eigen conclu- voordat de stichters in India aangeko- sies uit alle feiten te trekken.’ men waren, het beginsel van universele broederschap en het bestaan van de Mahatma’s in India gepredikt. HPB ‘Wij werden naar Adyar gereden en schreef het volgende: ‘Toen de auteur bij de eerste aanblik wist ik dat ons van The World, als reactie op een toekomstige thuis gevonden was.’ directe uitdaging, aan de Bombay Ga- zette van 4 april 1882 schreef, begon hij zijn brief met de volgende geloofsverkla- Ofschoon de Society snel groeide ring: “Toen ik The Occult World schreef, met de komst van de stichters naar In- was ik er al zeker van dat de Theosophi- dia, waren zij aan het zoeken naar een cal Society door mevrouw Blavatsky ver- geschikt hoofdkwartier. In Oude Dag- bonden was met de grote Broederschap boekbladen (deel twee) legt kolonel van Adepten die ik beschreven heb. Nu Olcott uit: ‘Bij mijn reizen door India en weet ik dat dit het geval is door een veel Ceylon was ik bezig geweest om plaatsen, ruimere kennis.” Toen hij deze regels mensen en klimaatomstandigheden te schreef wist onze trouwe vriend nog niet onderzoeken met het oog op het selec- dat zijn verklaring op een dag onder- teren van de beste plaats voor een per- schreven zou worden door de getuigenis manent hoofdkwartier voor de Society. van duizenden. Maar zo ligt het wel op ’t Ons waren op Ceylon ruimhartig huizen, ogenblik. Sceptici en bevooroordeelde of vrij van huur, aangeboden en inderdaad, geïnteresseerde getuigen in het algemeen het eiland bood een charmante aanblik mogen ermee spotten als ze dat willen, de voor iemand die een Aziatisch thuis feiten zijn onweerlegbaar … zocht; maar verscheidene overwegingen, Toen we in mei 1882 in Madras waren, zoals de geïsoleerde ligging ten opzichte werd ons verteld dat een geleerde Tamil, van India, de portokosten ... waren be- een pandit in het bekende Presidency langrijker dan de schoonheid ervan en College, een privé gesprek met ons wilde leidde ons tot een voorkeur voor India. hebben. Dit gesprek vond plaats in aan- Tot dan toe was ons echter geen goed wezigheid van de heer Singaravelu, voor- stuk grond aangeboden en wij hadden zitter van de Krishna Theosophical Soci- geen definitieve plannen gemaakt. Op 31 ety, en van een andere betrouwbare theo- mei 1882 werd ons tweeën echter door de soof, de heer C. Aravamudu Ayangar, zonen van rechter Muttuswamy gesmeekt een Sanskrietkenner, uit Nellore. Wij om eens te gaan kijken naar een perceel hebben niet de vrijheid om hier alle vra- dat goedkoop te krijgen was. Wij werden gen te vermelden die ons door de vragen- naar Adyar gereden en bij de eerste aan- steller gesteld werden en evenmin om be- blik wist ik dat ons toekomstige thuis ge- paalde andere feiten naar buiten te vonden was.

Theosofia 110/6 · december 2009 245 De mensen praten gemakkelijk over lingen van dezelfde Meester, hebben niet Madras als ‘het achterlijke administra- dezelfde Filosofie bestudeerd – de een is tieve orgaan’ en als de plek waar het on- Boeddhist en de ander een Adwaiti.’ draaglijk heet is. Maar een feit is dat ik (chronologisch brief 120, ML 85, chro- er wat betreft het klimaat de voorkeur nologisch 120, Nederlands blz. 444). aan geef boven de andere, en wat betreft De aanwezigheid van deze ingewijde de Sanskriet literatuur en de Arische chela in Madras was dus van enorm filosofie is het de meest verlichte van de belang bij de beslissing van de stichters Indiase administratieve organen; er zijn om het TS hoofdkwartier daar te ves- meer geleerde pandits in de dorpen en de tigen. Het verduidelijkte ook het ka- ontwikkelde klasse is als geheel minder rakter van Adyar als centrum voor het verpest door westers onderwijs. In Ben- werk van de Meesters. In een brief van galen en Bombay zijn er meer literateurs HPB aan haar tante Nadyezhda A. de van de klasse van Telang en Bhandarkar. Fadeyev (gepubliceerd in The Path van Ik kan mij er echter geen één herinneren september 1895), beschreef zij de die de gelijke is van T. Subba Row van prachtige stilte die één van de blijven- Madras, qua schitterende genialiteit met de aspecten is van Adyar als spiritueel betrekking tot het begrijpen van de geest centrum: ‘Het is hier gewoon heerlijk! van de aloude wijsheid. Het feit dat hij Wat een lucht hebben we hier, wat een zich in Madras bevindt, was één van de nachten! En wat een zalige stilte! Geen redenen dat wij onze zinnen gezet stadslawaai meer en geen geschreeuw hadden op dat administratieve orgaan in van de straat. Ik zit hier rustig te schrij- die stad voor onze officiële standplaats. ven, en zo nu en dan kijk ik uit over de Ofschoon hij overleden is, hebben wij oceaan die helemaal schittert als iets nooit spijt gehad van onze keuze, want levends – echt waar. Vaak heb ik de in- Adyar is een soort paradijs.’ druk dat de zee ademt, of dat zij boos is, wanneer zij brult en stuiptrekt in woede ‘Wij hebben nooit spijt gehad van … Maar wanneer zij kalm is en strelend kan er niets ter wereld zo boeiend zijn als onze keuze, want Adyar is haar schoonheid, vooral op een maan- een soort paradijs.’ verlichte nacht. Tegen de diepblauwe lucht lijkt de maan hier twee keer zo Om kolonel Olcott’s verwijzing naar groot en tien keer zo helder als jullie Subba Row naar behoren op waarde te Europese parelmoeren bal.’ kunnen schatten, kan het nuttig zijn de Dit was de gewichtige start van volgende twee passages te vermelden Adyar als het tehuis van de Theosophi- uit De Mahatma Brieven aan A.P. Sin- cal Society. Het was niet alleen het nett: ‘Deze Subba Row zal u [Sinnett] thuis van de stichters; het was en is nog helpen dit te leren, hoewel zijn woorden steeds het hart van het wereldwijde – omdat hij een ingewijde Brahmaan is theosofische werk waaraan door hen is en zich houdt aan de Brahmaanse werd begonnen. Tijdens het voorzit- esoterische leer – zullen verschillen van terschap van Annie Besant werd het die van de “Arhat-Boeddhistische” ter- perceel uitgebreid tot het prachtige minologie.’ (chronologisch brief 60 – terrein dat het nu is. Vele generaties ML 76, Nederlands blz. 418). ‘Upasika van toegewijde werkers hebben hier (mevr. B.) en Subba Row, hoewel leer- gediend en hun toewijding, devotie en

246 Theosofia 110/6 · december 2009 diepe altruïstische engagement met de duidelijk gemaakt dat absolute veilig- theosofie heeft beslist bijgedragen om heid een mythe is, want als terroristen Adyar tot het ‘vlammende centrum’ te een aanval konden uitvoeren op het maken dat het thans is. hart van de natie met de krachtigste De schoonheid van Adyar is inder- militaire macht op aarde zoals ze nu daad onvergelijkelijk en zij oefent een gedaan hebben, konden zij dat ook diepe invloed uit op het bewustzijn van overal elders ter wereld. Bovendien is hen die het bezoeken of er verblijven, de Theosophical Society geen zakelijk soms zelfs op hen die er maar heel kort bedrijf dat erop uit is enige gegeven zijn. Toen de schrijver er werkte, kreeg hij de gelegenheid nogal kort kennis te ‘Werk voor Adyar, het tehuis van de maken met een zakenman uit het bui- tenland die een kort bezoek bracht aan Meesters’. Op deze manier is Adyar Madras. Hij kwam naar Adyar en zijn precies het hart van de Theo- ervaringen daar brachten hem tot de volgende uitspraak: ‘Het is jammer dat sophical Society, dat die krachtige ik zo snel weer weg moet. Dit is een en verheffende invloeden uitstraalt merkwaardige plaats. Er is hier iets hei- naar ieder theosofisch centrum ter ligs.’ Natuurlijk was dit de ervaring van wereld, alsook naar de hele planeet. vele, vele anderen. Misschien is het niet moeilijk te begrijpen dat honderd- eenentwintig jaren van onafgebroken werk voor de spirituele regeneratie van markt te domineren. Zij wordt niet de mensheid in Adyar een heel specia- geleid door wereldlijke waarden en dat le en diepe atmosfeer hebben gescha- is ook nooit zo geweest. De vrede, rust, pen. Annie Besant formuleerde dit harmonie en onbeschrijfelijke schoon- besef op een prachtige manier toen zij heid van Adyar is, op zichzelf, een schreef: ‘Werk voor Adyar, het tehuis van enorme bijdrage aan de wereld, want de Meesters’. Op deze manier is Adyar daardoor gieten de Groten voortdu- precies het hart van de Theosophical rend hun regenererende zegeningen Society, dat die krachtige en uit. Wat efficiëntie betreft, in Adyar verheffende invloeden uitstraalt naar wordt het voorbeeld door onze inter- ieder theosofisch centrum ter wereld, nationale presidente zelf gegeven, alsook naar de hele planeet. want zij werkt zeven dagen per week, is Daarom hebben diegenen die van onafgebroken op reis om de centra van tijd tot tijd zeggen of impliceren dat de TS wereldwijd te bezoeken en er het internationaal hoofdkwartier van lezingen te geven, handelt een grote de TS elders zou moeten liggen, klaar- hoeveelheid correspondentie af en is blijkelijk geen gefundeerde mening verantwoordelijk voor alle activiteiten over het onderwerp. Soms wordt als op het centrum. Bovendien is Adyar één van de redenen voor zo’n veran- bijgebleven in de nieuwe technologie- dering opgegeven het gebrek aan vei- en en alle belangrijke kantoren zijn ligheid en efficiëntie dat men waar- voorzien van elektronische communi- neemt in India. Laten we dit punt eens catiemiddelen, het centrum heeft een onderzoeken. De aanvallen op New informatieve website en de Theosophi- York op 11 september 2001 hebben cal Publishing House heeft een online

Theosofia 110/6 · december 2009 247 boekencatalogus. Er is voortdurend een stevige fundering te leggen onder vraag naar de titels in druk. het pad naar zelfkennis. Alleen als Er is een speciale uitdaging voor het men zich bewust is van het zelf, kan individuele lid die het unieke voorrecht men de krachten van wijsheid en me- heeft om in Adyar te werken en te die- dedogen behulpzaam zijn bij hun werk nen. In tegenstelling tot wat men over om het menselijk bestaan te bevrijden het algemeen denkt is een echt spiritu- van de illusie van afgescheidenheid. eel centrum niet bedoeld voor mensen Het is een bijzonder groot voorrecht om ‘een fijne tijd’ te hebben, ‘berichten en heel eervol om Adyar aan het hoofd van goeroes’ te ontvangen, ‘vermogens’ en in het hart te hebben van de Theo- te ontwikkelen of dat soort dingen. De sophical Society. Het feit dat vele, vele kracht van een waarlijk spiritueel cen- leden over de gehele wereld zich Adyar trum helpt diegenen die oprecht zijn herinneren en Adyar steunen op iedere om in het individu het proces van zelf- mogelijke manier is een welsprekende confrontatie te versnellen. Hierbij getuigenis van het levende en sterke brengt het alle tot dan toe verborgen spirituele erfgoed van Adyar. Moge capaciteiten, neigingen, misvattingen Adyar steeds sterker worden en mogen en ondeugden, alsook spirituele aspi- die TS leden die daartoe bereid zijn ratie, goedheid en enige andere morele zich aanbieden om erheen te gaan en karaktertrekken die latent in hem of de beste jaren van hun leven wijden haar aanwezig waren, aan de opper- aan waar Adyar voor staat – de spiritu- vlakte van het bewuste denkvermogen. ele regeneratie van de mensheid. Dit resulteert in een heel efficiënt en aanhoudend onderwijskundig proces, Uit: The Theosophist, mei 2004 waarbij de persoon geholpen wordt om Vertaling: A.M.I.

We ontdekken iets van het wonder dat de mens is wanneer we van hem houden. C. Jinarâjadâsa

248 Theosofia 110/6 · december 2009 Kosmische evolutie In zeven stanza’s, vertaald uit het Boek van Dzyan

STANZA VI

1. DOOR DE KRACHT VAN DE MOEDER VAN GENADE EN KENNIS – KWAN-YIN – HET ‘DRIEVOUD’ VAN KWAN-SHAI-YIN, DAT WOONT IN KWAN-YIN-TIEN, DOET FOHAT, DE ADEM VAN HUN NAGESLACHT, DE ZOON VAN DE ZONEN, NADAT DEZE UIT DE DIEPSTE AFGROND DE SCHIJNVORM HAD OPGEROEPEN VAN SIEN-TCHANG EN DE ZEVEN ELEMENTEN, HET VOLGENDE:

2. DE SNELLE EN STRALENDE BRENGT DE ZEVEN LAYA-CENTRA VOORT, WAAROVER NIEMAND DE OVERHAND ZAL HEBBEN TOT DE GROTE DAG ‘WEES MET ONS’ EN HIJ GRONDVEST HET HEELAL OP DEZE EEUWIGE FUNDAMENTEN, TERWIJL HIJ TSIEN-TCHAN OMRINGT MET DE ELEMENTAIRE KIEMEN.

3. VAN DE ZEVEN – EERST ÉÉN GEMANIFESTEERD, ZES VERBORGEN; TWEE GEMANIFESTEERD, VIJF VERBORGEN; DRIE GEMANIFESTEERD, VIER VERBORGEN; VIER VOORTGEBRACHT, DRIE VERSCHOLEN; VIER EN EEN TSAN ONTHULD, TWEE EN EEN HALF VERBORGEN; ZES NOG TE MANIFESTEREN, ÉÉN TER ZIJDE GELEGD. TENSLOTTE ZEVEN WENTELENDE KLEINE WIELEN, WAARVAN HET ENE HET ANDERE GEBOREN DOET WORDEN.

4. HIJ BOUWT ZE, NAAR HET VOORBEELD VAN OUDERE WIELEN EN PLAATST HEN OP DE ONVERGANKELIJKE CENTRA. HOE BOUWT FOHAT ZE? HIJ VERZAMELT HET VURIGE STOF. HIJ MAAKT BALLEN VAN VUUR, SCHIET ER DOORHEEN EN ER OMHEEN, TERWIJL HIJ ZE VAN LEVEN DOORDRINGT EN BRENGT ZE DAN IN BEWEGING, SOMMIGE NAAR DE ENE KANT, ANDERE NAAR DE ANDERE KANT. ZIJ ZIJN KOUD, HIJ MAAKT ZE HEET. ZIJ ZIJN DROOG, HIJ MAAKT ZE VOCHTIG. ZIJ STRALEN, HIJ WAAIT ZE KOELTE TOE EN VERKOELT ZE. ZO WERKT FOHAT VAN DE ENE SCHEMERING TOT DE ANDERE, ZEVEN EEUWIGHEDEN LANG.

Theosofia 110/6 · december 2009 249 5. BIJ DE VIERDE WORDT DE ZONEN GEZEGD HUN BEELTENIS TE SCHEPPEN. ÉÉN DERDE WEIGERT, TWEE GEHOORZAMEN. DE VLOEK WORDT UITGESPROKEN; ZIJ ZULLEN WORDEN GEBOREN IN HET VIERDE, LIJDEN, EN LIJDEN VEROORZAKEN; DIT IS DE EERSTE OORLOG.

6. DE OUDERE WIELEN DRAAIDEN OMLAAG EN OMHOOG. . . . HET BROEDSEL VAN DE MOEDER VULDE HET GEHEEL. ER WERDEN VELDSLAGEN GELEVERD TUSSEN DE SCHEPPERS EN DE VERNIETIGERS EN VELDSLAGEN OM DE RUIMTE; HET ZAAD VERSCHEEN EN VERSCHEEN VOORTDUREND OPNIEUW.

7. MAAK UW BEREKENINGEN, LANOO, WANNEER GIJ DE JUISTE OUDERDOM VAN UW KLEINE WIEL ZOUDT WILLEN KENNEN. ZIJN VIERDE SPAAK IS ONZE MOEDER. REIK NAAR DE VIERDE ‘VRUCHT’ VAN HET VIERDE PAD VAN KENNIS DAT LEIDT TOT NIRVANA EN GIJ ZULT BEGRIJPEN, WANT GIJ ZULT ZIEN . . . .

(Uit H.P. Blavatsky, De Geheime Leer, deel I, Het ontstaan van de kosmos, Theosophical University Press)

250 Theosofia 110/6 · december 2009 Wie waren...

De Boissevains De Nederlandse Boissevains de Zuid-Afrikaanse Boeren in stammen uit een geslacht van hun opstand tegen de Engel- gevluchte Hugenoten (Franse sen. In 1898 interviewde hij protestanten, aanhangers van als eerste Nederlander Emil Calvijn). Zola (beroemd door zijn open brief J’Accuse waarin hij partij koos voor de joodse kapitein Alfred Dreyfus die ten onrechte van spionage werd beschuldigd). Charles Boissevain is tot 1908 bij het Algemeen Handelsblad geble- ven, een aanzienlijke tijd als hoofdredacteur. Aanvankelijk woonde hij met zijn vrouw en elf kinderen in Amsterdam aan de Herengracht 332, maar in 1896, op 54-jarige Charles Boissevain 1842-1927: leeftijd, kocht hij het land- De moeder van Charles goed ‘Drafna’ in Naarden. Boissevain, Maria Heukelom, Vanaf die tijd ging het gezin was de dochter van een daar wonen. Het leven hier bekend bankier. Zijn vader met kinderen en kleinkinde- was een rijke reder die onder ren, te midden van de fraaie meer bewondering oogstte natuur, werd op latere leef- Enkele leden van de familie toen hij in 1832 tijdens de tijd het belangrijkste in zijn Boissevain kregen voor de cholera-epidemie niet naar leven. theosofie een bijzondere het veilige platteland vertrok, betekenis, doordat zij hun maar in Amsterdam bleef om Mary van Eeghen- Boissevain landgoed ter beschikking de zieken te helpen. Hier- (1869-1959): stelden voor theosofisch voor kreeg hij een ere-me- Mary, de oudste dochter van werk. daille van de stad Amster- Charles Boissevain, trouwde dam. In zijn ouderlijk huis met de bankier Cornelis van Op het landgoed Drafna was ontmoette Charles hoog- Eeghen. Deze liet architect een theosofische school ge- staande mannen op het ge- Theo Rueter een landhuis vestigd. bied van de kunst en de let- ontwerpen tussen de Valke- Het landhuis ‘De Duinen’, teren. Vanaf 23-jarige leeftijd veenselaan en de Meentweg later het ‘Grote Huis’ en schreef hij artikelen in het in Naarden, ‘De Duinen’, dat tegenwoordig ‘St.-Michael’s toonaangevende Algemeen werd gebouwd in 1912. House’ geheten, werd met Handelsblad. Hij werd bui- Foto’s uit die tijd tonen in- het omringende landgoed tenlands correspondent en derdaad een duinlandschap door Mary van Eeghen-Bois- ontmoette de Ierse Emily op die plek! Na haar schei- sevain geschonken aan A. Mac Donnel met wie hij later ding in 1921 ging ‘Mevrouw Besant. Op dit terrein is het trouwde. Hij voerde onder Mary’ permanent in ‘De Dui- Internationaal Theosofisch meer polemieken met de nen’ wonen. In de twintiger Centrum gevestigd. gereformeerde politicus jaren werd zij lid van de Abraham Kuyper en steunde Theosophical Society en trad

Theosofia 110/6 · december 2009 251 Wie waren...

den kunnen worden in cere- verwijzing naar de naam monieel werk, bood ze hem 'Besant', zoals in 'Vasanta de mogelijkheid om op haar Press'.). * terrein een dergelijke oplei- ding te realiseren. In 1924 Het Internationaal Theoso- werd er een kleine kapel fisch Centrum is één van de gebouwd die werd opge- vier centra die de Theosophi- dragen aan St. Michaël en cal Society voor internationa- alle Engelen. le contacten in diverse delen van de wereld heeft. De an- In de loop der tijd bood dere drie centra zijn in Adyar ‘Mevrouw Mary’ haar land- (India), Krotona (Californië) goed twee keer aan Wedg- en Sydney (Australië). wood aan, maar deze wei- Op 15 augustus 1928 werd gerde het te aanvaarden, er een grotere kerk op het zij toe tot de Vrij-Katholieke met de woorden: ‘There is a terrein in gebruik genomen, Kerk (VKK). Omstreeks greater end in view’ (er ligt die echter 10 dagen later 1922 verbleef de Indiase een groter doel in het ver- afbrandde, na blikseminslag. schrijver, dichter, componist schiet). Er werd besloten om in en sociaal hervormer Rabin- Toen Annie Besant op Camberley (Engeland) een dranath Tagore in ‘De Dui- 25-07-1925 (plaatselijke tijd nieuw centrum op te richten. nen’ en hij nodigde ‘Me- 13.42 uur) bij ‘Mevrouw Om hiervoor kapitaal te vrouw Mary’ uit om naar In- Mary’ in ‘De Duinen’ op be- vergaren zou het landgoed in dia te komen. Zij nam de zoek was, bood deze haar Naarden verkocht moeten uitnodiging aan en verbleef het gehele landgoed aan ‘als worden. ‘Mevrouw Mary’ geruime tijd in Shanti een gave aan de Grote Hiërar- kocht het landgoed, dat Niketan, het hoofdkwartier chie der Meesters’. Dr. Be- eerder al haar eigendom was, van Tagore. Haar eigen land- sant antwoordde met een aan en hield het bestemd goed had zij te koop aange- plechtig gebaar: ‘In Hun al- voor het Internationaal Theo- boden. Op een avond in de lerheiligste naam neem ik dit sofisch Centrum. Zo maakte Himalaya’s kwam een grote aan’. Op 11-09-1925 wer- ze niet alleen het Camberley geestelijke verrukking over den er handtekeningen gezet Centre in Engeland mogelijk, haar, terwijl een stem sprak: om dit te bekrachtigen maar redde tevens het ITC in ‘Do not sell your estate, it is (13.20 uur plaatselijke tijd). Naarden! Later zorgde dr. destined for a great spiritual Er werd een bestuur ge- Arundale (internationaal work’ (verkoop uw buiten- vormd en voor het beheer president van de TS van 1934 plaats niet, het is bestemd van de bezittingen werd de tot 1945) ervoor dat ‘Me- voor een groot spiritueel ‘Stichting St. Michaël van het vrouw Mary’ het geld terug- werk). Zij telegrafeerde naar Internationaal Theosofisch kreeg dat ze voor het Cam- Nederland dat het landgoed Centrum’ opgericht. De berley Centre beschikbaar niet verkocht mocht worden naam van het huis verander- had gesteld. en betrok ‘De Duinen’ weer, de in ‘Vasanta House’ (va- Mevrouw Van Eeghen bleef na haar terugkeer. santa is een Sanskriet woord dichtbij het centrum wonen Toen bisschop James Ingall dat ‘voorjaar’ betekent, ver- in een huis dat zij voor zich- Wedgwood van de VKK in nieuwing die komt met het zelf aan de Meentweg liet Nederland een plek zocht voorjaar. Daarnaast kennen bouwen. Zij wijdde zich de waar jongeren getraind zou- wij de naam 'Vasanta' als een rest van haar leven aan het

252 Theosofia 110/6 · december 2009 Wie waren... werk van het centrum. De van het ‘Grote Huis’ veran- laatste zeven jaar voor haar derd in ‘Huize St. Michaël’ dood woonde zij in het om het centrum een kerke- ‘theosofisch gezin’ in St. Mi- lijk centrum te doen lijken en chaels House (eerst dus ‘De zodoende het landgoed te Duinen’, daarna ‘Vasanta beschermen tegen de bezet- House’ genoemd). De laatste ters. Na de oorlog is een en persoon van ‘buiten’ die haar ander teruggedraaid, maar bezocht was Sri Ram (inter- toen is vergeten de naam nationaal president van de TS ‘Vasanta House’ weer terug van 1953 tot 1973). Mary van te geven aan het hoofdge- Eeghen-Boissevain overleed bouw. De kerkelijk aandoen- in 1959 en werd gecremeerd de naam ‘St. Michael’s op ‘Westerveld’ in Driehuis. House’ die nu voor het ‘Gro- te Huis’ van het Internatio- J.W. Boissevain (1874-1959): eenheid; Bhagavad Gita; Inlei- naal Theosofisch Centrum Een andere ‘Boissevain’ die ding tot de theosofie; Over het wordt gebruikt, is dus een voor de vereniging heel be- Hindoese volk; Theosophie: overblijfsel van de bezetting langrijk is geweest was dr. wat iedereen er van weten van Nederland gedurende de J.W. Boissevain. In 1899 moet; Uit een vreemde wonde- Tweede Wereldoorlog en is stichtte hij, toen hij nog stu- re wereld; Yoga Soetra’s door NIET de oorspronkelijke dent was, het ‘Amsterdams Patanjali, leerspreuken der naam. Theosofie staat boven Studenten Centrum’, een eenheidsstreving; Voor vijftig elke kerkelijke organisatie, studentenvereniging voor jaren. aldus Rob van Vloten die leden van de Theosophische vindt dat het blad St. Michaels Vereeniging, Nederlandsche Noot: News dus beter ITC News of Afdeling (TVNA, nu TVN) en * Vanaf 1925 waren er veel ITC Newsletter zou kunnen werd daar voorzitter van. In activiteiten op het centrum: heten… 1903 en 1904 was hij werk- er werd een loge van de Samengesteld door zaam in de bibliotheek te Theosophical Society ge- Els R Adyar (India) waar hij een vormd; er werd een door ar- Indiaas toneelstuk vertaalde, chitect L. van der Vlugt ont- Bronnen: de Prabodha Chandrodyaya, worpen Montessorischool - Ruud Jansen in ‘... , een kern waarop hij in 1905 in Neder- voor jonge kinderen opge- van broederschap’ land bij professor Speyer start (zie ook A. Hoedema- - H. Schaftenaar, in De promoveerde. In 1903 ver- ker in Theosofia 4 van 2006: Omroeper, jaargang 17, scheen zijn vertaling van de De Montessori-kleuterschool nummer 3 Bhagavad Gita, een vertaling op het terrein van het ITC); - Theosofia mei 1959: in die ook tegenwoordig nog er kwam een gemengde vrij- memoriam J.W. Boissevain wordt gebruikt. In 1918 ver- metselaarsloge; een afdeling - Theosofia september 1959: scheen zijn vertaling van de van de Orde van de Ster; de In memoriam mevrouw M. Yoga Sutra’s van Patanjali. In Tafelronde; de Jong-Theoso- van Eeghen-Boissevain, onze bibliotheek in de Tol- fen; een genezingsgroep; de Stichtster van St. Michael’s straat zijn de volgende titels wereldliga van Motherhood Centrum van J.W. Boissevain vermeld: en andere activiteiten. Aan - Notities van Rob van Over de guna’s Ciwas-Wish- het begin van de Tweede Vloten, bewoner ITC nus-Brahma: de Indische drie- Wereldoorlog werd de naam

Theosofia 110/6 · december 2009 253 Boek & periodiek

worden vergeleken met de hermetische axioma: “zo bo- scheppingshymne uit Rig Veda ven, zo beneden” tonen de X en met Savitri Canto I van Stanza’s de parallel lopende Sri Auribindo. Er komt een ontwikkeling van de mensheid beeld tevoorschijn van het en de kosmos. De monade, de hele bijzondere proces dat goddelijke vonk, bereikt na het door H.P.Blavatsky als volgt bezielen van verschillende vor- wordt verwoord: ‘Esoterische men het menselijke stadium en filosofen gaven aan dat alles in door de ontwikkeling van het de natuur slechts een materia- denkvermogen ontstaat de mo- lisatie is van geest. De eeuwige gelijkheid die ervaring zin te Eerste Oorzaak is latente geven. Door zelfontdekte en geest, zeiden zij, en materie in toegepaste middelen rijst de aanvang. Geest verwekt kracht mensheid boven de vorm uit en en kracht verwekt materie; en kan zijn plaats innemen als zo manifesteert de latente medewerker in het creatieve The Secret Doctrine, The godheid zichzelf als een crea- proces.’ Classic Work by H.P. Bla- tieve energie.’ Er wordt een korte biogra- vatsky. Abridged & anno- De zeven sleutels tot inter- fie van H.P. Blavatsky aan de tated by Michael Gomes. pretatie van de Stanza’s wor- inleiding toegevoegd en er Tarcher Penguin USA, den door Gomes gegeven als wordt uitgelegd hoe H.P. Bla- 2009. €€€€€€ functionerend op diverse ge- vatsky toegang kreeg tot al bieden: fysiologisch, psycho- deze informatie. Daarbij Op de kaft van deze verkorte logisch, geologisch, theogo- komt haar leraar aan de orde uitgave van H.P. Blavatsky’s nisch, geometrisch, astrono- en haar reizen naar Tibet, De Geheime Leer door Mi- misch en spiritueel. Hij gaat Ladakh en Kashmir. chael Gomes, vinden we de diep in op het hele verloop Waarom werden de twee volgende uitspraak van Man- dat in de Stanza’s en in het delen van De Geheime Leer ley Hall: ‘De Geheime Leer originele commentaar wordt door Michael Gomes inge- neemt de waardigheid van een aangegeven en zo geeft zijn kort tot een zeer handzame, heilig geschrift aan omdat inleiding een buitengewone leesbare editie? De originele eeuwige mysteriën worden ge- eerste inkijk in de strekking uitgave en de reeds versche- kleed in oude klassieke en in van De Geheime Leer. Gomes nen verkorte edities blijken moderne termen, en voor hen schrijft dat de Stanza’s die ingewikkelde tekstboeken te die ogen hebben om te zien ontstonden als een meditatief zijn en het vraagt veel van de wordt de eeuwige wijsheid ont- proces van generaties van bestudeerder om tot de es- huld.’ zieners, zelf een kracht uit- sentie van de Stanza’s door In zijn ‘Editor’s Introduc- stralen. Hij spreekt van de te kunnen dringen. Gomes tion’ noemt Gomes De Ge- ‘Hymne van de Monade’, wilde komen tot een lees- heime Leer een monument daar het hele proces van baar overzicht van de voor- van moderne esoterie. Hij emanatie dat zich manifes- naamste onderwerpen die bespreekt de oorsprong, de teert in universa, zonnestel- behandeld worden in de ori- geschiedenis en de draag- sels en werelden culmineert ginele 1500 pagina’s. wijdte van het boek. in de ontwikkeling van de Isis Ontsluierd en De Gehei- De Stanza’s van Dzyan mensheid. Michael Gomes me Leer lopen over van aan- waarop de essentie van De schrijft: ‘Hetzelfde systeem halingen van andere schrij- Geheime Leer is gebaseerd gebruikend als dat van het vers, meer dan 1000 in elk

254 Theosofia 110/6 · december 2009 Boek & periodiek boek. Door die te verwijde- De inhoud is meedere malen terietaal van de ingewijden ren werd de essentie meer geanalyseerd en gecatalogi- die in de Stanza’s wordt ge- naar voren geschoven. Ook seerd. Al in Isis Ontsluierd en bruikt. de hoofdstukken over de later in de Bowen Brochure Door het gebruik van vele negentiende-eeuwse weten- stelt Mme Blavatsky voor om bronnen wordt de techniek schap werden weggelaten eerst uit te gaan van het uni- van ‘hetzelfde gaan zien op om de nadruk te leggen op versele hele beeld. Zie eerst verschillende manieren’ geïl- de tijdloze visie van de Stan- het hele beeld, begrijp de lustreerd. Als Gomes daar za’s. Zij hebben een beelden- context en maak je dan pas wat aan toevoegt staat het oproepende kracht van zich- zorgen over de details, want tussen haakjes. In de Index zelf. daar ligt het gevaar van in- van dit boek wordt de voca- De tekst van H.P. Blavatsky terpretatie. Als je de diepste bulaire van Mme Blavatsky, is ook in de commentaren geheimen van de Natuur wilt die soms termen uit verschil- volledig intact gelaten. Go- onderzoeken moet je de lende talen voor dezelfde be- mes legt dat uit in het hoofd- nauwe begrenzing van het grippen gebruikt, nader uit- stuk: ‘A note on the Text’. verstand transcenderen en je gelegd. H.P. Blavatsky zegt dat het bewustzijn overbrengen naar Michael Gomes verwijst boek van Dzyan het eerste de noumenale gebieden en hen die meer willen weten deel is van de Commentaren de sfeer van de oorspronke- naar de oorspronkelijke uit- op de zeven geheime folios lijke oorzaken. Om dat te gave van De Geheime Leer uit van Kiu-te (Gyud-sde). De bereiken moet je sluimeren- 1888. exoterische delen van Gyud- de vermogens ontwikkelen. Voor een eerste kennisma- sde, ofwel tantra, kunnen in Gomes schrijft dat hij dat in king met De Geheime Leer is elk Gelugpa- klooster gevon- gedachten had toen hij het deze verkorte uitgave een den worden. Maar de Com- commentaar selecteerde en uitkomst. mentaren die deel uitmaken aan de Stanza’s toevoegde Het geeft een direct inzicht van de esoterische leringen, om sommige begrippen en in het evolutionaire verloop worden apart gehouden on- uitdrukkingen te verhelderen van de Stanza’s. der toezicht van de Panchen en de lezer zo min mogelijk De ‘kenners en bestudeer- Lama van Tibet. Mme Bla- af te leiden. De Stanza’s krij- ders’ van De Geheime Leer vatsky kwam in aanraking gen dan meer een centrale zien eerst de essenties van met deze leringen tijdens rol en geven de gelegenheid de Stanza’s en kunnen daarna haar verblijf in 1868 bij haar de scheppingsmythe te on- ingaan op de uitgebreide leraar in wat toen bekend dergaan als een flits in de tekst daaromheen, in de ori- stond als ‘Little Tibet’ en nu eeuwigheid. ginele uitgave van 1888 en in als Ladakh. De hoofdstukken over de de vertalingen van die uit- Al meer dan een eeuw functie van symbolische gave. wordt De Geheime Leer be- voorstellingen geven de sleu- FvI naderd als een studieboek. tels tot de gecodeerde mys-

Theosofia 110/6 · december 2009 255 Verenigingsnieuws

Mini-symposia ‘Filosofie en Agenda Nederland Agenda buitenland Spiritualiteit’ aan de Universiteit Leiden december 2009 november en december 12 Amsterdam, nationale 30-11 tot 11-12 Human Prof. dr. Hans Gerding, werk- studiegroep De Mahatma Evolution and Spirituality, zaam voor de bijzondere Brieven met prof. C.A. Shinde, in leerstoel ‘Metafysica in de Adyar (India) geest van de theosofie’ van november 2009 de Stichting Proklos, geves- 14 en 15 najaarsweekend januari en februari 2010 tigd aan het Instituut voor TVN, De zichtbare en 5-1 tot 4-2 Theosophy and its Wijsbegeerte aan de Faculteit onzichtbare mens, in Practical Implications, met der Geesteswetenschappen Naarden Colin Price, in Adyar van de Universiteit Leiden, is (India) mede-organisator van een januari 2010 Zie ook www.ts-adyar.org/ reeks mini-symposia die vier 9 Amsterdam, nationale school.html keer per academisch jaar studiegroep De Geheime Leer wordt georganiseerd. De juli 2010 Rectificatie: mini-symposia staan ook februari 2010 10-15 wereldcongres TS open voor belangstellende 13 Amsterdam, nationale Universal Brotherhood theosofen en zijn gratis. On- studiegroep De Mahatma without Distinctions- Road der de noemer ‘Filosofie en Brieven to Awareness, in Rome Spiritualiteit’ komen diverse thema’s aan bod. maart 2010 De mini-symposia worden 20 en 21 weekend met Arie aangekondigd via e-mail. Wie Bos en Hans Gerding, in deze email-aankondigingen Naarden wil ontvangen, kan zich op de lijst laten plaatsen door dr. april 2010 Rico Sneller een email te 17 voorjaarsdag TVN sturen: H.W.Sneller@reli- gion.leidenuniv.nl Het eerstvolgende mini- De nationale studiegroepen symposium is op vrijdag 18 vinden plaats in de Tolstraat te december 2009. Plaats wordt Amsterdam. nader bekend gemaakt. Voor nadere inlichtingen over Thema: Hoe manifesteert de alle genoemde activiteiten kunt dood zich in het leven? Met u contact opnemen met de dr. Victor Kal (Rosenzweig T.V.N.: 020-6765672. over dood en wedergeboor- Zie ook www.theosofie.nl. te); dr. Gerard Visser (Kierkegaard/ Heidegger); dr. Hein van Dongen (Bergson, Marcel) en ds. dr. Edith Wist u dat in de Tolstraat 154 te Amsterdam niet alleen Plantier (levenseinde in het het hoofdkantoor van de TVN is gevestigd, maar ook pastoraal perspectief) de ‘theosofische boekhandel Adyar’ en de ‘theosofische bibliotheek’ met een unieke collectie theosofische, religieuze en esoterische literatuur?

256 Theosofia 110/6 · december 2009 Verenigingsnieuws

Agenda loges en centra Leeuwarden 26 De Yoga Sutra’s van 7 Regeneratie van de Mens Patanjali, studieavond Voor nadere inlichtingen kunt u (Radha Burnier), studie- Arnhem contact opnemen met de middag 4 De Geheime Leer, studie- betreffende loges/centra 21 Lichtfeest groep, Ineke Vrolijk (zie adressenpagina). Naarden 11 Ledenvergadering 15 Lichtfeest, geleid door 18 Kernthema’s van de theo- december 2009 Paula Schreurs sofie, cursus, Ronald Rotterdam Engelse Amersfoort 1 Orthomoleculaire 25 Bhagavad Gita, cursus, 7 Meditatieve avond Geneeskunde, lezing, Ton Ineke Vrolijk 14 Lichtfeest, voor leden Voorn Assen Amsterdam 8 De Geheime Leer, cursus, 18 De Geheime Leer, studie- 12 Waar is De Sleutel… goed Ineke Vrolijk ochtend, Dick Prins en voor?, lezing, Loes Utrecht Bianca Kicken Moreno Benseny 4 Oude wijsheid, modern Den Haag 15 De Yoga Sutra’s van inzicht (Shirley Nicholson), 9 Meditatiediagram van Patanjali, studieavond studieavond Blavatsky, inleiding met Arnhem 18 Lichtfeest meditatie, Ineke Vrolijk 7 Mystagogie, lezing, Petra Zuid-Limburg 9 De Geheime Leer, cursus, Galama 6 Karmische astrologie, Ineke Vrolijk 14 De Geheime Leer, studie- workshop, Bastiaan van 18 Leven en werk van Annie groep, Ineke Vrolijk Wingerden Besant, lezing, Wim Leys 20 Kerstviering, voor leden 16 Clara Codd, studieavond, 25 Rondom de eeuwige dans: Assen Femmie Liezenga een verkenning van laten- 11 Lichtfeest Zwolle Lanoe te vermogens en spiritua- Den Haag 15 Lichtfeest liteit, lezing, prof. Hans 7 Door dood naar wederge- Zwolle Loge Gerding boorte, lezing met film 21 Thema: God als Licht dat Groningen What happens when we zich uitstort, inleiding en 11 Drie wegen, één pad, die?, Tom Krijgsman studie, Wim van Vledder studieavond 25 Drie wegen, één pad, 5 De Stem van de Stilte, stu- januari 2010 dieavond, Ronald Engelse studieavond 12 Meditatiediagram van Amersfoort Haarlem Blavatsky, inleiding met 11 Een reflectie op Onster- 8 Siva sutra (Taimni), meditatie, Ineke Vrolijk felijkheid en Reïncarnatie, studieavond 12 De Geheime Leer, cursus, verdiepingsavond, Jo en Leeuwarden Ineke Vrolijk Trinette Stots 11 Theosofie; een weldadige 14 Lichtfeest, voor leden 18 De Geheime Leer, studie- bron van inspiratie Groningen avond (Geoffrey Farthing), 14 Lichtfeest, voor leden 25 Meditatieve avond studiemiddag Haarlem Amsterdam Naarden 11 Siva sutra (Taimni), studie- 9 Een theosofisch leven, wat 5 Licht op het Pad, studie avond houdt dit in?, lezing, 19 Licht op het Pad, studie Femmie Liezenga 26 Programmaoverleg, leden

Wist u dat ... de laatste zeven jaargangen van Theosofia integraal op onze website te lezen zijn? Kijk op http://www.theosofie.nl/tijdschrift/index.htm.

Theosofia 110/6 · december 2009 257 Verenigingsnieuws

Rotterdam 15 De Geheime Leer, studie- Leeuwarden 5 De Stem van de Stilte, avond 8 Bhagavad Gita, Inleiding cursus, Ronald Engelse 22 Ledenavond door een lid 12 De Geheime Leer, cursus, Amsterdam 22 Theosofie, studiemiddag Ineke Vrolijk 13 Rapport van de Society for Naarden 19 Wie of wat is een “inge- Physical Research en de 2 Ledenvergadering wijde” en wat kan een in- Coulomb brieven, lezing, 16 Adyardag, voor leden wijding voor je beteke- Peter Smit Rotterdam nen?, lezing, Wies Kuiper 23 De Yoga Sutra’s van 2 De weg tot 26 De Stem van de Stilte, Patanjali, studieavond zelfontdekking, de cursus, Ronald Engelse Arnhem universele weg, lezing, Utrecht 1 De Geheime Leer, Augusta van der Werf 8 Oude wijsheid, modern studiegroep, Ineke Vrolijk 9 De Geheime Leer, cursus, inzicht (Shirley Nicholson), 8 Het Christusbewustzijn in Ineke Vrolijk studiegroep de mensheid, lezing, Dick 16 De Stem van de Stilte, 22 Zelfontwikkeling vanuit Blokker cursus, Ronald Engelse antroposofisch perspec- 15 Kernthema’s van de theo- Utrecht tief, lezing, Michiel sofie, cursus, Ronald 5 Oude wijsheid, modern Rietveld Engelse inzicht (Shirley Nicholson), Zuid-Limburg 22 Bhagavad Gita, cursus, studiegroep 7 De Stem van de Stilte, Ineke Vrolijk 19 Het antwoord ligt in jezelf studieavond, Ronald Assen (perspectief van een Engelse 22 De Geheime Leer, studie- vrijmetselaar), lezing, Jan 10 Karmische astrologie, ochtend, Dick Prins en den Ouden workshop, Bastiaan van Bianca Kicken Zuid-Limburg Wingerden Den Haag 11 De Stem van de Stilte, 20 Clara Codd, studieavond, 1 Leven in God, Gezond- studieavond, Ronald Femmie Liezenga heid en Geluk, lezing, Ab Engelse Zwolle Lanoe Straatman 24 Clara Codd, studieavond, 6 Theosofie: een weldadige 8 Gespreksavond Femmie Liezenga bron van inspiratie van 15 Adyar-dag, voor leden Zwolle Lanoe Geoffrey Farthing, studie 20 Meditatiediagram van 10 De Levensboom, inleiding, 27 De Geheime Leer, studie- Blavatsky, inleiding met Harry Nijhof avond, Wies Kuiper meditatie, Ineke Vrolijk 24 De Geheime Leer, studie- Zwolle Loge 20 De Geheime Leer, cursus, avond, Wies Kuiper 17 De kracht die alle leven Ineke Vrolijk Zwolle Loge draagt, inleiding en studie Groningen 21 De schoonheid van al wat 8 Drie wegen, één pad, bestaat, inleiding en studie februari 2010 studieavond 22 Drie wegen, één pad, Amersfoort studieavond 8 Hoe oude leefpatronen de Haarlem vrede van het Joodse volk 12 Siva sutra (Taimni), beïnvloeden, verdiepings- studieavond avond, Ruud Bartlema

U kunt schenkingen doen aan de TVN, aftrekbaar voor uw aangifte inkomstenbelasting. Ook legateren aan de TVN is een mogelijkheid. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de penningmeester van de TVN.

258 Theosofia 110/6 · december 2009 Russian Magic Living Folk Traditions of an Enchanted Landscape Cherry Gilchrist

Quest Books, 09-2009 ISBN 978 0 8356 0874 9 192 pages, paperback, with notes, bibliography and index. Price € 17.95

The Force Is with Us Russian Magic: Living Folk Tra- The Higher Consciousness that ditions of an Enchanted Land- Science Refuses to Accept scape is the most vibrant and Thomas Walker accessible guide to the folklore of Russia in the English lan- Quest Books, 09-2009 guage. It shows for the first time ISBN 978 0 8356 0867 1 how Russian fairy tales, magical 256 pages, paperback, with notes, traditions, native wisdom, and bibliography and index folk art are all profoundly inter- Price € 15.95 related.

The Force Is with Us: The Higher Consciousness that Science Re- fuses to Accept is the enthralling journey through Walker’s personal paranormal experiences and docu- mented scienti c research.

Everyday Dharma Seven Weeks to Finding the Buddha in You Lama Willa Miller The Secret Doctrine Abridged and Quest Books, 09-2009 Annotated by Michael ISBN 978 0 8356 0883 1 Gomes 268 pages, paperback, H.P. Blavatsky, Michael with index. Price € 14.95 Gomes (ed.)

Everyday Dharma: Seven Tarcher/Penguin, 2009 Weeks to Finding the ISBN 978 1 58542708 6 Buddha in You offers a 280 pages, paperback simple guide to achieving with index real and lasting personal Price € 18.95 transformation. This book appeals to any who are Madame Blavatsky’s open to Buddhism in the Victorian-era masterpiece broader context, whether is now scaled down to its one subscribes to a essentials, providing the specific religious view or most readable, accessible to no view at all. Dharma, experience ever of one of a Buddhist term for the history’s seminal occult actions taken to find one’s works. inner-wisdom, is really a universal concept.

Theos-Pag(X).indd 1 29-10-2009 13:19:13

Theosofi sche boekhandel Adyar Tolstraat 154, 1074 VM Amsterdam tel. (020) 676 56 72; fax (020) 675 76 57 e-mail: [email protected]; website: www.theosofie.nl openingstijden: di. t/m vr. 13.00-17.30, za. 13.00-17.00 uur een boekenlijst wordt u op aanvraag toegestuurd

Creatieve Evolutie Darwinisme en Intelligent Design Dr. Amit Goswami Binnenkort Ankh-Hermes, ISBN 978 90 2020 348 6 360 blz, paperback Vernieuwde (geïllustreerd) Prijs: € 29,50 Uitgave! De belangrijkste gedachte inn dit boek is het idee van een scheppend principe achter de biologische ontwikkeling, waarbij evolutie met intelligent De Yoga-Sutra’sYSt’Pt van Patañjaliñjli design wordt verenigd met neo- Dr. I.K. Taimni Darwinisme. UTVN, 2010 - 6e geheel herziene druk ISBN 978 90 6175 075 8 516 blz. incl. verklarende woordenlijst Het Grote Boek der Gebonden. Prijs € 22,50 Apokriefen Geheime Het is inmiddels 34 jaar geleden dat vroegschristelijke De Yoga-Sutra’s van Patañjali voor teksten het eerst bij ons verscheen. Tot nu toe Jacob Slavenburg (red.) hebben vier herdrukken het licht ge- zien. En er is nog steeds vraag naar Ankh-Hermes, dit meesterlijke, ongeëvenaarde boek. ISBN 978 90 2020 357 8 De binnenkort te verwachten 6e druk 1200 blz, gebonden is voorzien van een nieuwe letter die Prijs € 55,00 (tot 1 januari over de benodigde diakritische tekens 2010, daarna € 65,00) beschikt. Op een aantal plaatsen is de tekst aangepast aan een wat modernere In dit boek zijn alle taalopvatting. En hier en daar is, waar ‘geheime’ teksten gebun- noodzakelijk, ook de interpretatie van de deld. Het is daarmee de tekst van Taimni aangepast. De pagine- eerste vrijwel com- ring is echter nagenoeg gelijk gebleven plete uitgave van alle aan de eerdere drukken, zodat deze 6e apokriefe geschriften uit druk samen met de oudere drukken de eerste vier eeuwen in voor studie gebruikt kan worden. Het de Nederlandse taal. zal opnieuw in een mooi jasje worden gestoken. (RvD, Uitgeverij) Verwacht: eind januari 2010

Deze titels zijn ook verkrijgbaar bij boekhandel Au Bout du Monde, Singel 313, 1021 WJ Amsterdam, tel. (020) 625 13 97

Theos-Pag(Y).indd 1 30-10-2009 10:21:28 Doeleinden van de Theosofische Vereniging:

Het vormen van een kern van de universele broederschap der mensheid zonder onderscheid van ras, geloof, geslacht, kaste of huidskleur.

Het aanmoedigen van de vergelijkende studie van godsdienst, wijsbegeerte en wetenschap.

Het onderzoeken van de onverklaarde wetten in de natuur en van de vermogens die in de mens latent aanwezig zijn.

CoverThLinks110-6-2009.indd 1 29-10-2009 10:06:56