Najpotężniejsze Korporacje Współczesnego Świata
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Magdalena Rosińska-Bukowska Europa - Świat Najpotężniejsze korporacje współczesnego świata case studies MASZYNOPIS Łódź 2011 1 Spis treści Wstęp 3 I. Rola korporacji transnarodowych we współczesnym świecie 1.1. Przedsiębiorstwa międzynarodowe czy korporacje transnarodowe – uwagi terminologiczne, geneza 6 1.2. Klasyfikacje korporacji transnarodowych 11 II. Dwadzieścia najpotężniejszych korporacji wg World Investment Report 2009 – studia przypadków 2.1. General Electric 21 2.2. Vodafone Group Plc 33 2.3. Royal Dutch Shell Group 42 2.4. British Petroleum Company Plc 54 2.5. ExxonMobil 62 2.6. Toyota Motor Corporation 68 2.7. Total 79 2.8. Electricite De France 87 2.9. Ford Motor Company 92 2.10. E.ON AG 104 2.11. ArcelorMittal 110 2.12. Telefónica SA 114 2.13. Volkswagen Group 121 2.14. ConocoPhillips 132 2.15. Siemens AG 138 2.16. Daimler AG 146 2.17. Chevron Corporation 155 2.18. France Telecom 163 2.19. Deutsche Telekom AG 171 2.20. GDF Suez 178 Podsumowanie 188 III. Analiza potencjału ekonomicznego najpotężniejszych korporacji- w świetle danych statystycznych 3.1 Kreowanie potencjału ekonomicznego poszczególnych podmiotów 190 – analiza danych z raportów World Investment Report 1990–2009 3.2 Najbardziej dochodowe sektory gospodarki światowej – miejsce analizowanych podmiotów w rankingu Top Industries 2009 224 Zakończenie 236 Bibliografia 243 Wykaz tabel 249 Wykaz schematów 254 Wykaz map 254 Wykaz wykresów 254 2 Wstęp Postępująca liberalizacja procesów gospodarczych oraz coraz silniejsze zaawansowanie globalizacji gospodarki światowej uruchomiły procesy sprzyjające rozwojowi korporacji. Silne oddziaływanie korporacji transnarodowych (KTN) na gospodarkę światową szczególnie widoczne jest od lat 70. XX w., kiedy po raz pierwszy uznano je za liczące się podmioty gospodarki światowej. Zmiana płaszczyzny budowania relacji państwa – korporacje stanowi jedno z najistotniejszych przewartościowań we współczesnej gospodarce. Korporacje transnarodowe rozwijały się systematycznie i można wskazać kolejne etapy ich rozwoju. W latach 90. XX w. obserwujemy jednak nasiloną ekspansję inwestycyjną KTN oraz wzrost konsolidacji ich majątków (międzynarodowe fuzje i przejęcia – M&As o ogromnej wartości). O tego momentu można mówić o fazie dojrzałości w rozwoju tych organizmów1. Z uwagi na wzrost swojego potencjału (tak w postaci aktywów jak i liczebności podmiotów) zyskały miano pełnoprawnych podmiotów gospodarki światowej, a nawet często wskazywane były (zwłaszcza przez krytyków ich działalności), jako sprawcy dokonujących się zmian. Należy stwierdzić, że dynamiczny rozwój przedsiębiorstw międzynarodowych jest z jednej strony wynikiem ewolucji systemu gospodarki światowej, która wywołała zmiany w sferze funkcjonowania przedsiębiorstw, (polegające na nieustannym pogłębianiu stopnia umiędzynaradawiania ich działalności), ale z drugiej strony te nowe rosnące w siłę organizmy z pewnością wpływają na uwarunkowania rozwoju innych uczestników stosunków międzynarodowych. Celem niniejszej pracy jest prezentacja ścieżek rozwoju dwudziestu najpotężniejszych korporacji transnarodowych oraz próba wskazania wspólnych dla badanych podmiotów elementów koncepcji rozwojowych, które można uznać za kluczowe dla zbudowanej pozycji rynkowej. Konstrukcja opracowania wynika z postawionego celu i nie stanowi tradycyjnego „proporcjonalnego” układu sekwencyjnego. Rozważania podzielono na trzy rozdziały, z których pierwszy stanowi wprowadzenie do problematyki korporacji transnarodowych, a ostatni swego rodzaju skomentowany aneks statystyczny. Fundamentalną częścią pracy jest najobszerniejszy rozdział drugi – studia przypadków (case studies) dla 20 korporacji transnarodowych sklasyfikowanych w Światowych Raportach Inwestycyjnych (WIR2009) na najwyższych pozycjach rankingu. Rozdział obejmuje zatem dwadzieścia podrozdziałów ułożonych zgodnie z miejscem 1Roczne wartości sprzedaży gigantów: General Motors, Royal Dutch/Shell Group oraz ExxonMobil na początku lat 90. XX w. przekroczyły (1991 r.) 100 mld USD. Griffin R.W; Podstawy zarządzania organizacjami; PWN; Warszawa 2001; s. 189. 3 danej korporacji w tym rankingu. Każdy badany podmiot został opisany według tego samego schematu analitycznego, co ma ułatwić czytelnikowi porównania. Analiza historii rozwoju przedsiębiorstwa, jego struktury organizacyjnej, oferty produktowej i systemu powiązań pozwala na stworzenie obrazu organizacji oraz uświadomienie sobie jak bardzo złożony był proces dochodzenia do obecnej potęgi. Przedstawione w rozdziale drugim opisy korporacji oraz statystyczna podbudowa, w postaci zestawień wielkości aktywów, sprzedaży, zatrudnienia, wskaźnika umiędzynarodowienia (zamieszczone w rozdziale trzecim) mają na celu egzemplifikację, że żaden z badanych podmiotów nie pojawił się znikąd a droga do sukcesu była ciągiem zmagań ze zmieniającą się aurą rynku. Jednocześnie analiza przedstawionych dwudziestu case studies (studia przypadków 20 KTN) pozwala dostrzec, że mimo różnego wieku korporacji (niektóre działały już w połowie XIX w., a inne pojawiły się dopiero wiek później), zróżnicowanego obszaru działalności (branża, wachlarz produktowy) jak również systemu organizacyjnego i posiadanej sieci powiązań koncepcje rozwojowe wykazują pewne wspólne elementy. Przyglądając się bliżej można nawet pokusić się o stworzenie modelowego przebiegu ścieżki wzrostu. Analizując podejmowane działania wyłania się model drogi biznesowej poszczególnych korporacji. Uznając, że istnieje logika budowania globalnej organizacji biznesowej według pewnego „zunifikowanego” schematu można próbować rozpoznać punkty przełomowe, oznaczające przejście przez dane przedsiębiorstwo do kolejnej (wyższej) fazy rozwoju. Nakładając informacje odnośnie sekwencji działań danej korporacji na „uniwersalny” etapowy model rozwojowy możliwa staje się ocena poziomu zaawansowania realizowanych przez nią procesów biznesowych i zestawienie tej diagnozy z rynkową weryfikacją skuteczności organizacji (odzwierciedloną zmianami wartości rynkowej firmy, wartości posiadanych przez nią marek, przyrostem lub spadkiem aktywów, sprzedaży, zatrudnienia, wskaźnika zaangażowania międzynarodowego). Ewoluująca gospodarka światowa wymusza na podmiotach uczestniczących dokonywanie zmian, które pozwolą im na dostosowanie się do nowych warunków otoczenia, a tym samym poprawią ich zdolność działania w powstającej w wyniku globalizacji i liberalizacji przestrzeni. Skutkiem tych zmian są procesy integracji podmiotów uczestniczących (w tym zarówno państw jak i przedsiębiorstw). Powstałe tą drogą nowe organizmy gospodarcze zwiększają zasięg, ale również siłę oddziaływania. Rodzaj oddziaływania i sfery, których dotyczy zależą od zaangażowania podmiotu w globalnej przestrzeni biznesowej. 4 Metoda badawcza zastosowana w pracy to analiza jakościowa procesów ekonomicznych zachodzących w badanych podmiotach (dwudziestu korporacjach sklasyfikowanych w rankingu WIR UNCTAD 2009 na pozycjach 1–20, analizy rozdziału drugiego) w celu wskazania źródeł ich rynkowego sukcesu. Dodatkowo potencjał korporacji potwierdzono materiałem statystycznym ze Światowych Raportów Inwestycyjnych – WIR UNCTAD ONZ z lat 1991–2009 oraz rankingu „Top Industries” Global 500 magazynu „Fortune” (rozdział trzeci). Zakres czasowy analizy obejmuje dla analiz statystycznych okres 1990–2008. Uznanie 2008 r. za zamykający dla analiz statystycznych (w tabelach rozdziału II2) było konieczne z uwagi na fakt, że za kompletne można uznać przywoływane do tego roku dane. World Investment Report publikuje klasyfikacje 100 najpotężniejszych KTN z dwuletnim opóźnieniem. Wyjątek stanowił WIR2009, w którym podano dane dla 2007 r. i 2008 r. równocześnie; z kolei jednak w raporcie WIR2010 nie znalazł się w ogóle ranking „The world’s top 100 non-financial TNCs”, stąd ostatecznie konieczność posługiwania się, jako źródłem „najświeższych”, zweryfikowanych danych raportem WIR2009. Kluczowe daty z historii poszczególnych korporacji, w tym odnośnie kreowanej przez nie „sieci” powiązań biznesowych to zwykle okres od połowy XIX w. lub początku XX w. (np. Shell 1833 r., GE 1867 r., BP 1901 r., VW 1933 r.) do 2010 r. (lub 2009 r.). Rekomendacje – poza walorami poznawczo-informacyjnymi przedstawione opracowanie winno służyć jako materiał pomocny w procesie dydaktycznym. Rekomendowane jest dla studentów kierunków takich jak: stosunki międzynarodowe, biznes międzynarodowy, ekonomia, zarządzanie i pokrewne. Szczególnie polecane do takich przedmiotów jak: międzynarodowe stosunki gospodarcze, globalizacja i regionalizacja w gospodarce światowej, marketing międzynarodowy, zarządzanie w biznesie międzynarodowym, międzynarodowe uwarunkowania działalności przedsiębiorstw, ekonomia międzynarodowa, strategie korporacji transnarodowych, w celu pogłębienia wiedzy odnośnie korporacji oraz ich sieci funkcjonujących w globalnej przestrzeni. 2W komentarzach uzupełniono dostępne informacje za 2009 r. na podstawie Forbes The Global 2000/2010; www.forbes.com/lists; 2010.04.21. 5 Rozdział I Rola korporacji transnarodowych we współczesnym świecie Korporacje transnarodowe są nieodłącznym elementem globalizacji, wywierają coraz większy wpływ na strukturę gospodarki światowej i na zachodzące w niej zmiany. Są to przedsiębiorstwa bardzo zróżnicowane, co do wielkości, zasięgu, przedmiotu, form i metod działania; różnie też są określane w literaturze ekonomicznej: korporacje transnarodowe, międzynarodowe, wielonarodowe, globalne3. Rosnące znaczenie KTN w gospodarce światowej oraz ich wiodąca rola w procesie umiędzynaradawiania działalności gospodarczej skłaniają do bliższego