20140624 POS Powiat Międzyrzecki

Powiat Mi ędzyrzecki

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU MI ĘDZYRZECKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021

Mi ędzyrzecz, 2014 rok

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU MI ĘDZYRZECKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021

ZAMAWIAJ ĄCY:

Starostwo Powiatowe w Mi ędzyrzeczu ul. Przemysłowa 2 66-300 Mi ędzyrzecz tel. 95 742 84 10 [email protected]

WYKONAWCA:

TERRA PROJEKT Danuta Mazurczak ul. Katowicka 59a/18, 61-131 Pozna ń tel. +48 692 290 324 [email protected], www.terraprojekt.pl

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Spis tre ści

1. WST ĘP ...... 9

1.1. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA ...... 9 1.2. METODYKA SPORZ ĄDZANIA PROGRAMU I JEGO STRUKTURA ...... 9 1.3. ZAKRES DANYCH NA POTRZEBY PROGRAMU ...... 9 2. PODSTAWOWE ZAŁO śENIA PROGRAMU ...... 10

2.1. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE ...... 10 2.1.1. Polityka Ekologiczna Pa ństwa ...... 10 2.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa dla Województwa Lubuskiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do roku 2019 ...... 11 2.1.3. Plan gospodarki odpadami dla województwa lubuskiego na lata 2012-2017 z perspektyw ą do 2020 r. ... 17 2.1.4. Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego ...... 20 2.1.5. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku ...... 21 2.1.6. Krajowy Program Oczyszczania Kraju z Azbestu (POKA)...... 22 2.1.7. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPO ŚK) ...... 22 2.1.8. Program ochrony środowiska przed hałasem ...... 23 2.1.9. Program ochrony powietrza ...... 23 2.1.10. Strategia Energetyki Województwa Lubuskiego ...... 23 2.2. UWARUNKOWANIA WEWN ĘTRZNE ...... 23 2.3. NADRZ ĘDNY CEL PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU MIĘDZYRZECKIEGO ...... 24 3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU MI ĘDZYRZECKIEGO ...... 24

3.1. POŁO śENIE POWIATU ...... 24 3.2. UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI TERENU ...... 27 3.3. KLIMAT ...... 27 3.4. PODSTAWOWE DANE O LUDNO ŚCI ...... 27 3.5. GOSPODARKA ...... 28 3.6. ROLNICTWO ...... 30 3.7. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 31 3.7.1. Zaopatrzenie mieszka ńców w wod ę ...... 31 3.7.2. Odprowadzanie ścieków...... 35 3.7.3. Zaopatrzenie mieszka ńców w ciepło ...... 41 3.7.4. Zaopatrzenie mieszka ńców w energi ę elektryczn ą ...... 44 3.7.5. Zaopatrzenie mieszka ńców w gaz sieciowy ...... 44 3.7.6. Komunikacja ...... 44 4. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH ...... 45

4.1. OCHRONA PRZYRODY ...... 45 4.2. OBSZARY NATURA 2000 ...... 51 4.3. ŚWIAT RO ŚLINNY I ZWIERZ ĘCY ...... 55 4.4. OCHRONA I ZRÓWNOWA śONY ROZWÓJ LASÓW ...... 56 4.5. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ...... 59 4.6. GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 61 5. POPRAWA JAKO ŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZE ŃSTWA EKOLOGICZNEGO ...... 64

5.1. STAN POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ...... 64 5.2. OCHRONA WÓD ...... 74 5.2.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi ...... 77 5.2.2. Jako ść wód ...... 78 5.2.3. Zapobieganie powodziom i suszom ...... 85 5.3. OCHRONA PRZED HAŁASEM ...... 88 5.4. ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 93 5.5. ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII ...... 94 5.6. RACJONALNA GOSPODARKA ODPADAMI ...... 102 5.6.1. Rodzaje, źródła powstawania, ilo ść i jako ść wytworzonych odpadów ...... 102 5.6.2. Istniej ące instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów ...... 103 5.6.3. Systemy gospodarki odpadami ...... 104 5.6.4. Odpady azbestowe ...... 106 5.6.5. Cele w zakresie gospodarki odpadami wyznaczone na szczeblu krajowym ...... 107 5.7. PRZECIWDZIAŁANIE POWA śNYM AWARIOM ...... 110 5.8. EDUKACJA EKOLOGICZNA SPOŁECZE ŃSTWA ...... 110 6. IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW ŚRODOWISKOWYCH ...... 114

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-202”

7. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU MI ĘDZYRZECKIEGO ...... 116

7.1. CELE I PRIORYTETY EKOLOGICZNE ...... 116 7.2. HARMONOGRAM REALIZACJI DZIAŁA Ń NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021 ...... 118 8. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 128

8.1. INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU ...... 128 8.1.1. Instrumenty prawne ...... 128 8.1.2. Instrumenty finansowe...... 129 8.1.3. Instrumenty społeczne...... 134 8.1.4. Instrumenty polityczne ...... 135 8.1.5. Instrumenty strukturalne ...... 135 8.2. ORGANIZACJA ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ...... 135 8.3. SYSTEMY ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO ...... 136 9. MIERNIKI REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 136 10. PODSUMOWANIE ...... 139 11. MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE ...... 141

Spis tabel Tabela 1 U Ŝytkowanie gruntów na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 26 Tabela 2 Stan i zmiany liczby ludno ści powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2009-2013 ...... 27 Tabela 3 Liczba mieszka ńców w gminach powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 28 Tabela 4 Podmioty gospodarcze według sekcji i działów PKD na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego (dane z dnia 31.12.2013 r.) ...... 28 Tabela 5 Ilo ść gospodarstw rolnych na terenie powiatu mi ędzyrzeckim ...... 30 Tabela 6 Charakterystyka publicznych uj ęć wody na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 31 Tabela 7 Porównanie wyposa Ŝenia w infrastruktur ę wodoci ągow ą w gminach powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2009 i 2013 ...... 34 Tabela 8 Stopie ń zwodoci ągowania gmin powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2009 i 2013 ...... 34 Tabela 9 Infrastruktura wodoci ągowa na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2009-2013...... 34 Tabela 10 Sie ć kanalizacyjna na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2009-2013 ...... 35 Tabela 11 Skanalizowanie poszczególnych gmin powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 35 Tabela 12 Infrastruktura kanalizacyjne na terenie gmin powiatu międzyrzeckiego w latach 2009 i 2013 ...... 36 Tabela 13 Wykaz ilo ściowy zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków ...... 36 Tabela 14 Jako ść ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni oraz st ęŜ enie zanieczyszcze ń w odprowadzanych ściekach do odbiornika – oczyszczalnia w m. Św. Wojciech ...... 37 Tabela 15 Jako ść ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni oraz st ęŜ enie zanieczyszcze ń w odprowadzanych ściekach do odbiornika – oczyszczalnia w m. K ęszyca Le śna ...... 38 Tabela 16 Jako ść ścieków odprowadzanych z oczyszczalni do odbiornika – oczyszczalnia w m. Przytoczna ...... 38 Tabela 17 Jako ść ścieków odprowadzanych z oczyszczalni do odbiornika – oczyszczalnia w m. Skwierzyna ...... 39 Tabela 18 Jako ść ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni oraz st ęŜ enie zanieczyszcze ń w odprowadzanych ściekach do odbiornika – oczyszczalnia w m. Trzciel ...... 39 Tabela 19 Jako ść ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni oraz st ęŜ enie zanieczyszcze ń w odprowadzanych ściekach do odbiornika – oczyszczalnia w m. Pszczew ...... 40 Tabela 20 Jako ść ścieków odprowadzanych z oczyszczalni do odbiornika – oczyszczalnia w m. Bledzew ...... 40 Tabela 21 Wykaz kotłowni na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 41 Tabela 22 Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą w powiecie mi ędzyrzeckim w latach 2009 i 2012 ...... 44 Tabela 23 Lesisto ść w gminach powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 56 Tabela 24 Powierzchnia lasów zarz ądzana przez poszczególne Nadle śnictwa ...... 57 Tabela 25 Powierzchnia odnowie ń lasu na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2011-2013 ...... 58 Tabela 26 Wyniki bada ń odczynu gleby i potrzeby ich wapnowania na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2010- 2013 ...... 60 Tabela 27 Wyniki bada ń zasobno ści gleby w makroelementy w przebadanych próbkach gleb na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2010-2013 ...... 60 Tabela 28 Zasoby złó Ŝ naturalnych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 61 Tabela 29 Wykaz obowi ązuj ących koncesji na eksploatacj ę kopalin na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 62 Tabela 30 Wykaz gruntów do rekultywacji ...... 64 Tabela 31 Emisja zanieczyszcze ń powietrza z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2008 i 2012 r...... 65 Tabela 32 Wielko ść emisji zanieczyszcze ń z zakładów przemysłowych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego na podstawie wydanych pozwole ń na emisj ę zanieczyszcze ń do powietrza oraz z WBZ Ś z 2012 r...... 66 Tabela 33 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony zdrowia...... 72 Tabela 34 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony ro ślin ...... 72 Tabela 35 Wykaz rzek i kanałów na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 75 Tabela 36 Wykaz najwi ększych jezior na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 76

6 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 37 Zu Ŝycie wody w latach 2008 i 2012 r. na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 77 Tabela 38 Zu Ŝycie wody na cele gospodarki w gminach powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 78 Tabela 39 Wska źnik zu Ŝycia wody w poszczególnych gminach powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 78 Tabela 40 Wyniki i klasyfikacja stanu ekologicznego i chemicznego jcw w latach 2010-2012 ...... 79 Tabela 41 Ocena stanu wód zbiornika zaporowego Bledzew badanego w 2012 r...... 80 Tabela 42 Ocena stanu jednolitych cz ęś ci wód stoj ących w powiecie mi ędzyrzeckim w 2012 r...... 81 Tabela 43 Klasyfikacja osadów dennych rzek wg bada ń z lat 2011-2012 ...... 82 Tabela 44 Klasyfikacja osadów dennych jezior wg badań z lat 2011-2012 ...... 83 Tabela 45 Wyniki monitoringu wód podziemnych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w 2012 r...... 83 Tabela 46 Zestawienie odcinków wałów przeciwpowodziowych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 86 Tabela 47 Wykaz sieci melioracyjnej, powierzchnia gruntów zmeliorowanych i zdrenowanych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 87 Tabela 48 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku ...... 89 Tabela 49 Ruch kołowy na drogach krajowych i wojewódzkich przebiegaj ących przez powiat mi ędzyrzecki w 2010 r. – Generalny pomiar ruchu ...... 89 Tabela 50 Wyniki pomiaru hałasu komunikacyjnego w Mi ędzyrzeczu w 2012 r...... 92 Tabela 51 Wyniki pomiaru hałasu komunikacyjnego w m. Przytoczna w 2011 r...... 92 Tabela 52 Wykaz małych elektrowni wodnych (MEW) na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 99 Tabela 53 Energetyczno ść materiałów...... 100 Tabela 54 Pozyskanie biogazu z ro ślin uprawnych ...... 100 Tabela 55 Rodzaj i ilo ść zebranych odpadów oraz sposób ich zagospodarowania na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 102 Tabela 56 Ilo ść zinwentaryzowanych wyrobów azbestowych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 107 Tabela 57 Kierunki działa ń dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021 ...... 119 Tabela 58 Zadania inwestycyjne zaplanowane do realizacji w latach 2014-2017 oraz 2018-2021 na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 124 Tabela 59 Mierniki monitorowania efektywno ści Programu ...... 137

Spis rysunków Rysunek 1 Poło Ŝenie powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 24 Rysunek 2 Gminy w powiecie mi ędzyrzeckim ...... 25 Rysunek 3 Poło Ŝenie powiatu na tle jednostek fizyczno-geograficznych ( źródło: na podstawie danych z www.geoportal.gov.pl) ...... 26 Rysunek 4 Zmiany liczby ludno ści powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2009-2013 ( źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS wg stanu na dzie ń 31.12.2012 r. i dane z Urz ędów Gmin) ...... 28 Rysunek 5 Obszary chronione na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego ( źródło: na podstawie danych z www.geoportal.gov.pl) ...... 46 Rysunek 6 Obszary Natura 2000 na terenie powiatu międzyrzeckiego ( źródło: na podstawie danych z www.geoportal.gov.pl) ...... 55 Rysunek 7 Lesisto ść poszczególnych gmin w powiecie mi ędzyrzeckim ...... 57 Rysunek 8 Lokalizacja jednolitych cz ęś ci wód podziemnych nr 36, 42 i 61 – regionu Warty (źródło: psh.gov.pl) ...... 75 Rysunek 9 Ocena stanu ekologicznego wód jeziornych ...... 82 Rysunek 10 Wst ępna ocena ryzyka powodziowego – obszary nara Ŝone na wyst ąpienie niebezpiecze ństwa powodzi na terenie powiatu międzyrzeckiego ...... 86 Rysunek 11 Przebieg drogi ekspresowej S3 w powiecie mi ędzyrzeckim ...... 91 Rysunek 12 Szkic prowincji i okr ęgów geotermalnych Polski wg prof. Sokołowskiego i innych ...... 95 Rysunek 13 Strefy energii wiatru w Polsce wg H. Lorenc ...... 97 Rysunek 14 Rejonizacja średniorocznych sum promieniowania słonecznego całkowitego padaj ącego na jednostk ę powierzchni poziomej w kWh/m 2/rok ...... 99

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-202”

8 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

1. Wst ęp 1.1. Podstawa prawna opracowania Podstaw ą prawn ą opracowania Programu ochrony środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego jest art.17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232), który zobowi ązuje organ wykonawczy powiatu (w tym przypadku Zarząd Powiatu Mi ędzyrzeckiego) do sporz ądzenia programu ochrony środowiska, w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa. Ustawa nie okre śla sztywnych ram programu ochrony środowiska, zwraca natomiast uwag ę (art. 17 pkt. 1), by opracowanie uwzgl ędniało pewne elementy okre ślone w art. 14 wynikaj ące równie Ŝ z polityki ekologicznej pa ństwa. A s ą to: • cele ekologiczne, • priorytety ekologiczne, • poziomy celów długoterminowych, • rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, • środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno ekonomiczne i środki finansowe. Program ochrony środowiska, po zaopiniowaniu przez zarz ąd województwa uchwalany jest przez rad ę powiatu (w tym przypadku Rad ę Powiatu Mi ędzyrzeckiego). Niniejszy dokument jest pierwsz ą aktualizacj ą, przyj ętego Uchwał ą Nr XIII/86/03 Rady Powiatu Mi ędzyrzeckiego z dnia 26 listopada 2003 r. w sprawie przyj ęcia Powiatowego programu ochrony środowiska na lata 2003-2010 wraz z Planem gospodarki odpadami dla Powiatu Mi ędzyrzecz na lata 2004-2007.

1.2. Metodyka sporz ądzania Programu i jego struktura Prace nad pierwszym etapem opracowania polegały na przegl ądzie dokumentów i opracowa ń w przedmiotowym zakresie i dokonaniu oceny stanu środowiska powiatu. Ocena zawiera analiz ę stanu środowiska na obszarze powiatu w zakresie poszczególnych komponentów przyrodniczych oraz identyfikacj ę i rejonizacj ę zagro Ŝeń w kontek ście polityki ekologicznej pa ństwa i województwa, a tak Ŝe w kontek ście wymaga ń i standardów Unii Europejskiej. Wykonano tak Ŝe przegl ąd dokumentów i opracowa ń strategicznych, programowych i planistycznych na szczeblu krajowym, wojewódzkim i powiatowym, które maj ą istotne znaczenie dla konstrukcji niniejszego Programu. Drugi etap prac miał na celu okre ślenie celów i priorytetów ekologicznych, poziomów celów długoterminowych, harmonogramu przedsi ęwzi ęć ekologicznych na terenie powiatu oraz środków niezb ędnych do osi ągni ęcia zało Ŝonych celów, w tym mechanizmów prawno-ekonomicznych i środków finansowych. Program ochrony środowiska dla powiatu jest podstawowym instrumentem do realizacji zada ń własnych i koordynowanych w zakresie ochrony środowiska, które b ędą w cało ści lub w cz ęś ci finansowane ze środków b ędących w dyspozycji powiatu.

Struktur ę niniejszego Programu oparto na „Polityce ekologicznej Pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016”. Cele i kierunki działa ń zostały uj ęte w trzech blokach tematycznych: • ochrona zasobów naturalnych, • poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego, • kierunki działa ń systemowych.

1.3. Zakres danych na potrzeby Programu Dla potrzeb niniejszego Programu wykorzystane zostały dane, informacje i dokumenty uzyskane z nast ępuj ących urz ędów i instytucji: • Starostwo Powiatowe w Mi ędzyrzeczu,

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• Urz ąd Gminy Bledzew, • Urz ąd Gmin Pszczew, • Urz ąd Gminy Przytoczna, • Urz ąd Miejski Mi ędzyrzecz, • Urz ąd Miasta i Gminy Skwierzyna, • Urz ąd Miasta i Gminy Trzciel, • Nadle śnictwa: Mi ędzyrzecz, Skwierzyna, Mi ędzychód, Trzciel, Bolewice, Karwin, Sul ęcin, • Urz ąd Marszałkowski Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze, • Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze, • Pa ństwowa Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Mi ędzyrzeczu, • Lubuski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Zielonej Górze, Inspektorat w Mi ędzyrzeczu, • Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Zielonej Górze, • Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Poznaniu i we Wrocławiu, • Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gorzowie Wlkp., • Główny Urz ąd Statystyczny (Bank Danych Lokalnych), • Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Zielonej Górze (ZDW), • Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych w Zielonej Górze, • Autostrada Wielkopolska w Poznaniu, • Komenda Powiatowa Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej w Mi ędzyrzeczu.

2. Podstawowe zało Ŝenia Programu 2.1. Uwarunkowania zewn ętrzne Kierunki działa ń w zakresie wszystkich komponentów środowiska b ędą zmierzały do spełnienia celów uwzgl ędnionych w dokumentach strategicznych kraju, województwa i regionu. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021 jest spójna m.in. z: • Polityk ą Ekologiczn ą Pa ństwa w latach 2009 - 2012 z perspektyw ą do roku 2016. • Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Lubuskiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do roku 2019, • Strategi ą rozwoju województwa lubuskiego do 2020 r.

2.1.1. Polityka Ekologiczna Pa ństwa Polityka Ekologiczna jest dokumentem strategicznym, okre ślaj ącym cele i priorytety ekologiczne, a poprzez to wskazuj ącym kierunek działa ń koniecznych dla zapewnienia wła ściwej ochrony środowisku przyrodniczemu. Do realizacji tych zało Ŝeń władze samorz ądowe przygotowuj ą odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska. Cele po średnie, to przede wszystkim nacisk na ochron ę powietrza i przeciwdziałanie zmianom klimatu oraz spełnianie standardów okre ślonych przez UE w tym temacie. Dla terenów, które ich nie spełniaj ą musz ą zosta ć opracowane i wykonane programy naprawcze. Polska powinna tak Ŝe poło Ŝyć du Ŝy nacisk na promocj ę energii pozyskiwanej z odnawialnych źródeł energii (OZE), a tak Ŝe modernizacj ę przemysłu energetycznego.

Wypełnianie zało Ŝeń Polityki Ekologicznej stało si ę bod źcem do powołania nowych organów – Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i regionalnych dyrektorów ochrony środowiska. Jest to krok maj ący na celu uproszczenie i przyspieszenie procedur środowiskowych. Priorytetem jest weryfikacja listy obszarów NATURA 2000, jak równie Ŝ kontynuacja zalesie ń i zadrzewie ń w celu tworzenia korytarzy ekologicznych ł ącz ących kompleksy le śne. Ma to ogromne znaczenie dla zachowania ró Ŝnorodno ści biologicznej fauny i flory. Wszystkie pa ństwa, w tym tak Ŝe Polska musz ą pami ęta ć o racjonalnym gospodarowaniu zasobami naturalnymi, w szczególno ści wod ą. Polityka Ekologiczna kładzie nacisk na racjonalne korzystanie z zasobów geologicznych

10 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021” i popraw ę gospodarki odpadami, zwłaszcza komunalnymi. Gospodarowanie pieni ędzmi pozyskanymi z Unii Europejskiej powinno by ć bardziej efektywne i w du Ŝej mierze skupi ć si ę na wyposa Ŝaniu kolejnych aglomeracji w oczyszczalnie ścieków i systemy wodno-kanalizacyjne. Ponadto do głównych wyzwa ń podj ętych w Polityce Ekologicznej Pa ństwa zaliczy ć nale Ŝy: • realizacj ę zało Ŝeń dyrektywy unijnej CAFE, dotycz ącej ograniczenia emisji pyłów, • realizacj ę zało Ŝeń Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalny, w tym konieczno ści redukcji o 75% ładunku azotu i fosforu w oczyszczanych ściekach komunalnych; • sporz ądzanie map akustycznych dla wszystkich miast powy Ŝej 100 tys. mieszka ńców i opracowywanie planów walki z hałasem; • prace nad dokumentem dotycz ącym nadzoru nad chemikaliami dopuszczonymi na rynek (wdra Ŝanie unijnego rozporz ądzenia REACH).

Polityka Ekologiczna zawsze kładzie du Ŝy nacisk na podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa zgodnie z zasad ą - „my śl globalnie, działaj lokalnie”. Polska powinna zadba ć równie Ŝ o opracowanie programów strategicznych dotycz ących ryzyka powodziowego, ochrony gleb, rekultywacji terenów zdegradowanych i ochrony przed hałasem.

2.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa dla Województwa Lubuskiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do roku 2019 Naczeln ą zasad ą przyj ętą w Programie jest zasada zrównowa Ŝonego rozwoju, która umo Ŝliwia zharmonizowany rozwój gospodarczy i społeczny zgodny z ochron ą walorów środowiska. W zwi ązku z tym jako nadrz ędny cel Programu przyj ęto:

„Zrównowa Ŝony rozwój województwa lubuskiego uwzgl ędniaj ący popraw ę i wła ściwe wykorzystanie środowiska naturalnego”

1. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego (PA) Cel długoterminowy do roku 2019 KONTYNUACJA DZIAŁA Ń ZWI ĄZANYCH Z POPRAW Ą JAKO ŚCI POWIETRZA Cele krótkoterminowe do roku 2015 P1. Wdra Ŝanie i realizacja zało Ŝeń programów słu Ŝą cych ochronie powietrza Miary realizacji celu: • obni Ŝenie st ęŜ eń zanieczyszcze ń w powietrzu, • opracowanie i uchwalenie przez Sejmik Województwa koniecznych programów ochrony powietrza dla stref, w których stwierdzono przekroczenia norm jakości powietrza 3, • realizacja działa ń wskazanych w programach ochrony powietrza skutkuj ąca osi ągni ęciem obni Ŝenia st ęŜ eń zanieczyszcze ń w powietrzu do poziomów okre ślonych prawem, • ograniczenie liczby stref z przekroczeniami norm jako ści powietrza poprzez sukcesywne ograniczenie emisji do powietrza ze wszystkich źródeł.

P2. Spełnienie wymaga ń prawnych w zakresie jako ści powietrza poprzez ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych Miary realizacji celu: • ograniczenie liczby stref z przekroczeniami dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu.

2. Gospodarka wodna (W) Cel długoterminowy do roku 2019

3 Powiat mi ędzyrzecki le Ŝy w strefie lubuskiej

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

OSI ĄGNI ĘCIE I UTRZYMANIE DOBREGO STANU WÓD POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH ORAZ OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA Cele krótkoterminowe do roku 2015 W1. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych Miary realizacji celu: • opracowanie i wdro Ŝenie warunków korzystania z wód regionu wodnego, warunków korzystania z wód zlewni, • osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód rzecznych i jeziornych, • osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód podziemnych, • zmniejszenie trofii wód powierzchniowych.

W2. Dobra jako ści wód u Ŝytkowych i racjonalizacja ich wykorzystywania Miary realizacji celu: • osi ągni ęcie przez wody u Ŝytkowe obowi ązuj ących standardów jako ściowych w zakresie spełnienia warunków przydatno ści do picia, k ąpieli oraz do bytowania ryb w warunkach naturalnych, • kontynuacja działa ń zmierzaj ących do racjonalizacji zu Ŝycia pobranej wody, • kontynuacja działa ń zmierzaj ących do ograniczania wykorzystania wód podziemnych do celów przemysłowych.

W3. Zwi ększenie retencji w zlewniach i ochrona przed skutkami powodzi Miary realizacji celu: • opracowanie map zagro Ŝenia powodzi ą, map ryzyka powodzi oraz przyj ęcie i realizacja planów zarz ądzania ryzykiem powodzi • sukcesywna realizacja obiektów słu Ŝą cych retencji wodnej

W4. Przywrócenie i ochrona ci ągło ści ekologicznej rzek Miary realizacji celu: • podj ęcie działa ń maj ących na celu udro Ŝnienie rzek, w szczególno ści dla ryb dwu środowiskowych, • liczba zmodernizowanych urz ądze ń pi ętrz ących, wybudowanych przepławek, • ochrona, zachowanie i przywracanie biotopów i naturalnych siedlisk przyrodniczych, zwi ązanych z wodami i od wód zale Ŝnych.

3. Gospodarka odpadami (GO) Cel długoterminowy do roku 2019 STWORZENIE SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI, ZGODNEGO Z ZASAD Ą ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU ORAZ HIERARCHI Ą SPOSOBÓW POST ĘPOWANIA Z ODPADAMI Cele krótkoterminowe do roku 2015 GO1. Utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilo ści wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyra Ŝonego w PKB Gospodarka odpadami komunalnymi • Obj ęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych wszystkich mieszka ńców najpó źniej do 2015 r. • Obj ęcie wszystkich mieszka ńców systemem selektywnego zbierania odpadów najpó źniej do 2015 r. • Zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: o w 2013 r. wi ęcej ni Ŝ 50%, o w 2020 r. wi ęcej ni Ŝ 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.,

12 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• Zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 60% wytworzonych odpadów do końca 2014 r. • Przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i, w miar ę mo Ŝliwo ści, odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych minimum 50% masy do 2020 roku.

Gospodarka odpadami niebezpiecznymi Odpady zawieraj ące PCB W okresie od 2011 r. nale Ŝy dokonywa ć likwidacji odpadów zawieraj ących PCB o st ęŜ eniu poni Ŝej 50 ppm.

Oleje odpadowe Utrzymanie poziomu odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%. D ąŜ enie do pełnego wykorzystania mocy przerobowych instalacji do regeneracji olejów odpadowych.

Odpady medyczne i weterynaryjne W okresie do 2022 r. celem b ędzie podniesienie efektywno ści selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych (w tym segregacji odpadów u źródła powstawania), co spowoduje zmniejszenie ilo ści odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych.

Zu Ŝyte baterie i akumulatory • Rozbudowa systemu zbierania zu Ŝytych baterii przeno śnych i zu Ŝytych akumulatorów przeno śnych, który pozwoli na osi ągni ęcie nast ępuj ących poziomów zbierania: o do 2012 r. – poziom zbierania zu Ŝytych baterii przeno śnych i zu Ŝytych akumulatorów przenośnych w wysoko ści 25%; o do 2016 r. i w latach nast ępnych – poziom zbierania zu Ŝytych baterii przeno śnych i zu Ŝytych akumulatorów przeno śnych, w wysoko ści 45% masy wprowadzonych baterii i akumulatorów przeno śnych. • Osi ągni ęcie poziomów wydajno ści recyklingu: o do 26 wrze śnia 2011 r. - zu Ŝytych baterii niklowo – kadmowych i zu Ŝytych akumulatorów niklowo - kadmowych – co najmniej 75% ich masy; o do 26 wrze śnia 2011 r. – pozostałych zu Ŝytych baterii i zu Ŝytych akumulatorów – co najmniej 50% ich masy.

Zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny utrzymanie poziomów odzysku i recyklingu zu Ŝytego sprz ętu w wysoko ści: osi ągni ęcie poziomu selektywnego zbierania zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego pochodz ącego z gospodarstw domowych w wysoko ści 4 kg/mieszka ńca/rok.

Pojazdy wycofane z eksploatacji Wyznacza si ę nast ępuj ące minimalne poziomy odzysku i recyklingu odniesione do masy pojazdów przyj ętych do stacji demonta Ŝu w skali roku: 85% i 80% do ko ńca 2014 r., 95% i 85% od dnia 1 stycznia 2015 r.

Odpady zawieraj ące azbest W okresie od 2011 r. do 2022 r. zakłada si ę sukcesywne osi ąganie celów okre ślonych w przyj ętym w dniu 15 marca 2010 r. przez Rad ę Ministrów „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 - 2032”.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Zb ędne środki bojowe i odpady materiałów wybuchowych W okresie od 2011 r. do 2022 r. zakłada si ę sukcesywne zagospodarowanie materiałów odpadów wybuchowych, poprzez kontynuacj ę dotychczasowego sposobu zagospodarowania zb ędnych środków bojowych.

4. Ochrona przyrody i krajobrazu (OP) Cel długoterminowy do roku 2019 OCHRONA, ODTWARZANIE I ZRÓWNOWA śONE U śYTKOWANIE RÓ śNORODNO ŚCI BIOLOGICZNEJ I GEORÓ śNORODNO ŚCI Cele krótkoterminowe do roku 2015 OP1. Pogł ębianie wiedzy o zasobach przyrodniczych województwa Miary realizacji celu: • liczba przeprowadzonych inwentaryzacji przyrodniczych, • liczba przeprowadzonych szkole ń z zakresu ochrony przyrody. OP2. Stworzenie organizacyjnych i prawnych warunków i narz ędzi dla ochrony przyrody Miary realizacji celu: • liczba opracowanych i uchwalonych planów ochrony/zada ń ochronnych, • liczba utworzonych form ochrony przyrody. OP3. Ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej poprzez zachowanie lub odtworzenie wła ściwego stanu ekosystemów i siedlisk oraz populacji gatunków zagro Ŝonych Miary realizacji celu: • liczba zrealizowanych projektów dotycz ących ochrony siedlisk i gatunków, • wła ściwy stan gatunków i siedlisk b ędących przedmiotem ochrony na obszarach Natura 2000 zgodnie z wytycznymi Dyrektywy Siedliskowej, • liczba wdro Ŝonych programów rolno-środowiskowych. OP4. Ochrona i odtwarzanie ró Ŝnorodno ści biologicznej systemów le śnych Miary realizacji celu: • Wskazanie powierzchni zalesionej • Wskazanie powierzchni, na której prowadzono waloryzacj ę przyrodnicz ą obszarów le śnych • wykonanie przebudowy drzewostanów i odnowie ń po r ębni, • wskazanie terenów poddanych rekultywacji, • realizacja zada ń zwi ększaj ących retencj ę, • realizacja zada ń słu Ŝą cych ochronie przed skutkami suszy i powodzi, • utrzymanie poziomu pozyskania drewna z hektara u Ŝytków le śnych. OP5. Zmiana struktury gatunkowej i wiekowej lasów, odnowienie uszkodzonych ekosystemów le śnych Miary realizacji celu: • wła ściwy stan terenów le śnych, okre ślonych w planach urz ądzenia lasów. OP6. Edukacja le śna społecze ństwa, dostosowanie lasów do pełnienia zró Ŝnicowanych funkcji przyrodniczych i społecznych Miary realizacji celu: • prowadzenie przez le śników edukacji przyrodniczej, • liczba szkole ń maj ących na celu mo Ŝliwo ści pozyskania funduszy unijnych dla działa ń zwi ązanych z le śnictwem, • liczba obiektów udost ępnionych do korzystania z lasu w celach rekreacyjnych (pola biwakowe, parkingi le śne, szlaki turystyczne, zadaszenia i miejsca wypoczynku) OP7. Identyfikacja zagro Ŝeń lasów i zapobiegania ich skutkom Miary realizacji celu: • działania maj ące na celu ograniczenie wyst ępowania szkodników owadzich w lasach, • liczba podj ętych działa ń dotycz ących ograniczenia zagro Ŝeń po Ŝarowych w lasach, • liczba zmodernizowanych dróg le śnych uznanych za drogi po Ŝarowe,

14 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• działania maj ące na celu zwalczanie kłusownictwa, za śmiecania i dewastacji terenów le śnych.

5. Ochrona przed hałasem (H) Cel długoterminowy do roku 2019 ZMNIEJSZENIE UCI Ąś LIWO ŚCI HAŁASU POPRZEZ OBNI śENIE JEGO NAT Ęś ENIA DO POZIOMU OBOWI ĄZUJ ĄCYCH STANDARDÓW Cele krótkoterminowe do roku 2015 H1. Monitoring hałasu i ocena stopnia nara Ŝenia mieszka ńców województwa na ponadnormatywny hałas Miary realizacji celu: • opracowanie map akustycznych dla aglomeracji powy Ŝej 100 tys. mieszka ńców, dróg, linii kolejowych i lotnisk (je śli s ą wymagane), • opracowanie i realizacja programów ochrony przed hałasem. H2.Ograniczenie uci ąŜ liwo ści akustycznej dla mieszka ńców Miary realizacji celu: • obni Ŝenie oddziaływania hałasu na środowisko do poziomów dopuszczalnych w miejscach przekrocze ń.

6. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi (PEM) Cel długoterminowy do roku 2019 OCHRONA PRZED NEGATYWNYM ODDZIAŁYWANIEM PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH Cele krótkoterminowe do roku 2015 PEM1. Utrzymanie poziomów promieniowania elektromagnetycznego poni Ŝej warto ści dopuszczalnych Miary realizacji celu: • utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni Ŝej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach, • zmniejszenie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą dotrzymane.

7. Odnawialne źródła energii (OZE) Cel długoterminowy do roku 2019 OGRANICZANIE ZU śYCIA ENERGII ORAZ ZWI ĘKSZENIE WYKORZYSTANIA ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII Cele krótkoterminowe do roku 2015 OZE1. Zwi ększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii Miary realizacji celu: • wzrost zainstalowanej mocy elektrycznej ze źródeł odnawialnych w MW, • % produkcji energii ze źródeł odnawialnych w produkcji energii elektrycznej ogółem – tendencja rosn ąca, • długo ść wybudowanej sieci gazowej [km] – tendencja rosn ąca, • długo ść wybudowanych i zmodernizowanych ciepłoci ągów [km] – tendencja rosn ąca, • wzrost liczby zmodernizowanych źródeł energii.

8. Przeciwdziałanie powa Ŝnym awariom przemysłowym (PAP) Cel długoterminowy do roku 2019 OGRANICZENIE RYZYKA WYST ĄPIENIA POWA śNYCH AWARII PRZEMYSŁOWYCH ORAZ MINIMALIZACJA ICH SKUTKÓW Cele krótkoterminowe do roku 2015 PAP1. Minimalizacja ryzyka wyst ąpienia powa Ŝnych awarii Miary realizacji celu: • liczba awarii na obszarze województwa w porównaniu do roku poprzedniego,

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• liczba kontroli w transporcie substancji niebezpiecznych w stosunku do roku poprzedniego, • zrealizowanie minimum 75% zada ń okre ślonych w planie operacyjnym Programu. PAP2. Minimalizacja skutków wyst ąpienia powa Ŝnych awarii • liczba prawidłowo przeprowadzonych akcji likwidacji skutków wszystkich awarii, • zrealizowanie minimum 75% zada ń okre ślonych w planie operacyjnym Programu.

9. Kopaliny (K) Cel długoterminowy do roku 2019 ZRÓWNOWA śONA GOSPODARKA ZASOBAMI NATURALNYMI Cele krótkoterminowe do roku 2015 K1. Minimalizacja strat w eksploatowanych zło Ŝach oraz ochrona środowiska przed negatywnym oddziaływaniem przemysłu wydobywczego Miary realizacji celu: • wprowadzenie odpowiednich zapisów do planów zagospodarowania przestrzennego, obowi ązuj ących na terenie województwa, • prowadzenie eksploatacji złó Ŝ zgodnie z przepisami ustawy Prawo geologiczne i górnicze oraz przy zastosowaniu norm dotycz ących techniki górniczej, • ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac geologicznych i eksploatacji kopalin poprzez zwi ększenie zastosowania nowoczesnych technologii wydobywczych w województwie.

10. Degradacja powierzchni ziemi i gleb (GL) Cel długoterminowy do roku 2019 OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI PRZED NEGATYWNYM ODDZIAŁYWANIEM ORAZ REKULTYWACJA TERENÓW ZDEGRADOWANYCH Cele krótkoterminowe do roku 2015 GL1. Zagospodarowanie powierzchni ziemi zgodne z zasadami zrównowa Ŝonego rozwoju Miary realizacji celu: • przeprowadzenie szkole ń promuj ących dobre praktyki rolne i le śne, • wskazanie gleb, którym przywrócono warto ści u Ŝytkowe i przyrodnicze (po zdegradowaniu i zdewastowaniu przez działalno ść człowieka), • zwi ększona liczba gospodarstw ekologicznych i agroturystycznych. GL2. Inwentaryzacja i rekultywacja gleb zdewastowanych i zdegradowanych Miary realizacji celu: • wskazanie obszarów zanieczyszczonych i zdegradowanych, • wskazanie terenów poddanych rekultywacji, • przedstawienie prowadzonego monitoringu zanieczyszcze ń gleb. GL3. Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem rolnictwa i innych rodzajów działalno ści gospodarczej Miary realizacji celu: • liczba przeprowadzonych szkole ń rolników promuj ących rolnictwo ekologiczne, • działania zapobiegaj ące zanieczyszczeniu gleb zwłaszcza środkami ochrony ro ślin i metalami ci ęŜ kimi, • działania zmierzaj ące do odkwaszenia gleb.

11. Współpraca transgraniczna (WT) Cel długoterminowy do roku 2019 PROWADZENIE WSPÓLNYCH, TRANSGRANICZNYCH DZIAŁA Ń ZWI ĄZANYCH Z OCHRON Ą ŚRODOWISKA I OCHRON Ą PRZECIWPOWODZIOW Ą Cele krótkoterminowe do roku 2015

16 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

WT1. Realizacja działa ń z zakresu ochrony środowiska i ochrony przeciwpowodziowej w ramach podpisanych umów o współpracy transgranicznej Miary realizacji celu: • liczba spotka ń dotycz ących zagadnie ń zwi ązanych z ochron ą środowiska i ochrona przeciwpowodziow ą

12. Edukacja ekologiczna (EE) Cel długoterminowy do roku 2019 PROPAGOWANIE WŁA ŚCIWYCH ZACHOWA Ń I POSTAW DOTYCZ ĄCYCH ŚRODOWISKA NATURALNEGO Cele krótkoterminowe do roku 2015 EE1. Promowanie wła ściwych zachowa ń w zakresie zu Ŝycia i zanieczyszcze ń wody, gospodarki odpadami oraz ochrony przyrody Miary realizacji celu: • liczba przeprowadzonych szkole ń, warsztatów i spotka ń dotycz ących tej tematyki, • liczba zorganizowanych akcji, kampanii promocyjnych oraz konkursów wiedzy dotycz ących tej tematyki, • liczba zorganizowanych konferencji i seminariów, • liczba wydanych tytułów publikacji. EE2. Rozwijanie działa ń z edukacji ekologicznej na obszarach cennych przyrodniczo Miary realizacji celu: • liczba przeprowadzonych zaj ęć w terenie, • liczba przeprowadzonych warsztatów i szkole ń. EE3. Stworzenie warunków dla rozwoju bazy edukacji ekologicznej Miary realizacji celu: • liczba utworzonych ście Ŝek edukacyjnych, • liczba zrealizowanych inwestycji w zakresie edukacji ekologicznej (np. budowa, modernizacja lub doposa Ŝenie o środków).

2.1.3. Plan gospodarki odpadami dla województwa lubuskiego na lata 2012-2017 z perspektyw ą do 2020 r. Nadrz ędnym celem Planu jest: Stworzenie systemu gospodarki odpadami opartego na hierarchii sposobów post ępowania z odpadami komunalnymi. Zgodnie z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami przyjmuje si ę nast ępuj ące główne cele w zakresie gospodarki odpadami: Cel 1. Minimalizacja ilo ści wytwarzanych odpadów przy wzro ście gospodarczym województwa. Cel 2. Zwi ększenie udziału recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak równie Ŝ odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska. Cel 3. Zmniejszenie ilo ści odpadów kierowanych na składowiska odpadów. Cel 4. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów.

Odpady komunalne, w tym odpady ulegaj ące biodegradacji Cel 1. Obj ęcie wszystkich mieszka ńców zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych oraz systemem selektywnego zbierania odpadów najpó źniej do 1 lipca 2013 r. Cel 2. Zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składo- wiska odpadów: • w 2013 r. nie wi ęcej ni Ŝ 50%, • w 2020 r. nie wi ęcej ni Ŝ 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Cel 3. Zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 60% wytworzonych odpa- dów do ko ńca 2014 r. Cel 4. Przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu materiałów odpadowych, (papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło) z gospodarstw domowych oraz odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych minimum 50% masy do 2020 r.

Odpady, które podlegaj ą odr ębnym przepisom prawnym, w tym odpady niebezpieczne Odpady zawieraj ące PCB Cel 1. Likwidowanie odpadów zawieraj ących PCB o st ęŜ eniu poni Ŝej 50 ppm. Oleje odpadowe Cel 1. Utrzymanie odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%. Odpady medyczne i weterynaryjne Cel 1. Podniesienie efektywno ści selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych w okresie do 2022 r., uwzgl ędniaj ącej segregacj ę odpadów u źródła powstawania, zmniejszaj ąc tym samym ilo ści odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych. Zu Ŝyte baterie i akumulatory Cel 1. Rozbudowa systemu zbierania zu Ŝytych baterii i akumulatorów przeno śnych pozwalaj ąca na osi ągni ęcie nast ępuj ących poziomów zbierania: • 25% poziom zbierania zu Ŝytych baterii i akumulatorów przeno śnych do 2012 r., • 40% poziom zbierania masy wprowadzonych baterii i akumulatorów przeno śnych do 2016 r. Cel 2. Utrzymanie wydajno ści recyklingu z 2011 r. na poziomie nie mniejszym ni Ŝ: • co najmniej 75% masy zu Ŝytych baterii i akumulatorów niklowo-kadmowych, • co najmniej 50% masy pozostałych zu Ŝytych baterii i akumulatorów. Cel 3. Utrzymanie poziomów wydajno ści recyklingu – co najmniej 65% masy zu Ŝytych baterii i akumu- latorów poprzez d ąŜ enie do pełnego wykorzystania mocy przerobowych zakładów przetwarzania zu- Ŝytych baterii i akumulatorów. Zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny Cel 1. Utrzymanie do roku 2022 poziomów odzysku i recyklingu w wysoko ści dla zu Ŝytego sprz ętu powstałego z wielkogabarytowych urz ądze ń gospodarstwa domowego: poziomu odzysku w wysoko ści 80% masy zu Ŝytego sprz ętu, poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu Ŝytego sprz ętu w wysoko ści 75% masy zu Ŝytego sprz ętu. Cel 2. Utrzymanie do roku 2022 poziomów odzysku i recyklingu w wysoko ści dla zu Ŝytego sprz ętu powstałego z małogabarytowych urz ądze ń gospodarstwa domowego, sprz ętu o świetleniowego, narz ędzi elektrycznych i elektronicznych z wyj ątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narz ędzi prze- mysłowych, zabawek, sprz ętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrz ądów do nadzoru i kontroli: • poziomu odzysku w wysoko ści 70% masy zu Ŝytego sprz ętu, • poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu Ŝytego sprz ętu w wysoko ści 50% masy zu Ŝytego sprz ętu.

Cel 3. Utrzymanie do roku 2022 poziomów odzysku i recyklingu w wysoko ści dla zu Ŝytych gazowych lamp wyładowczych – poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu Ŝytych lamp w wysoko ści co najmniej 80% masy tych zu Ŝytych lamp Cel 4. Utrzymanie do roku 2022 poziomów odzysku i recyklingu w wysoko ści osi ągni ęcie poziomu selektywnego zbierania zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego pochodz ącego z gospodarstw domowych w wysoko ści 4 kg/mieszka ńca/rok. Pojazdy wycofane z eksploatacji Cel 1. Osi ągni ęcie minimalnych poziomów odzysku i recyklingu odniesione do masy pojazdów przyj ę- tych do stacji demonta Ŝu w skali roku: • 85% i 80% do ko ńca 2014 r., • 95% i 85% od dnia 1 stycznia 2015 r.

18 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Odpady zawieraj ące azbest Cel 1 Sukcesywne osi ąganie celów okre ślonych w przyj ętym w dniu 15 marca 2010 r. przez Rad ę Ministrów „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” w okresie od 2012 r. do 2032 r. Zb ędne środki bojowe i odpady materiałów wybuchowych Cel 1. W okresie do 2022 r. zakłada si ę sukcesywne zagospodarowanie materiałów odpadów wybuchowych poprzez kontynuacj ę dotychczasowego sposobu zagospodarowania zb ędnych środków bojowych.

Odpady pozostałe Zu Ŝyte opony Cel 1. Utrzymanie w perspektywie do 2022 r. dotychczasowego poziomu odzysku na poziomie co najmniej 75%, a recyklingu na poziomie co najmniej 15%. Odpady z budowy, remontów i demonta Ŝu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej Cel 1. Osiągni ęcie do 2020 r. poziomu 70% wagowo przygotowania do ponownego u Ŝycia, recyklingu oraz innych form odzysku materiałów budowlanych i rozbiórkowych. Komunalne osady ściekowe Cel 1. Ograniczenie w perspektywie do 2022 r., składowania osadów ściekowych z uwzgl ędnieniem ograniczenia od 2013 r. składowania tych odpadów, które nie spełniaj ą wymaga ń prawnych* *wymagania okre ślone w Rozporz ądzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 7 wrze śnia 2005 r. w sprawie kryte- riów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu (Dz. U. Nr 186, poz. 1553, z pó źn. zm.) Cel 2. Zwi ększenie w perspektywie do 2022 r. ilo ści komunalnych osadów ściekowych przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska oraz osadów przekształcanych metodami termicznymi, jak równie Ŝ wykorzystania osadów do rekultywacji. Cel 3. Maksymalizacja, w perspektywie do 2022 r., stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotycz ących bezpiecze ństwa sanitarnego i chemicznego oraz środowiskowego. Odpady ulegaj ące biodegradacji inne ni Ŝ komunalne Cel 1. Zmniejszenie masy składowanych odpadów do poziomu nie wi ęcej ni Ŝ 40% masy wytworzonych odpadów do roku 2022. Odpady opakowaniowe Cel 1. Osi ągni ęcie do roku 2014 poziomów odzysku i recyklingu odpadów powstałych z opakowa ń oraz utrzymanie poziomów w latach nast ępnych: • opakowania razem: 60% odzysku*, 55% recyklingu*, • opakowania z tworzyw sztucznych: 22,5% recyklingu*, **, • opakowania z aluminium: 50% recyklingu*, • opakowania ze stali, w tym z blachy stalowej: 50% recyklingu*, • opakowania z papieru i tektury: 60% recyklingu*, • opakowania ze szkła gospodarczego poza ampułkami: 60% recyklingu*, • opakowania z drewna: 15% recyklingu.* Odpady z wybranych gał ęzi gospodarki odpadami, których zagospodarowanie stwarza problemy * Nie dotyczy opakowa ń maj ących bezpo średni kontakt z produktami leczniczymi okre ślonymi w przepisach ustawy z dnia 6 wrze śnia 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2008 r., Nr 45, poz. 271, z pó źn. zm.). ** Do poziomu recyklingu zalicza si ę wył ącznie recykling, w wyniku którego otrzymuje si ę produkt wykonany z tworzywa sztucznego.

Cel 1. Zwi ększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku. Cel 2. Zwi ększenie udziału odpadów unieszkodliwianych poza składowaniem.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

2.1.4. Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego Głównym celem Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 jest „Wykorzystanie potencjałów województwa lubuskiego do wzrostu jako ści Ŝycia, dynamizowania konkurencyjnej gospodarki, zwi ększenia spójno ści regionu oraz efektywnego zarz ądzania jego rozwojem” W Strategii zaplanowano zawarcie czterech celów strategicznych 1. Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka regionalna 2. Wysoka dost ępno ść transportowa i teleinformatyczna 3. Społeczna i terytorialna spójno ść regionu 4. Region efektywnie zarz ądzany. Zało Ŝenia zwi ązane z ochron ą środowiska realizowane b ędą w zakresie nast ępuj ących celów: Cel 1.6 Udoskonalenie oraz rozbudowa infrastruktury energetycznej i ochrony środowiska a. Optymalizacja rozwoju infrastruktury energetycznej województwa, b. Racjonalizacja wykorzystania energii, c. Ograniczanie emisji zanieczyszcze ń do powietrza poprzez, d. Zapewnienie odpowiedniej jako ści u Ŝytkowej wód powierzchniowych, ochrona wód podziemnych oraz zapewnienie wszystkim mieszka ńcom województwa odpowiedniej jako ści wody do picia, e. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi,

Cel 1.7 Rozwój potencjału turystycznego województwa Rozwój ró Ŝnych rodzajów turystyki, a. Upowszechnienie wizerunku województwa jako regionu o wysokiej atrakcyjno ści turystycznej poprzez sprawn ą, skuteczn ą i nowoczesn ą promocj ę oraz informacj ę turystyczn ą, b. Rozbudowa infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej, c. Podniesienie jako ści ruchu turystycznego, d. Wspieranie instytucji i organizacji zajmuj ących si ę turystyk ą, ró Ŝnych form ich współpracy oraz kształcenia wykwalifikowanej kadry turystycznej. Cel 1.8 Poprawa jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej a. Rozwój produkcji rolniczej wysokiej jako ści, b. Wspieranie przedsi ęwzi ęć środowiskowych, c. Wykorzystanie wód śródl ądowych do chowu i hodowli ryb, d. Poprawa jako ści gleb i zapobieganie ich degradacji, e. Polepszenie jako ści dróg transportu rolniczego, w tym remonty i odtwarzanie dróg f. uszkodzonych oraz budowa nowych dróg w ramach projektów poscaleniowych.

Cel 2.1: Budowa nowej i modernizacja istniej ącej infrastruktury komunikacyjnej a. Poprawa stanu technicznego infrastruktury komunikacyjnej w celu zapewnienia sprawnych poł ącze ń pomi ędzy strategicznymi o środkami i obszarami rozwoju gospodarczego województwa (miasta, port lotniczy, strefy gospodarcze, parki przemysłowe i naukowo- technologiczne, bazy logistyczno-magazynowe, w ęzły komunikacyjne) b. Rozwój infrastruktury drogowe c. Rozwój transportu wodnego,

Cel 2.2: Usprawnienie systemu transportu publicznego a. Rozwój poł ącze ń transportowych b. Działania na rzecz poprawy zarz ądzania komunikacj ą.

Cel 3.6 Wsparcie budowy oraz modernizacji systemów i infrastruktury zapobiegania zagro Ŝeniom a. Usprawnienie zarz ądzania środowiskiem w zakresie retencjonowania wód i zapewnienia bezpiecze ństwa przeciwpowodziowego b. Zapobieganie i ograniczanie skutków zagro Ŝeń naturalnych oraz przeciwdziałanie powa Ŝnym awariom poprzez budow ę lub remonty infrastruktury technicznej

20 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

c. Promowanie działa ń dostosowawczych do zmian klimatycznych oraz zapobiegania i zarz ądzania ryzykiem d. Zwi ększenie bezpiecze ństwa i ci ągło ści dostaw energii elektrycznej i innych mediów energetycznych e. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury słu Ŝb ratowniczych i porz ądkowych oraz systemu ratowniczo–ga śniczego.

Zało Ŝenia Programu ochrony środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego spójne s ą równie Ŝ z nast ępuj ącymi dokumentami:

2.1.5. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Dokument okre śla podstawowe kierunki polityki energetycznej. S ą nimi: • poprawa efektywno ści energetycznej, • wzrost bezpiecze ństwa dostaw paliw i energii, • dywersyfikacja wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki j ądrowej, • rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw, • rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii oraz ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko.

Cele te maj ą zosta ć zapewnione m.in. przez racjonalne efektywne gospodarowanie krajowymi złoŜami węgla oraz dywersyfikacj ę źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego. Dokument postuluje równie Ŝ przygotowanie infrastruktury dla energetyki j ądrowej i zapewnienie warunków inwestorom dla wybudowania i uruchomienia elektrowni j ądrowych opartych na bezpiecznych technologiach.

Zgodnie z Polityk ą energetyczn ą Polski do 2030 roku udział odnawialnych źródeł energii w całkowitym zu Ŝyciu energii w Polsce ma wzrosn ąć do 15% w 2020 roku i 20% w roku 2030. Zadania wynikaj ące z Polityki Energetycznej Polski to m.in.: • modernizacja sieci przesyłowych i sieci rozdzielczych pozwalaj ąca obni Ŝyć poziom awaryjno ści o 50%, • rozwój lokalnej mini i mikro kogeneracji pozwalaj ący na dostarczenie do roku 2020 z tych źródeł co najmniej 10% energii elektrycznej zu Ŝywanej w kraju, • ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem w celu pozyskiwania biomasy, • zrównowa Ŝone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, tak aby nie doprowadzi ć do konkurencji pomi ędzy energetyk ą odnawialn ą i rolnictwem, • wdro Ŝenie Programu budowy biogazowni rolniczych przy zało Ŝeniu powstania do roku 2020 co najmniej jednej biogazowni w ka Ŝdej gminie,

• ograniczenie emisji CO 2 w wielko ści mo Ŝliwej technicznie do osi ągni ęcia bez naruszania bezpiecze ństwa energetycznego,

• ograniczenie emisji SO 2 do poziomu ustalonego w Traktacie Akcesyjnym,

• ograniczenie emisji NO x poczynaj ąc od 2016 roku zgodnie ze zobowi ązaniami przyj ętymi przy akcesji do Unii Europejskiej, • likwidacja emisji z tytułu samozapłonu i palenia si ę hałd poprzez pozyskanie w ęgla z odpadów pogórniczych zalegaj ących na składowiskach, • rozszerzenie zakresu zało Ŝeń i planów zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe o planowanie i organizacj ę działa ń maj ących na celu racjonalizacj ę zu Ŝycia energii i promowanie rozwi ąza ń zmniejszaj ących zu Ŝycie energii na obszarze gminy, • wsparcie inwestycji w zakresie stosowania najlepszych dost ępnych technologii w przemy śle, wysokosprawnej kogeneracji, ograniczenia strat w sieciach elektroenergetycznych i ciepłowniczych oraz termomodernizacji budynków,

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• obowi ązek przygotowania planów zaopatrzenia gmin w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe w celu zast ąpienia wyeksploatowanych rozdzielonych źródeł wytwarzania ciepła jednostkami kogeneracyjnymi.

2.1.6. Krajowy Program Oczyszczania Kraju z Azbestu (POKA) Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, b ędący aktualizacj ą dotychczas obowi ązuj ącego programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski (z 2002 r.), wyznacza nast ępuj ące cele dotycz ące azbestu: • usuni ęcie i unieszkodliwienie wyrobów zawieraj ących azbest, • minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecno ścią azbestu na terytorium kraju, • likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko.

Cele osi ągni ęte zostan ą poprzez działania: • do 2012 r. przeprowadzenie pełnej i rzetelnej inwentaryzacji oraz ustalenie rozmieszczenia terytorialnego azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, • utworzenie i uruchomienie elektronicznego Systemu Informacji Przestrzennej do monitoringu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, • podj ęcie prac legislacyjnych umo Ŝliwiaj ących egzekwowanie obowi ązków nało Ŝonych na podmioty fizyczne i prawne oraz zasilanie danymi elektronicznego systemu monitorowania realizacji programu, • działania edukacyjno-informacyjne, • zadania w zakresie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, • działania w zakresie oceny nara Ŝenia i ochrony zdrowia, w tym działalno ść O środka Referencyjnego Bada ń i Oceny Ryzyka Zdrowotnego Zwi ązanych z Azbestem.

W Programie wskazano równie Ŝ: • mo Ŝliwo ść składowania odpadów azbestowych na składowiskach podziemnych, • wdra Ŝanie nowych technologii umo Ŝliwiaj ących unicestwianie włókien azbestu, • pozostawianie w ziemi – w dopuszczonych prawem przypadkach – wyrobów azbestowych wycofanych z u Ŝytkowania.

2.1.7. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPO ŚK) Przepisy prawne Unii Europejskiej w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych okre ślone zostały w szczególno ści w dyrektywie Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 roku, dotycz ącej oczyszczania ścieków komunalnych. W Traktacie Akcesyjnym przewidziano, Ŝe przepisy prawne Unii Europejskiej w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych okre ślone ww. dyrektyw ą b ędą w Polsce w pełni obowi ązywały od 31 grudnia 2015 r., do tego czasu: • wszystkie aglomeracje ≥ 2000 RLM musz ą by ć wyposa Ŝone w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków o efekcie oczyszczania uzale Ŝnionym od wielko ści oczyszczalni, • aglomeracje <2000 RLM wyposa Ŝone w dniu wej ścia Polski do Unii w systemy kanalizacyjne powinny posiada ć do tego terminu oczyszczalnie zapewniaj ące odpowiednie oczyszczanie, • zakłady przemysłu rolno-spo Ŝywczego o wielko ści > 4000 RLM s ą zobowi ązane do redukcji zanieczyszcze ń biodegradowalnych.

KPO ŚK okre śla działania, które b ędą podejmowane do ko ńca okresu przej ściowego, wynegocjowanego dla tej dyrektywy tj. do ko ńca 2015 r. Program stanowi spis przedsi ęwzi ęć zaplanowanych do realizacji w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych (budowy, rozbudowy i/lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych i systemów kanalizacji zbiorczej) w aglomeracjach w celu prawidłowego i uporz ądkowanego procesu implementacji dyrektywy 91/271/EWG.

22 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

2.1.8. Program ochrony środowiska przed hałasem Obowi ązek okre ślania programów ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami poło Ŝonych wzdłu Ŝ dróg, których eksploatacja mo Ŝe powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach wynika z art. 119 ust 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.).

Programy maj ą na celu zapewnienie jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, poprzez utrzymanie poziomu hałasu poni Ŝej lub na poziomie warto ści dopuszczalnej. Natomiast na obszarach gdzie normy nie s ą dotrzymane nale Ŝy d ąŜ yć do zmniejszenia hałasu do co najmniej dopuszczalnego. Podstaw ą do opracowania programów s ą mapy akustyczne, które zarz ądzaj ący drog ą sporz ądza co 5 lat i przedkłada marszałkowi województwa.

2.1.9. Program ochrony powietrza Obowi ązek okre ślania programów ochrony powietrza wynika z art. 91 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.). Programy okre śla si ę dla stref, w których poziom cho ćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powi ększony o margines tolerancji lub poziom docelowy. Programy maj ą na celu osi ągni ęcie dopuszczalnych poziomów i poziomów docelowych substancji w powietrzu.

2.1.10. Strategia Energetyki Województwa Lubuskiego Strategia Energetyki Województwa Lubuskiego stanowi dokument, który wytycza kierunki prowadzenia polityki rozwoju szeroko rozumianej energetyki dla uzyskania podstawowego celu, jakim będzie z jednej strony zapewnienie dost ępno ści do korzystania z wszystkich form energii, z drugiej jej efektywne wykorzystanie. Działaj ąc w okre ślonym otoczeniu formalno-prawnym dokument uwzgl ędnia zarówno podstawowe kierunki polityki energetyczno-klimatycznej Unii Europejskiej, których zasady uj ęte s ą w dyrektywach, jak i zapisy prawodawstwa polskiego transponuj ące ww. dyrektywy unijne. W szczególno ści zagadnieniami wiod ącymi w tym zakresie s ą: • bezpiecze ństwo energetyczne, • zapewnienie konkurencyjno ści funkcjonowania przedsi ębiorstw energetycznych, • ograniczenie oddziaływania na środowisko, • poprawa efektywno ści energetycznej. 2.2. Uwarunkowania wewn ętrzne Program ochrony środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego spójny jest równie Ŝ z dokumentami obowi ązuj ącymi na poziomie lokalnym, to jest ze Strategi ą zrównowa Ŝonego rozwoju Powiatu Mi ędzyrzeckiego. W Strategii wyznaczone zostały 4 cele główne, w tym jeden odpowiada wyzwaniom w obr ębie środowiska naturalnego: Cel III Racjonalne wykorzystanie zasobów środowiska naturalnego zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju: 3.1. Kształtowanie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu 3.2. Wykorzystanie walorów środowiska dla rozwoju turystyki, 3.3. Promocja zasobów naturalnych środowiska dla potrzeb rolnictwa i przemysłu o technologii proekologicznej 3.4. Upowszechnianie informacji o stanie środowiska naturalnego oraz skuteczna i spójna jego ochrona.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

2.3. Nadrz ędny cel Programu ochrony środowiska Powiatu Mi ędzyrzeckiego Nadrz ędnym celem Programu ochrony środowiska jest długotrwały, zrównowa Ŝony rozwój powiatu, w którym kwestie ochrony środowiska s ą rozwa Ŝane z kwestiami rozwoju społecznego i gospodarczego.

Celem opracowania Programu jest stworzenie spójnej polityki ekologicznej powiatu. Opracowanie oraz uchwalenie dokumentu przez Rad ę Powiatu pozwoli na wypełnienie ustawowego obowi ązku oraz przyczyni si ę do poprawy i uporz ądkowania zarz ądzania środowiskiem na terenie powiatu, poprawy jako ści środowiska naturalnego, poprawy jako ści Ŝycia jego mieszka ńców oraz przyczyni si ę do zrównowa Ŝonego rozwoju. Aby osi ągn ąć wyznaczony nadrz ędny cel przeprowadzono ocen ę stanu środowiska naturalnego na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego, zdiagnozowano główne problemy ekologiczne oraz sposoby ich rozwi ązania. Zaproponowano konkretny harmonogram działania łącznie z źródłami ich finansowania.

3. Ogólna charakterystyka Powiatu Mi ędzyrzeckiego 3.1. Poło Ŝenie powiatu Powiat mi ędzyrzecki poło Ŝony jest w północno-wschodniej cz ęś ci województwa lubuskiego. Graniczy on od północy z powiatem strzelecko-drezdeneckim, od północnego zachodu z powiatem gorzowskim, od zachodu z powiatem sul ęci ńskim, od południa z powiatem świebodzi ńskim, a od zachodu z powiatem mi ędzychodzkim i nowotomyskim w województwie wielkopolskim. Powiat poło Ŝony jest w dorzeczu Warty i Obry. Zajmuje ł ączn ą powierzchni ę 1386,28 km 2. Pod wzgl ędem wielko ści powiat znajduje si ę na 4 miejscu wśród 14 powiatów w województwie lubuskim.

Rysunek 1 Poło Ŝenie powiatu mi ędzyrzeckiego

W skład powiatu wchodzi 111 jednostek osadniczych, z których 83 to wsie sołeckie.

24 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Powiat Mi ędzyrzecki tworzy 6 gmin: • miejsko – wiejskie: Mi ędzyrzecz, Skwierzyna i Trzciel; • wiejskie: Bledzew, Przytoczna i Pszczew.

Siedzib ą powiatu jest miasto Mi ędzyrzecz poło Ŝony ok. 51 km od Gorzowa Wlkp., 65 km od Zielonej Góry, 117 km od Poznania i 186 km od Berlina.

Rysunek 2 Gminy w powiecie mi ędzyrzeckim

Według podziału Polski na mezoregiony fizycznogeograficzne wg Kondrackiego obszar powiatu nale Ŝy do prowincji Ni Ŝu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie. Powiat poło Ŝony jest w obr ębie trzech makroregionów. Północna cz ęść poło Ŝona jest najwi ększym mezoregionie Pradoliny Toru ńsko-Eberswaldzkiej w Kotlinie Gorzowskiej. Długo ść Kotliny Gorzowskiej dochodzi do 120 km, szeroko ść do 35 km, a powierzchnia obejmuje 3740 km 2. Przez środek powiatu wcina si ę makroregion Pojezierze Wielkopolskie zajmowany przez Obr ę, w skład którego wchodzi mezoregion Pojezierze Pozna ńskie. Ograniczone jest makroregionem Pojezierze Lubuskie przez mezoregion - Bruzd ę Zb ąszy ńsk ą w południowo-zachodniej cz ęś ci powiatu, które jest szerokim obni Ŝeniem wykorzystywanym przez Obr ę. Znajduje si ę na niej du Ŝa liczba jezior rynnowych. Do jednych z najwi ększych zalicza si ę Jezioro Lubikowskie. Wzdłu Ŝ zachodniej granicy powiatu przeci ąga si ę mezoregion Pojezierze Łagowskie.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Rysunek 3 Poło Ŝenie powiatu na tle jednostek fizyczno-geograficznych ( źródło: na podstawie danych z www.geoportal.gov.pl)

Całkowita powierzchnia powiatu wynosi 138 628 ha. Powiat ma wyj ątkowy charakter le śno-rolniczy. Najwi ększ ą powierzchni ę zajmuj ą lasy – 54% obszaru. U Ŝytki rolne stanowi ą 37%, w tym grunty orne 78%, niewielk ą powierzchni ę zajmuj ą sady – 0,2%, ł ąki – 12,5% i pastwiska – 5,4%. W odniesieniu do poszczególnych gmin powiatu najbardziej zalesion ą jest gmina Skwierzyna (ponad 69%) a najmniej gmina Przytoczna (39,8%). Odwrotnie przedstawia si ę rozmieszczenie u Ŝytków rolnych - najwi ęcej posiada gmina Przytoczna (50,8%), a najmniej gmina Skwierzyna (24,2%). W tabeli 1 przedstawiono szczegółow ą struktur ę u Ŝytkowania gruntów na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego.

Tabela 1 UŜytkowanie gruntów na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego UŜytki rolne [ha] Pozostałe grunty (pod Lasy zabudowaniami, i grunty podwórzami, le śne drogi, wody i [ha] inne grunty gminy [ha] Sady [ha] Pow. ogólna pastwiska trwałe [ha] ki trwałe [ha] ki trwałe [ha] Razem [ha] uŜytkowe oraz ą ł Wyszczególnienie grunty orne [ha] nieu Ŝytki [ha] Gm. Bledzew 24717 8809 8000 5 223 283 14120 1788 Gm. Mi ędzyrzecz 31451 11379 9484 31 1051 319 16425 3647

26 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Gm. Przytoczna 18462 9388 7514 15 1057 502 7350 1724 Gm. Pszczew 17739 6922 5459 21 879 321 9032 1785 Gm. Skwierzyna 28509 6901 3845 10 1637 1139 19716 1892 Gm. Trzciel 17750 7859 5702 23 1562 239 8220 1671 Powiat 138628 51258 40004 105 6409 2803 74863 12507 Źródło: Starostwo Powiatowe w Mi ędzyrzeczu.

3.2. Ukształtowanie powierzchni terenu Powiat posiada bardzo urozmaicon ą rze źbę terenu. Krajobraz Pojezierza Lubuskiego ukształtowany został podczas zlodowacenia bałtyckiego. Rozci ęty jest południkowo biegn ącym obni Ŝeniem - wschodni ą cz ęś ci ą Bruzdy Zb ąszy ńskiej. Najwy Ŝsze wzniesienie znajduje si ę w zachodnio- południowej cz ęś ci powiatu osi ągaj ą wysoko ść do 150 m n. p. m. Cz ęść północno-wschodni ą powiatu stanowi ą doliny Warty i Odry. Dominuj ącymi formami rze źby s ą wysoczyzny morenowe, jeziora rynnowe i równiny sandrowe.

3.3. Klimat Według regionalizacji klimatycznej R. Gumi ńskiego (1951 r.) powiat mi ędzyrzecki poło Ŝony jest w obr ębie dwóch dzielnic Dzielnicy nadnoteckiej i Dzielnicy zachodniej. Klimat tu panuj ący ma charakter przej ściowy pomi ędzy klimatem kontynentalnym, a oceanicznym. Średnie roczne temperatury oscyluj ą w granicach +8ºC i nale Ŝą do najwy Ŝszych w kraju. Du Ŝe nasłonecznienie, znacznie mniejsza ni Ŝ w pozostałych regionach liczba dni mro źnych sprawiaj ą, i Ŝ klimat jest łagodny, cieplejszy i bardziej wilgotny. Klimat charakteryzuje si ę krótk ą i łagodn ą zim ą, oraz długim i ciepłym latem, dzi ęki czemu okres wegetacji ro ślin jest dłu Ŝszy ni Ŝ w centralnej i wschodniej Polsce.

3.4. Podstawowe dane o ludno ści Powiat mi ędzyrzecki zamieszkiwało 58 214 mieszka ńców (stan na grudzie ń 2013 r.). W stosunku do roku 2009 liczba mieszka ńców nieznacznie zmalała o 0,06%. Pod wzgl ędem liczby ludno ści powiat zajmuje 8 miejsce w województwie (na 14 jednostek administracyjnych). Powiat mi ędzyrzecki stanowi 5,7% mieszka ńców województwa lubuskiego. W skali województwa powiat mo Ŝna zaliczy ć do słabiej zaludnionych. Gęsto ść zaludnienia kształtuje si ę na poziomie 42 osoby/km 2, natomiast średnia dla województwa wynosi 73 osoby/km 2. W miastach powiatu mi ędzyrzeckiego zamieszkuje ponad połowa (52,7%) ogółu ludno ści. Wska źnik przyrostu naturalnego ludno ści jest bardzo niski i wynosi 0,8/1000 osób, z tendencja spadkow ą. Jest na podobnym poziomie jak wska źnik dla całego województwa lubuskiego (0,7/1000). Zmiany liczby mieszka ńców powiatu przedstawia poni Ŝsza tabela oraz wykres.

Tabela 2 Stan i zmiany liczby ludno ści powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2009-2013 Jednostka Liczba ludno ści w latach administracyjna 2009 20 10 201 1 201 2 201 3* Powiat Mi ędzyrzecki 58250 58953 58846 58849 58214 Źródło: Opracowanie na podstawie danych z BDL GUS wg stanu na 31 grudnia 2012 r. * dane z Urz ędów Gmin.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Rysunek 4 Zmiany liczby ludno ści powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2009-2013 (źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS wg stanu na dzie ń 31.12.2012 r. i dane z Urz ędów Gmin)

Z danych GUS wynika, Ŝe w 2012 r. 18,4% ludno ści powiatu stanowiły osoby w wieku przedprodukcyjnym, 65,4% w wieku produkcyjnym, a 16,2% w wieku poprodukcyjnym. Z roku na rok spada liczba osób w wieku przedprodukcyjnym, wzrasta przede wszystkim liczba osób w grupie poprodukcyjnej. Wyra źna jest tendencja starzenia się społecze ństwa. W przypadku gmin sytuacj ę demograficzn ą przedstawiono w poni Ŝszej tabeli.

Tabela 3 Liczba mieszka ńców w gminach powiatu mi ędzyrzeckiego Liczba mieszka ńców Jednostka terytorialna 2009 2013* Gm. Bledzew 4514 4552 Gm. Mi ędzyrzecz 24886 24455 Gm. Przytoczna 5547 5742 Gm. Pszczew 4171 4199 Gm. Skwierzyna 12820 12596 Gm. Trzciel 6312 6670 Powiat mi ędzyrzecki 58250 58214 Źródło: GUS, *dane z Gmin.

3.5. Gospodarka Na koniec 2013 r. roku na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w rejestrze CEIDG zarejestrowanych było 4307 podmiotów gospodarczych. W miastach skupionych było ok. 59% wszystkich podmiotów gospodarczych. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono szczegółowo podział podmiotów na sekcje. Tabela 4 Podmioty gospodarcze według sekcji i działów PKD na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego (dane z dnia 31.12.2013 r.) Liczba Podmioty wg sekcji i działów PKD 2007 podmiotów gosp. A – rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo i rybactwo 228 B – Górnictwo i wydobywanie 3 C – Przetwórstwo przemysłowe 392

28 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

D – wytwarzanie i zaopatrywanie w energi ę elektryczn ą, gaz, par ę wodn ą, gor ącą wod ę i 8 powietrze do układów klimatyzacyjnych E – dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalno ść zwi ązana z 21 rekultywacj ą F - Budownictwo 694 G- Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, wł ączaj ąc motocykle 1298 H - Transport i gospodarka magazynowa 313 I - Działalno ść zwi ązana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 160 J - Informacja i komunikacja 47 K - Działalno ść finansowa i ubezpieczeniowa 146 L - Działalno ść zwi ązana z obsług ą rynku nieruchomo ści 37 M - Działalno ść profesjonalna, naukowa i techniczna 252 N - Działalno ść w zakresie usług administrowania i działalno ść wspierająca 122 O - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 0 P - Edukacja 86 Q - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 269 R - Działalno ść zwi ązana z kultur ą, rozrywk ą i rekreacj ą 33 S i T - Pozostała działalno ść usługowa, oraz Gospodarstwa domowe zatrudniaj ące pracowników; gospodarstwa domowe produkuj ące wyroby i świadcz ące usługi na własne 196 potrzeby Ogółem 4307 Źródło: GUS.

Znacz ące podmioty gospodarcze na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego według gmin: • Gmina Bledzew: o Gospodarstwo Rolne Barbara Biesiada – gospodarstwo rolne o Marex Marek Ozimkiewicz, Katarzynki – producent elementów meblowych • Gmina Mi ędzyrzecz: o BRUKBET Ryszard Winnicki – produkcja betonu o PAWLISZAK, HEIDECKE, BUD – DREW – BAUELEMENTE Spółka z o.o. – tartak o BUD – POL Spółka z o.o. – przedsi ębiorstwo budowlano – monta Ŝowe o CWS – boco Polska Spółka z o.o. – zakład pralniczy o ESSEL PROPACK Polska Spółka z o.o. – opakowania z tworzyw sztucznych o EWE energia Spółka z o.o. – dystrybucja gazu ziemnego o INSTALKO Roman Strzelczyk – bran Ŝa budowlana (wykonawstwo ) i sprzeda Ŝ materiałów budowlanych o JAN MI ĘDZYRZECZ Spółka z o.o. – dopasowywanie i przerabianie ubra ń, o P.H.U Jerzy G ądek – spedycja krajowa i mi ędzynarodowa o P.H.U „Niewiadomski” Władysław Niewiadomski – branŜa budowlana (wykonawstwo) o PRAEFA Spółka z o.o. – produkcja i monta Ŝ domów prefabrykowanych z elementów keramzytowych PROMENS Mi ędzyrzecz Spółka z o.o.– wyroby z tworzyw sztucznych o Sinus Polska Spółka z o.o. – bran Ŝa ogrzewanie, recykling o Suszarnia „MI ĘDZYRZECZ” Spółka Akcyjna – producent suszu cykorii o SWISSPOR Polska Spółka z o.o. – produkcja styropianu o WERNER JANIKOWO Spółka z o.o. – produkcja papy o ZPU Polskie Rury Preizolowane Spółka z o.o. – produkcja rur preizolowanych o Zakład Produkcyjno – Usługowy Kazimierz Jo ńca Spółka z o.o. – produkcja rur preizolowanych o Zakład Instalacyjny i Usług Ogólnobudowlanych Jacek Matuszczak – sieci sanitarne i wodoci ągowe • Gmina Pszczew: o Obst produkcja Sp. z o.o. Mi ędzychodzka 40, 66-330 Pszczew – producent drzwi, o Betschesofa Sp. z o. o. Mi ędzychodzka 38, 66-330 Pszczew – producent artykułów gospodarstwa domowego, o Wert-Holz Dworcowa 5, 66-330 Pszczew - producentem elementów architektury ogrodowej z drewna, o Christophery, Świechocin 17, 66-330 Pszczew – dostawca tworzyw sztucznych.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

o Minge, Dworcowa 10, 66-330 Pszczew - firma konfekcyjna • Gmina Trzciel: o TABOREX PP-H Sp. z o.o. z/s w Panowicach - producent palet, pojemników i kontenerów metalowych do magazynowania i transportowania towarów, o GALMAR Sp. Jawna z/s w Brójcach - producent uziemie ń i ochrony odgromowej, o WERT-HOLZ z/s w Świdwowcu - producent ogrodowych wyrobów drewnianych o GSW Sp. z o.o. z/s w Brójcach • Gmina Przytoczna: o AmeriGas Nowa Niedrzwica - sprzeda Ŝ hurtowa paliw gazowych i produktów pochodnych, o Mib-Pol Sp. z.o.o. Przytoczna - projektowaniem i produkcj ą elementów metalowych i aluminiowych, o Woodwaste Sp. z.o.o. Przytoczna - produkcja i zaopatrzenie sektora energetycznego w biomas ę do spalania, o PGNiG Terminal Ekspedycyjny w Wierzbnie – ekspedyty ropy naftowej i gazu ziemnego, o Wokamid Sp. z.o.o. Przytoczna – gminny zakład komunalny, • Gmina Skwierzyna: o KAGOS sp. z o.o. – producent mebli, o „Poliflor” Sp. z o. o. Skwierzyna – producent drewnianych mebli ogrodowych, o Soowod Tartak Sp. z o.o. – tartak, o PPUH „W-D” Sp. z o.o., Skwierzyna - produkcja wyrobów z mi ęsa, o „Las Skwierzyna-Gorzów” Sp. z o. o., Skwierzyna - skup, przetwórstwo i eksport dziczyzny oraz ślimaków,

Stopa bezrobocia w powiecie mi ędzyrzeckim w styczniu 2014 r. kształtowała si ę na poziomie 24% - była wy Ŝsza od stopy dla województwa – 16,5% i w kraju - 14%. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie wynosiła 5,3 tys. Pod tym wzgl ędem powiat znajduje si ę na 10 miejscu w województwie.

3.6. Rolnictwo Znacz ącą funkcj ę w gospodarce powiatu mi ędzyrzeckiego pełni le śnictwo. Struktur ę agrarn ą rolnictwa cechuje du Ŝe rozdrobnienie gospodarstw. Według danych z Narodowego spisu rolnego z 2010 r. na terenie powiatu funkcjonowały 2 852 gospodarstwa rolne.

Tabela 5 Ilo ść gospodarstw rolnych na terenie powiatu mi ędzyrzeckim Gospodarstwa rolne ogółem [szt.] <1 ha 1-5 ha 5-10 ha 10-15 ha >15 ha 2 852 1089 725 311 204 520 Źródło: GUS.

Na terenie powiatu przewa Ŝaj ą małe gospodarstwa rolne o areale poni Ŝej 1 ha, stanowi ące aŜ 38% wszystkich gospodarstw. Du Ŝe gospodarstwa powy Ŝej 15 ha stanowi ą 18%. UŜytki rolne zajmuj ą 37% powierzchni. Warunki rozwoju rolnictwa na terenie powiatu ze wzgl ędu na, Ŝe u Ŝytki rolne obejmuj ą słabe bonitacyjnie gleby. Udział gleb najsłabszych (V i VI klasa) wynosi około 50,2 % gruntów ornych. Warto ści przyrodnicze powiatu narzucaj ą preferencje rolnictwa przyjaznego środowisku. Rozwój obszarów wiejskich zwłaszcza na terenach cennych przyrodniczo opiera ć si ę powinien o rolnictwo ekologiczne i agroturystyk ę. W uprawach rolnych przewa Ŝaj ą zbo Ŝa ok. 77% ogólnej powierzchni zasiewów, jednak uprawiane s ą równie Ŝ rzepak i rzepik oraz ziemniaki i buraki cukrowe. Powiat nale Ŝy równie Ŝ do znacz ących producentów szparagów, które głównie uprawiane s ą na terenie gminy Trzciel.

30 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

3.7. Infrastruktura techniczna 3.7.1. Zaopatrzenie mieszka ńców w wod ę Według danych z Gmin długo ść sieci wodoci ągowej na terenie powiatu w 2013 r. wynosiła 353,4 km. Powiat zwodoci ągowany jest w 94,1% i pod tym wzgl ędem zajmuje dopiero 11 miejsce w województwie (na 14 powiatów). Do sieci wodoci ągowej podł ączonych jest ponad 54,8 tys. mieszka ńców. Stan wodoci ągów oceniany jest jako dobry, a jako ść dostarczanej wody spełnia wymagania rozporz ądzenia w sprawie jakości wód przeznaczonych do spo Ŝycia przez ludzi. Według informacji Powiatowego Inspektora Sanitarnego w powiecie mi ędzyrzeckim około 55,8 tys. ludno ści zaopatrywanych jest w wod ę w systemie zbiorowego zaopatrzenia, natomiast ok. 2,9 tys. ludno ści zaopatruje si ę w wod ę z własnych uj ęć , w tym ze studni przydomowych. Zbiorowe zaopatrzenie ludno ści powiatu opiera si ę na wodzie pochodz ącej z uj ęć podziemnych najcz ęś ciej z utworów czwartorz ędowych. W 2012r. ludno ść powiatu zaopatrywana była w wod ę do spo Ŝycia przez 54 wodoci ągi produkuj ące wod ę w ilo ści: • poni Ŝej 100 m 3/dob ę - 41 wodoci ągów, • 101-1000 m 3/dob ę - 11 wodoci ągów, • 1001-10000 m 3/dob ę - 2 wodoci ągi. Na przestrzeni ostatnich 3 lat obserwuje si ę tendencj ę spadkow ą liczby wodoci ągów o produkcji wody ≤100m 3/d w wyniku ich przył ączania do wodoci ągów publicznych o wi ększej produkcji. Proces ten jest niezmiernie korzystny i po Ŝą dany, poniewa Ŝ przyczynia si ę do poprawy jako ści wody.

Zestawienie informacji odno śnie infrastruktury wodoci ągowej na terenie powiatu przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 6 Charakterystyka publicznych uj ęć wody na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego Pobór Pobór czy uj ęcie wydajno ść ustanowiona wody wody posiada miejscowo ści miejsce liczba uj ęcia strefa ochrony na na Lp. stacj ę obsługiwane uj ęcia wody studni wody po średniej/ koniec koniec uzdatniania - przez SUW m3/h bezpo średniej 2012 r. 2013r. miejscowo ść tys. m 3 tys. m 3 Gmina Mi ędzyrzecz Mi ędzyrzecz, Mi ędzyrzecz – Wybudowanie, śółwin, bezpo średnia Mi ędzyrzecz- Kuligowo, 1. Mi ędzyrzecz 15 548 1 009,83 1 033,69 Wybudowanie Jagielnik, Św. Wojciech, Wojciechówek, Lubosinek, Ku źnik, Skoki ul. Dworcowa 2. Bobowicko 2 21 bezpo średnia Bobowicko 30,59 29,76 Bobowicko bezpo średnia - w promieniu 10 Bukowiec, 3. Bukowiec 3 29,1 Nie 44,21 45,35 m od otworów Wyszanowo eksploatacyjnych bezpo średnia - w promieniu 10 m 4. Kalsko 2 4,0 Kalsko Kalsko 11,379 11,160 od otworów eksploatacyjnych bezpo średnia – w promieniu 8 m od ka Ŝdego 5. Karolewo 1 18,0 Karolewo Karolewo 0,989 0,756 otworu i znajduje si ę w strefie wygrodzonej

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Pobór Pobór czy uj ęcie wydajno ść ustanowiona wody wody posiada miejscowo ści miejsce liczba uj ęcia strefa ochrony na na Lp. stacj ę obsługiwane uj ęcia wody studni wody po średniej/ koniec koniec uzdatniania - przez SUW m3/h bezpo średniej 2012 r. 2013r. miejscowo ść 3 3 tys. m tys. m bezpo średnia – w promieniu 8 m poło Ŝonej w Kęszyca, 6. Kęszyca 2 7,4 obr ębie Nie 9,863 10,137 Nietoperek wydzielonej i ogrodzonej działki bezpo średnia - w Kęszyca promieniu 10 m Kęszyca Kęszyca 7. 2 13,8 57,973 68,071 Le śna od otworów Le śna Le śna eksploatacyjnych Kursko, Pieski, 8. Kursko 2 18,6 bezpo średnia - Kursko Gorzyca, 27,453 6,740 Zamostowo bezpo średnia w promieniu 8 m poło Ŝonej w Pniewo, obr ębie 9. Pniewo 2 18,2 Pniewo Kaława, 33,143 40,836 wydzielonej i Szumi ąca ogrodzonej działki wodoci ągu 10. Rojewo 1 22,0 bezpo średnia Rojewo Rojewo 1,602 1,666 11. Wysoka 2 12,0 bezpo średnia Wysoka Wysoka 8,103 8,108 Gmina Bl edzew 1. Bledzew 3 62,0 Bledzew Bledzew 75,32 66,59 2. Zemsko 2 18,0 Zemsko Zemsko 13,126 12,447 3. Popowo 2 26,33 Popowo Popowo 16,135 22,870 4. Stary Dworek 1 24,0 Stary Dworek Stary dworek 12,852 82,10 Goru ńsko, 5. Goru ńsko 3 20,0 Brak formalnie Goru ńsko StruŜyny 15,011 13,094 6. Chycina 1 2,03 ustanowionych Chycina Chycina 4,873 5,240 stref bezp.i po śr. Kleszczewo, 7. Kleszczewo 2 28,0 Teren jest Kleszczewo Templewo 41,602 43,570 8. Templewo 1 5,5 wygrodzony i Templewko Templewko 4,989 3,976 9. Kryl 1 0,61 specjalnie Kryl Kryl 0,125 0,153 10. Nowa Wie ś 3 18,0 oznakowany Nowa Wie ś Nowa Wie ś 26,208 25,553 11. Dębowiec 1 1,92 Dębowiec Dębowiec 2,635 3,214 Sokola Dąbrowa, 12. Sokola Sokola Osiecko, Dąbrowa 3 34,85 Dąbrowa Pniewo 26,239 28,386 Gmina Pszczew Pszczew, Brak formalnie Silna, Świechocin, 1. ustanowionych stref bezp.i po śr. Stoki Teren jest Zielomy śl, Pszczew 4 130 wygrodzony w Pszczew Szarcz, Stołu ń 95,0 100,0 promieniu ok. 10 Policko i 2. Policko 2 27 m. od uj ęcia i Policko Janowo 6,50 7,00 Nowe specjalnie Nowe Nowe 3. Gorzycko 2 35 oznakowany Gorzycko Gorzycko 6,60 7,50 Gmina Trzciel 1. Trzciel 4 140 Brak formalnie Trzciel Trzciel 118 93 ustanowionych Łagowiec, stref bezp.i po śr. Stary Dwór, 2. Teren jest Brójce Lutol Łagowiec 2 280 wygrodzony i Łagowiec Suchy 142 141 3. Panowice 2 70 specjalnie Nie Panowice 20 20

32 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Na terenie powiatu jednostkami realizuj ącymi zadania zbiorowego zaopatrzenia w wod ę s ą: • Gospodarstwo Rolne J. Pacan, Nowa Niedrzwica 42, 66 - 340 Przytoczna - posiadaj ące 2 wodoci ągi: Krasne Dłusko i Nowa Niedrzwica, wła ścicielem jest Agencja Nieruchomo ści rolnych w Gorzowie Wlkp., • Rolniczy Zakład Do świadczalny, Wierzbno 10, 66 - 340 Przytoczna - posiadaj ący 1 wodoci ąg Wierzbno, • SP Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych, ul. Pozna ńska 109, 66-300 Mi ędzyrzecz posiadaj ący wodoci ąg na terenie Szpitala

Ponadto na terenie powiatu znajduj ą si ę indywidualne uj ęcia wody b ędące pod nadzorem inspekcji sanitarnej: • OW Gł ębokie • OW Archimedes Gł ębokie • OW Borowa Zatoka w Borowym Młynie • OW Ada w Lubikowie • OW Enea Bledzew • OW AWF Chycina • OW Abarex-Jawor Świdwowiec • Parking Trzebiszewo.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 7 Porównanie wyposa Ŝenia w infrastruktur ę wodoci ągow ą w gminach powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2009 i 2013 2009 2013

gowa gowa gowa cza cza cza ć ć ą ą

Jednostka ą ą czenia czenia czenia ą ą

terytorialna Sie Sie Woda Woda Woda do sieci do sieci do sieci* do sieci* Przył Przył Podł Podł dostarczona dostarczona dostarczona wodoci wodoci

[km] [szt] [tys. m 3] [osoba] [km] [szt] [tys.m 3] [osoba] Gmina Bledzew 43,6 751 122,1 4185 43,6 761 115,2 4818 Gmina Mi ędzyrzecz 110,5 2578 864,3 23010 117,8 2458 751,2 *23306 Gmina Przytoczna 23,2 834 237,5 4914 26,2 860 191,3 5180 Gmina Pszczew 53,4 738 90,0 2652 55,33 776 92,0 3900 Gmina Skwierzyna 58,4 1607 361,3 11442 60,7 468 365,7 12502 Gmina Trzciel 37,0 954 121,5 3710 49,8 1140 191,0 5100 Powiat Mi ędzyrzecki 326,1 7462 1796,7 49913 353,43 6463 1706,4 54806 Źródło: 2009 – GUS BDL, 2013 – ankietyzacja Gmin *- GUS.

Dzi ęki dost ępnym środkom finansowym zwłaszcza z funduszy europejskich w latach 2009-2013 na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego powstało ponad 27 km nowej sieci wodoci ągowej. Najwi ększy przyrost odnotowano na terenie gminy Trzciel (przyrost o 12,8 km), której zwodoci ągowanie w 2009 r. wynosiło poni Ŝej 60%. Według informacji uzyskanych z poszczególnych gmin stan techniczny infrastruktury wodoci ągowej oceniany jest jako dobry. Porównuj ąc stopie ń zwodoci ągowania i dost ępno ść infrastruktury wodoci ągowej w poszczególnych gminach powiatu mi ędzyrzeckiego mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe niemal w 100% zwodoci ągowane s ą gminy: Mi ędzyrzecz – 99,7%, Bledzew – 99% i Skwierzyna – 97,8%. Najgorzej zwodoci ągowana jest gmina Trzciel – 79%. Tabela 8 Stopie ń zwodoci ągowania gmin powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2009 i 2013 Stopie ń *Stopie ń zwodoci ągowania w zwodoci ągowania w Jednostka terytorialna 2009 r. 2013 r. [%] [%] Gmina Bledzew 92,7 99,0 Gmina Mi ędzyrzecz 92,5 99,7 Gmina Przytoczna 88,6 94,0 Gmina Pszczew 63,6 93,0 Gmina Skwierzyna 89,3 97,8 Gmina Trzciel 58,8 79,0 Powiat Mi ędzyrzecki 85,7 94,1 Źródło: GUS, * ankietyzacja Gmin.

Tabela 9 Infrastruktura wodoci ągowa na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2009-2013 Parametr Je dn. 2009 2010 2011 2012 *2013 długo ść czynnej sieci rozdzielczej km 326,1 332,0 334,8 348,6 353,4 poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego szt. 7462 7524 7334 7260 6463 zamieszkania ludno ść korzystaj ąca z sieci osoba 49913 50511 50412 50393 54806 wodoci ągowej - ogółem, w tym: - ludno ść korzystaj ąca z sieci osoba 28824 29049 28926 28785 b.d. wodoci ągowej – w mie ście - ludno ść korzystaj ąca z sieci osoba 21089 21462 21486 21608 b.d. wodoci ągowej – na wsi korzystaj ący z sieci wodoci ągowej % 85,7 85,7 85,7 85,6 94,1 Źródło: GUS 2012, * ankietyzacja Gmin.

34 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Analizuj ąc rozwój infrastruktury wodoci ągowej w ostatnich 5 latach mo Ŝna zauwa Ŝyć wzrost długo ści sieci wodoci ągowej w powiecie mi ędzyrzeckim o 22,5 km (o 7,7%), jak równie Ŝ dost ępno ść sieci wodoci ągowej w śród u Ŝytkowników o niemal 9%. Najwi ększe post ępy w rozbudowie infrastruktury wodoci ągowej wyst ępuj ą na terenach wiejskich. W 2013 r. z sieci wodoci ągowej Krzystało ok. 94,1% mieszka ńców powiatu.

3.7.2. Odprowadzanie ścieków Według informacji udost ępnionych z Gmin długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu w 2013 r. wynosiła 251,1 km. Liczba przył ączy prowadz ących do budynków wynosiła 4 301 sztuk. Z sieci kanalizacyjnej korzystało ok. 40,8 tys. mieszka ńców tj. 70,1% ludno ści powiatu. Pod tym wzgl ędem powiat mi ędzyrzecki zajmuje 4 miejsce w województwie lubuskim. W stosunku do roku 2009 przybyło 17,4 km sieci kanalizacyjnej (wzrost o 6,9%). Wzrosła równie Ŝ liczba mieszka ńców korzystaj ących z sieci kanalizacyjnej o 4 340 osób (ok. 10,6%). W tym na terenach wiejskich dost ęp uzyskało ponad 600 osób. Szczegółowe informacje na temat infrastruktury kanalizacyjnej zawarte s ą w poni Ŝszej tabeli.

Tabela 10 Sie ć kanalizacyjna na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2009-2013 Parametr Je dn. 2009 2010 2011 2012 *2013 długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej km 233,7 233,7 247,4 253,4 251,1 poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego szt. 4144 4180 4073 4179 4301 zamieszkania ludno ść korzystaj ąca z sieci osoba 36522 36959 37029 37206 40862 kanalizacyjnej – ogółem, w tym: - ludno ść korzystaj ąca z sieci osoba 27360 27604 27508 27431 b.d. kanalizacyjnej – w miastach - ludno ść korzystaj ąca z sieci osoba 9162 9355 9521 9775 b.d. kanalizacyjnej – na wsi Korzystaj ący z kanalizacji % 62,7 62,7 62,9 63,2 70,1 * dane z ankietyzacji Gmin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z BDL GUS.

Analizuj ąc stopie ń dost ępno ści infrastruktury kanalizacyjnej w poszczególnych gminach nale Ŝy zauwa Ŝyć du Ŝe dysproporcje mi ędzy najlepiej a najgorzej skanalizowanymi gminami. Najlepszy dost ęp do sieci kanalizacyjnej posiada gmina Mi ędzyrzecz, która skanalizowana jest w 96%, na przeciwległym biegunie znajduj ą si ę gminy Bledzew (34%) i Trzciel (42%).

Tabela 11 Skanalizowanie poszczególnych gmin powiatu mi ędzyrzeckiego Stopie ń skanalizowania *Stopie ń skanalizowania Jednostka terytorialna w 2009 r. w 2013 r. [%] [%] Gmina Bledzew 32,0 34,0 Gmina Mi ędzyrzecz 84,6 96,0 Gmina Przytoczna 36,1 60,0 Gmina Pszczew 48,1 65,0 Gmina Skwierzyna 65,2 65,2 Gmina Trzciel 26,1 42,0 Powiat Mi ędzyrzecki 48,6 70,1 Źródło: GUS, * ankietyzacja gmin.

W latach 2009-2013 najwi ększy rozwój sieci kanalizacyjnej miał miejsce na terenach gmin Pszczew i Trzciel, gdzie powstało odpowiednio 7,2 km i 5,7 km nowej sieci. W gminach Bledzew i Skwierzyna

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

nie wybudowano nowych odcinków sieci kanalizacyjnej. Najwi ęcej korzystaj ących z sieci kanalizacyjnej przybyło w gminach Mi ędzyrzecz i Przytoczna, odpowiednio 1627 i 1295 osób. Stan techniczny infrastruktury kanalizacyjnej oceniany jest przez gminy jako dobry. Tabela 12 Infrastruktura kanalizacyjne na terenie gmin powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2009 i 2013 2009 *2013 cy cy cy ą ą cza cza cza Jednostka terytorialna ą ą Dł. Dł. Dł. cieki cieki cieki Ś Ś z sieci sieci z z sieci* sieci* z Przył Przył Kanalizacji Kanalizacji Kanalizacji Korzystaj Korzystaj odprowadzone odprowadzone odprowadzone

Km Szt. dam 3 Osoba Km Szt. dam 3 Osoba Gmina Bledzew 7,8 202 36,9 1444 7,8 250 36 1094 Gmina Mi ędzyrzecz 133,6 1960 874,0 21056 136,1 1839 870 22 683 Gmina Przytoczna 13,3 293 107,9 2005 15,3 398 127 3300 Gmina Pszczew 26,2 470 61,5 2006 33,4 540 51 2720 Gmina Skwierzyna 35,1 848 416,9 8365 35,1 **901 373 8365 Gmina Trzciel 17,7 371 172,3 1646 23,4 **373 108 2700 Powiat Mi ędzyrzecki 233,7 4144 1669,5 36522 251,1 4301 1565 40862 *dane z ankietyzacji Gmin ** dane GUS z 2012 r. Źródło: GUS BDL.

Upowszechnianie sieci wodoci ągowej przynosi wiadomy wzrost zu Ŝycia wody. Sytuacja taka prowadzi do przyrostu ilo ści ścieków komunalnych, których odprowadzenie sieci ą kanalizacyjn ą jest znacznie ograniczone. Powoduje to powstawanie zagro Ŝenie dla środowiska przez liczne niekontrolowane zrzuty nieoczyszczonych ścieków lub gromadzenie ich w nieszczelnych zbiornikach bezodpływowych. Dysproporcje pomi ędzy długo ści ą sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej zauwa Ŝane s ą zwłaszcza na terenach wiejskich. W powiecie mi ędzyrzeckim na 1 km sieci kanalizacyjnej przypada 1,4 km sieci wodoci ągowej. Najwy Ŝszy, a zarazem najgorszy wynik okre śli ć mo Ŝna dla gminy Bledzew, gdzie na 1 km sieci kanalizacyjnej przypada 5,5 km sieci wodoci ągowej, natomiast najni Ŝszy i najlepszy – dla gminy Mi ędzyrzecz, gdzie długo ść sieci kanalizacyjnej jest dłu Ŝsza ni Ŝ sieci wodoci ągowej (wska źnik 0,8 km). Ró Ŝnice od kilku lat próbuje si ę wyeliminowa ć poprzez inwestowanie w infrastruktur ę kanalizacyjn ą. Mieszka ńcy nie podł ączeni do sieci kanalizacyjnej ścieki gromadz ą w zbiornikach bezodpływowych lub w przydomowych oczyszczalniach ścieków. Efektywno ść tych rozwi ąza ń mo Ŝe by ć bardzo du Ŝa, jednak istnieje niebezpiecze ństwo zwi ązane ze świadom ą niewła ściw ą eksploatacj ą tego rodzaju urz ądze ń i instalacji prowadzącą do emisji zanieczyszcze ń do środowiska (problem celowo rozszczelnionych zbiorników na nieczysto ści ciekłe, zwi ązane z tym nielegalne pozbywanie si ę nieczysto ści ciekłych przez ich zrzut do gruntu lub wód). Zgodnie z ustaw ą z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz.U. z 2012 poz. 391) gminy maj ą obowi ązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli cz ęstotliwo ści i sposobu pozbywania si ę komunalnych osadów ściekowych. Nie wszystkie gminy wywi ązuj ą si ę z ustawowego obowi ązku. Wykaz zewidencjonowanych zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 13 Wykaz ilo ściowy zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków Ilo ść przydomowych oczyszczalni Jednostka terytorialna Ilo ść zbiorników bezodpływowych ścieków Gmina Bledzew 780 8 Gmina Mi ędzyrzecz 250 1 Gmina Przytoczna 592 41 Gmina Pszczew b.d. b.d. Gmina Skwierzyna b.d. b.d.

36 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Gmina Trzciel b.d. b.d. Źródło: ankietyzacja Gmin.

Stan techniczny zbiorników bezodpływowych mo Ŝe budzi ć niepokój, dlatego nale Ŝy likwidowa ć nieszczelne zbiorniki i w miar ę mo Ŝliwo ści technicznych i ekonomicznych d ąŜ yć do rozbudowy sieci kanalizacyjnej.

Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (KPO ŚK) jest podstawowym instrumentem wdro Ŝenia postanowie ń tzw. „dyrektywy ściekowej”. Celem KPO ŚK, przez realizacj ę uj ętych w nim inwestycji, jest ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, a co za tym idzie ochrona środowiska wodnego przed ich niekorzystnymi skutkami. KPO ŚK jest dokumentem strategicznym, w którym oszacowano potrzeby i okre ślono działania na rzecz wyposa Ŝenia aglomeracji miejskich i wiejskich, o RLM wi ększej od 2 000, w systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych. Program koordynuje działania gmin i przedsi ębiorstw wodoci ągowo- kanalizacyjnych w realizacji infrastruktury sanitarnej na ich terenach. Ustanowionym terminem do osi ągni ęcia zało Ŝonych w Programie celów jest rok 2015. Na terenie powiatu wyznaczone s ą nast ępuj ące aglomeracje:

Aglomeracja Mi ędzyrzecz – RLM 28 135, utworzona na podstawie Rozporz ądzenia Nr 18/2005 Wojewody Lubuskiego z dnia 01.08.2005 r. Z systemu kanalizacji korzysta ł ącznie 23 547 mieszka ńców, natomiast przez tabor asenizacyjny obsługiwanych jest 894 mieszka ńców. Aglomeracj ę obsługuj ą dwie oczyszczalnie ścieków: Oczyszczalnia ścieków w m. Św. Wojciech - oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwy Ŝszonym usuwaniem zwi ązków azotu i fosforu o przepustowo ści 6 000 m 3/d, co roku oczyszcza si ę 1 316 tys. m3 ścieków, bezpo średnim odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Obra. Oczyszczalnia obsługuje mieszka ńców miejscowo ści: Mi ędzyrzecz, Obrzyce, Bukowiec, Bobowicko, śółwin, Kuligowo i Wyszanowo. Oczyszczalnia ścieków w K ęszycy Le śnej – jest oczyszczalni ą mechaniczno- biologiczn ą o przepustowo ści 464 m 3/d, co roku oczyszcza si ę 82 tys. m 3 ścieków. Bezpo średnim odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Struga Jeziorna. Oczyszczalnia obsługuje mieszka ńców: K ęszycy Le śnej, Wysokiej, Pniewa, Kaławy, Szumi ącej. Aglomeracja nie spełnia wymaga ń zał ącznika 1 do rozporz ądzenia w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, dlatego do ko ńca 2015 r. planuje si ę budow ę kanalizacji sanitarnej w m. Gorzyca, Kursko, Pieski – II etap.

Tabela 14 Jako ść ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni oraz st ęŜ enie zanieczyszcze ń w odprowadzanych ściekach do odbiornika – oczyszczalnia w m. Św. Wojciech

średnie roczne warto ści wska źników za rok 2013

wska źnik w ściekach w ściekach Normy* dopływaj ących do odpływaj ących z oczyszczalni oczyszczalni

BZT5 [mgO 2/l] 223,6 3,25 15 mgO 2/l

ChZT [mgO 2/l] 505,8 29,6 125 mgO 2/l zawiesina ogólna [mg/l] 102,6 2,58 35 mg/l azot ogólny [mg N/l] 60,85 5,28 15 mg N/l fosfor ogólny [mg P/l] 5,77 0,17 2 mg P/l *Najwy Ŝsze dopuszczalne warto ści wska źników lub minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń przy RLM od 15.000 do 99.999 Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. nr 137, poz. 984) Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy Mi ędzyrzecz.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 15 Jako ść ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni oraz st ęŜ enie zanieczyszcze ń w odprowadzanych ściekach do odbiornika – oczyszczalnia w m. K ęszyca Le śna

średnie roczne warto ści wska źników za rok 2013

wska źnik w ściekach w ściekach Normy* dopływaj ących do odpływaj ących z oczyszczalni oczyszczalni

BZT5 [mgO 2/l] 286 3,1 40 mgO 2/l

ChZT [mgO 2/l] 532,5 34 150 mgO 2/l zawiesina ogólna [mg/l] 245 2,9 50 mg/l azot ogólny [mg N/l] 113,5 23,1 30 mg N/l fosfor ogólny [mg P/l] 8,30 1,07 5 mg P/l *Najwy Ŝsze dopuszczalne warto ści wska źników lub minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń przy RLM poni Ŝej 2000 Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. nr 137, poz. 984) Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy Mi ędzyrzecz.

Aglomeracja Bledzew – 5 maja 2014 r. Sejmik Województwa Lubuskiego podj ął uchwał ę nr XXXXVII/566/14 w sprawie likwidacji aglomeracji Bledzew. Aglomeracja Przytoczna – RLM 2 976, utworzona na podstawie Rozporz ądzenia Nr 58/2005 Wojewody Lubuskiego z dnia 11.10.2005 r. W skład aglomeracji wchodz ą miejscowo ści Przytoczna i Goraj. Gmina wnioskuje do Marszałka o zmian ę dotychczasowego planu aglomeracji, odł ączaj ąc miejscowo ść Goraj, po odł ączeniu której RLM wynosi ć b ędzie 2434. Aglomeracje obsługuje oczyszczalnia biologiczna w Przytocznej o przepustowo ści 1005 m3/dob ę, co roku oczyszcza 92 tys. m 3 ścieków. Bezpo średnim odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest Struga Lubikowska. Oczyszczalnia obsługuje 2 030 mieszka ńców miejscowo ści Przytoczna i Goraj. Z taboru asenizacyjnego korzysta 798 mieszka ńców aglomeracji. Po zmianie wielko ści aglomeracja spełnia ć będzie wymagania zał ącznika 1 do rozporz ądzenia w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego.

Tabela 16 Jako ść ścieków odprowadzanych z oczyszczalni do odbiornika – oczyszczalnia w m. Przytoczna

średnie roczne warto ści wska źników za rok 2013

wska źnik w ściekach w ściekach Normy* dopływaj ących do odpływaj ących z oczyszczalni oczyszczalni

BZT5 [mgO 2/l] - 10 25 mgO 2/l

ChZT [mgO 2/l] - 74 125 mgO 2/l zawiesina ogólna [mg/l] - 13 35 mg/l *Najwy Ŝsze dopuszczalne warto ści wska źników lub minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń przy RLM od 2 000 do 9 999 Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. nr 137, poz. 984) Źródło: Urz ąd Gminy Przytoczna.

Aglomeracja Skwierzyna – RLM 10 457, utworzona na podstawie Rozporz ądzenia Nr 53/2005 Wojewody Lubuskiego z dnia 11.10.2005 r. W skład aglomeracji wchodz ą nast ępuj ące miejscowo ści: Skwierzyna - Skwierzyna Kolonia, Dobrojewo, Go ścinowo, Kijewice, Korbielewko, Murzynowo, Murzynowo – Łomno, Nadziejewki, Nowy Dwór, Rakowo, Skrzynice, Świniary, Trzebiszewo, Warcin,

38 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Wiejce. Aglomeracj ę obsługuje oczyszczalnia biologiczna (bez podwy Ŝszonego usuwania biogenów) w Skwierzynie o przepustowo ści 2500 m3/dob ę, co roku oczyszcza 717 tys. m 3 ścieków. Bezpo średnim odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Warta. Z systemu kanalizacyjnego korzysta 8 930 mieszka ńców, natomiast przez tabor asenizacyjny obsługiwanych jest 3 612 mieszka ńców. Tabela 17 Jako ść ścieków odprowadzanych z oczyszczalni do odbiornika – oczyszczalnia w m. Skwierzyna

średnie roczne warto ści wska źników za rok 2013

wska źnik w ściekach w ściekach Normy* dopływaj ących do odpływaj ących z oczyszczalni oczyszczalni

BZT5 [mgO 2/l] - 2,938 25 mgO 2/l

ChZT [mgO 2/l] - 23,317 125 mgO 2/l zawiesina ogólna [mg/l] - 3,009 35 mg/l *Najwy Ŝsze dopuszczalne warto ści wska źników lub minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń przy RLM od 10 000 do 14 999 Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. nr 137, poz. 984) Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy Skwierzyna.

Aglomeracja Trzciel - RLM 3 082, utworzona na podstawie Rozporz ądzenia Nr 52/2005 Wojewody Lubuskiego z dnia 11.10.2005 r. W skład aglomeracji wchodz ą miejscowo ści: Trzciel, Jasieniec, Świdwowiec, Lutol Mokry. Aglomeracj ę obsługuje oczyszczalnia biologiczna (bez podwy Ŝszonego usuwania biogenów) w Trzcielu o przepustowo ści 500 m3/dob ę, co roku oczyszcza 155 tys. m 3 ścieków. Bezpo średnim odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Obra. Do systemu kanalizacyjnego podł ączonych jest 2 547 mieszka ńców, natomiast z taboru asenizacyjnego korzysta 346 mieszka ńców. Tabela 18 Jako ść ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni oraz st ęŜ enie zanieczyszcze ń w odprowadzanych ściekach do odbiornika – oczyszczalnia w m. Trzciel

średnie roczne warto ści wska źników za rok 2013

wska źnik w ściekach w ściekach Normy* dopływaj ących do odpływaj ących z oczyszczalni oczyszczalni

BZT5 [mgO 2/l] 555 3,2 25 mgO 2/l

ChZT [mgO 2/l] 1413 34 125 mgO 2/l zawiesina ogólna [mg/l] 590 2,8 35 mg/l azot ogólny [mg/l] 85 11,1 15 mg/l fosfor ogólny [mg/l] 44 0,23 2 mg/l *Najwy Ŝsze dopuszczalne warto ści wska źników lub minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń przy RLM od 2 000 do 9 999 Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. nr 137, poz. 984) Źródło: Urz ąd Gminy Trzciel.

Aglomeracja Pszczew – RLM 6307, utworzona na podstawie Rozporz ądzenia Nr 9/08 Wojewody Lubuskiego z dnia 9 maja 2008 r. W skład aglomeracji wchodz ą następuj ące miejscowo ści z terenu gminy Pszczew: Pszczew, Szarcz, Stołu ń, Silna, Silna – Wrony, Stoki, Świechocin, Zielomy śl, Nowe Gorzycko, Borowy Młyn, Janowo, Policko. Aglomeracj ę obsługuje oczyszczalnia mechaniczno- biologiczna w Pszczewie – średnia przepustowo ść 975 m 3/dob ę, obsługuje 4200 mieszka ńców. Bezpo średnim odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Obra. Oczyszczalnia została zmodernizowana, prace zako ńczono na pocz ątku 2014 r.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 19 Jako ść ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni oraz st ęŜ enie zanieczyszcze ń w odprowadzanych ściekach do odbiornika – oczyszczalnia w m. Pszczew średnie roczne warto ści wska źników(dane z 26.02.2014 r.) wska źnik w ściekach w ściekach Normy* dopływaj ących do odpływaj ących z oczyszczalni oczyszczalni

BZT5 [mgO 2/l] 315 23,6 40 mgO 2/l

ChZT [mgO 2/l] 9899 12,1 150 mgO 2/l zawiesina ogólna [mg/l] 3701 8,0 50 mg/l *Najwy Ŝsze dopuszczalne warto ści wska źników lub minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń przy RLM poni Ŝej 2000 Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. nr 137, poz. 984) Źródło: Urz ąd Gminy Pszczew.

Analizuj ąc wielko ść wska źników w ściekach oczyszczonych odprowadzanych do odbiorników nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe wszystkie spełniaj ą normy wyznaczone w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. nr 137, poz. 984).

Na terenie powiatu znajduj ą si ę oczyszczalnie ścieków komunalnych, które nie tworz ą aglomeracji, s ą to: • Oczyszczalnia biologiczna w Kalsku (gmina Mi ędzyrzecz) – średnia przepustowo ść 69 m 3/d, obsługuj ąca ł ącznie 410 mieszka ńców miejscowo ści Kalsko. Bezpo średnim odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest kanał Białe Ł ąki. • Oczyszczalnia w Rokitnie (gmina Przytoczna) – obsługuje mieszka ńców miejscowo ści Rokitno, bezpo średnim odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest Struga Lubikowska. • Oczyszczalnia mechaniczno biologiczna w m. Brójce (gmina Trzciel) – średnia przepustowo ść 25 m 3/dob ę, obsługuj ąca 15 mieszka ńców miejscowo ści Brójce. Bezpo średnim odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest Kanał Gniła Obra. • Oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna w Bledzewie o średniej przepustowo ści 252 m 3/dob ę. Oczyszczalnia obsługuje 1094 mieszka ńców. Co roku oczyszcza 43 tys. m 3 ścieków. Bezpo średnim odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest kanał strategiczny, dz. 607.

Tabela 20 Jako ść ścieków odprowadzanych z oczyszczalni do odbiornika – oczyszczalnia w m. Bledzew

średnie roczne warto ści wska źników za rok 2013

wska źnik w ściekach w ściekach Normy* dopływaj ących do odpływaj ących z oczyszczalni oczyszczalni

BZT5 [mgO 2/l] - 10,15 40 mgO 2/l

ChZT [mgO 2/l] - 111,5 150 mgO 2/l zawiesina ogólna [mg/l] - 15,25 50 mg/l *Najwy Ŝsze dopuszczalne warto ści wska źników lub minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń przy RLM poni Ŝej 2000 Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. nr 137, poz. 984) Źródło: Urz ąd Gminy Bledzew.

40 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Wszystkie badane wska źniki w ściekach odpływaj ących z oczyszczalni w Pszczewie spełniaj ą normy zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. nr 137, poz. 984). W pozostałych oczyszczalniach nie badano ścieków oczyszczonych.

Na terenie powiatu znajduje si ę równie Ŝ jedna oczyszczalnia ścieków przemysłowych - Galmar Marcianiak Spółka Jawna – Zakład w Brójcach Lubuskich, ul. Świerczewskiego 48. Wytwarzane ścieki pochodz ą po produkcji stalowych miedziowanych galwanicznie uziomów energetycznych. Oczyszczalnia posiada pozwolenie wodno-prawne wydane przez Starost ę Powiatu Mi ędzyrzeckiego. Ponadto na ścieki przemysłowe wytwarzaj ą nast ępuj ące podmioty: • CWS –boco Polska Sp. z o.o – Zakład pralni mokrej w Mi ędzyrzeczu, ul. Zakaszewskiego 8, • PPHU „W-D” Sp. z o.o. w upadło ści likwidacyjnej w Skwierzynie, ul. Wiosny Ludów 1 – produkcja pasztetów i konserw mi ęsnych, • REMICO Sp. z o.o. Opatówek – myjnia samochodowa w Skwierzynie przy ul. Pozna ńskiej, Powstaj ące tam ścieki technologiczne oczyszczane s ą w komunalnych oczyszczalniach ścieków.

3.7.3. Zaopatrzenie mieszka ńców w ciepło Główni dostawcy energii cieplnej dla powiatu mi ędzyrzeckiego to: • Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Mi ędzyrzeczu – w posiadaniu Zakładu s ą kotłownie o łącznej mocy ok. 29,886 MW, (w tym na terenie miasta Mi ędzyrzecz 25,957 MW) opalane głownie w ęglem kamiennym i brunatnym oraz w ok. 30% gazem ziemnym. • Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Skwierzynie, który zarz ądza 14 kotłowniami o ł ącznej mocy zamówionej przez odbiorców, tj.: 6,302 MW. Zdecydowan ą wi ększo ść , ok. 80% stanowi ogrzewanie indywidualne zasilane paliwem stałym (w ęglem, miałem i drewnem). Wykaz kotłowni zaopatruj ących mieszka ńców powiatu w ciepło przedstawia poni Ŝsza tabela. Tabela 21 Wykaz kotłowni na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego Moc Wyposa Ŝenie Produkcja Nazwa wła ściciela/ zainstalowana Sprawno ść Rodzaj Lp (ilo ść i typ ciepła w adres kotłowni (wykorzystanie) kotłów [%] paliwa kotłów) roku [GJ] [kW] Gmina Skwierzyna 1 – z rusztem stałym z ci ągiem Węgiel 1 Gmina Skwierzyna 5 000 - - sztucznym, kamienny bez urz ądzenia odpylającego 1 – z rusztem stałym z Węgiel 2 Gmina Skwierzyna 5 000 - - ci ągiem kamienny naturalnym Gmina Trzc iel Kotłownia osiedlowa nale Ŝą ca do Gminy Trzciel w Trzcielu Osiedle Jana III Sobieskiego 11 zasilaj ąca Węgiel 1. 1100 2 100 b.d. bloki mieszkalne budynki brunatny indywidualne i zespół edukacyjny(przedszkole, szkoł ę podstawow ą i gimnazjum) Budynek Urz ędu Drewno i 2. Miejskiego w Trzcielu ul. 100 1 100 b.d. węgiel Pozna ńska 22 3. Budynek Domu Kultury 110 1 100 Drewno i b.d.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Moc Wyposa Ŝenie Produkcja Nazwa wła ściciela/ zainstalowana Sprawno ść Rodzaj Lp (ilo ść i typ ciepła w adres kotłowni (wykorzystanie) kotłów [%] paliwa kotłów) roku [GJ] [kW] Trzciel ul. Pozna ńska 8 węgiel Zespół Edukacyjny w Olej 4. 350 i 250 2 100 b.d. Brójcach ul. Polna 6 opałowy Biurowiec Nadle śnictwa Olej 5. Trzciel 120 1 100 b.d. opałowy ul. Świerczewskiego 18 Świetlica i biblioteka po Drewno i 6. szkole podstawowej w 50 1 75 b.d. węgiel Lutolu Suchym 70 Kwatera łowiecka Olej 7. Nadle śnictwa Trzciel w 50 1 100 b.d. opałowy Bieleniu nr 8 Gmina Pszczew Zakład Usług Komunalnych, ul. 150 1 x kW GG220 75 % węgiel 1100 gj 1. Kasztanowa 14, 110 1 x KX turbo 75 % węgiel 250 gj Pszczew Gmina B ledzew PAROMAT- Urz ąd Gminy Bledzew ul. Gaz 1. 105 SIMPLEX - b.d. Ko ściuszki 16 ziemny Viessmann Vitopend Gminna Biblioteka Gaz 2. 24 100WH1B-24 - b.d. Publiczna ul. Sportowa 1 ziemny K-22/500/520 Urz ąd Gminy Bledzew ul. Vitopend 222- Gaz 3. 24 - b.d. Nowa 2 24 ziemny Urz ąd Gminy Bledzew ul. Gaz 4. 40 LUMO – 40KW - b.d. Szkolna 9a ziemny Urz ąd Gminy Bledzew ul. Vitopend 222- Gaz 5. 24 - b.d. Rynek 3 24 ziemny Urz ąd Gminy Bledzew Gaz 6. 40 BROTJE - b.d. Osiecko sala wiejska ziemny WS 40 Wolf – Urz ąd Gminy Bledzew Olej 7. 30 ogrzewanie - b.d. Nowa Wie ś sala wiejska opałowy nadmuchowe Urz ąd Gminy Bledzew Węgiel, 8. Stary Dworek sala 50 Kocioł w ęglowy - b.d. drewno wiejska Urz ąd Gminy Bledzew Węgiel, 9. 30 Kocioł w ęglowy - b.d. Zemsko sala wiejska drewno Urz ąd Gminy Bledzew Węgiel, 10. 40 Kocioł w ęglowy - b.d. Goru ńsko sala wiejska drewno Urz ąd Gminy Bledzew Węgiel, 11. 50 Kocioł w ęglowy - b.d. Nowa Wie ś drewno Gmina Mi ędzyrzecz Ciepłownia rejonowa Paliwo 1. 17 440 6 75 151 000 ul. Fabryczna 3 węglowe Ciepłownia rejonowa 5200 2 Gaz 2. 92 37 000 Ul. Pozna ńska 55 980 1 ziemny Gaz Kotłownia osiedlowa ziemny i 3. 1790 2 92 10 600 Ul. Piastowska 40 olej opałowy Gaz Kotłownia w m. K ęszyca ziemny i 4. 1800 3 92 4 000 Le śna 31 olej opałowy Gaz Kotłownia osiedlowa ziemny i 5. 570 1 92 3900 Ul. Piastowska 4 olej opałowy 6. Kotłownia w m. Bukowiec 570 1 92 Gaz 3500

42 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Moc Wyposa Ŝenie Produkcja Nazwa wła ściciela/ zainstalowana Sprawno ść Rodzaj Lp (ilo ść i typ ciepła w adres kotłowni (wykorzystanie) kotłów [%] paliwa kotłów) roku [GJ] [kW] 122 360 1 75 ziemny i węgiel brunatny Kotłownia ul. Pozna ńska Gaz 7. 150 1 104 1200 14 ziemny Kotłownia w m. Pniewo Gaz 8 460 1 92 700 90 ziemny Paliwo 9. Kotłownia ul. Szkolna 2 200 1 75 800 węglowe Kotłownia w m. Gaz 10. 130 1 92 1300 Bobowicko ziemny Kotłownia w m. Gorzyca Gaz 11. 80 1 92 420 17 ziemny Gaz ziemny i 12. Kotłownia w m. Kaława 280 2 92 870 olej opałowy Kotłownia w m. K ęszyca Gaz 13. 50 1 92 140 Le śna 56 ziemny Kotłownia w m. K ęszyca Gaz 14. 80 1 92 430 Wie ś 16 ziemny Gaz Kotłownia w m. K ęszyca ziemny i 15. 440 1 92 1900 Le śna 73 olej opałowy Gaz 16. Kotłownia w m. Ku źnik 220 1 92 1300 ziemny Kotłownia ul. Spacerowa Gaz 17. 80 1 92 310 1 ziemny Kotłownia ul. Gaz 18. 130 1 92 820 Podbielskiego 1 ziemny Kotłownia ul. Mickiewicza Gaz 19. 110 1 92 470 1 ziemny Kotłownia ul. Pami ątkowa Gaz 20. 170 1 92 570 11 ziemny Paliwo 21. Kotłownia ul. Winnica 30 50 1 75 350 węglowe Kotłownia ul Gaz 22. 170 1 92 780 Waszkiewicza 52 ziemny Gaz 23. Kotłownia ul. Rynek 1 190 1 92 650 ziemny Gaz 24. Kotłownia ul. Ł ąkowa 18 250 2 92 1230 ziemny Gaz 25. Kotłownia ul. Staszica 9 250 1 92 950 ziemny Gaz 26. Kotłownia ul. Staszica 22 580 1 92 1630 ziemny Kotłownia ul Wojska Gaz 27. 200 1 92 800 Polskiego 1 ziemny Gaz 28. Kotłownia ul. Reymonta 5 130 1 92 460 ziemny Kotłownia ul. 30 Stycznia Gaz 29. 450 2 92 2240 57 ziemny Gaz 30. Kotłownia ul. Kołł ątaja 1 200 1 104 1040 ziemny Kotłownia ul. Gaz 31. 200 1 104 940 Malczewskiego 1 ziemny Źródło: Ankietyzacja gmin.

Według danych GUS na terenie powiatu znajduje si ę 75 kotłowni w tym 8 kotłowni spółdzielczych. Łączna długo ść przesyłowej sieci cieplnej wynosi 24 km. W 2012 r. kotłownie sprzedały 248 196,0 GJ

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

ciepła w tym dla odbiorców indywidualnych – 233 454 GJ, dla urz ędów i instytucji – 14 742 GJ. W porównaniu z 2009 r. sprzeda Ŝ ciepła zmniejszyła si ę o 3,5%.

3.7.4. Zaopatrzenie mieszka ńców w energi ę elektryczn ą Przez obszar powiatu mi ędzyrzeckiego przebiegaj ą linie elektroenergetyczne wysokiego napi ęcia, tj.: linia 400 kV Pozna ń Plewiska - Krajnik oraz linia 220 KV Gorzów – Le śniów Wielki. Energia elektryczna przesyłana jest z głównych punktów zasilania (tzw. GPZ) zlokalizowanych na terenie powiatu. Przesyłem i dystrybucj ą energii elektrycznej na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego zajmuje si ę spółka ENEA S.A. Liczba odbiorców energii na niskim napi ęciu w powiecie wynosi ponad 21,1 tys. i wzrosła w stosunku do 2009 r. o 1,4%. W badanym okresie zu Ŝycie energii elektrycznej nieznacznie spadło o ok. 1,9%, w 2012 r. wynosiło 43,5 tys. MWh. Spadło równie Ŝ zu Ŝycie energii elektrycznej przypadaj ącej na jednego mieszka ńca i w 2012 r. wynosiło 741,3 kWh.

Tabela 22 Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą w powiecie mi ędzyrzeckim w latach 2009 i 2012 Energia elektryczna w gospodarstwach domowych jednostka 2009 2012 odbiorcy energii elektrycznej na niskim napi ęciu, w tym: szt. 20838 21141 -odbiorcy energii elektrycznej na niskim napi ęciu w miastach szt. 11194 11389 -odbiorcy energii elektrycznej na niskim napi ęciu na wsi szt. 9644 9752 zu Ŝycie energii elektrycznej na niskim napi ęciu ogółem., w tym: MWh 44401 43558 - zu Ŝycie energii elektrycznej na niskim napi ęciu w miastach: MWh 25210 24236 - zu Ŝycie energii elektrycznej na niskim napi ęciu na wsi MWh 19191 19322 Źródło: GUS BDL.

3.7.5. Zaopatrzenie mieszka ńców w gaz sieciowy Powiat jest słabo wyposa Ŝony w infrastruktur ę gazow ą. Długo ść sieci gazowej wynosi 320 km. Pomimo rozbudowy sieci i przył ączy gazowych z sieci korzysta zaledwie 14,1% mieszka ńców powiatu. Najlepiej zgazyfikowane s ą gminy Przytoczna i Mi ędzyrzecz, gdzie z sieci korzysta odpowiednio 29,4% i 16,6% ludno ści. Gmina Trzciel nie posiada sieci gazowej. W ostatnich czterech latach o 396 wzrosła liczba przył ącze ń do sieci, jak równie Ŝ liczba ludno ści korzystaj ąca z sieci gazowej (o 14,8%). Gaz dostarczany jest dla celów komunalno-bytowych i ogrzewania mieszka ń w budownictwie jednorodzinnym, oraz na potrzeby drobnego przemysłu i usług. W 2012 r. zu Ŝyto 3296,5 tys. m 3 gazu, z tego 1023,1 tys. m 3 na cele ogrzewania. W porównaniu z rokiem 2009 ogólne zu Ŝycie gazu ze wzgl ędu na wysokie koszty eksploatacji spadło o ponad 44%.

3.7.6. Komunikacja Przez obszar powiatu przebiegaj ą wa Ŝne szlaki komunikacyjne ł ącz ące granic ę pa ństwa z du Ŝymi polskimi miastami, s ą to: • S3 odcinek Mi ędzyrzecz – Sulechów – 7,783 km • DK nr 3 Brzozowiec – Mi ędzyrzecz – 29,102 km, • DK nr 3 obwodnica Mi ędzyrzecza – 4,737 km • DK nr 24 Skwierzyna – granica województwa – 32,315 km. • DK nr 92 Brójce – Trzciel – 22,455 km długo ści Łączna długo ść dróg krajowych na terenie powiatu wynosi 96,382 km. Ponadto południow ą cz ęść powiatu przecina fragment autostrady A2 z w ęzłem drogowym „Trzciel”. Sie ć dróg krajowych poł ączona jest drogami wojewódzkimi: • DW nr 137 Słubice – Sul ęcin – Mi ędzyrzecz – Trzciel – 43,330 km długo ści, • DW nr 159 Nowe Polichno – Skwierzyna – 12,418 km, • DW nr 192 Nowiny Goraj – 6,205 km,

44 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• DW nr 199 Skwierzyna – Świniary – Wiejce – Mi ędzychód – 21,539. Łączna długo ść dróg wojewódzkich wynosi 83,492 km. Sie ć komunikacyjn ą uzupełniaj ą drogi powiatowe o ł ącznej długości 397,720 km i drogi gminne.

4. Ochrona zasobów naturalnych 4.1. Ochrona przyrody Podstawowymi aktami prawa z zakresu ochrony dziedzictwa przyrodniczego oraz ochrony i kształtowania środowiska na terytorium Polski s ą ustawy: o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 627) oraz Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.).

W my śl zapisów pierwszego z wymienionych aktów ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównowa Ŝonym u Ŝytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody: 1) dziko wyst ępujących ro ślin, zwierz ąt i grzybów; 2) ro ślin, zwierz ąt i grzybów obj ętych ochron ą gatunkow ą; 3) zwierz ąt prowadz ących w ędrowny tryb Ŝycia; 4) siedlisk przyrodniczych; 5) siedlisk zagroŜonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów; 6) tworów przyrody Ŝywej i nieo Ŝywionej oraz kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt; 7) krajobrazu; 8) zieleni w miastach i wsiach; 9) zadrzewie ń.

Z kolei ochrona środowiska w my śl Prawa ochrony środowiska oznacza: podj ęcie lub zaniechanie działa ń, umo Ŝliwiaj ące zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególno ści na: a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju; b) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom; c) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu wła ściwego.

Według podziału geobotanicznego Polski J. M. Matuszkiewicza (2008) obszar powiatu mi ędzyrzeckiego przynale Ŝy do Podprowincji Środkowoeuropejskiej Wła ściwej, Krainy Notecko- Lubuskiej, do Okr ęgów: Borów Noteckich, Mi ędzyrzecko-Nowotomyskiego i Pojezierza Łagowskiego. Na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego znajduje si ę 43 802,1 ha obszarów obj ętych ochron ą prawn ą, co stanowi 31,57% powierzchni powiatu.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Rysunek 5 Obszary chronione na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego (źródło: na podstawie danych z www.geoportal.gov.pl)

Park krajobrazowy Obejmuje obszar chroniony ze wzgl ędu na warto ści przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych warto ści w warunkach zrównowa Ŝonego rozwoju. Na terenie powiatu znajduje si ę fragment parku krajobrazowego. Pszczewski Park Krajobrazowy – utworzony w 1986 r. Uchwał ą Nr XI/63/86 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gorzowie Wlkp. z dnia 25 kwietnia 1986 r. w sprawie utworzenia Pszczewskiego Parku Krajobrazowego (Dziennik Urz ędowy Województwa Gorzowskiego. Nr 9, poz. 105); Rozporz ądzeniem Nr 9 Wojewody Gorzowskiego z dnia 25 czerwca 1998 r. w sprawie Pszczewskiego Parku Krajobrazowego (Dziennik Urz ędowy Województwa Gorzowskiego Nr 12 poz. 124); Rozporz ądzeniem Nr 22 Wojewody Lubuskiego z dnia 15 listopada 2004 roku o zmianie rozporz ądzenia Nr 9 Wojewody Gorzowskiego z dnia 25 czerwca 1998 r. w sprawie utworzenia Pszczewskiego Parku Krajobrazowego (Dziennik Urz ędowy Województwa Lubuskiego Nr 91 poz. 1358). Całkowita powierzchnia parku wynosi 12 220 ha. W powiecie mi ędzyrzeckim zajmuje powierzchni ę 9 300 ha - 76,1%, w tym: gm. Pszczew – 6 950 ha – 56,87%, gm. Trzciel - 775 ha - 6,34%, gm. Przytoczna – 1 325 ha - 10,84%, gm. Mi ędzyrzecz - 250 ha - 2,06 ha. Teren Parku charakteryzuje si ę

46 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021” wysokimi walorami przyrodniczymi, krajobrazowymi i kulturowymi. Wraz z otulina obejmuje teren gm. Pszczew i cz ęś ciowo gmin: Mi ędzyrzecz, Przytoczna i Trzciel. Tworz ą go dwa odr ębne kompleksy. Jest to obszar obni Ŝenia obrza ńskiego z jeziorami rynnowymi rozci ągaj ący si ę od Trzciela do Rokitna. Głównym celem utworzenia Parku jest ochrona i zachowanie walorów krajobrazowych, jego warto ści przyrodniczych, kulturowych i dydaktycznych. W 64 % teren Parku poro śni ęty jest lasami, o przewadze drzewostanów sosnowych. Spotyka si ę tu równie Ŝ fragmenty lasów li ściastych. Na obszarze Parku i otuliny znajduje si ę ponad 50 jezior o powierzchni powy Ŝej 1 ha oraz rezerwaty przyrody: „D ąbrowa na wyspie” - 4,40 ha gm. Przytoczna, „Jezioro Wielkie” - 236,30 ha gm. Trzciel, „Jeziora Goły ńskie” - 3,10 ha gm. Pszczew, „ Rybojady” - 5,61 ha gm. Trzciel. Cennym elementem krajobrazu Parku i jego otuliny s ą zabytki kultury materialnej. Do najciekawszych nale Ŝą : w Pszczewie – pó źnorenesansowy ko ściół z XVII w., barokowa plebania z XVIII w., park zabytkowy przy plebani i ko ściele, pałac z parkiem podworskim, Muzeum Regionalne „Dom Szewca” ; we wsi Rokitno dawne opactwo Cystersów z sanktuarium Matki Bo Ŝej Rokitnia ńskiej. Park posiada opracowany plan ochrony przyj ęty Uchwał ą Nr XXXV/393/13 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 18 marca 2013 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Pszczewskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Lub. z dnia 21.03.2013 r. poz. 826).

Obszary chronionego krajobrazu (OChK) Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze wzgl ędu na wyró Ŝniaj ący si ę krajobraz o zró Ŝnicowanych ekosystemach, warto ściowe ze wzgl ędu na mo Ŝliwo ść zaspokajania potrzeb zwi ązanych z turystyk ą i wypoczynkiem lub pełnion ą funkcj ą korytarzy ekologicznych. (Art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz. U. z 2013r. poz. 627, ze zm.)

Na terenie powiatu międzyrzeckiego wyst ępuj ą cało ści lub w fragmentach sze ść obszarów chronionego krajobrazu. Utworzone zostały na podstawie: Rozporz ądzenia Nr 3 Wojewody Lubuskiego z dnia 17 lutego 2005 roku w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz ędowy Woj. Lubuskiego Nr 9 poz. 172, ze zm. Dz. Urz ędowy Woj. Lubuskiego z 2006 r. Nr 54 poz. 1189; Dz. Urz ędowy Woj. Lubuskiego z 2008 r. Nr 91 poz. 1373; Dz. Urz ędowy Woj. Lubuskiego z 2009 r. Nr 4 poz. 99); Uchwały Nr LVII/579/2010 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 25 pa ździernika 2010 r. zmieniaj ąca rozporz ądzenie w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz ędowy Woj. Lubuskiego Nr 113 poz. 1820 z dn. 10.12.2010 r.); Uchwały Nr XVII/157/11 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 19 grudnia 2011 roku zmieniaj ąca rozporz ądzenie w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz ędowy Woj. Lubuskiego z dnia 13 stycznia 2012 r. poz. 98); Uchwały Nr XXXIII/352/12 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 19 grudnia 2012 roku zmieniaj ąca rozporz ądzenie w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz ędowy Woj. Lubuskiego z dnia 24 grudnia 2012 r. poz. 2867); Uchwały Nr XXXIX/457/13 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 2 lipca 2013 r. zmieniaj ąca rozporz ądzenie w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz ędowy Woj. Lubuskiego z dnia 9 lipca 2013 r. poz. 1728), Uchwały nr XLV/534/14 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 24 lutego 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. poz. 564), są to: • „4-Dolina Warty i Dolnej Noteci” obszar o powierzchni 33.888 ha poło Ŝony m.in. w gminach: Przytoczna 2 007 ha, Skwierzyna 4 954 ha, • „7-Gorzycko” obszar o powierzchni 8.720 ha poło Ŝony w cało ści w gminach: Przytoczna 1 030 ha, Pszczew 7 690 ha; • „8A-Dolina Obry” obszar o powierzchni 10 092 ha poło Ŝony w cało ści w gminach: Bledzew 4 834 ha, Mi ędzyrzecz 4 769 ha, Pszczew 357 ha, Skwierzyna 132 ha; • „8B-Dolina Jeziornej Strugi” obszar o powierzchni 5 708 ha poło Ŝony m.in. w gminach: Mi ędzyrzecz 160 ha, Bledzew 500 ha; • „9-Pojezierze Lubniewicko-Sul ęci ńskie” obszar o powierzchni 14.917 ha poło Ŝony m.in. w gminie Bledzew 326 ha, • „12-Zb ąszy ńska Dolina Obry” obszar o powierzchni 1 050 ha połoŜony w gminie Trzciel; • „13-Rynna Paklicy i Ołoboku” obszar o powierzchni 20.505,30 ha poło Ŝony m.in. w gminie Mi ędzyrzecz 4 842 ha;

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• „17-Rynny Obrzycko-Obrza ńskie” obszar o powierzchni 23 375 ha poło Ŝony m.in. w gminach: Mi ędzyrzecz 500 ha, Trzciel 925 ha,

Rezerwaty przyrody Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a tak Ŝe siedliska ro ślin, siedliska zwierz ąt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieo Ŝywionej, wyró Ŝniaj ące si ę szczególnymi warto ściami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Przedmiotem ochrony mo Ŝe by ć cało ść przyrody na terenie rezerwatu lub szczególne jej składniki - fauna, flora lub obiekty przyrody nieo Ŝywionej.

Na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego znajduj ą si ę nast ępuj ące rezerwaty przyrody: Rezerwat przyrody „Czarna Droga” – powierzchnia 21,95 ha na terenie gminy Trzciel; utworzony w 1972 r. na podstawie Zarz ądzenia Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 23 czerwca 1972 r. (M.P. Nr 36/72 poz. 202), powi ększony Zarz ądzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych , Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego 10 maja 1989 r. , Nr 119 (M.P. Nr 17/89), Zarz ądzeniem Nr 17/2010 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 23 lipca 2010 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Czarna Droga” (Dz. Urz. Woj. .Lub. Nr 84 poz. 1135 z dn. 24.08.2010 r.). Jest rezerwatem le śnym. Rezerwat stanowi fragment drzewostanów naturalnego pochodzenia z charakterystycznym dla lasów mieszanych runem. Typy siedliskowe lasu: Lś i Lw. Lw przewa Ŝa w pi ętrze górnym - dąb i jesion, w dolnym brzoza, grab, olsza. W L ś wyst ępuje buk, sporadycznie świerk, pojedynczo grab, sosna w wieku 80 - 100 lat. Podszyt tworzy jesion i buk na około 15% powierzchni. W podszycie wyst ępuje leszczyna, szakłak, buk i jesion. Zwarcie przerywane miejscami umiarkowane. Teren równy. Gleba - piaski gliniaste gł ębokie, na piasku lu źnym oraz piaski gliniaste świe Ŝe, średnio gł ębokie. W runie wyst ępuje: śmiałek darniowy, kostrzewa olbrzymia, d ąbrówka rozłogowa, Ŝonkil zwyczajny, szczawik zaj ęczy, gajowiec Ŝółty, podagrycznik pospolity, pokrzywa zwyczajna, miodunka ćma, kuklik pospolity, malina, gwiazdnica wielokwiatowa, przylaszczka pospolita, fiołek le śny, jasnota plamista, przetacznik o Ŝankowy, je Ŝyna gruszyczka jednokwiatowa. Celem ochrony jest zachowanie ze wzgl ędów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych fragmentu lasu mieszanego, z charakterystycznym wielogatunkowym runem. Ochrona cz ęś ciowa zachowawcza. Posiada opracowany plan ochrony przyj ęty Zarz ądzeniem Nr 2/2013 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 23 stycznia 2013 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony rezerwatu przyrody „Czarna Droga”(Dz. Urz. Woj. Lub. z dn. 22.02.2013 r. poz. 564)

Rezerwat przyrody „Jeziora Goły ńskie” – powierzchnia 3,1 ha na terenie gminy Pszczew; utworzony w 1972 r. Zarz ądzeniem Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 23 czerwca 1972 r. , Nr 72 (M.P. Nr 36 z 1972 r., poz. 202), Zarz ądzenie Nr 36/2011 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 7 lipca 2011 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Jeziora Goły ńskie” (Dz. Urz. Woj. Lub. Nr 81 poz. 1568 z dn. 26.07.2011 r.). Jest rezerwatem torfowiskowym. Rezerwat stanowi fragment dawnego jeziora Goły ńskiego. Obecnie przez ekspansj ę lasu cz ęś ciowo osuszonego. Poro śni ęty olsz ą, brzoz ą, d ębem i sosn ą. Wyst ępuje tu rzadka ro ślina - wełnianka alpejska. Teren równy , miejscami wgł ębiony. Zwarcie przerywane, miejscami lu źne. Gleby bagienne, torfowisko słabo zmineralizowane niskie, gł ęboko wilgotne, miejscami torf gł ęboki niski na iłach jeziornych. W runie oprócz wełnianki alpejskiej wyst ępuje rosiczka, mchy, turzyce, mietlica, trzcinnik, wierzbówka, przetacznik o Ŝankowy. Rezerwat utworzony jest w celu zachowania ze wzgl ędów dydaktycznych i naukowych fragmentu lasu wilgotnego ze stanowiskami rzadkich ro ślin torfowiskowych. Ochrona czynna. Posiada opracowany plan ochrony przyj ęty Zarz ądzeniem Nr 6/2012 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 20 lutego 2012 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Jeziora Goły ńskie” (Dz. Urz. Woj. Lubuskiego z dnia 22.02.2012 r. poz. 528)

48 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Rezerwat przyrody „Nietoperek” - całkowita powierzchnia 50,77 ha w tym 44,03 ha na terenie gminy Mi ędzyrzecz; utworzony na podstawie Zarz ądzenia Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 11 sierpnia 1980 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M.P. Nr 19 z 1980 r., poz. 94), Rozporz ądzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 23 grudnia 1998 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody ( Dz. U. Nr 166/98, poz. 1219 ), Zarz ądzenie Nr 42/2011 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 7 lipca 2011 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Nietoperek” (Dz. Urz. Woj. Lub. Nr 81 poz. 1574 z dn. 26.07.2011 r.) Jest rezerwatem faunistycznym. Rezerwat obejmuje fragment pozostało ści podziemnych fortyfikacji byłego Mi ędzyrzeckiego Rejonu Umocnionego. W skład fortyfikacji wchodzi labirynt podziemnych korytarzy o Ŝelbetonowej konstrukcji, znajduj ący si ę na gł ęboko ści 35 - 50 m pod powierzchni ą ziemi. Osi ą labiryntu jest korytarz główny, od którego odchodzą w licznych kierunkach korytarze boczne. W ścianach korytarzy znajduj ą si ę liczne zagł ębienia, nisze i wn ęki wykorzystywane przez nietoperze na swoje kryjówki. W okresie pó źnojesiennym i zimowym (kolonie zimowe) odnotowuje si ę ponad 30.000 osobników spo śród 8-12 gatunków, m.in. nocek du Ŝy, nocek Bechsteina, nocek Natterera, nocek łydkowłosy, nocek rudy, mroczek pó źny, karlik male ńki, mopek. Celem ochrony jest zachowanie ze wzgl ędów naukowych i dydaktycznych miejsca zimowania i rozrodu wielogatunkowej kolonii nietoperzy. Ochrona czynna. Posiada opracowany plan ochrony przyj ęty Zarz ądzeniem Nr 29/2012 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 20 sierpnia 2012 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Nietoperek” (Dz. U. Woj. Lub. z dnia 23.08.2012 r. poz. 1596)

Rezerwat przyrody „Jezioro Wielkie” – w cało ści poło Ŝony na terenie gminy Trzciel o pow. 236,30 ha; utworzony w 1991 r. Zarz ądzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 9 pa ździernika 1991 roku w sprawie uznania za rezerwaty przyrody ( M. P. Nr 38/91, poz. 273 ), Zarz ądzenie nr 41/2011 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 7 lipca 2011 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Jezioro Wielkie” (Dz. Urz. Woj. Lub. Nr 81 poz. 1573 z dn. 26.07.2011 r.) Jest rezerwatem faunistycznym. Jezioro Wielkie jest zbiornikiem stosunkowo płytkim, średnia gł ęboko ść wynosi około 2,5 m. Wody jeziora silnie zeutrofizowane. W okresie wegetacji woda traci przejrzysto ść przybieraj ąc zielone zabarwienie. Na jeziorze znajduj ą si ę trzy wyspy o powierzchni 2,34 ha. Jedna poro śni ęta jest starym, ponad 200- letnim mieszanym drzewostanem z przewag ą d ębu o charakterze naturalnym. Pozostałe dwie wyspy pokryte s ą młodszym drzewostanem z przewag ą świerka i olszy. Brzegi Jeziora Wielkiego prawie w cało ści otoczone s ą lasami, tylko przy uj ściu rzeki Obry poprzez szeroki pas trzcin, jezioro graniczy z nieu Ŝytkowanymi ł ąkami i pastwiskami poro śni ętymi zwartym turzycowiskiem. Teren wokół jeziora jest silnie wyniesiony i pagórkowaty. Na omawianym obszarze wyst ępuje około 120 gat. ptaków. Z tej liczby 32 gat. to taksony w skali kraju zagro Ŝone. Znaczna cz ęść gatunków na omawianym terenie wyst ępuje licznie tworz ąc jedne z liczniejszych populacji na Ziemi Lubuskiej, a nawet w zachodniej Polsce. W szczycie przelotów liczebno ść ptaków wodnych dochodzi do 6 tys. osobników. Inne argumenty przemawiaj ące za atrakcyjno ści ą tego miejsca to fakt, i Ŝ jego brzegi nie s ą zagospodarowane turystycznie. Celem ochrony jest zachowanie ze wzgl ędów naukowych i dydaktycznych biotopów l ęgowych oraz miejsc Ŝerowania i odpoczynku ptaków wodnych. Posiada opracowany plan ochrony przyj ęty Zarz ądzeniem Nr 36/2012 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 17 wrze śnia 2012 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Jezioro Wielkie” (Dz. Urz. Woj. Lub. z dnia 17 wrze śnia 2012 roku poz. 1672).

Rezerwat przyrody „D ąbrowa Na Wyspie” – w cało ści poło Ŝony na terenie gminy Przytoczna o powierzchni 4,40 ha; utworzony w 1995 r. Zarz ądzeniem Ministra Ochrony Środowiska, zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 11 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody ( M. P. Nr 2/96, poz. 25 ). Jest rezerwatem le śnym. Wyspa na której znajduje si ę rezerwat jest poło Ŝona w południowo-wschodniej cz ęś ci Jeziora Lubikowskiego, gdzie wyst ępuje wypłycenie akwenu. Wyspa le Ŝy jakby w zatoce jeziora. Po zachodniej stronie tej zatoki uformował si ę półwysep niby garb wyniesiony wyra źnie ponad poziom wody, poro śni ęty borem sosnowym mieszanym. Po stronie

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

wschodniej zatoki le Ŝy płaski brzeg z olsz ą, brzoz ą, wierzbami, kruszyn ą i in. Typ siedliskowy lasu to LM św. Gleby s ą brunatne, piaski. Flora naczyniowa rezerwatu liczy 103 gatunki nale Ŝą ce do 43 rodzin. Najliczniej reprezentowana jest rodzina traw – 14 gat. Jeden z gat. podlega całkowitej ochronie, jest to bluszcz pospolity, spotykany w formie pło Ŝą cej – naziemnej. Trzy gat. nale Ŝą do ro ślin chronionych cz ęś ciowo: konwalia majowa, pierwiosnka lekarska, kalina koralowa. Celem ochrony jest zachowanie ze wzgl ędów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych rzadko spotykanego lasu li ściastego na malowniczej wyspie jeziora Lubikowskiego. Posiada opracowany plan ochrony zatwierdzony Rozporz ądzeniem Nr 6 Wojewody Lubuskiego z dnia 2 lutego 2004 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony rezerwatu przyrody o nazwie „D ąbrowa na wyspie” – (Dz. Urz. Woj. Lubuskiego Nr 8 z dnia 10.02.2004 r., poz. 132).

Rezerwat przyrody „Rybojady” – w cało ści poło Ŝony na terenie gminy Trzciel o powierzchni 5,61 ha; utworzony w 1995 r. Zarz ądzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 11 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody ( M. P. Nr 5/96, poz. 56 ), Zarz ądzenie Nr 17/2012 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 28 lutego 2012 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Rybojady” (Dz. Urz. Woj. Lub. z dnia 26.03.2012 r. poz. 723). Jest rezerwatem torfowiskowym. Torfowisko le Ŝy w obni Ŝeniu wytopiskowym o gł ęboko ści max 10 m, na płaszczy źnie sandrowej w odległo ści 2 km od rzeki Obry. Zło Ŝa ze wzgl ędu na hydrologi ę zaliczy ć mo Ŝna do typu torfowisk topogenicznych gł ębokich, zasilanych przez wody tworz ące podziemny zbiornik i płaskim lustrze wody o niewielkim jej ruchu. Torfowisko jest terenem odkrytym, jedynie 10% powierzchni w południowej cz ęś ci stanowi zwarte zadrzewienie brzozowe. Łącznie na terenie torfowiska stwierdzono wyst ępowanie 36 gat. ro ślin naczyniowych, w tym 4 gat. drzew, 3 gat. krzewów i 29 gat. ro ślin zielnych oraz 16 gat. mszaków. Spo śród ro ślin uznanych za zagro Ŝone w skali kraju wyst ępuje tu: turzyca strunowa, turzyca bagienna, rosiczka okr ągłolistna oraz torfowiec – Sphagnum papillosum. Rezerwat jest jednym z 23 torfowisk przej ściowych na Pojezierzu Lubuskim, przy czym wyró Ŝnia si ę zachowan ą w nienaruszonym stanie ro ślinno ści ą naturaln ą. Celem ochrony jest zachowanie ze wzgl ędów naukowych i dydaktycznych torfowiska o charakterze przej ściowym, wraz z wyst ępuj ącą na nim flor ą i faun ą. Posiada opracowany plan ochrony zatwierdzony Zarz ądzeniem Nr 48/2012 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 7 listopada 2012 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Rybojady” (Dz. U. Woj. Lub. z dnia 15.11.2012 r. poz. 2250).

Rezerwat przyrody „Bagno Leszczyny” – w cało ści poło Ŝony na terenie gminy Skwierzyna o pow. 4,04 ha; utworzony w 2009 r. na podstawie Zarz ądzenie Nr 18/2009 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 1 wrze śnia 2009 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (Dz. Urz. Woj. Lub. Nr 99 poz. 1326 z dnia 09.09.2009 r.). Jest rezerwatem torfowiskowym. Na znacznym obszarze wykształcony jest zespół torfowiska wysokiego (mszar wysokotorfowiskowy) Sphagnetum magellanici w dwóch podzespołach. Tego typu zbiorowisko posiada umiej ętno ść gromadzenia i przechowywania wody opadowej, co wynika z masowej obecno ści mchów torfowców Sphagnum. Jest to zespół o stosunkowo niewielkiej liczbie stanowisk i podlega ochronie z listy Natura 2000. W obni Ŝeniach w obr ębie Sphagnetum magellanici wykształcaj ą si ę fragmenty torfowiska przej ściowego. Celem ochrony jest zachowanie zbiorowisk ro ślinno ści torfowiskowej – zespołu torfowiska wysokiego z charakterystyczn ą fizjonomi ą i budow ą k ępkowo-dolinkow ą wraz z całym zró Ŝnicowanym bogactwem ro ślinno ści runa.

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy To fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługuj ące na ochron ę ze wzgl ędu na ich walory widokowe lub estetyczne. Na terenie powiatu znajduje si ę w cało ści jeden zespół przyrodniczo-krajobrazowy. Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Kijewickie Kerki” – w cało ści poło Ŝony na terenie gminy Skwierzyna o powierzchni 302,48 ha; utworzony w 2007 r. na podstawie Uchwały Nr X/83/07 Rady Miejskiej w Skwierzynie z dnia 28 wrze śnia 2007 r. w sprawie utworzenia zespołu przyrodniczo- krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Lub. Nr 123 poz. 1630 z dnia 15 listopada 2007 r.) Uchwały Nr

50 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

XXX/234/09 Rady Miejskiej w Skwierzynie z dnia 4 czerwca 2009 r. w sprawie zmiany Rady Miejskiej w Skwierzynie w sprawie utworzenia zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Kijewickie Kerki” (Dz. Urz. Woj. Lub. Nr 83 poz. 1107 z dn. 29.07.2009 r.). Objęty ochron ą ze wzgl ędu na walory widokowe i estetyczne.

UŜytki ekologiczne To zasługuj ące na ochron ę pozostało ści ekosystemów maj ących znaczenie dla zachowania ró Ŝnorodno ści biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródle śne oczka wodne, k ępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieu Ŝytkowanej ro ślinno ści, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamie ńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmna Ŝania lub miejsca sezonowego przebywania. Na terenie powiatu wyst ępuj ą nast ępuj ące u Ŝytki ekologiczne: • Gmina Bledzew: Jeziorna, nad Obr ą, Przy Obrze, Naro Ŝnik, Torfowisko, Na Lini, Bagienko, Suche Bagno, Ł ąki, Przy Rowie, Jeleniec, Bagno I, Odnoga, Bagno II, Przy Lini, Koło Młyna, uŜytek ekologiczny bez nazwy, • Gmina Mi ędzyrzecz: Pastwiska, Kwiecie, Kalsko, Bagna nad Jeziorem Gł ębokie, Mokradełka, Nad jeziorem Nietoperek, Pasek, Nad Kanałem, Miedzianka, Nad Paklic ą, Sosnówka, Skoki, Gł ębokie, Ł ąki Rojewskie, Du Ŝe bagno, Zalesione Kalsko, Biały Domek, Ł ąki K ęszyckie, • Gmina Przytoczna: K ępa Nadwarcia ńska, K ępa Krasne Dłusko, • Gmina Pszczew: Nad Gołyniem, Oczko, Nad Jeziorem Stobno, Nad Obr ą, u Ŝytek ekologiczny w Świechocinie, • Gmina Skwierzyna: Świniary, Dobrojewo, Puszcza, Bagno, Małe Ł ąki, Mi ędzy Liniami, Bagno, Leszczyny, Bagno przy Torach, Staw Raby, Bagienko – Zamy ślin, • Trzciel: Wyspa na jeziorze Mły ńskie, Dwie Wyspy na Jeziorze Lutol, Panowice, Nad Wielkim, bagienka, Ł ąki nad Jeziorem Wielkim i Obr ą.

Pomniki przyrody Są to pojedyncze twory przyrody Ŝywej i nieo Ŝywionej lub ich skupiska o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró Ŝniaj ącymi je w śród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. (Art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz. U. z 2013 r. poz. 627, ze zm.) Na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego znajduje si ę 156 pomników przyrody, w tym: • Gmina Bledzew – 24 szt. • Gmina Mi ędzyrzecz – 36 szt. • Gmina Przytoczna – 35 szt. • Gmina Pszczew – 23 szt. • Gmina Skwierzyna – 28 szt. • Gmina Trzciel – 10 szt.

Zabytkowe parki Ponadto na terenie Powiatu Mi ędzyrzeckiego znajduje si ę kilkadziesi ąt parków, w tym parki zabytkowe wpisane jako obiekty przyrodnicze do rejestru zabytków. Wszelkie prace inwestycyjne w tych obszarach uzgadniane s ą z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.

4.2. Obszary Natura 2000 Europejska Sie ć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagro Ŝonych składników ró Ŝnorodno ści biologicznej kontynentu europejskiego, wdra Ŝanym od 1992 r. w sposób spójny pod wzgl ędem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich pa ństw członkowskich Unii

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Europejskiej. Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagro Ŝonych wygini ęciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt w skali Europy, ale te Ŝ typowych, wci ąŜ jeszcze powszechnie wyst ępuj ących siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla 9 regionów biogeograficznych. W Polsce wyst ępuj ą 2 regiony: kontynentalny (96 % powierzchni kraju) i alpejski (4 % powierzchni kraju). Dla ka Ŝdego kraju okre śla si ę list ę referencyjn ą siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których nale Ŝy utworzy ć obszary Natura 2000 w podziale na regiony biogeograficzne. Podstaw ą prawn ą tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dla obszarów specjalnej ochrony ptaków obowi ązuje rozporz ądzenie z dnia 12 stycznia 2011 r. Ministra Środowiska w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. nr 25 poz. 133). Sie ć Natura 2000 tworz ą dwa typy obszarów: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Proponowane obszary ochrony siedlisk oczekuj ące na ich zatwierdzenie przez Komisj ę Europejsk ą i ich formalne wyznaczenie na terenie danego kraju okre ślane s ą mianem „obszarów maj ących znaczenie dla Wspólnoty” w skrócie OZW. Na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego znajduj ą si ę w cało ści lub cz ęś ciowo nast ępuj ące obszary Natura 2000: • obszary maj ące znaczenie dla Wspólnoty: PLH080032 Bory Chrobotkowe Puszczy Noteckiej PLH080001 Dolina Leniwej Obry PLH080002 Rynna Jezior Obrza ńskich PLH080003 Nietoperek PLH080041 Skwierzyna • obszary specjalnej ochrony ptaków: PLB080005 Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry PLB300015 Puszcza Notecka

PLH080032 Bory Chrobotkowe Puszczy Noteckiej – pow. 2309 ha, cz ęś ciowo poło Ŝony na terenie gminy Skwierzyna, składa si ę z 5 kompleksów le śnych (1 - 230, 87 ha; 2 - 310,11 ha; 3 - 891,95 ha; 4 - 538,64 ha; 5 - 348,37 ha) poło Ŝonych na terenie Nadle śnictw Karwin i Mi ędzychód. Granice poszczególnych kompleksów poprowadzono wzdłu Ŝ istniej ących granic wydziele ń le śnych. Bory Puszczy Noteckiej w zachodniej cz ęś ci Mi ędzyrzecza Warcia ńsko-Noteckiego rozwijaj ą si ę na lu źnych piaskach pochodzenia sandrowego z udziałem wydmowego. Teren jest płaski lub (miejscami - na lokalnych wyniesieniach wydmowych) sfalowany. Poziom wód gruntowych jest bardzo niski. Brak jest cieków wodnych. Jedynie w kompleksie nr 5 oprócz zbiorowisk borowych znajduje si ę ł ąka i torfowisko. Na zdecydowanej wi ększo ści swojej powierzchni Obszar stanowi mozaik ę boru chrobotkowego Cladonio-Pinetum i suboceanicznego boru świe Ŝego Leucobryo-Pinetum. Cladonio- Pinetum rozwini ęty jest w kilku postaciach: typowej (suchej) - z bewzgl ędn ą dominacj ą w runie chrobotków z podrodzaju Cladina (C. arbuiscula, C. arbuscula ssp. mitis, C. rangiferina), nadaj ących charakterystyczny siwy (szarawy) odcie ń dna lasu oraz Ŝyznej (mszystej) - z całym zestawem i du Ŝą ilo ściowo ści ą charakterystycznych taksonów chrobotków Cladonia sp.div., bez wyra źnej dominacji chrobotków o siwym lub białawym zabarwieniu, za to z wi ększym udziałem chrobotków o plechach zielonych lub oliwkowych, w tym C. gracilis, C. furcata i in. a tak Ŝe z wyra źnym udziałem mchów wła ściwych. Warstwa zielna jest bardzo słabo rozwini ęta. Na terenie ostoi wyst ępuje jeden gatunek ssaka - wilk szary - z II zał ącznika Dyrektywy Siedliskowej. Na obszarze (w poszczególnych jego kompleksach) skoncentrowane s ą najpełniej wykształcone fragmenty boru chrobotkowego Cladonio- Pinetum na terenie zachodniej (lubuskiej) cz ęś ci Puszczy Noteckiej. Jest to zbiorowisko, którego powierzchnie, szczególnie na obszarach sandrowych, systematycznie zmniejszaj ą si ę,przekształcaj ąc si ę w bór świe Ŝy Leucobryo-Pinetum. Zespół jest wła ściwie wykształcony zarówno podwzgl ędem fizjonomii jak i składu gatunkowego, szczególnie warstwy mszysto-porostowej. Zagro Ŝeniem dla obszaru mog ą by ć: ewentualne nawo Ŝenie mineralne stosowane w gospodarce le śnej mo Ŝe w

52 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021” dłu Ŝszej perspektywie spowodowa ć u Ŝyźnienie podło Ŝa, co wywoła nadmierny rozwój mszaków i ro ślin zielnych i stopniowe eliminowanie z runa porostów, a tym samym zatracanie cech Cladonio- Pinetum; specyfika środowiska (przede wszystkim mała wilgotno ść podło Ŝa i warstwy przyziemnej) czyni obszar - bardziej ni Ŝ inne zbiorowiska le śne - podatnym na wybuch i łatwe rozprzestrzenianie si ę po Ŝarów oraz monokultury sosnowe ze znikomym udziałem drzew li ściastych (brzoza) s ą nara Ŝone na gradację owadzich szkodników.

PLH080001 Dolina Leniwej Obry - 7137,7 ha, cz ęś ciowo poło Ŝony na terenie gmin Mi ędzyrzecz i Trzciel. Obszar obejmuje rozległ ą dolin ę Leniwej Obry mi ędzy miejscowo ściami Babimost i Mi ędzyrzecz, a w północnej cz ęś ci równie Ŝ dolin ę Paklicy. Ma ona charakter rozległej, zatorfionej doliny rzeki nizinnej, która została zmeliorowana w XIX wieku, a nast ępnie zagospodarowana rolniczo. Obecnie odznacza si ę bardzo nisk ą antropopresj ą i podlega spontanicznej renaturyzacji. Stanowi mozaik ę ekstensywnie u Ŝytkowanych, zarastaj ących ł ąk, zaro śli ł ęgowych i lasów , z najcenniejszymi tutaj starodrzewiami li ściastymi. W północnej cz ęś ci ostoi zlokalizowane s ą eutroficzne, przepływowe jeziora. So śniny zajmuj ą du Ŝą cz ęść terenu. Ukształtowanie terenu jest bardzo zró Ŝnicowane, charakterystyczne dla krajobrazu polodowcowego. Wody śródl ądowe zajmuj ą 2% obszaru, ł ąki - 37%, a lasy - 42%. Obszar jest wykorzystywany rolniczo – 18% powierzchni. Wyst ępuje tu ponad 20 gatunków roślin zagro Ŝonych i chronionych w Polsce. Znajduje si ę tu jedyne w Polsce stanowisko kaldesii dziewi ęciornikowatej. Obszar ma równie du Ŝe znaczenie dla ochrony ptaków. Wyst ępuje tu 14 gatunków ptaków wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej i 6 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej oraz 2 gatunki w Zał ączniku II Dyrektywy. Do najpowa Ŝniejszych zagro Ŝeń ostoi zalicza si ę zmiany stosunków wodnych w wyniku odnowienia lub kontynuacji melioracji.

PLH080002 Rynna Jezior Obrza ńskich – pow. 15305,73 ha, cz ęś ciowo na terenie gmin Przytoczna, Pszczew i Trzciel. Obejmuje teren poło Ŝony w regionie Bruzdy Zb ąszy ńskiej, stanowi ącej szerokie obni Ŝenie pomi ędzy Pojezierzem Łagowskim, a Pojezierzem Pozna ńskim. Obszar charakteryzuje si ę skomplikowanym układem hydrograficznym: Obra wcina się w południkowo zorientowan ą rynn ę, przepływa przez szereg jezior. Jeziora s ą płytkie, eutroficzne, otoczone rozległymi obszarami torfowisk niskich i przej ściowych oraz lasami ł ęgowymi. W cz ęści północnej obszaru, znajduje si ę ci ąg jezior nieco gł ębszych i mniej zeutrofizowanych. Lesisto ść obszaru jest du Ŝa, wynosi ok. 45%, przewa Ŝaj ą bory sosnowe. W ostoi utrzymuj ą si ę te Ŝ rozległe połacie ł ąk i pastwisk. Zaludnienie w tym rejonie jest niewielkie, a w gospodarce dominuje stosunkowo intensywne rolnictwo oraz hodowla ryb. Kolonia nocka du Ŝego - budynek dwurodzinny, z niewielkim strychem. Dobrze zachowane typy siedlisk (w tym 10 rodzajów siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG), szczególnie wa Ŝne s ą priorytetowe zbiorowiska ł ęgów oraz jeziora eutroficzne z charakterystyczn ą ro ślinno ści ą. Obszar wa Ŝny dla fauny zwi ązanej z siedliskami wodno-błotnymi. Stwierdzono tu 5 gatunków z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG.

PLH080003 Nietoperek – pow. 7377,4 ha, cz ęś ciowo poło Ŝony na terenie gminy Mi ędzyrzecz. Obszar obejmuje fragment fortyfikacji Mi ędzyrzeckiego Rejonu Umocnionego. W 40% s ą to tereny rolne, a pozostał ą cz ęść stanow ą lasy – 48% powierzchni terenu. W skład ostoi wchodzi najwi ększe zimowisko nietoperzy w środkowej Europie – podziemne tunele długo ści, w których zimuje ponad 29 tys. osobników nale Ŝą cych do 12 gatunków nietoperzy. W śród nich znajduj ą si ę 4 gatunki z zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej. W skład ostoi wchodz ą tak Ŝe tereny naziemne obejmuj ące Ŝerowiska i trasy migracji nietoperzy le Ŝą ce w Zespole Przyrodniczo - Krajobrazowym "Uroczyska MRU", stanowi ącego otulinę podziemnych rezerwatów nietoperzy "Nietoperek" i "Nietoperek II". Wyst ępuj ą tu równie Ŝ 2 gatunki płazów figuruj ące w tym zał ączniku. Podstawowym jest niepokojenie zwierz ąt przez ludzi.

PLH080041 Skwierzyna – w cało ści poło Ŝony na terenie gminy Skwierzyna pow. 0,3 ha. Na strychu i na wie Ŝy ko ścioła w Skwierzynie Ŝyje jedna z wi ększych kolonii nocka du Ŝego w Polsce północnej. Dolot umo Ŝliwiaj ą dwa niewielkie okienka w szczycie dachu. Do najpowa Ŝniejszych zagro Ŝeń nale Ŝą : Nie wyznaczono obszaru Ŝerowiskowego dla kolonii, cho ć nale Ŝy s ądzi ć, Ŝe wa Ŝne Ŝerowiska

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

znajduj ą si ę w dolinach Noteci i Warty. Zagro Ŝeniem kolonii mog ą by ć: nie wła ściwy remont ko ścioła, brak regularnego usuwania odchodów nietoperzy, o świetlenie bryły ko ścioła w porze nocnej.

PLB080005 Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry (ob. ptasi) - pow. całkowita 14793,3 ha, cz ęś ciowo poło Ŝony na terenie gmin Mi ędzyrzecz, Przytoczna, Pszczew, Trzciel. Obszar obejmuje szerokie, południkowe obni Ŝenie poło Ŝone pomi ędzy Pojezierzem Łagowskim, a Pojezierzem Pozna ńskim, w regionie Bruzdy Zb ąszy ńskiej,. Rzeka Obra przepływa przez szereg jezior leŜą cych w rynnie polodowcowej, z których najwi ększe to Jezioro Zb ąszy ńskie (7,4 km2). Jeziora s ą płytkie, eutroficzne, otoczone rozległymi torfowiskami niskimi i przej ściowymi w śród lasów ł ęgowych. Lesisto ść wynosi ok. 45% powierzchni obszaru, przewa Ŝaj ą bory sosnowe. W ostoi utrzymuj ą si ę te Ŝ rozległe ł ąki i pastwiska. Zaludnienie w tym rejonie jest niewielkie, a w gospodarce dominuje stosunkowo intensywne rolnictwo oraz hodowla ryb. Obszar wa Ŝny dla fauny zwi ązanej z siedliskami wodno- błotnymi. Zanotowano tu dobrze zachowane siedliska z zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej - 7 rodzajów (w tym cenne zbiorowiska ł ęgowe). Wyst ępuj ą tu tak Ŝe gatunki prawnie chronione w Polsce oraz co najmniej 15 gatunków ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej, 3 gatunki z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). W okresie l ęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej nast ępuj ących gatunków ptaków: b ąk, jarz ębatka i kania czarna; w stosunkowo wysokim zag ęszczeniu wyst ępuje błotniak stawowy, kania ruda (PCK) i lerka. W okresie w ędrówek wyst ępuje tu ponad 1% populacji szlaku w ędrówkowego łyski. Du Ŝe koncentracje w ędrówkowe osi ągaj ą: czernica, g ągoł, głowienka, krzy Ŝówka i perkoz dwuczuby; ptaki wodno-błotne wyst ępuj ą w koncentracjach powy Ŝej 20000 osobników. Do najpowa Ŝniejszych zagro Ŝeń ostoi zalicza si ę osuszanie terenu, wiosenne wypalanie ro ślinno ści, zmian ę sposobu gospodarowania na obszarach uŜytkowanych rolniczo, a w kompleksach stawowych zarówno zaniechanie, jak i intensyfikacj ę gospodarki stawowej.

PLB300015 Puszcza Notecka – pow. 178255,8 ha, cz ęś ciowo na terenie gminy Skwierzyna. Obszar stanowi zwarty, jednolity kompleks le śny w mi ędzyrzeczu Noteci i Warty, cz ęś ci pradoliny Eberswaldsko-Toru ńskiej. Jest to równina akumulacyjna w znacznym stopniu przekształcona przez wiatry, który usypały tu, najwi ększy w Polsce, zespół wydm śródl ądowych, o wysoko ści 20-30 m, a maksymalnie dochodz ący do 98 m npm. W środkowej cz ęś ci obszaru uformowały si ę wały o przebiegu południkowym, le Ŝą ce w odległo ści 500-600 m od siebie. W cz ęś ci wschodniej wydmy maj ą kształt paraboliczny. Wydmy pokryte s ą monotonnym, jednowiekowym lasem, głównie sosnowym (92%), posadzonym tu po wielkiej kl ęsce w okresie mi ędzywojennym, spowodowanej pojawieniem si ę szkodników owadzich. Pozostało ści drzewostanów naturalnych s ą chronione w rezerwatach np. w rezerwacie Cegliniec. Na terenie ostoi znajduje si ę ponad 50, raczej płytkich jezior pochodzenia wytopiskowego, zwykle z grub ą warstw ą mułu i zakwitami glonów. W zagł ębieniach terenu lub na brzegach jezior utrzymują si ę tak Ŝe torfowiska, na ogół w pewnym stopniu przekształcone. Wyst ępuje co najmniej 30 gatunków ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej, 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). W okresie l ęgowym obszar zasiedla powy Ŝej 2% populacji krajowej bielika (PCK), kani czarnej (PCK) i kani rudej (PCK) oraz co najmniej 1% populacji krajowej nast ępuj ących gatunków ptaków: b ąk (PCK), podgorzałka (PCK), puchacz (PCK), rybołów (PCK), trzmielojad, g ągoł, nurog ęś ; w stosunkowo wysokiej liczebno ści wyst ępuje bocian czarny, błotniak stawowy, ortolan i Ŝuraw. W okresie zimy wyst ępuje co najmniej 1% populacji szlaku w ędrówkowego bielika. Ogromny obszar le śny (jeden z najwi ększych w centralnej i północnej Polsce); ostoja rzadkich i zagro Ŝonych gatunków ro ślin, ptaków i ssaków, w tym prawnie chronionych w Polsce. Jest to jedyna w ostatnich latach, stała ostoja wilka w zachodniej Polsce. Wyst ępuje tu 9 gatunków storczyków. Zagro Ŝenia spowodowane s ą głównie przez wypalanie ro ślinno ści, zaniechanie dotychczasowego u Ŝytkowania rolnego, wylewanie ścieków, czyszczenie stawów i usuwanie mułu dennego, składowanie odpadów organicznych, gradacje szkodników i po Ŝary, wyr ąb drzew, usuwanie martwego drewna z lasu, lokalizacja i eksploatacja składowisk odpadów niekomunalnych, płoszenie ptaków, niszczenie gniazd, penetrowanie siedlisk, polowanie w terminach niedozwolonych.

54 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Rysunek 6 Obszary Natura 2000 na terenie powiatu międzyrzeckiego ( źródło: na podstawie danych z www.geoportal.gov.pl)

4.3. Świat ro ślinny i zwierz ęcy Według podziału geobotanicznego Polski J. M. Matuszkiewicza (2008) obszar powiatu mi ędzyrzeckiego przynale Ŝy do Podprowincji Środkowoeuropejskiej Wła ściwej, Krainy Notecko- Lubuskiej, do Okr ęgów: Borów Noteckich, Mi ędzyrzecko-Nowotomyskiego i Pojezierza Łagowskiego. Na terenie powiatu wyst ępuje wiele gatunków chronionych rzadkich ro ślin i zwierz ąt. Do najciekawszych ro ślin nale Ŝą : zimoziół północny, widłak cyprysowy, turzyca strunowa, podkolan biały, listera jajowata, i pióropusznik strusi. Z ro ślin a uwag ę zasługuj ą storczyki, które wyst ępuj ą na terenach podmokłych. Mo Ŝna znale źć równie Ŝ pełnika europejskiego, jak równie Ŝ wawrzynka wilczełyko.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Ze świata zwierz ąt do takich rzadko ści nale Ŝą : muchołówka mała, pliszka górska, w ąsatka, bielik, bocian czarny, orlik krzykliwy, kania ruda, b ąk, gniewosz plamisty, wydra i wiele innych. Znajdują si ę tu tak Ŝe stanowiska miejsc l ęgowych ptaków prawnie chronionych, obj ętych ochron ą strefow ą, w tym orła bielika. W obr ębie Puszczy Noteckiej spotka ć mo Ŝna wiele gatunków ro ślin chronionych np.: buławnika czerwonego, rosiczk ę okr ągłolistn ą, kło ć wiechowat ą, storczyka szerokolistnego, paprotk ę zwyczajn ą, barwinek pospolity, grzybienie białe, gr ąŜ el Ŝółty, pomocnika baldaszkowatego oraz du Ŝo innych rzadkich i cennych ro ślin. W bardziej spokojnych i niedost ępnych zak ątkach gnie ździ si ę tu wiele gatunków ptaków drapie Ŝnych takich jak rybołowy, bieliki, kanie czarne i rude, błotniaki. Wyst ępuj ą równie Ŝ bociany czarne, kormorany, Ŝurawie, łab ędzie, czaple oraz typowe dla borów ptaki śpiewaj ące jak skowronki borowe, lelki, zi ęby. Z płazów i gadów wymieni ć nale Ŝy Ŝmij ę zygzakowat ą, zaskro ńca, kumaka nizinnego, wszystkie gatunki ropuch. Na wi ększych oczkach śródle śnych bytuje traszka grzebieniasta. Z ssaków chronionych najliczniejsza jest populacja bobra, który stał si ę gatunkiem ekspansywnym. Spotka ć te Ŝ mo Ŝna wydry.

4.4. Ochrona i zrównowa Ŝony rozwój lasów Na walory przyrodnicze du Ŝy wpływ wywieraj ą lasy, które zajmuj ą powierzchni ę 74 863 ha, stanowi ąc około 54% powierzchni powiatu, co jest niew ątpliwym atutem, zwa Ŝaj ąc na to Ŝe średnia lesisto ść województwa lubuskiego wynosi 49,3%, a kraju 29,3%. Pod tym wzgl ędem powiat zajmuje 4 miejsce w województwie. Du Ŝa cz ęść obszarów le śnych obj ęta jest ochron ą prawn ą. Najwi ększ ą lesistości ą charakteryzuje si ę Gmina Skwierzyna (69,2% powierzchni), najmniejsza za ś Gmina Przytoczna (39,8% powierzchni). Lesisto ść w poszczególnych gminach przedstawia si ę nast ępuj ąco.

Tabela 23 Lesisto ść w gminach powiatu mi ędzyrzeckiego Lp. Gmina Powierzchnia lasów Lesisto ść 1. Gm. Bledzew 24717 57,1 2. Gm. Mi ędzyrzecz 31451 52,2 3. Gm. Przytoczna 18462 39,8 4. Gm. Pszczew 17739 50,9 5. Gm. Skwierzyna 28509 69,2 6. Gm. Trzciel 17750 46,3 7. Powiat 74863 54,0 Źródło: Starostwo Powiatowe w Mi ędzyrzeczu.

56 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Rysunek 7 Lesisto ść poszczególnych gmin w powiecie mi ędzyrzeckim

Cały obszar powiatu le Ŝy w granicach Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Szczecinie. Gospodarka le śna w Powiecie Mi ędzyrzeckim prowadzona jest przez 7 nadle śnictw: Mi ędzyrzecz, Skwierzyna, Mi ędzychód, Trzciel, Bolewice, Karwin, i Sul ęcin. Powierzchnia lasów pa ństwowych b ędących w zarz ądzie Nadle śnictw poło Ŝonych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego wynosi 72 576,93 ha. Powierzchni ę lasów zarz ądzanych przez poszczególne Nadle śnictwa przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 24 Powierzchnia lasów zarz ądzana przez poszczególne Nadle śnictwa Lp. Nadle śnictwo Powierzchnia [ha] 1. Nadle śnictwo Mi ędzyrzecz 19 299,43 2. Nadle śnictwo Mi ędzychód 16 901,61 3. Nadle śnictwo Trzciel 16 797,08 4. Nadle śnictwo Skwierzyna 10 910,17 5. Nadle śnictwo Karwin 6 050,46 6. Nadle śnictwo Bolewice 2 235,37 7. Nadle śnictwo Sul ęcin 3 82,81 Razem 72 576,93 Źródło: Nadle śnictwa (dane z lutego 2014 r.).

Cz ęść lasów na terenie powiatu nie stanowi własno ści Skarbu Pa ństwa. Nadzór nad nimi zgodnie z ustaw ą o lasach sprawuje Starosta, który te uprawnienia przekazał na mocy porozumie ń poszczególnym nadle śnictwom. Na koniec 2012 roku lasy nie stanowi ące własno ści Skarbu Pa ństwa zajmowały powierzchni ę 2 047 ha, co stanowi około 2,7% powierzchni wszystkich lasów na terenie powiatu, w tym nale Ŝą ce do: • osób fizycznych – 1958 ha, • spółdzielni – 35 ha • pozostałe – 54 ha. Lasy nie stanowi ące własno ści Skarbu Pa ństwa obj ęte s ą inwentaryzacj ą lub planem urz ądzenia lasów.

Lasy s ą bogactwem naturalnym powiatu, b ędącym głównym zasobem do potrzeb turystyki i gospodarki.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Na terenie powiatu dominuj ą siedliska borów mieszanych świe Ŝych i borów świe Ŝych. Dominuj ącym gatunkiem w drzewostanie jest sosna. Lasy mieszane porastaj ą brzegi jezior i liczne bezodpływowe zbiorniki wodne. Drzewostan ten tworz ą: d ęby, olchy, buki, czarne topole, lipy, brzozy, graby i jesiony.

Na terenie poszczególnych Nadle śnictw, cz ęść lasów została uznana jako lasy ochronne. Ogółem ich powierzchnia w powiecie wynosi ok. 14,72 tys. ha, w tym: • Nadle śnictwo Mi ędzyrzecz – lasy ochronne o powierzchni 6925,44 ha, w tym lasy: glebochronne – 606,94 ha, wodochronne – 2246,46 ha, wodochronne o szczególnym znaczeniu dla obronno ści i bezpiecze ństwa pa ństwa - 264,73 ha, wodochronne stanowi ące ostoje zwierz ąt podlegaj ących ochronie gatunkowej – 15,76 ha, stanowi ące cenne fragmenty rodzimej przyrody – 1960,84 ha, o szczególnym znaczeniu dla obronno ści i bezpiecze ństwa pa ństwa 789,95 ha, w granicach administracyjnych miast i w odległo ści do 10 km od granic administracyjnych miast licz ących ponad 50 tys. mieszka ńców – 148,6 ha, na stałych powierzchniach badawczych i do świadczalnych – 312,03 ha, stanowi ące ostoje zwierz ąt podlegaj ących ochronie gatunkowej – 563,83 ha, stanowi ące drzewostany nasienne – 16,30 ha. • Nadle śnictwo Mi ędzychód – lasy ochronne o powierzchni 2948 ha, w tym: glebochronne – 1946 ha, wodochronne - 518 ha, stanowi ące ostoje zwierz ąt podlegaj ących ochronie gatunkowej – 177 ha, • Nadle śnictwo Trzciel - lasy ochronne o powierzchni 2274,98 ha, w tym: wodochronne – 2000,92 ha, wodochronne stanowi ące drzewostany nasienne – 11,33 ha, stanowi ące drzewostany nasienne – 25,54 ha, wodochronne stanowi ące ostoje zwierz ąt podlegaj ących ochronie gatunkowej – 57,11 ha, stanowi ące ostoje zwierz ąt podlegaj ących ochronie gatunkowej – 178,92 ha, znajduj ące si ę na stałych powierzchniach do świadczalnych i badawczych – 1,16 ha, • Nadle śnictwo Skwierzyna - lasy ochronne o powierzchni 2150,73 ha, • Nadle śnictwo Karwin - lasy ochronne o powierzchni 214,14 ha, • Nadle śnictwo Sul ęcin - lasy ochronne o powierzchni 138,73 ha, • Nadle śnictwo Bolewice - lasy ochronne o powierzchni 71,76 ha.

Nadle śnictwa w ramach swej działalno ści prowadz ą zalesienia i odnowienia lasów. Efektem prowadzonych działa ń jest powstanie nowej uprawy le śnej, jednak zalesiaj ąc wprowadzany jest las na grunt, który wcze śniej lasem nie był. Zalesienie gruntów zwłaszcza niskich klas bonitacyjnych podnosi ich warto ść ekonomiczn ą, zwi ększa udział lasów, a ści śle okre ślone sposoby zakładania upraw le śnych i dobór gatunków drzew, wpływaj ą korzystnie na zwi ększenie bioró Ŝnorodno ści. Prace odnowieniowe polegaj ą na ponownym wprowadzeniu ro ślinno ści le śnej na gruncie b ędącym niedawno równie Ŝ lasem. W latach 2011-2013 na terenie Nadle śnictw prowadzone były tylko odnowienia lasów na powierzchni 2 433,74 ha.

Tabela 25 Powierzchnia odnowie ń lasu na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2011-2013 Powierzchnia odnowie ń lasu [ha] Lp. Nadle śnictwo 2011 2012 2013 Razem 1. Nadle śnictwo Mi ędzyrzecz 128,03 176,53 146,29 450,85 2. Nadle śnictwo Mi ędzychód 151,19 152,49 130,96 434,64 3. Nadle śnictwo Trzciel 143,0 120,0 85,0 348 4. Nadle śnictwo Skwierzyna 232,8 166,43 170,58 569,81 5. Nadle śnictwo Karwin 34,61 52,24 49,60 136,45 6. Nadle śnictwo Bolewice 6,39 1,19 4,98 12,56 7. Nadle śnictwo Sul ęcin 168,76 171,88 140,79 481,43 Suma 864,78 840,76 728,2 2433,74 Źródło: Nadle śnictwa.

58 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Najwi ększe zagro Ŝenia lasów wynikaj ą z m.in. z niekorzystnego układu warunków siedliskowych oraz monotypizacja wielkich obszarów le śnych zdominowanych przez jednowiekowe drzewostany sosnowe. Sprawia to, Ŝe wykazuj ą one du Ŝą predyspozycj ę do rozwoju czynników patogenicznych, głównie szkodników owadzich takich jak: brudnicy mniszki, poprocha cetyniaka, barczatki sosnówki, strzygonia choinówka i przypłaszczka granatka. Od dłu Ŝszego czasu trwa w lasach bardzo niekorzystny proces obni Ŝania si ę poziomu wód gruntowych. Powtarzaj ą si ę cyklicznie inne zjawiska nios ące zniszczenia w lasach. Z czynników biotycznych zagro Ŝenie w ostatnich latach stwarza zwierzyna płowa Dominuj ącym rodzajem uszkodze ń jest spałowanie i zgryzanie, a najcz ęstszym sprawc ą szkód jest jele ń. Du Ŝym zagro Ŝeniem dla lasów nadle śnictw s ą po Ŝary. Z czynników antropogenicznych najwi ększe zagro Ŝenie stanowi za śmiecanie lasu. W przyszło ści bardzo du Ŝym zagro Ŝeniem dla lasów mog ą by ć szyby i ruroci ągi zwi ązane z eksploatacj ą złó Ŝ ropy naftowej i gazu ziemnego.

Obecnie w ka Ŝdej dziedzinie gospodarki le śnej (z uwzgl ędnieniem uwarunkowa ń ekonomicznych i wymaga ń społecze ństwa) podejmuje si ę odwa Ŝne działania zmierzaj ące do stopniowego przywracania równowagi biologicznej i zwi ększania naturalnej oporno ści drzewostanów na czynniki szkodotwórcze.

Ochrona lasu to działalno ść gospodarcza maj ąca na celu zabezpieczenie lasu przed szkodami wyrz ądzonymi przez: • czynniki biotyczne - działania wynikaj ące z wpływu organizmów Ŝywych na środowisko tj.: o ochrona przed szkodliwymi owadami, o ochrona lasu przed grzybami patogenicznymi, o ochrona lasu przed szkodami wyrz ądzanymi przez zwierzyn ę le śną, Ochrona przed szkodliwymi owadami polega na ci ągłej obserwacji i prognozowaniu m.in. poprzez rozwieszanie pułapek feromonowych do odłowu szkodników - na podstawie ilo ści szkodnika mo Ŝna okre śli ć czy nie nast ąpił wzrost populacji. Dopóki panuje w lesie równowaga ekologiczna nie zachodzi konieczno ść ingerencji le śników w środowisko. W celu utrzymania równowagi ekologicznej zakładane są remizy - dla sprzymierze ńców lasu: ptaków, płazów, gadów, drobnych ssaków i paj ąków. Wokół rozwiesza si ę sztuczne gniazda l ęgowe i noclegowe dla ptaków i nietoperzy. Dopiero gdy te metody zawiod ą i wyst ąpi gradacja zagra Ŝaj ąca du Ŝym kompleksom, le śnicy przyst ępuj ą do zabiegów ratunkowych poprzez opryski samolotowe. • czynniki abiotyczne - działania wynikaj ące z wpływu czynników nieo Ŝywionych środowiska, na których powstanie człowiek z reguły nie ma wpływu i mo Ŝe tylko usuwa ć ich skutki: ochrona lasu przed szkodami powodowanymi przez wiatr, śnieg, wysokie i niskie temperatury. Niedobór wody na terenie nadle śnictwa jest w cz ęś ci rekompensowany przez budow ę sztucznych zbiorników wodnych, wykorzystuj ąc do tego celu naturalne obni Ŝenia terenu. • czynniki antropogeniczne - wynikaj ące z działalno ści człowieka, Działaj ąc w systemie ochrony przeciwpo Ŝarowej nadle śnictwa dysponuj ą punktami obserwacyjnymi wyposa Ŝonymi w kamery, samochody rozpoznawczo ga śnicze oraz wykorzystuje Systemy Informacji Przestrzennej podczas ewentualnych akcji ga śniczych.

4.5. Ochrona powierzchni ziemi Gleby Powiatu Mi ędzyrzeckiego wykształciły si ę na skałach akumulacji rzecznej, lodowcowej i wietrznej; s ą to przed wszystkim piaski ró Ŝnej granulacji, gliny zwałowe, iły, torfy oraz muły. W dolinach Warty i Obry wyst ępuj ą wykształcone mady rzeczne. W zwi ązku z przekształceniami środowiska przez człowieka pojawiaj ą si ę gleby antropogeniczne zwi ązane z urbanizacj ą, składowiskami odpadów, „dzikiego” odłogowania pól uprawnych, imisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych i przemysłowych. Podstawowym systemem podziału gleb według kryterium jako ści jest bonitacja gleb. Gleby wyst ępuj ące na obszarze powiatu w wi ększo ści zaklasyfikowane zostały do gleb o słabej i średniej i jako ści. W ogólnej powierzchni gruntów ornych gleby najsłabsze (kl. V i VI) stanowi ą 50,2 %. Gleby

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

średniej jako ści (kl. IV) stanowi ą 33,2 % gruntów ornych. Gleby dobre (kl. III) stanowi ą 16,1 %, natomiast gleby bardzo dobre (kl. II) - 0,5 %. Gleby najwy Ŝszej jako ści, a wiec I klasa bonitacyjna na terenie powiatu nie wyst ępuj ą. Najsłabsze rolniczo grunty znajduj ą si ę na terenie gminy Pszczew, a najlepsze w gminach Mi ędzyrzecz i Bledzew. W latach 2010-2013 r. Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gorzowie Wlkp. przeprowadziła badania gleb pod k ątem: odczynu pH, potrzeb wapnowania, zawarto ści w makroelementy: fosfor, potas i magnez. W omawianym zakresie przebadano 1785 próbek glebowych pobranych z 5556,3 ha uŜytków rolnych na terenie powiatu. Ponadto przeprowadzono badanie 7 próbek na zasobno ść w niektóre mikroelementy. Jednak ze wzgl ędu na mał ą liczb ę próbek nie mog ą one słu Ŝyć jako wyniki reprezentacyjne dla danego obszaru. Jednym z podstawowych wska źników oceny gleb jest ich odczyn. Zale Ŝy on od rodzaju skały macierzystej, składu granulometrycznego gleby, warunków przyrodniczych oraz zabiegów agrotechnicznych. W przebadanych próbkach stwierdzono 40% gleb kwa śnych (odczyn pH odpowiednio do 4,5 i 4,6÷5,5). Odczyn środowiska glebowego wpływa w znacznym stopniu na Ŝycie ro ślin, mikroorganizmów i fauny glebowej. Decyduje tym samym o aktywno ści biologicznej gleby. Cz ęś ciej spotykane kwa śne odczyny gleb, powoduj ą obni Ŝanie plonowania ro ślin jak równie Ŝ ułatwiaj ą przyswajanie przez ro śliny metali ci ęŜ kich. Z odczynem gleb ści śle zwi ązana jest potrzeba ich wapnowania. Wapnowanie poprawiaj ące wła ściwo ści fizyczne, chemiczne i biologiczne gleb, jest zabiegiem agrotechnicznym, który powinien by ć stosowany na terenach gmin, w których procentowy udział gleb wymagaj ących wapnowania w przedziale koniecznym i potrzebnym wynosił 25%. Natomiast dla 56% przebadanych gleb nie dostrze Ŝono potrzeby wapnowania.

Tabela 26 Wyniki bada ń odczynu gleby i potrzeby ich wapnowania na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2010- 2013 Powiat mi ędzyrzecki

Odczyn pH % Potrzeby wapnowania %

Bardzo kwa śny 8 Konieczne 8

Kwa śny 32 Potrzebne 17

Lekko kwa śny 35 Wskazane 19

Oboj ętny 16 Ograniczone 18

Zasadowy 9 Zb ędne 38 Źródło: Na podstawie danych z OSCh-R w Gorzowie Wlkp.

Zawarto ść w glebie przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu jest wa Ŝnym wska źnikiem pozwalaj ącym ustali ć poziom racjonalnego nawo Ŝenia. Procentowy udział zbadanych próbek gleb o bardzo niskiej i niskiej zawarto ści fosforu (P 2O5) na terenie powiatu dla u Ŝytków rolnych wynosiła

24%. Udział gleb o zawarto ści potasu (K 2O) bardzo niskiej i niskiej wynosił 38%, a magnezu 43%.

Tabela 27 Wyniki bada ń zasobno ści gleby w makroelementy w przebadanych próbkach gleb na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2010-2013 Powiat mi ędzyrzecki Zawarto ść Zawarto ść % Zawarto ść potasu % % fosforu magnezu Bardzo niska 2 Bardzo niska 7 Bardzo niska 17 Niska 22 Niska 31 Niska 26 Średnia 37 Średnia 43 Średnia 39 Wysoka 20 Wysoka 15 Wysoka 14 Bardzo wysoka 19 Bardzo wysoka 4 Bardzo wysoka 4 Źródło: Na podstawie danych z OSCh-R w Gorzowie Wlkp.

60 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Niedobór fosforu powoduje zahamowanie wzrostu łodyg i li ści, karłowacenie ro ślin, słaby rozwój kwiatów; nie wytwarzaj ą si ę prawidłowo nasiona. Ro śliny staj ą si ę drobne, strzeliste, o cienkich łodygach i słabym systemie korzeniowym. Zwalnia si ę proces ukorzenienia i krzewienia ro śliny. Ograniczone jest kwitnienie, tworzy si ę mniej nasion i owoców o gorszej jako ści, a przy gł ębokim niedoborze ro ślina nie wytwarza nasion i owoców. Potas jest niezb ędny dla produkcji cukru w li ściach, jego transportu do korzenia i magazynowania. Reguluje gospodark ą wodn ą, dzi ęki czemu ro ślina traci mniej wody podczas parowania, a produkcja suchej masy zostaje zwi ększona. Niedobór magnezu podczas wzrostu ro ślin powoduje spadek jako ści i obni Ŝenie plonów.

4.6. Gospodarowanie zasobami geologicznymi Na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego wyst ępuj ą udokumentowane zło Ŝa kruszywa naturalnego, kredy jeziornej oraz surowców ilastych ceramiki budowlanej. Są one stosunkowo niewielkie. Według danych na koniec 2012 na terenie powiatu znajdowały zło Ŝa surowców naturalnych o łącznych zasobach geologicznych 85 388,13 tys. ton.

Tabela 28 Zasoby złó Ŝ naturalnych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego Stan Zasoby (tys.ton) Gmina Nazwa zło Ŝa zagospodarowania Geologiczne wydobycie przemysłowe zło Ŝa bilansowe Kreda Pszczew Ra ńsko P 928,00 - - Mi ędzyrzecz Szumi ąca Z 2511,13 - - Piaski i Ŝwiry Trzciel Brójce I M - - - Trzciel Brójce II M - - - Mi ędzyrzecz Bukowiec E 449 449 1 Mi ędzyrzecz Bukowiec II T 217 - - Mi ędzyrzecz Bukowiec III T 136 - - Mi ędzyrzecz Bukowiec- 608 608 18 E Krzysztof Mi ędzyrzecz Bukowiec – obsz. 155 - - R A Mi ędzyrzecz Bukowiec- 8043 8043 21 E Stanisław Trzciel Chociszewo I Z 785 - - Trzciel Chociszewo MŁ R 634 634 - Trzciel Chociszewo-Jan R 1084 1084 - Trzciel Chociszewo-pole 11167 9603 - R A i B Trzciel Chociszewo pole - - - M C,D i E Przytoczna Dębowiec II* E 3491 913 160 Przytoczna Dębowiec III-p.E* T 756 756 - Przytoczna Dębowiec III-p.W* R 3638 - - Przytoczna Dębowiec IV* R 15451 4319 - Przytoczna Goraj - Pole E* R 521 - - Trzciel Jakob- 1016 - - Z Chociszewo Trzciel J.M. – 784 784 - T Chociszewo Mi ędzyrzecz Kalsko E 206 206 3 Mi ędzyrzecz Kalsko I E 2402 2 402 144 Mi ędzyrzecz Kalsko II R 976 974 - Mi ędzyrzecz Kaława-Stawy T 110 - - Mi ędzyrzecz Kuligowo P 1331 - - Trzciel Lutol Mokry Z 171 - - Mi ędzyrzecz Nietoperek T 262 - - Mi ędzyrzecz Nietoperek -1 R 1462 - -

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Gmina Nazwa zło Ŝa Stan Zasoby (tys.ton) wydobycie Przytoczna Nowa Niedrzwica zagospodarowania 4087 3839 386 E KW Skwierzyna Nowa 435 - - R Skwierzynka Pszczew Nowe Gorzycko P 880 - - Bledzew Popowo E 457 457 360 Bledzew Popowo I R 714 479 - Pszczew Silna BB E 41 41 9 Mi ędzyrzecz Stare Kursko E 258 - 0 Pszczew Stoki* R 264 - - Pszczew Stołu ń R 1299 - - Pszczew Stołu ń W R 318 - - Bledzew Templewo R 665 - - Bledzew Templewo I* T 4231 4231 - Przytoczna Twierdzielewo R 462 443 - Mi ędzyrzecz Wyszanowo I E 324 - 4 Mi ędzyrzecz Wyszanowo II R 3860 - - Bledzew Zemsko E 790 790 1169 Mi ędzyrzecz śółwin Z 234 - - Piaski kwarcowe Skwierzyna Murzynowo R 4823 - - Surowce ilaste ceramiki budowlanej Skwierzyna Murzynowo Z 1928 - - Skwierzyna Skwierzyna Gaj I, 24 - - Z Gaj II Skwierzyna Skwierzyna Gaj III R 503 - - E - zło Ŝe zagospodarowane - eksploatowane, M – zło Ŝe skre ślone z bilansu w roku sprawozdawczym R - zło Ŝe o zasobach rozpoznanych szczegółowo, P - zło Ŝe o zasobach rozpoznanych wst ępnie, T- zło Ŝe zagospodarowane, eksploatowane okresowo Z – zło Ŝe zaniechane. Źródło: Bilans zasobów złó Ŝ kopalin w Polsce wg stanu na dzie ń 31.12.2012 r.

Legalna eksploatacja złó Ŝ odbywa si ę na podstawie koncesji, w której okre ślone s ą jej warunki, w tym mi ędzy innymi powierzchnia obszaru i terenu górniczego, metoda wydobycia, gł ęboko ść wyrobiska, sposób rekultywacji terenu po zako ńczeniu wydobycia. Starosta udziela koncesji na wydobycie kopaliny z obszaru udokumentowanego zło Ŝa o powierzchni nie przekraczaj ącej 2 ha i wydobycia nie przekraczaj ącego 20 000 m 3 na rok, a działalno ść b ędzie prowadzona metod ą odkrywkow ą oraz bez uŜycia środków strzałowych. Na wi ększe zło Ŝa koncesji udziela Marszałek Województwa. Legalna eksploatacja złó Ŝ kopalin daje szans ę na zminimalizowanie strat w środowisku i wła ściw ą rekultywacj ę terenu. Wykaz koncesji na eksploatacj ę kopalin na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego znajduje si ę w poni Ŝszej tabeli.

Tabela 29 Wykaz obowi ązuj ących koncesji na eksploatacj ę kopalin na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego Numer oraz data Termin Poło Ŝenie Powierzchnia Rodzaj wydania decyzji Lp. Nazwa zło Ŝa wa Ŝno ści miejscowo ść /gmina [ha] kopaliny udzielaj ącej koncesji koncesji Koncesje udzielone przez Starost ę Mi ędzyrz eckiego Piaski i OS.SL.7510 -09/02 Ŝwir 06.12.2002 1 Silna BB Silna/Pszczew 0,76 31.12.2017 zmieniona decyzj ą OS.SL.7510-17/07 06.12.2007 Piaski i OS.SL.7510 -6/04 Ŝwir 09.06.2004 2 Bukowiec II Bukowiec/Mi ędzyrzecz 1,42 09.06.2014 zmieniona decyzj ą OS.SL.7510-17/07

62 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Numer oraz data Termin Poło Ŝenie Powierzchnia Rodzaj wydania decyzji Lp. Nazwa zło Ŝa wa Ŝno ści miejscowo ść /gmina [ha] kopaliny udzielaj ącej koncesji koncesji 06.12.2007 Piaski i OS.SL.7510 -21/04 Ŝwir 08.12.2004 3 Bukowiec III Bukowiec/Mi ędzyrzecz 1,67 08.12.2014 zmieniona decyzj ą OS.6522.1.2014.SL 21.01.2014 Bukowiec Piaski i OS.6522.5.2012.SL 4 Bukowiec/Mi ędzyrzecz 1,17 10.09.2032 obszar ”A” Ŝwir 10.09.2012 Piaski i OS.SL.7510 -9/05 5 Nietoperek Nietoperek/Mi ędzyrzecz 1,72 06.07.2015 Ŝwir 06.07.2005 Piaski i OS.SL.7510 -1/06 Ŝwir 10.03.2006 zmieniona decyzj ą OS.6522.4.2011.SL 6 Kalsko Kalsko/Mi ędzyrzecz 1,736 10.03.2015 19.05.2011 zmieniona decyzj ą OS.6522.10.2012.SL 19.05.2011 Piaski i OS.SL.7510 -14/10 7 Wyszanowo I Wyszanowo/Mi ędzyrzecz 1,46 31.12.2021 Ŝwir 10.01.2011 Piaski i OS.SL.7510 -17/10 8 Stołu ń W Stołu ń/Pszczew 1,90 24.02.2021 Ŝwir 24.02.2011 Koncesje udzielone przez Marszałka Woj. Lubu skiego RŚ.IV.Z.Now. / 32- „CHOCISZEWO Gmina: Trzciel Kruszywo 31.12.2035 3/04 1. 7,4 obszar A i B” naturalne r. z dnia 24.11.2004 r. (ze zm.) RŚ.IV.Z.Now.7412/03- „CHOCISZEWO Gmina: Trzciel Kruszywo 31.12..2015 2. 5,4 5/05 z dn. 23.03.2005 MŁ” naturalne r. r. (ze zm.) RŚ.IV.Z.Now.7412/ Gmina: Bledzew Kruszywo 31.12. 2015 3. „Templewo – I” 30,2 06-06/05 z dnia naturalne r. 15.03.2005 r. DW.III.7512-28/07 „Bukowiec - Gmina: Mi ędzyrzecz Kruszywo 4. 21,9 do 2027 r. z dnia 23.05.2007 r.( Stanisław” naturalne ze zm.) DW.III.7512-2/09 „D ębowiec III Gmina: Przytoczna Kruszywo 5. 13,3 do 2019 r. z dn. 25.08.2009 r. pole E” naturalne (ze zm. OŚ-g-7512/16/92 Gmina: Przytoczna Kruszywo 27.04.2017 6. „D ębowiec II” 20,7 z dnia 28.04.1992 r. naturalne r. (ze zm.) RŚ.IV.Z.Now. /43-3/05 „CHOCISZEWO Gmina: Trzciel Kruszywo 31.12. 2040 7. 8,4 z dnia 24.11.2005 r. – JAN” naturalne r. (ze zm. DW.III.7512-107/10 Gmina: Bledzew Kruszywo 8. „Zemsko” 10,5 do 2015 r. z dn. 30.11.2010r. naturalne (ze zm.) „Bukowiec Gmina: Mi ędzyrzecz Kruszywo DW.III.7422.7.2011 9. 2,3 do 2021 r. Krzysztof” naturalne z dn.07.03.2011 r. Gmina: Przytoczna Kruszywo DW.III.7422.40.2011 10. „Twierdzielewo” 5,6 do 2026r. naturalne z dn.22.06.2011 r. „Nowa Nie- Gmina: Przytoczna Kruszywo DW.III.7422.43.2011 11. 23,9 do 2026 r. drzwica KW” naturalne z dn.30.06.2011 r. Gmina: Mi ędzyrzecz Kruszywo DW.III.7422.52.2011 12. „Kalsko I” 27,5 do 2026 r. naturalne z dn. 01.08.2011 r. Gmina: Mi ędzyrzecz Kruszywo 31.12.2019 DW.III.7422.16.2012 13. „Kalsko II” 10,0 naturalne r. z dn.29.05.2012 r. Gmina: Przytoczna Kruszywo DW.III.7422.18.2012 14. „D ębowiec IV” 37,3 do 2032 r. naturalne z dnia 08.05.2012 r. Gmina: Mi ędzyrzecz Kruszywo DW.III.7422.62.2011. 15. „Nietoperek -1” 7,4 do 2021 r. naturalne z dnia 15.12.2011 r.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Numer oraz data Termin Poło Ŝenie Powierzchnia Rodzaj wydania decyzji Lp. Nazwa zło Ŝa wa Ŝno ści miejscowo ść /gmina [ha] kopaliny udzielaj ącej koncesji koncesji

Źródło: Starostwo powiatowe w Mi ędzyrzeczu, Urz ąd Marszałkowski Województwa Lubuskiego

Najwi ększe szkody w środowisku powoduje eksploatacja „dzika" surowców mineralnych, która odbywa si ę w miejscach przypadkowych, bez rozpoznania wielko ści i zasi ęgu zło Ŝa. Wydobycie w takich miejscach, bez odpowiedniego sprz ętu powoduje cz ęsto naruszenia stabilno ści skarp dolin rzecznych, rynien jeziornych czy zniszczenie cennych form geomorfologicznych oraz powoduje powstawanie szkód w krajobrazie. Cz ęsto zdarza si ę, Ŝe nielegalne wyrobiska z czasem wykorzystywane s ą do nielegalnego deponowania odpadów (dzikie wysypiska śmieci). Do zada ń przedsi ębiorcy posiadaj ącego koncesj ę na eksploatacj ę kopaliny ze zło Ŝa nale Ŝy obowi ązek wykonania rekultywacji zło Ŝa, na swój koszt. Ponadto rekultywacja zło Ŝa musi by ć wykonana zgodnie z decyzj ą o kierunku rekultywacji zło Ŝa, któr ą wydaje Starosta. Na terenie powiatu wyst ępuje 83,475 ha gruntów przeznaczonych do rekultywacji. Wykaz gruntów według lokalizacji przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 30 Wykaz gruntów do rekultywacji Powierzchnia Lp. Gmina Wła ściciel gruntów - lokalizacja [ha] Urz ąd Gminy Pszczew – Janowo, Pszczew 1. Gmina Pszczew 4,66 ANR Gorzów Wlkp.- Stoki Szczeci ńskie Kopalnie Surowców Mineralnych S.A. w 2. Gmina Przytoczna 22,59 Szczecinie - Dębówko Wojewoda Lubuski - Murzynowo BUDINSTAL Sp. z o.o. - Murzynowo 3. Gmina Skwierzyna 12,58 Gorzowskie Zakłady Ceramiki Budowlanej w Skwierzynie (HART-MANN Sp. z o.o.) – m. Skwierzyna-1 Ozimkiewicz Marek Nadle śnictwo Skwierzyna - Bledzew ANR Gorzów Wlkp. – Popowo, Stary dworek, Sokola 4. Gmina Bledzew 19,93 Dąbrowa, Gmina Bledzew - Osiecko Grabarek Władysława - Nowa Wie ś Dariusz Maci ński - Templewo ANR Gorzów Wlkp. - Brójce 5. Gmina Trzciel 8,55 Edward Wesoły - Brójce Raróg Czesław - Brójce Henryka i Ireneusz Jarnut - Wyszanowo Hydrotex J.P.Szlachtycz - Szumi ąca PPHU”Niewiadomski”- Bukowiec 6. Gmina Mi ędzyrzecz 15,165 Półtorak Jan - Bukowiec Grzejszczak Stanisław - Kalsko Poszukiwania Nafty i Gazu „NAFTA” Sp. z o.o. w Pile - Nietoperek RAZEM 83,475 Źródło: Starostwo powiatowe w Mi ędzyrzeczu.

5. Poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego 5.1. Stan powietrza atmosferycznego Źródła zanieczyszcze ń powietrza mo Ŝemy podzieli ć ze wzgl ędu na pochodzenie na dwie grupy: pochodzenia naturalnego oraz antropogenicznego. W śród zanieczyszcze ń powietrza wyró Ŝnia si ę mi ędzy innymi: pyły, sadze, aerozole, gazy i pary, substancje aromatyczne (odory), a tak Ŝe ró Ŝnego rodzaju energie (hałas i wibracje, promieniowanie elektromagnetyczne).

64 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

O jako ści powietrza decyduje wielko ść i przestrzenny rozkład emisji ze wszystkich źródeł z uwzgl ędnieniem przepływów transgranicznych i przemian fizykochemicznych zachodz ących w atmosferze.

Głównym źródłem emisji zanieczyszcze ń do powietrza w województwie lubuskim jest tzw. emisja antropogeniczna, wynikaj ąca z działalno ści ludzi. Naturalne procesy zachodz ące w przyrodzie (emisja naturalna) maj ą znaczenie marginalne. Emisja antropogeniczna obejmuje emisj ę z zakładów przemysłowych i energetycznych, tzw. emisj ę nisk ą - z gospodarki komunalnej (kotłownie, indywidualne paleniska domowe i prywatne zakłady) oraz emisj ę komunikacyjn ą. Według danych Urz ędu Statystycznego w 2012 r. emisja pyłów na obszarze województwa lubuskiego z zakładów zaliczanych do szczególnie uci ąŜ liwych wyniosła 1,16 tys. ton. Wielko ść emisji gazów w województwie lubuskim w 2012 r. osiągn ęła poziom 2054,1 tys.

Przestrzenny rozkład emisji na terenie województwa lubuskiego jest zró Ŝnicowany. Najwi ększe skupiska emitorów punktowych, jak i znaczna emisja liniowa zwi ązane s ą z obszarami zurbanizowanymi du Ŝych miast. Emisja punktowa dotyczy emisji zorganizowanej z zakładów, powstaj ącej w wyniku energetycznego spalania paliw oraz przemysłowych procesów technologicznych. Emisja liniowa to głównie emisja komunikacyjna z transportu samochodowego. Emisja powierzchniowa jest sum ą emisji z palenisk domowych, oczyszczania ścieków w otwartych urz ądzeniach oczyszczaj ących i składowania odpadów. Du Ŝy wpływ na jako ść powietrza, szczególnie w miastach, ma tzw. emisja niska, ze źródeł takich jak: paleniska domowe, małe kotłownie, warsztaty rzemie ślnicze. Wielko ść tej emisji jest trudna do oszacowania: wynosi od kilku do kilkunastu procent ogółu emisji na terenach o rozwini ętej sieci ciepłowniczej oraz do kilkudziesi ęciu procent - na obszarach, których nie obejmuj ą centralne systemy ciepłownicze, zwłaszcza na obszarach wiejskich. Jej oddziaływanie odzwierciedla si ę wzrostem st ęŜ eń zanieczyszcze ń gazowych i pyłu zawieszonego w sezonie grzewczym.

Według danych GUS w 2012 r. emisja pyłów z terenu powiatu mi ędzyrzeckiego z zakładów zaliczanych do szczególnie uci ąŜ liwych wyniosła 140 ton, co stanowiło aŜ 12% ogólnej masy emitowanych zanieczyszcze ń pyłowych z terenu województwa lubuskiego. Wielko ść emisji gazów w powiecie osi ągn ęła poziom 37 044 ton, co w odniesieniu do całkowitej masy emitowanych gazów w województwie stanowiło 1,8%. Powiat charakteryzuje si ę wysok ą emisj ą zanieczyszczeń pyłowych w województwie, zajmuj ąc 3 miejsce w województwie, natomiast – 8 miejsce pod wzgl ędem emisji zanieczyszcze ń gazowych (na 14 powiatów), co wskazuje na du Ŝe uprzemysłowienie obszaru. W 2012 r. na urz ądzeniach do redukcji i neutralizacji zanieczyszcze ń udało si ę zatrzyma ć ponad 82 tony zanieczyszcze ń pyłowych co stanowi ok. 37% wytworzonych zanieczyszcze ń. Poni Ŝsza tabela przedstawia emisj ę zanieczyszcze ń powietrza z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego.

Tabela 31 Emisja zanieczyszcze ń powietrza z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2008 i 2012 r. Emisja zanieczyszcze ń [t/rok] 2008 2012 Emisja zanieczyszcze ń pyłowych ogółem 170 140 ze spalania paliw 139 110 Emisja zanieczyszcze ń gazowych ogółem 34943 37044 ogółem (bez dwutlenku w ęgla) 356 398 dwutlenek siarki 122 136 tlenki azotu 57 62 tlenek w ęgla 177 195 dwutlenek w ęgla 34587 36646 Źródło: GUS BDL.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Szkodliwymi substancjami pochodzenia antropogenicznego najcz ęś ciej emitowanymi do powietrza s ą przede wszystkim: tlenek siarki, tlenek w ęgla, wielopier ścieniowe w ęglowodory aromatyczne (WWA), benzo( α)piren, sadza, kadm oraz drobne pyły powstaj ące w wyniku spalania w ęgla, oleju opałowego oraz materiałów p ędnych. Zanieczyszczenie powietrza powy Ŝej wymienionymi substancjami chemicznymi ma negatywny wpływ na jako ść Ŝycia i zdrowie człowieka, a tak Ŝe zaburza prawidłowe funkcjonowanie ekosystemów.

Z analizy danych statystycznych wynika, Ŝe emisja substancji gazowych z zakładów przemysłowych wzrosła od 2008 r. o ok. 5,6%, natomiast dzi ęki powszechniej montowanym na kominach zakładów instalacjom odpylaj ącym emisja pyłów spadła o ok. 17,6%.

Wielko ść emisji zanieczyszcze ń z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na obszarze powiatu mi ędzyrzeckiego przedstawiono na podstawie aktualnie obowi ązuj ących decyzji o dopuszczalnej emisji wydanych przez Starost ę Powiatu oraz na podstawie danych z Wojewódzkiego Banku Zanieczyszcze ń Środowiska. Tabela 32 Wielko ść emisji zanieczyszcze ń z zakładów przemysłowych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego na podstawie wydanych pozwole ń na emisj ę zanieczyszcze ń do powietrza oraz z WBZ Ś z 2012 r. Ładunek całkowity wszystkich substancji Lp. Nazwa jednostki [Mg] Substancje Ilo ść [Mg/rok] Decyzje Starosty Mi ędzyrzeckiego Dwutlenek azotu 0,288 Mangan (pył) 0,051 Ozon 4,80E-09 1. MIB-POL Sp. z o.o. w Przytocznej Pył PM10 0,675 Pył PM2,5 0,675 Tlenek w ęgla 1,534 śelazo 0,211 Aceton 1,8067 Alkohol di acetonowy 0,2574 Essel Propack Polska Sp. z o.o. Zakład w Ksylen 1,5 2. Mi ędzyrzeczu Kwas siarkowy 0,0192 Ozon 0,0044 Węglowodory alifat. 0,5158 Aceton 1,29 Butan-2-on 0,715 4-metylopentan-2-on 0,641 Etylobenzen 1,011 3. KAGOS Sp. z o.o. Zakład w Skwierzynie Ksylen 1,225 Octan butylu 7,257 Octan etylu 0,55 Toluen 0,552 Węglowodory alifat. 0,217 Góra ŜdŜe Cement S.A. Stacja Przesypowa Cementu Pyl PM10 1,2416 4. w Mi ędzyrzeczu pył pm10 3,813 dwutlenek siarki 11,000 dwutlenek azotu 14,400 MOTA ENGIL CENTRAL EUROPE S.A. Wytwórnia Mas tlenek w ęgla 18,200 5. Bitumicznych w Skwierzynie fenol 0,001 benzo(a)piren 7.7E-0007 węglowodory aroma- 0,005 tyczne Amoniak 11,015 Dwutlenek azotu 0,675 Gospodarstwo Rolne Dominik Pacan - chów indyków w 6. Pył PM10 14,529 Nowej Niedrzwicy Pył PM2,5 7,258 Siarkowodór 0,789 Amoniak 6,975 Gospodarstwo Rolno-Drobiarskie mgr in Ŝ. Anna Pacan - 7. Dwutlenek azotu 0,271 chów indyków w Nowej Niedrzwicy Pył PM10 16,356

66 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Ładunek całkowity wszystkich substancji Lp. Nazwa jednostki [Mg] Substancje Ilo ść [Mg/rok] Siarkowodór 0,869 Chów i Hodowla Drobiu Krzysztof Pawłowski - chów Amoniak 2,568 8. drobiu w Pieskach Siarkowodór 1,2 Dwutlenek azotu 0,89 Zakład Produkcyjno Usługowy Mi ędzyrzecz, Polskie Mangan 0,027 9. Rury Preizolowane Sp. z o.o. Pył PM10 0,191 śelazo (pył) 0,113 benzo(a)piren 5,68E-0,6 dwutlenek azotu 15,3689 dwutlenek siarki 13,7516 STRABAG Sp. z o.o., Wytwórnia Mas Asfaltowych w 10. fenol 0,0043 obr. Popowo pył 3,2853 tlenek w ęgla 28,9237 węglowodory aromat. 0,0096 2-etoksyetanol-1 0,0336 fenol 0,139 formaldehyd 0,2278 glikol 0,04 11. WERTH-HOLZ S.A. Zakład w Pszczewie izocyjaniany 1,98E-04 pył 4,392 pył pm10 0,659 węglowodory aromat. 0,11588 Dwutlenek azotu 1,99 12. WOODWASTE Sp. z o.o. w Przytocznej Dwutlenek siarki 6,79 Pył PM10 5,89 dwutlenek azotu 49,73 dwutlenek siarki 109,42 13. Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Mi ędzyrzeczu pył 74,01 pył pm10 36,27 tlenek w ęgla 248,65 benzen 0,6 dwutlenek azotu 0,411528 dwutlenek siarki 0,023008 etylobenzen 0,6 WERNER JANIKOWO Sp. z o.o. Zakład w K ęszycy ksylen 0,45 14. Le śnej merkaptany 0,0915 pył pm10 4,013924 toluen 0,45 węglowodory alifat. do 0,9 c12 15. PROMENS Mi ędzyrzecz Sp. z o.o. dwutlenek azotu 1,7845 etylobenzen 6,77 mangan 0,013 styren 0,326 16. SWISSPOR Polska Sp. z o.o. Zakład w Mi ędzyrzeczu węglowodory alifat. do 23,016 c12 węglowodory aromat. 0,4 dwutlenek azotu 0,22 izocyjaniany 0,09 mangan (pył) 0,0002 ozon 0,5 Zakład Produkcyjno Usługowy Kazimierz Jo ńca w 17. pył pm10 0,067 Mi ędzyrzeczu tlenek w ęgla 0,04 węglowodory alifat. do 4,65 c12 Ŝelazo (pył) 0,0014 etylobenzen 0,2562 styren 0,0464 18. OBST Produkcja Sp. z o.o. w Pszczewie toluen 0,025 węglowod. alifat. do c12 1,6124 węglowodory aromat . 2,3691 aceton 0,1261 19. Z.P.H.U."DREWEX" Henryk Pawlaczyk w Skwierzynie butan-1-ol 0,0865

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Ładunek całkowity wszystkich substancji Lp. Nazwa jednostki [Mg] Substancje Ilo ść [Mg/rok] ksylen 0,0344 octan butylu 0,0692 octan etylu 0,0829 toluen 0,1806 Wykaz z Wojewódzkiego Banku Zanieczyszcze ń Środowiska - dane za rok 2012 aceton 0,077625 Compakt Pl Agnieszka Fiebelkorn alk. etylowy 0,005175 1. Mi ędzyrzecz, heksan 0,025875 w.alif. inne 0,025875

dwutl. azotu 0,015520 tlenek w ęgla 0,086806 węglow.aroma 1,830226 dwutl.w ęgla 1,257069 w.alif.inne 0,381301 Przedsi ębiorstwo Modernizacji Zakładów w.arom.inne 0,751523 Przemysłowych I Urz ądze ń Ochrony 2. alk.arom.inne 0,733316 Środowiska Opekol, etery inne 0,110320 Mi ędzyrzecz ketony inne 0,257262 kw.org.inne 0,131067 pył 0,001371 p. pozostałe 0,078293

dwutl. azotu 0,079910 tlenek w ęgla 0,022475 Zakład Produkcyjno Usługowy Kazimierz Jo ńca sp. z w.alif.do C12 1,994486 3. o.o. Mi ędzyrzecz, dwutl.w ęgla 122,612520 pył 0,000936

dwutl. azotu 0,019500 tlenek w ęgla 0,877500 Bujnowski, Makowski, Szymkiewicz Centrum Recyklingu 4. benzo(a)piren 0,000273 Eko-Max S.J., Mi ędzyrzecz, dwutl.w ęgla 39,000000

dwutl. siarki 9,670272 dwutl. azotu 4,029280 tlenek w ęgla 20,146400 Sieniawa Dobre Grzanie Spółka Z O.O., benzo(a)piren 0,003223 5. Sieniawa 11 A, dwutl.w ęgla 2115,372000 pył 2,148949 sadza 0,080586

węglow.aroma 0,003750 benzen 0,000040 ftalany 0,003500 alk.alifatycz 0,000028 Zakład Poligraficzny JADAR Dariusz Płoszka, alk.izopropyl 0,010000 6. Mi ędzyrzecz, alk.propylowy 0,015400 ketony 0,000003 kw.fosforowy 0,000195 o-ksylen 0,053900 w.alif.inne 0,074500

p.pozostałe 7. Wespol sp. z o.o., Mi ędzyrzecz, 0,253071

dwutl. siarki 14,592000 dwutl. azotu 11,400000 tlenek w ęgla 28,500000 Suszarnia "Mi ędzyrzecz" Spółka Akcyjna, benzo(a)piren 0,004560 8. Mi ędzyrzecz, Winnica 46, dwutl.w ęgla 5985,000000 pył 14,695313 sadza 0,062700

68 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Ładunek całkowity wszystkich substancji Lp. Nazwa jednostki [Mg] Substancje Ilo ść [Mg/rok] dwutl. siarki 0,575008 dwutl. azotu 0,756592 tlenek w ęgla 1,578016 węglow.aroma 9. "Brubet" Ryszard Winnicki, Mi ędzyrzecz, 0,002895 fenol 0,000662 p.ze spal.pal 0,373379 p.pozostałe 0,002520

dwutl. siarki 2,952977 dwutl. azotu 0,931255 tlenek w ęgla 19,048410 Przedsi ębiorstwo Produkcyjne Handlowo-Usługowe " W- benzo(a)piren 0,005926 10. D" Sp. z o.o. w upadło ści likwidacyjnej, Skwierzyna, dwutl.w ęgla 783,101000 pył 2,187774 sadza 0,821166

dwutl. siarki 1,965744 dwutl. azotu 0,144540 Leszczy ńscy Ewa Lesław Piekarnia, Wyszanowo, tlenek w ęgla 6,504300 Wyszanowo 11, 66-300 Mi ędzyrzecz benzo(a)piren 0,002024 11. dwutl.w ęgla 289,080000 pył 4,625280 sadza 0,115632

dwutl. azotu 0,619487 Praefa Sp. Z O.O., Regon 210219262 tlenek w ęgla 0,085332 Mi ęrzyrzecz, dwutl.w ęgla 203,702093 12. pył 0,222220 p.pozostałe 0,015632

dwutl. siarki 100,241872 dwu tl. azotu 53,727637 tlenek w ęgla 91,682223 benzo(a)piren 0,013852 13. Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. Mi ędzyrzecz, dwutl.w ęgla 33489,465550 pył 100,107527 sadza 0,327023

dwutl. siarki 8,981960 dwutl. azotu 4,941436 tlenek w ęgla 35,351076 benzo(a)piren 0,008977 14. Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o., Skwierzyna, dwutl.w ęgla 1681,589972 pył 13,085916 sadza 0,237081 p.ze spal.pal 0,344790

ksylen 0,586740 etylobenzen 0,213360 "THYSSENKRUPP PRESTA STEERTEC POLAND" sp. metakr.metylu 0,008001 15. z o.o, Mi ędzyrzecz, octan butylu 0,048006 alk.alif.inne 0,541401 ketony inne 0,008001

dwutl. siarki 0,155436 dwutl. azotu 2,547412 tlenek w ęgla 0,692795 ksylen 0,403245 tleneketylenu 0,000150 16. Promens Mi ędzyrzecz Sp. z o.o., Mi ędzyrzecz, alk.etylowy 0,046919 alk.propylowy 0,281513 etylobenzen 0,000150 met.et.keton 0,403245 dwutl.w ęgla 1290,112616

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Ładunek całkowity wszystkich substancji Lp. Nazwa jednostki [Mg] Substancje Ilo ść [Mg/rok] metksypropano 0,004692 w.alif.inne 0,003754 pył 0,000444 p.ze spal.pal 0,094572 dwutl. azotu 0,003800 tlenek węgla 0,098800 17. Agrogold Przemysław Buchholtz, Przytoczna, dwutl.w ęgla 4,560000 p.ze spal.pal 0,003800 dwutl. siarki 0,000313 azotu 0,004342 tlenek w ęgla 0,010010 Marex.Pl, Katarzynki, Katarzynki, 66-350 Bledzew w.alif.do C12 0,000240 18. węglow.aroma 0,000062

benzen 0,000058 pył 0,003801

dwutl. azotu 0,048459 tlenek w ęgla 0,013633 dwutl.w ęgla 74,349184 19. Gramm Technika Sp. z o.o, Mi ędzyrzecz, Karolewo 5 , pył 0,000568 p.pozostałe 0,000020

dwutl. azotu 0,052929 tlenek w ęgla 0,032935 "SINUS POLSKA " sp. z o.o. dwutl.w ęgla 62,357000 20. Zakaszewskiego 2, Mi ędzyrzecz. pył 0,000476

p.pozostałe 0,357904

dwutl. azotu 0,050688 tlenek w ęgla 0,014256 dwutl.w ęgla 77,774400 w.alif.inne 0,034437 w.arom.i nne 0,037127 21. Jr Purtec Sp. z o.o., Mi ędzyrzecz, alk.alif.inne 0,251670 aminy inne 0,000026 ketony inne 0,154378 pył 0,000594

dwutl. azotu 0,102465 tlenek w ęgla 0,102056 węglow.aroma 0,651200 Fkt Polska Sp. z o.o.., Goraj 74, Przytoczna benzo(a)piren 0,000028 22. dwutl.w ęgla 37,153488 alk.alif.inne 0,019200 ketony inne 3,202900 pył 0,036167

dwu tl. azotu 0,086696 tlenek w ęgla 0,013445 węglow.aroma 2,415320 OBST- PRODUKCJA Spółka z o.o., benzo(a)piren 1E-006 Pszczew, 23. dwutl.w ęgla 28,722727

w.alif.inne 1,711060

pył 0,031288 sadza 0,000003

dwutl. azotu 0,000108 "ARPOL" Andrzej Śmigiel, Przytoczna tlenek w ęgla 0,001440 24. p.pozostałe 0,001200

dwutl. azotu 0,005500 "CHRISTOPHERY” sp. z o.o. sp.k. Pszczew, tlenek w ęgla 0,247500 25. benzo(a)piren 0,000077 dwutl.w ęgla 11,000000

70 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Ładunek całkowity wszystkich substancji Lp. Nazwa jednostki [Mg] Substancje Ilo ść [Mg/rok] p.krzemowe 0,198992

dwutl. siarki 0,086495 dwutl. azotu 0,676000 tlenek w ęgla 5,975000 WOODWASTE SP. Z O.O., Przytoczna, benzo(a)pire n 0,000042 26. dwutl.w ęgla 534,000000

p.ze spal.pal 0,068400 p.pozostałe 5,127720

Źródło: Starostwo Powiatowe w Mi ędzyrzeczu, Urz ąd Marszałkowski Województwa Lubuskiego

Głównym problemem w zakresie zanieczyszczenia powietrza oprócz emisji przemysłowej na terenie powiatu jest tzw. „emisja niska”, czyli emisja komunikacyjna, emisja z lokalnych kotłowni w ęglowych i domowych pieców grzewczych oraz napływ ponadlokalnych zanieczyszcze ń. Problem z emisj ą nisk ą wyst ępuje głównie na terenach miejskich, a zwi ązana jest ze stosowaniem paliw o niskiej jako ści oraz z działalno ści ą małych zakładów, nie podlegaj ących obowi ązkowi posiadania pozwolenia na emisję do powietrza gazów i pyłów. Dla terenów wiejskich jej uci ąŜ liwo ść wynika głównie z rozproszenia źródeł emisji (emisja niska z palenisk domowych). W znacznej cz ęś ci s ą to źródła opalane w ęglem. Ze wzgl ędu na koncentracj ę o środków przemysłowych na terenie miast, obszary te są w najwi ększym stopniu nara Ŝone na skutki emisji antropogenicznej (przemysłowej, niskiej i komunikacyjnej). Istotnym źródłem emisji zanieczyszcze ń do powietrza na terenie powiatu jest transport drogowy. Ze wzgl ędu na swoje poło Ŝenie, powiat stanowi obszar tranzytowy dla samochodów przekraczaj ących granic ę polsko-niemieck ą, ł ączy równie Ŝ północno-zachodni ą cz ęść kraju z południowo-zachodni ą. Ponadto z transportem drogowym zwi ązane s ą równie Ŝ firmy magazynowe, logistyczne oraz stacje paliw. Na skutek czynno ści eksploatacyjnych do atmosfery emitowane s ą: zanieczyszczenia gazowe: tlenki azotu, tlenek w ęgla, dwutlenek w ęgla i w ęglowodory aromatyczne oraz zanieczyszczenia pyłowe w postaci zwi ązków: ołowiu, kadmu, niklu i miedzi. WIO Ś w Zielonej Górze w 2013 r. opracował ocen ę roczn ą jako ści powietrza w województwie lubuskim dotycz ącą roku 2012. Ocena została wykonana w nowym układzie stref. W zwi ązku z transpozycj ą do prawa polskiego Dyrektywy 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jako ści powietrza i czystszego powietrza dla Europy, przyjmuje si ę, Ŝe od stycznia 2011 r. dla wszystkich zanieczyszcze ń uwzgl ędnianych w ocenach jako ści powietrza obowi ązuje nowy podział kraju na strefy. W przypadku województwa lubuskiego wyró Ŝniono trzy strefy: miasto Gorzów Wlkp., miasto Zielona Góra oraz pozostały teren województwa stanowi ący tzw. stref ę lubusk ą, do której zalicza si ę powiat mi ędzyrzecki.

Roczna ocena jako ści powietrza pozwoliła uzyska ć informacje na temat st ęŜ eń: dwutlenku azotu, dwutlenku siarki, tlenku w ęgla, benzenu, pyłu zawieszonego PM2,5, pyłu zawieszonego PM10, benzo(a)pirenu, arsenu, kadmu, niklu, ołowiu i ozonu z uwzgl ędnieniem kryteriów ochrony zdrowia. Uzyskane informacje umo Ŝliwiły sklasyfikowa ć strefy w oparciu o przyj ęte kryteria, ustanowione ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi oraz ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin, tj. poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych dla ozonu, poziomy alarmowe oraz poziomy informowania dla niektórych substancji w powietrzu (zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, (Dz. U. z dnia 18 wrze śnia 2012 r.). Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegaj ących ocenie na terenie strefy jest zaliczenie strefy do jednej z poni Ŝej wymienionych klas: • klasa A – je Ŝeli st ęŜ enia zanieczyszcze ń nie przekraczaj ą odpowiednio poziomów dopuszczalnych albo poziomów docelowych, • klasa B – je Ŝeli st ęŜ enia zanieczyszcze ń przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych, powi ększonych o margines tolerancji,

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• klasa C – je Ŝeli st ęŜ enia zanieczyszcze ń przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, powi ększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest okre ślony – poziomy dopuszczalne, albo przekraczaj ą poziomy docelowe. W przypadku poziomów celów długoterminowych dla ozonu przyj ęto nast ępuj ące oznaczenie klas: • klasa D1 – je Ŝeli st ęŜ enia ozonu nie przekraczaj ą poziomu celu długoterminowego, • klasa D2 – je Ŝeli st ęŜ enia ozonu przekraczaj ą poziom celu długoterminowego.

Ocen ę jako ści powietrza w strefie lubuskiej opracowano w oparciu o pomiary przeprowadzone w 6 miejscowościach: Gorzów Wlkp., Zielona Góra, Sul ęcin, Smolary Bytnickie, Wschowa, śary. Roczna ocena jako ści powietrza pozwoliła uzyska ć informacje na temat st ęŜ eń dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku w ęgla, benzenu, ozonu, pyłu zawieszonego PM2,5 oraz pyłu zawieszonego PM10 ł ącznie z zanieczyszczeniami zawartymi w tym pyle (benzo[a]piren, ołów, arsen, kadm, nikiel), z uwzgl ędnieniem kryteriów ochrony zdrowia. Dla ozonu wyst ępuj ą dwie warto ści kryterialne, którymi są: poziom docelowy oraz poziom celu długoterminowego. Pomiary imisji wykazały, podobnie jak w latach ubiegłych, Ŝe głównym problemem w zakresie zanieczyszczenia powietrza w Lubuskim s ą wysokie st ęŜ enia pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu w nim zawartego. W sezonie grzewczym wielko ści st ęŜ eń pyłu PM10 i benzo(a)pirenu były wy Ŝsze ni Ŝ okresie letnim. Z przebiegu rocznej serii pomiarów odczyta ć mo Ŝna wyra źną sezonow ą zmienno ść st ęŜ eń pyłu. Jego głównym źródłem s ą przestarzałe, niskoenergetyczne paleniska domowe ogrzewane paliwami stałymi cz ęsto złej jakości. Dodatkowo pomiary arsenu prowadzone w 2012 r. potwierdziły wyst ępowanie wysokiego st ęŜ enia i przekroczenie jego warto ści docelowej na obszarze miasta Wschowa, przez co cał ą stref ę zakwalifikowano do klasy C.

Tabela 33 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony zdrowia Nazwa Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji

strefy SO2 NO2 PM10 Pb benzen CO O3 As Cd Ni B(a)P PM2,5 Strefa A A C A A A A C A A C A lubuska Źródło: WIO Ś Zielona Góra.

Rezultatem ko ńcowym oceny stref pod k ątem ochrony ro ślin, podobnie jak pod k ątem ochrony zdrowia, jest okre ślenie klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszcze ń w danej strefie. W efekcie oceny przeprowadzonej dla 2012 roku dla dwutlenku siarki, tlenku azotu i poziomu docelowego dla ozonu w strefie lubuskiej przypisano klas ę A.

Tabela 34 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony ro ślin Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji Nazwa strefy SO 2 NO x O3 Strefa A A A lubuska Źródło: WIO Ś Zielona Góra.

Zaliczenie strefy do klasy C dla danego zanieczyszczenia oznacza konieczno ść wyznaczenia obszarów przekrocze ń i zakwalifikowania strefy do opracowania programów ochrony powietrza. Obowi ązek okre ślania programów ochrony powietrza wynika z art. 91 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.). Programy okre śla si ę dla stref, w których poziom cho ćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powi ększony o margines tolerancji lub poziom docelowy. Programy maj ą na celu osi ągni ęcie dopuszczalnych poziomów i poziomów docelowych substancji w powietrzu.

24 marca 2014 roku uchwał ą Sejmiku Województwa Lubuskiego (Lubus.2014.769) przyj ęty został „Programu ochrony powietrza dla strefy lubuskiej”. Program ochrony powietrza jest elementem polityki ekologicznej regionu, st ąd zaproponowane w nim działania musz ą by ć zintegrowane z istniej ącymi

72 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021” planami, programami, strategiami, które wpisuj ą si ę w realizacj ę celów makroskalowych oraz celów regionalnych i lokalnych. Konieczne jest przy tym uwzgl ędnienie uwarunkowa ń gospodarczych, ekonomicznych i społecznych. Program okre śla zadania w zakresie ochrony powietrza dla jednostek poszczególnych szczebli, w tym dla starostów strefy lubuskiej: 1) Koordynacja realizacji działa ń naprawczych okre ślonych w POP wykonywanych przez poszczególne jednostki. 2) Prowadzenie bazy pozwole ń, bazy instalacji podlegaj ących zgłoszeniu. 3) Likwidacja ogrzewania w ęglowego w budynkach uŜyteczno ści publicznej nale Ŝą cych do mienia starostw. 4) Utrzymanie dróg w sposób ograniczaj ący wtórn ą emisj ę zanieczyszcze ń poprzez sprz ątanie wyznaczonych odcinków dróg z zanieczyszcze ń, remonty i popraw ę stanu nawierzchni drogi. 5) Czyszczenie po sezonie zimowym wyznaczonych miejsc na nawierzchni dróg. (Poniewa Ŝ zalegaj ący po zimie materiał jest wilgotny, nie ma potrzeby nawil Ŝania go). 6) Współpraca z organizacjami ekologicznymi w zakresie opracowania i prowadzenia akcji promocyjno-edukacyjnych w zakresie ochrony powietrza (jedna kampania rocznie, przed sezonem grzewczym uświadamiaj ące wpływ zanieczyszcze ń powietrza na zdrowie oraz szkodliwo ść spalania odpadów w piecach domowych; ulotki, imprezy, akcje szkolne, audycje). 7) Rozwój systemów ście Ŝek rowerowych lub komunikacji rowerowej w miastach i gminach. Fakultatywne działania naprawcze: 1) Udział w spotkaniach koordynatorów Programu. 2) Utrzymanie systemu organizacyjnego dla realizacji działa ń naprawczych,(np. poprzez powołanie osoby odpowiedzialnej) za koordynacj ę realizacji działa ń uj ętych w Programie na terenie powiatów, miast i gmin. 3) Uwzgl ędnianie w zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza, poprzez: odpowiednie przygotowywanie specyfikacji zamówie ń publicznych, które uwzgl ędnia ć b ędą potrzeby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem (np. preferowania w nowobudowanych budynkach ogrzewania z sieci cieplnej lub niskoemisyjnych źródeł ciepła, zakup środków transportu spełniaj ących odpowiednie normy emisji spalin). Wzmocnienie kontroli na stacjach diagnostycznych pojazdów. 4) Spójna polityka na szczeblu lokalnym uwzgl ędniaj ąca priorytety poprawy jako ści powietrza. 5) Kompleksowe uwzgl ędnianie w strategicznych dokumentach powiatów i gmin zagadnie ń ochrony powietrza, w tym w zakresie benzo(a)pirenu, pyłu zawieszonego PM10 oraz arsenu.

Uchwał ą Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 24 marca 2014 r. (Lubus.2014.770) został przyj ęty „Plan działa ń krótkoterminowych”. Plan wskazuje sposób monitorowania stanu jako ści powietrza oraz okre śla procedur ę informowania społecze ństwa o prognozowanym lub wyst ępuj ącym ponadnormatywnym st ęŜ eniu pyłu PM10 lub/i wyst ępuj ącym w pyle st ęŜ eniu benzo(a)pirenu i arsenu wraz ze wskazaniem sytuacji, w których nale Ŝy wprowadzi ć okre ślone działania obni Ŝaj ące zagro Ŝenia.

Chemizm opadów W ramach krajowego monitoringu chemizmu opadów atmosferycznych i oceny depozycji zanieczyszcze ń do podło Ŝa na obszarze województwa lubuskiego w 2012 roku analizowano wody opadowe przed kontaktem z podło Ŝem na stacjach poło Ŝonych w Zielonej Górze i Gorzowie Wielkopolskim. Zanieczyszczenia transportowane w atmosferze i wprowadzane wraz z mokrym opadem atmosferycznym na teren województwa lubuskiego stanowi ą znacz ące źródło zanieczyszcze ń obszarowych oddziaływuj ących na środowisko naturalne tego obszaru. Spo śród badanych substancji, szczególnie ujemny wpływ, na stan środowiska, mog ą mie ć kwasotwórcze zwi ązki siarki i azotu, zwi ązki biogenne i metale ci ęŜ kie. Opady o odczynie obni Ŝonym („kwa śne deszcze”) stanowi ą znaczne zagro Ŝenie zarówno dla środowiska wywołuj ąc negatywne zmiany w strukturze oraz funkcjonowaniu ekosystemów l ądowych i wodnych, jak równie Ŝ dla infrastruktury technicznej (np. linie energetyczne). Zwi ązki biogenne (azotu i fosforu) wpływaj ą na zmiany warunków troficznych gleb i

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

wód. Metale ci ęŜ kie stanowi ą zagro Ŝenie dla produkcji ro ślinnej i zlewni wodoci ągowych. Wyst ępuj ące w opadach kationy zasadowe (sód, potas, wap ń i magnez), s ą pod wzgl ędem znaczenia ekologicznego przeciwie ństwem substancji kwasotwórczych, biogennych i metali ci ęŜ kich. Ich oddziaływanie na środowisko jest pozytywne, poniewa Ŝ powoduj ą neutralizacj ę wód opadowych. Pomiar warto ści pH - w celu oceny stopnia zakwaszenia wód opadowych, warto ści pH wód opadowych w Zielonej Górze wynosiła od 4,23 do 6,91 ( średnia roczna wa Ŝona pH 4,95); w Gorzowie Wielkopolskim od 4,64 do 7,84 ( średnia roczna wa Ŝona pH 5,34). W przypadku 49% próbek dobowych stwierdzono „kwa śne deszcze” – opady o warto ści pH poni Ŝej 5,6. W porównaniu z rokiem ubiegłym stwierdzono spadek ilo ści kwa śnych deszczy w próbkach dobowych opadów o 5%.

5.2. Ochrona wód Wody podziemne Zgodnie z podziałem hydrogeologicznym (Paczy ński, 1995) powiat mi ędzyrzecki nale Ŝy do Regionu Wielkopolskiego. Wody podziemne ujmowane na terenie powiatu zwi ązane s ą głównie z czwartorz ędowym pi ętrem wodono śnym. We wschodniej cz ęś ci powiatu, na kra ńcach gmin Pszczew i Przytoczna zlokalizowany jest niewielki fragment nieudokumentowanego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych GZWP nr 146 – Subzbiornik Jez. Byty ńskie – Wronki – Trzciel. Powierzchnia zbiornika wynosi ok. 750 km 2. Szacunkowe zasoby wód podziemnych w GZWP wynosi 20,0 tys. m 3/dob ę. Cz ęść gminy Trzciel poło Ŝona jest w zasi ęgu GZWP nr 144 Dolina Kopalna Wielkopolska. Powierzchnia zbiornika wynosi ok. 4000 km 2, natomiast szacunkowe zasoby wody ok. 480 tys. m3/dob ę. Powiat zlokalizowany jest w obr ębie jednolitych cz ęś ci wód podziemnych – JCWPd nr 42 i 61. Na obszarze JCWPd nr 61 wyodr ębniono dwa u Ŝytkowe pi ętra wodono śne: czwartorz ędowe i neoge ńskie. Jednolite cz ęś ci wód podziemnych s ą podstawowymi, jednostkowymi obszarami ochrony i gospodarowania wodami podziemnymi, które wyznaczono dla warstw wodono śnych o porowato ści i przepuszczalno ści umo Ŝliwiaj ącej pobór znacz ący dla zaopatrzenia ludno ści w wod ę, lub w których ma miejsce przepływ podziemny o nat ęŜ eniu znacz ącym dla utrzymania po Ŝą danego, dobrego stanu wód powierzchniowych i ekosystemów l ądowych.

74 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Rysunek 8 Lokalizacja jednolitych cz ęś ci wód podziemnych nr 36, 42 i 61 – regionu Warty (źródło: psh.gov.pl)

Wody powierzchniowe Powiat Mi ędzyrzecki posiada dobrze rozwini ętą sie ć hydrograficzn ą. Wykaz rzek i kanałów przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 35 Wykaz rzek i kanałów na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego Lp. Nazwa cieku Długo ść w km Rzeki 1. Warta 43,49 2. Paklica 13,222 3. Obra 80,00 4. Mała Obra 6,430 5. Gniła Obra 6,330 Kanały 1. Struga Wro ńska 8,835 2. Kanał Dłusko 3,160 3. Kanał Białe Ł ąki 10,930 4. Kanał Kuligowo 5,150 5. Kanał Siercz 4,400 6. Kanał Orłowce 5,420 7. Kanał Jasieniec 5,984 8. Kanał Gaj 1,285 9. Kanał Por ęba 15,540 10. Kanał Rybojady 12,870 11. Kanał Lutol Mokry 3,030 12. Kanał Krobielewo 4,885 13. Struga Lubikowska 18,265 14. Struga Sierczynek 12,040 15. Kanał Policko 8,600 16. Kanał Mi ędzyrzecz 5,000 17. Kanał Wojciechowo 3,300 18. Kanał Ra ńsko 9,700 19. Struga Jordanka 13,720

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Lp. Nazwa cieku Długo ść w km 20. Kanał Świniarski 7,440 21. Kanał Trzebiszewski 10,800 22. Kanał Skwierzynka 4,300 23. Kanał Dobrojewo 4,640 24. Struga Jeziorna 15,590 25. Kanał Go ścinowo 6,700 26. Kanał Polichno Stare 6,540 Łącznie 315,106 Źródło: LZMiUW Inspektorat Mi ędzyrzecz, RZGW Pozna ń.

Oś hydrograficzn ą powiatu stanowi rzeka Warta. W granicach powiatu znajduje si ę 43,49 km jej dolnego biegu czyli od km 70,11 do km 113,6. Uregulowane koryto rzeki stanowi szlak Ŝeglowny o szeroko ści 40 m (szeroko ść całkowita koryta si ęga około 60-75m), zaopatrzone jest w ostrogi (tamy poprzeczne), a gł ęboko ść tranzytowa wynosi od 0,9m przy SNW do 1,60 m przy SWW. Drugim pod wzgl ędem wielko ści ciekiem w powiecie jest rzeka Obra. W granicach powiatu znajduje si ę odcinek rzeki o długo ści 80 km. Uchodzi do Warty w 89,32 km w jej lewym brzegu. Szeroko ść koryta Obry oscyluje w granicach 8-15 m, a gł ęboko ść – 0,8 – 1,6 m. Rzeka Paklica jest lewym dopływem Obry. W granicach powiatu znajduje si ę 13,2 km rzeki. Uchodzi do Obry w Mi ędzyrzeczu.

Zbiorniki wodne Cenne walory krajobrazowe powiatu stanowi ą jeziora. W sferze gospodarczej stanowi ą doskonały atut rozwoju turystycznego regionu. Na terenie powiatu znajduje si ę 65 jezior (powy Ŝej 1 ha powierzchni) o łącznej powierzchni lustra wody 2565 ha. Wykaz i parametry hydrologiczne najwi ększych jezior w powiecie mi ędzyrzeckim przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 36 Wykaz najwi ększych jezior na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego Obj ęto ść Gł ęboko ść [m] Nazwa jeziora Powierzchnia [ha] [tys. m3] śred maks Lubikowskie 314,7 34842 10,9 35,5 Chłop (k. Pszczewa) 227,8 20579 9,0 23,0 Wielkie Obrza ńskie 188,7 4087 2,1 3,7 Szarcz 169,8 13465 7,9 14,5 Lutol 153,1 2746 1,8-3,3 8,3-9 Gł ębokie (k. Mi ędzyrzecza) 124,9 11530 6,4 16,9 Bukowieckie 103,3 1956 1,9 Długie (k. Ch ęciny) 95,5 7197 7,5 13,3 Konin 93,5 1982 2,1 Chycina 84,8 7197 8,5 Wędromierz 73,8 3653 4,9 Pszczewskie 68,7 6532 9,5 Rokitno 61,5 3133 5,1 Źródło: Program ochrony środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2007-2010 z perspektywa na lata 2011-2011.

Charakterystyka najwi ększych jezior w powiecie:

Jezioro Lubikowskie le Ŝy na pagórkowatym terenie Bruzdy Zb ąszy ńskiej. Poło Ŝone jest 10 km od Mi ędzyrzecza. Znajduje si ę ono na terenie Pszczewskiego Parku Krajobrazowego. Za wyj ątkiem stosunkowo niskiego brzegu wschodniego, jezioro otaczaj ą skarpy wyniesione do wysoko ści kilku metrów. Zajmuje powierzchni ę 314,7 ha. Jest to najwi ększe i najgł ębsze jezioro Pszczewskiego Parku Krajobrazowego. Maksymalna gł ęboko ść jeziora to 35,5 metra. Średnia gł ęboko ść wynosi 10,9 metra. Charakteryzuje du Ŝą przejrzysto ści ą i urozmaiconym dnem.

Jezioro Chłop - powierzchnia jeziora wynosi 227,8 ha, gł ęboko ść si ęga do 16,0 m, szeroko ść 470 m, a długo ść do 1760 m. Jezioro Chłop poło Ŝone jest na wysoko ści 59,1m n.p.m. i nale Ŝy do zlewni rzeki

76 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Santocznej. Jezioro to jest zbiornikiem przepływowym. Posiada jeden dopływ z sąsiedniego jeziora Chłopek, a odpływ wpada do jeziora Mrowinko, które równie Ŝ jest zbiornikiem przepływowym na rzece Santocznej. Wokół jeziora rozci ąga si ę Puszcza Gorzowska. Na zachodnim brzegu znajduje się stroma skarpa. Brzeg wschodni jest znacznie ni Ŝszy, poro śni ęty g ęst ą ro ślinno ści ą. Woda tego jeziora wyró Ŝnia si ę prze źroczysto ści ą spo śród okolicznych zbiorników.

Jezioro Wielkie (Obrza ńskie) – jezioro rynnowe w gminie Trzciel w Bru ździe Zb ąszy ńskiej, przez które przepływa Obra. Poło Ŝone jest w ci ągu jezior obrza ńskich na terenie Pszczewskiego Parku Krajobrazowego. Jezioro jest cz ęś ciowym rezerwatem faunistycznym. Zlewni ę bezpo średni ą pokrywaj ą lasy (74%), nieu Ŝytki stanowi ą 25%. Akwen charakteryzuje si ę znaczn ą powierzchni ą i bardzo mał ą gł ęboko ści ą.

Jezioro Lutol jest jeziorem polodowcowym, znajduj ącym si ę w gminie Trzciel, w Bru ździe Zb ąszy ńskiej. Zachodnim brzegiem jeziora przebiega granica mi ędzy województwami lubuskim i wielkopolskim. Powierzchnia zwierciadła wody według ró Ŝnych źródeł wynosi od 135,0 ha przez 144,0 ha do 152,5 ha. Zwierciadło wody poło Ŝone jest na wysoko ści 50,5 m n.p.m. lub 52,4 m n.p.m. Średnia gł ęboko ść jeziora wynosi 1,8 m lub 3,3 m, natomiast gł ęboko ść maksymalna 8,3 m lub 9 m.

Jezioro Szarcz jest poło Ŝone na Pojezierzu Lubuskim w Bru ździe Zb ąszy ńskiej, na północno- zachodnim kra ńcu wsi Pszczew. Północny brzeg jeziora graniczy ze wsi ą Szarcz. Misa jeziorna o gruszkowatym kształcie, jej północna cz ęść jest mocno zaro śni ęta ro ślinno ści ą pływaj ącą. Zbiornik został zagospodarowany na potrzeby turystyki i rekreacji. Liczna zabudowa rekreacyjna zlokalizowana jest na kra ńcu południowo-wschodnim i zachodnim. Jezioro ł ączy si ę poprzez w ąski ciek, na południowo-wschodnim kra ńcu, z Jeziorem Chłop.

5.2.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi W 2012 r. zu Ŝycie wody na potrzeby ludno ści na terenie powiatu kształtowało si ę na poziomie 5 312,8 tys. m 3 i było wy Ŝsze ni Ŝ w 2009 roku o 1,6%. Podobny tren obserwowany jest równie Ŝ w skali województwa lubuskiego, gdzie zu Ŝycie wody w badanym okresie wzrosło o 3,1%. Na ogólny wzrost zu Ŝycia wody w powiecie przyczyniło si ę zwi ększone o 3,4% zapotrzebowanie na wod ę na cele le śnictwa i rolnictwa.

Tabela 37 Zu Ŝycie wody w latach 2008 i 2012 r. na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego Zu Ŝycie wody Jedn. 2009 2012 3 ogółem tys. m 5226,8 5312,8 3 przemysł tys. m 136 126 3 rolnictwo i le śnictwo tys. m 2961 3066 3 eksploatacja sieci wodoci ągowej tys. m 2129,8 2120,8 3 eksploatacja sieci wodoci ągowej - gospodarstwa domowe tys. m 1796,7 1706,4 wzrost zu Ŝycia w stosunku do roku 2008 spadek zu Ŝycia w stosunku do roku 2008 Źródło: BDL GUS.

W przypadku poszczególnych gmin najwy Ŝsze ogólne zu Ŝycie wody odnotowano w gminie Mi ędzyrzecz i wyniosło 2464 tys. m 3, z kolei najni Ŝsze zu Ŝycie było w gminie Pszczew – 105,4 tys. m 3. Najwy Ŝszy wzrost ogólnego zu Ŝycia wody o 33% zanotowano w gminie Bledzew, natomiast najwy Ŝszy spadek o 14,4% w gminie Skwierzyna. Najbardziej wodochłonnymi dziedzinami gospodarki w powiecie jest rolnictwo i le śnictwo – 57,7%, a nast ępnie eksploatacja sieci wodoci ągowej w tym gospodarstwa domowe, na które przypada 32% zu Ŝycia.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 38 Zu Ŝycie wody na cele gospodarki w gminach powiatu mi ędzyrzeckiego 2009 2012 Gmina 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] Gmina Bledzew 597,5 0 471 126,5 122,1 892,8 0 766 126,8 115,2 Gmina Mi ędzyrzecz 2500,8 85 1450 965,8 864,3 2464,0 49 1450 965,0 751,2 Gmina Przytoczna 292,7 22 0 270,7 237,5 321,2 26 0 295,2 191,3 Gmina Pszczew 104,5 0 0 104,5 90,0 105,4 0 0 105,4 92,0 Gmina Skwierzyna 489,0 22 0 467,0 361,3 418,4 10 0 408,4 365,7 Gmina Trzciel 1242,3 7 1040 195,3 121,5 1111,0 41 850 220,0 191,0 Powiat Mi ędzyrzecki 5226,8 136 2961 2129,8 1796,7 5312,8 126 3066 2120,8 1706,4 wzrost zu Ŝycia w stosunku do roku 2008 spadek zu Ŝycia w stosunku do roku 2008 1 – zu Ŝycie ogółem, 2 – w przemy śle, 3 – na rolnictwo i le śnictwa, 4 - eksploatacja sieci wodoci ągowej, 5 - eksploatacja sieci wodoci ągowej - gospodarstwa domowe Źródło: BDL GUS.

Średnie zu Ŝycie wody w gospodarstwach domowych w przeliczeniu na jednego mieszka ńca powiatu kształtowało si ę w 2012 r. na poziomie 29 m3 i było nieznacznie ni Ŝsze ni Ŝ 2009 r., natomiast wy Ŝsze od średniej dla województwa lubuskiego – 28,7 m3. W przypadku gmin najwy Ŝszy wska źnik zu Ŝycia wody na jednego mieszka ńca odnotowano w gminie Przytoczna – 33,9 m 3, natomiast najni Ŝszy wska źnik w tym zakresie wyst ąpił w gminie Pszczew – 21,6 m 3/ osob ę. Szczegółowy wykaz przedstawia poni Ŝsza tabela. Tabela 39 Wska źnik zu Ŝycia wody w poszczególnych gminach powiatu mi ędzyrzeckiego Wska źnik zu Ŝycia wody Wska źnik zu Ŝycia wody Jednostka terytorialna na 1 mieszka ńca w 2009 r. na 1 mieszka ńca w 2012 r. Gmina Bledzew 26,8 25,1 Gmina Mi ędzyrzecz 34,9 29,9 Gmina Przytoczna 42,8 33,9 Gmina Pszczew 21,5 21,6 Gmina Skwierzyna 28,2 29,0 Gmina Trzciel 19,2 29,3 Powiat Mi ędzyrzecki 30,9 29,0 Woj. lubuskie 30,0 28,7 wzrost zu Ŝycia w stosunku do roku 2008 spadek zu Ŝycia w stosunku do roku 2008

5.2.2. Jako ść wód Rzeki W latach 2010-2012 w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska przebadanych zostało 104 jednolitych cz ęś ci wód rzecznych w województwie lubuskim, w tym 55 naturalnych, 44 silnie zmienionych i 5 sztucznych. Badaniami obj ęto równie Ŝ 1 zbiornik zaporowy (zbiornik zaporowy Bledzew) poło Ŝony na rzece Obrze, nieb ędący osobn ą jednolit ą cz ęś ci ą wód. W ramach monitoringu diagnostycznego przebadano 16 jcw (w 17 ppk na rzekach oraz w 1 ppk na zbiorniku Bledzew), natomiast w ramach monitoringu operacyjnego przebadano 101 jcw (w 104 ppk na rzekach i w 1 ppk na zbiorniku zaporowym). Dodatkowo w 3 jcw badana była tylko ichtiofauna. Ocena stanu wód rzecznych została wykonana w oparciu o zapisy w projekcie nowelizacji rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych oraz w oparciu o wytyczne opracowane przez GIO Ś.

Ocena stanu wód wykonywana jest na podstawie klasyfikacji poszczególnych grup elementów biologicznych, hydromorfologicznych i fizykochemicznych oraz elementów chemicznych. Spo śród jcw badanych w 2012 r. w powiecie mi ędzyrzeckim dobry stan/potencjał ekologiczny charakteryzował 1 jcw (Czarna Woda od dopływu spod Chudobczyc do uj ścia), umiarkowany

78 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021” stan/potencjał ekologiczny okre ślono dla 5 jcw (Obra od Kanału Dzwi ńskiego do Czarnej Wody, Paklica, Obra od wpływu do Zb. Bledzew do uj ścia, Obra od wypływu z jez. Rybojadło do Paklicy, Obra od Paklicy do wpływu do Zb. Bledzew), słaby dla 1 jcw (Warta od kamionki do Obry). śadna z badanych jcw nie odznaczała si ę bardzo dobrym i złym stanem ekologicznym. O ocenie stanu/potencjału ekologicznego decydowały w głównej mierze elementy biologiczne. Ocena stanu wykonana dla jcw oprócz jcw Czarna Woda od dopływu spod Chudobczyc do uj ścia we wszystkich pozostałych przypadkach charakteryzowała si ę stanem złym.

W poni Ŝszej tabeli przedstawiono wyniki z monitoringu jednolitych wód płyn ących.

Tabela 40 Wyniki i klasyfikacja stanu ekologicznego i chemicznego jcw w latach 2010-2012

Nazwa punktu

Nazwa jcw ych 2012 pomiarowo kontrolnego Stan/ Stan jcw Stan jcw potencjał ekologiczny ekologiczny biologicznych Klasa elementów Klasa elementów Klasa elementów hydromorfologiczn fizykochemicznych Stan chemiczny jcw

Obra od Kanału umiark Dzwi ńskiego do Obra – m. Trzciel III I PSD Dobry Zły Czarnej Wody owany Czarna Woda od dopływu spod Czarna Woda – m. Trzciel Chudobczyc do I I II dobry n.b. uj ścia umiark Paklica Paklica – m. Mi ędzyrzecz III I PSD n.b. Zły owany Obra od wpływu umiark PSD_ do Zb. Bledzew Obra – m. Skwierzyna III I PPD Zły do uj ścia owany śr Obra od wypływu umiark z jez. Rybojadło Obra – m. Mi ędzyrzecz II I PSD n.b. Zły do Paklicy owany Obra od Paklicy umiark do wpływu do Zb. Obra – m. Gorzyca II I PSD n.b. Zły Bledzew owany Warta od PSD_ Warta – m. Skwierzyna IV I PPD Słaby Zły kamionki do Obry śr PSD – poni Ŝej stanu dobrego PPD – poni Ŝej potencjału dobrego PSD_ śr – przekroczone st ęŜ enia średnioroczne n.b. – nie badano Źródło: WIO Ś Zielona Góra.

Oceniono równie Ŝ wody płyn ące nale Ŝą ce do trzech rodzajów obszarów chronionych: • obszary b ędące jednolitymi cz ęś ciami wód przeznaczonymi do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia, • obszary przeznaczone do ochrony gatunków zwierz ąt wodnych o znaczeniu gospodarczym oraz obszary przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest wa Ŝnym czynnikiem w ich ochronie (wody przeznaczone do bytowania ryb), • obszary wra Ŝliwe na eutrofizacj ę wywołan ą zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł komunalnych. Dana jednolita cz ęść wód powierzchniowych na obszarze chronionym osi ąga stan dobry, je śli jednocze śnie spełnia wymagania dla dobrego lub wy Ŝszego stanu/potencjału ekologicznego, dobrego stanu chemicznego oraz wymagania dla obszaru lub kilku obszarów chronionych, które okre ślone

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

zostały w osobnych przepisach. Je śli jednak wymagania dla obszaru/obszarów chronionych nie s ą spełnione, wówczas stan jednolitej cz ęś ci wód zostaje okre ślony jako zły. W przebadanych jcw na terenie powiatu tylko jeden spełnia wymagania dla obszarów chronionych - Czarna Woda od dopływu spod Chudobczyc do uj ścia.

W roku 2012 w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego przebadano reolimniczny zbiornik zaporowy Bledzew, poło Ŝony na rzece Obrze. Elementy biologiczne przyjmowały warto ści dla stanu umiarkowanego. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych wspieraj ących element biologiczny z grupy 3.1-3.5 wykazała, Ŝe wody zbiornika nie spełniaj ą kryteriów, w zwi ązku z czym potencjał ekologiczny okre ślono jako potencjał poni Ŝej dobrego, za ś wska źniki z grupy 3.6 (specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne) przyjmowały warto ści odpowiadaj ące klasie II. W zwi ązku z przekroczeniami st ęŜ eń średniorocznych sumy benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3- cd)pirenu stan chemiczny okre ślono jako zły. Na zbiorniku zaporowym Bledzew wymagania dodatkowe dla obszarów chronionych wra Ŝliwych na eutrofizacj ę wywołan ą zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł komunalnych nie zostały spełnione, w zwi ązku z tym stan wód zbiornika, po okre śleniu wymogów dodatkowych, oceniono jako zły. Tabela 41 Ocena stanu wód zbiornika zaporowego Bledzew badanego w 2012 r. Nazwa zbiornika zaporowe go Zbiornik Bledzew Nazwa punktu pomiarowo -kontrolnego Zbiornik Bledzew – stanowisko 01 Zbiornik zaporowy Tak Klasa elementów biologicznych III Klasa elementów hydromorfologicznych I Klasa elementów fizykochemicznych (grupa 3.1. - PPD 3.5) Klasa elemen tów fizykochemicznych (grupa 3.6) II Potencjał ekologiczny Umiarkowany Stan chemiczny PSD_ śr Ocena spełnienia dodatkowych wymaga ń dla Nie obszarów chronionych Stan jcw po okre śleniu spełnienia wymogów zły dodatkowych Źródło: WIO Ś.

W ostatnich latach na skutek restrukturyzacji przemysłu oraz w zwi ązku z ograniczeniem ilo ści ścieków nieoczyszczanych wprowadzanych do wód ze źródeł przemysłowych, nast ąpiło zmniejszenie presji przemysłowych źródeł zanieczyszcze ń. Ograniczono tak Ŝe presj ę ścieków komunalnych, poprzez budow ę nowoczesnych oczyszczalni ścieków oraz rozbudow ę ju Ŝ istniej ących. W efekcie nast ąpił wzrost znaczenia presji zanieczyszcze ń, których źródła zlokalizowane s ą na terenach wiejskich. Bardzo istotne dla wód mniejszych rzek i cieków s ą wyst ępuj ące na tych terenach dysproporcje pomi ędzy wyposa Ŝeniem miejscowo ści w systemy wodoci ągowe i kanalizacyjne.

Jeziora Ocena stanu ekologicznego przeprowadzona została na podstawie rozporz ądzenia w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2011 r. Nr 257, poz. 1545) wraz z uwzgl ędnieniem projektu nowelizacji ww. rozporz ądzenia. Wst ępna ocena została wykonana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze, natomiast jej weryfikacja została przeprowadzona przez Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie. Na obszarze województwa lubuskiego w latach 2010-2012, w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, przebadano i oceniono ogółem 56 jezior w tym 15 na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego. Wszystkie jeziora z terenu powiatu podlegały badaniom w ramach monitoringu operacyjnego, 3 z nich obj ęte były zarówno monitoringiem diagnostycznym jak i operacyjnym, przy czym Gł ębokie k. Mi ędzyrzecza badano w ramach monitoringu reperowego.

80 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 42 Ocena stanu jednolitych cz ęś ci wód stoj ących w powiecie mi ędzyrzeckim w 2012 r. Rok Typ Typ Stan Stan Nazwa jeziora Stan jcw bada ń monitoringu abiotyczny ekologiczny chemiczny 2012 Białe (k. Pszczewa) O 3a Dobry - Brak Poni Ŝej 2012 Lutol D,O 3b Zły Zły dobrego 2012 Wielkie (Obrza ńskie) O 3b Zły - Zły Poni Ŝej 2012 Konin (Koni ńskie) D,O 2b Zły Zły dobrego 2012 Pszczewskie (Kochle) O 3a Dobry - Brak 2012 Wędromierz O 3a Umiarkowany - Zły Bukowieckie (Borowy 2012 O 3b Umiarkowany - Zły Mklyn) 2010- Gł ębokie (k. D,O 2a Bardzo dobry Dobry* Dobry 2012 Mi ędzyrzecza) 2011 Kursko O 3b Słaby - Zły 2010 Szarcz O 2a Bardzo dobry - Brak 2010 Lubikowskie O 3a Bardzo dobry - Brak 2010 Rokitno O 3b Bardzo dobry - Brak Chłop k. Pszczewa 2010 O 3a Umiarkowany - Zły (Chłopskie) 2010 Długie (k. Chyciny) O 3a Dobry - Brak 2010 Chycina O 3a Dobry - Brak Legenda: *-ocena dziedziczona, O – monitoring operacyjny D – monitoring diagnostyczny 2a - jezioro o wysokiej zawarto ści wapnia, o małym wypływie zlewni, stratyfikowane 3a - jezioro o wysokiej zawarto ści wapnia, o du Ŝym wpływie zlewni, stratyfikowane, 3b - jezioro o wysokiej zawarto ści wapnia, o du Ŝym wpływie zlewni, niestratyfikowane Źródło: Ocena stanu jednolitych cz ęś ci wód jeziornych na obszarze województwa lubuskiego w latach 2010-2012 – WIO Ś Zielona Góra.

W latach 2010-2012 stan ekologiczny bardzo dobry stwierdzono w 4 jeziorach w powiecie - jez. Gł ębokie, Szarcz, Lubikowskie, Rokitno, natomiast stan dobry w 4 jeziorach - Jez.: Białe, Pszczewskie, Długie i Chycina. Stan umiarkowany stwierdzono w 3 jeziorach – Jez. Wędromierz, Bukowieckie, Chłop, stan słaby – w Jeziorze Kursko, natomiast stan zły – w 3 jeziorach – Jez. Lutol, Wielkie i Konin. Na jako ść wód najcz ęś ciej wpływały elementy biologiczne. W śród wska źników, w których najcz ęś ciej wyst ępowały warto ści poni Ŝej stanu dobrego odnotowano dla chlorofilu „a”, fitoplanktonu oraz makrofitów (ESMI), natomiast w śród elementów fizykochemicznych wartości te dotyczyły najcz ęś ciej warunków tlenowych (nasycenie hypolimnionu tlenem, zawarto ść tlenu nad dnem) oraz przezroczysto ści. Ocena stanu chemicznego przeprowadzona została dla 3 jezior na terenie powiatu i wykazała w przypadku 1 jeziora (Jez. Głebokie) stan chemiczny dobry. Pozostałe, czyli Jez. Lutol i Konin osi ągn ęły stan chemiczny poni Ŝej dobrego ze wzgl ędu na przekroczenia dopuszczalnych st ęŜ eń dla substancji z grupy wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych – sumy benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-cd)piranu. Ogólna ocena stanu jednolitych cz ęś ci wód jezior wykazała, Ŝe jako jedyne w województwie Jezioro Gł ębokie osi ągn ęło stan dobry, a 7 jezior stan zły (jez.: Lutol, Wielkie, Konin, W ędromierz, Bukowieckie, Chłop) . Dla pozostałych 7 jezior nie okre ślono ogólnej oceny stanu jcw.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Rysunek 9 Ocena stanu ekologicznego wód jeziornych

Źródło: WIO Ś Zielona Góra 2013 r.

W latach 2011-2012 monitoringiem krajowym reperowym na obszarze województwa lubuskiego obj ęte były 2 jeziora: Tarnowskie Du Ŝe ( powiat wschowski) oraz Gł ębokie k. Mi ędzyrzecza. Lubuskie jeziora reperowe, nale Ŝą do grupy 22 jezior reprezentuj ących najpowszechniejsze w Polsce typy jezior oraz pełne spektrum jakości wód. Badane s ą corocznie ze zwi ększon ą cz ęstotliwo ści ą: 6-8 razy w roku, co ma na celu dostarczenie danych o dynamice zmian stanu jezior w ró Ŝnych warunkach antropopresji i powinno to ułatwi ć interpretacj ę wyników bada ń jezior monitorowanych z mniejsz ą cz ęstotliwo ści ą. Jezioro Gł ębokie jest jeziorem typu 2a – stratyfikowanym, o wysokiej zawarto ści wapnia i małym wpływie zlewni. Jest to zbiornik zamkni ęty, nie zasilany przez Ŝadne cieki, ani te Ŝ nie posiadaj ący Ŝadnego odpływu. Dno jeziora jest do ść zró Ŝnicowane, z jednym wyra źnym przegł ębieniem. Obszar zlewni bezpo średniej stanowi ą w wi ększo ści lasy. Zabudowa rekreacyjna jest liczna. W ostatnim czasie przybyło szereg prywatnych domków rekreacyjnych. Obiekty wypoczynkowe zlokalizowane s ą wył ącznie na brzegu wschodnim. Ze wzgl ędu na cechy morfometryczne, hydrograficzne i zlewniowe zbiornik ten charakteryzuje si ę umiarkowan ą podatno ści ą na wpływy antropogeniczne. Jezioro cechuje si ę dobrym stanem czysto ści, który utrzymuje si ę pomimo sporej presji turystycznej. W ramach monitoringu jezior reperowych badane jest od 2007 r.

Osady denne rzeczne i jeziorne Badania osadów dennych rzek i jezior w Polsce wykonywane w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska od 1990 i maj ą na celu obserwacj ę zawarto ści potencjalnie szkodliwych metali (arsen, bar, cynk, chrom, kadm, kobalt, mied ź, nikiel, ołów, rt ęć , srebro, stront i wanad) oraz trwałych zanieczyszcze ń organicznych – wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych (WWA), polichlorowanych bifenyli (PCB) i pestycydów chloro organicznych – w osadach powstaj ących współcze śnie w rzekach i jeziorach. Sie ć monitoringu osadów rzecznych znajduje si ę wzdłu Ŝ najdłu Ŝszych rzek oraz przy uj ściach rzek dłu Ŝszych ni Ŝ 60 km. Do bada ń osadów jeziornych wybierane s ą jeziora wytypowane przez Inspekcje Ochrony Środowiska w danym roku. Tabela 43 Klasyfikacja osadów dennych rzek wg bada ń z lat 2011-2012 Klasyfikacja wg Klasa Ocena Rok Rzeka Miejscowo ść rozporz ądzenia* geochemiczna biogeochemiczna 2011 Warta Skwierzyna Niezanieczyszczone II PEC 2012 Obra Skwierzyna Niezanieczyszczone I PEC 2012 Warta Skwierzyna Niezanieczyszczone II PEC *Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz st ęŜ eń substancji, które powoduj ą, Ŝe urobek jest zanieczyszczony PEC- st ęŜ enia zanieczyszcze ń powy Ŝej którego wyst ępuje sporadyczne szkodliwe oddziaływanie na organizmy Źródło: Stan środowiska w województwie lubuskim w latach 2011-2012, WIO Ś 2013 .

82 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 44 Klasyfikacja osadów dennych jezior wg bada ń z lat 2011-2012 Klasyfikacja wg Klasa Ocena Rok Jezioro Gmina rozporz ądzenia* geochemiczna biogeochemiczna 2011 Białe Pszczew Niezanieczyszczone II PEC 2011 Szarcz Pszczew Niezanieczyszczone II PEC 2012 Konin Trzciel Niezanieczyszczone II PEC 2012 Lutol Trzciel Niezanieczyszczone I PEC 2012 Kochle Pszczew Zanieczyszczone II PEL 2012 Wędromierz Pszczew Niezanieczyszczone II PEC 2012 Wielkie Trzciel Niezanieczyszczone II PEC 2012 Chłop Pszczew Niezanieczyszczone II PEC 2012 Długie Bledzew Niezanieczyszczone II PEC 2012 Rokitno Przytoczna Niezanieczyszczone II PEC 2012 Chłop Pszczew Niezanieczyszczone II PEC *Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz st ęŜ eń substancji, które powoduj ą, Ŝe urobek jest zanieczyszczony PEC- st ęŜ enia zanieczyszcze ń powy Ŝej którego wyst ępuje sporadyczne szkodliwe oddziaływanie na organizmy PEL – zawarto ść pierwiastka lub zwi ązku chemicznego, powy Ŝej której toksyczny wpływ na organizmy jest cz ęsto obserwowany Źródło: Stan środowiska w województwie lubuskim w latach 2011-2012, WIO Ś 2013.

Wśród przebadanych osadów dennych w wodach powiatu międzyrzeckiego stwierdzono zanieczyszczenie osadów Jez. Kochle. Pozostałe skontrolowane wody s ą wolne od zanieczyszcze ń i mog ą by ć zagospodarowane zarówno w środowisku wodnym jak i l ądowym.

Wody podziemne Celem monitoringu jako ści wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagro Ŝeń, na potrzeby zarz ądzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczno ści podejmowanych działa ń ochronnych zwi ązanych z osi ągni ęciem dobrego stanu ekologicznego, okre ślonego przez Ramow ą Dyrektyw ę Wodn ą (RDW). Konieczno ść osi ągni ęcia celów ramowej Dyrektywy Wodnej w zakresie ochrony i poprawy stanu wód podziemnych oraz ekosystemów bezpo średnio od nich zale Ŝnych, a tak Ŝe w zakresie zaopatrzenia ludno ści w dobr ą wod ę w jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych wyznaczono na rok 2015. W 2012 roku badania jako ści wód podziemnych prowadzone były w ramach monitoringu diagnostycznego. Badania wykonał Pa ństwowy Instytut Geologiczny na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Sie ć obejmowała 54 punkty pomiarowe w województwie. Badania prowadzono w 2 punktach pomiarowych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego – m. Szumi ąca i Murzynowo. Ocena jako ści wód została wykonana w oparciu o Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896).W przebadanych punktach stwierdzono wody zadowalaj ącej jako ści (klasa III). W m. Szumi ąca o

III klasie zadecydował wska źnik zawarto ści O 2, natomiast w m. Murzynowo przekroczone zostały warto ści wska źników: jonu amonowego, manganu i Ŝelaza.

Tabela 45 Wyniki monitoringu wód podziemnych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w 2012 r. Wska źniki w Klasa granicach UŜytkowanie jako ści Miejscowo ść Gmina JCWPd Stratygrafia st ęŜ eń III terenu wody w klasy punkcie jako ści

Szumi ąca Mi ędzyrzecz 61 Q lasy III O2

Murzynowo Skwierzyna 42 Q zabudowa wiejska III NH 4, Mn, Fe Q - pokłady czwartorz ędowe Źródło: Monitoring jako ści wód podziemnych województwa lubuskiego w 2012 r., WIO Ś.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Wody przeznaczone do spo Ŝycia przez mieszka ńców Warunki i zasady zbiorowego zaopatrzenia w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia przez ludzi okre śla ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 ze. zm.). Wymagania, jakim powinna odpowiada ć jako ść wody i sposób sprawowania nadzoru zawarte s ą w Rozporz ądzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 417 ze zm.) i w rozporz ądzeniu zmieniaj ącym z dnia 20 kwietnia 2010 r. (Dz. U. z 2010 r. Nr 72, poz. 466).

Powiatowy Inspektor Sanitarny w Mi ędzyrzeczu, który pełni nadzór nad wod ą przeznaczon ą do spo Ŝycia przez ludzi, w 2013 r. stwierdził okresowe i krótkotrwałe zanieczyszczenie mikrobiologiczne wody przeznaczonej do spo Ŝycia w nast ępuj ących wodoci ągach: • wodoci ąg Dębówko (og. liczba mikroorganizmów w 22 0C), • wodoci ąg Pszczew (og. liczba mikroorganizmów w 22 0C), • wodoci ąg Skwierzyna ul. Pola Mi ędzyrzeckie (og. liczba mikroorganizmów w 22 0C), • wodoci ąg Pniewo (bakterie gr. coli, enterokoki), • wodoci ąg Chełmsko (e. coli, bakterie gr. coli, enterokoki), • OW Archimedes Gł ębokie (bakterie gr. coli ) Ponadto w roku 2013 w badaniach laboratoryjnych stwierdzono podwy Ŝszone poziomy w/n parametrów: • wodoci ąg Kalsko (amonowy jon) • wodoci ąg Pszczew (m ętno ść , mangan, amonowy jon) • wodoci ąg Murzynowo (m ętno ść , barwa) • wodoci ąg Goru ńsko (azotany) • wodoci ąg Chycina (azotany) • wodoci ąg Panowice (azotany) • OW Gł ębokie (m ętno ść , Ŝelazo, mangan)

Na koniec 2013 r. przy ogólnej liczbie 52 wodoci ągów nadzorowanych przez inspekcj ę sanitarn ą obowi ązywała 1 decyzja dot. obni Ŝenia do warto ści dopuszczalnych poziomu amonowego jonu w wodzie z wodoci ągu Kalsko. W pozostałych wodoci ągach woda przeznaczona do spo Ŝycia spełniała wymagania sanitarne.

Stan k ąpielisk Na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w 2013 r. zgłoszone były 2 k ąpieliska: k ąpielisko nad jeziorem Gł ębokim na OW Gł ębokie, gm. Mi ędzyrzecz i k ąpielisko nad jeziorem Lubikowskim na OW Lubikowo, gm. Przytoczna. Ponad wyznaczone były miejsca przeznaczone do k ąpieli: • Jezioro Gł ębokie - OW Archimedes Gł ębokie, gm. Mi ędzyrzecz • Jezioro Szarcz - Centrum Rekreacyjno-Wypoczynkowe „Relaks” Pszczew • Jezioro Szarcz - OW Karina Pszczew • Jezioro Chłop - OW Borowa Zatoka, Borowy Młyn, gm. Pszczew • Jezioro Chyci ńskie - AWF Pozna ń, Chycina gm. Bledzew • Jezioro Chyci ńskie - pla Ŝa wiejska Chycina, gm. Bledzew • Jezioro Cisie - pla Ŝa wiejska Bledzew. Woda w k ąpieliskach i miejscach wyznaczonych do k ąpieli w 2013 r. spełniała wymagania sanitarne i była przydatna do k ąpieli.

84 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

5.2.3. Zapobieganie powodziom i suszom Zgodnie z zapisami ustawy Prawo wodne (Dz.U.2012.145) ochron ę przed powodzi ą prowadzi si ę z uwzgl ędnieniem map zagro Ŝenia powodziowego, map ryzyka powodziowego oraz planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym. Przepisy w sprawie ochrony przed powodzi ą zostały przetransponowane z Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2007 r. w sprawie ocen ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim (tzw. Dyrektywa Powodziowa), która wymaga sporz ądzenia: • wst ępnej oceny ryzyka powodziowego (do 22 grudnia 2011 r.). Na tej podstawie okre ślone zostały obszary, na których stwierdza si ę istnienie du Ŝego ryzyka powodziowego lub jego wyst ąpienie jest prawdopodobne • map zagro Ŝenia i map ryzyka powodziowego (do 22 grudnia 2013 r.) dla obszarów, na których stwierdzono istnienie du Ŝego ryzyka powodziowego, wyznaczonych na podstawie wst ępnej oceny ryzyka powodziowego. Mapy wskazuj ą obszary, w których prawdopodobie ństwo powodzi jest: niskie (lub na których powód ź b ędzie miała charakter zdarzenia ekstremalnego); średnie (wyst ępowanie powodzi nie cz ęś ciej ni Ŝ co 100 lat), a tak Ŝe wysokie. • Planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy (do 22 grudnia 2015 r.) opracowywanych na podstawie ww. map. Mapy zagro Ŝenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego stanowi ą podstaw ę dla racjonalnego planowania przestrzennego na obszarach zagro Ŝonych powodzi ą, a tym samym dla ograniczania negatywnych skutków powodzi. Głównym celem opracowania map zagro Ŝenia powodziowego i map ryzyka powodziowego jest stworzenie podstaw do opracowania planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym – ostatniego etapu wdra Ŝania Dyrektywy Powodziowej. Mapy te b ędą skutecznym narz ędziem pozyskiwania danych, podstaw ą ustanawiania priorytetów i podejmowania dalszych decyzji o charakterze technicznym, finansowym i politycznym dotycz ących zarz ądzania ryzykiem powodziowym. Wst ępna ocena ryzyka powodziowego dla obszarów dorzeczy w Polsce została opracowana przez prezesa Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w grudniu 2011 r. W pierwszym cyklu planistycznym na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego zostały wyznaczone obszary nara Ŝone na niebezpiecze ństwo powodzi. Na terenie powiatu zagro Ŝenia powodziowe mog ą wyst ąpi ć jedynie w przypadku splotu niekorzystnych zjawisk hydrologicznych. Decyduj ące znaczenie dla kształtowania si ę maksymalnych stanów wody maj ą głównie wezbrania zimowo-wiosenne o charakterze roztopowym oraz intensywne wezbrania opadowe (maj - lipiec). Obszary zagro Ŝone powodzi ą wyst ępuj ą lokalnie wzdłu Ŝ rzeki Warty. Dla obszarów tych wykonano mapy zagro Ŝenia i mapy ryzyka powodziowego.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Rysunek 10 Wst ępna ocena ryzyka powodziowego – obszary nara Ŝone na wyst ąpienie niebezpiecze ństwa powodzi na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego

Źródło: kzgw.gov.pl

Zgodnie z informacj ą Lubuskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Zielonej Górze, Oddział w Gorzowie Wlkp. zewidencjonowanych było 62 840 m wałów przeciwpowodziowych na rzece Warcie, które chroni ą łącznie 10 250 ha u Ŝytków zielonych. Wały wybudowane zostały w 1900 r. Podczas ostatniego przegl ądu jesiennego w 2013 r. stwierdzono liczne uszkodzenia wałów wywołane głównie przez zwierz ęta. Ich stan oceniono jako „mog ący zagra Ŝać” bezpiecze ństwu.

Tabela 46 Zestawienie odcinków wałów przeciwpowodziowych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego Obszar Rzeka i nazwa doliny Km rzeki Długo ść Lp. Brzegi Nazwa odcinka chroniony chronionej od-do w m w ha Warta 1. Dol. Polichno St. - 74+500–85+600 P Osetnica- Murzynowo 7850 3395 Murzynowo Warta Murzynowo- 2. Dol. Polichno St. – 86+400-88+400 P 2540 45 Skwierzyna Murzynowo Warta 3. 79+850-88+200 L Trzebiszewo – Rakowo 7800 1540 Dol. Borek – rakowo Warta 96+000– 4. Dol. Świniary – Nowy P Świniary – Nowy Dwór 11 000 1770 106+300 Dwór Warta 107+200- 5. P Skrzynica 1950 40 Dol. Skrzynica 109+300 6. Warta 109+700- P Korbielewko 3550 120

86 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Dol. Korbielewko 113+300 Warta 14+100- 7. P Wiejce 1500 40 Dol. Wiejce 115+600 Warta Skwierzyna – 8. Dol. Skwierzyna – 92+200-98+400 L 4800 Chełmsko Krasne Dłusko Warta 98+400- Chełmsko –Krasne 9. Dol. Skwierzyna – 4300 1050 103+000 L Dłusko Krasne Dusko Warta Chełmsko (wał 10. Dol. Skwierzyna – 98+400 L 1450 poprzeczny) Krasne Dłusko Warta 103+500- Krasne Dłusko- 11. Dol. Krasne Dłusko – L 14750 2225 118+500 Muchocin Muchocin Warta 108+000- 12. Dol. Krasne Dłusko- L Gaj 1350 25 108+400 Muchocin P - brzeg prawy, L - brzeg lewy, Źródło: Lubuski zarz ąd melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Zielonej Górze, Oddział w Gorzowie Wlkp.

W 2013 r. RZGW w Poznaniu zrealizowało zadanie pn. „Remont ostróg rzeki Warty po powodzi w 2010 r. w km 109+000-110+000”. Na lata 2014-2021 RZGW w Poznaniu zaplanowało remonty budowli regulacyjnych rzeki Warty, które polega ć b ędą na remoncie tamy równoległej oraz 14 ostróg. Wszystkie remonty realizowane b ędą na terenie gminy Skwierzyna. Rol ę odbiorników nadmiaru wody na obszarach u Ŝytków rolnych pełni ą równie Ŝ rowy melioracyjne. Łączna długo ść rowów melioracyjnych na terenie powiatu wynosi 1 076,3 km. Powierzchnia gruntów zmeliorowanych wynosi 9 900 ha, natomiast zdrenowanych – 1386 ha.

Tabela 47 Wykaz sieci melioracyjnej, powierzchnia gruntów zmeliorowanych i zdrenowanych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego Powierzchnia Powie rzchnia Długo ść sieci gruntów gruntów Lp. Gmina melioracyjnej [m] zmeliorowanych zdrenowanych [ha] [ha] 1. Bledzew 98 693 803 322 2. Trzciel 107 052 2 231 508 3. Skwierzyna 177 220 1 692 32 4. Mi ędzyrzecz 277 182 1 953 342 5. Przytoczna 192 050 1 452 41 6. Pszczew 224 107 1 769 141 Powiat – razem 1 076 304 9 900 1 38 6 Źródło: LZMiUW w Zielonej Górze, Oddział w Gorzowie Wlkp.

Rowy melioracyjne zaliczane s ą do urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych, pełni ą bardzo wa Ŝną rol ę w regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolno ści produkcyjnej gleby, ułatwienia jej uprawy oraz w ochronie u Ŝytków rolnych przed powodziami ze wzgl ędu na prawidłowe funkcjonowanie niezb ędna jest ich konserwacja co najmniej dwa razy do roku tj. wiosn ą i jesieni ą. Brak konserwacji rowów melioracyjnych mo Ŝe doprowadzi ć do podtopie ń oraz całkowitego ich zaniku. Wła ściwa melioracja gruntów rolniczych przynosi w bardzo krótkim czasie wymierne korzy ści dla wszystkich. Prawidłowe stosunki wodne w glebie daj ą popraw ę plonów, natomiast dobrze rozwini ęta eksploatacja melioracji podstawowej i szczegółowej zapobiega zalewaniu gruntów. Działania zwi ązane z napraw ą systemów melioracyjnych i drenarskich mog ą równie Ŝ nie ść negatywne skutki. Mogą wi ąza ć si ę z osuszaniem terenów chronionych w tym siedlisk przyrodniczych czy siedlisk ro ślin i zwierz ąt chronionych. Szczególne zagro Ŝenie stwarza to dla lasów bagiennych i zaro śli ł ęgowych

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

wyst ępujących w dolinach rzecznych). Zaniechanie wykaszania i wypasu jest natomiast dodatkowym czynnikiem przyspieszaj ącym to zjawisko. Według informacji Lubuskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Zielonej Górze, na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego powierzchnia gruntów ornych wymagaj ących melioracji wynosi 50 ha, a uŜytków zielonych – 70 ha.

Jednym z istotnych warunków ograniczenia niebezpiecze ństwa powodzi jak równieŜ ochron ą przed skutkami suszy jest zwi ększenie retencji zbiornikowej, poprzez budow ę małych zbiorników wodnych. Na terenie gminy Mi ędzyrzecz istnieje zbiornik retencyjny Jezioro Bukowiecko-Wyszanowskie, stanowi ące własno ść Skarbu Pa ństwa w trwałym zarz ądzie Marszałka Województwa Lubuskiego. Zlokalizowany jest na rzece Paklicy o powierzchni zlewni 256,8 km 2.

W celu poprawy stanu środowiska i racjonalnego gospodarowania wodami w Programie małej retencji województwa lubuskiego zało Ŝono m.in.: budow ę i przebudow ę wałów przeciwpowodziowych, zbiorników retencyjnych; odbudow ę rzek i kanałów, stacji pomp, budowli pi ętrz ących; regulacj ę cieków wodnych, tworzenie polderów (w tym zalesianie) oraz odtwarzanie naturalnych terenów zalewowych; odbudow ę ekosystemów zdegradowanych przez niewła ściw ą eksploatacj ę zasobów wodnych oraz budowę i modernizacj ę małych zbiorników wielozadaniowych o pojemno ści mniejszej ni Ŝ 10 mln m 3 i stopni wodnych. Wśród przedsi ęwzi ęć zaplanowanych przez samorz ądy nale Ŝy wymieni ć budow ę zbiornika małej retencji w Pszczewie i w m. Nowe Gorzycko, oraz budow ę zbiornika małej retencji wodnej z zastawk ą pi ętrz ącą w obr ębie miejscowo ści Pszczew.

5.3. Ochrona przed hałasem Ustawa Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.) definiuje podstawowe poj ęcia z zakresu ochrony przed hałasem jak: • emisja, przez któr ą rozumie si ę wprowadzane bezpo średnio lub po średnio, w wyniku działalno ści człowieka, do powietrza, wody, lub ziemi, energie, takie jak hałas czy wibracje, • hałas, przez który rozumie si ę d źwi ęki o cz ęstotliwo ściach od 16 Hz do 16.000 Hz, • poziom hałasu przez który rozumie si ę równowa Ŝny poziom d źwi ęku A wyra Ŝony w decybelach (dB). Najcz ęś ciej klimat akustyczny ocenia si ę ilo ściowo przy pomocy równowa Ŝnego poziomu d źwi ęku A (LAeq), wyra Ŝonego w decybelach [dB], b ędącego poziomem u średnionym w funkcji czasu. Dopuszczalne warto ści poziomów d źwi ęku w środowisku okre śla zał ącznik do rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 1 pa ździernika 2012 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2012 poz. 1109). Nowelizacja rozporz ądzenia podniosła limity dopuszczalnego hałasu, po przekroczeniu których konieczne jest wykonanie zabezpiecze ń akustycznych. Ma to na celu obni Ŝenie kosztów inwestycji drogowych zwi ązanych z budow ą ekranów akustycznych. Na terenach zabudowy jednorodzinnej w dzie ń hałas b ędzie mógł wynie ść 64 decybele, a w nocy 59 (do tej pory było odpowiednio 55 i 50 dB).

88 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 48 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku Dopuszczalny poziom hałasu w dB Pozostałe obiekty i działa lno ść Drogi lub linie kolejowe będąca źródłem hałasu LAeq D przedział L czasu Aeq N L przedział LAeq D L odniesienia L.p Rodzaj terenu przedział Aeq N czasu przedział równy 8 czasu odniesienia czasu najmniej odniesienia równy 1 odniesienia korzystnym równy 16 najmniej równy 8 godz. godzinom dnia godz. korzystnej kolejno po godzinie nocy sobie nast ępuj ącym a. Strefa ochronna „A” uzdrowiska 1. 50 45 45 40 b. Tereny szpitali poza miastem a. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b. Tereny zabudowy zwi ązanej 2. ze stałym lub czasowym 61 56 50 40 pobytem dzieci i młodzie Ŝy c. Tereny domów opieki społecznej d. Tereny szpitali w miastach a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego 3. b. Tereny zabudowy zagrodowej 65 56 55 45 c. tereny rekreacyjno - wypoczynkowe d. Tereny mieszkaniowo-usługowe Tereny w strefie śródmiejskiej miast 4. 68 60 55 45 powy Ŝej 100 tys. mieszka ńców Źródło: Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 1 pa ździernika 2012 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2012, poz. 1109).

Na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego najwi ększe zagro Ŝenie stanowi hałas komunikacyjny, ze wzgl ędu na przebiegające wa Ŝne szlaki komunikacyjne ł ącz ące granic ę pa ństwa z du Ŝymi polskimi miastami: DK nr 92, 3, 24 oraz A2 i S3. Drogi te charakteryzują si ę znacznym nat ęŜ eniem ruchu. Hałas komunikacyjny wyst ępuje równie Ŝ w pewnym nat ęŜ eniu wzdłu Ŝ dróg wojewódzkich i powiatowych. Stanowi jednak nieco mniejsze zagro Ŝenie. Mimo niew ątpliwych osi ągni ęć przemysłu samochodowego, pozwalaj ących na stosowanie rozwi ąza ń konstrukcyjnych zmniejszaj ących uci ąŜ liwo ść akustyczn ą pojazdów, rozbudow ę sieci dróg i rosn ące nat ęŜ enie ruchu powoduj ą coraz wi ększ ą presj ę na środowisko. Wieloletnie badania wskazuj ą na zwi ększanie si ę obszarów poddanych nadmiernemu oddziaływaniu hałasu i niepokoj ące zmniejszanie powierzchni terenów o korzystnych warunkach akustycznych. Analiza danych statystycznych na przestrzeni lat 2001 – 2010 wykazuje stały wzrost ogólnej liczby pojazdów, w tym liczby pojazdów osobowych. Podczas przeprowadzonego w 2010 r. Generalnego Pomiaru Ruchu Drogowego zlokalizowano punkty pomiarowe na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego. Pomiar nat ęŜ enia ruchu był przeprowadzony zarówno dla dróg krajowych jak i wojewódzkich. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono informacje na temat ruchu kołowego na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego.

Tabela 49 Ruch kołowy na drogach krajowych i wojewódzkich przebiegaj ących przez powiat mi ędzyrzecki w 2010 r. – Generalny pomiar ruchu Nr Opis odcinka Rodzajowa struktura ruchu pojazdów silnikowych Droga drogi Dł. Nazwa O M SoM Lsc Scbp Sczp A C R (km) DK 3 9,5 Deszczno-Skwierzyna 13150 30 8378 1381 613 2626 119 3 26 DK 3 5,9 Skwierzyna /przej ście/ 14 814 52 9490 1594 719 2818 126 15 97 DK 3 16,1 Skwierzyna- 9998 48 7036 852 282 1686 87 7 187

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Mi ędzyrzecz /obwodnica/ w ęzeł północny Mi ędzyrzec obwodnica/w ęzeł DK 3 4,7 6350 18 4087 518 209 1480 36 2 2 północny – węzeł południowy/ Mi ędzyrzec obwodnica DK 3 10,0 /w ęzeł południowy/ - 8718 33 5884 825 313 1568 87 8 18 Kaława DK 3 8,6 Kaława-Świebodzin 9240 41 6339 743 314 1702 91 10 14 DK 24 13,3 Gorzy ń-Przytoczna 8092 42 4831 1055 469 1612 64 19 45 DK 24 14,4 Przytoczna-Skwierzyna 9514 44 6118 1201 489 1585 56 21 176 DK 24 15,0 DK 3-DK 22 2032 4 1243 370 84 321 6 4 3 DK 2 15,3 Świebodzin-Lutol Suchy 17553 34 7675 1777 513 7442 99 13 1 DK 2 11,0 Lutol Suchy-Trzciel 15875 17 6332 1718 719 7097 89 3 1 DK 2 16,1 Trzciel-Bolewicko 18563 25 8904 1582 814 7140 96 2 2 DW 136/W ędrzyn/ - DW 137 26,6 1886 17 1537 196 66 49 15 6 - Gr.M.Mi ędzyrzecz Gr.M. Mi ędzyrzecz - DW 137 5,6 7939 111 6883 532 111 254 40 8 - Bobowicko Bobowicko/ - DW 137 20,1 2019 18 1556 155 48 228 10 4 - DK2/Trzeciel/ DW 158/Nowe DW 159 13,1 Polichno/ - DW 3699 22 2849 551 118 144 11 4 - 199/Skwierzyna/ DW 199/Skwierzyna/ - DW 159 0,9 4024 36 3417 358 72 101 16 24 - DK 24/Skwierzyna/ Korbielewo - DK DW 192 6,2 581 16 497 32 9 4 16 7 - 24/Goraj/ DW 159/Skwierzyna/ - DW 199 21,5 330 5 281 13 7 11 2 11 - Gr.Woj./Wiejce/ Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GDDKiA w Warszawie, ZDW w Zielonej Górze. O - ogółem; M - motocykle; SoM - samochody osobowe (mikrobusy); Lsc - lekkie samochody ci ęŜ arowe; Scbp - samochody ci ęŜ arowe bez przyczepy; Sczp - samochody ci ęŜ arowe z przyczep ą; A - autobusy; C - ci ągniki rolnicze; R - rowery

W 2010 r. droga krajowa nr 3 i 2 (obecnie 92) nale Ŝały do bardzo ucz ęszczanych, gdzie średnio na dob ę notowano przejazd 13-18 tys. pojazdów, z tego niemal 15% stanowił ruch tranzytowy samochodów ci ęŜ arowych. Przebieg głównych tras prowadził przez miasta Skwierzyna i Mi ędzyrzecz. W porze nocnej udział pojazdów ci ęŜ kich na DK nr 3 wzrastał nawet do 77%, natomiast na DK nr 2 - 50%, a na DK nr 24 – do 40%. Na drogach wojewódzkich w powiecie nat ęŜ enie ruchu pojazdów było zdecydowanie mniejsze. Rodzaj pojazdu ma du Ŝe znaczenie dla emisji hałasu, mo Ŝna powiedzie ć, Ŝe zachodzi tutaj zale Ŝno ść : im wi ększy pojazd tym wy Ŝszy poziom hałasu jest przez niego generowany. W ostatnich latach na wszystkich drogach przybyło równie Ŝ samochodów ci ęŜ arowych. W grudniu 2011 r. oddano do u Ŝytku fragment autostrady A2 Nowy Tomy śl – Świecko, który zdecydowanie rozładował ruch na DK nr 92. Autostrada A2 w powiecie mi ędzyrzeckim przebiega w południowej cz ęś ci gminy Trzciel, w znacznej odległo ści od terenów zabudowanych. Przy autostradzie znajduj ą si ę dwa ekrany, które nie s ą ekranami akustycznymi tylko ekranami dla ptactwa, zatem nie maj ą parametrów akustycznych. Zgodnie ze wskazaniami raportu do projektu budowlanego nie były wymagane pomiary hałasu w tym rejonie. Obecnie w trakcie realizacji jest budowa drogi ekspresowej S3, stanowi ącej fragment trasy mi ędzynarodowej E65. W celu usprawnienia procesu przygotowania i realizacji zadania, cał ą drog ę podzielono na 5 odcinków, w tym trzy zlokalizowane s ą na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego: • budowa drogi ekspresowej S3 na odcinku Gorzów Wlkp. – węzeł „Mi ędzyrzecz Północ” od km 0+500 do km 37+146 – planowane oddanie do ruchu maj 2014 r., • S3 na odcinku w ęzeł „Mi ędzyrzecz Południe” – węzeł „Sulechów” od km 0+000 do km 42+953,96 (oddany do u Ŝytku w 2013 r.) • oraz budowa II jezdni obwodnicy Mi ędzyrzecza w ci ągu S3 od km 0+000 do km 6+370 – planowane oddanie do ruchu w 2016 r.

90 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Planowane inwestycje mają na celu zwi ększenie bezpiecze ństwa, płynno ści ruchu oraz czasu przejazdu ruchu tranzytowego. Wybudowane obwodnice odci ąŜą tereny zabudowane Mi ędzyrzecza, Skwierzyny i innych mniejszych miejscowo ści od ruchu przelotowego. Budowa drugiej jezdni obwodnicy Mi ędzyrzecza zwi ększy jej przepustowo ść i usprawni ruch drogowy doprowadzaj ąc jej parametry do wymogów normowych dla dróg ekspresowych. Nowy w ęzeł Mi ędzyrzecz spowoduje usprawnienia powi ązania ruchu na drodze woj. nr 137 z obwodnic ą. Pojazdy poruszaj ące si ę na trasach: Sul ęcin-Skwierzyna i Sul ęcin-Świebodzin b ędą omija ć teren zabudowany m. Mi ędzyrzecz. Spowoduje to zmniejszenie nat ęŜ enia ruchu na ulicach miasta o ok. 25%, w stosunku do obecnego układu drogowego. Powi ększeniu ulegnie natomiast nat ęŜenie ruchu na obwodnicy. Po zrealizowaniu powy Ŝszych inwestycji drogowych zmieni si ę rozkład ruchu drogowego na obecnych trasach, w tym w szczególności nast ąpi obci ąŜ enie ruchem drogi ekspresowej S3, przy jednoczesnym spadku ruchu tranzytowego na DK nr 24 oraz w miastach Skwierzyna i Mi ędzyrzecz, a tym samym zmniejszy si ę uci ąŜ liwo ść hałasu dla okolicznej ludno ści.

Rysunek 11 Przebieg drogi ekspresowej S3 w powiecie mi ędzyrzeckim

Źródło: GDDKiA w Zielonej Górze.

W ramach monitoringu hałasu komunikacyjnego w roku 2012 przeprowadzono pomiary na terenie miasta Mi ędzyrzecz w dwóch punktach: przy ul. Waszkiewicza 55 (droga gminna) i ul. Pozna ńskiej 38 (droga wojewódzka nr 137). Punkty pomiarowe zlokalizowano w otoczeniu zabudowy jedno i wielorodzinnej. Wyniki pomiarów odniesiono do normy dla terenów mieszkaniowo-usługowych, która dla pory dnia wynosi 65 dB, dla pory nocy 56 dB (Dz. U. z 2007 r. Nr 120, poz. 826 z pó źniejszymi zmianami). Na podstawie przeprowadzonych bada ń stwierdzono przekroczenie poziomu dopuszczalnego przy ul. Pozna ńskiej w porze dnia o 1,5 dB, natomiast w porze nocy o 2 dB. Pomiary hałasu przy ul. Waszkiewicza nie wykazały przekrocze ń.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 50 Wyniki pomiaru hałasu komunikacyjnego w Mi ędzyrzeczu w 2012 r. Poziom Poziom Nat ęŜ enie Nat ęŜ enie Droga Punkt hałasu Norma hałasu Norma ruchu ruchu pomiarowy w porze [dB] w porze [dB] poj./h poj./h dnia [dB] nocy [dB] Mi ędzyrzecz, ul. Gminna 62,1 65 126 54,9 56 7 Waszkiewicza 55 Wojewódzka Mi ędzyrzecz, ul. 66,5 65 562 58,0 56 49 nr 137 Pozna ńska 38 Źródło: WIO Ś Zielona Góra.

W 2011 r. pomiary hałasu komunikacyjnego wykonano w m. Przytoczna przy ul. Głównej 1 i Głównej 30. Punkty pomiarowe zlokalizowano w otoczeniu zabudowy jedno i wielorodzinnej. Wyniki pomiarów odniesiono do starej normy dla terenów mieszkaniowo-usługowych, która dla pory dnia wynosiła 60 dB, dla pory nocy 50 dB. Odnosz ąc si ę do nowych wska źników dopuszczalny poziom d źwi ęku przy ul. Głównej 1 został przekroczony o 4,7 dB w porze dziennej, w porze nocnej o 11,7 i 12,1 dB w porze nocnej. Przy ul. Głównej 30 dopuszczalny poziom d źwi ęku został przekroczony o 6,3 dB w porze dziennej i o 9,6 dB w porze nocnej.

Tabela 51 Wyniki pomiaru hałasu komunikacyjnego w m. Przytoczna w 2011 r. Poziom Poziom hałasu Norma Norma Nat ęŜ enie hałasu Norma Norma Nat ęŜ enie Droga Punkt w porze stara nowa ruchu w porze stara nowa ruchu pomiarowy dnia [dB] [dB] poj./h nocy [dB] [dB] poj./h [dB] [dB] Krajowa Przytoczna, 67,7 98 69,7 60 65 372 50 56 nr 24 ul. Główna 1 68,1 101 Przytoczna, Krajowa ul. Główna 71,3 60 65 221 65,6 50 56 66 nr 24 30 Źródło: WIO Ś Zielona Góra.

Na podstawie art.179 ustawy Prawo ochrony środowiska oraz zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja mo Ŝe powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, dla których jest wymagane sporz ądzenie map akustycznych, oraz sposobu okre ślenia granic terenów obj ętych tymi mapami (Dz.U. z 2007r. Nr1, poz.8), drogi, po których przeje ŜdŜa ponad 3 mln pojazdów rocznie, obejmuje obowi ązek wykonania mapy akustycznej. Kwalifikacja odcinków dróg do wykonania mapy akustycznej przeprowadzona została na podstawie wyników generalnego pomiaru ruchu w roku 2010. W roku 2012 mapy akustyczne wykonane zostały dla odcinków dróg krajowych w tym dla DK nr 92. Na podstawie wykonanych map stwierdzono, Ŝe liczba mieszka ńców nara Ŝonych na hałas pochodz ący z dróg krajowych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego wynosi niemal 7,2 tys. Stwierdzone przekroczenia wymagaj ą podj ęcia działa ń naprawczych. Mapy powinny te Ŝ słu Ŝyć do tworzenia wła ściwych zapisów w studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, dotycz ących terenów poło Ŝonych w otoczeniu dróg.

Uci ąŜ liwo ść akustyczn ą powoduj ą równie Ŝ obiekty prowadz ące działalno ść gospodarcz ą (hałas przemysłowy). Wi ększo ść podmiotów prowadz ących działalno ść gospodarcz ą na terenie powiatu powoduje emisj ę hałasu uci ąŜ liw ą tylko dla najbli Ŝszego otoczenia. WIO Ś prowadzi działalno ść kontroln ą w zakresie hałasu przemysłowego. Przeprowadzane kontrole wynikaj ą z planowej działalno ści oraz zgłoszonych interwencji. Uci ąŜ liwo ści te dotycz ą najcz ęś ciej ograniczonej liczby mieszka ńców i s ą stosunkowo łatwiejsze do ograniczenia, zarówno na podstawie działa ń administracyjno-prawnych, jak i technicznych.

92 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Działania zmierzaj ące do ograniczenia hałasu: • realizacja zada ń zawartych w opracowanym programie ochrony środowiska przed hałasem, • wprowadzanie zmian w zapisach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dotycz ących zasi ęgu stref ograniczonej zabudowy mieszkaniowej w obszarach zagro Ŝonych hałasem, • systematyczne pomiary hałasu komunikacyjnego, • stosowanie maszyn i urz ądze ń o obni Ŝonej hała śliwo ści, • budowa ekranów akustycznych w miejscach o du Ŝej uci ąŜ liwo ści hałasu drogowego, • zakładanie pasów zieleni ochronnej (izolacyjne).

5.4. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Do najpowszechniejszych źródeł promieniowania elektromagnetycznego nale Ŝą linie elektroenergetyczne wysokiego napi ęcia (110 kV i wi ęcej), stacje nadawcze radiowe i telewizyjne oraz stacje bazowe telefonii komórkowej. Przez teren powiatu mi ędzyrzeckiego przebiegaj ą linie energetyczne: 400 kV relacji Plewiska – Skwierzyna – Gorzów Wlkp., linia 110 kV relacji Mi ędzychód – Zielomy śl – Mi ędzyrzecz - Skwierzyna. Poł ączone s ą z głównymi punktami zasilania – GPZ 110/Sn kV w Skwierzynie, Mi ędzyrzeczu i m. Zielomy śl. W obr ębie linii elektroenergetycznych istnieje strefa ograniczonego u Ŝytkowania. Najbardziej rozpowszechnione źródła promieniowania to m. in. - nadajniki baz telefonii komórkowej, które pracuj ą w pa śmie 900 MHz, 1800 MHz i w wy Ŝszych cz ęstotliwo ściach; - nadajniki stacji radiowych, emituj ący w sposób ci ągły w pa śmie cz ęstotliwo ści od 88 MHz do 107 MHz, - nadajniki radiostacji telewizyjnych emituj ących w pa śmie cz ęstotliwo ści od 181 MHz do 694 MHz. Na terenie powiatu zlokalizowane s ą nast ępuj ące stacje przeka źnikowe telefonii komórkowej: • Mi ędzyrzecz, ul. Staszica 18 – wie Ŝa – T-Mobile, Play, ul. Konstytucji 3 Maja 18 komin – Orange, ul. Przemysłowa 2 - maszt kratownicowy – Orange, Rynek 13 – ko ściół – Plus, ul. Zakaszewskiego 2 - strunobetonowy maszt własny – T-Mobile, ul. Sportowa - wie Ŝa ci śnie ń – Plus, ul. Krasi ńskiego 7 – komin – Play, • Skwierzyna, ul. Pozna ńska 5 - strunobetonowy maszt własny – T-Mobile, Orange, ul. Pozna ńska - wie Ŝa ci śnie ń przy skrzy Ŝowaniu – Orange, Plus, Play, ul. 2 Lutego - wie Ŝa ko ścioła – Plus, ul. Sikorskiego 8- T-Mobile, Orange, • Trzciel – Świdwowiec 5 – T-Mobile, Plus, ul. Sikorskiego 8 – maszt własny – Orange, • Siercz 45 – maszt własny – Plus, 38 – maszt własny – Orange, • Pszczew, ul. Mi ędzychodzka - maszt własny – T-Mobile, Plus, Orange, • Bledzew – maszt Polkomtel sp. z o.o. – Plus, T-Mobile, • Murzynowo, ul. Sportowa 4 – maszt Polkomtel sp. z o.o. – Plus, T-mobile, • Przytoczna, ul. Dworcowa 3 – elewator- T-Mobile, ul. Jeziorna 8 - maszt własny – Plus, • Bobowicko, ul. Mi ędzyrzecka 7a - Zespół Szkół Rolniczych - maszt własny Plus, T-Mobile, Aero, • Lubikowo 27 - maszt własny przy filii S.P. Wierzbno – Plus, T-Mobile, Aero2, • Lutol Suchy 84 - maszt własny – T-Mobile, Orange, • Lutol Suchy – Plus, • Go ścikowo 67 - maszt własny – Plus, T-Mobile, • Goraj, maszt PTK Centertel – Orange, T-Mobile, • Wiejce 11 - betonowy słup własny – T-Mobile, Orange, • Pieski 51 - maszt Orange – Plus, Orange, • Por ąbka 13-13a - maszt własny Plus • Templewo 25 - maszt własny – T-Mobile, • Osiecko maszt własny T-Mobile, Plus, • Trzebiszewo ul. Główna 2 - maszt własny Orange, • Trzebiszewo, ul. Rakowiecka 4 - maszt własny T-Mobile,

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• Trzebiszewo, przy tartaku SAMARTAK – Plus, • Popowo, maszt PTK Centertel – T-Mobile, Orange, • Popowo Skwierzy ńskie, maszt własny T-Mobile, • Chełmsko, maszt własny Plus.

Wszystkie nadajniki sieci komórkowych podlegaj ą zgłoszeniu Staro ście Mi ędzyrzeckiemu. Do takiego zgłoszenia doł ączane s ą wyniki pomiarów promieniowania elektromagnetycznego. Urz ądzenia Wi-Fi i inne umo Ŝliwiaj ące radiowy dost ęp do sieci internetowej s ą nowym źródłem emituj ącym pola elektromagnetyczne do środowiska. Ze wzgl ędu na bardzo szybki wzrost liczby tych urz ądze ń, udział ich w emisji pól elektromagnetycznych do środowiska mo Ŝe znacz ąco wzrosn ąć . System jest praktycznie otwarty dla ka Ŝdego i nie mo Ŝna oceni ć liczby urz ądze ń (ka Ŝdy, kto chce mie ć radiowy dost ęp do Internetu, mo Ŝe go kupi ć i u Ŝytkowa ć).

Sposób prowadzenia bada ń poziomów pól elektromagnetycznych okre śla rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. Nr 221, poz. 1645), które obowi ązuje od 01.01.2008 r. Rozporz ądzenie obliguje do wyznaczenia na terenie ka Ŝdego województwa po 135 punktów pomiarowych z podziałem po 45 w ka Ŝdym roku 3-letniego cyklu pomiarowego, w tym po 15 punktów dla 3 kategorii obszarów dost ępnych dla ludności tj.: • centralnych dzielnic lub osiedli miast o liczbie mieszka ńców przekraczaj ącej 50 tys., • pozostałych miast, • terenów wiejskich. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze w roku 2012 r. przeprowadził monitoring w 46 punktach pomiarowych, zlokalizowanych w miejscach dost ępnych dla ludno ści, w tym na terenie powiatu w m.: Trzciel, Przytoczna i Bledzew. W Ŝadnym z badanych punktów nie stwierdzono przekroczenia warto ści dopuszczalnej.

5.5. Odnawialne źródła energii Energia geotermalna Według opracowanego Studium rozwoju systemów energetycznych w województwie lubuskim do roku 2025” wynika, Ŝe wszystkie gminy na terenie województwa lubuskiego posiadaj ą warunki geologiczne i zasobowe pozwalaj ące na wykorzystanie energii wód termalnych. Powiat mi ędzyrzecki poło Ŝony jest w o środku wyst ępowania gor ących wód termalnych. Temperatura wód na gł ęboko ści ok. 2000 m w m. Pszczew i Trzciel si ęga miejscami nawet 110 ºC. W okolicach Bledzewa temperatura wód wynosi ok. 50 ºC. Geotermia daje szerokie mo Ŝliwo ści zarówno w zakresie przedsi ęwzi ęć własnych gmin, jak i przede wszystkim w zakresie inicjatyw sektora prywatnego zainteresowanego realizacj ą instalacji pozyskuj ących energi ę na potrzeby własne lub do celów komercyjnych. Mo Ŝliwy jest równie Ŝ rozwój geotermii do celów rekreacyjnych. Z punktu widzenia u Ŝytkowania gospodarczego lub przemysłowego zakres temperatur wód geotermalnych daje bogaty wachlarz zastosowa ń od hodowli ryb czy upraw hydroponicznych przy temperaturach z zakresu 20ºC do 35ºC po suszenie produktów rolnych i browarnictwo z temperaturami wymaganymi powy Ŝej 70ºC. Obecnie w województwie lubuskim nie ma instalacji geotermalnej. Bardziej powszechne s ą pompy ciepła.

94 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Rysunek 12 Szkic prowincji i okr ęgów geotermalnych Polski wg prof. Sokołowskiego i innych

Legenda:

Źródło: pga.org.pl/geotermia-zasoby-polskie/html

Pompy ciepła to urz ądzenia proekologiczne pozwalaj ące na zmniejszenie kosztów ogrzewania domów. Umo Ŝliwiaj ą wykorzystanie ciepła niskotemperaturowego oraz odpadowego do ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody u Ŝytkowej. Zasada ich działania jest prosta i analogiczna do zasady działania lodówki. Pompa ciepła pobiera energi ę (ciepło) z powietrza lub ziemi z zewn ątrz budynku, kumuluje je do odpowiedniej wysoko ści i przekazuje do wymiennika ciepła. Pozyskana energia mo Ŝe by ć przeznaczona na ogrzanie wody u Ŝytkowej lub budynku. Podstawow ą zalet ą wyró Ŝniaj ącą pompy ciepła od innych systemów grzewczych jest to, Ŝe 75% energii potrzebnej do celów grzewczych czerpanych jest bezpłatnie z otoczenia, a pozostałe 25% stanowi pr ąd elektryczny.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Powoduje to, Ŝe pompy ciepła, w obecnej chwili s ą najta ńszymi w eksploatacji urz ądzeniami w porównaniu z innymi urz ądzenia i grzewczymi 4.

Energia wiatru Znaczna cz ęść obszaru województwa lubuskiego posiada korzystne i do ść korzystne warunki wiatrowe dla pozyskiwania energii wiatrowej. Dla uzyskania realnych wielko ści energii u Ŝytecznej z wiatru wymagane jest wyst ępowanie odpowiednio silnych wiatrów (o pr ędko ści powy Ŝej 4 m/s) o stałym nat ęŜ eniu. Do elementów decyduj ących o mo Ŝliwo ści lokalizacji elektrowni wiatrowych nale Ŝą równie Ŝ inne uwarunkowania, w tym przyrodnicze, kulturowe, infrastruktura techniczna oraz komunikacja. Dla rozwoju energetyki wiatrowej istotne znaczenie ma rozmieszczenie form ochrony przyrody. Na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego znajduje si ę 43 802,1 ha obszarów obj ętych ochron ą prawn ą, co stanowi 31,75% powierzchni powiatu, wyst ępuj ą tu w cało ści lub w cz ęś ci ró Ŝnorodne obszary chronione: obszary chronionego krajobrazu, park krajobrazowy, rezerwaty przyrody, obszary natura 2000. Lokalizacja elektrowni wiatrowych w Polsce odbywa si ę pod hasłem wzrostu udziału proekologicznych źródeł energii w bilansie produkcji energii elektrycznej. Proekologiczno ść elektrowni wiatrowych polega na wykorzystaniu przez nie odnawialnego źródła energii oraz na braku emisji gazowych, ciekłych i stałych, zanieczyszcze ń do środowiska. S ą to jednak zarazem obiekty, które stwarzaj ą problemy z zakresu ochrony środowiska, zwłaszcza w aspekcie ochrony przyrody (głównie ptaków i nietoperzy) i krajobrazu oraz emisji hałasu. Planując lokalizacj ę turbin nale Ŝy mie ć na uwadze zalecenia w odniesieniu do ptaków zawarte w opracowaniu: „ Wytyczne w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki ” (Chylarecki P., Pasławska A., Szczecin 2008), oraz dokument pn. „ Tymczasowe wytyczne dotycz ące oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze ” (eksperci Porozumienia dla Ochrony Nietoperzy oraz Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody „Salamandra”). Szczegółowe warunki lokalizacji inwestycji i jej wpływ na środowisko przyrodnicze musz ą zosta ć okre ślone w sporz ądzonym dla planowanej inwestycji raporcie oddziaływania na środowisko. Zapis wytycznych do sporz ądzenia takiego raportu został okre ślony w ustawie z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199 poz. 1227 ze zm.). Rodzaje przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko zostały szczegółowo okre ślone w Rozporz ądzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (Dz. U. z 2013 r. poz. 1397 ze zm.).

4 www.energiaodnawialna.net

96 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Rysunek 13 Strefy energii wiatru w Polsce wg H. Lorenc

Źródło: O środek Meteorologii IMiGW)

Obecne regulacje prawne nie okre ślaj ą w sposób metryczny odległo ści, jakie powinny by ć zachowywane przy sytuowaniu farm wiatrowych. Czyni ą to po średnio regulacje dotycz ące ochrony środowiska, m.in. rozporz ądzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2012 r. poz. 1109). Wyznacza ono poziomy hałasu, jakie mog ą by ć emitowane na terenach przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą. Regulacje znajduj ą si ę tak Ŝe w rozporz ądzeniu w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz.U. z 2003 r. nr 192, poz. 1883 z pó źn. zm.). Ograniczenia tworzone przez te akty brane są pod uwag ę w post ępowaniu środowiskowym, a wi ęc w procesie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsi ęwzi ęcia.

Równie Ŝ regulacje ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2003 r. nr 2012, poz. 647 z pó źn. zm.) w zakresie sytuowania farm wiatrowych maj ą charakter bardzo ogólny. Stanowi ą jedynie, Ŝe je Ŝeli na obszarze gminy przewiduje si ę wyznaczenie obszarów, na których rozmieszczone b ędą urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW, lokalizacja tych obszarów musi by ć przes ądzona zarówno w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, jak i w miejscowych planach zagospodarowania.

W opracowanym przez Zarz ąd Województwa Lubuskiego „Studium rozwoju systemów energetycznych w województwie lubuskim do roku 2025” zidentyfikowano nast ępuj ące problemy w zakresie energetyki wiatrowej: • braki rezerw mocy i przepustowo ści sieci, • mocno rozwini ęta w województwie sie ć obszarów chronionych (w tym Natura 2000 oraz inne obszary przyrodniczo warto ściowe); • rozbudowane i długotrwałe procedury administracyjne przygotowania inwestycji tego typu (3÷4 lat); • brak szczegółowych bada ń lokalnych warunków wiatrowych (kilkuletnich), które nale Ŝy wykona ć przed przyst ąpieniem do realizacji inwestycji.

Gmina Trzciel posiada opracowany miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego pod budow ę 18 elektrowni wiatrowych o wydajno ści po 2MW. Realizacja inwestycji planowana jest na lata 2016- 2017.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Energia słoneczna W Polsce istniej ą do ść dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego przy dostosowaniu typu systemów i wła ściwo ści urz ądze ń wykorzystuj ących t ę energi ę do charakteru, struktury i rozkładu w czasie promieniowania słonecznego. Nat ęŜ enie promieniowania słonecznego w całym obszarze województwa lubuskiego i wyst ępuj ących warunkach klimatycznych zapewnia ekonomiczne przetwarzanie go w energi ę u Ŝyteczn ą. Potencjał ten jest wystarczaj ący do wykorzystania na potrzeby bytowe mieszka ńców, do podgrzewania ciepłej wody, cho ć koszty inwestycji s ą cz ęsto zbyt du Ŝe w stosunku do mo Ŝliwo ści osób fizycznych. Ze wzgl ędu na du Ŝą zmienno ść sezonow ą i dobow ą potencjał ten nie zaspokoi potrzeb produkcyjnych przemysłu rolnego i rolno-spo Ŝywczego. Do najbardziej powszechnych zastosowa ń energetyki słonecznej naleŜą : • konwersja fotowoltaiczna – tzw. baterie słoneczne: - urz ądzenia słabopr ądowe, - słoneczne elektrownie fotowoltaiczne, • wytwarzanie ciepła niskotemperaturowego (temperatura do 100°C) – kolektory słoneczne: - ogrzewanie pomieszcze ń mieszkalnych, - ogrzewanie wody u Ŝytkowej, - podgrzewanie gruntów szklarniowych, - suszenie płodów rolnych i ziół, - podgrzewanie stawów hodowlanych, basenów. Sprawno ść kolektorów słonecznych wynosi przeci ętnie około 80%. Jednak całkowita sprawno ść układu podgrzewaj ącego wod ę ze wzgl ędu na sprawno ść całej instalacji, a głównie wymienników ciepła, wynosi od 50% do 70% 5. Przetwarzanie energii sło ńca na energi ę ciepln ą i elektryczn ą jest nieszkodliwe dla środowiska przyrodniczego. Źródła energii słonecznej s ą niewyczerpane i łatwo dost ępne. Najwi ększe szanse rozwoju w krótkim okresie maj ą technologie konwersji termicznej energii promieniowania słonecznego oparte na wykorzystaniu kolektorów słonecznych. Ze wzgl ędu na wysoki udział promieniowania rozproszonego w całkowitym promieniowaniu słonecznym, praktycznego znaczenia w naszych warunkach nie maj ą słoneczne technologie wysokotemperaturowe (farmy i elektrownie słoneczne). Średnia g ęsto ść energii słonecznej na terenie województwa lubuskiego wynosi do 1 022 kWh/m 2/rok. Średnie nasłonecznienie w województwie wynosi około 1 600 godzin na rok. Około 80% całkowitej rocznej sumy nasłonecznienia przypada na 6 miesi ęcy sezonu wiosenno-letniego. Wśród planowanych przedsi ęwzi ęć z zakresu pozyskania energii słonecznej wymieni ć mo Ŝna planowan ą przez prywatnego inwestora budow ę parku słonecznego „Pszczew” o mocy do 2 MW w obr ębie Nowe Gorzycko w gminie Pszczew. Gmina Trzciel posiada opracowany miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego pod budow ę farmy fotowoltaicznej o powierzchni ok. 5 ha w miejscowo ści Jasiniec.

5 www.cire.pl

98 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Rysunek 14 Rejonizacja średniorocznych sum promieniowania słonecznego całkowitego padaj ącego na jednostk ę powierzchni poziomej w kWh/m 2/rok

Źródło: Studium rozwoju systemów energetycznych w województwie lubuskim do 2025 r.

Energia wodna Znacz ący udział w ilo ści wytwarzanej energii ze źródeł odnawialnych na terenie woj. lubuskiego stanowi obecnie energetyka wodna – ok. 4% wyprodukowanej i zu Ŝytej na terenie województwa energii. Na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego funkcjonuje 6 małych elektrowni wodnych (MEW to elektrownia o mocy zainstalowanej poni Ŝej 5 MW). Ł ączna moc zainstalowana wynosi ok. 1,6 MW. Najwi ęcej elektrowni zlokalizowanych jest na rzece Paklicy. Wykaz MEW przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 52 Wykaz małych elektrowni wodnych (MEW) na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego Nazwa MEW / Moc [MW] Miejscowo ść Gmina Rzeka kilometra Ŝ wła ściciel Elektrownia Wodna w Bledzewie na dz nr 858 (zalew Bledzewski) Bledzew Bledzew Obra 21+800 1,5 /Elektrownie Wodne Sp. z o.o. MEW rzeka Jeziorna km 15+900 Struga Małe Elektrownie Kęszyca Le śna Mi ędzyrzecz 15+900 b.d. Jeziorna Wodne Tadeusz Sobczyk - Mi ędzyrzecz Mi ędzyrzecz Paklica 0+230 0,01 - 0,02 - Ku źnik Mi ędzyrzecz Paklica 5+010 0,01 - 0,02 - Skoki Mi ędzyrzecz Paklica 6+400 0,01 - 0,02 Jerzy Wo źny Szumi ąca-Młyn Mi ędzyrzecz Paklica 12+250 0,01 - 0,02 Struga Murowiec* Przytoczna 4+150 0,008 - 0,01 Lubikowska *elektrownia nie funkcjonuje Źródło: RZGW Pozna ń, LZMiUW w Zielonej Górze.

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Energia z biomasy i biogazu Biomasa to najstarsze i najszerzej współcze śnie wykorzystywane odnawialne źródło energii. NaleŜą do niej zarówno odpady biodegradowalne z gospodarstw domowych, jak i pozostało ści po przycinaniu zieleni miejskiej. Biomasa to cała istniej ąca na Ziemi materia organiczna, wszystkie substancje pochodzenia ro ślinnego lub zwierz ęcego ulegaj ące biodegradacji. Biomas ą s ą resztki z produkcji rolnej, pozostało ści z le śnictwa, odpady przemysłowe i komunalne. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono ró Ŝne sposoby pozyskiwania energii z biomasy.

Tabela 53 Energetyczno ść materiałów Materiał Energetyczno ść Słoma Ŝółta 14,3 MJ/kg Słoma szara 15,2 MJ/kg Drewno opałowe 13,0 MJ/kg Trzcina 14,5 MJ/kg Źródło: www.cire.pl

Pod wzgl ędem energetycznym 2 tony biomasy równowa Ŝne s ą 1 tonie w ęgla kamiennego. Tak Ŝe pod wzgl ędem ekologicznym biomasa jest lepsza ni Ŝ w ęgiel gdy Ŝ podczas spalania emituje mniej SO 2 ni Ŝ węgiel. Bilans emisji dwutlenku w ęgla jest zerowy poniewa Ŝ podczas spalania do atmosfery oddawane jest tyle CO 2 ile wcze śniej ro śliny pobrały z otoczenia. Ogrzewanie biomas ą staje si ę opłacalne - ceny biomasy s ą konkurencyjne na rynku paliw. Wykorzystanie biomasy pozwala wreszcie zagospodarowa ć nieu Ŝytki i spo Ŝytkowa ć odpady. Biomasa jest zatem o wiele bardziej wydajna ni Ŝ węgiel, a w dodatku jest stale odnawialna w procesie fotosyntezy. Powiat mi ędzyrzecki zalesiony jest w 54%. Na obszarze powiatu dynamicznie rozwija si ę przemysł drzewny, co poci ąga za sob ą zabezpieczenie zaopatrzenia tych zakładów w surowiec przez nadle śnictwa. Ponadto drewno pozyskiwane jest przez miejscow ą ludno ść wiejsk ą na cele grzewcze w gospodarstwach domowych. St ąd brak jest wolnych zasobów drewna, które mogłyby by ć przeznaczone w energetyce na wi ększ ą skal ę.

Na glebach o niskich klasach bonitacyjnych zwłaszcza grunty klasy IV-V, na których prowadzenie gospodarki rolnej w tradycyjnych jej zakresach staje si ę w istotnej mierze mniej opłacalne, mo Ŝna wprowadzi ć uprawy ro ślin energetycznych. W przypadku ro ślin drzewiastych b ędą to głównie wierzba krzewiasta, topola i miskant olbrzymi. W przypadku ro ślin trawiastych lub uprawnych b ędą to zbo Ŝa (pozyskiwanie odpadów z produkcji podstawowej), rzepak, i dobrze plonuj ąca trzcina. Rzepak jest tak Ŝe podstawowym w Polsce źródłem surowca do produkcji biopaliw.

Biogaz zgodnie z prawem energetycznym to paliwo gazowe otrzymywane z surowców rolniczych, produktów ubocznych rolnictwa, płynnych lub stałych odchodów zwierz ęcych, produktów ubocznych lub pozostało ści przemysłu rolno-spo Ŝywczego lub biomasy le śnej w procesie fermentacji metanowej.

Tabela 54 Pozyskanie biogazu z ro ślin uprawnych Plon masy świe Ŝe Biogaz Energia Substrat ro ślinny jdt/ha m3/ha GJ/ha Kukurydza cała ro ślinna 300-500 4 050-6 750 87-145 Lucerna 250-350 3 960-4 360 85-94 śyto 300-400 1 620-2 025 35-43 Pszen Ŝyto 300 2 430 52 Burak cukrowy-korze ń 400-700 10 260 220 Burak cukrowy-li ście 300-500 3 375 72 Słonecznik 300-500 2 430-3 240 52-70 Rzepak 200-350 1 010-1 620 22-37 Źródło: Zbigniew Podkówka, „Kiszonka z Sucrosorgo 506 w Ŝywieniu bydła” www.biogazownierolnicze.pl

100 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

W zasadzie ka Ŝdy rodzaj biomasy ro ślinnej, z wyj ątkiem ro ślin zdrewniałych, mo Ŝe by ć wykorzystany w procesie produkcji biogazu. To, co decyduje o wyborze konkretnego gatunku, to wzgl ędy ekonomiczne i ekologiczne jego uprawy. Na terenie powiatu istniej ą warunki lokalizacji i funkcjonowania biogazowi. Jednak ich obecno ść mo Ŝe by ć odczuwalna w środowisku. Podstawowym problemem jest niech ęć lokalnej społeczno ści, której mo Ŝe przeszkadza ć intensywno ść zapachowa, która bywa bardzo dokuczliwa zwłaszcza podczas załadunku biomasy do komór. Rozwi ązania techniczne mog ą poprawi ć prac ę systemu na tyle, Ŝe zapachy zwi ązane z eksploatacj ą wyst ępuj ą jedynie w pobli Ŝu biogazowni, niemniej lokalne warunki klimatyczne i fizjograficzne mog ą przyczynia ć si ę do rozprzestrzeniania si ę nieprzyjemnych odorów na relatywnie du Ŝe odległo ści. W Przytocznej od 2008 r. w firmie WOODWASTE pracuje instalacja do przetwarzania biogazu o zainstalowanej mocy elektrycznej nieprzekraczaj ącej 999 kW i wydajno ści 46.000 Mg/rocznie. Produkowane s ą granulaty i pellety ze słomy, stosowane w hodowli zwierz ąt. Ponadto jest dostawc ą biomasy m.in. do Zespołu Elektrowni P ątnów – Adamów – Konin, Południowego Koncernu Energetycznego Tauron, Dalkia Polska, PGE, EDF. Na terenie gminy Bledzew planowana jest budowa biogazowi rolniczej o mocy do 1900 kW wraz z separatorem, instalacj ą suszarni do sedymentu pofermentacyjnego o mocy 1500 kW, lini ą do produkcji peletu oraz zespołem budynków inwentarskich.

Ponadto biomas ę równie Ŝ mo Ŝna pozyska ć z: • oczyszczalni ścieków - osady ze ścieków komunalnych, • zakładów przemysłowych - ścieki z zakładów: o przetwórstwa spo Ŝywczego (rze źni, mleczarni, przetwórstwa mi ęsnego, cukrowni), o farmaceutycznych i kosmetycznych, o papierniczych, • odpady z przemysłu rolno-spo Ŝywczego: o wywar z gorzelni, o młóto z browarów, o wytłoki z przetwórni owoców, chłodni, wytwórni soków, • składowisk odpadów komunalnych - frakcja organiczna na terenach suchych, o du Ŝym nasłonecznieniu, oraz Ŝycica trwała, tzw. rajgras angielski ( Lolium perenne L.), któr ą charakteryzuje bardzo szybkie tempo wzrostu, ale równie Ŝ niestety du Ŝa wra Ŝliwo ść na ple śń śniegow ą i niskie temperatury.

Ograniczenia wykorzystania energii odnawialnej Wykorzystanie energii odnawialnej nie powoduje zanieczyszcze ń, ogranicza emisj ę gazów cieplarnianych, a jednak powoduje pewne problemy i nie pozostaje bez negatywnego wpływu na środowisko. Wykluczenia rozwoju energetyki wiatrowej z uwagi na uwarunkowania przestrzenne: • obszary obj ęte ochrona prawn ą w tym: rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, miejsca kolonii rozrodczych i potencjalne obszary Ŝerowisk nietoperzy, • lasy, • zbiorniki wodne (jeziora, zbiorniki retencyjne), • układy dolinne rzek, • tereny zabudowane, • strefy rolno-le śne, • ograniczenia społeczne – niech ęć przed wiatrakami w s ąsiedztwie,

Zgodnie z „Tymczasowymi wytycznymi dotycz ącymi oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze” elektrowni wiatrowe nie nale Ŝy lokalizowa ć w odległo ści mniejszej ni Ŝ 200 m od granicy lasu i nieb ędących lasem skupisk drzew o powierzchni 0,1 ha lub wi ększej oraz odległo ści mniejszej ni Ŝ 200 m od brzegów zbiorników i cieków wodnych wykorzystywanych przez nietoperze.

101

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Ograniczeniem dla rozwoju energetyki z pozyskiwania biomasy, biogazu i biopaliw tak jak w przypadku energetyki wiatrowej mog ą by ć obszary obj ęte ochron ą prawn ą. Rozwój jest tak Ŝe uwarunkowany wyst ępowaniem i mo Ŝliwo ści ą pozyskiwania zasobów surowcowych, ograniczony jest czynnikami ekonomicznymi oraz sytuacj ą na rynku Ŝywno ściowym.

Ograniczeniem dla lokalizowania kolektorów słonecznych jest jedynie ich miejsce usytuowania na obiekcie. W przypadku du Ŝych powierzchni instalacji przemysłowych niezb ędne jest ich umieszczenie w gminnych dokumentach planistycznych.

Ograniczeniem dla pozyskania energii geotermalnej są w głównej mierze wysokie koszty wierce ń.

Ograniczeniem dla energetyki wodnej jest ochrona wielko ści przepływów na rzekach od których zale Ŝy stan środowiska naturalnego oraz mo Ŝliwo ści migracji ryb oraz zbyt słabe mo Ŝliwo ści pi ętrzenia wody.

5.6. Racjonalna gospodarka odpadami 5.6.1. Rodzaje, źródła powstawania, ilo ść i jako ść wytworzonych odpadów Odpady komunalne, zgodnie z definicj ą zawart ą w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21 ze zm.), to odpady powstaj ące w gospodarstwach domowych, z wył ączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a tak Ŝe odpady niezawieraj ące odpadów niebezpiecznych pochodz ące od innych wytwórców odpadów, które ze wzgl ędu na swój charakter lub skład s ą podobne do odpadów powstaj ących w gospodarstwach domowych. Odpady komunalne powstaj ą przede wszystkim w gospodarstwach domowych oraz w obiektach infrastruktury, takich jak: handel, usługi, zakłady rzemie ślnicze, szkolnictwo, targowiska, zakłady produkcyjne w cz ęś ci socjalnej i inne. Ilo ść wytwarzanych odpadów, jak równie Ŝ zawarto ść poszczególnych frakcji jest ści śle zwi ązana z miejscem powstawania tych odpadów (gospodarstwa domowe, obiekty infrastruktury, inne) oraz rodzajem obszaru, na którym powstaj ą (teren miejski lub wiejski). Zgodnie z podanymi w KPGO 2014 wska źnikami wytwarzania odpadów na jednego mieszka ńca w zale Ŝno ści od miejsca zamieszkania przyjmuje si ę, Ŝe jeden mieszkaniec terenów wiejskich wytwarza rocznie średnio 238 kg odpadów komunalnych, mieszkaniec małego miasta (poni Ŝej 50 tys. osób) 352 kg tego rodzaju odpadów. Zatem całkowita potencjalna masa odpadów komunalnych wytworzonych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w 2012 r. kształtowała si ę na poziomie ok. 17 543,14 Mg. Główny strumie ń odpadów komunalnych stanowi ą niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne, które pod wzgl ędem składu morfologicznego cz ęsto zawieraj ą ró Ŝne rodzaje odpadów niebezpiecznych. Według danych GUS w 2012 r. z terenu powiatu mi ędzyrzeckiego zebrano ł ącznie 13 385 Mg odpadów w tym 9 076,71 Mg odpadów z gospodarstw domowych.

Rodzaj i ilo ść odpadów zebranych na terenie powiatu w 2012 r. według informacji uzyskanych ze sprawozda ń sporz ądzanych przez gminy z realizacji zada ń z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi przedstawia poni Ŝsza tabela. Dane dotycz ące 2013 r. w chwili opracowania dokumentu były niepełne i nie przedstawiały cało ści problematyki.

Tabela 55 Rodzaj i ilo ść zebranych odpadów oraz sposób ich zagospodarowania na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego Łączna ilo ść zebr anych/ Sposób Rodzaj zebranych/ odebranych Kod odpadu odebranych odpadów zagospodarowania odpadów w 2012 r. [Mg] odpadów Odpady komunalne Niesegregownane odpady 20 03 01 13 707,7 R15, D5 zmieszane 20 03 07 Odpady wielkogabarytowe 72,3 R15

102 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Łączna ilo ść zebr anych/ Sposób Rodzaj zebranych/ odebranych Kod odpadu odebranych odpadów zagospodarowania odpadów w 2012 r. [Mg] odpadów 20 02 01 Odpady ulegaj ące biodegradacji 36,4 kompostowanie 20 03 03 Odpady z czyszczenia ulic 79,0 D5 20 03 99 Odpady komunalne niewymienione 73,2 (R15) R12 Odpady kuchenne ulegaj ące 20 01 08 68,8 kompostowanie biodegradacji Zu Ŝyte urz ądzenia elektryczne i 20 01 36 0,5 R15 elektroniczne Zu Ŝyte urz ądzenia elektryczne i 20 01 35 2,3 R15 elektroniczne Odpady inne ni Ŝ komunalne 15 01 02 Odpady z tworzyw sztucznych 185,47 R15 15 01 07 Odpady ze szkła 317,45 R15 15 01 01 Papier i makulatura 308,01 R15 15 01 04 Opakowania z metali 0,1 R15 19 08 01 Skratki 10,1 R15 Odady betonu oraz gruz betonowy 17 01 01 174,6 R14 z rozbiórek i remontów 17 02 02 Szkło 5,8 R14 17 01 02 Gruz ceglany 55,5 (R15) R12 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych 17 01 07 mat. ceramicznych i elementów 70,8 R14 wyposa Ŝenia Inne ni Ŝ wymienione w 17 01 06 15 168,03 R15 – przetwarzanie odpadów, w celu ich przygotowania do odzysku, w tym recyklingu R14 – inne działania polegaj ące na wykorzystaniu odpadów w cało ści lub cz ęś ci R12 – wymiana odpadów w celu poddania ich któremukolwiek z procesów wymienionych w pozycji R1-R11 D5 – składowanie na składowiskach odpadów niebezpiecznych lub na składowiskach odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne Źródło: Ankietyzacja Gmin.

Z powy Ŝszego zestawienia wynik, Ŝe w 2012 r. z terenu powiatu zebrano w sumie 15 168,03 Mg odpadów, z tego 14 040,2 Mg stanowiły odpady grupy 20 - opady komunalne. Zmieszanych odpadów komunalnych (20 03 01) odebrano 13 707,7 Mg. Znaczna cz ęść odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji jest bezpo średnio zagospodarowywana u źródła, zwłaszcza na terenach wiejskich i w zabudowie jednorodzinnej, gdzie powstaj ące odpady cz ęsto s ą kompostowane w kompostownikach lub s ą wykorzystywane do karmienia zwierz ąt gospodarskich. W przydomowe kompostowniki wyposa Ŝonych jest ok. 27% mieszka ńców zabudowy jednorodzinnej. W poszczególnych gminach sytuacja wygl ąda nast ępuj ąco: gmina Mi ędzyrzecz – 50%, gmina Pszczew – 35%, gmina Skwierzyna – 26,2%, gmina Przytoczna - 24%, gmina Trzciel – 20%, gmina Bledzew – 5%. W 2012 r. od mieszka ńców powiatu odebrano 105,2 Mg odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji. Bezpo średniemu składowaniu poddano 1033,08 Mg odpadów zmieszanych (20 03 01), natomiast 12 674,62 Mg poddano dalszym procesom przetwarzania. W wyniku prowadzonej selektywnej zbiórki zebrano ogólnie 811,3 Mg odpadów opakowaniowych. Selektywnie zbierane były odpady typu: PET, szkło, makulatura, metale i złom. We wszystkich gminach prowadzono selektywn ą zbiórk ę odpadów opakowaniowych. Najwi ęcej zebrano odpadów szklanych – 39%, odpadów z papieru i tektury – 38% oraz odpadów z tworzyw sztucznych – 22%. Wska źnik dotycz ący zbiórki odpadów opakowaniowych ogółem w przeliczeniu na jednego mieszka ńca powiatu kształtował si ę na poziomie ok. 13,7 kg.

5.6.2. Istniej ące instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów Na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego nie ma czynnych składowisk odpadów. Zamkni ęte składowiska znajduj ą si ę w miejscowo ściach: Bledzew, Goraj (gm. Przytoczna), Skwierzyna, Stoki (gm. Pszczew), Bukowiec (gm. Mi ędzyrzecz), i Jasieniec (gm. Trzciel). Instalacje s ą zrekultywowane i obj ęte

103

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

monitoringiem. Na terenie zamkni ętego składowiska w Bukowcu funkcjonuje stacja przeładunkowa odpadów komunalnych. Na terenie powiatu zlokalizowane s ą instalacje do odzysku odpadów: • LINKPLAST Agata Kozik, ul. Zakaszewskiego 2, 66-300 Mi ędzyrzecz – instalacja do odzysku tworzyw sztucznych, 4, • „Perfekt-Kat Limited” Spółka Komandytowa, Nowa Niedrzwica 9, 66-30 Przytoczna – instalacja do odzysku katalizatorów, • Przedsi ębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe PLAST PROFI Agnieszka Stafyniak, Os. Kasztela ńskie 4a/3, 66-300 Mi ędzyrzecz – instalacja do odzysku tworzyw sztucznych, • Przedsi ębiorstwo Produkcyjno Usługowo Handlowe „Regent” Małgorzata Regent, ul. Górna 5a, 66-340 Przytoczna – instalacja do odzysku łuski kakaowej, • Recykling Tworzyw Sztucznych „GUMTEX” Spółdzielnia Pracy, ul. Fabryczna 4, 66-300 Mi ędzyrzecz – instalacja do odzysku tworzyw sztucznych, • WOODWASTE Sp. z o. o. , ul. Główna 61, 66-340 Przytoczna – instalacja do produkcji peletu z biomasy, • Przedsi ębiorstwa Handlowo-Usługowego „Products” Spółka Jawna, Mi ędzyrzecz, ul. Pozna ńska – kruszarka odpadów budowlanych, • Hayder, Jacek Hayder, Mi ędzyrzecz, ul. Zakaszewskiego 2 - instalacja do odzysku tworzyw sztucznych, • TARTAK BOREX Borys Sieradzki, Łagowiec 61, 66-304 Brójce – kotłownia, instalacja odzysku odpadów w postaci paliwa, • Agencja Allimex Sp. z o.o., śółwin 18, 66-300 Mi ędzyrzecz – instalacja do odzysku tworzyw sztucznych i papieru, • AgroGold Przemysław Buchholtz, ul. Dworcowa 23, 66-340 Przytoczna – instalacja do produkcji peletu z biomasy, • Przetwórstwo Tworzyw Sztucznych JAKUBCZAK, ul. Słoneczna 24, 66-300 Mi ędzyrzecz – instalacja do odzysku tworzyw sztucznych, • „MAREX-BLEDZEW” Sp. z o.o. w Katarzynkach - kotłownia, instalacja odzysku odpadów w postaci paliwa, • ELEKTROSYSTEM Józef i Szymon Giejbo Spółka Jawna w Skwierzynie, ul. Gorzowska 18d oraz ul. Przemysłowa 7 – instalacje do odzysku tworzyw sztucznych, • Zakład Produkcji Pasz i Zan ęt W ędkarskich „STOL” Jacek Le śniowolski, Mi ędzyrzecz, ul. Pozna ńska – instalacja do odzysku surowców i produktów nieprzydatnych do spo Ŝycia, • SWISSPOR POLSKA Sp. z o.o., Mi ędzyrzecz, ul. Waszkiewicza 55 – instalacja do odzysku tworzyw sztucznych, • Jadwiga Panek, obr ęb Bukowiec – kruszarka odpadów budowlanych. • "Drewtrans" S.C.GRZEGORZ I JACEK IWANIEC, ul. Ł ąkowa 6, 66-320 Trzciel – stacja demonta Ŝu pojazdów • "ALWOPOL" Sp.z o.o., ul. FABRYCZNA 4, 66-300 MI ĘDZYRZECZ – kotłownia, • Zakład Produkcji Pasz i Zan ęt W ędkarskich STIL, ul. Pozna ńska – rozdrabniacz z mieszalnikiem, • POLIFLOR Sp. z o.o., ul. Gorzowska 27, 66-440 Skwierzyna – piec, • Mi ędzyrzeckie Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o., ul. Św. Wojciech 46, 66- 300 Mi ędzyrzecz – kompostownia, • PUHP "Rymek Polska" Andrzej Rymaszewski, ul. Lipce 21, 66-300 – maszyna do rozdrabniania tworzyw sztucznych, • Kurt Royce Lloyd Loom Co. Sp. z o.o., ul. Romana Maya 1, 61-371 Pozna ń – kotłownia.

5.6.3. Systemy gospodarki odpadami Dnia 1 lipca 2011 r. sejm przyj ął ustaw ę o zmianie ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 25 lipca 2011 r. nr 152, poz. 897).

104 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

W świetle zmian w ustawie, mieszka ńcy nie s ą ju Ŝ zobowi ązani do samodzielnego zawierania umów z firmami odbieraj ącymi odpady. Tym samym gminy przej ęły obowi ązki nad zorganizowaniem systemu gospodarki odpadami. Gminy mog ą równie Ŝ egzekwowa ć od firm odpowiedni ą jako ść usług. Ustawa weszła w Ŝycie z pocz ątkiem 2012 r., jednak Ŝe z okre ślonymi okresami przej ściowymi dla poszczególnych rozwi ąza ń. Oprócz odpadów komunalnych zmieszanych na terenach gmin „u źródła” zbierane s ą nast ępuj ące odpady: papier, tworzywa sztuczne, szkło, odpady komunalne ulegaj ących biodegradacji. Odpady odbierane s ą z terenu gmin przez firmy wyłonione w przetargach na odbiór i zagospodarowanie odpadów, z odpowiedni ą cz ęstotliwo ści ą okre ślon ą w uchwałach gminnych. Dodatkowo w gminie Mi ędzyrzecz funkcjonuje mobilny punkt zbiórki odpadów, który przyjmuje odpady problemowe typu: sprz ęt elektryczny i elektroniczny, odzie Ŝ i tekstylia z materiałów naturalnych, zu Ŝyte baterie i akumulatory, przeterminowane leki, chemikalia, odpady budowlane i materiałowe, odpady wielkogabarytowe, zu Ŝyte opony. Zgodnie ze znowelizowan ą ustaw ą o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach nale Ŝy zorganizowa ć punkt selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (PSZOK), do których mieszka ńcy mog ą bezpłatnie pozby ć si ę odpadów problemowych. Na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego wszystkie gminy w 2013 r. zorganizowały i udost ępniły PSZOKi dla mieszka ńców. Lokalizacja punktów jest nast ępuj ąca: • PSZOK w Bledzewie przy ul. Ko ściuszki 35, • PSZOK w Mi ędzyrzeczu – teren Przedsi ębiorstwa Produkcji Betonów PUBR w Mi ędzyrzeczu, • PSZOK w Bukowcu – teren zamkni ętego składowiska, Celowy Zwi ązek Gmin CZG-12, • PSZOK w Skwierzynie przy ul. Chrobrego 5, na placu ZGK Sp. z o.o. • PSZOK w Przytocznej przy ul. Dworcowej 8, • PSZOK w Pszczewie ul. Kasztanowa 14, • PSZOK w Trzcielu na osiedlu Jana III Sobieskiego w siedzibie PO Ś „Mrówka” Trzciel.

Znowelizowane przepisy odnosz ące si ę do tworzenia systemów organizacyjno-prawnych w zakresie post ępowania z odpadami komunalnymi zakładaj ą, Ŝe powinny by ć one dwuszczeblowe. Na poziomie województwa zostały skonstruowane regiony gospodarki odpadami komunalnymi, za ś na szczeblu gminy został zbudowany system w ramach regionu, do którego została ona przyporz ądkowana. Według Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Lubuskiego na lata 2012-2017 z perspektyw ą do 2020 w województwie utworzonych zostało 5 regionów gospodarowania odpadami. Zgodnie z nowym systemem gospodarki opadami komunalnymi, w ka Ŝdym z wyznaczonych regionów powinny docelowo funkcjonowa ć regionalne instalacje przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK). Szczegółowe wymagania, jakie powinna spełnia ć instalacja RIPOK, wynikaj ą z: • ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21 ze zm.), • rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 11 wrze śnia 2012 r. w sprawie mechaniczno- biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012 r. poz. 1052).

Według „Planu…” gminy powiatu mi ędzyrzeckiego przynale Ŝą do trzech regionów: • Region Centralny – gm. Mi ędzyrzecz i Bledzew, • Region Wschodni – gm. Trzciel, • Region III (województwo wielkopolskie) – gm. Skwierzyna, Przytoczna i Pszczew

Region Centralny – w jego skład wchodzi 16 gmin w tym 1 z województwa zachodniopomorskiego, a ogólna liczba mieszka ńców wynosi ok. 168 tys. Na terenie regionu centralnego istnieje zwi ązek mi ędzygminny - Celowy Zwi ązek Gmin CZG-12 z siedzib ą w Długoszynie obejmuj ący m.in. gminy Bledzew i Mi ędzyrzecz. Gminy nale Ŝą ce do zwi ązku zadeklarowały przekazy wytworzonych odpadów komunalnych, w celu ich zagospodarowania, do instalacji w Długoszynie. Na terenie regionu centralnego istniej ą obecnie 2 składowiska i 1 kompostownia, które spełniaj ą warunki definicji dla regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych. Na terenie regionu funkcjonuj ą instalacje zast ępcze do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów

105

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

komunalnych, które b ędą przyjmowały odpady komunalne do czasu uruchomienia instalacji regionalnej w Słubicach i Długoszynie. Funkcj ę instalacji zast ępczych w regionie centralnym pełni ć będą: sortownia zmieszanych odpadów komunalnych w Kunowicach i sortownia zmieszanych odpadów komunalnych w Długoszynie.

Region Wschodni – Region obejmuje 30 gmin i 2 miasta, w tym gmin ę Trzciel. Region w 2010 roku zamieszkiwało ponad 415 tys. mieszka ńców. Na terenie regionu wschodniego istnieje porozumienie gmin, które nale Ŝą do ZZO Zielona Góra oraz funkcjonuje te Ŝ zwi ązek mi ędzygminny Eko-przyszło ść . Na terenie regionu wschodniego warunki definicji dla regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych spełnia: • 5 instalacji MBP: o SITA ZACHÓD Sp. z o.o. Kartowice 37, gm. Szprotawa, o WEXPOOL Sp. z o.o., D ąbrówka Wlkp., gm. Zb ąszynek, o Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, Zielona Góra o TEW Gospodarowanie Odpadami Sp. z o.o. w Kiełczu, o Zakład Utylizacji Odpadów "Agmarex", Sulechów. • 3 instalacje do kompostowania odpadów zielonych i innych odpadów ulegaj ących biodegradacji zbieranych selektywnie: o SITA ZACHÓD Sp. z o.o. Kartowice 37, gm. Szprotawa, o Zakład Utylizacji Odpadów "Agmarex" w Sulechowie, o TEW Gospodarowanie Odpadami Sp. z o.o. w Kiełczu,

• 3 składowiska odpadów komunalnych: o Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Nowej Soli, o Zakład Utylizacji Odpadów "Agmarex" w Sulechowie, o Składowisko Odpadów Komunalnych "USKOM" w Stypułowie w Ko Ŝuchów.

Region III – jest regionem utworzonym w województwie wielkopolskim, w jego skład wchodzi 15 wielkopolskich gmin oraz 3 gminy z województwa lubuskiego, to jest gminy: Skwierzyna, Przytoczna i Pszczew ogólna liczba mieszka ńców wynosi ok. 183,1 tys. Region III obsługiwany jest przez nast ępuj ące regionalne instalacje przetwarzania odpadów komunalnych: instalacj ę do produkcji paliw alternatywnych - Zakład Utylizacji Odpadów Clean City Sp. z o.o. ul. Piłsudskiego 2, 64-400 Mi ędzychód, zakład odzysku odpadów obejmuj ącego kompostowni ę odpadów, instalacj ę suchej fermentacji w pryzmach energetycznych z produkcj ą biogazu wraz z jego energetycznym wykorzystaniem i w ęzła odzysku odpadów budowlanych - Przedsi ębiorstwo Handlowo-Usługowe Adam Mulik, Zakład Recyklingu w m. Dęborzyce oraz instalacj ę do produkcji paliwa alternatywnego w gm. Lwówek, m. Józefów – obsługiwan ą przez "Alkom" z Poznania. Odpady unieszkodliwiane składowisku odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne w m. Mnichy, gm. Mi ędzychód. Instalacj ą zast ępcz ą jest składowisko odpadów komunalnych w Piotrkówku, gm. Szamotuły.

5.6.4. Odpady azbestowe Szczególn ą uwag ę na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego nale Ŝy przywi ąza ć do problemu odpadów zawieraj ących azbest nale Ŝą cych do odpadów budowlanych (grupa 17). Wyroby zawieraj ące azbest, które znajduj ą si ę w obiektach budowlanych mo Ŝna u Ŝytkowa ć w sposób nie stwarzaj ący zagro Ŝenia dla środowiska i zdrowia ludzi do ko ńca roku 2032. W celu sukcesywnego eliminowania wyrobów azbestowych z terenu gmin niezb ędne jest opracowanie „programu usuwania azbestu”. Pierwszym etapem jest przeprowadzenie inwentaryzacji wyrobów azbestowych zlokalizowanych na terenie gminy. Obowi ązuj ące w tym zakresie przepisy prawa zobowi ązuj ą wła ścicieli, zarz ądców lub u Ŝytkowników wieczystych nieruchomo ści do: • przedło Ŝenia "Informacji o wyrobach zawieraj ących azbest" odpowiednio wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, b ądź marszałkowi województwa w przypadku przedsi ębiorcy, • przeprowadzenia kontroli stanu tych wyrobów i sporz ądzenia oceny stanu i mo Ŝliwo ści

106 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

bezpiecznego u Ŝytkowania wyrobów zawieraj ących azbest. Wszystkie gminy z terenu powiatu mi ędzyrzeckiego posiadaj ą opracowane Programy usuwania azbestu. Powiat zakłada opracowanie swojego Programu w 2014 r. Zgodnie z przeprowadzonymi w poszczególnych gminach inwentaryzacjami na terenie powiatu znajduje si ę około 452 714,5 m2 wyrobów azbestowych, z czego 377 556 m2 znajduje si ę na obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych, 74 166 m2 w obiektach nale Ŝą cych do osób prywatnych, 992,5 m2 we władaniu samorz ądów gminnych. W obiektach jednostek organizacyjnych starostwa powiatowego wyst ępuj ą płyty faliste cementowo-azbestowe o ł ącznej powierzchni 336,6 m 2, dodatkowo w Zespole Szkól Centrum Kształcenia Rolniczych w Bobowicku - 105 m2. Ponadto w gminach zewidencjonowano 217 Mg i 3700 mb rur cementowo-azbestowych. Ł ączna masa wyrobów azbestowych na terenie powiatu wynosi około 5 196,8 Mg i 3700 mb rur. Tabela 56 Ilo ść zinwentaryzowanych wyrobów azbestowych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego Osoby prywatne / Osoby fizyczne Własno ść samorz ądów Gmina 2 przedsi ębiorcy 2 [m ] 2 m m Gmina Mi ędzyrzecz 61 149 51 265 - Gmina Skwierzyna 39 868 - - Gmina Przytoczna 94 000 - 187,5 Gmina Bledzew 46 556 8 573 78 Gmina Pszczew 49 000 - - Gmina Trzciel 86 983 14 328 727 Razem 377 556 74 166 992,5 Źródło: Z ankietyzacji gmin

Z danych uzyskanych z gmin wynika, Ŝe tylko Gmina Pszczew w ostatnich latach dofinansowała mieszka ńcom do usuwania i unieszkodliwiania azbestu. W latach 2011-2012 r. środki na ten cel pochodziły z WFO ŚiGW w Zielonej Górze. Dofinansowanie wynosiło 100% wnioskowanej przez mieszka ńców kwoty, w wyniku czego usuni ęto i unieszkodliwiono 9 854 m 2 azbestu. Niemal wszystkie gminy planuj ą ubiega ć si ę o środki finansowe z WFOSiGW na usuwanie azbestu w 2014 r.

5.6.5. Cele w zakresie gospodarki odpadami wyznaczone na szczeblu krajowym W gospodarce odpadami komunalnymi przyj ęto nast ępuj ące cele wynikaj ące z KPGO 2014: 1) zapewnienie obj ęcia wszystkich mieszka ńców systemem selektywnego zbierania odpadów najpó źniej do 2015 r., 2) zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: a. w 2013 r. wi ęcej ni Ŝ 50%, b. w 2020 r. wi ęcej ni Ŝ 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., 3) zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 60% wytworzonych odpadów do ko ńca 2014 r., 4) przygotowanie do ponownego wykorzystania i recykling materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i w miar ę mo Ŝliwo ści odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych minimum 50 % masy do 2020 roku.

W gospodarce odpadami niebezpiecznymi przyj ęto nast ępuj ące cele: • Oleje odpadowe - Utrzymanie poziomu odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%. • Odpady medyczne i weterynaryjne - w okresie do 2022 r. celem b ędzie podniesienie efektywno ści selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych (w tym segregacji odpadów u źródła powstawania), co spowoduje

107

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

zmniejszenie ilo ści odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych. • Zu Ŝyte baterie i akumulatory - Rozbudowa systemu zbierania zu Ŝytych baterii przeno śnych i zu Ŝytych akumulatorów przeno śnych, który pozwoli na osi ągni ęcie nast ępuj ących poziomów zbierania: o do 2012 r. – poziom zbierania zu Ŝytych baterii przeno śnych i zu Ŝytych akumulatorów przeno śnych w wysoko ści 25%; o do 2016 r. i w latach nast ępnych – poziom zbierania zu Ŝytych baterii przeno śnych i zu Ŝytych akumulatorów przeno śnych, w wysoko ści 45%. • Zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny - w okresie od 2011 r. do 2022 r. wyznacza si ę nast ępuj ące cele: o ograniczenie istnienia szarej strefy, o rozbudowa systemu odzysku oraz unieszkodliwiania zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego ukierunkowane na całkowite wyeliminowanie ich składowania, utrzymanie poziomów odzysku i recyklingu zu Ŝytego sprz ętu w wysoko ści: dla zu Ŝytego sprz ętu powstałego z wielkogabarytowych urz ądzeń gospodarstwa domowego i automatów do wydawania: • poziomu odzysku w wysoko ści 80 % masy zu Ŝytego sprz ętu, • poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu Ŝytego sprz ętu w wysoko ści 75 % masy zu Ŝytego sprz ętu; dla zu Ŝytego sprz ętu powstałego z małogabarytowych urz ądze ń gospodarstwa domowego, sprz ętu o świetleniowego, narz ędzi elektrycznych i elektronicznych z wyj ątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narz ędzi przemysłowych, zabawek, sprz ętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrz ądów do nadzoru i kontroli: • poziomu odzysku w wysoko ści 70 % masy zu Ŝytego sprz ętu, • poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu Ŝytego sprz ętu w wysoko ści 50 % masy zu Ŝytego sprz ętu; osi ągni ęcie poziomu selektywnego zbierania zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego pochodz ącego z gospodarstw domowych w wysoko ści 4 kg/mieszka ńca/rok. • Pojazdy wycofane z eksploatacji - Celem nadrz ędnym jest zapewnienie pełnej skuteczno ści działania systemu zbierania i demonta Ŝu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz odzysku, w tym recyklingu odpadów powstaj ących z pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz ograniczenie istnienia szarej strefy. Wyznacza si ę nast ępuj ące minimalne poziomy odzysku i recyklingu odniesione do masy pojazdów przyj ętych do stacji demonta Ŝu w skali roku: o 85% i 80% do ko ńca 2014 r., o 95% i 85% od dnia 1 stycznia 2015 r. • Odpady zawieraj ące azbest - W okresie do 2032 r. zakłada si ę sukcesywne osi ąganie celów okre ślonych w przyj ętym w dniu 15 marca 2010 r. przez Rad ę Ministrów „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 - 2032”.

Odpady pozostałe. W gospodarce pozostałymi odpadami przyj ęto nast ępuj ące cele • Zu Ŝyte opony - w perspektywie do 2022 r. podstawowym celem jest utrzymanie dotychczasowego poziomu odzysku na poziomie co najmniej 75%, a recyklingu na poziomie co najmniej 15%.

108 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• Odpady z budowy, remontów i demonta Ŝu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej - w okresie do 2022 r. głównym celem jest rozbudowa systemu selektywnego zbierania odpadów z remontów, budowy i demonta Ŝu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej. Do 2020 r. poziom przygotowania do ponownego u Ŝycia, recyklingu oraz innych form odzysku materiałów budowlanych i rozbiórkowych powinien wynosi ć minimum 70% wagowo. • Komunalne osady ściekowe - w perspektywie do 2022 r. podstawowe cele w gospodarce komunalnymi osadami ściekowymi s ą nast ępuj ące: o ograniczenie składowania osadów ściekowych, o zwi ększenie ilo ści komunalnych osadów ściekowych przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska oraz osadów przekształcanych metodami termicznymi, o maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotycz ących bezpiecze ństwa sanitarnego i chemicznego, o zwi ększenie ilości komunalnych osadów ściekowych wykorzystywanych w biogazowniach w celach energetycznych, o wzrost masy komunalnych osadów ściekowych przekształcanych termicznie w cementowniach, kotłach energetycznych oraz spalarniach komunalnych osadów ściekowych, • Odpady ulegaj ące biodegradacji inne ni Ŝ komunalne - w okresie do 2022 r. zakłada si ę zmniejszenie masy składowanych odpadów do poziomu nie wi ęcej ni Ŝ 40% masy wytworzonych odpadów. • Odpady opakowaniowe - celem nadrz ędnym jest ograniczenie istnienia szarej strefy. Jako cel na rok 2014 przyj ęto osi ągni ęcie poziomów odzysku i recyklingu:

Lp. Odpad powstały z: Poziom w % rodzaj opakowa ń odzysku recyklingu 1 opakowania razem 60 1) 55 1) 2 opakowania z tworzyw sztucznych - 22,5 1) 2) 3 opakowania z aluminium - 50 1) 4 opakowania ze stali, w tym z blachy stalowej - 501) 5 opakowania z papieru i tektury - 60 1) 6 opakowania ze szkła gospodarczego, poza ampułkami - 60 1) 7 opakowania z drewna - 15 1)

Natomiast w latach nast ępnych nale Ŝy utrzyma ć te poziomy. ______1) Nie dotyczy opakowa ń maj ących bezpo średni kontakt z produktami leczniczymi okre ślonymi w przepisach Prawa farmaceutycznego, 2) Do poziomu recyklingu zalicza si ę wył ącznie recykling, w wyniku którego otrzymuje si ę produkt wykonany z tworzywa sztucznego.

Kierunki działa ń w zakresie racjonalnej gospodarki odpadami: • minimalizowanie ilo ści wytwarzanych odpadów w sektorze komunalnym oraz wdro Ŝenie nowoczesnych systemów ich odzysku i unieszkodliwiania, • obj ęcie zorganizowan ą zbiórk ą odpadów wszystkich mieszka ńców, • redukcja w odpadach kierowanych na składowiska zawarto ści składników ulegaj ących biodegradacji, • wdra Ŝanie selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych, budowlanych i niebezpiecznych.

109

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

5.7. Przeciwdziałanie powa Ŝnym awariom Powa Ŝną awari ą w rozumieniu ustawy Prawo ochrony środowiska jest zdarzenie, w szczególno ści emisja, po Ŝar lub eksplozja, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro Ŝenia Ŝycia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstanie takiego zagro Ŝenia z opó źnieniem.

Do potencjalnych zagro Ŝeń mog ących doprowadzi ć do sytuacji awaryjnych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego nale Ŝy zaliczy ć przede wszystkim: • po Ŝary, • katastrofy, awarie i niekontrolowane przenikanie ró Ŝnych substancji do środowiska naturalnego, • transport drogowy – ryzyko ska Ŝenia przez rozszczelnienie cystern z substancjami ropopochodnymi i gazem płynnym, • transport wodny - awarie środków pływaj ących po szlakach Ŝeglownych na rzece Warta, • awarie ruroci ągu naftowego PERN „Przyja źń ” przebiegaj ącego przez miejscowo ści Skwierzyna, Przytoczna, Trzebiszewo, Wierzbno i Chełmsko, • awarie gazoci ągu DN 500 przebiegaj ącego przez miejscowo ści Skwierzyna, Chełmsko i Przytoczna, • awarie gazoci ągu wysokiego ci śnienia tranzytowego DN 1400 przebiegaj ącego przez gminy Pszczew, Mi ędzyrzecz i Bledzew. • awarie urz ądze ń technicznych w zakładach przemysłowych, • kl ęski Ŝywiołowe (susze, huragany, intensywne opady, podtopienia).

Obowi ązki zwi ązane z awariami przemysłowymi spoczywaj ą głównie na prowadz ącym zakład o du Ŝym lub zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii oraz na organach Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej, a tak Ŝe Wojewodzie. Na terenie powiatu znajduj ą si ę zakłady o du Ŝym ryzyku wystąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej (ZoDR), które podlegaj ą regularnej kontroli PSP: • AmeriGaz Polska S.A, Nowa Niedrzwica, Gmina Przytoczna, • Terminal Ekspedycyjny Wierzbno, Wierzbno 60, Gmina Przytoczna. Kontrole zakładów przeprowadzane s ą równie Ŝ przez WIO Ś, który równie Ŝ realizuje zadania z zakresu zapobiegania wyst ępowania awarii przemysłowych. W latach 2010-2013 na terenie powiatu nie miały miejsca zdarzenia maj ące znamiona powa Ŝnych awarii przemysłowych. Na wypadek wyst ąpienia powodzi Komenda Powiatowej Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej prowadzi regularne ćwiczenia z ratownictwa wodnego i ćwicze ń ochrony przed powodzi ą przy u Ŝyciu specjalistycznego sprz ętu .

5.8. Edukacja ekologiczna społecze ństwa W Polityce ekologicznej pa ństwa celem średniookresowym w omawianym zakresie jest stałe podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa zgodnie z zasad ą „my śl globalnie, działaj lokalnie”, która prowadzi do: • proekologicznych zachowa ń konsumenckich, • pro środowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialno ści za stan środowiska, • organizowania akcji lokalnych słu Ŝą cych ochronie środowiska, • uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych dotycz ących ochrony środowiska.

W „Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Lubuskiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do 2019 roku” problematyka edukacji społecze ństwa w dziedzinie zajmuje znacz ące miejsce. Równie Ŝ poprzedni „Program ochrony środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego” zwracał szczególn ą uwag ę i podkre ślał znaczenie edukacji ekologicznej lokalnego społecze ństwa.

110 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Edukacja ekologiczna to działania maj ące na celu usprawnienie działa ń samorz ądów poprzez profesjonalne dokształcanie i systemy szkole ń, wdro Ŝenie interdyscyplinarnego modelu pracy, współprac ę i partnerstwo mi ędzy instytucjami, a tak Ŝe budowanie powi ąza ń mi ędzy władzami samorz ądowymi a społecze ństwem. Istotne znaczenie mo Ŝe mie ć np. wdro Ŝenie systemu EMAS, czyli Systemu Ekozarz ądzania i Audytu, maj ącego na celu zach ęcenie ró Ŝnych organizacji (przedsi ębiorstw, zakładów, instytucji) do ci ągłego doskonalenia si ę w działalno ści środowiskowej.

Istotn ą rol ę w szerzeniu wiedzy ekologicznej na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego odgrywaj ą m.in.: • jednostki samorz ądowe: • jednostki o światy: szkoły, przedszkola; • organizacje społeczne: koła łowieckie, kluby w ędkarskie, itp. • Nadleśnictwa, • Celowy Zwi ązek Gmin (CZG-12), • Zespół parków Krajobrazowych Województwa Lubuskiego.

W ostatnich latach Powiat Mi ędzyrzecki był organizatorem nast ępuj ących wydarze ń ekologicznych: • konkurs fotograficzny „Przyroda powiatu Mi ędzyrzeckiego” przeprowadzony w śród uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych (2007 r.), • szkolenia dla młodzie Ŝy szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych na temat zrównowa Ŝonej konsumpcji (2008 r.), • przekazanie przedszkolom płyt CD pt. „Jaki to ptak? - Rozpoznawanie ptaków po śpiewach i głosach” (2008 r.), • przekazanie szkołom podstawowym foliogramów wraz z opisem i kartami zadaniowo- sprawdzaj ącymi pt. „Woda, ścieki, odpady” oraz „Powietrze i jego zanieczyszczenie” (2009), • uczestnictwo w ogólnopolskim projekcie „Od Poznania do Kopenhagi – polscy kampanierzy DLA KLIMATU”, szkolenia dla szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych (2009), • organizacja wystaw banerowych pt. „Azbest” i „Wpływ fosforanów na eutrofizacj ę zbiorników wodnych” na terenie szkół powiatu mi ędzyrzeckiego (2009), • konkurs fotograficzny „pomniki przyrody powiatu mi ędzyrzeckiego dla uczniów szkół z powiatu mi ędzyrzeckiego”(2010 r.), • zakup banerów o tematyce ekologicznej: formy ochrony przyrody oraz gospodarka odpadami (2010 r.), • szkolenia dla młodzieŜy szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych pt. „Wpływ fosforanów na eutrofizacj ę zbiorników wodnych”(2012 r.), • seminarium pt. „Prawidłowe gospodarowanie i bezpieczne usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest – mo Ŝliwo ści i koszty”(2012 r.),

Cyklicznie odbywaj ące si ę akcje, które otrzymuj ą wsparcie finansowe Powiatu to: • akcje sprz ątania rzeki Obry przez uczniów Zespołu Szkół Ekonomicznych w Mi ędzyrzeczu, • akcje sprz ątania pla Ŝy i wód przybrze Ŝnych Jeziora Lubikowskiego, • konkursu „Młodzie Ŝ zapobiega po Ŝarom”, który swym zakresem obejmuje równie Ŝ ratownictwo ekologiczne, • organizacja powiatowych zawodów sportowo-po Ŝarniczych dru Ŝyn OSP, które swoim zakresem obejmuj ą wiedz ę i umiej ętno ści z zakresu ratownictwa chemicznego i ekologicznego, • wystawy banerów o tematyce ekologicznej - formy ochrony przyrody oraz gospodarka odpadami w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych.

W edukacje ekologiczna lokalnej społeczno ści anga Ŝuj ą si ę równie Ŝ samorz ądy gminne. Działania edukacyjne podejmowane przez gminy polegaj ą głównie na wspieraniu i współorganizowaniu ogólnopolskich akcji – „Sprz ątania świata”, „Dnia Ziemi” itp. Zespół Szkół oraz Gminny O środek Kultury w Pszczewie są organizatorami warsztatów, szkole ń, projektów edukacyjnych dla dzieci i

111

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

młodzie Ŝy w zakresie ochrony środowiska. Biblioteka Publiczna w gminie Trzciel jest organizatorem konkursów szkolnych dotycz ących segregacji odpadów oraz ochrony ro ślin i zwierz ąt. W szkołach w gminie Bledzew organizowane jest konkurs „Zbiórka surowców wtórnych”. Przed wprowadzeniem w Ŝycie znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminie Przytoczna organizowane były zebrania wiejskie dotycz ące gospodarki odpadami oraz rozdawane ulotki o tej tematyce. Przedstawiano równie Ŝ zasady post ępowania z wyrobami azbestowymi. Co roku na terenie gminy Skwierzyna odbywa si ę akcja sprz ątania li ści z terenów parków. Przed wprowadzeniem nowych zasad w zakresie gospodarki odpadami mieszka ńcy otrzymali ulotki dotycz ące nowej ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach. Gmina Mi ędzyrzecz wspiera finansowo i organizacyjnie szkół i przedszkoli, a tak Ŝe innych jednostek w realizowanych przez nie programach edukacji ekologicznych. Jest równie Ŝ współorganizatorem happeningów, festynów i innych form edukacji ekologicznych.

Organizatorem wielu akcji edukacyjnych jest Celowy Zwi ązek Gmin CZG-12. Wśród najwa Ŝniejszych akcji zorganizowanych w ostatnim czasie przez CZG-12 nale Ŝy wymieni ć: • Zielona Szkoła, Zielone Przedszkole” – Celem zada ń edukacyjnych było ukształtowanie w uczestnikach konkursu nawyku selektywnej zbiórki surowców wtórnych, promowanie, wdra Ŝanie i rozpowszechnianie zachowa ń proekologicznych. W czasie akcji zbierano surowce wtórne – plastiki, kartony, gazety i baterie • konkurs EKO SZKOŁA – uczestnicz ące w konkursie placówki o światowe były zobowi ązane realizowa ć zadania z zakresu selektywnej zbiórki surowców Podczas konkursu poruszano szereg tematów zwi ązanych z gospodark ą odpadami problemowymi, jak: gospodarka zu Ŝytym sprz ętem elektrycznym i elektronicznym, selektywna zbiórka baterii, aluminium, metalu, plastiku, szkła i makulatury oraz realizacja w placówkach Dnia Bez Śmiecenia. • konkurs „Gramy FAIR-PLAY” – skierowany do uczniów ró Ŝnego szczebla nauczania. Polegał na stworzeniu komiksu o tematyce recyklingu puszki, sportu, gry Fair-Play nie tylko w kontek ście sportu ale równie Ŝ podej ścia do środowiska i najbli Ŝszego otoczenia. • konkurs „Działasz na wielu płaszczyznach w zakresie segregacji i ochrony środowiska – poka Ŝ swoje działania w codziennym Ŝyciu” – skierowany do uczniów ró Ŝnego szczebla nauczania. Polegał na pracy opisowej działa ń podejmowanych w placówce w zakresie ekologicznych zachowa ń w codziennym Ŝyciu, oszcz ędzania energii, wody i wła ściwej gospodarki odpadami. • konkurs „Daj przykład innym – poka Ŝ jak wykorzysta ć surowce wtórne w tworzeniu recyklingowych przedmiotów codziennego u Ŝytku” – polegaj ący na stworzeniu u Ŝytecznych przedmiotów z wykorzystaniem wszelkiego rodzaju odpadków. Celowy Zwi ązek Gmin CZG-12 organizował równie Ŝ liczne imprezy wystawiennicze, prelekcje, warsztaty i konferencje m.in.: • przedstawienia o charakterze ekologicznym, • festyny i pikniki ekologiczne, • seminarium dla nauczycieli odno śnie gospodarki odpadami w świetle nowych przepisów prawnych • prelekcje, wykłady, warsztaty, konferencje dotycz ące szeroko rozumiana gospodarka odpadami zarówno dla najmłodszych, starszych i najstarszych mieszka ńców gmin członkowskich w CZG-12, oraz dla pracowników jednostek samorz ądowych i o światowych, • warsztaty dla nauczycieli „Edukacja i informowanie w zakresie post ępowania z odpadami” – dotycz ące zasad selektywnego zbierania odpadów i promuj ące aktywne metody w edukacji odpadowej. Celem warsztatów było uzupełnienie wiedzy merytorycznej nauczycieli, podniesienie jako ści pracy edukacyjnej nauczycieli, wymiana do świadcze ń, zwi ększenie ilo ści wysegregowanych surowców wtórnych oraz odpowiednia organizacja zbiórek w szkołach i przedszkolach. • warsztaty edukacyjne „Eko Lekcje” – tematyka zaj ęć obejmowała głównie zagro Ŝenia wynikaj ące z niewła ściwego post ępowania z odpadami, poznanie zasad selektywnej zbiórki,

112 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

z uwzgl ędnieniem odpadów niebezpiecznych oraz baterii i zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego. Dzieci i młodzie Ŝ oprowadzano równie Ŝ po zakładzie i omawiano poszczególne elementy instalacji Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Długoszynie.

Edukacja le śna prowadzona jest równie Ŝ przez nadleśnictwa. Nadle śnictwo Skwierzyna prowadzi prelekcje w przedszkolach, szkołach, na targach, imprezach regionalnych promuj ąc ekologiczny system le śnictwa. Głównymi odbiorcami i uczestnikami akcji jest młodzie Ŝ szkolna. Nadle śnictwo Bolewice zajmuje si ę organizacj ą oraz prowadzeniem stoiska edukacyjno-promocyjnego Nadle śnictwa Bolewice oraz Nadle śnictwa Trzciel podczas Jarmarku Magdale ńskiego w Pszczewie. Stoisko po świ ęcone działalno ści PGL LP, z okazji Mi ędzynarodowego Roku Lasu. W Nadle śnictwie Karwin edukacja ekologiczna prowadzona jest głównie w Izbie Edukacji Le śnej przy le śniczówce Go ścinowo w Dobrojewie. Formy działalno ści edukacyjnej izby obejmuj ą zaj ęcia kameralne, terenowe z dzie ćmi, młodzie Ŝą i dorosłymi. Izba Edukacji Le śnej obejmuje: 4 salki edukacyjne: salka przyrodnicza (zbiory zwi ązane z le śnictwem, gabloty, tablice tematyczne), ,,stara kuchnia'', salka wojskowa, salka motoryzacyjna i punkt widokowy. Przy izbie znajduje si ę ekspozycja starych maszyn le śnych m. in.: sadzarka, kolczatka oraz pługi. Pobliski las umo Ŝliwia praktyczn ą nauk ę rozpoznawania gatunków drzew rosn ących na terenie Puszczy Noteckiej. Nadle śnictwo Trzciel prowadzi edukacj ę le śno-przyrodnicz ą na dwóch ście Ŝkach przyrodniczych wyposa Ŝonych w tablice edukacyjne, ławki i kosze na śmieci oraz w wiacie edukacyjnej z miejscem na ognisko nad J. śydowskim w Świdwowcu. Prowadzonymi przez le śników zaj ęciami terenowymi o charakterze edukacyjnym obj ętych jest od 1160 do 1550 osób rocznie w tym głównie uczniowie szkół podstawowych i młodzie Ŝ gimnazjalna. Nadle śnictwo Mi ędzyrzecz prowadzi edukacj ę le śną społecze ństwa na bazie naturalnych walorów przyrodniczych i krajobrazowych nadle śnictwa, z wykorzystaniem istniej ącej infrastruktury edukacyjnej. Działalno ść edukacyjna ukierunkowana jest zarówno na najmłodszych jak i starszych. Na spotkaniach edukacyjnych, pogadankach, wycieczkach do lasu przedstawia si ę jak wa Ŝny jest las, jak wygl ąda praca le śnika, jak korzysta ć z lasu nie czyni ąc w nim szkody, ucz ąc i bawi ąc jednocze śnie. W nadle śnictwie znajduje si ę kilka obiektów edukacyjnych, m.in.: izba edukacji le śnej, le śna wiata edukacyjna – Zielona Klasa, le śna ście Ŝka edukacyjna „Gł ębokie”, drzewostan nasienny oraz rezerwaty przyrody i u Ŝytki ekologiczne.

Na terenie Pszczewskiego Parku Krajobrazowego w O środku Edukacji Przyrodniczej (OEP) w Pszczewie odbywaj ą si ę zaj ęcia edukacyjne w formie prelekcji lub warsztatów, a najcz ęstszymi metodami stosowanymi podczas zaj ęć s ą metody aktywne. Uczestnicz ące w zaj ęciach w budynku O środka dzieci ucz ą si ę przyrody i poznaj ą j ą przez zabaw ę, do świadczenie i obserwacje (np. mikroskopowe). W ramach prowadzonej edukacji realizowanych jest kilkana ście tematów dostosowanych do wieku uczestników zaj ęć . Tematyka zaj ęć obejmuje m.in.: walory przyrodnicze i krajobrazowe PPK, ekosystem lasu, jeziora, rze źbę polodowcow ą, ochron ę przyrody i jej formy, zagro Ŝenia i sposoby ochrony głównych elementów środowiska przyrodniczego. Cz ęsto prowadzone s ą obserwacje ornitologiczne nad jeziorami. W śród typowo przyrodniczych tras jest jedna ukazuj ąca histori ę Pszczewa i jego zabytki.

Funkcje edukacyjno-rekreacyjne pełni ą równie Ŝ ście Ŝki piesze i rowerowe. W Nadle śnictwie Skwierzyna dominuj ą szlaki turystyczne wyznaczone przez PTTK i Gmin ę Skwierzyna. Wyj ątkiem jest szlak rowerowy „szlakiem Bobrów” o długości 16 km. Du Ŝym zainteresowaniem cieszy si ę polana edukacyjna „Lisia polana” z funkcj ą stanicy noclegowej dla kajaków. Na terenie Nadle śnictwa Bolewice wyznaczonych jest 7,4 km ście Ŝek konnych i 19 km ście Ŝek rowerowych. W granicach Pszczewskiego Parku Krajobrazowego znajduje si ę na szczególny parking le śny - „Na dawnej granicy pa ństwa polskiego”. Parking le Ŝy pomi ędzy miejscowo ściami Pszczew i Silna, na

113

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

dawnej granicy polsko-niemieckiej, ustalonej traktatem wersalskim w 1919 roku i ł ączy walory uŜytkowe z trosk ą o zachowanie pami ęci o wydarzeniach historycznych. Na terenie Nadle śnictwa Karwin elementy turystyczne obejmuj ą specjalnie przygotowane miejsca postoju pojazdów. Zadanie realizowane było w ramach programu własnego Pa ństwowego Gospodarstwa Le śnego Lasy Pa ństwowe pn. ,,Aktywne Udost ępnianie Lasów na 2013 r.’’. Celem ww. programu jest zapewnienie społecze ństwu, w zwi ązku z realizacj ą przez Lasy Pa ństwowe pozaprodukcyjnych funkcji lasu w ramach trwale zrównowa Ŝonej gospodarki le śnej, mo Ŝliwo ści wypoczynku, rekreacji, uprawiania turystyki oraz krajoznawstwa z wykorzystaniem lasów Skarbu Pa ństwa oraz ich otoczenia poprzez pokrycie terenu Polski sieci ą m.in. parkingów le śnych i miejsc postoju pojazdów. Inwestycja ta finansowana jest ze środków Funduszu le śnego. Długo ść ście Ŝek dydaktycznych (przyrodniczo-le śnych) utrzymywanych przez Nadle śnictwo Trzciel wynosi: ście Ŝka „Trzciel - Łysa Górka” w Świdwowcu - 1,4 km ście Ŝka „Wokół Góry Wysokiej” w Pszczewie - 5 km. Przez tereny le śne przebiegaj ą liczne szlaki urz ądzone i utrzymywane przez PTTK w Mi ędzyrzeczu oraz Pszczewski Park Krajobrazowy. Przez teren Nadle śnictwa Mi ędzyrzecz prowadz ą szlaki turystyczne i ście Ŝki rowerowe pełni ące funkcj ę edukacyjn ą. Le śna ście Ŝka edukacyjna „Gł ębokie” posiada mo Ŝliwo ść zapoznania si ę z gospodark ą le śną, a mianowicie z podziałem przestrzennym, hodowla lasu, u Ŝytkowaniem i ochron ą lasu oraz gospodark ą łowieck ą, jak równie Ŝ z ochrona przyrody, poniewa Ŝ ście Ŝka poło Ŝona jest w bezpo średnim s ąsiedztwie u Ŝytku ekologicznego „Gł ębokie” i jeziora Gł ębokie, gdzie istnieje mo Ŝliwo ść obserwacji chronionych gatunków ptaków. Ście Ŝka wyposa Ŝona jest w tablice dydaktyczn ą, wie Ŝę widokow ą i sprz ęt do obserwacji.

6. Identyfikacja problemów środowiskowych Przedstawione wnioski w zakresie poszczególnych komponentów, pomog ą wyznaczy ć priorytety i cele w zakresie Programu ochrony środowiska dla powiatu mi ędzyrzeckiego.

Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Powiat charakteryzuje si ę du Ŝym uprzemysłowieniem na co wskazuj ę wysoka emisja zanieczyszcze ń pyłowych - 3 miejsce w województwie i 8 miejsce pod wzgl ędem emisji zanieczyszcze ń gazowych (na 14 powiatów). Emisja substancji gazowych z zakładów przemysłowych wzrosła od 2008 r. o ok. 5,6%, natomiast dzi ęki powszechniej montowanym na kominach zakładów instalacjom odpylaj ącym emisja pyłów spadła o ok. 17,6%. Głównym problemem w zakresie zanieczyszczenia powietrza oprócz emisji przemysłowej na terenie powiatu jest tzw. „emisja niska”, czyli emisja komunikacyjna, emisja z lokalnych kotłowni w ęglowych i domowych pieców grzewczych oraz napływ ponadlokalnych zanieczyszcze ń. Pomiary imisji w 2012 r. wykazały, podobnie jak w latach ubiegłych, Ŝe głównym problemem w zakresie zanieczyszczenia powietrza w Lubuskim s ą wysokie st ęŜ enia pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu w nim zawartego. W sezonie grzewczym wielko ści st ęŜ eń pyłu PM10 i benzo(a)pirenu były wy Ŝsze ni Ŝ okresie letnim. Z przebiegu rocznej serii pomiarów odczyta ć mo Ŝna wyra źną sezonow ą zmienno ść st ęŜ eń pyłu. Jego głównym źródłem s ą przestarzałe, niskoenergetyczne paleniska domowe ogrzewane paliwami stałymi cz ęsto złej jako ści.

Zanieczyszczenia wód Z przeprowadzonych bada ń jako ści wód wynika, Ŝe zagro Ŝeniem dla wód płyn ących s ą nadal zanieczyszczenia pochodzenia komunalnego. Główne zagro Ŝenia jako ści wód podziemnych wynikaj ą z braku kanalizacji sanitarnej.Nadal istniej ą du Ŝe dysproporcje w zakresie wyposa Ŝenia miejscowości w sieci wodoci ągowe i kanalizacyjne, co wpływa na jako ść wód, zwłaszcza mniejszych rzek i cieków na obszarach wiejskich. Na jako ść wód najcz ęś ciej wpływały elementy biologiczne – zawarto ść chlorofilu „a”, fitoplanktonu oraz makrofitów (ESMI), natomiast w śród elementów fizykochemicznych przekroczenia dotycz ą najcz ęś ciej warunków tlenowych (nasycenie hypolimnionu tlenem, zawarto ść tlenu nad dnem) oraz przezroczysto ści. W skutek przemysłowego zanieczyszczenia wód pogorszenie

114 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021” stanu chemicznego wyst ępuje ze wzgl ędu na przekroczenia dopuszczalnych st ęŜ eń dla substancji z grupy wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych. Ponadto zagro Ŝenie stanowi nadmierna chemizacja terenów uprawnych, powoduj ąca migracj ę toksycznych zwi ązków z wodami opadowymi w gł ąb gruntu.

Gospodarka odpadami Najwi ększym wyzwaniem dla gminy jest dostosowanie si ę do nowych regulacji prawnych w zakresie gospodarowania odpadów, obj ęcie systemem wszystkich mieszka ńców oraz osi ągni ęcie przez gminy zakładanych poziomów redukcji składowanych odpadów. Obecnie prowadzona selektywna zbiórka odpadów nie stwarza mo Ŝliwo ści ograniczenia w odpowiednim stopniu ich unieszkodliwienia poprzez składowanie. Problemem jest równie Ŝ spalanie odpadów w paleniskach domowych i nadal niska świadomo ść ekologiczna społecze ństwa. Ze wzgl ędu na ilo ść wyrobów azbestowych oraz wysokie koszty zwi ązane z usuwaniem tych odpadów niezb ędna jest pomoc finansowa przez udzielanie dotacji z funduszy ochrony środowiska. Tempo usuwania wyrobów azbestowych jest zbyt wolne i termin całkowitego wyeliminowania wyrobów azbestowych jest zagro Ŝony.

Zagro Ŝenie powodzi ą Obszary zagro Ŝone powodzi ą wyst ępuj ą lokalnie wzdłu Ŝ rzeki Warty zwłaszcza w m. Skwierzyna. Dla obszarów tych wykonano mapy zagro Ŝenia i mapy ryzyka powodziowego. Wzdłu Ŝ obszarów zagro Ŝonych istnieje 62 840 m wałów przeciwpowodziowych, które chroni ą ł ącznie 10 250 ha u Ŝytków zielonych. Podczas ostatniego przegl ądu jesiennego w 2013 r. stwierdzono liczne uszkodzenia wałów wywołane głównie przez zwierz ęta. Ich stan oceniono jako „mog ący zagra Ŝać” bezpiecze ństwu. Na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego powierzchnia gruntów ornych wymagaj ących melioracji wynosi 50 ha, a u Ŝytków zielonych – 70 ha. Jednym z istotnych warunków ograniczenia niebezpiecze ństwa powodzi jak równie Ŝ ochroną przed skutkami suszy jest zwi ększenie retencji zbiornikowej, poprzez budow ę małych zbiorników wodnych.

Ochrona przyrody Powiat posiada wysokie walory przyrodniczo-krajobrazowe. Obj ęty jest ró Ŝnego rodzaju formami ochrony przyrody obejmuj ąc ponad 31% obszaru powiatu. Na walory przyrodnicze du Ŝy wpływ wywieraj ą lasy, które zajmuj ą ponad 52% powierzchni powiatu oraz zasobno ść w wody powierzchniowe, co jest niew ątpliwym atutem. Du Ŝa cz ęść obszarów le śnych obj ęta jest ochron ą prawn ą. Ze wzgl ędu na liczne walory przyrodniczo-krajobrazowe przewiduje si ę dalszy rozwój ró Ŝnych form turystyki i rekreacji, w zwi ązku z tym istnieje konieczno ść ochrony i utrzymywania krajobrazu rekreacyjnego. Wi ąŜ e si ę to z udost ępnieniem obiektów i obszarów chronionych dla potrzeb turystyki i wymusza okre ślenie zasad korzystania z zasobów przyrody. Szczególnie wa Ŝne jest równie Ŝ podnoszenie społecznej świadomo ści celów i potrzeb w dziedzinie ochrony przyrody i bioró Ŝnorodno ści. Natomiast brak odpowiednich zapisów w planach zagospodarowania przestrzennego gmin o wprowadzonych zakazach w obr ębie obszarów chronionych mog ą przyczynia ć si ę do powstawania konfliktów na styku ochrona przyrody, a rozwój gospodarczy.

Ochrona przed hałasem Przez obszar powiatu przebiegaj ą drogi krajowe nr 92, 3 i 24, fragment autostrady A2, oraz nowy fragment S3, które charakteryzuj ą si ę du Ŝym nat ęŜ eniem ruchu. Realizowana budowa S3 oraz oddana do ruchu autostrada A2 zdecydowanie wpłyn ą na popraw ę komfortu akustycznego w powiecie. Dzi ęki wybudowanym obwodnicom Mi ędzyrzecza i Skwierzyny zmniejszy si ę ruch tranzytowy pojazdów ci ęŜ kich w obszarach zabudowanych, które skierowane zostan ą na A2 i S3. Utrzymanie odpowiednich warto ści hałasu w środowisku b ędzie mo Ŝliwe, gdy wykorzystywane zostan ą wystarczaj ące rozwi ązania techniczne. Tempo modernizacji i budowy nowych dróg nie mo Ŝe nad ąŜ yć za wzrostem liczby pojazdów. Stwierdzone przekroczenia wymagaj ą podj ęcia działa ń naprawczych. Wykonane mapy akustyczne powinny słu Ŝyć do tworzenia wła ściwych zapisów w studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planach

115

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

zagospodarowania przestrzennego gmin, dotycz ących terenów poło Ŝonych w otoczeniu dróg.

Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Liczba urz ądze ń emituj ących pola elektromagnetyczne bardzo szybko wzrasta, dlatego istotna jest kontrola wpływaj ących zgłosze ń i wyników pomiaru promieniowania elektromagnetycznego. Wyst ępuj ące konflikty zwi ązane z rozwojem instalacji wytwarzaj ących promieniowanie elektromagnetyczne powinny by ć uwzględniane w zapisach w studium i planach zagospodarowania przestrzennego gmin.

Odnawialne źródła energii Lokalne uwarunkowania determinuj ą racjonalno ść wdra Ŝania przedsi ęwzi ęć z zakresu odnawialnych źródeł energii. Problemem dla powiatu w tym obszarze mog ą by ć wykluczenia rozwoju energetyki wiatrowej z uwagi na uwarunkowania przestrzenne, przyrodnicze, klimatyczne, urbanizacyjne i gospodarcze. W przypadku energetyki solarnej za nieracjonaln ą uznaje si ę wykorzystanie energii słonecznej na wi ększ ą skal ę ze wzgl ędów na parametry nasłonecznienia, jednak indywidualne wykorzystanie energii sło ńca uznaje si ę za po Ŝą dane. W przypadku energii geotermalnej problemem są koszty tego typu inwestycji, na które nakładaj ą si ę równie Ŝ szczegółowe badania potencjału i mo Ŝliwo ści zagospodarowania wód geotermalnych. Licznie zlokalizowane elektrownie wodne na rzece Paklica eliminują potencjał innych przedsi ęwzi ęć podobnego rodzaju, cho ć pozostawia mo Ŝliwo ść rozbudowy mocy zainstalowanych w istniej ących elektrowniach. Powiat posiada potencjał zwi ązany z produkcj ą energii w biogazowniach rolniczych, jednak problem mo Ŝe okaza ć si ę odpowiedni ą lokalizacj ą, która nie b ędzie wzbudza ć konfliktów społecznych. Zatem zało Ŝone poziomy produkcji energii odnawialnej na poziomie powiatu mog ą nie zosta ć osi ągni ęte w zakładanym okresie czasu – co najmniej 15% do ko ńca 2020 r.

Edukacja ekologiczna Problemem mo Ŝe by ć brak poszanowania dla środowiska w śród jego u Ŝytkowników oraz oboj ętno ść w stosunku do zagro Ŝeń środowiska. Jednak za po średnictwem Internetu, nawet niewielkim kosztem mo Ŝna zorganizowa ć ciekawe akcje edukacyjne, które podnios ą poziom świadomo ści mieszka ńców.

7. Strategia ochrony środowiska Powiatu Mi ędzyrzeckiego 7.1. Cele i priorytety ekologiczne Aktualny stan środowiska i przewidywane jego zmiany w aspekcie planowanego dalszego rozwoju powiatu wymuszaj ą konieczno ść zrównowa Ŝonego rozwoju poprzez realizacj ę przedsi ęwzi ęć proekologicznych. Istotnym problemem jest dokonanie zobiektywizowanego wyboru priorytetów i celów na podstawie znacz ących aspektów środowiskowych, które wyst ępuj ą na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego.

Zadania i cele w zakresie ochrony środowiska wyznaczone w Programie ochrony środowiska musz ą pozostawa ć w ścisłej korelacji z zadaniami wyznaczonymi w programach ochrony środowiska na szczeblu wy Ŝszym oraz z celami wyznaczonymi w dokumentacjach strategicznych. W tym przypadku z Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Lubuskiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do roku 2019, Polityk ą Ekologiczn ą Pa ństwa w latach 2009 - 2012 z perspektyw ą do roku 2016.

Po dokonaniu diagnozy stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie powiatu oraz kieruj ąc si ę uwarunkowaniami zewn ętrznymi (obowi ązuj ące akty prawne) i wewn ętrznymi (lokalne opracowania planistyczne i strategiczne, stan środowiska przyrodniczego) dokonano wyboru priorytetów ekologicznych. W ramach wyodr ębnionych priorytetów wyznaczono cele zmierzaj ące do osi ągni ęcia poprawy stanu środowiska, czemu maj ą słu Ŝyć zaproponowane zadania. Cele wyznaczaj ą stan, jaki nale Ŝy osi ągn ąć

116 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021” w okre ślonym horyzoncie czasowym. Natomiast zaproponowane przedsi ęwzi ęcia pomog ą przyczyni ć si ę do poprawy stanu środowiska oraz zachowa ć wysokie walory tam, gdzie nie s ą przekroczone dopuszczalne normy. W projekcie Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego zostan ą omówione problemy środowiskowe wraz z propozycj ą ich rozwi ązania w zakresie trzech obszarów priorytetowych:

Obszary priorytetowe: I. Dalsza poprawa stanu środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego; II. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, III. Edukacja ekologiczna mieszka ńców i zarz ądzanie środowiskiem

W celu realizacji zało Ŝeń polityki ekologicznej we wszystkich obszarach priorytetowych wyznaczono nast ępuj ące cele długoterminowe do 2021 r.

I. Dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego Cele długoterminowe do 2021 r. I.1. Osi ągni ęcie wymaganych standardów jako ści powietrza Cele krótkoterminowe do 2017 r. 1. Wdra Ŝanie i realizacja zało Ŝeń programów słu Ŝą cych ochronie powietrza 2. Ograniczanie emisji ze środków transportu 3. Zwi ększenie efektywno ści energetycznej 4. Zwi ększenie wykorzystania energii odnawialnej

I.2. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz ochrona przed powodzi ą 1. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych, 2. Ochrona przed skutkami powodzi,

I.3. Racjonalna gospodarka odpadami 1. Uzyskanie zakładanych w KPGO poziomów odzysku i recyklingu dla poszczególnych rodzajów odpadów 2. Likwidacja azbestu

I.4. Zmniejszenie oddziaływania hałasu i promieniowania elektromagnetycznego 1. Ograniczenie uci ąŜ liwo ści akustycznej dla mieszka ńców 2. Minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka i środowisko

II. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych Cele długoterminowe do 2021 r. II.1. Ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych 1. Kształtowanie systemu obszarów chronionych powiatu w ci ągło ści z terenami otaczaj ącymi, w sposób umo Ŝliwiaj ący realizacj ę chronionych systemów przyrodniczych w skali regionu i kraju 2. Promocja walorów przyrodniczych i zrównowa Ŝony rozwój turystyki

II.2. Ochrona lasów 1. Ochrona lasów ich powierzchni i spójno ści 2. Dostosowanie lasów do pełnienia zró Ŝnicowanych funkcji przyrodniczych i społecznych,

II.3. Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych,

117

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

1. Racjonalne wykorzystanie zasobów gleb 2. Racjonalne wykorzystanie kopalin 3. Racjonalne wykorzystywanie wód,

III. Edukacja ekologiczna mieszka ńców i zarz ądzanie środowiskiem Cele średniookresowe do 2021 r. III.1. Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu 1. Pobudzenie u mieszka ńców odpowiedzialno ści za otaczaj ące środowisko i wyeliminowanie negatywnych zachowa ń

III.2. Ochrona przed skutkami powa Ŝnej awarii 1. Przeciwdziałanie skutkom awarii i walka z kl ęskami Ŝywiołowymi

7.2. Harmonogram realizacji działa ń na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021

118 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 57 Kierunki działa ń dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021 Cele Jednostka Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji krótkoterminowe do 2017 r. odpowiedzialna finansowania I. Dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego Cel długoterminowy do 2021 I.1. Osi ągni ęcie wymaganych standardó w jako ści powietrza Powiat, Gminy, środki własne przedsi ębiorstwa wła ścicieli, P1. Wdra Ŝanie i realizacja zało Ŝeń energetyczne, Realizacja zada ń wskazanych w programach ochrony zarz ądców programów słu Ŝą cych ochronie administratorzy i powietrza (POP) 2014-2020 zakładów, powietrza wła ściciele fundusze unijne, budynków, NFO ŚiGW, zarz ądcy dróg WFO ŚiGW

Powiat, gminy, Modernizacja systemów grzewczych i eliminacja niskiej wła ściciele 2014-2020 Środki własne emisji w obiektach budowlanych nieruchomo ści

Prowadzenie działa ń edukacyjnych na temat negatywnego wpływu zanieczyszcze ń na zdrowie, szkodliwo ści spalania Powiat, gminy 2014-2020 Środki własne odpadów w paleniskach domowych oraz promowanie ogrzewania niskoemisyjnego Wzmocnienie kontroli na stacjach diagnostycznych na terenie powiatu, kontrola prawidłowo ści wykonywania Powiat 2014-2021 Środki własne bada ń technicznych pojazdów

Kompleksowe uwzgl ędnianie w strategicznych dokumentach powiatów i gmin zagadnie ń ochrony Powiat, gminy 2014-2020 Środki własne powietrza, w tym w zakresie benzo(a)pirenu, pyłu zawieszonego PM10 oraz arsenu Termomodernizacja budynków nale Ŝą cych do samorz ądów Powiat, gminy, 2014-2021 Środki własne P2. Ograniczanie emisji ze środków Promowanie korzystania z komunikacji zbiorowej, rowerów transportu i środków transportu wykorzystuj ących nap ędy przyjazne Powiat, gminy 2014-2021 Środki własne środowisku Budowa ście Ŝek rowerowych Powiat, gminy 2014-2021 Środki własne Powiat, gminy, Środki własne zarz ądców Poprawa stanu technicznego dróg zarz ądcy dróg 2014-2021 dróg

ZDP, Gmina Środki własne, środki Budowa obwodnicy m. Trzciel 2016 Trzciel, GDDKiA zewn ętrzne P3. Zwi ększenie efektywno ści Modernizacja o świetlenia ulicznego – wymiana na bardziej Powiat, gminy 2014-2021 Środki własne

119

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Cele Jednostka Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji krótkoterminowe do 2017 r. odpowiedzialna finansowania energetycznej efektywne energetycznie, zastosowanie automatyki sterowania o świetleniem Stworzenie podstaw planistycznych i organizacyjnych dla Gminy, Powiat 2014-2021 Środki własne dalszej rozbudowy sieci gazowych Promocja odnawialnych źródeł energii oraz P4. Zwi ększenie wykorzystania technologii zwi ększaj ących efektywne wykorzystanie Powiat, Gminy 2014-2021 Środki własne energii odnawialnej energii Wspieranie przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z wykorzystaniem Powiat, Gminy 2014-2021 Środki własne instalacji do produkcji energii odnawialnej Cel długoterminowy do 2021 r.: I.2. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz ochrona pr zed powodzi ą Kontrola podmiotów gospodarczych posiadaj ących W1. Osi ągni ęcie i utrzymanie pozwolenia wodno-prawne pod k ątem przestrzegania norm WIO Ś, dobrego stanu wód 2014-2021 Środki własne i wytycznych zapisanych w tych decyzjach Powiat powierzchniowych i podziemnych

Ustanawianie strefy ochronnej uj ęć wody obejmuj ącej teren Powiat, RZGW 2014-2021 Środki własne ochrony bezpo średniej i po średniej W2. Ochrona przed skutkami Wypracowanie systemu szybkiego ostrzegania i Powiat, gminy 2014-2021 Środki własne powodzi reagowania w przypadku zagro Ŝenia powodzi ą Cel długoterminowy do 2021 r .: I.3. Racjonalna gospodarka odpadami GO1. Uzyskanie zakładanych w KPGO poziomów odzysku dla Prowadzenie działa ń edukacyjno-informacyjnych, poszczególnych rodzajów odpadów maj ących na celu podniesienie świadomo ści ekologicznej z Powiat, gminy 2014-2021 Środki własne zakresu gospodarki odpadami

GO2. Likwidacja azbestu Środki własne, WFO ŚiGW, Dofinansowanie do usuwania azbestu Powiat, gminy 2014-2021 NFO ŚiGW, wła ściciele

nieruchomo ści Cel długoterminowy do 2021 r.: I.4. Zmniejszenie oddziaływania hała su i promieniowania elektromagnetycznego Tworzenie zabezpiecze ń przed oddziaływaniem hałasu H1.Ograniczenie uci ąŜ liwo ści komunikacyjnego poprzez wprowadzanie odpowiednich Powiat, gminy, akustycznej dla mieszka ńców 2014-2021 Środki własne zapisów w SIWZ uwzgl ędniaj ące montowanie zarz ądcy dróg

dźwi ękoszczelnych okien i kładzenie cichej nawierzchni Ochrona mieszka ńców przed hałasem z instalacji przemysłowych przez wydawanie decyzji o dopuszczalnym Powiat 2014-2021 Środki własne poziomie hałasu

Wprowadzanie nasadze ń ochronnych i w razie konieczno ści ekranów akustycznych wzdłu Ŝ ci ągów Zarz ądcy dróg 2014-2021 Środki własne komunikacyjnych H2. Minimalizacja oddziaływania Ochrona mieszka ńców powiatu przed promieniowaniem Powiat 2014-2021 Środki własne

120 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Cele Jednostka Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji krótkoterminowe do 2017 r. odpowiedzialna finansowania promieniowania elektromagnetycznym przez weryfikacj ę składanych elektromagnetycznego na zdrowie zgłosze ń instalacji wytwarzaj ących promieniowanie człowieka i środowisko elektromagnetyczne

II. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych Cel długoterminowy do 2021 r.: II.1. Ochrona zasobów przyrodniczych i walorów krajobrazowych OP2. Kształtowanie systemu Edukacja pracowników administracji publicznej oraz obszarów chronionych powiatu pozostałych interesariuszy w zakresie prawnych i w ci ągło ści z terenami otaczaj ącymi, przyrodniczych podstaw zarz ądzania obszarami Natura Powiat, Gminy, w sposób umo Ŝliwiaj ący realizacj ę 2000 RDO Ś, organizacje 2014-2021 Środki własne chronionych systemów pozarz ądowe przyrodniczych w skali regionu i kraju

Ochrona, rozwój i uporz ądkowanie systemu obszarów Powiat, Gminy, 2014-2021 Środki własne chronionych RDO Ś Działania administracyjne polegające na uwzgl ędnianiu przy lokalizacji przedsi ęwzi ęć wymogów ochrony środowiska Powiat, Gminy, 2014-2021 Środki własne RDO Ś

Nasadzanie i utrzymanie zieleni przydro Ŝnej Powiat, gminy, 2014-2021 Środki własne zarz ądcy dróg OP1. Promocja walorów Realizacja zada ń z zakresu rozwoju bezpiecznej dla gminy, Powiat, przyrodniczych i zrównowa Ŝony środowiska nowoczesnej infrastruktury rekreacyjnej nadle śnictwa, 2014-2021 Środki własne rozwój turystyki zapewniaj ącej wzrost potencjału turystycznego regionu podmioty gospodarcze Cel długoterminowy do 2021 r.: II.2. O chrona lasów Pełnienie nadzoru nad lasami nie stanowi ącymi własno ści Powiat, 2014-2021 Środki własne OL1. Ochrona lasów ich powierzchni Skarbu Pa ństwa Nadle śnictwo i spójno ści Uaktualnienie lub opracowanie planów urz ądzania lasów i Powiat, 2014-2021 Środki własne uproszczonych planów urz ądzenia lasów Nadle śnictwo Rozwój turystyki aktywnej poprzez budow ę szlaków OL2. Dostosowanie lasów do turystycznych, ście Ŝek pieszo – rowerowych i Powiat, gminy, pełnienia zró Ŝnicowanych funkcji 2014-2021 Środki własne dydaktycznych na terenach interesuj ących przyrodniczo nadle śnictwa przyrodniczych i społecznych

Cel długoterminowy do 2021 r.: II.3. Racjonalne wykorzysta nie zasobów naturalnych ZO1. Racjonalne wykorzystanie Rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych zgodnych z Powiat, Gminy 2014-2021 Środki własne

121

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Cele Jednostka Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji krótkoterminowe do 2017 r. odpowiedzialna finansowania zasobów gleb zasadami rozwoju zrównowaŜonego

Prowadzenie rejestru zawieraj ącego informacje o terenach na których stwierdzono przekroczenie standardów jako ści Powiat 2014-2021 Środki własne gleby lub ziemi, Ochrona gleb u Ŝytkowanych rolniczo Powiat 2014-2021 Środki własne ZO2. Racjonalne wykorzystanie Ochrona niezagospodarowanych złó Ŝ kopalin na etapie kopalin wydawania koncesji Powiat 2014-2021 Środki własne

Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin Powiat 2014-2021 Środki własne

Podnoszenie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców ZO3. Racjonalne wykorzystanie wód powiatu w zakresie zrównowa Ŝonego korzystania z Powiat 2014-2021 Środki własne zasobów wody, poprzez edukacj ę w kierunku zmian nawyków korzystania z wody

Weryfikacja pozwole ń wodno-prawnych Powiat 2014-2021 Środki własne III. Świadomo ść ekologiczna i zarz ądzanie środowiskiem Cel długoterminowy do 2021 r.: III.1. edukacja ekologiczna mieszka ńców powiatu E1. Pobudzenie u mieszka ńców odpowiedzialno ści za otaczaj ące Promocja walorów przyrodniczych powiatu poprzez środowisko i wyeliminowanie zamieszczanie informacji na stronach www, w lokalnych Powiat, Gminy 2014-2021 Środki własne negatywnych zachowa ń gazetach, na targach turystycznych

Prowadzenie publicznie dost ępnego wykazu danych o dokumentach obj ętych obowi ązkiem udost ępniania jako Powiat, Gminy 2014-2021 Środki własne informacje o środowisku i jego ochronie Organizowanie imprez pobudzaj ących aktywno ść dzieci i młodzie Ŝy w dziedzinie ochrony przyrody i środowiska Powiat, Gminy 2014-2021 Środki własne naturalnego Intensyfikacja edukacji ekologicznej promuj ącej wła ściwe post ępowanie z odpadami oraz prowadzenie skutecznej Powiat, Gminy 2014-2021 Środki własne kampanii informacyjno – edukacyjnej w tym zakresie Wyeliminowanie negatywnych zachowań (np. wypalanie tr aw, porzucanie odpadów w miejscach na ten cel Powiat, Gminy, nieprzeznaczonych, wylewanie nieoczyszczonych ścieków 2014-2021 Środki własne KP PSP bezpośrednio do wód i gleby , spalanie odpadów w paleniskach domowych, dewastacja zieleni publicznej). Opracowanie i uchwalenie Programu ochrony środowiska Powiat 2014, 2018 Środki własne

122 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Cele Jednostka Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji krótkoterminowe do 2017 r. odpowiedzialna finansowania dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego (na lata 2014-2017 oraz 2018-2021) Opracowanie i upublicznienie co 2 lata raportów z realizacji programu ochrony środowiska dla Powiatu Powiat 2016, 2018 Środki własne Mi ędzyrzeckiego Cel długoterminowy do 2021 r.: III.2. Ochrona przed skutkami powa Ŝnej awarii Edukacja społecze ństwa w zakresie wła ściwych zachowa ń Powiat, Gminy, w sytuacji wyst ąpienia zagro Ŝenia Stowarzyszenia i A1. Przeciwdziałanie skutkom awarii organizacje 2014-2021 Środki własne i walka z kl ęskami Ŝywiołowymi proekologiczne, Prasa lokalna Wyposa Ŝanie jednostek stra Ŝy po Ŝarnej w sprz ęt KPPSP 2014-2021 Środki własne, ratowniczo-ga śniczy Ochrona przed powodzi ą i susz ą Powiat, Gminy, 2014-2021 Środki własne KPPSP, LZMiUW Zwi ększenie bezpiecze ństwa transportu substancji Powiat, 2014-2021 Środki własne niebezpiecznych zarz ądcy dróg

123

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Osi ągni ęcie zaproponowanych celów mo Ŝliwe b ędzie dzi ęki realizacji przedsi ęwzi ęć zaplanowanych w Wieloletnich Prognozach Finansowych zarówno Powiatu Mi ędzyrzeckiego jak i gmin wchodz ących w skład powiatu. Wyznaczone terminy realizacji poszczególnych zada ń ekologicznych uj ętych w harmonogramie mog ą zosta ć przesuni ęte ze wzgl ędów bud Ŝetowych, wskazane jest bowiem ich jak najszybsze wykonanie. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono szczegółowy wykaz przedsięwzi ęć zaplanowanych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2021.

Tabela 58 Zadania inwestycyjne zaplanowane do realizacji w latach 2014-2017 oraz 2018-2021 na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego Planowany Źródło Jednostka Szacunkowy Nazwa zadania termin finanso- odpowiedzialna koszt realizacji wania Infrastruktura drogowa Przebudowa dróg i mostów w Powiecie Mi ędzyrzeckim - ZDP do 2014 552.028,00 Bud Ŝet Powiatu Przebudowa dróg i mostów w Powiecie Mi ędzyrzeckim Mosty w m. Bledzew ZDP do 2014 10.331.192,00 Bud Ŝet Powiatu Budowa obwodnicy m. Środki własne, Powiat, ZDP, Gmina Trzciel 2016 b.d. środki Trzciel, GDDKiA zewnętrzne Przebudowa drogi gminnej Gmina Pszczew 2014 80.000,00 Bud Ŝet Gminy Szarcz-Zielomy śl Utwardzenie drogi w Gmina Pszczew 2014 14.500,00 Bud Ŝet Gminy miejscowo ści Stołu ń Przebudowa ul. Świerczewskiego i Waszkiewicza w Mi ędzyrzeczu (III etap) Urz ąd Miejski w odcinek od mostu na rz. 2014 1.407.000,00 Bud Ŝet Gminy Mi ędzyrzeczu Obra do głównego skrzy Ŝowania – poprawa bezpiecze ństwa na drogach publicznych Budowa dróg gminnych- Urz ąd Miejski w Do 2026 20 742 784,00 Bud Ŝet Gminy rozbudowa dróg Skwierzynie Przebudow ę drogi gminnej przy ulicy Dworcowej wraz Gmina Przytoczna 2014 b.d. Bud Ŝet Gminy z budow ą kanalizacji deszczowej, Budowa drogi ekspresowej S3 Gorzów Wlkp. – Nowa Sól na odcinku Sulechów – Nowa Sól, II jezdnia GDDKiA 2014-2016 b.d. b.d. obwodnicy Gorzowa Wlkp. Oraz II jezdnia obwodnicy Mi ędzyrzecza Remonty dróg krajowych nr 92 i 24 według GDDKiA 2014-2021 b.d. b.d zatwierdzonego planu rzeczowo-finansowego Wzmocnienie drogi woj. nr Zarz ąd Dróg RPO - Lubuskie 137 relacji O śno - Sul ęcin Wojewódzkich w 2015 - 2019 14.000.000,00 2020 - Mi ędzyrzecz Zielonej Górze / bud Ŝet własny Przebudowa drogi woj. nr 159 w ci ągu ul. Mostowej Zarz ąd Dróg RPO - Lubuskie w m. Skwierzyna od km Wojewódzkich w 2017 4.000.000.00 2020 11+790,00 do km Zielonej Górze / bud Ŝet własny 13+928,78 Rozbudowa drogi woj. nr Zarz ąd Dróg RPO - Lubuskie 2019 - 2020 3.000.000,00 159 (Skwierzyna - droga Wojewódzkich w 2020

124 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Planowany Źródło Jednostka Szacunkowy Nazwa zadania termin finanso- odpowiedzialna koszt realizacji wania woj. nr 158) Zielonej Górze / bud Ŝet własny Rozbiórka i budowa nowego mostu wraz z mostem objazdowym Zarz ąd Dróg RPO - Lubuskie przez rz. Wart ę w m. Wojewódzkich w 2014 - 2016 22.000.000,50 2020 Skwierzyna w ci ągu drogi Zielonej Górze / bud Ŝet własny woj nr 159, Nowe Polichno-Skwierzyna w km 13+423 Budowa obwodnicy m. Zarz ąd Dróg RPO - Lubuskie Siercz w ci ągu drogi woj. Wojewódzkich w 2019 – 2020 6.000.000,00 2020 nr 137 Zielonej Górze / bud Ŝet własny Infrastruktura wodoci ągowo -kanalizacyjna Rozbudowa sieci Bud Ŝet Gminy, wodoci ągowej i Gmina Pszczew 2014 1.085.107,00 środki kanalizacyjnej w zewn ętrzne miejscowo ści Pszczew Budowa kanalizacji deszczowej w Pszczewie Gmina Pszczew 2014 50.000,00 Bud Ŝet Gminy Osiedle Zamielno Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Gorzyca, zamostowo, Kursko Stare i Nowe oraz Pieski - JUM, Gmina 2014-2015 7.599.837,00 Bud Ŝet Gminy poprawa warunków Ŝycia Mi ędzyrzecz mieszka ńców oraz ochrona środowiska naturalnego Budowa sieci kanalizacji Gmina Trzciel 3.189.000,00 2013-2015 Bud Ŝet Gminy sanitarnej w Brójcach Budowa sieci kanalizacji Gmina Trzciel 1.544 950,00 sanitarnej w Starym 2016-2017 Bud Ŝet Gminy Dworze Budowa sieci kanalizacji Gmina Trzciel 2.698.520,00 2016-2017 Bud Ŝet Gminy sanitarnej w Łagowcu Budowa sieci kanalizacji Gmina Trzciel 2.538.360,00 2018-2019 Bud Ŝet Gminy sanitarnej w Chociszewie Budowa sieci kanalizacji Gmina Trzciel 4.304.410,00 sanitarnej w Lutolu 2018-2019 Bud Ŝet Gminy Suchym Budowa sieci kanalizacji Gmina Trzciel 2.151.930,00 2020 Bud Ŝet Gminy sanitarnej w Panowicach Budowa oczyszczalni Gmina Trzciel 4.000.000,00 2015-2016 Bud Ŝet Gminy ścieków w Brójcach Budowa 86 przydomowych Gmina Trzciel 1.009.616,00 biologicznych oczyszczalni 2015-2020 Bud Ŝet Gminy ścieków Ochrona walorów przyrodn iczych i obszarów le śnych Utrzymanie zieleni na terenie Miasta i Gminy Gmina Mi ędzyrzecz 2014 324.800,00 Bud Ŝet Gminy Mi ędzyrzecz Utrzymanie terenów zieleni, zadrzewie ń, Gmina Przytoczna 2014 12.000,00 Bud Ŝet Gminy zakrzewie ń oraz parków Utrzymanie terenów Gmina Pszczew 2014 57.228,00 Bud Ŝet Gminy zieleni Utrzymanie terenów Gmina Mi ędzyrzecz 2014 324.800,00 Bud Ŝet Gminy zieleni Utrzymanie terenów Gmina Bledzew 2014 32.000,00 Bud Ŝet Gminy zieleni Budowa drogi le śnej w Le śnictwie Go ścinowo Nadle śnictwo Karwin 2015-2017 2.400.00,00 Środki własne (8km).

125

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Planowany Źródło Jednostka Szacunkowy Nazwa zadania termin finanso- odpowiedzialna koszt realizacji wania Budowa drogi le śnej w Le śnictwie Bukowo Nadle śnictwo Karwin 2014-2016 270.000,00 Środki własne ( 900m) . Budowa dojazdu Nadle śnictwo Karwin 2015-2017 2.400.000,00 Środki własne po Ŝarowego (8km). „Ochrona i zachowanie walorów przyrodniczych i historycznych Puszczy Noteckiej oraz Nadle śnictwo Karwin 2015-2016 3.000.000,00 NFO ŚiGW reintrodukcja Ŝółwia błotnego, kumaka nizinnego, traszki grzebieniastej” Infrastruktura turystyc zna Budowa wie Ŝy obserwacyjno-widokowej Bud Ŝet Gminy, Gmina Pszczew, w miejscowo ści Silna wraz 2014 159.000,00 środki Nadle śnictwo Bolewice z infrastruktur ą zewn ętrzne towarzysz ącą Budowa wie Ŝy obserwacyjno-widokowej Bud Ŝet Gminy, w miejscowo ści Gmina Pszczew 2014 159.000,00 środki Świechocin wraz zewn ętrzne z infrastruktur ą towarzysz ącą Budowa wie Ŝy obserwacyjno-widokowej Bud Ŝet Gminy, w miejscowo ści Zielomy śl Gmina Pszczew do 2014 112.367,00 środki wraz z zewn ętrzne infrastruktur ą towarzysz ącą Przebudowa kopca Bud Ŝet Gminy, ziemnego nad jeziorem Gmina Pszczew 2014 370.230,00 środki Miejskim w Pszczewie zewn ętrzne Budowa szlaku kajakowego na Strudze Wro ńskiej mi ędzy Gmina Pszczew 2014 72.514,00 Bud Ŝet Gminy Jeziorem W ędromierz- Chłop Budowa szlaku kajakowego na Strudze Wro ńskiej i rzece Obrze Gmina Pszczew 2014 112.788,00 Bud Ŝet Gminy pomi ędzy Jeziorami Wedromierz i Rybojadło – rzeka Obra do m. Policko UE IPO RYBY l Skwierzyna otwarta 1.1.2.1 Ina rzek ę - zagospodarowanie Urz ąd Miejski w turystyczne brzegu Warty do 2014 360.390,71 UE PO RYBY Skwierzynie w Skwierzynie wraz z wykonaniem drogi dojazdowej - Poprawa atrakcyjno ści turystycznej Budowa bulwaru oraz małej infrastruktury przy j. Przytoczno, budow ę małej Bud Ŝet Gminy, infrastruktury przy jeziorze Gmina Przytoczna 2014 2.034.744,96 środki w Lubikowie, renowacj ę i zewn ętrzne zagospodarowanie pla Ŝy przy k ąpielisku w Lubikowie Modernizacja obiektu Nadle śnictwo Sul ęcin 2016 1.200,00 Środki własne

126 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Planowany Źródło Jednostka Szacunkowy Nazwa zadania termin finanso- odpowiedzialna koszt realizacji wania turystycznego Ochrona wód Zabezpieczenie brzegów Jeziora Miejskiego Gmina Pszczew 2014 901.078,00 Bud Ŝet Gminy (Kochle) Ochrona przeciwpowodziowa i utrzymanie systemów melioracy jnych Utrzymanie rowów Gmina Bledzew 2014 18.000,00 Bud Ŝet Gminy melioracyjnych Remonty budowli regulacyjnych rzeki Warty RZGW Pozna ń 2014-2021 b.d. b.d. na terenie gminy Skwierzyna Oświetlenie uliczne Rozbudowa o świetlenia drogowego w Gminie Gmina Pszczew 2014 10.000,00 Bud Ŝet Gminy Pszczew Rozbudowa o świetlenia drogowego w Gmina Pszczew 2014 60.000,00 Bud Ŝet Gminy miejscowo ści Silna Monta Ŝ trzech lamp Gmina Międzyrzecz 2014 25.000,00 Bud Ŝet Gminy solarnych w Kuligowie Wyposa Ŝanie jednostek stra Ŝy po Ŝarnej w sprz ęt rato wniczo -ga śniczy Zakup sprz ętu p. po Ŝ. Gmina Pszczew 2014 6.000,00 Bud Ŝet Gminy Doposa Ŝenie grupy Wodno - Nurkowej (Silnik zaburtowy do łodzi, sam. rozpoznawczy4x4, KPPSP 2015-2020 350.000,00 b.d. spr ęŜ arka, doposa Ŝenie nurków oraz doposa Ŝenie bazy kontenerowej i pomp o wysokiej wydajności) Gospodarka odpadami Odbiór i zagospodarowanie Gmina Mi ędzyrzecz 2014 2.300.000,00 Bud Ŝet Gminy odpadów Rekultywacja wysypiska w Urz ąd Miejski w Skwierzynie – ochrona do 2015 938.000,00 Bud Ŝet Gminy Skwierzynie środowiska Energia odnawialna Budowa farmy fotowoltaicznej o Gmina Trzciel, Środki powierzchni ok. 5 ha w 2014-2021 b.d. Prywatny inwestor inwestora miejscowo ści Jasiniec (gmina Trzciel). Budowa 18 elektrowni Gmina Trzciel, Środki wiatrowych o wydajno ści 2016-2017 b.d. Prywatny inwestor inwestora po 2 MW Budowa parku słonecznego „Pszczew” o Gmina Pszczew, Środki mocy do 2 MW w obr ębie 2014-2021 b.d. Prywatny inwestor inwestora Nowe Gorzycko w gminie Pszczew Budowa biogazowi rolniczej o mocy do 1900 Gmina Bledzew, Środki kW wraz z instalacjami 2014-2012 b.d. Prywatny inwestor inwestora towarzysz ącymi b.d.- brak danych PO ZRSRiNOR - Program Operacyjny Zrównowa Ŝony Rozwój sektora rybołówstwa i nadbrze Ŝnych obszarów rybackich 2007-2013 Źródło: Ankietyzacja

127

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

8. Zarz ądzanie Programem ochrony środowiska 8.1. Instrumenty realizacji programu Polityka ekologiczna opiera si ę na ustawach, w śród których najwa Ŝniejsze to: prawo ochrony środowiska, prawo wodne, ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawa o ochronie przyrody, ustawa o odpadach, prawo geologiczne i górnicze, prawo budowlane. Instrumenty realizacji programu ochrony środowiska wynikaj ące z zapisów ustawowych mo Ŝna podzieli ć na: • prawne, • finansowe, • społeczne, • polityczne, • strukturalne.

8.1.1. Instrumenty prawne Wśród instrumentów prawnych szczególne miejsce maj ą plany zagospodarowania przestrzennego (prawo miejscowe). Działania władz samorz ądowych, przedsi ębiorstw i innych podmiotów zwi ązane z ochron ą środowiska musz ą by ć osadzone w realiach obowi ązuj ącego planu wojewódzkiego i planów miejscowych. Zgodnie z ustaw ą z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorz ądzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.) organem stanowi ącym i kontrolnym w powiecie jest rada powiatu. Ponadto ustawa przedstawia zakres działania i zadania powiatu. W śród nich s ą mi ędzy innymi sprawy: edukacji publicznej, promocji i ochrony zdrowia, dróg publicznych, gospodarki nieruchomo ściami, geodezji i kartografii, gospodarki wodnej, ochrony środowiska i przyrody, rolnictwa, le śnictwa i rybactwa śródl ądowego. Zadania powiatu w zakresie ochrony środowiska zawarte w ustawie s ą przedstawione ogólnikowo, jednak Ŝe ka Ŝde z tych zada ń jest uszczegółowione w szeregu innych aktów prawnych, do których przestrzegania powiat jest zobowi ązany.

8.1.1.1. Pozwolenia Kompetencje do wydawania pozwole ń, dotycz ących obiektów zaliczonych do inwestycji mogących pogorszy ć stan środowiska posiada Starosta. Do tej kategorii nale Ŝą pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii: w tym pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, pozwolenia wodno-prawne na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pozwolenia na wytwarzanie odpadów, zatwierdzanie projektów prac geologicznych, przyjmowanie dokumentacji geologicznych, wydawanie decyzji środowiskowej w przypadku, gdy chodzi o scalenie, wymian ę lub podział gruntów, wydawanie decyzji o pozwoleniu na budow ę.

8.1.1.2. Kontrola przestrzegania prawa Główne kompetencje kontrolne posiada wojewoda, co wynika z podporz ądkowania mu wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, wykonuj ącego w jego imieniu zadania Inspekcji Ochrony Środowiska, a zatem odpowiadaj ącego za kontrol ę przestrzegania warunków okre ślonych w pozwoleniach. Rada gminy, rada powiatu i sejmik województwa przynajmniej raz w roku rozpatruj ą informacj ę wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o stanie środowiska na obszarze województwa. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska informuje wójta (burmistrza, prezydenta miasta), zarz ąd powiatu i zarz ąd województwa o wynikach kontroli obiektów o podstawowym znaczeniu dla danego terenu.

8.1.1.3. Monitoring stanu środowiska Szczególnym instrumentem prawnym stał si ę monitoring, czyli jako ściowy i ilo ściowy pomiar stanu środowiska. Monitoring był zwykle zaliczany do instrumentów społecznych (informacyjnych), jako

128 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021” bardzo wa Ŝna podstawa analiz, ocen czy decyzji. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych jako obowi ązuj ących przez zapisy w niektórych aktach prawnych czyni je instrumentem o znaczeniu prawnym.

8.1.2. Instrumenty finansowe Do instrumentów finansowych nale Ŝą przede wszystkim: opłata za gospodarcze korzystanie ze środowiska, administracyjna kara pieni ęŜ na i fundusze celowe.

8.1.2.1. Opłaty za korzystanie ze środowiska Opłaty te pełni ą funkcje prewencyjne i redystrybucyjne. Funkcja prewencyjna realizowana jest poprzez zach ęcanie podmiotów (dotyczy to podmiotów gospodarczych) do wyboru technologii, lokalizacji produkcji, instalowania urz ądze ń ochronnych oraz oszcz ędnego korzystania z zasobów naturalnych w sposób najodpowiedniejszy z punktu widzenia ochrony środowiska. Funkcja redystrybucyjna polega na gromadzeniu i przemieszczaniu środków finansowych przeznaczonych na cele ochrony środowiska. Opłaty pobierane s ą za: • wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, • pobór wód i wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, • składowanie odpadów, • wył ączanie gruntów rolnych i le śnych z produkcji, • usuwanie drzew i krzewów. Opłaty trafiaj ą do funduszy celowych (fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz fundusz ochrony gruntów). Pobieraj ą je organy administracji (np. Urz ąd Marszałkowski, organ gminy) lub jak w przypadku gruntów rolnych i le śnych, wnoszone s ą bezpo średnio do funduszu celowego. Podmiot korzystaj ący ze środowiska ustala we własnym zakresie wysoko ść nale Ŝnej opłaty (według stawek obowi ązuj ących w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce) i wnosi j ą na rachunek wła ściwego urz ędu marszałkowskiego. Osoby fizyczne nie b ędące przedsi ębiorcami ponosz ą opłaty za korzystanie ze środowiska w zakresie, w jakim to korzystanie wymaga pozwolenia na wprowadzanie substancji lub energii do środowiska oraz pozwolenia wodno-prawnego na pobór wód w rozumieniu przepisów ustawy Prawo wodne. Podobne opłaty pobiera si ę na podstawie przepisów prawa górniczego i geologicznego za działalno ść koncesjonowan ą.

8.1.2.2. Administracyjne kary pieni ęŜ ne Kary pieni ęŜ ne nie s ą sensu stricte środkiem ekonomicznym, s ą raczej zwi ązane z instytucj ą odpowiedzialno ści prawnej. Spełniaj ą jednak funkcje podobne do opłat. Kary pobiera si ę w tych samych sytuacjach co opłaty, lecz za działania niezgodne z prawem. W odniesieniu do wód, powietrza, odpadów i hałasu, kar ę wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, a w odniesieniu do drzew i krzewów - organ gminy lub w wyj ątkowych sytuacjach starosta. Stawki kar zwykle s ą kilkakrotnie wy Ŝsze ni Ŝ opłaty i trafiaj ą do funduszy celowych. Ustawa prawo ochrony środowiska przewiduje mo Ŝliwo ść odraczania, zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pieni ęŜ nych.

8.1.2.3. Fundusze celowe Opłaty i kary zasilaj ą fundusze celowe. Dla gmin i powiatów istotne znaczenie maj ą fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej: NFO ŚiGW w Warszawie i WFO ŚiGW w Zielonej Górze. Mo Ŝliwe jest tak Ŝe wykorzystanie instrumentów nie b ędących w kompetencji władz powiatu, poprzez porozumienie si ę z partnerami, w kompetencjach, których znajduj ą si ę dane instrumenty (wojewoda, samorz ąd wojewódzki).

8.1.2.4. Analiza źródeł finansowania Programu ochrony środowiska Zakłada si ę, Ŝe głównymi źródłami realizacji celów wyznaczonych dla b ędą:

129

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• Środki własne powiatu, • Środki własne gmin, • Środki własne inwestorów, • Fundusze ekologiczne, • Środki Unii Europejskiej, Dokładne okre ślenie źródeł, a szczególnie wielko ści środków z bud Ŝetu UE stwarza du Ŝe trudno ści, poniewa Ŝ obecnie trwa procedura przydzielania środków w ramach nowej perspektywy finansowej na lata 2014-2020. Specyfik ą systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce jest to, Ŝe wi ększ ą cz ęść wydatków ponosz ą przedsi ębiorstwa, fundusze ekologiczne i samorz ądy terytorialne. Wiele samorz ądów skorzystało w okresie programowania 2007 – 2013 ze środków dost ępnych w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (Fundusz Spójno ści i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego).

Własne środki samorz ądu terytorialnego Na realizacj ę cz ęś ci zada ń jednostki samorz ądu terytorialnego b ędą musiały przeznaczy ć własne środki.(wkład własny) Jest to niezb ędne równie Ŝ z tego wzgl ędu, Ŝe do uzyskania niektórych dotacji konieczne jest zainwestowanie w przedsi ęwzi ęcie własnych środków na wymaganym poziomie. Fundusze te pochodz ą z bie Ŝą cych środków, takich jak np. podatki i opłaty lokalne, udziały w podatkach stanowi ących dochód bud Ŝetu pa ństwa.

Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspiera finansowo przedsi ęwzi ęcia podejmowane dla poprawy jako ści środowiska w Polsce, traktuj ąc jako priorytetowe te zadania, których realizacja wynika z konieczno ści wypełnienia zobowi ąza ń Polski wobec Unii Europejskiej. Celem działalno ści Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasi ęgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zada ń lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. W Narodowym Funduszu stosowane s ą trzy formy dofinansowywania: 1) finansowanie po Ŝyczkowe (po Ŝyczki udzielane przez NF, kredyty udzielane przez banki ze środków NF, konsorcja czyli wspólne finansowanie NF z bankami, linie kredytowe ze środków NF obsługiwane przez banki), 2) finansowanie dotacyjne (dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne, dopłaty do kredytów bankowych, umorzenia), 3) finansowanie kapitałowe (obejmowanie akcji i udziałów w zakładanych, b ądź ju Ŝ istniej ących spółkach w celu osi ągni ęcia efektu ekologicznego).

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze przewiduje dofinansowanie poprzez po Ŝyczki i dotacje wdra Ŝania projektów zwi ązanych z realizacj ą programów ochrony poszczególnych elementów środowiska. WFO ŚiGW udziela po Ŝyczek na korzystnych warunkach oprocentowania i spłat oraz dofinansowania niektórych zada ń w formie dotacji. Głównymi kierunkami finansowania s ą m.in. przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą wód, powierzchni ziemi, powietrza, przyrody, przed hałasem, wspomaganiem wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej, termomodernizacji, wspomaganie ekologicznych form transportu, edukacji ekologicznej, gospodarki odpadami w tym azbestu itp.

Program infrastruktura i środowisko PO I Ś jest krajowym programem operacyjnym finansowanym ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Funduszu Spójno ści (FS). Obszarem realizacji programu jest obszar całej Polski. Zgodnie z UP alokacja UE na PO I Ś wynosi 5 006,0 mln EUR z EFRR i 22 507,9 mln EUR z FS. Głównym celem POIi Ś 2014-2020 b ędzie wsparcie gospodarki efektywnie korzystaj ącej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjaj ącej spójno ści terytorialnej i społecznej. Zaproponowany cel

130 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021” główny wynika z jednego z priorytetów strategii Europa 2020, którym jest zrównowa Ŝony rozwój, który oznacza budowanie silnej, stabilnej i konkurencyjnej gospodarki, sprawnie i efektywnie korzystaj ącej z dost ępnych zasobów, tj. jednocze śnie uwzgl ędnia wymiar środowiskowy i gospodarczy prowadzonych inwestycji. Dlatego w porównaniu do obecnie realizowanego na poziomie krajowym POIi Ś 2007-2013, w ramach POIi Ś 2014-2020 zostanie poło Ŝony wi ększy nacisk na wsparcie gospodarki skutecznie korzystaj ącej z dost ępnych zasobów, przez co sprzyjaj ącej środowisku i jednocze śnie bardziej konkurencyjnej ekonomicznie. Dzi ęki zachowanej w ten sposób spójno ści i równowadze pomi ędzy działaniami inwestycyjnymi w infrastruktur ę oraz wsparciu skierowanemu do wybranych obszarów gospodarki, program b ędzie skutecznie realizował zało Ŝenia unijnej strategii. W Programie PO I Ś 2014-2020 zaproponowano osiem osi priorytetowych, w tym 6 dotyczy zagadnie ń środowiskowych: • OŚ PRIORYTETOWA I: Zmniejszenie emisyjno ści gospodarki • OŚ PRIORYTETOWA II: Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu • OŚ PRIORYTETOWA III: Rozwój infrastruktury transportowej przyjaznej dla środowiska i wa Ŝnej w skali europejskiej • OŚ PRIORYTETOWA IV: Zwi ększenie dost ępno ści do transportowej sieci europejskiej OŚ PRIORYTETOWA V: Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego • OŚ PRIORYTETOWA VI: Ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego. Najwa Ŝniejszymi beneficjentami POIi Ś 2014-2020 b ędą podmioty publiczne (w tym jednostki samorz ądu terytorialnego) oraz podmioty prywatne (przede wszystkim du Ŝe przedsi ębiorstwa).

Program operacyjny pn. „Ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej i ekosystemów” przewiduje otwarty nabór wniosków, minimaln ą warto ść dofinansowania projektu ustalono na poziomie 170 tys. euro a warto ść maksymaln ą dofinansowania na – 800 tys. euro, wyodr ębniono równie Ŝ schemat małych grantów dla projektów, których minimalna warto ść dofinansowania wynosi ć b ędzie 50 tys. euro a maksymalna 250 tys. euro.

Zakres niniejszego Programu Operacyjnego koncentruje si ę na ochronie ró Ŝnorodno ści biologicznej i ekosystemów poprzez realizacj ę projektów zmierzaj ących do zatrzymania procesu zmniejszania si ę oraz zanikania ró Ŝnorodno ści biologicznej na terenie całego kraju, a w szczególno ści na obszarach Natura 2000. Wa Ŝne jest, aby ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej była traktowana w sposób cało ściowy. Oczekiwane rezultaty: • Zwi ększenie potencjału dla efektywnego zarządzania obszarami Natura 2000 i ich monitorowania, • Zwi ększenie potencjału lokalnych ekosystemów przeciwko obcym gatunkom inwazyjnym, • Wzrost świadomo ści społecznej oraz edukacji nt. ró Ŝnorodno ści biologicznej i działa ń na rzecz ekosystemów, wł ączaj ąc w to wzrost świadomo ści społecznej oraz edukacji dot. powi ąza ń pomi ędzy ró Ŝnorodno ści ą biologiczn ą a zmianami klimatu oraz ekonomiczn ą wycen ą ekosystemów, • Wzmocnienie integracji czynników dot. ró Ŝnorodno ści biologicznej z politykami sektorowymi oraz ustawodawstwem, • Zwi ększenie potencjału ekologicznych organizacji pozarządowych promuj ących ró Ŝnorodno ść biologiczn ą.

W ramach Programu Operacyjnego przewiduje si ę realizacj ę nast ępuj ących rodzajów projektów zgłaszanych przez wnioskodawców w trybie naboru otwartego wniosków aplikacyjnych: • Projekty maj ące na celu zintegrowanie procesu zarz ądzania obszarami Natura 2000 poprzez zaanga Ŝowanie społeczno ści lokalnych; • Projekty maj ące na celu utrzymywanie lub przywracanie do wła ściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych w ekosystemach le śnych, niele śnych oraz wodnych;

131

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• Projekty maj ące na celu ochron ę ró Ŝnorodno ści biologicznej poprzez zwi ększenie powierzchni zadrzewie ń obszarów wiejskich; • Projekty maj ące na celu ochron ę gatunków (ochrona in situ i ex situ; restytucja i reintrodukcja gatunków; kompleksowe programy ochrony gatunków chronionych); • Projekty maj ące na celu usuwanie i ograniczanie niekorzystnych wpływów inwazyjnych gatunków obcych; • Projekty maj ące na celu podwy Ŝszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa poprzez kształtowanie postaw ekologicznych.

W ramach powy Ŝszego programu przewiduje si ę równie Ŝ realizacj ę projektu predefiniowanego pn. „Ró Ŝnorodno ść biologiczna i działania na rzecz ekosystemów – ogólnopolska kampania informacyjna podnosz ąca świadomo ść nt. ró Ŝnorodno ści biologicznej” wdra Ŝanego przez Departament Edukacji Ekologicznej Ministerstwa Środowiska. Program wystartował pod koniec roku 2012.

Program Operacyjny pn. “Oszcz ędzanie energii i promowanie odnawialnych źródeł energii” realizowany b ędzie w ramach perspektywy finansowej 2009-2014 i współfinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MF EOG). Zakres niniejszego Programu Operacyjnego koncentruje si ę na promowaniu oszcz ędno ści energii poprzez realizacj ę projektów kompleksowej termomodernizacji wraz z wymian ą przestarzałych źródeł ciepła oraz na promowaniu energii odnawialnej poprzez realizacj ę projektów z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii (OZE).

W ramach Programu Operacyjnego przewiduje si ę realizacj ę nast ępuj ących rodzajów projektów inwestycyjnych i nieinwestycyjnych zgłaszanych przez wnioskodawców w trybie naboru otwartego wniosków aplikacyjnych: 1. Projekty lokalne maj ące na celu popraw ę efektywno ści energetycznej budynków, obejmuj ące swoim zakresem termomodernizacj ę budynków u Ŝyteczno ści publicznej, przeznaczonych na potrzeby: administracji publicznej, o światy, opieki zdrowotnej, społecznej lub socjalnej, szkolnictwa wy Ŝszego, nauki, wychowania, turystyki, sportu. 2. Projekty maj ące na celu modernizacj ę lub zast ąpienie istniej ących źródeł ciepła zaopatruj ących budynki u Ŝyteczno ści publicznej, o których mowa w ust ępie 1 nowoczesnymi, energooszcz ędnymi i ekologicznymi źródłami ciepła lub energii elektrycznej o ł ącznej mocy nominalnej do 3 MW, w tym: pochodz ącymi ze źródeł odnawialnych lub źródłami ciepła i energii elektrycznej wytwarzanych w skojarzeniu (kogeneracji). 3. Przez źródła ciepła lub energii elektrycznej wykorzystuj ące energi ę ze źródeł odnawialnych, o których mowa w ust ępie 2 nale Ŝy rozumie ć: • kolektory słoneczne o powierzchni ponad 100 m 2 (tak Ŝe dla budynków mieszkalnych); • układy fotowoltaiczne; • instalacje do wykorzystania biogazu; • pompy ciepła; • instalacje do wykorzystania energii pochodz ącej ze źródeł geotermalnych; • kotły na biomas ę; 4. Projekty maj ące na celu instalacj ę, modernizacj ę lub wymian ę w ęzłów cieplnych o ł ącznej mocy nominalnej do 3 MW, zaopatruj ących budynki u Ŝyteczno ści publicznej, o których mowa w ust ępie 1. Celami Programu Operacyjnego s ą: • Redukcja emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczenia powietrza • Zwi ększenie udziału energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych w ogólnym bilansie zu Ŝycia energii Oczekiwane rezultaty programu: • Poprawa efektywno ści energetycznej w budynkach, • Wzrost świadomo ści społecznej i edukacja w zakresie efektywno ści energetycznej

132 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• Wzrost produkcji energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych

Beneficjentem PO mog ą by ć władaj ący lub wła ściciele obiektów budowlanych, źródeł ciepła lub energii elektrycznej, w ęzłów cieplnych oraz instalacji, maszyn lub urz ądze ń, którymi są jednostki sektora finansów publicznych lub podmioty niepubliczne (realizuj ące zadania publiczne).

Operator Programu przewiduje poziom dofinansowania ze środków MF EOG 2009-2014 wynosz ący maksymalnie do 85% kosztów kwalifikowanych dla Beneficjentów b ędących jednostkami sektora finansów publicznych w tym jednostek samorz ądu terytorialnego. W przypadku pozostałych beneficjentów Operator Programu przewiduje poziom dofinansowania ze środków MF EOG 2009- 2014 wynosz ący maksymalnie do 60% kosztów kwalifikowanych. Poziom dofinansowania mo Ŝe zosta ć zmniejszony w celu dostosowania do odpowiednich przepisów regulujących zasady pomocy publicznej. Ko ńcowa data kwalifikowalno ści kosztów jest dzie ń 30 kwietnia 2016 roku.

Przewiduje si ę otwarty nabór wniosków. Minimaln ą wartość projektu ustalono na poziomie 170 tys. euro, maksymaln ą warto ść projektu ustalono na poziomie 2 mln euro. Propozycje dwóch programów operacyjnych, tj. „Ró Ŝnorodno ść biologiczna i działania na rzecz ekosystemów” oraz „Efektywno ść energetyczna i odnawialne źródła energii” zostały przekazane do Ministerstwa Rozwoju Regionalnego w celu ich zaakceptowania.

Program Operacyjny pn. ”Monitoring środowiska oraz zintegrowane planowanie i kontrola” . W ramach powy Ŝszego obszaru programowego b ędzie realizowany Program Operacyjny „Wzmocnienie monitoringu środowiskowego i działa ń kontrolnych”, gdzie przewiduje si ę realizacj ę czterech projektów predefiniowanych, których beneficjentami b ędą: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIO Ś) oraz Główny Urz ąd Geodezji i Kartografii (GUGiK). Niniejszy program operacyjny będzie wdra Ŝany w partnerstwie z Norwesk ą Agencj ą ds. Klimatu i Zanieczyszcze ń (KLIF).

Program Life+ LIFE+ jest kontynuacj ą Instrumentu Finansowego LIFE, utworzonego przez Komisj ę Europejsk ą w 1992 roku. W trakcie trzech kolejnych edycji dofinansowano realizacj ę ł ącznie ponad 2500 projektów we wszystkich krajach członkowskich. W latach 2004-2006 z tej formy dofinansowania skorzystała równie Ŝ Polska. Instrument finansowy LIFE+ jest bardzo wymagaj ącym programem, obejmuj ącym ró Ŝnorodne zagadnienia poczynaj ąc od ochrony przyrody i ró Ŝnorodno ści biologicznej, przez zmiany klimatu, ochron ę powietrza, ochron ę gleb i wód, przeciwdziałanie hałasowi, ochron ę zdrowia a Ŝ po działania maj ące na celu wzrost świadomo ści społecznej w dziedzinie środowiska. Program LIFE+ podzielony jest na trzy komponenty tematyczne: • Komponent I LIFE+ PRZYRODA I RÓ śNORODNO ŚĆ BIOLOGICZNA • Komponent II LIFE+ POLITYKA I ZARZ ĄDZANIE W ZAKRESIE ŚRODOWISKA • Komponent III LIFE+ INFORMACJA I KOMUNIKACJA W chwili obecnej trwaj ą prace nad kształtem Instrumentu Finansowego LIFE w kolejnej perspektywie finansowej 2014-2020. W ramach tych prac, Komisja Europejska promuje ide ę tzw. projektów zintegrowanych (integrated projects), których celem jest rozwi ązanie w szerokiej skali problemów środowiskowych w nast ępuj ących obszarach tematycznych: przyroda, woda, odpady, powietrze oraz adaptacja do zmian klimatu. Bud Ŝety takich projektów mog ą si ęga ć nawet kilkudziesi ęciu milionów euro. Komisja Europejska przewiduje zwi ększony udział dofinansowania projektów zintegrowanych ze środków LIFE, deklaruje równie Ŝ dla beneficjentów pomoc, zarówno podczas przygotowywania wniosków, jak równie Ŝ realizacji projektów (planowana jest uproszczona dwustopniowa procedura selekcji wniosków, uproszczony system raportowania).

Komisja Europejska zach ęca, aby dla kompleksowego rozwi ązania konkretnych problemów środowiskowych i osi ągni ęcia zamierzonych celów, projekty zintegrowane anga Ŝowały równie Ŝ inne

133

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

fundusze unijne (m.in. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, Fundusz Spójno ści). Ró Ŝne źródła finansowania zintegrowanego projektu pozwol ą – zgodnie z zało Ŝeniami ich realizacji - obj ąć swoim zasi ęgiem wiele zagadnie ń i obszarów (np. jednoczesna realizacja zada ń ochronnych na danym obszarze, przygotowanie planów zarz ądzania obszarem, zapewnienie niezb ędnej infrastruktury turystycznej, promocja regionu, szkolenia dla podmiotów zarz ądzaj ących obszarem).Na szczególn ą uwag ę i wsparcie, zarówno merytoryczne, jak i instytucjonalne, mog ą liczy ć wnioskodawcy projektów zintegrowanych ze strony NFO ŚiGW.

Fundusze Norweskie Głównymi celami funduszy norweskich i funduszy EOG s ą: przyczynianie si ę do zmniejszania ró Ŝnic ekonomicznych i społecznych w obr ębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomi ędzy pa ństwami-darczy ńcami a pa ństwem-beneficjentem. W ramach funduszy norweskich i EOG wydzielono kilkana ście programów (obszarów wsparcia). W ramach danego programu b ędzie mo Ŝna uzyska ć dofinansowanie na projekty o podobnej tematyce. Wśród programów znalazło si ę wiele obszarów z pierwszej edycji funduszy norweskich i EOG. Przede wszystkim nale Ŝy wymieni ć: ochron ę środowiska (w tym energi ę odnawialn ą). Ponad 53 mln zł dofinansowania z funduszy norweskich mog ą ł ącznie otrzyma ć przedsi ębiorcy na realizacj ę projektów, których głównym celem jest redukcja emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszcze ń powietrza oraz zwi ększenie udziału energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych w ogólnym bilansie zu Ŝycia energii. Do dofinansowania kwalifikuj ą si ę projekty w ramach rezultatu Programu pn.: „Zmniejszenie produkcji odpadów i emisji zanieczyszcze ń do powietrza, wody i ziemi”, polegaj ące na modernizacji lub wymianie istniej ących źródeł ciepła wraz z modernizacj ą procesu spalania lub zastosowaniem innego no śnika energii (np. spalanie gazu, oleju lub biomasy poprzez eliminacj ę spalania w ęgla). O dofinansowanie mog ą stara ć si ę małe i średnie przedsiębiorstwa.

Kredyty udzielane na preferencyjnych warunkach Preferencyjne kredyty na inwestycje proekologiczne, bez mo Ŝliwo ści umorze ń udzielane s ą przez Bank Ochrony Środowiska S.A.(BO Ś). Kredytobiorca musi posiada ć cz ęść własnych środków na sfinansowanie zadania. BO Ś przy udzielaniu po Ŝyczek kieruje si ę podobnymi kryteriami jak FO ŚiGW – do głównych kryteriów zalicza si ę efektywno ść ekologiczn ą zadania i jego zgodno ść z priorytetami dla polityki ekologicznej województwa.

Komercyjne kredyty bankowe Komercyjne kredyty bankowe ze wzgl ędu na du Ŝe koszty finansowe zwi ązane z oprocentowaniem, nie powinny by ć brane pod uwag ę jako podstawowe źródła finansowania inwestycji, lecz jako uzupełnienie środków z po Ŝyczek preferencyjnych. Samorz ądy s ą obecnie postrzegane przez banki jako interesuj ący i wiarygodni klienci, st ąd dost ęp do kredytów jest coraz łatwiejszy. Warunki komercyjnych kredytów inwestycyjnych udzielanych jednostkom samorz ądu terytorialnego s ą zazwyczaj ka Ŝdorazowo negocjowane indywidualnie. Niektóre inwestycje b ędą pokrywane ze środków własnych ró Ŝnych podmiotów gospodarczych i inwestorów prywatnych. Inwestycje przewidywane do realizacji przez podmioty gospodarcze mog ą by ć dofinansowywane z kredytów komercyjnych oraz uzupełniaj ąco z funduszy ochrony środowiska, pod warunkiem uznania danego zadania za priorytetowe.

8.1.3. Instrumenty społeczne Do instrumentów społecznych zalicza si ę natomiast nast ępuj ące typy działa ń: • Edukacja ekologiczna – formalna, prowadzona w ramach placówek o światowych i edukacyjnych i nieformalna, prowadzona np. w ramach działa ń organizacji poza-rz ądowych; • Propaganda ekologiczna. Jest specyficzn ą form ą przekazywania informacji, które s ą istotne lub niezb ędne w danym okresie dla uczestników, decydentów i wykonawców procesu zarz ądzania środowiskiem.

134 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• Negocjacje, umowy i porozumienia. Negocjacje s ą jednym z najwa Ŝniejszych instrumentów demokratyzacji Ŝycia, a zarazem metod ą przygotowania i podejmowania decyzji w sposób uspołeczniony. Szczególnie s ą przydatne przy tworzeniu ustale ń zagospodarowania przestrzennego, lokalizacjach inwestycji, w tym inwestycji uci ąŜ liwych dla środowiska (np. procedury Oceny Oddziaływania na Środowisko); • Formy nacisku bezpo średniego. To ró Ŝnego rodzaju petycje, zbieranie podpisów lub bardziej radykalne formy nacisku – manifestacje, pikietowanie. Dzi ęki nim organizacje pozarz ądowe lub grupy obywateli zwracaj ą uwag ę na powa Ŝne zagro Ŝenia środowiskowe, brak dost ępu do informacji o środowisku, niezrównowa Ŝony rozwój okre ślonego sektora gospodarki. Wywierany jest poprzez to wpływ na decydentów i zmian ę decyzji, mobilizowana jest opinia publiczna i uzyskiwane jest (ewentualnie) po-parcie organizacji pozarz ądowych i zagranicznych; • Instrumenty lobbystyczne. Oznaczaj ą one tworzenie grup nacisku, oddolnie inicjowanych konsultacji w sprawie inicjatyw legislacyjnych, dokumentów strategicznych (np. polityki ekologicznej) i przedsi ęwzi ęć społeczno-gospodarczych, propozycji ekologizacji bud Ŝetów i upowszechniania wyników niezale Ŝnych bada ń. Działania te s ą zwykle organizowane przez organizacje pozarz ądowe lub niezale Ŝnych ekspertów. • Instrumenty usługowe. Polegaj ą one na prowadzeniu o środków informacyjnych, consultingowych, porad prawnych i eksperckich, „zielonych” telefonów dla społeczno ści lokalnych, głównie przez organizacje pozarządowe. • Działania komplementarne. Polegaj ą one na prowadzeniu bada ń z zakresu zarz ądzania środowiskowego i ochrony środowiska przez niezale Ŝne o środki badawcze. S ą one prowadzone niezale Ŝnie od bada ń zlecanych w ramach oficjalnej procedury przez organy administracji publicznej. W szczególności narz ędzia te mog ą by ć stosowane w odniesieniu do ocen realizacji danego dokumentu (np. Agendy 21), Polityki, planów zagospodarowania przestrzennego, OOS danej inwestycji.

8.1.4. Instrumenty polityczne Do najwa Ŝniejszych instrumentów politycznych nale Ŝą zapisy składaj ące si ę na obowi ązuj ącą Polityk ę Ekologiczn ą Pa ństwa, Program ochrony środowiska dla województwa lubuskiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do roku 2019, Strategi ę rozwoju województwa lubuskiego do roku 2020, a takŜe dokumenty składaj ące si ę na polityk ę rozwoju powiatu mi ędzyrzeckiego, w tym Strategię zrównowa Ŝonego rozwoju Powiatu Mi ędzyrzeckiego.

8.1.5. Instrumenty strukturalne Jako instrumenty strukturalne okre śli ć mo Ŝna strategie i programy wdro Ŝeniowe oraz systemy zarz ądzania środowiskowego. Dokumentem wytyczaj ącym główne tendencje i kierunki działa ń w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska w skali powiatu jest Strategia zrównowa Ŝonego rozwoju powiatu. Strategia wspomaga proces zarz ądzania na poziomie lokalnym.

8.2. Organizacja zarz ądzania środowiskiem Program ochrony środowiska dla powiatu mi ędzyrzeckiego jest zarówno planem polityki ochrony środowiska do 2021 r., jak i programem wdro Ŝeniowym na najbli Ŝsze 4 lata (2014 - 2017). Program ten z jednej strony uwzgl ędnia kierunki rozwoju poszczególnych działa ń i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej strony wytycza pewne ramy tego rozwoju. Oznacza to, Ŝe działania realizowane np. w transporcie czy gospodarce komunalnej musz ą by ć brane pod uwag ę w programie ochrony środowiska, a jednocze śnie ochrona środowiska wymaga podejmowania pewnych działa ń w poszczególnych dziedzinach gospodarki i codziennego bytowania mieszka ńców powiatu.

135

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

8.3. Systemy zarz ądzania środowiskowego Koncepcja zarz ądzania środowiskowego jest odpowiedzi ą na sytuacj ę, w której konieczna jest nie tylko naprawa zaistniałych ju Ŝ szkód środowiskowych oraz spełnianie wymogów okre ślonych w pozwoleniach na korzystanie ze środowiska, ale tak Ŝe zapobieganie powstawaniu negatywnych oddziaływa ń i szkód. Na przedsi ębiorstwach spoczywa obowi ązek samodzielnego definiowania problemów środowiskowych i szukania, z wyprzedzeniem, środków zaradczych. Zwi ązane jest to z wł ączeniem zarz ądzania środowiskowego do celów strategicznych firmy i przypisanie tych zagadnie ń do kompetencji zarz ądu firmy. Idea ta jest realizowana poprzez wprowadzanie systemów zarz ądzania środowiskiem (systemy sformalizowane - np. normy ISO 14 001, EMAS, lub niesformalizowane - np. Program Czystszej Produkcji). Rol ą władz powiatu mog ą by ć działania inspiruj ące przedsi ębiorstwa do stara ń o wprowadzenie systemu zarz ądzania środowiskowego, cho ć ostateczne korzy ści wynikaj ące z jego wprowadzenia powinny znale źć odzwierciedlenie w sytuacji rynkowej tych przedsi ębiorstw.

9. Mierniki realizacji Programu Ochrony Środowiska Nadrz ędn ą zasad ą realizacji niniejszego opracowania powinna by ć realizacja wyznaczonych zada ń przez okre ślone jednostki. Z punktu widzenia Programu w realizacji poszczególnych zada ń b ędą uczestniczy ć: • podmioty uczestnicz ące w organizacji i zarz ądzaniu programem, • podmioty realizuj ące zadania programu, • podmioty kontroluj ące przebieg realizacji i efekty programu, • społeczno ść powiatu, jako główny podmiot odbieraj ący wyniki działa ń programu.

Realizacja zało Ŝeń Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego to poprawa stanu środowiska. Zmiany warto ści wska źników i mierników charakteryzuj ących elementy środowiska b ędą stanowiły wymierny efekt realizacji zało Ŝeń Programu.

Ponadto zgodnie z art. 18 ustawy PO Ś organ wykonawczy powiatu jest zobowi ązany sporz ądza ć co dwa lata raporty z wykonania programów ochrony środowiska, które nast ępnie przedstawia radzie powiatu.

W cyklach czteroletnich b ędzie oceniany stopie ń realizacji celów ekologicznych. Ocena ta b ędzie baz ą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, dotycz ących okresu na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu.

Wdra Ŝanie programu ochrony środowiska powinno podlega ć regularnej ocenie w zakresie: • efektywno ści wykonania zada ń, • aktualno ści zidentyfikowanych problemów ekologicznych oraz adekwatno ści podj ętych działa ń, • stopnia realizacji programu w odniesieniu do stopnia realizacji zało Ŝonych działa ń i przyj ętych celów, • rozbie Ŝno ści pomi ędzy zało Ŝonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, • przyczyn ewentualnych rozbie Ŝno ści pomi ędzy zało Ŝonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, • niezb ędnych modyfikacji programu.

Dla prawidłowego przebiegu monitoringu realizacji celów i zada ń Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego niezb ędna jest okresowa wymiana informacji, zwłaszcza pomi ędzy Powiatem a Gminami, dotycz ąca stanu środowiska oraz stopnia zaawansowania realizacji poszczególnych zada ń.

136 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Monitoring obejmuje dwa podstawowe rodzaje kontrolowania zmian, które najogólniej mo Ŝna okre śli ć jako: • monitoring ilo ściowy, • monitoring jako ściowy. Uj ęcie ilo ściowe – obrazuje prognoz ę zmian konkretnych wielko ści (wska źników). Nie do wszystkich elementów środowiska da si ę przypisa ć wska źniki (nie wszystkie dane s ą dost ępne), aby dokona ć prognozy ilo ściowej w niektórych elementach środowiska. Do prognozowania zmian wska źników w przyszło ści wykorzystano informacje o dynamice zmian tych wska źników w przeszło ści, nakładów w okresach poprzednich i planowanych do poniesienia (uwzgl ędniono fakt, i Ŝ cz ęść zaplanowanych nakładów w poprzednim okresie nie została zrealizowana), oraz wymogi UE. Uj ęcie jako ściowe – dla elementów środowiska, dla których nie mo Ŝna prognozowa ć okre ślonych wska źników lub jest to utrudnione, wykorzystano ocen ę jako ściow ą, która stanowi jednocze śnie uzupełnienie do oceny ilo ściowej. List ę t ę mo Ŝna ewentualnie w przyszło ści uzupełni ć o pojedyncze nowe wska źniki dotycz ące jako ści środowiska. Wskazane byłoby tak Ŝe podanie, które wska źniki słu Ŝą do monitorowania konkretnych celów Programu.

Tabela 59 Mierniki monitorowania efektywno ści Programu Cel Miernik I. Dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego Cel długoterminowy do 2021 I.1. Osi ągni ęcie wymaganych standardów jako ści powietrza Osi ągni ęcie zakładanych w POP celów poprawy Realizacja zada ń wskazanych w programach jako ści powietrza pod wzgl ędem zmniejszenia emisji ochrony powietrza (POP) PM10, benzo(a)pirenu i arsenu Modernizacja systemów grzewczych i eliminacja Ilo ść zmodernizowanych systemów grzewczych i niskiej emisji w obiektach budowlanych zlikwidowanych palenisk Prowadzenie działa ń edukacyjnych na temat Ilo ść zorganizowanych kampanii informacyjnych, negatywnego wpływu zanieczyszcze ń na zdrowie, poniesione koszty szkodliwo ści spalania odpadów w paleniskach domowych oraz promowanie ogrzewania niskoemisyjnego Wzmocnienie kontroli na stacjach diagnostycznych Liczba wykonanych kontroli na terenie powiatu, kontrola prawidłowo ści wykonywania bada ń technicznych pojazdów Kompleksowe uwzgl ędnianie w strategicznych Liczba i rodzaj dokumentów strategicznych dokumentach powiatów i gmin zagadnie ń ochrony uwzgl ędniaj ących tematyk ę ochrony powietrza powietrza, w tym w zakresie benzo(a)pirenu, pyłu zawieszonego PM10 oraz arsenu Termomodernizacja budynków nale Ŝą cych do Liczba zrealizowanych termomodernizacji, poniesione samorz ądów koszty Promowanie korzystania z komunikacji zbiorowej, Liczba zorganizowanych promocji rowerów i środków transportu wykorzystuj ących nap ędy przyjazne środowisku Budowa ście Ŝek rowerowych Ilo ść i długo ść wybudowanych ście Ŝek rowerowych Poprawa stanu technicznego dróg Długo ść zmodernizowanych dróg Modernizacja o świetlenia ulicznego – wymiana na Ilo ść wymienionych punktów o świetleniowych bardziej efektywne energetycznie, zastosowanie automatyki sterowania o świetleniem Stworzenie podstaw planistycznych i organizacyjnych Uwzgl ędnianie rozwoju sieci gazowniczej w dla rozbudowy sieci gazowych strategiach i planach rozwoju Promocja odnawialnych źródeł energii oraz Ilo ść zorganizowanych kampanii informacyjnych, technologii zwi ększaj ących efektywne wykorzystanie poniesione koszty energii Wspieranie przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z Ilo ść sfinansowanych przedsi ęwzi ęć , poniesione wykorzystaniem instalacji solarnych, pomp ciepła koszty Cel długoterminowy do 2021 I.2. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz ochrona przed powodzi ą Kontrola podmiotów gospodarczych posiadaj ących Liczba skontrolowanych podmiotów pozwolenia wodno-prawne pod k ątem przestrzegania norm i wytycznych zapisanych w tych decyzjach Ustanawianie strefy ochronnej uj ęć wody obejmuj ącej Liczba ustanowionych stref ochronnych teren ochrony bezpo średniej i po średniej

137

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Cel Miernik Wypracowanie systemu szybkiego ostrzegania i Liczba zorganizowanych szkole ń reagowania w przypadku zagro Ŝenia powodzi ą Cel długoterminowy do 2021 I.3. Racjonalna gospodarka odpa dami Prowadzenie działa ń edukacyjno-informacyjnych, Ilo ść zorganizowanych działa ń informacyjnych maj ących na celu podniesienie świadomo ści ekologicznej z zakresu gospodarki odpadami Ilo ść usuni ętych wyrobów azbestowych w roku, Dofinansowanie do usuwania azbestu poniesione koszty Cel długoterminowy do 2021 I.4. Zmniejszenie oddziaływania hałasu i promieniowania elektromagnetycznego Tworzenie zabezpiecze ń przed oddziaływaniem Ilo ść rozpisanych przetargów na hałasu komunikacyjnego poprzez wprowadzanie modernizacj ę/przebudow ę dróg, które uwzgl ędniaj ą odpowiednich zapisów w SIWZ uwzgl ędniaj ące takie zapisy kładzenie cichej nawierzchni Ochrona mieszka ńców przed hałasem z instalacji Liczba wydanych decyzji uwzgl ędniaj ących takie przemysłowych przez wydawanie decyzji o zapisy dopuszczalnym poziomie hałasu

Wprowadzanie nasadze ń ochronnych i w razie Liczba wprowadzonych nasadze ń, poniesione koszty konieczno ści ekranów akustycznych wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych Ochrona mieszka ńców powiatu przed Liczba przyj ętych zgłosze ń instalacji emituj ących pole promieniowaniem elektromagnetycznym przez elektromagnetyczne weryfikacj ę składanych zgłosze ń instalacji wytwarzaj ących promieniowanie elektromagnetyczne II. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzysta nie zasobów naturalnych Cel długoterminowy do 2021 II.1. Ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych Edukacja pracowników administracji publicznej oraz Organizacja jednego szkolenia rocznie pozostałych interesariuszy w zakresie prawnych i przyrodniczych podstaw zarz ądzania obszarami Natura 2000 Ochrona, rozwój i uporz ądkowanie systemu Liczba wydanych decyzji środowiskowych obszarów chronionych Działania administracyjne polegaj ące na Liczba wydanych decyzji środowiskowych uwzgl ędnianiu przy lokalizacji przedsi ęwzi ęć wymogów ochrony środowiska Nasadzanie i utrzymanie zieleni przydro Ŝnej Nakłady finansowe wydane na ten cel Realizacja zada ń z zakresu rozwoju bezpiecznej dla Poniesione koszty środowiska nowoczesnej infrastruktury rekreacyjnej zapewniaj ącej wzrost potencjału turystycznego regionu Cel długoterminowy do 2021 II.2. Ochrona lasów Pełnienie nadzoru nad lasami nie stanowi ącymi Liczba wydanych decyzji administracyjnych własno ści Skarbu Pa ństwa Uaktualnienie lub opracowanie planów urz ądzania Opracowanie PUL i UPUL – co 10 lat lasów i uproszczonych planów urz ądzenia lasów Rozwój turystyki aktywnej poprzez budow ę szlaków Długo ść nowych ście Ŝek, szlaków turystycznych, turystycznych, ście Ŝek pieszo – rowerowych i dydaktycznych dydaktycznych na terenach interesuj ących przyrodniczo Cel długoterminowy do 2021 II.3. Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych Rozpowszechnianie dobrych praktyk rolniczych Ilo ść zorganizowanych szkole ń, liczba uczestników zgodnych z zasadami rozwoju zrównowa Ŝonego

Prowadzenie rejestru zawieraj ącego informacje o Ilo ść miejsc, gdzie stwierdzono przekroczenia terenach na których stwierdzono przekroczenie standardów jako ści gleby lub ziemi, Ochrona gleb u Ŝytkowanych rolniczo Liczba wydanych decyzji o przekształceniu terenu Ochrona niezagospodarowanych złó Ŝ kopalin na Ilo ść wydanych koncesji etapie wydawania koncesji

Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin Ilo ść wydanych decyzji administracyjnych

Podnoszenie świadomo ści ekologicznej Ilo ść zorganizowanych akcji informacyjno- mieszka ńców edukacyjnych

138 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Cel Miernik powiatu w zakresie zrównowa Ŝonego korzystania z zasobów wody, poprzez edukacj ę w kierunku zmian nawyków korzystania z wody Weryfikacja pozwole ń wodno-prawnych Ilo ść wydanych decyzji III. Świadomo ść ekologic zna mieszka ńców Cel długoterminowy do 2021 III.1. Edukacja ekologiczna mieszka ńców powiatu Promocja walorów przyrodniczych gminy poprzez Ilo ść publikacji w roku zamieszczanie informacji na stronach www, w lokalnych gazetach, na targach turystycznych Prowadzenie publicznie dost ępnego wykazu danych Ilo ść publikacji o dokumentach obj ętych obowi ązkiem udost ępniania jako informacje o środowisku i jego ochronie Organizowanie imprez pobudzaj ących aktywno ść Ilo ść zorganizowanych akcji edukacyjnych, poniesione dzieci i młodzie Ŝy w dziedzinie ochrony przyrody koszty i środowiska naturalnego Intensyfikacja edukacji ekologicznej promuj ącej Ilo ść zorganizowanych akcji edukacyjnych, poniesione wła ściwe post ępowanie z odpadami oraz koszty prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno – edukacyjnej w tym zakresie Wyeliminowanie negatywnych zachowań (np. Ilo ść zorganizowanych akcji edukacyjnych, poniesione wypalanie traw, porzucanie odpadów w miejscach na koszty ten cel nieprzeznaczonych, wylewanie nieoczyszczonych ścieków bezpośrednio do wód i gleby, spalanie odpadów w paleniskach domowych, dewastacja zieleni publicznej). Opracowanie i uchwalenie Programu ochrony Nr i data uchwały środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego (na lata 2014-2017 oraz 2018-2021) Opracowanie i upublicznienie co 2 lata raportów z Opracowanie Raportu realizacji programu ochrony środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego Cel długoterminowy do 2021 III.2. Ochrona przed skutkami powa Ŝnej awarii Edukacja społecze ństwa w zakresie wła ściwych Zorganizowanie 1 akcji edukacyjnej rocznie zachowa ń w sytuacji wyst ąpienia zagro Ŝenia

Wyposa Ŝanie jednostek stra Ŝy po Ŝarnej w sprz ęt Wykonanie przedsi ęwzi ęcia, poniesione koszty ratowniczo-ga śniczy Ochrona przed powodzi ą i susz ą Prowadzenie ewidencji urz ądze ń przeciwpowodziowych, zbiorników retencyjnych, urz ądze ń melioracji Zwi ększenie bezpiecze ństwa transportu substancji Długo ść zmodernizowanych dróg niebezpiecznych Źródło: opracowanie własne.

10. Podsumowanie Przedmiotem niniejszego opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektywa na lata 2018-2021. Poprzedni Program przyj ęty został Uchwał ą Nr XIII/86/03 Rady Powiatu Mi ędzyrzeckiego z dnia 26 listopada 2003 r. w sprawie przyj ęcia Powiatowego programu ochrony środowiska na lata 2003-2010 wraz z Planem gospodarki odpadami dla Powiatu Mi ędzyrzecz na lata 2004-2007. Podstaw ę niniejszego opracowania stanowi szereg dokumentów udost ępnionych m.in. przez Starostwo Powiatowe w Mi ędzyrzeczu, Urz ędy Miast i Gmin wchodzących w skład Powiatu oraz wielu innych instytucji i jednostek, które realizuj ą swoje zadania statutowe a ich obszar obejmuje powiat mi ędzyrzecki. Informacje wykorzystane w opracowaniu posłu Ŝyły okre śleniu stanu aktualnego środowiska oraz wyposa Ŝenie w infrastruktur ę in Ŝynieryjn ą na terenach poszczególnych gmin. Program powinien by ć realizowany poprzez uwzgl ędnienie zapisów wynikaj ących z dokumentów rz ądowych, zwłaszcza wynikaj ących z listy przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych. Ponadto wszelkie działania winny wynika ć z przedsi ęwzi ęć zawartych w opracowaniach na szczeblu regionalnym (Program Wojewódzki, Strategia Wojewódzka) oraz z dokumentów i koncepcji władz

139

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

powiatu i gmin, w tym organizacji pozarz ądowych i mieszka ńców. Dodatkowo niektóre z przedsi ęwzi ęć zostały zaproponowane przez zespół autorski opracowuj ący Program. Po dokonaniu diagnozy stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego oraz kieruj ąc si ę uwarunkowaniami zewn ętrznymi (obowi ązuj ące akty prawne) i wewn ętrznymi (lokalne opracowania planistyczne i strategiczne, stan środowiska przyrodniczego) dokonano wyboru priorytetów ekologicznych i celów ekologicznych: Obszary priorytetowe: IV. Dalsza poprawa stanu środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego; V. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, VI. Edukacja ekologiczna mieszka ńców i zarz ądzanie środowiskiem

W celu realizacji zało Ŝeń polityki ekologicznej we wszystkich obszarach priorytetowych wyznaczono nast ępuj ące cele długoterminowe do 2021 r.

I. Dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego Cele długoterminowe do 2021 r. I.1. Osi ągni ęcie wymaganych standardów jako ści powietrza Cele krótkoterminowe do 2017 r. 5. Wdra Ŝanie i realizacja zało Ŝeń programów słu Ŝą cych ochronie powietrza 6. Ograniczanie emisji ze środków transportu 7. Zwi ększenie efektywno ści energetycznej 8. Zwi ększenie wykorzystania energii odnawialnej

I.2. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz ochrona przed powodzi ą 3. Osiągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych, 4. Ochrona przed skutkami powodzi,

I.3. Racjonalna gospodarka odpadami 3. Uzyskanie zakładanych w KPGO poziomów odzysku i recyklingu dla poszczególnych rodzajów odpadów 4. Likwidacja azbestu

I.4. Zmniejszenie oddziaływania hałasu i promieniowania elektromagnetycznego 3. Ograniczenie uci ąŜ liwo ści akustycznej dla mieszka ńców 4. Minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka i środowisko

II. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych Cele długoterminowe do 2021 r. II.1. Ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych 3. Kształtowanie systemu obszarów chronionych powiatu w ci ągło ści z terenami otaczaj ącymi, w sposób umo Ŝliwiaj ący realizacj ę chronionych systemów przyrodniczych w skali regionu i kraju 4. Promocja walorów przyrodniczych i zrównowa Ŝony rozwój turystyki

II.2. Ochrona lasów 3. Ochrona lasów ich powierzchni i spójno ści 4. Dostosowanie lasów do pełnienia zró Ŝnicowanych funkcji przyrodniczych i społecznych,

II.3. Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, 4. Racjonalne wykorzystanie zasobów gleb

140 „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

5. Racjonalne wykorzystanie kopalin 6. Racjonalne wykorzystywanie wód,

III. Edukacja ekologiczna mieszka ńców i zarz ądzanie środowiskiem Cele średniookresowe do 2021 r. III.1. Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu 2. Pobudzenie u mieszka ńców odpowiedzialno ści za otaczaj ące środowisko i wyeliminowanie negatywnych zachowa ń

III.2. Ochrona przed skutkami powa Ŝnej awarii 2. Przeciwdziałanie skutkom awarii i walka z kl ęskami Ŝywiołowymi

Osi ąganie poszczególnych celów ekologicznych (długoterminowych do ko ńca 2021 r.) b ędzie zwi ązane z realizacj ą konkretnych przedsi ęwzi ęć własnych oraz koordynowanych. Przedsi ęwzi ęcia zaproponowane w obr ębie wymienionych obszarów przyczyni ą si ę do utrzymania wysokich walorów przyrodniczo-krajobrazowych oraz poprawy tych komponentów, których stan nadal jest niezadowalaj ący.

Niniejszy dokument jest dokumentem strategicznym i nie stanowi przepisów prawa miejscowego. Nakre śla jedynie kierunek, w jakim powinien pod ąŜ yć samorz ąd maj ąc na celu zachowanie i popraw ę stanu środowiska przyrodniczego.

11. Materiały źródłowe • Dane Głównego Urz ędu Statystycznego, • Geograficzny Atlas Polski. PPWK im. E. Romera Warszawa-Wrocław 1999 r. • Informacje ze Starostwa Powiatowego w Mi ędzyrzeczu, • Informacje z Urz ędów Miast i Gmin wchodz ących w skład Powiatu Mi ędzyrzeckiego, • Kondracki J. 2001: Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa • Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014, • Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, • Krajowy Program Zwi ększania Lesisto ści, • Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2009 – 2012 z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2016, • Statystyczne Vademecum Samorz ądowca 2012 r. – województwo lubuskie, Publikacje Elektroniczne Urz ędu Statystycznego w Warszawie, • Program ochrony środowiska dla województwa lubuskiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do 2019 r. • Plan gospodarki odpadami dla województwa lubuskiego na lata 2012-2017 z perspektyw ą do 2020 roku, • Raporty WIO Ś, • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. nr 137, poz. 984) • Rozporz ądzenie z dnia 12 stycznia 2011 r. Ministra Środowiska w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. nr 25 poz. 133) • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, (Dz. U. z dnia 18 wrze śnia 2012 r.). • Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2011 r. Nr 257, poz. 1545)

141

„Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz st ęŜ eń substancji, które powoduj ą, Ŝe urobek jest zanieczyszczony • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896) • Rozporz ądzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 417 ze zm.) i w rozporz ądzeniu zmieniaj ącym z dnia 20 kwietnia 2010 r. (Dz. U. z 2010 r. Nr 72, poz. 466). • Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 1 pa ździernika 2012 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2012 poz. 1109). • Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja mo Ŝe powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, dla których jest wymagane sporz ądzenie map akustycznych, oraz sposobu określenia granic terenów obj ętych tymi mapami (Dz. U. z 2007r. Nr 1, poz.8), • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 221, poz. 1645) • Rozporz ądzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (Dz. U. z 2010 r. nr 213 poz. 1397 ze zm.) • Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 11 wrze śnia 2012 r. w sprawie mechaniczno- biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012 r. poz. 1052), • Strategia zrównowa Ŝonego rozwoju powiatu mi ędzyrzeckiego, • Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. z 2007 r. Nr 75, poz. 493 ze zm.), • Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 poz. 165), • Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2012 poz. 145.), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21 ze zm.), • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013 poz.1232 ze zm.), • Ustawa z dnia 28 wrze śnia 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2011 r. Nr 12, poz. 59 ze zm.) • Ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r. poz.1235), • Ustawa z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2013 r. poz. 1399) • Wo ś A., 1993: Regiony klimatyczne Polski w świetle cz ęsto ści wyst ępowania ró Ŝnych typów pogody. Zeszyty IGiPZ PAN Nr 20, Warszawa. • Wytyczne do sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzie ń 2002r., • Strony internetowe www.mos.gov.pl., • Strony internetowe www.natura2000.mos.gov.pl/natura2000 i www.natura2000.org.pl , • Strony internetowe www.cire.pl, • Strony internetowe www.gminy.pl • Strony internetowe www.energiaodnawialna.net, • Strony internetowe http://bip.gorzow.rdos.gov.pl, • Strony internetowe www.bip.powiat-miedzyrzecki.pl • Strony internetowe www.zgora.pios.gov.pl

142