Program Ochrony Środowiska Dla Gminy Międzyrzecz Na Lata 2016-2020 Z Perspektywą Na Lata 2021-2024

Gmina Mi ędzyrzecz

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MI ĘDZYRZECZ NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2021-2024

Mi ędzyrzecz, 2016 rok

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MI ĘDZYRZECZ NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2021-2024

ZAMAWIAJĄCY:

Gmina Mi ędzyrzecz Rynek 1 66-300 Mi ędzyrzecz

WYKONAWCA:

TERRA PROJEKT Danuta Mazurczak, Joanna Witkowska S.C. ul. Zamkowa 4a/1, 62-070 D ąbrówka tel. +48 692 290 324 [email protected], www.terraprojekt.pl

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Spis tre ści

1. WST ĘP ...... 9

1.1. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA ...... 9 1.2. METODYKA SPORZ ĄDZANIA PROGRAMU I JEGO STRUKTURA ...... 9 2. STRESZCZENIE ...... 10

2.1. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE PROGRAMU ...... 14 2.1.1. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju – „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” ...... 14 2.1.2. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku ...... 15 2.1.3. Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 ...... 16 2.1.4. Program Ochrony Środowiska dla Województwa Lubuskiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do roku 2019...... 18 2.1.5. Plan gospodarki dla województwa lubuskiego na lata 2012-2017 z perspektyw ą do 2020 roku ... 19 2.1.6. Regionalny Program Operacyjny – Lubuskie 2020 ...... 21 2.1.7. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021 ...... 21 2.2. NADRZ ĘDNY CEL PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MIĘDZYRZECZ ...... 23 3. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU ...... 23

3.1. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 26 3.1.1. Komunikacja ...... 26 3.1.2. Zaopatrzenie mieszka ńców w wod ę ...... 27 3.1.3. Odprowadzanie ścieków komunalnych ...... 29 3.1.4. Zaopatrzenie mieszka ńców w ciepło ...... 31 3.1.5. Zaopatrzenie mieszka ńców w energi ę elektryczn ą ...... 33 3.1.6. Zaopatrzenie mieszka ńców w gaz sieciowy ...... 33 4. OCENA STANU ŚRODOWISKA ...... 33

4.1. OCHRONA PRZYRODY ...... 33 4.2. OBSZARY NATURA 2000 ...... 36 4.3. TERENY ZIELENI ...... 39 4.4. OCHRONA GATUNKOWA RO ŚLIN I ZWIERZ ĄT ...... 39 4.5. OCHRONA I ZRÓWNOWA śONY ROZWÓJ LASÓW ...... 40 4.6. TERENY TURYSTYCZNE ...... 40 4.7. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ...... 42 4.8. GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 43 4.9. STAN POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ...... 45 4.10. OCHRONA WÓD ...... 49 4.10.1. Źródła zanieczyszcze ń wód powierzchniowych i podziemnych ...... 58 4.10.2. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi ...... 58 4.10.3. Zapobieganie podtopieniom i suszom ...... 59 4.11. OCHRONA PRZED HAŁASEM ...... 61 4.12. ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 63 4.13. ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII ...... 64 4.14. RACJONALNA GOSPODARKA ODPADAMI ...... 70 4.14.1. Systemy gospodarki odpadami ...... 70 4.14.2. Rodzaje, źródła powstawania, ilo ść i jako ść wytworzonych odpadów ...... 71 4.14.3. Odpady azbestowe ...... 73 4.15. PRZECIWDZIAŁANIE POWA śNYM AWARIOM ...... 74 4.16. ADAPTACJA DO ZMIAN KLIMATU ...... 74 4.17. EDUKACJA EKOLOGICZNA SPOŁECZE ŃSTWA ...... 79 4.17.1. Decydenci ...... 80 4.17.1. Nauczyciele ...... 80 4.17.2. Dzieci i młodzie Ŝ ...... 80 4.17.3. Doro śli mieszka ńcy ...... 82 4.17.4. Realizacja edukacji ekologicznej na terenie gminy ...... 83 5. EFEKTY REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 84 6. IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW ŚRODOWISKOWYCH ...... 96 7. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I WSKA ŹNIKI ...... 103 8. SYSTEM INSTYTUCJI ZAANGA śOWANYCH W REALIZACJ Ę PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 128

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

9. PROCEDURY MONITORINGU, PRZEGL ĄDU STOPNIA REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ORAZ JEGO AKTUALIZACJI ...... 128 10. WYKAZ INTERESARIUSZY ZAANGA śOWANYCH W PRACE NAD PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 129

Spis tabel Tabela 1 U Ŝytkowanie gruntów w gminie Mi ędzyrzecz ...... 25 Tabela 2 Stan i zmiany liczby ludno ści zamieszkuj ącej gmin ę Mi ędzyrzecz w latach 20010-2014 ...... 25 Tabela 3 Podmioty gospodarcze według sekcji i działów PKD na terenie gminy Mi ędzyrzecz (dane z dnia 31.11.2015 r.) ...... 26 Tabela 4 Charakterystyka komunalnych uj ęć wody na terenie gminy Mi ędzyrzecz...... 27 Tabela 5 Infrastruktura wodoci ągowa w gminie Mi ędzyrzecz w latach 2010 i 2014 ...... 28 Tabela 6 Sie ć kanalizacyjna na terenie gminy Mi ędzyrzecz w latach 20010 i 2014 ...... 29 Tabela 7 Charakterystyka komunalnych oczyszczalni ścieków na terenie gminy Mi ędzyrzecz ...... 29 Tabela 8 Jako ść ścieków surowych i oczyszczonych w oczyszczalni ścieków w m. Św. Wojciech...... 30 Tabela 9 Jako ść ścieków surowych i oczyszczonych w oczyszczalni ścieków w m. K ęszyca Le śna ...... 30 Tabela 10 Jako ść ścieków surowych i oczyszczonych w oczyszczalni ścieków w m. Kalsko ...... 31 Tabela 11 Wykaz kotłowni na terenie gminy Mi ędzyrzecz ...... 32 Tabela 12 Odbiorcy i zu Ŝycie energii w latach 2010 i 2014 ...... 33 Tabela 13 Zaopatrzenie mieszka ńców gminy w gaz ...... 33 Tabela 14 Powierzchnia odnowie ń lasu na terenie gminy Mi ędzyrzecz w latach 2010-2015 ...... 40 Tabela 15 Zasoby złó Ŝ naturalnych na terenie gminy Mi ędzyrzecz ...... 43 Tabela 16 Wykaz obowi ązuj ących koncesji na eksploatacj ę kopalin na terenie gminy Mi ędzyrzecz ...... 44 Tabela 17 Emisja zanieczyszcze ń powietrza z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2010 i 2014 r...... 45 Tabela 18 Klasa strefy lubuskiej w 2014 roku – kryteria dla ochrony zdrowia ...... 47 Tabela 19 Klasa strefy lubuskiej w 2014 roku – kryteria dla ochrony ro ślin ...... 47 Tabela 20 Opis JCWPd na terenie gminy Mi ędzyrzecz ...... 50 Tabela 21 Wyniki monitoringu wód podziemnych w 2012 roku ...... 51 Tabela 22 Wykaz cieków przepływaj ących przez gmin ę Mi ędzyrzecz ...... 51 Tabela 23 Jednolite cz ęś ci wód płyn ących na terenie gminy Mi ędzyrzecz ...... 53 Tabela 24 Wyniki bada ń stanu ekologicznego w punktach pomiarowo-kontrolnych na terenie gminy Mi ędzyrzecz w 2014 r……… ...... 55 Tabela 25 Wykaz jezior na terenie gminy Mi ędzyrzecz ...... 56 Tabela 26 Jednolite cz ęś ci wód jeziornych na terenie gminy Mi ędzyrzecz ...... 56 Tabela 27 Wyniki bada ń stanu ekologicznego i chemicznego wód jezior na terenie gminy Mi ędzyrzecz w 2014 r...... 57 Tabela 28 Zu Ŝycie wody na cele gospodarki w gminie Mi ędzyrzecz na tle powiatu mi ędzyrzeckiego ...... 58 Tabela 29 Zmiany zu Ŝycia wody w przeliczeniu na 1 osob ę w gospodarstwach domowych w gminie Mi ędzyrzecz na tle powiatu ………………………………………………………………………………………………………………..58 Tabela 30 Wykaz budowli pi ętrz ących na ciekach w gminie Mi ędzyrzecz ...... 59 Tabela 31 Ruch kołowy na drogach krajowych i wojewódzkich przebiegaj ących przez powiat mi ędzyrzecki w 2010 r. – Generalny pomiar ruchu ...... 61 Tabela 32 Wyniki pomiaru hałasu komunikacyjnego w Mi ędzyrzeczu w 2012 r...... 62 Tabela 33 Zmierzone warto ści poziomu d źwi ęku L AeqD oraz L AeqN przy drodze S3 ...... 63 Tabela 34 Wykaz małych elektrowni wodnych (MEW) na terenie gminy Mi ędzyrzecz ...... 69 Tabela 35 Charakterystyka instalacji znajduj ących si ę na terenie gminy Mi ędzyrzecz ...... 71 Tabela 36 Składowisko odpadów komunalnych w Bukowcu ...... 71 Tabela 37 Rodzaj i ilo ść odebranych odpadów komunalnych z terenu gminy Mi ędzyrzecz ...... 72 Tabela 38 Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie gminy Mi ędzyrzecz ...... 74 Tabela 39 Ilo ść usuni ętych wyrobów azbestowych w latach 2011-2015 ...... 74 Tabela 40 Raport z wykonania Programu ochrony środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2012-2015 z perspektywa na lata 2016-2019...... 88 Tabela 41 Obszar interwencji: Powietrze ...... 96 Tabela 42 Obszar interwencji: klimat akustyczny ...... 96 Tabela 43 Obszar interwencji: pola elektromagnetyczne ...... 97 Tabela 44 Obszar interwencji: zasoby i jako ść wód ...... 97 Tabela 45 Obszar interwencji: gospodarka wodno-ściekowa ...... 98 Tabela 46 Obszar interwencji: zasoby geologiczne ...... 98 Tabela 47 Obszar interwencji: gleby ...... 98 Tabela 48 Obszar interwencji: gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ...... 99 Tabela 49 Obszar interwencji: zasoby przyrodnicze ...... 99 Tabela 50 Obszar interwencji: adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska ...... 99 Tabela 51 Obszar interwencji: edukacja i świadomo ść ekologiczna mieszka ńców ...... 100 Tabela 52 Cele, kierunki interwencji oraz zadania...... 106 Tabela 53 Harmonogram działa ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 ...... 118

6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Spis rysunków Rysunek 1 Poło Ŝenie gminy Mi ędzyrzecz ...... 23 Rysunek 2 Mapa Gminy Mi ędzyrzecz ...... 24 Rysunek 3 Zmiany liczby ludno ści gminy Mi ędzyrzecz w latach 2010-2014 ...... 25 Rysunek 4 Formy ochrony przyrody na terenie gminy Mi ędzyrzecz ...... 34 Rysunek 5 Obszary Natura 2000 na tle gminy Mi ędzyrzecz ...... 38 Rysunek 6 Poło Ŝenie gminy Mi ędzyrzecz wzgl ędem Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 144 Dolina Kopalna Wielkopolska ...... 49 Rysunek 7 Lokalizacja jednolitych cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd nr 59) ...... 50 Rysunek 8 Jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych wydzielonych na terenie gminy Mi ędzyrzecz ...... 53 Rysunek 9 Pr ędko ści średnie 10-minutowe (m/s) na wysoko ści 10 m n.p.g. w terenie otwartym i klasie szeroko ści 0-1 ...... 65 Rysunek 10 Średnie roczne usłonecznienie w Polsce (w godzinach) ...... 68

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

WYKAZ SKRUTÓW: b.d.- brak danych BEi Ś - Strategia „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko” DSRK - Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju dB – decybele DW – droga wojewódzka DK – droga krajowa Dz.U. – dziennik ustaw GUS - BDL - Główny Urz ąd Statystyczny - Bank Danych Lokalnych GDDKiA – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad JCWP – jednolite cz ęś ci wód JCWPd – jednolite cz ęś ci wód podziemnych JST – jednostka samorz ądu terytorialnego KOBiZE - Krajowy O środek Bilansowania i Zarz ądzania Emisjami KPPSP – Komenda Pa ństwowej Powiatowej Stra Ŝy Po Ŝarnej KZGW – Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej KPO ŚK - Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych MŚ – Ministerstwo Środowiska NFO ŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej OSN - obszary szczególnie nara Ŝone, ODR – Ośrodek Doradztwa Rolniczego, OSCh-R w Poznaniu – Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza OZE – odnawialne źródła energii OUG- Okr ęgowy Urz ąd Górniczy OECD – Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju PGW - Plan gospodarowania wodami PSD – poni Ŝej stanu dobrego PPD – poni Ŝej potencjału dobrego PO Ś – program ochrony środowiska PSZOK - Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych PSSE – Pa ństwowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna PZD – Powiatowy Zarz ąd dróg RDW - Ramowa Dyrektywa Wodna RDO Ś – Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska RZGW – Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej, UE – Unia Europejska LZMiUW - Lubuski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIO Ś – Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska ZDW – Zarz ąd Dróg Wojewódzkich

8 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

1. Wst ęp 1.1. Podstawa prawna opracowania Podstaw ą prawn ą opracowania Programu ochrony środowiska jest art. 17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 ze zm.), która zobowi ązuje gminy (w tym wypadku Burmistrza Gminy Mi ędzyrzecz) do opracowania Programu ochrony środowiska uwzgl ędniaj ąc cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych do realizacji ochrony środowiska zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju. W zwi ązku z ustaw ą z dnia 21 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r., poz. 1101) polityk ę ekologiczn ą pa ństwa, zgodnie z któr ą opracowywane były programy ochrony środowiska, zast ąpiono polityk ą ochrony środowiska, która m.in. winna by ć prowadzona za pomoc ą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska. Zgodnie z art. 14 ust. 1. Polityka ochrony środowiska jest prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (t. j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1649).

Program ochrony środowiska, po zaopiniowaniu przez zarz ąd powiatu uchwalany jest przez rad ę gminy (Rad ę Miejsk ą Mi ędzyrzecza). W tym przypadku jest to ju Ŝ trzeci dokument. Poprzedni przyj ęty został uchwał ą Rady Miejskiej w Mi ędzyrzeczu Nr XXI-160-12 z dnia 27.06.2012 r. z sprawie uchwalenia Programu ochrony środowiska dla gminy Mi ędzyrzecz.

1.2. Metodyka sporz ądzania Programu i jego struktura Prace nad pierwszym etapem opracowania polegały na przegl ądzie dokumentów i opracowa ń w przedmiotowym zakresie i dokonaniu oceny stanu środowiska gminy. Ocena zawiera analiz ę stanu środowiska na obszarze gminy w zakresie poszczególnych komponentów przyrodniczych oraz identyfikacj ę i rejonizacj ę zagro Ŝeń w kontek ście powiatu i województwa, a tak Ŝe w kontek ście wymaga ń i standardów Unii Europejskiej. Dokonano równie Ŝ analizy SWOT dla jedenastu obszarów przyszłej interwencji: powietrze, klimat akustyczny, pola elektromagnetyczne, zasoby i jako ść wód, gospodarka wodno-ściekowa, zasoby geologiczne, gleby, gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów, zasoby przyrodnicze, adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska, edukacja i świadomo ść ekologiczna mieszka ńców.

W drugim etapie prac wykonano przegl ąd dokumentów i opracowa ń strategicznych, programowych i planistycznych na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym, które maj ą istotne znaczenie dla konstrukcji niniejszego Programu. W kolejnym etapie dokonano syntetycznej analizy efektów realizacji dotychczasowego Programu we- dług zalecanego schematu: zakładany cel → podjęte zadania → efekt.

Nast ępny etap prac miał na celu okre ślenie celów, kierunków interwencji i zada ń wynikaj ących z wykonanej oceny stanu środowiska oraz stworzenie harmonogramu rzeczowo-finansowego przedsi ęwzi ęć ekologicznych na terenie gminy oraz środków niezb ędnych do osi ągni ęcia zało Ŝonych celów, w tym mechanizmów prawno-ekonomicznych i środków finansowych.

Program ochrony środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz jest podstawowym instrumentem do realizacji zada ń własnych i koordynowanych w zakresie ochrony środowiska, które b ędą w cało ści lub w cz ęś ci finansowane ze środków b ędących w dyspozycji Gminy. Efektem realizacji Programu b ędzie utrzymanie dobrego stanu środowiska naturalnego oraz jego poprawa jak równie Ŝ wdro Ŝenie efektywnego zarz ądzania środowiskiem w Gminie. Dokument opisuje narz ędzia realizacji zada ń, elementy zarz ądzania i monitoringu zało Ŝonych zada ń oraz jednostki odpowiedzialne za ich wykonanie. Przedstawione zasady monitorowania Programu przez okre ślone wska źniki umo Ŝliwi ą kontrol ę i ocen ę stanu realizacji zało Ŝonych działa ń.

Niniejszy Program opracowany został zgodnie z nowymi Wytycznymi , przygotowanymi przez Ministerstwo Środowiska, które skonsultowano z Pa ństwow ą Rad ą Ochrony Środowiska, urz ędami marszałkowskimi, Zwi ązkiem Powiatów Polskich, Uni ą Metropolii Polskich, Zwi ązkiem Miast Polskich i Zwi ązkiem Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

2. Streszczenie 1. Opracowanie Programu ochrony środowiska wynika z art. 17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 ze zm.). 2. W tym przypadku jest to ju Ŝ trzeci dokument. Poprzedni przyj ęty został uchwał ą Rady Miej- skiej w Mi ędzyrzeczu Nr XXI-160-12 z dnia 27.06.2012 r. z sprawie uchwalenia Programu ochrony środowiska dla gminy Mi ędzyrzecz. 3. Program ochrony środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz jest podstawowym instrumentem do realizacji zada ń własnych i koordynowanych w zakresie ochrony środowiska, które b ędą w cało- ści lub w cz ęś ci finansowane ze środków b ędących w dyspozycji Gminy . 4. Program oparty jest na wielu strategiach, programach, politykach, na podstawie których prowadzona jest polityka rozwoju. 5. Program zawiera krótk ą charakterystyk ę Gminy, jej poło Ŝenie, demografi ę, u Ŝytkowanie grun- tów. 6. Opisuje aktualny stan infrastruktury wodoci ągowej, kanalizacyjnej, transportowej, zaopatrzenie w ciepło, energi ę elektryczna i gaz. 7. Według dost ępnych danych obsługuje sie ć wodoci ągowa o ł ącznej długo ści 140,5 km. Do bu- dynków doprowadzonych jest ł ącznie 2569 sztuk przył ączy. Z sieci wodoci ągowej korzysta ok. 99,6% mieszka ńców gminy tj. ok. 24 252 osoby. 8. Długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie gminy 150,7 km oraz 57,5 km sieci tłocznej. Liczba przył ączy do budynków wynosi 1938 sztuk. Gmina skanalizowana jest w 97%. Z infrastruktury korzystaj ą mieszka ńcy nast ępuj ących miejscowo ści: Mi ędzyrzecz, śółwin, Kuligowo, Jagielnik, Św. Wojciech, Mi ędzyrzecz-Wybudowanie, Wojciechówek, Ku źnik, Skoki, Bobowicko, Buko- wiec, Kalsko, K ęszyca Le śna, Pniewo, Wysoka, Kaława, Szumi ąca, Gorzyca, Kursko, Pieski, Zamostowo. Ł ącznie do sieci kanalizacyjnej podł ączone s ą 23 522 osoby. Ścieki z terenu gminy Mi ędzyrzecz trafiaj ą do trzech oczyszczalni ścieków administrowanych przez MPWiK sp. z o.o., zlokalizowanych w m.: Św. Wojciech, K ęszyca Le śna i Kalsko. Aglomeracja Mi ę- dzyrzecz – RLM 28 135, utworzona na podstawie Rozporz ądzenia Nr 18/2005 Wojewody Lu- buskiego z dnia 01.08.2005 r. Z systemu kanalizacji korzysta łącznie 23 623 mieszka ńców, natomiast przez tabor asenizacyjny obsługiwanych jest 714, z przydomowych oczyszczalni ścieków korzysta 17 mieszka ńców. Aglomeracj ę obsługuj ą dwie oczyszczalnie mechaniczno- biologiczne w m. Św. Wojciech i K ęszycy Le śnej. 9. System ciepłowniczy miasta eksploatowany jest przez Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. Zaopatrzenie w ciepło w systemie scentralizowanym oparte jest głównie na Ciepłowni Miej- skiej oraz Ciepłowni „Obrzyca”. Długo ść sieci ciepłowniczej wynosi 14,89 km, natomiast wytwarzane ciepło trafia do 232 odbiorców. 10. W 2014 r. w Mi ędzyrzeczu było 6871 odbiorców energii elektrycznej na niskim napi ęciu, natomiast zu Ŝycie energii wyniosło 13 953 MWh. Od 2010 r. liczba odbiorców minimalnie si ę zmniejszyła, natomiast zu Ŝycie energii spadło o ok. 8,8%). 11. Gaz sieciowy dostarczany był do 1561 gospodarstw domowych. Zaledwie 14% podł ączonych do sieci gazowej to odbiorcy ogrzewaj ący mieszkania gazem. Nadal najbardziej powszechnym sposobem ogrzewania s ą piece w ęglowe. Gaz dostarczany jest dla celów komunalno- bytowych i ogrzewania mieszka ń w budownictwie jednorodzinnym oraz na potrzeby drobnego przemysłu i usług. W 2014 r. zu Ŝycie gazu wyniosło 1961 tys. m 3 gazu, z tego ok. 17% na cele grzewcze. 12. Na terenie gminy Mi ędzyrzecz znajduje si ę 10 753,23 ha obszarów obj ętych ochron ą prawn ą, co stanowi 34,2% powierzchni gminy. W system obszarów i obiektów chronionych wchodz ą: Rezerwat przyrody Nietoperek ; Pszczewski Park Krajobrazowy ; Obszary Chronionego Krajo- brazu: Dolina Jeziornej Strugi, Dolina Obry, Rynna Paklicy i Ołoboku, Rynny Obrzycko- Obrza ńskie; Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Uroczyska Mi ędzyrzeckiego Rejonu Umocnio- nego ; Obszary Natura 2000: PLH080001 Dolina Leniwej Obry, PLH080003 Nietoperek, PLB080005 Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry (ob. ptasi); PLH080002 Rynna Jezior Obrza ń- skich 18 u Ŝytków ekologicznych; 36 pomników przyrody. 13. Powierzchnia lasów poło Ŝonych na terenie gminy wynosi ponad 16,4 tys. ha. Lesisto ść gminy wynosi 52,2%, co jest niew ątpliwym atutem. Na terenie gminy w granicach nadle śnictwa Mi ę- dzyrzecz znajduj ą si ę lasy ochronne powołane Decyzjami Ministerstwa Środowiska (Nr BA- Iplo-3/1446/2000 z dnia 10.11.2000 r. oraz Nr DL-Ipn-0233-10/1074/09 z dnia 14.05.2009 r.). Lasy zakwalifikowane zostały do kategorii lasów ochronnych stanowi ących cenne fragmenty rodzimej przyrody, glebochronne, wodochronne, lasy o szczególnym znaczeniu dla obronno- ści i bezpiecze ństwa pa ństwa. Ich powierzchnia wynosi 3825 ha. Lasy ochronne na terenie Nadle śnictwa Trzciel powołane zostały Zarz ądzeniem Nr 92 Ministra Ochrony Środowiska Za-

10 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

sobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 30.06.1997 r. Lasy zakwalifikowane zostały jako wodochronne (powierzchnia na terenie gminy: 363,96 ha). 14. Jednym z podstawowych wska źników oceny gleb jest ich odczyn. Zale Ŝy on od rodzaju skały macierzystej, składu granulometrycznego gleby, warunków przyrodniczych oraz zabiegów agrotechnicznych. W przebadanych próbkach stwierdzono ok. 40% gleb bardzo kwa śnych i kwa śnych. 15. Gmina Mi ędzyrzecz jest zasobna w zło Ŝa kopalin. Na terenie gminy wyst ępuj ą udokumentowane zło Ŝa kruszywa naturalnego oraz kredy jeziornej. Według danych na koniec 2014 r. zło- Ŝa surowców naturalnych szacowano ł ącznie na 24207,13 tys. ton. Obecnie na terenie gminy prowadzi si ę eksploatacji kopalin na podstawie koncesji wydanych przez Starost ę i Marszałka – łącznie 10 koncesji. 16. Głównym problemem w zakresie zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy jest tzw. emisja niska, zwi ązana ze stosowaniem paliw o niskiej jako ści w paleniskach domowych oraz z dzia- łalno ści ą małych zakładów, nie podlegaj ących obowi ązkowi posiadania pozwolenia na emisj ę do powietrza gazów i pyłów. W roku 2014 w strefie lubuskiej, do której nale Ŝy gmina Mi ędzy- rzecz, wyst ąpiły przekroczenia st ęŜ enia dla: pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu. Prze- kroczony został równie Ŝ poziom celu długoterminowego okre ślony dla ozonu. 17. W przebadanym punkcie stwierdzono wody zadowalaj ącej jako ści (klasa III). W m. Szumi ąca przekroczona została warto ść wska źnika tlenu rozpuszczonego. 18. W przebadanym punkcie Szumi ąca w 2012 r. stwierdzono wody podziemne zadowalaj ącej jako ści (klasa III). Przekroczona została warto ść wska źnika tlenu rozpuszczonego. 19. Ostatnie wyniki monitoringu wód powierzchniowych w 2014 r. obejmował nast ępuj ące JCWP: Obra od jez. Rybojadło do Paklicy, Obra od Paklicy do wpływu do Zb. Bledzew , Paklica. Stan JCW oceniono jako zły. 20. W badanym JCW jeziornych (PLLW10378 Gł ębokie) stwierdzono dobry stan ekologiczny. Na wynik przyczynił si ę bardzo dobry stan/potencjał ekologiczny oraz dobry stan chemiczny i II klasa specyficznych zanieczyszcze ń syntetycznych i niesyntetycznych. 21. Na obszarze gminy Mi ędzyrzecz zakwalifikowano w ramach wst ępnej oceny ryzyka powodziowego do opracowania map zagro Ŝenia powodziowego i map ryzyka powodziowego w I cyklu planistycznym rzek ę Obr ę. Dla terenu gminy sporz ądzone zostały mapy zagro Ŝenia powodziowego i ryzyka powodziowego. Według danych LZMiUW, odbudowy lub modernizacji melioracji wodnych wymaga 1109 ha gruntów ornych oraz 844 ha u Ŝytków zielonych na terenie gminy. 22. W ramach monitoringu hałasu komunikacyjnego WIOŚ w roku 2012 przeprowadził pomiary na terenie miasta Mi ędzyrzecz w dwóch punktach: przy ul. Waszkiewicza 55 (droga gminna) i ul. Pozna ńskiej 38 (droga wojewódzka nr 137). Na podstawie przeprowadzonych bada ń stwierdzono przekroczenie poziomu dopuszczalnego przy ul. Pozna ńskiej w porze dnia o 1,5 dB, natomiast w porze nocy o 2 dB. Pomiary hałasu przy ul. Waszkiewicza nie wykazały przekrocze ń. Pomiary hałasu przeprowadzone zostały w dwóch punktach na S3, poza obszarem gminy, jednak mog ą by ć reprezentatywne dla tego terenu. Nie stwierdzono przekrocze ń dopuszczalnych poziomów hałasu. 23. Ostatnie pomiary poziomów PEM prowadzone były w roku 2014 w punkcie w Mi ędzyrzeczu, przy ul. Sportowej – wytypowanym do bada ń w kategorii terenów pozostałe miasta. Zmierzony poziom składowej elektrycznej pola wyniósł <0,4 V/m, zatem nie wyst ępowało przekroczenie poziomu dopuszczalnego wynosz ącego 7 V/m 24. Województwo lubuskie posiada zró Ŝnicowane predyspozycje do wykorzystania odnawialnych źródeł energii, do których zalicza si ę energi ę: wiatru, geotermaln ą, wód powierzchniowych, słoneczn ą oraz biomas ę i biogaz. Elektrownie wiatrowe nale Ŝą do tzw. czystych (bez- emisyjnych) źródeł energii, a co za tym idzie ich zastosowanie zmniejsza negatywne oddziaływanie sektora wytwarzania energii na środowisko. Badania naukowe prowadzone w ró Ŝnych cz ęś ciach świata wykazuj ą, Ŝe prawidłowo zlokalizowane i rozmieszczone elektrownie wiatrowe nie maj ą znacz ącego negatywnego oddziaływania na środowisko, w tym na awifaun ę. W całym województwie lubuskim energia słoneczna jest dobrym źródłem ciepła dla odbiorców sezonowych. Średnie roczne warto ści usłonecznienia wahaj ą si ę od 1250 godzin w latach o najwy Ŝszym zachmurzeniu do 2000 godzin w latach słonecznych. Biomasa to najstarsze i najszerzej współcze śnie wykorzystywane odnawialne źródło energii. Nale Ŝą do niej zarówno odpady biodegradowalne z gospodarstw domowych, jak i pozostało ści po przycinaniu zieleni miejskiej, resztki z produkcji rolnej, pozostało ści z le śnictwa, odpady przemysłowe i komunalne.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

25. Gmina Mi ędzyrzecz przynale Ŝy do Regionu Centralnego. W skład Regionu wchodzi 16 gmin w tym 1 z województwa zachodniopomorskiego, a ogólna liczba mieszka ńców wynosi ok. 168 tys. Na terenie regionu centralnego istnieje zwi ązek mi ędzygminny - Celowy Zwi ązek Gmin CZG-12 z siedzib ą w Długoszynie (gm. Sul ęcin) obejmuj ący m.in. gmin ę Mi ędzyrzecz. W skład regionalnej instalacji przetwarzania odpadów (RIPOK) wchodz ą: instalacja do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów – kompostowania w Długoszynie; składowiska odpadów komunalnych w: Kunowicach (gm. Słubice) i Długoszynie. Na terenie gminy Mi ędzyrzecz znajduje si ę zrekultywowane w 2007 r. składowisko odpadów komunalnych m. Bukowiec, na którym prowadzony jest monitoring w zakresie: składu i emisji gazu składowiskowego i osiadania składowiska. Przewidywany termin zako ńczenia monitoringu – 2037 r. W 2014 r. z terenu gminy Mi ędzyrzecz zebrano ł ącznie 7 323,6 Mg odpadów komunalnych, w tym 6 574,5 Mg zmieszanych odpadów komunalnych (20 03 01). Nowym systemem gospodarowania odpadami obj ętych jest 100% mieszka ńców, z tego ok. 76,42% zadeklarowało selektywn ą zbiórk ę odpadów. Oprócz zbiórki odpadów „u źródła” istnieje mo Ŝliwo ść przekazania odpadów problemowych do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (tzw. PSZOK) zlokalizowanego na terenie Przedsi ębiorstwa Produkcji Betonów „PUBR” Sp. z o.o., ul. Reymonta 5 w Mi ędzyrzeczu. 26. Zgodnie z ewidencj ą Bazy Azbestowej na terenie gminy wyst ępuje ok. 1482,23 Mg płyt azbestowo-cementowych pozostałych do unieszkodliwienia, w tym 667,68 Mg nale Ŝą cych do osób fizycznych. 27. Na terenie gminy nie ma zakładów stwarzaj ących zagro Ŝenie dla środowiska. Działalno ści ą kontroln ą w zakresie powa Ŝnych awarii zajmuj ą si ę Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska oraz Komenda Powiatowa Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej w Mi ędzyrzeczu. 28. Skutki zmian klimatu, zwłaszcza wzrost temperatury, cz ęstotliwo ści i nasilenia zjawisk ekstremalnych, wyst ępuj ące w ostatnich kilku dekadach pogł ębiaj ą si ę i z tego wzgl ędu stały si ę przedmiotem zainteresowania rz ądów i społeczno ści mi ędzynarodowej. Działania adaptacyjne wi ąŜą si ę ze znacznymi kosztami. Istot ą działa ń adaptacyjnych podejmowanych zarówno przez podmioty publiczne, jak i prywatne, poprzez realizacj ę polityk, inwestycje w infrastruktur ę i technologie, a tak Ŝe zmiany zachowa ń, jest unikni ęcie ryzyk i wykorzystanie szans. 29. Istotn ą rol ę w szerzeniu wiedzy ekologicznej na terenie gminy odgrywaj ą m.in.: Urz ąd Miejski w Mi ędzyrzeczu i jednostki podległe, Starostwo Powiatowe; jednostki o światowe: przedszkola i szkoły; Nadle śnictwo; KZGRL. 30. W latach 2012-2015 zostały zrealizowane zadania inwestycyjne oraz pozainwestycyjne w ramach poprzedniego PO Ś. Zrealizowane zostały przedsi ęwzi ęcia w zakresie budowy infrastruktury wodoci ągowej i kanalizacyjnej w gminie oraz w zakresie rozbudowy i modernizacji dróg w tym budowa obwodnicy. 31. W celu uporz ądkowania informacji zebranych m.in. w wyniku dokonanej analizy aktualnego stanu środowiska naturalnego na terenie gminy oraz innych zebranych w trakcie prac danych i informacji posłu Ŝono si ę analiz ą SWOT. Analiza SWOT jest narz ędziem, dzi ęki któremu mo Ŝna zanalizowa ć i rozpozna ć silne i słabe strony, a tak Ŝe istniej ące i potencjalne szanse, i zagroŜenia płyn ące z szerokiej gamy czynników. 32. Aktualny stan środowiska i przewidywane jego zmiany w aspekcie planowanego dalszego rozwoju wymuszaj ą konieczno ść zrównowa Ŝonego rozwoju poprzez realizacj ę przedsi ęwzi ęć proekologicznych. Istotnym problemem jest dokonanie zobiektywizowanego wyboru celów oraz kierunków interwencji. Zadania i cele w zakresie ochrony środowiska wyznaczone w Programie ochrony środowiska pozostaj ą w ścisłej korelacji z zadaniami wyznaczonymi w programach ochrony środowiska na szczeblu wy Ŝszym oraz, uwzgl ędniaj ą cele zawarte w innych strategiach, programach i dokumentach programowych do realizacji ochrony środowiska zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju. 33. Cele i kierunki interwencji wyznaczone w Programie ochrony środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz: Cel: Osi ągni ęcie wymaganych standardów jakości powietrza Kierunki interwencji: • Poprawa jako ści powietrza; • Ograniczanie emisji zanieczyszcze ń pochodz ących ze źródeł niskoenergetycznych; • Termomodernizacja budynków; • Ograniczenie emisji ze źródeł komunikacyjnych;

12 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Cel: Zwi ększenie bezpiecze ństwa energetycznego Kierunki interwencji: • Zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii; • Poprawa efektywno ści energetycznej;

Cel: Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych Kierunki interwencji: • Poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych; • Rozbudowa infrastruktury oczyszczania ścieków, w tym realizacja programów sanitacji w zabudowie rozproszonej; • Kontrola stanu funkcjonowania i obsługi zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków; • Zapewnienie dost ępu do czystej wody dla społecze ństwa i gospodarki; • Ochrona i zrównowa Ŝone gospodarowanie zasobami wodnymi;

Cel: Zmniejszenie oddziaływania hałasu i promieniowania elektromagnetycznego Kierunki interwencji: • Wprowadzenie monitoringu hałasu zwłaszcza na terenach zagro Ŝonych hałasem komunikacyjnym; • Realizacja przedsi ęwzi ęć zmniejszaj ących nara Ŝenie na hałas komunikacyjny; • Dalsze ograniczanie emisji hałasu pochodz ącego z sektora gospodarczego, • Uwzgl ędnianie w planowaniu przestrzennym strefowania hałasu - rozgraniczania terenów o zró Ŝnicowanej funkcji; • Minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka i środowisko;

Cel: Racjonalna gospodarka odpadami Kierunki interwencji: • Ograniczenie ilo ści odpadów trafiaj ących bezpo średnio na składowisko oraz zmniejszenie uci ąŜ liwo ści odpadów; • Prowadzenie monitoringu poeksploatacyjnego na zamkni ętych składowiskach odpadów; • Likwidacja azbestu;

Cel: Przeciwdziałanie awariom i zagro Ŝeniom środowiska, m.in. powodziom, suszom, wiatrom huraganowym, nawalnym deszczom, awariom instalacji przemysłowych • Odbudowa zniszczonych obiektów hydrotechnicznych; • Realizacja programu małej retencji; • Utrzymanie wła ściwego stanu urz ądze ń melioracji podstawowej i szczegółowej; • Rozwój systemów ostrzegania i reagowania w sytuacji zjawisk ekstremalnych; • Wsparcie jednostek stra Ŝy po Ŝarnej w zakresie wyposa Ŝenia do prowadzenia działa ń ratowniczych, zapobiegania i przeciwdziałania powa Ŝnym awariom oraz zagro Ŝeniom środowiska i zdrowia człowieka, wynikaj ącym z nadzwyczajnych zdarze ń.

Cel: Ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych Kierunki interwencji: • Zachowania ró Ŝnorodno ści biologicznej istniej ących korytarzy ekologicznych; • Czynna ochrona pomników przyrody; • Promocja walorów przyrodniczych i zrównowa Ŝony rozwój turystyki; • Dalszy rozwój obszarów zielonych oraz utrzymanie terenów ju Ŝ istniej ących, • Ochrona powierzchni i spójno ści lasów;

Cel: Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych • Racjonalne wykorzystanie zasobów gleb; • Racjonalne wykorzystanie kopalin

Cel: Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców gminy Kierunki interwencji: • Pobudzenie u mieszka ńców odpowiedzialno ści za otaczaj ące środowisko i wyeliminowanie negatywnych zachowa ń.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

34. Nadrz ędn ą zasad ą realizacji niniejszego Programu powinna by ć realizacja wyznaczonych zada ń przez okre ślone jednostki. Z punktu widzenia Programu w realizacji poszczególnych zada ń b ędą uczestniczy ć: Gmina, Powiat, inne jednostki działaj ące na danym terenie, realizuj ące swoje zadania, podmioty kontroluj ące przebieg realizacji i efekty Programu (WIO Ś, PWIS, Urz ąd Marszałkowski itp.); społeczno ść gminy, jako główny podmiot odbieraj ący wyniki działa ń Programu. 35. Organ wykonawczy gminy jest zobowi ązany sporz ądza ć co dwa lata raporty z wykonania pro- gramów ochrony środowiska, które nast ępnie przedstawia radzie gminy i przekazuje organowi wykonawczemu powiatu.

2.1. Uwarunkowania zewn ętrzne Programu Fundamenty nowego systemu zarz ądzania rozwojem kraju zostały okre ślone w znowelizowanej ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (t. j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1649) oraz przyj ętym przez Rad ę Ministrów 27 kwietnia 2009 r. dokumencie Zało Ŝenia systemu zarz ądzania rozwojem Polski. W nowym systemie do głównych dokumentów strategicznych, na podstawie których prowadzona jest polityka rozwoju, nale Ŝą : • Długookresowa Strategia rozwoju kraju – DSRK (Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści), okre ślaj ąca główne trendy, wyzwania oraz koncepcj ę rozwoju kraju w perspektywie długo- okresowej. • Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju – ŚSRK ( Średniookresowa Strategia Rozwoju Kra- ju 2020) – najwa Ŝniejszy dokument w perspektywie średniookresowej, okre ślaj ący najwa Ŝniej- szy dokument w perspektywie średniookresowej, okre ślaj ący cele strategiczne rozwoju kraju do 2020 r., kluczowy dla okre ślenia działa ń rozwojowych, w tym mo Ŝliwych do sfinansowania w ramach przyszłej perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020. • Strategia „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko” (BEi Ś); • Strategia innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” (SIEG); • Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektyw ą do 2030 roku); • Strategia zrównowa Ŝonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012–2020; • Polityka energetyczn ą Polski do 2030 roku. dokumenty sektorowe takie jak: • Krajowy Program Ochrony Powietrza w Polsce; • Aktualizacja Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych; • Krajowy plan gospodarki odpadami 2014; • Krajowy program zapobiegania powstawaniu odpadów; • Program Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko 2014–2020; • Regionalnym Programem Operacyjny Województwa Lubuskiego 2014–2020; • Program ochrony i zrównowa Ŝonego u Ŝytkowania ró Ŝnorodno ści biologicznej oraz Planem działa ń na lata 2014–2020; • Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wra Ŝliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030.

Dokumenty o charakterze programowym/wdro Ŝeniowym, takie jak: • Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego do roku 2020; • Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubuskiego, • Plan gospodarki odpadami dla województwa lubuskiego na lata 2012-2017 z perspektyw ą do 2020; • Program ochrony powietrza i plan działa ń krótkoterminowych; • Program Ochrony Środowiska Województwa Lubuskiego na lata 2012–2015 z perspektyw ą do roku 2019;

2.1.1. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju – „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” Zgodnie z przepisami ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju z dnia 6 grudnia 2006 r. (art. 9 ust 1) – jest dokumentem okre ślaj ącym główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społeczno– gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju, z uwzgl ędnieniem zasady zrównowa Ŝonego rozwoju, obejmuj ącym okres co najmniej 15 lat. Stanowi najszerszy i najbardziej ogólny element nowego systemu zarz ądzania rozwojem kraju, którego zało Ŝenia zostały okre ślone w

14 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju kraju oraz przyj ętym przez Rad ę Ministrów 27 kwietnia 2009 r. dokumencie Zało Ŝenia systemu zarz ądzania rozwojem Polski. Proponowane w Strategii obszary strategiczne zwi ązane s ą z obszarami opisanymi w Strategii Roz- woju Kraju 2020 – Aktywne społecze ństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne pa ństwo przyj ętej przez Rad ę Ministrów w dniu 25 wrze śnia 2012 r. Ł ącznie stanowi ą podstawowe narz ędzie wdra Ŝania DSRK do 2020 r., czyli: I. sprawne i efektywne pa ństwo (obszar pierwszy) – odpowiada mu obszar strategiczny trzeci DSRK; II. konkurencyjna gospodarka (obszar drugi) – odpowiada mu obszar strategiczny pierwszy DSRK; III. spójno ść społeczna i terytorialna (obszar trzeci)– odpowiada mu obszar strategiczny drugi DSRK. Wa Ŝnym z punktu widzenia bezpiecze ństwa Polski, ale tak Ŝe udziału w światowych procesach, jest obszar bezpiecze ństwa energetycznego oraz ochrony środowiska. Polska ma ogromne potrzeby energetyczne. Nale Ŝy je zabezpieczy ć w perspektywie nie tylko długookresowej – do 2030 r., ale tak- Ŝe w średniookresowej do 2020 – 2022 roku. Wskazane s ą działania i kierunki interwencji dotycz ące inwestycji energetycznych np. w gazoport, elektrownie wykorzystuj ące energi ę j ądrow ą, ale tak Ŝe poprawa jako ści sieci przesyłowych i dystrybucyjnych. Wa Ŝnym z punktu widzenia uczestnictwa w UE jest modyfikacja i coraz szersze wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii (tak, aby ich udział w gospodarce stawał si ę coraz wi ększy), ograniczenie wykorzystania w ęgla oraz dbało ść o stan środo- wiska w Polsce. Te działania wi ąŜą si ę tak Ŝe z potrzeb ą zapewnienia obywatelom bezpiecze ństwa w przypadku nagłych zjawisk przyrodniczych czy zmian klimatycznych. Istotne jest równie Ŝ, by do 2030 r. Polska umiej ętnie wykorzystywała zasoby naturalne np. w ęgiel, gaz łupkowy, czy mied ź. Maj ąc jedne z najwi ększych na świecie złó Ŝ kopalin Polska ma szans ę budowa ć w oparciu o nie swoje przewagi konkurencyjne.

Przyj ęte cele i kierunki interwencji: Cel 7 – Zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska Kierunek interwencji – Modernizacja infrastruktury i bezpiecze ństwo energetyczne; Kierunek interwencji – Modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych; Kierunek interwencji – Realizacja programu inteligentnych sieci w elektroenergetyce; Kierunek interwencji – Wzmocnienie roli odbiorców finalnych w zarz ądzaniu zu Ŝyciem energii; Kierunek interwencji – Stworzenie zach ęt przyspieszaj ących rozwój zielonej gospodarki; Kierunek interwencji – Zwi ększenie poziomu ochrony środowiska.

Cel 8 – Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równowa Ŝenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych; Kierunek interwencji – Rewitalizacja obszarów problemowych w miastach; Kierunek interwencji – Stworzenie warunków sprzyjających tworzeniu pozarolniczych miejsc pracy na wsi i zwi ększaniu mobilno ści zawodowej na linii obszary wiejskie – miasta; Kierunek interwencji – Zrównowa Ŝony wzrost produktywno ści i konkurencyjno ści sektora rolno- spo Ŝywczego zapewniaj ący bezpiecze ństwo Ŝywno ściowe oraz stymuluj ący wzrost pozarolniczego zatrudnienia i przedsi ębiorczo ści na obszarach wiejskich; Kierunek interwencji – Wprowadzenie rozwi ąza ń prawno-organizacyjnych stymuluj ących rozwój miast,

Cel 9 – Zwi ększenie dost ępno ści terytorialnej Polski Kierunek interwencji – Udro Ŝnienie obszarów miejskich i metropolitarnych poprzez utworzenie zrów- nowa Ŝonego, spójnego i przyjaznego u Ŝytkownikom systemu transportowego.

2.1.2. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Dokument okre śla podstawowe kierunki polityki energetycznej. S ą nimi: • poprawa efektywno ści energetycznej; • wzrost bezpiecze ństwa dostaw paliw i energii; • dywersyfikacja wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki j ądrowej, • rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw; • rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii oraz ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko.

Cele te maj ą zosta ć zapewnione m.in. przez racjonalne efektywne gospodarowanie krajowymi zło Ŝami węgla oraz dywersyfikacj ę źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego. Dokument postuluje równie Ŝ przygotowanie infrastruktury dla energetyki j ądrowej i zapewnienie warunków inwestorom dla wybudowania i uruchomienia elektrowni j ądrowych opartych na bezpiecznych technologiach.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Zgodnie z Polityk ą energetyczną Polski do 2030 roku udział odnawialnych źródeł energii w całkowitym zu Ŝyciu energii w Polsce ma wzrosn ąć do 15% w 2020 roku i 20% w roku 2030. Zadania wynikaj ące z Polityki Energetycznej Polski to m.in.: • modernizacja sieci przesyłowych i sieci rozdzielczych pozwalaj ąca obni Ŝyć poziom awaryjno ści o 50%; • rozwój lokalnej mini i mikro kogeneracji pozwalaj ący na dostarczenie do roku 2020 z tych źródeł co najmniej 10% energii elektrycznej zu Ŝywanej w kraju; • ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem w celu pozyskiwania biomasy; • zrównowa Ŝone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, tak aby nie doprowadzi ć do konkurencji pomi ędzy energetyk ą odnawialn ą i rolnictwem; • wdro Ŝenie Programu budowy biogazowni rolniczych przy zało Ŝeniu powstania do roku 2020 co najmniej jednej biogazowni w ka Ŝdej gminie;

• ograniczenie emisji CO 2 w wielko ści mo Ŝliwej technicznie do osi ągni ęcia bez naruszania bezpiecze ństwa energetycznego;

• ograniczenie emisji SO 2 do poziomu ustalonego w Traktacie Akcesyjnym; • ograniczenie emisji NOx poczynaj ąc od 2016 roku zgodnie ze zobowi ązaniami przyj ętymi przy akcesji do Unii Europejskiej; • likwidacja emisji z tytułu samozapłonu i palenia si ę hałd poprzez pozyskanie w ęgla z odpadów pogórniczych zalegaj ących na składowiskach; • rozszerzenie zakresu zało Ŝeń i planów zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe o planowanie i organizacj ę działa ń maj ących na celu racjonalizacj ę zu Ŝycia energii i promowanie rozwi ąza ń zmniejszaj ących zu Ŝycie energii na obszarze gminy; • wsparcie inwestycji w zakresie stosowania najlepszych dost ępnych technologii w przemy śle, wysokosprawnej kogeneracji, ograniczenia strat w sieciach elektroenergetycznych i ciepłowniczych oraz termomodernizacji budynków; • obowi ązek przygotowania planów zaopatrzenia gmin w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe w celu zast ąpienia wyeksploatowanych rozdzielonych źródeł wytwarzania ciepła jednostkami kogeneracyjnymi.

2.1.3. Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 jest zał ącznikiem do uchwały nr XXXII/319/12 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 19 listopada 2012 roku. Stanowi najwa Ŝniejszy dokument samorz ądu województwa, okre ślaj ący kierunki rozwoju regionalnego i wskazuj ący obszary szczegól- nej interwencji. Ł ączy w sobie diagnoz ę stanu regionu, stoj ące przed nim wyzwania rozwojowe i aspi- racje jego mieszka ńców. Strategia jest planem post ępowania władz regionalnych, tak w procesie zarz ądzania województwem, jak i w inicjowaniu oraz rozwijaniu mechanizmów współpracy pomi ędzy samorz ądem terytorialnym, sfer ą biznesow ą i mieszka ńcami województwa. Uwzgl ędnienie w Strategii dokumentów planistycznych szczebla mi ędzynarodowego i krajowego gwarantuje skorelowanie pro- cesów rozwojowych województwa lubuskiego z podstawowymi zało Ŝeniami europejskiej i krajowej polityki rozwoju regionalnego. Celem głównym strategii rozwoju województwa lubuskiego jest wykorzystanie potencjałów województwa lubuskiego do wzrostu jako ści Ŝycia, dynamizowania konkuren- cyjnej gospodarki, zwi ększenia spójno ści regionu oraz efektywnego zarz ądzania jego rozwojem. Cel główny zostanie osi ągni ęty poprzez realizacj ę czterech celów strategicznych. Zapisane działania, które po średnio lub bezpo średnio kształtuj ą polityk ę ochrony środowiska Gminy Mi ędzyrzecz mieszcz ą si ę w nast ępuj ących celach strategicznych: Cel strategiczny – Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka regionalna Cel operacyjny 1.5 – Rozwój subregionalnych i lokalnych o środków miejskich Subregionalnym i lokalnym o środkom miejskim zapewnione zostanie wsparcie w zakresie rozwoju funkcji gospodarczych, podnoszenia jako ści usług publicznych, modernizacji infrastruktury oraz prowadzenia programów rewitalizacji, szczególnie na słabo wykorzystywanych obecnie terenach powoj- skowych i poprzemysłowych. Cel operacyjny 1.6 – Udoskonalanie oraz rozbudowa infrastruktury energetycznej i ochrony środowiska Na terenie województwa stworzone zostan ą wysokosprawne systemy energetyczne, zapewniaj ące bezpiecze ństwo energetyczne i optymalne wykorzystanie niezb ędnych surowców oraz infrastruktury, tj. pełne i bezawaryjne zaopatrzenie mieszka ńców i podmiotów gospodarczych w energi ę elektryczn ą, ciepło, gaz ziemny i paliwa. W gospodarce i budownictwie zastosowane zostan ą rozwi ązania energooszcz ędne, pozwalaj ące na ograniczenie zu Ŝycia energii i obni Ŝenie wielko ści emisji substancji

16 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 zanieczyszczaj ących do powietrza. Gospodarowanie zasobami energetycznymi b ędzie odbywa ć si ę w sposób racjonalny, ze szczególnym uwzgl ędnieniem zwi ększenia efektywno ści, np. w obiektach u Ŝy- teczno ści publicznej. Wzro śnie wykorzystanie źródeł energii odnawialnej. Konieczne b ędzie podj ęcie działa ń na rzecz dostosowania do zmian klimatycznych. Poprawie ulegn ą tak Ŝe systemy zaspokajania potrzeb ludno ści oraz gospodarki regionu w zakresie dostaw wody w wymaganej ilo ści oraz o wła ści- wych parametrach, tj. dost ęp do sieci wodoci ągowej w miejscach zamieszkania lub podejmowania działalno ści gospodarczej; zapewnienie skutecznych i efektywnych systemów zbierania i oczyszczania ścieków (budowa, przebudowa i remont sieci kanalizacji zbiorczej oraz oczyszczalni ścieków), tworzenie sprawnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi w oparciu o regionalne za- kłady zagospodarowania odpadów, wspieranie działa ń w zakresie zapobiegania i ograniczania wytwarzania odpadów komunalnych, wdra Ŝanie technologii odzysku, w tym recyklingu, wdra Ŝania technologii ostatecznego unieszkodliwiania odpadów komunalnych, a tak Ŝe likwidacji zagro Ŝeń wynikaj ących ze składowania odpadów. Cel operacyjny 1.6 – Rozwój potencjału turystycznego województwa Rozbudowana zostanie baza turystyczna, szczególnie ta o podwy Ŝszonym standardzie. Intensywnie promowane b ędą atrakcyjne, zintegrowane produkty turystyczne zwi ązane z lokalnymi zasobami, np. dziedzictwem kulturowym, przyrodniczym, historycznym. Rozwój turystyki b ędzie uwzgl ędnia ć działa- nia mi ędzyregionalne podejmowane wspólnie z s ąsiednimi województwami (np. tworzenie wspólnych szlaków tematycznych, infrastruktury wodnej itp.). Cel operacyjny 1.7 – Poprawa jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej Wśród głównych zada ń nale Ŝy wymieni ć m.in. wsparcie wytwarzania i promocji Ŝywno ści wysokiej jako ści (w tym produktów tradycyjnych), wzmocnienie powiąza ń produkcji rolniczej z przetwórstwem, marketingiem i dystrybucj ą, czy budowanie sprawnego i nowoczesnego doradztwa rolniczego. Cel strategiczny – Wysoka dost ępno ść transportowa i teleinformatyczna Cel operacyjny 2.1 – Budowa nowej i modernizacja istniej ącej infrastruktury komunikacyjnej Do 2020 r. znacz ąco zmodernizowana, a cz ęś ciowo tak Ŝe rozbudowana zostanie infrastruktura dro- gowa. Szczególne znaczenie b ędzie mała poprawa bezpiecze ństwa oraz minimalizacja uci ąŜ liwo ści dróg dla mieszka ńców. Odnowiony zostanie tabor kolejowy, a najwa Ŝniejsze linie kolejowe b ędą mo- dernizowane. Szczególna uwaga po świ ęcona zostanie pozostałym gał ęziom transportu, dla rozwoju których woje- wództwo posiada dogodne warunki - transport lotniczy i wodny. Poza tym będzie si ę dbało równie Ŝ o spójno ść komunikacyjn ą, szczególnie pomi ędzy sieciami transportowymi o znaczeniu mi ędzynarodo- wym i regionalnym. Cel operacyjny 2.2 – Usprawnienie systemu transportu publicznego Podj ęcie działa ń maj ących na celu popraw ę jako ści obsługi komunikacyjnej ludno ści, czyli m.in. zapewnienie odpowiedniego taboru i działa ń organizacyjnych, pozwalaj ących na optymalizacj ę istniej ą- cych i uruchomienie nowych poł ącze ń komunikacyjnych oraz usprawnienie transportu w aglomeracjach miejskich i obszarach podmiejskich. Istotne b ędą tak Ŝe przedsi ęwzi ęcia na rzecz zmniejszenia obci ąŜ eń środowiska oraz uci ąŜ liwo ści dla mieszka ńców zwi ązanych z transportem, poprzez zwi ększanie udziału transportu publicznego w ruchu osobowym oraz przez stałe zwi ększanie udziału transportu kombinowanego i kolejowego w przewozach. Cel strategiczny – Społeczna i terytorialna spójno ść regionu Cel operacyjny 3.5 – Zrównowa Ŝony rozwój obszarów wiejskich Zasadniczym celem stanie si ę bardziej intensywne wł ączenie tych obszarów w procesy rozwojowe regionu i kraju. Do 2020 r. cz ęś ciowo przezwyci ęŜ ony zostanie problem utrudnionego dost ępu b ądź te Ŝ ograniczony wachlarz usług publicznych, z jakich mog ą skorzysta ć mieszka ńcy obszarów wiejskich. Jednym z wa Ŝnych mechanizmów zrównowa Ŝonego rozwoju obszarów wiejskich b ędzie poprawa dost ępno ści, w tym komunikacyjnej do regionalnych i powiatowych o środków administracyjnych. Cel operacyjny 3.6 – Wsparcie budowy oraz modernizacji systemów i infrastruktury zapobiegania zagroŜeniom W obliczu stałego nara Ŝenia województwa lubuskiego na szereg negatywnych skutków wynikaj ących m.in. z uwarunkowa ń pogodowych (np. długotrwałe opady lub susze) podejmowane b ędą działania dąŜą ce do zwi ększania bezpiecze ństwa przeciwpowodziowego, przeciwpo Ŝarowego oraz minimalizacji skutków suszy. Podejmowane b ędą projekty i programy maj ące na celu przeciwdziałanie kl ęskom Ŝywiołowym oraz m.in. ograniczenie lokalizacji zabudowy mieszkaniowej i u Ŝyteczno ści publicznej na terenach zalewowych.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

2.1.4. Program Ochrony Środowiska dla Województwa Lubuskiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do roku 2019 Program Ochrony Środowiska dla Województwa Lubuskiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do roku 2019 jest zał ącznikiem do uchwały nr XXI/185/12 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 12 marca 2012 roku. Za cel nadrz ędny Programu przyj ęto „Zrównowa Ŝony rozwój województwa lubuskiego uwzgl ędniaj ący popraw ę i wła ściwe wykorzystanie środowiska naturalnego”. Do osi ągni ęcia tego celu ustalono priorytety do których zdefiniowano cele strategiczne (długoterminowe do 2019 roku) oraz cele operacyjne (krótkoterminowe do roku 2015). 1. Priorytet – zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Cel strategiczny – kontynuacja działa ń zwi ązanych z popraw ą jako ści powietrza Cele operacyjne: 1. Wdro Ŝenie i realizacja zało Ŝeń programów słu Ŝą cych ochronie powietrza, 2. Spełnienie wymaga ń prawnych w zakresie jako ści powietrza poprzez ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych. 2. Priorytet – gospodarka wodna Cel strategiczny – osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz ochrona przeciwpowodziowa Cele operacyjne: • Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych, • Dobra jako ść wód u Ŝytkowych i racjonalizacja ich wykorzystywania, • Zwi ększenie retencji w zlewniach i ochrona przed skutkami powodzi, • Przywrócenie i ochrona ci ągło ści ekologicznej rzek. 3. Priorytet – gospodarka odpadami Cel strategiczny – stworzenie systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasad ą zrównowa- Ŝonego rozwoju oraz hierarchi ą sposobów post ępowania z odpadami Cele operacyjne: • Utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilo ści wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyra Ŝonego w PKB, • Zwi ększenie udziału odzysku, w szczególno ści recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak równie Ŝ odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska, • Zmniejszenie ilo ści odpadów kierowanych na składowiska odpadów, • Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów. 4. Priorytet – ochrona przyrody i krajobrazu Cel strategiczny – ochrona, odtworzenie i zrównowa Ŝone u Ŝytkowanie ró Ŝnorodno ści biologicznej i georó Ŝnorodno ści Cele operacyjne: • Pogł ębianie wiedzy o zasobach przyrodniczych województwa, • Stworzenie organizacyjnych i prawnych warunków i narz ędzi dla ochrony przyrody, • Ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej poprzez zachowanie lub odtworzenie wła ściwego stanu ekosystemów i siedlisk oraz populacji gatunków zagro Ŝonych, • Ochrona i odtworzenie ró Ŝnorodno ści biologicznej systemów le śnych, • Zmiana struktury gatunkowej i wiekowej lasów, odnowienie uszkodzonych ekosystemów le śnych, • Edukacja le śna społecze ństwa, dostosowanie lasów do pełnienia zró Ŝnicowanych funkcji przyrodniczych i społecznych, • Identyfikacja zagro Ŝeń lasów i zapobieganie ich skutkom. 5. Priorytet – ochrona przed hałasem Cel strategiczny – zmniejszenie uci ąŜ liwo ści hałasu poprzez obni Ŝenie jego nat ęŜ enia do poziomu obowi ązujących standardów Cele operacyjne: • Monitoring hałasu i ocena stopnia nara Ŝenia mieszka ńców województwa na ponadnorma- tywny hałas, • Ograniczenie uci ąŜ liwo ści akustycznej dla mieszka ńców. 6. Priorytet – ochrona przed polami elektromagnetycznymi Cel strategiczny – ochrona przed negatywnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych Cele operacyjne:

18 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• Utrzymanie poziomów promieniowania elektromagnetycznego poni Ŝej warto ści dopuszczalnych. 7. Priorytet – odnawialne źródła energii Cel strategiczny – ograniczenie zu Ŝycia energii oraz zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii Cele operacyjne: • Zwi ększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii. 8. Priorytet – przeciwdziałanie powa Ŝnym awariom przemysłowym Cel strategiczny – ograniczenie ryzyka wyst ąpienia powa Ŝanych awarii przemysłowych oraz minimalizacja ich skutków Cele operacyjne: • Minimalizacja ryzyka wyst ąpienia powa Ŝnych awarii, • Minimalizacja skutków wyst ąpienia powa Ŝnych awarii. 9. Priorytet – kopaliny Cel strategiczny – zrównowa Ŝona gospodarka zasobami naturalnymi Cele operacyjne: • Minimalizacja strat w eksploatowanych zło Ŝach oraz ochrona środowiska przed negatywnym oddziaływaniem przemysłu wydobywczego. 10. Priorytet – degradacja powierzchni ziemi i gleb Cel strategiczny – ochrona powierzchni ziemi przed negatywnym oddziaływaniem oraz rekultywacja terenów zdegradowanych Cele operacyjne: • Zagospodarowanie powierzchni ziemi zgodne z zasadami zrównowa Ŝonego rozwoju, • Inwentaryzacja i rekultywacja gleb zdewastowanych i zdegradowanych, • Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem rolnictwa i innych rodzajów działalno ści gospodarczej. 11. Priorytet – współpraca transgraniczna Cel strategiczny – prowadzenie wspólnych, transgranicznych działa ń zwi ązanych z ochron ą środowiska i ochron ą przeciwpowodziow ą Cele operacyjne: • Realizacja działa ń z zakresu ochrony środowiska i ochrony przeciwpowodziowej w ramach podpisanych umów o współpracy transgranicznej. 12. Priorytet – edukacja ekologiczna Cel strategiczny – propagowanie wła ściwych zachowa ń i postaw dotycz ących środowiska naturalnego Cele operacyjne: • Promowanie wła ściwych zachowa ń w zakresie zu Ŝycia i zanieczyszcze ń wody, gospodarki odpadami oraz ochrony powietrza, • Rozwijanie działa ń z zakresu edukacji ekologicznej na obszarach cennych przyrodniczo, • Stworzenie warunków dla rozwoju bazy edukacji ekologicznej.

2.1.5. Plan gospodarki odpadami dla województwa lubuskiego na lata 2012-2017 z perspektyw ą do 2020 roku Plan gospodarki odpadami dla województwa lubuskiego na lata 2012-2017 z perspektyw ą do 2020 roku jest zał ącznikiem nr 1 do uchwały nr XXX/280/12 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 10 wrze śnia 2012 roku. Dokument został opracowany w celu uporz ądkowania zagadnie ń zwi ązanych z systemem gospodarki odpadami w województwie lubuskim oraz z zarz ądzaniem tym systemem. Plan wskazuje cele do osi ągni ęcia dla poszczególnych rodzajów odpadów, działania konieczne do realizacji tych celów oraz przedstawia ogólny zarys funkcjonowania całego systemu na terenie woje- wództwa. Nadrz ędnym celem planu jest: „Stworzenie systemu gospodarki odpadami opartego na hie- rarchii sposobów post ępowania z odpadami komunalnymi”. Aby osi ągn ąć cel nadrz ędny sformułowa- no cele dla poszczególnych rodzajów odpadów: Odpady komunalne, w tym ulegaj ące biodegradacji: Cel 1 - Obj ęcie wszystkich mieszka ńców zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych oraz systemem selektywnego zbierania odpadów najpó źniej do 1 lipca 2013 r. Cel 2 - Zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składo- wiska odpadów: • w 2013 r. nie wi ęcej ni Ŝ 50%, • w 2020 r. nie wi ęcej ni Ŝ 35%

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Cel 3 - Zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 60% wytworzonych odpa- dów do ko ńca 2014 r. Cel 4 - Przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu materiałów odpadowych, (papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło) z gospodarstw domowych oraz odpadów innego pochodzenia po- dobnych do odpadów z gospodarstw domowych minimum 50% masy do 2020 r. Odpady zawieraj ące PCB: Cel 1 - Likwidowanie odpadów zawieraj ących PCB o st ęŜ eniu poniŜej 50 ppm. Oleje odpadowe: Cel 1 - Utrzymanie odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%. Odpady medyczne i weterynaryjne: Cel 1 - Podniesienie efektywno ści selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych w okresie do 2022 r., uwzgl ędniaj ącej segregacj ę odpadów u źródła powstawania, zmniejszaj ąc tym samym ilo ści odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych. Zu Ŝyte baterie i akumulatory: Cel 1 - Rozbudowa systemu zbierania zu Ŝytych baterii i akumulatorów przeno śnych pozwalaj ąca na osi ągni ęcie nast ępuj ących poziomów zbierania: • 25% poziom zbierania zu Ŝytych baterii i akumulatorów przeno śnych do 2012 r., • 40% poziom zbierania masy wprowadzonych baterii i akumulatorów przeno śnych do 2016 r. Cel 2 - Utrzymanie wydajno ści recyklingu z 2011 r. na poziomie nie mniejszym ni Ŝ: • co najmniej 75% masy zu Ŝytych baterii i akumulatorów niklowo-kadmowych, • co najmniej 50% masy pozostałych zu Ŝytych baterii i akumulatorów. Cel 3 - Utrzymanie poziomów wydajno ści recyklingu – co najmniej 65% masy zu Ŝytych baterii i akumulatorów poprzez d ąŜ enie do pełnego wykorzystania mocy przerobowych zakładów przetwarzania zu Ŝytych baterii i akumulatorów. Zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny: Cel 1 - Utrzymanie do roku 2022 poziomów odzysku i recyklingu w wysoko ści dla zu Ŝytego sprz ętu powstałego z wielkogabarytowych urz ądze ń gospodarstwa domowego: • poziomu odzysku w wysoko ści 80% masy zu Ŝytego sprz ętu, • poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu Ŝytego sprz ętu w wysoko ści 75% masy zu Ŝytego sprz ętu. Cel 2 - Utrzymanie do roku 2022 poziomów odzysku i recyklingu w wysoko ści dla zu Ŝytego sprz ętu powstałego z małogabarytowych urz ądze ń gospodarstwa domowego, sprz ętu o świetleniowego, narz ędzi elektrycznych i elektronicznych z wyj ątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narz ędzi prze- mysłowych, zabawek, sprz ętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrz ądów do nadzoru i kontroli: • poziomu odzysku w wysoko ści 70% masy zu Ŝytego sprz ętu, • poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu Ŝytego sprz ętu w wysoko ści 50% masy zu Ŝytego sprz ętu. Cel 3 - Utrzymanie do roku 2022 poziomów odzysku i recyklingu w wysoko ści dla zu Ŝytych gazowych lamp wyładowczych – poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu Ŝytych lamp w wysoko ści co najmniej 80% masy tych zu Ŝytych lamp. Cel 4 - Utrzymanie do roku 2022 poziomów odzysku i recyklingu w wysoko ści osi ągni ęcie poziomu selektywnego zbierania zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego pochodz ącego z gospodarstw domowych w wysoko ści 4 kg/mieszka ńca/rok. Pojazdy wycofane z eksploatacji: Cel 1 - Osi ągni ęcie minimalnych poziomów odzysku i recyklingu odniesione do masy pojazdów przyj ę- tych do stacji demonta Ŝu w skali roku: • 85% i 80% do ko ńca 2014 r., • 95% i 85% od dnia 1 stycznia 2015 r. Odpady zawieraj ące azbest: Cel 1 - Sukcesywne osi ąganie celów okre ślonych w przyj ętym w dniu 15 marca 2010 r. przez Rad ę Ministrów „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” w okresie od 2012 r. do 2032 r. Zb ędne środki bojowe i odpady materiałów wybuchowych: Cel 1 - W okresie do 2022 r. zakłada si ę sukcesywne zagospodarowanie materiałów odpadów wybuchowych poprzez kontynuacj ę dotychczasowego sposobu zagospodarowania zb ędnych środków bo- jowych. Zu Ŝyte opony:

20 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Cel 1 - Utrzymanie w perspektywie do 2022 r. dotychczasowego poziomu odzysku na poziomie co najmniej 75%, a recyklingu na poziomie co najmniej 15%. Odpady z budowy, remontów i demonta Ŝu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogo- wej: Cel 1 - Osi ągni ęcie do 2020 r. poziomu 70% wagowo przygotowania do ponownego u Ŝycia, recyklingu oraz innych form odzysku materiałów budowlanych i rozbiórkowych. Komunalne osady ściekowe: Cel 1 - Ograniczenie w perspektywie do 2022 r., składowania osadów ściekowych z uwzgl ędnieniem ograniczenia od 2013 r. składowania tych odpadów, które nie spełniaj ą wymaga ń prawnych Cel 2 - Zwi ększenie w perspektywie do 2022 r. ilo ści komunalnych osadów ściekowych przetwarza- nych przed wprowadzeniem do środowiska oraz osadów przekształcanych metodami termicznymi, jak równie Ŝ wykorzystania osadów do rekultywacji. Cel 3 - Maksymalizacja, w perspektywie do 2022 r., stopnia wykorzystania substancji biogennych za- wartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotycz ących bezpiecze ństwa sanitarnego i chemicznego oraz środowiskowego. Odpady ulegaj ące biodegradacji inne ni Ŝ komunalne: Cel 1 - Zmniejszenie masy składowanych odpadów do poziomu nie wi ęcej ni Ŝ 40% masy wytworzonych odpadów do roku 2022. Odpady opakowaniowe: Cel 1 - Osi ągni ęcie do roku 2014 poziomów odzysku i recyklingu odpadów powstałych z opakowa ń oraz utrzymanie poziomów w latach nast ępnych: • opakowania razem: 60% odzysku*, 55% recyklingu, • opakowania z tworzyw sztucznych: 22,5% recyklingu, • opakowania z aluminium: 50% recyklingu, • opakowania ze stali, w tym z blachy stalowej: 50% recyklingu, • opakowania z papieru i tektury: 60% recyklingu, • opakowania ze szkła gospodarczego poza ampułkami: 60% recyklingu, • opakowania z drewna: 15% recyklingu. Odpady z wybranych gał ęzi gospodarki odpadami, których zagospodarowanie stwarza problemy: Cel 1 - Zwi ększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku. Cel 2 - Zwi ększenie udziału odpadów unieszkodliwianych poza składowaniem.

2.1.6. Regionalny Program Operacyjny – Lubuskie 2020 Regionalny Program Operacyjny – Lubuskie 2020 jest narz ędziem, za pomoc ą którego realizowana jest polityka spójno ści na obszarze województwa lubuskiego w perspektywie finansowej Unii Europej- skiej na lata 2014-2020. Nadrz ędnym celem programu jest długofalowy, inteligentny i zrównowa Ŝony rozwój oraz wzrost jako- ści Ŝycia mieszka ńców województwa lubuskiego poprzez wykorzystanie i wzmocnienie potencjałów regionu i skoncentrowane niwelowanie barier rozwojowych. W ramach RPO-L2020 realizowane b ędą nast ępuj ące Osie Priorytetowe, które wpisuj ą si ę w cele Programu ochrony środowiska:

Oś Priorytetowa 3. Gospodarka niskoemisyjna - celem osi jest przejście na gospodark ę niskoemisyjn ą poprzez wykorzystanie odnawialnych źródeł energii i wzrost efektywno ści energetycznej.

Oś Priorytetowa 4. Środowisko i kultura – celem osi jest poprawa stanu środowiska przyrodniczego oraz przeciwdziałanie zagro Ŝeniom wynikaj ącym ze zmian klimatu, a tak Ŝe ochrona dziedzictwa kulturowego.

Oś Priorytetowa 5. Transport - celem osi jest wzrost atrakcyjno ści inwestycyjnej województwa lubuskiego poprzez popraw ę przepustowo ści i sprawno ści infrastruktury transportowej w regionie.

2.1.7. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021 Celem opracowania Programu ochrony środowiska jest stworzenie spójnej polityki ekologicznej powiatu. Nadrz ędny cel sformułowano jako długotrwały, zrównowa Ŝony rozwój powiatu, w którym kwestie ochrony środowiska s ą rozwa Ŝane z kwestiami rozwoju społecznego i gospodarczego.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Na podstawie aktualnego stanu środowiska na terenie powiatu oraz kieruj ąc si ę uwarunkowaniami zewn ętrznymi (obowi ązuj ące akty prawne) i wewn ętrznymi (lokalne opracowania planistyczne i strategiczne, stan środowiska przyrodniczego) dokonano wyboru priorytetów ekologicznych. W ramach wyodr ębnionych priorytetów wyznaczono cele zmierzaj ące do osi ągni ęcia poprawy stanu środowiska, czemu maj ą słu Ŝyć zaproponowane zadania. Cele wyznaczaj ą stan, jaki nale Ŝy osi ągn ąć w okre ślonym horyzoncie czasowym. Natomiast zaproponowane przedsi ęwzi ęcia pomog ą przyczyni ć si ę do poprawy stanu środowiska oraz zachowa ć wysokie walory tam, gdzie nie s ą przekroczone dopuszczalne normy.

Obszary priorytetowe: I. Dalsza poprawa stanu środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego; II. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, III. Edukacja ekologiczna mieszka ńców i zarz ądzanie środowiskiem

W celu realizacji zało Ŝeń polityki ekologicznej we wszystkich obszarach priorytetowych wyznaczono nast ępuj ące cele długoterminowe do 2021 r.

I. Dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego Cele długoterminowe do 2021 r. I.1. Osi ągni ęcie wymaganych standardów jako ści powietrza Cele krótkoterminowe do 2017 r. 1. Wdra Ŝanie i realizacja zało Ŝeń programów słu Ŝą cych ochronie powietrza 2. Ograniczanie emisji ze środków transportu 3. Zwi ększenie efektywno ści energetycznej 4. Zwi ększenie wykorzystania energii odnawialnej

I.2. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz ochrona przed powodzi ą 1. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych, 2. Ochrona przed skutkami powodzi,

I.3. Racjonalna gospodarka odpadami 1. Uzyskanie zakładanych w KPGO poziomów odzysku i recyklingu dla poszczególnych rodza- jów odpadów 2. Likwidacja azbestu

I.4. Zmniejszenie oddziaływania hałasu i promieniowania elektromagnetycznego 1. Ograniczenie uci ąŜ liwo ści akustycznej dla mieszka ńców 2. Minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka i środowisko

II. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych Cele długoterminowe do 2021 r. II.1. Ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych 1. Kształtowanie systemu obszarów chronionych powiatu w ci ągło ści z terenami otaczaj ącymi, w sposób umo Ŝliwiaj ący realizacj ę chronionych systemów przyrodniczych w skali regionu i kraju 2. Promocja walorów przyrodniczych i zrównowa Ŝony rozwój turystyki

II.2. Ochrona lasów 1. Ochrona lasów ich powierzchni i spójno ści 2. Dostosowanie lasów do pełnienia zró Ŝnicowanych funkcji przyrodniczych i społecznych,

II.3. Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, 1. Racjonalne wykorzystanie zasobów gleb 2. Racjonalne wykorzystanie kopalin 3. Racjonalne wykorzystywanie wód,

22 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

III. Edukacja ekologiczna mieszka ńców i zarz ądzanie środowiskiem Cele średniookresowe do 2021 r. III.1. Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu 1. Pobudzenie u mieszka ńców odpowiedzialno ści za otaczaj ące środowisko i wyeliminowanie negatywnych zachowa ń

III.2. Ochrona przed skutkami powa Ŝnej awarii 1. Przeciwdziałanie skutkom awarii i walka z kl ęskami Ŝywiołowymi

2.2. Nadrz ędny cel Programu ochrony środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz Nadrz ędnym celem Programu ochrony środowiska jest dalszy, zrównowa Ŝony rozwój Gminy oraz stworzenie spójnej polityki środowiskowej. Opracowanie oraz uchwalenie dokumentu przez Rad ę Miejsk ą pozwoli na wypełnienie ustawowego obowi ązku oraz przyczyni si ę do poprawy i uporz ądkowania zarz ądzania środowiskiem na terenie gminy. Podj ęte działania wpłyn ą na długotrwał ą popraw ę jako ści środowiska naturalnego i podniesienie jako ści Ŝycia jego mieszka ńców.

Aby osi ągn ąć wyznaczony nadrz ędny cel niezb ędne jest przeprowadzenie oceny stanu środowiska naturalnego na terenie gminy Mi ędzyrzecz zdiagnozowanie głównych problemów ekologicznych oraz sposobów ich rozwi ązania. W tym celu zaproponowano konkretny harmonogram działa ń ł ącznie ze źródłami ich finansowania.

3. Charakterystyka obszaru Mi ędzyrzecz jest gminą miejsko - wiejsk ą o powierzchni 315 km 2, le Ŝą cą w północno-wschodniej cz ę- ści województwa lubuskiego w powiecie mi ędzyrzeckim. Graniczy z gminami: Bledzew, Przytoczna, Pszczew, Trzciel w powiecie mi ędzyrzeckim oraz gminami Sul ęcin, Lubrza i Świebodzin. Rysunek 1 Poło Ŝenie gminy Mi ędzyrzecz

Źródło: http://gminy.pl/

Gmina Mi ędzyrzecz jest jedn ą z 83 gmin województwa lubuskiego. W jej skład wchodz ą miasto Mi ę- dzyrzecz i 19 sołectw: Tereny wiejskie zajmuj ą łącznie obszar 305 km 2, tereny miejskie za ś 10 km 2. Pod wzgl ędem powierzchni sytuuje j ą na 8 miejscu w śród gmin województwa lubuskiego.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Gmina Mi ędzyrzecz poło Ŝona jest przy trasie S3, dzi ęki czemu jest dobrze skomunikowana z Gorzo- wem Wlkp. i Zielon ą Gór ą. Przez obszar gminy przebiegaj ą dwie czynne linie kolejowe relacji: Zb ą- szynek – Gorzów Wlkp., Mi ędzyrzecz – Rzepin.

Rysunek 2 Mapa Gminy Mi ędzyrzecz

Źródło: http://www.miedzyrzecz.e-mapa.net/

Powierzchnia terenu gminy charakteryzuje si ę zró Ŝnicowanym ukształtowaniem. Jej teren przecinaj ą doliny rzek, liczne jeziora oraz wzgórza kemowe. NajwyŜej poło Ŝony punkt o rz ędnej 137,5 m n.p.m. znajduje si ę na zachód od miejscowo ści Nietoperek.

Klimat obszaru, do którego nale Ŝy gmina Mi ędzyrzecz, zaliczany jest do strefy przej ściowej. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 8,0°C, średnia temperatura najzimniejszego miesi ąca - stycze ń to 1,5°C, a najcieplejszego – lipiec – 19,8°C. Średnia roczna suma opadów wynosi 500-600 mm, a długo ść okresu wegetacyjnego okre śla si ę na 222 dni. Średnia liczba mro źnych dni w roku wynosi 29- 30 dni. Przewa Ŝaj ą wiatry z kierunków zachodnich i północno-zachodnich. Średnia roczna pr ędko ść wiatru jest wi ększa od 2 m/s (wiatry bardzo słabe). Wiatry silne i bardzo silne pojawiaj ą si ę sporadycz- nie.

UŜytki rolne zajmuj ą ponad 11,3 tys. ha, co stanowi 36,1% całej powierzchni gminy. Wi ększo ść z nich – ponad 9,4 tys. ha stanowi ą grunty orne. Ł ąki i pastwiska zajmuj ą ponad 1,3 ty. ha, a sady 31 ha. Lasy zajmuj ą powierzchni ę ponad 16,4 tys. ha, (lesisto ść 52,2%).

24 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

W tabeli 1 przedstawiono szczegółow ą struktur ę u Ŝytkowania gruntów w gminie Mi ędzyrzecz.

Tabela 1 UŜytkowanie gruntów w gminie Mi ędzyrzecz UŜytki rolne [ha] Pozostałe grunty (pod Lasy zabudowaniami, i grunty podwórzami, le śne drogi, wody i [ha] inne grunty gminy [ha] Sady [ha] Pow. ogólna pastwiska trwałe [ha] ki trwałe [ha] ki trwałe [ha] Razem [ha] uŜytkowe oraz ą ł Wyszczególnienie grunty orne [ha] nieu Ŝytki [ha] Gm. Mi ędzyrzecz 31451 11379 9484 31 1051 319 16425 3647 Źródło: PO Ś dla powiatu mi ędzyrzeckiego

Na omawianym terenie obserwuje si ę du Ŝe rozdrobnienie gospodarstw rolnych. W śród wszystkich 651 gospodarstw zaledwie 17% posiada powierzchni ę wi ększ ą ni Ŝ 15 hektarów. Najwi ęcej gospodarstw tj. 30% posiada powierzchni ę 2-5 ha. Przeci ętna wielko ść indywidualnego gospodarstwa rolnego wynosi ok. 5,5 ha i jest znacznie ni Ŝsza od średniej krajowej (9,48 ha).

Według danych GUS w 2014 r. gmin ę zamieszkiwało 25 131 mieszka ńców.

Tabela 2 Stan i zmiany liczby ludno ści zamieszkuj ącej gmin ę Mi ędzyrzecz w latach 20010-2014 Jednostka Liczba ludno ści w latach administracyjna 2010 2011 2012 2013 2014 miasto Mi ędzyrzecz 18793 18700 18610 18552 18459 obszar wiejski 6447 6505 6565 6603 6672 OGÓŁEM 25240 25205 25175 25155 25131 Źródło: Opracowanie na podstawie danych z BDL GUS wg stanu na 31 grudnia 2014 r.

Gęsto ść zaludnienia wynosi 80 os/km 2 i jest wy Ŝsza ni Ŝ w województwie lubuskim (73 os./km 2) i w powiecie mi ędzyrzeckim (42 os./km 2). Przyrost naturalny dla gminy jest niski i wynosi 0,9 na 1000 osób i jest wy Ŝszy od średniej dla całego województwa (0,2 na 1000 osób) i powiatu (0,5).

Rysunek 3 Zmiany liczby ludno ści gminy Mi ędzyrzecz w latach 2010-2014

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS wg stanu na dzie ń 31.12.2014 r.

Z danych GUS wynika równie Ŝ, Ŝe w 2014 r. 17,7% ludno ści gminy stanowiły osoby w wieku przedprodukcyjnym, 63,9% w wieku produkcyjnym, a 18,4% w wieku poprodukcyjnym. Z roku na rok spada liczba osób w wieku przedprodukcyjnym, wzrasta przede wszystkim liczba osób w grupie poprodukcyjnej. Wyra źna jest tendencja starzenia si ę społecze ństwa.

Na terenie miasta na powierzchni 46 ha został utworzony Mi ędzyrzecki Park Przemysłowy. Dzi ęki dobremu poło Ŝeniu bezpo średnio przy obwodnicy, b ędącej cz ęś ci ą trasy szybkiego ruchu S3, Mi ędzyrzecz posiada dobrze rozwijaj ącą si ę infrastruktur ę oraz sektor usług. Działalno ść gospodarcz ą w Mi ędzyrzeczu prowadz ą firmy z kapitałem krajowym i zagranicznym. Produkuje si ę min. wyroby z tworzywa sztucznego na potrzeby budownictwa, przemysłu motoryzacyjnego, kosmetycznego, farmaceutycznego i spo Ŝywczego. Mi ędzyrzecz jest równie Ŝ siedzib ą przedsi ębiorstw, które produkuj ą wyroby na bazie własnych projektów i technologii

Na koniec listopada 2015 r. na terenie gminy w rejestrze REGON zarejestrowanych było 2970 podmiotów gospodarczych. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono szczegółowo podział podmiotów na sekcje.

Tabela 3 Podmioty gospodarcze według sekcji i działów PKD na terenie gminy Mi ędzyrzecz (dane z dnia 31.11.2015 r.) Liczba po dmiotów gosp. Podmioty wg sekcji i działów PKD 2007 Miasto Obsz.wie jski A - rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo i rybactwo 40 50 B - górnictwo i wydobywanie 0 3 C - przetwórstwo przemysłowe 193 48 D - wytwarzanie i zaopatrywanie w energi ę elektryczn ą, gaz, par ę wodn ą, go- 7 2 rącą wod ę i powietrze do układów klimatyzacyjnych E - dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalno ść 11 8 zwi ązana z rekultywacj ą F - budownictwo 259 115 G - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, wł ączaj ąc 555 144 motocykle H - transport i gospodarka magazynowa 119 56 I - działalno ść zwi ązana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 54 30 J - informacja i komunikacja 27 9 K - działalno ść finansowa i ubezpieczeniowa 72 11 L - działalno ść zwi ązana z obsług ą rynku nieruchomo ści 329 12 M - działalno ść profesjonalna, naukowa i techniczna 144 43 N - działalno ść w zakresie usług administrowania i działalno ść wspieraj ąca 57 21 O - administracja publiczna i obrona narodowa; obowi ązkowe zabezpieczenia 14 6 społeczne P - edukacja 80 19 Q - opieka zdrowotna i pomoc społeczna 151 30 R - działalno ść zwi ązana z kultur ą, rozrywk ą i rekreacj ą 41 13 S i T - pozostała działalno ść usługowa, oraz Gospodarstwa domowe zatrudnia- 155 40 jące pracowników; gospodarstwa domowe produkuj ące wyroby i świadcz ące usługi na własne potrzeby Ogółem 2308 662 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny

Ze wzgl ędu na dost ępno ść danych, problem bezrobocia przeanalizowano w stosunku do populacji całego powiatu mi ędzyrzeckiego. Stopa bezrobocia na koniec listopada 2015 r. kształtowała si ę na analizowanym terenie na poziomie 15,7% - była wy Ŝsza ni Ŝ średnia dla województwa (10,2%). Na terenie gminy Mi ędzyrzecz zarejestrowanych było 206 osób bezrobotnych, w tym 52,5% stanowiły kobiety.

3.1. Infrastruktura techniczna 3.1.1. Komunikacja Układ komunikacyjny gminy Międzyrzecz tworz ą:

26 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• droga krajowa nr 3 – o długo ści 19,025 km, (w tym odcinek S3a Gorzów Wlkp.- Mi ędzyrzecz od km 123+521- 130+026, obwodnica Mi ędzyrzecza od km 0+000 – 4+737, odcinek S3a Mi ę- dzyrzecz – Sulechów od km 134+429 – 142+212); w pobli Ŝu miasta zlokalizowane s ą w ę- zły: Międzyrzecz Północ i w ęzeł Mi ędzyrzecz Południe. W najbli Ŝszym czasie powstanie rów- nie Ŝ w ęzeł Mi ędzyrzecz Zachód łącz ący drog ę ekspresow ą S3 z przebiegaj ącą przez miasto drog ą wojewódzk ą nr 137; • droga wojewódzka nr 137 relacji Słubice – Sul ęcin – Mi ędzyrzecz - Trzciel – o długo ści 20,75 km; • drogi powiatowe o ł ącznej długo ści 98,5 km, w tym: pozamiejskie 89,73 km, miejskie 8,77 km;

Kilkana ście kilometrów na południe od miasta przebiega autostrada A2, a najbli Ŝszy dost ęp do niej stanowi w ęzeł Jordanowo, zlokalizowany 15 km na południe od centrum Mi ędzyrzecza (na poł ączeniu autostrady A2 z drog ą ekspresow ą S3).

Przez gmin ę przebiegaj ą równie Ŝ odcinki trzech linii kolejowych: • nr 367 relacji Gorzów Wielkopolski – Zb ąszynek (ruch pasa Ŝerski obsługiwany przez szyno- bus lubuski); • nr 364 relacji Wierzbno – Rzepin; • nr 375 relacji Mi ędzyrzecz – Toporów.

3.1.2. Zaopatrzenie mieszka ńców w wod ę Według danych MPWiK - Mi ędzyrzeckiego Przedsi ębiorstwa Wodoci ągów i Kanalizacji sp. z o.o. (dane z grudnia 2015 r.) gmin ę Mi ędzyrzecz obsługuje sie ć wodoci ągowa o ł ącznej długo ści 140,5 km. Do budynków doprowadzonych jest ł ącznie 2569 sztuk przył ączy. Z sieci wodoci ągowej korzysta ok. 99,6% mieszka ńców gminy tj. ok. 24 252 osoby. Gmin ę obsługuj ą nast ępuj ące wodoci ągi publiczne: • Wodoci ąg Mi ędzyrzecz - 18472 odbiorców wody; • Wodoci ąg Bukowiec - 1120 odbiorców wody; • Wodoci ąg K ęszyca Le śna - 626 odbiorców wody; • Wodoci ąg K ęszyca-Nietoperek - 345 odbiorców wody; • Wodoci ąg Pniewo-Kaława – 780 odbiorców wody; • Wodoci ąg Wysoka - 180 odbiorców wody; • Wodoci ąg Kursko - 559 odbiorców wody; • Wodoci ąg Kalsko - 398 odbiorców wody; • Wodoci ąg Bobowicko - 733 odbiorców wody. Zarówno jako ść dostarczanej wody oraz stan techniczny infrastruktury wodoci ągowej oceniane s ą jako dobre. Indywidualne uj ęcie wody wykorzystywane do zbiorowego zaopatrzenia wody znajduje si ę przy Szpi- talu dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Mi ędzyrzeczu - 1000 odbiorców. Ponadto na terenie gminy znajduj ą si ę indywidualne uj ęcia wody w o środkach wypoczynkowych bę- dące pod nadzorem inspekcji sanitarnej: • OW Gł ębokie – w sezonie 1148 odbiorców; • OW Archimedes - w sezonie 450 odbiorców; • OW Gł ębokie 4 - 300 odbiorców.

Pobierana woda pochodzi z utworów czwartorz ędowych.

Tabela 4 Charakterystyka komunalnych uj ęć wody na terenie gminy Mi ędzyrzecz Pobór Pobór wydajno ść Aktualnie czy uj ęcie wody wody uj ęcia ustanowiona posiada miejscowo ści miejsce liczba na na Lp. wody strefa ochrony stacj ę obsługiwane uj ęcia wody studni koniec koniec Qmax po średniej/ uzdatniania - przez SUW 3 2013 r. 2014r. m /h bezpo średniej miejscowo ść 3 3 tys. m tys. m Mi ędzyrzecz Mi ędzyrzecz, Przy SUW Mi ędzyrzecz – Mi ędzyrzecz - brak Mi ędzyrzecz- Wybudowanie, 1. 15 548 1.033,7 983,5 Wybudowanie Wybudowanie śółwin, oraz w rejonie Kuligowo, jez. Jagielnik, Św.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Pobór Pobór wydajno ść Aktualnie czy uj ęcie wody wody uj ęcia ustanowiona posiada miejscowo ści miejsce liczba na na Lp. wody strefa ochrony stacj ę obsługiwane uj ęcia wody studni koniec koniec Qmax po średniej/ uzdatniania - przez SUW 3 2013 r. 2014r. m /h bezpo średniej miejscowo ść 3 3 tys. m tys. m Bukowieckiego Wojciech, Wojciechówek, Lubosinek, Ku źnik, Skoki 3 ul. Dworcowa 2. Bobowicko (ekspl. 21 brak Bobowicko 29,7 29,6 Bobowicko 2) brak Bukowiec, 3. Bukowiec 3 29,1 Nie 45,3 45,6 Wyszanowo 4. Kalsko 2 4,0 brak Kalsko Kalsko 11,1 11,3 brak 5. Karolewo 1 18,0 Karolewo Karolewo 0,7 0,8

Kęszyca, 6. Kęszyca 2 7,4 brak Nie Nietoperek Kęszyca brak Kęszyca Kęszyca 7. 2 57 68,1 63,2 Le śna Le śna Le śna Kursko, Pieski, 8. Kursko 3 18,6 brak Kursko Gorzyca, 31,4 31,7 Zamostowo Pniewo, brak 9. Pniewo 3 18,2 Pniewo Kaława, 28,2 24,6

Szumi ąca 10. Rojewo 1 4,1 brak Rojewo Rojewo 1,6 1,3 brak 11. Wysoka 2 12,0 Wysoka Wysoka 8,1 7,5

Źródło: PO Ś dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego, Urz ąd Miejski w Mi ędzyrzeczu

W celu zapewnienia odpowiedniej jako ści wody ujmowanej do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia oraz zaopatrzenia zakładów wymagaj ących wody wysokiej jako ści, a tak Ŝe ze wzgl ędu na ochron ę zasobów uj ęcia, ustanawiane s ą strefy ochronne uj ęć wody. Strefa ochronna stanowi obszar, na którym obowi ązuj ą zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie u Ŝytkowania gruntów oraz korzystania z wody. Stref ę ochronn ą dzieli si ę na teren ochrony: bezpo średniej i po średniej. Stref ę ochronn ą ustanawia, w drodze rozporz ądzenia, dyrektor regionalnego zarz ądu gospodarki wodnej, na wniosek i koszt wła ściciela uj ęcia wody, wskazuj ąc zakazy, nakazy, ograniczenia oraz obszary, na których obowi ązuj ą. Dopuszcza si ę ustanowienie strefy ochronnej obejmuj ącej wył ącznie teren ochrony bezpo średniej, je Ŝeli jest to uzasadnione lokalnymi warunkami hydrogeologicznymi, hydrologicznymi i geomorfologicznymi oraz zapewnia konieczn ą ochron ę ujmowanej wody. Je śli wniosek dotyczy ustanowienia jedynie terenu ochrony bezpo średniej decyzj ę administracyjn ą wydaje organ wła ściwy do wydania pozwolenia wodno-prawnego - starosta lub marszałek. Strefy ochronne uj ęć wody ustanowione przed dniem 1 stycznia 2002 r. wygasły z dniem 31 grudnia 2012 r. (zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 32, poz.159 ze zm.). Zarz ądcy uj ęć wód podziemnych zobowi ązani s ą do sformalizowania stanu prawnego i wyst ąpienia z wnioskiem do Starosty lub dyrektora RZGW o ustanowienie nowych stref ochronnych. Publiczne ujęcia wody na terenie gminy Mi ędzyrzecz obecnie nie posiadaj ą obowi ązuj ących decyzji ustanawiaj ących strefy ochrony bezpo- średniej.

Poni Ŝsza tabela przedstawia tendencje zmian w zakresie infrastruktury wodoci ągowej w latach 2010 i 2014.

Tabela 5 Infrastruktura wodoci ągowa w gminie Mi ędzyrzecz w latach 2010 i 2014 Parametr Je dn. 201 0 201 4 długo ść czynnej sieci rozdzielczej km 114,0 124,6 poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych szt. i zbiorowego zamieszkania 2614 2545 woda dostarczona gospodarstwom domowym dam3 881,2 781,9 ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej - ogółem osoba 23356 23325

28 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

- ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej w miastach osoba 18073 17782 - ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej na wsi osoba 5283 5543 korzystaj ący z sieci wodoci ągowej % 92,5 92,8 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Lokalnych

3.1.3. Odprowadzanie ścieków komunalnych Według dost ępnych danych z MPWiK sp. z o.o. na terenie gminy Międzyrzecz znajduje si ę rozdzielcza sie ć kanalizacyjna o długo ści 150,7 km oraz 57,5 km sieci tłocznej. Liczba przył ączy do budynków wynosi 1938 sztuk. Gmina skanalizowana jest w 97%. Z infrastruktury korzystaj ą mieszka ńcy nast ępuj ących miejscowo ści: Mi ędzyrzecz, śółwin, Kuligowo, Jagielnik, Św. Wojciech, Mi ędzyrzecz-Wybudowanie, Wojciechówek, Ku źnik, Skoki, Bobowicko, Bukowiec, Kalsko, K ęszyca Le śna, Pniewo, Wysoka, Kaława, Szumi ąca, Gorzyca, Kursko, Pieski, Zamostowo. Łącznie do sieci kanalizacyjnej podł ączone s ą 23 522 osoby. Stan infrastruktury kanalizacyjnej oceniany jest jako dobry. Ograniczony dost ęp do sieci kanalizacyjnej, lub jej brak wyst ępuje w miejscowo ściach: Karolewo, K ęszyca Wie ś, Nietoperek, Rojewo, Mi ędzyrzecz-Wybudowanie, Lubosinek, Czarny Bocian, Brzozowy Ług, Kwiecie, Kolonia śółwin, Jeleniegłowy, Por ąbka, Marianowo Ł ęgowskie, Kęszyca-Kolonia, Gł ębokie. W miejscowo ściach, w których sie ć kanalizacyjna nie istnieje oraz pozostali niepodł ączeni do sieci mieszka ńcy ścieki gromadz ą w zbiornikach bezodpływowych lub w przydomowych oczyszczalniach ścieków. Efektywno ść tych rozwi ąza ń mo Ŝe by ć bardzo du Ŝa, jednak istnieje niebezpiecze ństwo zwi ązane ze świadom ą niewła ściw ą eksploatacj ą tego rodzaju urz ądze ń i instalacji prowadz ącą do emisji zanieczyszcze ń do środowiska (problem celowo rozszczelnionych zbiorników na nieczysto ści ciekłe, zwi ązane z tym nielegalne pozbywanie si ę nieczysto ści ciekłych przez ich zrzut do gruntu lub wód). Zgodnie z ustawą z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2013 poz. 1399) gminy maj ą obowi ązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli cz ęstotliwo ści i sposobu pozbywania si ę nieczysto ści ciekłych oraz komunalnych osadów ściekowych. W swojej ewidencji Gmina posiada 140 zbiorników bezodpływowych oraz 5 przydomowych oczyszczalni ścieków.

Ze wzgl ędu na brak danych GUS za rok 2015, w poni Ŝszej tabeli przedstawiono informacje na temat infrastruktury kanalizacyjnej za lata 2010 i 2014.

Tabela 6 Sie ć kanalizacyjna na terenie gminy Mi ędzyrzecz w latach 20010 i 2014 Parametr Je dn. 20 10 201 4 długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej (bez przył ączy) km 133,6 144,1 poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych szt. i zbiorowego zamieszkania 1978 1909 ścieki odprowadzone dam 3 912 891,3 ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej - ogółem osoba 21373 21391 - ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej w mie ście osoba 17658 17376 - ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej na terenach osoba 3715 4015 wiejskich Korzystaj ący z kanalizacji % 84,7 85,1 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Lokalnych

Zarówno ścieki z systemu kanalizacji sanitarnej jak i odbierane z indywidualnych zbiorników bezodpływowych odprowadzane s ą do oczyszczalni ścieków. Ścieki z terenu gminy Mi ędzyrzecz trafiaj ą do trzech oczyszczalni ścieków administrowanych przez MPWiK sp. z o.o., zlokalizowanych w m.: Św. Wojciech, K ęszyca Le śna i Kalsko. Informacje dotycz ące oczyszczalni przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 7 Charakterystyka komunalnych oczyszczalni ścieków na terenie gminy Mi ędzyrzecz Miejscowo ści liczba mies z- bezpo średni Średnia prze- obsługiwane ka ńców korzy- rodzaj oczysz- odbiornik lokalizacja pustowo ść RLM staj ących z czalni 3 ścieków m /dob ę oczyszczalni oczyszczonych m. Mi ędzy- 17 671 rzecz Proj.:12000 Proj. 38000 Świ ęty Średnia z Średnia z Bobowicko 709 mech.-biol. Rz. Obra Wojciech 2014r. - 2014r.: Bukowiec 807 2967,4 14472 Gorzyca 239

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Jagielnik 179 Kuligowo 137 Kursko 319 Ku źnik 74 Pieski 242 Skoki 32 Św. Wojciech 397 Wojciechówek 14 Wyszanowo 251 Zamostowo 9 śółwin 162 RAZEM 21 242 Kęszyca 592 Le śna Proj.: 2709 Wysoka 177 Proj.: 464 Ciek Jeziorna Kęszyca Średnia z Pniewo 263 mech.-biol. Średnia z (Struga Je- Le śna 2014r.: Kaława 375 2014r.: 237,5 ziorna) 1272 Szumi ąca 160 RAZEM 1 567 Kalsko Proj.: 69 Proj.: 522 ro ślinno- Kanał Białe Kalsko 402 Średnia z Średnia z stawowa Łąki 2014r.: 15,2 2014r.: 121 Źródło: MPWiK sp. z o.o. Mi ędzyrzecz

Jako ść ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni i oczyszczonych odpływaj ących z oczyszczalni w 2014 roku została przedstawiona w tabelach poni Ŝej.

Tabela 8 Jako ść ścieków surowych i oczyszczonych w oczyszczalni ścieków w m. Św. Woj- ciech średnie roczne warto ści wska źników za rok 2014 wska źnik w ściekach dopływaj ących w ściekach odpływaj ących normy* do oczyszczalni z oczyszczalni

BZT5 [mgO 2/l] 285,8 3,5 15 mgO 2/l

ChZT [mgO 2/l] 627,7 21,7 125 mgO 2/l zawiesina ogólna [mg/l] 135,2 2,73 35 mg/l azot ogólny [mg N/l] 71,4 6,2 15 mg N/l fosfor ogólny [mg P/l] 7,8 0,18 2 mg P/l *Najwy Ŝsze dopuszczalne warto ści wska źników lub minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń dla ścieków wprowadzanych do wód lub do ziemi z oczyszczalni ścieków w aglomeracji od 15 000 do 99 999 RLM - zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (t. j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1800) Źródło: MPWiK sp. z o.o.

Tabela 9 Jako ść ścieków surowych i oczyszczonych w oczyszczalni ścieków w m. Kęszyca Le śna średnie roczne warto ści wska źników za rok 2014 wska źnik w ściekach dopływaj ących w ściekach odpływaj ących normy* do oczyszczalni z oczyszczalni

BZT5 [mgO 2/l] 283,0 4,4 25 mgO 2/l

ChZT [mgO 2/l] 747,7 27,3 125 mgO 2/l zawiesina ogólna [mg/l] 373,3 5,9 35 mg/l azot ogólny [mg N/l] 108,9 17,4 15 mg N/l fosfor ogólny [mg P/l] 9,7 0,34 2 mg P/l *Najwy Ŝsze dopuszczalne warto ści wska źników lub minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń dla ścieków bytowych lub komunalnych wprowadzanych do wód lub do ziemi z oczyszczalni ścieków od 2 000 do 9 999 RLM - zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (t. j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1800) Źródło: MPWiK sp. z o.o.

30 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Tabela 10 Jako ść ścieków surowych i oczyszczonych w oczyszczalni ścieków w m. Kalsko średnie roczne warto ści wska źników za rok 2014 wska źnik w ściekach dopływaj ących w ściekach odpływaj ących normy* do oczyszczalni z oczyszczalni

BZT5 [mgO 2/l] 469,0 3,6 40 mgO 2/l

ChZT [mgO 2/l] 926,5 29,0 150 mgO 2/l zawiesina ogólna [mg/l] 160,0 4,0 50 mg/l *Najwy Ŝsze dopuszczalne warto ści wska źników lub minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń dla ścieków bytowych lub komunalnych wprowadzanych do wód lub do ziemi z oczyszczalni ścieków od 2 000 do 9 999 RLM - zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (t. j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1800) Źródło: MPWiK sp. z o.o.

Zbadane wska źniki w ściekach odpływaj ących z oczyszczalni ścieków w m. Św. Wojciech i Kalsko spełniaj ą normy z Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2014 r., poz. 1800). Jedynie na oczyszczalni w K ęszycy Le śnej zawarto ść azotu ogólnego wskazywała podwy Ŝszone warto ści.

Podstawowym instrumentem wdro Ŝenia postanowie ń dyrektywy Rady Unii Europejskiej z dnia 21 maja 1991 roku (91/271/EWG) dotycz ącej oczyszczania ścieków komunalnych jest Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych . Celem Programu, przez realizacj ę uj ętych w nim inwestycji, jest ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, a co za tym idzie ochrona środowiska wodnego przed ich niekorzystnymi skutkami. KPO ŚK jest dokumentem strategicznym, w którym osza- cowano potrzeby i okre ślono działania na rzecz wyposa Ŝenia aglomeracji miejskich i wiejskich, o RLM wi ększej od 2 000, w systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych. Program koordy- nuje działania gmin i przedsi ębiorstw wodoci ągowo-kanalizacyjnych w realizacji infrastruktury sanitacji na ich terenach. Ustanowionym terminem do osi ągni ęcia zało Ŝonych w Programie celów był rok 2015.

Aglomeracja Mi ędzyrzecz – RLM 28 135, utworzona na podstawie Rozporz ądzenia Nr 18/2005 Wojewody Lubuskiego z dnia 01.08.2005 r. Z systemu kanalizacji korzysta ł ącznie 23 623 mieszka ńców, natomiast przez tabor asenizacyjny obsługiwanych jest 714, z przydomowych oczyszczalni ścieków korzysta 17 mieszka ńców. Aglomeracj ę obsługuj ą dwie oczyszczalnie mechaniczno-biologiczne w m. Św. Wojciech i Kęszycy Le śnej. W aglomeracji powstaje rocznie ok. 1.199 tys. m 3 ścieków, z tego 1.170 tys. m 3 odprowadzanych jest systemem kanalizacyjnym, 19 tys. m 3 – taborem asenizacyjnym, a 10 tys. m 3 oczyszczana jest indy- widualnie przez przydomowe oczyszczalnie ścieków. Stopie ń skanalizowania aglomeracji wynosi ok. 97,4%. Docelowo na koniec 2015 r. zakładano osi ągni ęcie 98%. Uchwał ą nr XIII/123/15 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 10 listopada 2015 r. zmieniona zo- stała uchwała w sprawie wyznaczenia aglomeracji Mi ędzyrzecz (Dz. Urz. Woj. Lubuskiego z dnia 19 listopada 2015 r. poz. 2013).

Na terenie gminy nie ma oczyszczalni przemysłowych, jednak ścieki przemysłowe wytwarzane s ą w firmie CWS –Boco Polska Sp. z o.o. – Zakład Pralni Mokrej w Mi ędzyrzeczu, ul. Zakaszewskiego 8. Powstaj ące tam ścieki technologiczne oczyszczane s ą w komunalnych oczyszczalniach ścieków.

3.1.4. Zaopatrzenie mieszka ńców w ciepło System ciepłowniczy miasta eksploatowany jest przez Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. Zaopa- trzenie w ciepło w systemie scentralizowanym oparte jest głównie na Ciepłowni Miejskiej oraz Cie- płowni „Obrzyca”. Długo ść sieci ciepłowniczej wynosi 14,89 km, natomiast wytwarzane ciepło trafia do 232 odbiorców. Ciepłownia Miejska przy ul. Fabrycznej zaspokaja potrzeby cieplne budownictwa komunalnego oraz potrzeby grzewczo-technologiczne zakładów przemysłowych. Ciepłownia „Obrzyce” zasila obiekty szpitalne oraz budownictwo wielorodzinne i usługowe. Ponadto na terenie miasta znajduj ą si ę mniejsze kotłownie zasilaj ące w ciepło obiekty usługowe, oświatowe, słu Ŝby zdrowia i zespoły lub obiekty budownictwa mieszkaniowego, wielorodzinnego. W cz ęś ci starej, miejskiej zabudowy stosowane jest ogrzewanie piecowe.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Łączna moc zainstalowanych kotłowni zaopatruj ących w ciepło sieciowe w Gminie Mi ędzyrzecz wynosi 29,74 MW. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono wykaz kotłowni na terenie miasta i gminy Mi ędzy- rzecz.

Tabela 11 Wykaz kotłowni na terenie gminy Mi ędzyrzecz Rodzaj Moc zainstal o- Sprawno ść Produkcja ciepła w Lp. Kotłownia Ilo ść i typ kotłów opału wana [MW] [%] roku [GJ] Węgiel 5xWLM-2,5 5x2,900 69,8 135 300 kamienny Ciepłownia [Mg] 1. Miejska Fa- Węgiel bryczna 5 brunatny [Mg] Olej opa- 1x Viessmann 0,575 70,5 3 000 łowy [dm3] 1x kocioł Elektra 2. Bukowiec Węgiel s.c. 0,360 brunatny [Mg]

Węgiel 1x VIVO 0,048 66,4 300 3. Winnica 30 kamienny [Mg] Węgiel 1xKWM-S 0,200 49,3 700 4. Szkolna 2 kamienny [Mg] 2xViessmann 2x2,600 81,2 Brak danych Turbomat RN-HW 1xViessmann 0,985 5. Obrzyce Gaz Turbomat RN-HD ziemny parowy [Nm3]

1xViessmann 0,895 95,7 9 400 6. Piastowska 40 1x Hoval 0,750 7. Piastowska 4 1xViessmann 0,575 87,2 2 600 Kęszyca Le śna 2xFakot 2x0,600 66,8 3 400 8. 31 1xViessmann 0,080 Kęszyca Le śna 1xWolf 0,440 96,8 1 300 9. 73 10. Kęszyca Wie ś 1xViessmann 0,084 82,1 350 11. Ratusz 1xWolf 0,180 90,8 530 12. Staszica 9 1xViessmann 0,285 89,6 800 13. Kaława 1xFakot 0,240 90,8 660 14. S.U.W. Ku źnik 1xViessmann 0,225 91,1 980 15. Staszica 22 1xViessmann 0,575 86,3 1 300 16. Gorzyca 1xViessmann 0,080 87,4 360 Gaz 30 Stycznia 57 2xViessmann 2x0,225 89,9 1 300 17. ziemny GUMTEX [Nm3] Podbielskiego 1xViessmann 0,105 89,8 640 18. 1 19. Spacerowa 1xViessmann 0,084 91,2 260 20. Mickiewicza 1xViessmann 0,108 79,4 340 21. Pami ątkowa 1xViessmann 0,170 80,5 510 22. Kołł ątaja 7 1xHoval 0,200 98,9 910 23. Pniewo 1xViessmann 0,460 88,6 1 200 24. Sąd Rejonowy 1xViessmann 0,105 86,5 640 Kęszyca Le śna 1xViessmann 0,050 92,2 100 25. O.S.P. 26. Malczewskiego 1xHoval 0,200 95,6 850 27. Pozna ńska 14 1xHoval 0,150 89,3 1 000 Źródło: ZEC sp. z o.o.

32 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

3.1.5. Zaopatrzenie mieszka ńców w energi ę elektryczn ą Energia elektryczna dostarczana jest na teren gminy ze stacji elektroenergetycznej 110/15 kV zlokalizowanej w Mi ędzyrzeczu (Os. Reymonta). Zasilaj ą j ą dwie napowietrzne linie elektroenergetyczne 110 kV z GPZ Skwierzyna i GPZ w Zielomy ślu stanowi ące powi ązanie z krajow ą sieci ą 220 kV.

W 2014 r. w Mi ędzyrzeczu było 6871 odbiorców energii elektrycznej na niskim napi ęciu, natomiast zu Ŝycie energii wyniosło 13 953 MWh. Od 2010 r. liczba odbiorców minimalnie si ę zmniejszyła, natomiast zu Ŝycie energii spadło o ok. 8,8%).

Tabela 12 Odbiorcy i zu Ŝycie energii w latach 2010 i 2014 Parametr Jedn. 2010 2014 odbiorcy energii elektrycznej na niskim napi ęciu w mie ście szt. 6848 6871 zu Ŝycie energii elektrycznej na niskim napi ęciu w mie ście MWh 15307 13953 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Lokalnych.

3.1.6. Zaopatrzenie mieszka ńców w gaz sieciowy Gmina Mi ędzyrzecz nale Ŝy do słabiej zgazyfikowanych. Długo ść sieci gazowniczej na terenie gminy wynosi 122,5 km, z czego 23 km znajduje si ę w mie ście. Z sieci gazowniczej korzystało zaledwie 18% mieszka ńców gminy. Gaz sieciowy dostarczany był do 1561 gospodarstw domowych. W stosunku do roku 2010 dost ęp do sieci zwi ększył si ę o 19%. Zaledwie 14% podłączonych do sieci gazowej to odbiorcy ogrzewaj ący mieszkania gazem. Nadal najbardziej powszechnym sposobem ogrzewania s ą piece w ęglowe. Gaz dostarczany jest dla celów komunalno-bytowych i ogrzewania mieszka ń w budownictwie jednorodzinnym oraz na potrzeby drobnego przemysłu i usług. W 2014 r. zu Ŝycie gazu wyniosło 1961 tys. m 3 gazu, z tego ok. 17% na cele grzewcze. W stosunku do 2010 r. zu Ŝycie gazu minimalnie spadło o 0,3%. Tabela 13 Zaopatrzenie mieszka ńców gminy w gaz Sie ć gazowa jednostka 2010 2014 długo ść czynnej sieci ogółem km 155,715 122,525 długo ść czynnej sieci przesyłowej km 42,505 28,392 czynne przył ącza do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych szt. 1435 1763 odbiorcy gazu gosp.dom. 1264 1561 odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem gosp.dom. 1097 221 odbiorcy gazu w mie ście gosp.dom. 1089 1430 3 3 zu Ŝycie gazu w tys. m tys.m 1968,30 1961,0 3 3 zu Ŝycie gazu na ogrzewanie mieszka ń w tys. m tys.m 1723,1 335,0 ludno ść korzystaj ąca z sieci gazowej osoba 3635 4493 korzystaj ący z instalacji z ogółu społecze ństwa % 14,4 17,9 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Lokalnych.

4. Ocena stanu środowiska 4.1. Ochrona przyrody Podstawowymi aktami prawa z zakresu ochrony dziedzictwa przyrodniczego oraz ochrony i kształtowania środowiska na terytorium Polski s ą ustawy: o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 1651) oraz Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 ze zm.). W my śl zapisów pierwszego z wymienionych aktów ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównowa Ŝonym u Ŝytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody: 1) dziko wyst ępuj ących ro ślin, zwierz ąt i grzybów; 2) ro ślin, zwierz ąt i grzybów obj ętych ochron ą gatunkow ą; 3) zwierz ąt prowadz ących w ędrowny tryb Ŝycia; 4) siedlisk przyrodniczych; 5) siedlisk zagroŜonych wygini ęciem, rzadkich i chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów; 6) tworów przyrody Ŝywej i nieo Ŝywionej oraz kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt; 7) krajobrazu; 8) zieleni w miastach i wsiach; 9) zadrzewie ń. Z kolei ochrona środowiska w my śl Prawa ochrony środowiska oznacza: podj ęcie lub zaniechanie działa ń, umo Ŝliwiaj ących zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na: a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju; b) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom; c) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu wła ściwego.

Na terenie gminy Mi ędzyrzecz znajduje si ę 10 753,23 ha obszarów obj ętych ochron ą prawn ą, co stanowi 34,2% powierzchni gminy. W system obszarów i obiektów chronionych wchodz ą: • Rezerwat przyrody Nietoperek ; • Pszczewski Park Krajobrazowy ; • Obszary Chronionego Krajobrazu: Dolina Jeziornej Strugi, Dolina Obry, Rynna Paklicy i Oło- boku, Rynny Obrzycko-Obrza ńskie; • Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Uroczyska Mi ędzyrzeckiego Rejonu Umocnionego ; • Obszary Natura 2000: PLH080001 Dolina Leniwej Obry, PLH080003 Nietoperek, PLB080005 Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry (ob. ptasi); PLH080002 Rynna Jezior Obrza ńskich • 18 u Ŝytków ekologicznych; • 36 pomników przyrody.

Rysunek 4 Formy ochrony przyrody na terenie gminy Mi ędzyrzecz

Źródło: http://mapy.geoportal.gov.pl

Rezerwat przyrody Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a tak Ŝe siedliska ro ślin, siedliska zwierz ąt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieo Ŝywionej, wyró Ŝniaj ące si ę szczególnymi warto ściami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Przedmiotem ochrony mo Ŝe by ć cało ść przyrody na terenie rezerwatu lub szczególne jej składniki - fauna, flora lub obiekty przyrody nieo Ŝywionej.

Na terenie gminy Mi ędzyrzecz znajduje si ę jeden rezerwat:

34 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Rezerwat Przyrody Nietoperek – całkowita powierzchnia 50,77 ha w tym 44,03 ha na terenie gminy Mi ędzyrzecz; obszar o pow. 2,50 ha okre ślony w ewidencji jako podziemne pomieszczenia umocnie ń w postaci korytarzy wraz z wn ękami zlokalizowany na terenie gminy Mi ędzyrzecz; utworzony na podstawie Zarz ądzenia Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 11 sierpnia 1980 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M.P. Nr 19 z 1980 r., poz. 94). Jest rezerwatem faunistycznym. Rezerwat obejmuje fragment pozostało ści podziemnych fortyfikacji byłego Mi ędzyrzeckiego Rejonu Umocnionego. W skład fortyfikacji wchodzi labirynt podziemnych korytarzy o Ŝelbetonowej konstrukcji, znajduj ący si ę na gł ęboko ści 35 - 50 m pod powierzchni ą ziemi. Osi ą labiryntu jest korytarz główny, od którego odchodzą w licznych kierunkach korytarze boczne. W ścianach korytarzy znajduj ą si ę liczne zagł ębienia, nisze i wn ęki wykorzystywane przez nietoperze na swoje kryjówki. W okresie pó źnojesiennym i zimowym (kolonie zimowe) odnotowuje si ę ponad 30.000 osobników spo śród 8-12 gatunków, m.in. nocek du Ŝy, nocek Bechsteina, nocek Natterera, nocek łydkowłosy, nocek rudy, mroczek pó źny, karlik male ńki, mopek. Celem ochrony jest zachowanie ze wzgl ędów naukowych i dydaktycznych miejsca zimowania i rozrodu wielogatunkowej kolonii nietoperzy. Ochrona czynna. Posiada opracowany plan ochrony przyj ęty Zarz ądzeniem Nr 29/2012 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 20 sierpnia 2012 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Nietoperek” (Dz. U. Woj. Lub. z dnia 23.08.2012 r. poz. 1596)

Park krajobrazowy Obejmuje obszar chroniony ze wzgl ędu na warto ści przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych warto ści w warunkach zrównowa Ŝonego rozwoju. Na terenie gminy znajduje si ę fragment parku krajobrazowego.

Pszczewski Park Krajobrazowy – utworzony w 1986 r. Uchwał ą Nr XI/63/86 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gorzowie Wlkp. z dnia 25 kwietnia 1986 r. w sprawie utworzenia Pszczewskiego Parku Krajobrazowego (Dziennik Urz ędowy Województwa Gorzowskiego. Nr 9, poz. 105). Całkowita powierzchnia parku wynosi 12 220 ha. W powiecie mi ędzyrzeckim zajmuje powierzchni ę 9 300 ha, w tym w gm. Mi ędzyrzecz - 250 ha. Teren Parku charakteryzuje si ę wysokimi walorami przyrodniczymi, krajobrazowymi i kulturowymi. Wraz z otulina obejmuje teren gm. Pszczew i cz ęś ciowo gmin: Mi ędzyrzecz, Przytoczna i Trzciel. Tworz ą go dwa odr ębne kompleksy. Jest to obszar obni Ŝenia obrza ńskiego z jeziorami rynnowymi rozci ągaj ący si ę od Trzciela do Rokitna. Głównym celem utworzenia Parku jest ochrona i zachowanie walorów krajobrazowych, jego warto ści przyrodniczych, kulturowych i dydaktycznych. W 64% teren Parku poro śni ęty jest lasami, o przewadze drzewostanów sosnowych. Spotyka si ę tu równie Ŝ fragmenty lasów li ściastych. Na obszarze Parku i otuliny znajduje si ę ponad 50 jezior o powierzchni powy Ŝej 1 ha oraz rezerwaty przyrody. Cennym elementem krajobrazu Parku i jego otuliny s ą zabytki kultury materialnej. Park posiada opracowany plan ochrony przyj ęty Uchwał ą Nr XXXV/393/13 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 18 marca 2013 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Pszczewskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Lub. z dnia 21.03.2013 r. poz. 826).

Obszary chronionego krajobrazu (OChK) Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze wzgl ędu na wyró Ŝniaj ący si ę krajobraz o zró Ŝnicowanych ekosystemach, warto ściowe ze wzgl ędu na mo Ŝliwo ść zaspokajania potrzeb zwi ązanych z turystyk ą i wypoczynkiem lub pełnion ą funkcj ą korytarzy ekologicznych. (Art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz. U. z 2013r. poz. 627, ze zm.) Na terenie gminy Mi ędzyrzecz znajduj ą si ę fragmenty 4 OChK. Utworzone zostały na podstawie: Rozporz ądzenia Nr 3 Wojewody Lubuskiego z dnia 17 lutego 2005 roku w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz ędowy Woj. Lubuskiego Nr 9 poz. 172, ze zm. Dz. Urz ędowy Woj. Lubuskiego z 2006 r. Nr 54 poz. 1189; Dz. Urz ędowy Woj. Lubuskiego z 2008 r. Nr 91 poz. 1373; Dz. Urz ędowy Woj. Lubuskiego z 2009 r. Nr 4 poz. 99); Uchwały Nr LVII/579/2010 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 25 pa ździernika 2010 r. zmieniaj ąca rozporz ądzenie w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz ędowy Woj. Lubuskiego Nr 113 poz. 1820 z dn. 10.12.2010 r.); Uchwały Nr XVII/157/11 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 19 grudnia 2011 roku zmieniaj ąca rozporz ądzenie w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz ędowy Woj. Lubuskiego z dnia 13 stycznia 2012 r. poz. 98); Uchwały Nr XXXIII/352/12 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 19 grudnia 2012 roku zmieniaj ąca rozporz ądzenie w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz ędowy Woj. Lubuskiego z dnia 24 grudnia 2012 r. poz. 2867); Uchwały Nr XXXIX/457/13 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 2 lipca 2013 r. zmieniaj ąca rozporz ądzenie w sprawie obszarów

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 chronionego krajobrazu (Dz. Urz ędowy Woj. Lubuskiego z dnia 9 lipca 2013 r. poz. 1728), Uchwały nr XLV/534/14 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 24 lutego 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. poz. 564), są to: • „8A-Dolina Obry” obszar o całkowitej powierzchni 10 092 ha, w gminie Mi ędzyrzecz zajmuje powierzchni ę 4 769 ha; • „8B-Dolina Jeziornej Strugi” obszar o całkowitej powierzchni 5 708 ha, w gminie Mi ędzyrzecz - 160 ha; • „13-Rynna Paklicy i Ołoboku” obszar o powierzchni 20.505,30 ha, w tym w gminie Mi ędzyrzecz 4 842 ha; • „17-Rynny Obrzycko-Obrza ńskie” obszar o powierzchni 23 375 ha, w tym w gminie Mi ędzyrzecz 500 ha.

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy To fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługuj ące na ochron ę ze wzgl ędu na ich walory widokowe lub estetyczne. Na terenie gminy znajduje si ę w cało ści jeden zespół przyrodniczo-krajobrazowy.

Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Uroczyska Mi ędzyrzeckiego Rejonu Umocnionego - pełni swego rodzaju otulin ę dla rezerwatu Nietoperek. Na jego obszarze znajdują si ę obiekty fortyfikacyjne odcinka Centralnego Mi ędzyrzeckiego Rejonu Umocnionego. Jest równie Ŝ naturalnym Ŝerowiskiem dla zlatujących sie na zimowisko nietoperzy. Utworzony na podstawie Uchwały Nr XXXIV/262/97 Rady Miejskiej w Mi ędzyrzeczu z dnia 30 wrze śnia 1997 r. (Dz. Urz ędowy Woj. Gorzowskiego Nr 11). Ce- lem ochrony obszarów poło Ŝonych w granicach Zespołu jest zachowanie walorów krajobrazowych oraz antropogenicznych form ulegaj ących procesom naturalizacji dla potrzeb ekologicznych, dydaktycznych, naukowych i turystyczno-rekreacyjnych.

UŜytki ekologiczne To zasługuj ące na ochron ę pozostało ści ekosystemów maj ących znaczenie dla zachowania ró Ŝnorodno ści biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródle śne oczka wodne, k ępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieu Ŝytkowanej ro ślinno ści, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamie ńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmna Ŝania lub miejsca sezonowego przebywania. Na terenie gminy wyst ępuje 18 uŜytków ekologicznych: Pastwiska, Kwiecie, Kalsko, Bagna nad Jeziorem Gł ębokie, Mokradełka, Nad jeziorem Nietoperek, Pasek, Nad Kanałem, Miedzianka, Nad Paklic ą, Sosnówka, Skoki, Gł ębokie, Ł ąki Rojewskie, Du Ŝe bagno, Zalesione Kalsko, Biały Domek, Łąki K ęszyckie.

Pomniki przyrody Są to pojedyncze twory przyrody Ŝywej i nieo Ŝywionej lub ich skupiska o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró Ŝniaj ącymi je w śród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 1651) Na terenie gminy Mi ędzyrzecz znajduje si ę 36 pomników przyrody. Wśród pomników przyrody znajduj ą si ę pojedyncze drzewa, skupienia drzew oraz aleje drzew nast ępuj ących gatunków: d ęby szypułkowe, sosny pospolite, lipy szerokolistne, wierzba biała, cis pospolity, wi ąz szypułkowy, topola biała, jesiony wyniosłe, czere śnia ptasia.

4.2. Obszary Natura 2000 Europejska Sie ć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagro Ŝonych składników ró Ŝnorodno ści biologicznej kontynentu europejskiego, wdra Ŝanym od 1992 r. w sposób spójny pod względem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich pa ństw członkowskich Unii Europejskiej. Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagro Ŝonych wygini ęciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt w skali Europy, ale te Ŝ typowych, wci ąŜ jeszcze powszechnie wyst ępuj ących siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla 9 regionów biogeograficznych. W Polsce wyst ępuj ą 2 regiony: kontynentalny (96 % powierzchni kraju) i alpejski (4 % powierzchni kraju). Dla ka Ŝdego kraju okre śla si ę list ę referencyjn ą siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których nale Ŝy utworzy ć obszary Natura 2000 w podziale na regiony biogeograficzne.

36 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Podstaw ą prawn ą tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dla obszarów specjalnej ochrony ptaków obowi ązuje rozporz ądzenie z dnia 12 stycznia 2011 r. Ministra Środowiska w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. z 2011 r. Nr 25, poz. 133 ze zm.).

Na terenie gminy Mi ędzyrzecz wyst ępuj ą w cało ści lub cz ęś ciowo nast ępuj ące obszary Natura 2000:

PLH080001 Dolina Leniwej Obry - 7137,7 ha, cz ęś ciowo poło Ŝony na terenie gmin Mi ędzyrzecz i Trzciel. Obszar obejmuje rozległ ą dolin ę Leniwej Obry mi ędzy miejscowo ściami Babimost i Mi ędzyrzecz, a w północnej cz ęś ci równie Ŝ dolin ę Paklicy. Ma ona charakter rozległej, zatorfionej doliny rzeki nizinnej, która została zmeliorowana w XIX wieku, a nast ępnie zagospodarowana rolniczo. Obecnie odznacza si ę bardzo nisk ą antropopresj ą i podlega spontanicznej renaturyzacji. Stanowi mozaik ę ekstensywnie u Ŝytkowanych, zarastaj ących ł ąk, zaro śli ł ęgowych i lasów , z najcenniejszymi tutaj starodrzewiami li ściastymi. W północnej cz ęś ci ostoi zlokalizowane s ą eutroficzne, przepływowe jeziora. So śniny zajmuj ą du Ŝą cz ęść terenu. Ukształtowanie terenu jest bardzo zró Ŝnicowane, charakterystyczne dla krajobrazu polodowcowego. Wody śródl ądowe zajmuj ą 2% obszaru, ł ąki - 37%, a lasy - 42%. Obszar jest wykorzystywany rolniczo – 18% powierzchni. Wyst ępuje tu ponad 20 gatunków roślin zagro Ŝonych i chronionych w Polsce. Znajduje si ę tu jedyne w Polsce stanowisko kaldesii dziewi ęciornikowatej. Obszar ma równie du Ŝe znaczenie dla ochrony ptaków. Wyst ępuje tu 14 gatunków ptaków wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej i 6 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej oraz 2 gatunki w Zał ączniku II Dyrektywy. Do najpowa Ŝniejszych zagro Ŝeń ostoi zalicza si ę zmiany stosunków wodnych w wyniku odnowienia lub kontynuacji melioracji. Zarz ądzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 24 marca 2014 r., publikowanym w Dzienniku Urz ędowym Województwa Lubuskiego, poz. 778, ustanowiony został plan zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000 Dolina Leniwej Obry PLH080001.

PLH080003 Nietoperek – pow. 7377,4 ha, cz ęś ciowo poło Ŝony na terenie gminy Mi ędzyrzecz. Obszar obejmuje fragment fortyfikacji Mi ędzyrzeckiego Rejonu Umocnionego. W 40% s ą to tereny rolne, a pozostał ą cz ęść stanow ą lasy – 48% powierzchni terenu. W skład ostoi wchodzi najwi ększe zimowisko nietoperzy w środkowej Europie – podziemne tunele długo ści, w których zimuje ponad 29 tys. osobników nale Ŝą cych do 12 gatunków nietoperzy. W śród nich znajduj ą si ę 4 gatunki z zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej. W skład ostoi wchodz ą tak Ŝe tereny naziemne obejmuj ące Ŝerowiska i trasy migracji nietoperzy le Ŝą ce w Zespole Przyrodniczo - Krajobrazowym "Uroczyska MRU", stanowi ącego otulinę podziemnych rezerwatów nietoperzy "Nietoperek" i "Nietoperek II". Wyst ępuj ą tu równie Ŝ 2 gatunki płazów figuruj ące w tym zał ączniku. Podstawowym jest niepokojenie zwierz ąt przez ludzi. Obszar nie posiada opracowanego planu zada ń ochronnych.

PLB080005 Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry (ob. ptasi) - pow. całkowita 14793,3 ha, cz ęś ciowo poło Ŝony na terenie gmin Mi ędzyrzecz, Przytoczna, Pszczew, Trzciel. Obszar obejmuje szerokie, południkowe obni Ŝenie poło Ŝone pomi ędzy Pojezierzem Łagowskim, a Pojezierzem Pozna ńskim, w regionie Bruzdy Zb ąszy ńskiej,. Rzeka Obra przepływa przez szereg jezior leŜą cych w rynnie polodowcowej, z których najwi ększe to Jezioro Zb ąszy ńskie (7,4 km 2). Jeziora s ą płytkie, eutroficzne, otoczone rozległymi torfowiskami niskimi i przej ściowymi w śród lasów ł ęgowych. Lesisto ść wynosi ok. 45% powierzchni obszaru, przewa Ŝaj ą bory sosnowe. W ostoi utrzymuj ą si ę te Ŝ rozległe ł ąki i pastwiska. Zaludnienie w tym rejonie jest niewielkie, a w gospodarce dominuje stosunkowo intensywne rolnictwo oraz hodowla ryb. Obszar wa Ŝny dla fauny zwi ązanej z siedliskami wodno- błotnymi. Zanotowano tu dobrze zachowane siedliska z zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej - 7 rodzajów (w tym cenne zbiorowiska ł ęgowe). Wyst ępuj ą tu tak Ŝe gatunki prawnie chronione w Polsce oraz co najmniej 15 gatunków ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej, 3 gatunki z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). W okresie l ęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej nast ępuj ących gatunków ptaków: b ąk, jarz ębatka i kania czarna; w stosunkowo wysokim zag ęszczeniu wyst ępuje błotniak stawowy, kania ruda (PCK) i lerka. W okresie w ędrówek wyst ępuje tu ponad 1% populacji szlaku w ędrówkowego łyski. Du Ŝe koncentracje w ędrówkowe osi ągaj ą: czernica, g ągoł, głowienka, krzy Ŝówka i perkoz dwuczuby; ptaki wodno-błotne wyst ępuj ą w koncentracjach powy Ŝej 20000 osobników. Do najpowa Ŝniejszych zagroŜeń ostoi zalicza si ę osuszanie terenu, wiosenne wypalanie ro ślinno ści, zmian ę sposobu gospodarowania na obszarach

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 uŜytkowanych rolniczo, a w kompleksach stawowych zarówno zaniechanie, jak i intensyfikacj ę gospodarki stawowej. Zarz ądzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim i Regional- nego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu z dnia z dnia 28 marca 2014 r. ustanowiony został plan zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000 Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry PLB080005.

PLH080002 Rynna Jezior Obrza ńskich – pow. całkowita 15305,73 ha. Teren poło Ŝony w regionie Bruzdy Zb ąszy ńskiej, stanowi ącej szerokie obni Ŝenie pomi ędzy Pojezierzem Łagowskim, a Pojezie- rzem Pozna ńskim. Obszar charakteryzuje si ę skomplikowanym układem hydrograficznym: Obra wcina si ę w południkowo zorientowan ą rynn ę, przepływa przez szereg jezior, w tym najwi ększe Jez. Zb ąszy ńskie (7,4 km2). Jeziora s ą płytkie, eutroficzne, otoczone rozległymi obszarami torfowisk niskich i przej ściowych oraz lasami ł ęgowymi. W cz ęś ci północnej obszaru, znajduje si ę ci ąg jezior nieco gł ęb- szych i mniej zeutrofizowanych. Lesisto ść obszaru jest du Ŝa, wynosi ok. 45%, przewa Ŝaj ą bory sosnowe. W ostoi utrzymuj ą si ę te Ŝ rozległe połacie ł ąk i pastwisk. Zaludnienie w tym rejonie jest niewielkie, a w gospodarce dominuje stosunkowo intensywne rolnictwo oraz hodowla ryb. Kolonia nocka du Ŝego - budynek dwurodzinny, z niewielkim strychem. Obiekt jest do ść mocno zniszczony (m.in. mocno nadwyr ęŜ ona wi ęźba dachowa przez owady ksylofagiczne). Pobliska stacja kolejowa nieczyn- na, sprywatyzowana i zamieniona na miejsce noclegowe. Dobrze zachowane typy siedlisk (w tym 10 rodzajów siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG), szczególnie wa Ŝne s ą priorytetowe zbiorowiska ł ęgów oraz jeziora eutroficzne z charak- terystyczn ą ro ślinno ści ą. Obszar wa Ŝny dla fauny zwi ązanej z siedliskami wodno-błotnymi. Stwierdzo- no tu 5 gatunków z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Jedna z wi ększych kolonii nocka du Ŝe- go w Wielkopolsce. Obszar ma równie Ŝ du Ŝe znaczenie dla ochrony ptaków. Gatunki wymienione w p. 3.3. z motywacj ą D to gatunki prawnie chronione w Polsce. Zarz ądzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 29 kwietnia 2014 r. Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim i Regionalne- go Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu ustanowiono plan zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000 Rynna Jezior Obrza ńskich PLH080002.

Rysunek 5 Obszary Natura 2000 na tle gminy Mi ędzyrzecz

38 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Źródło: http://mapy.geoportal.gov.pl

4.3. Tereny zieleni Wa Ŝną rol ę w otwartym krajobrazie gminy odgrywaj ą zadrzewienia śródpolne, przydro Ŝne, ziele ń przywodna, ziele ń parkowa, cmentarna, sady i ogrody przydomowe, które spełniaj ą nie tylko funkcj ę krajobrazow ą ale tak Ŝe ochronn ą. Wpływaj ą na kształtowanie lokalnego klimatu obszarów, na których wyst ępuj ą, podnosz ą walory estetyczno – krajobrazowe, spełniaj ą rol ę wiatro– i glebochronn ą.

Według danych GUS ł ączna powierzchnia zielonych terenów urz ądzonych w gminie Mi ędzyrzecz wynosi 65,72 ha. Obszary zielone tworz ą m.in. parki spacerowo-wypoczynkowe (24,2 ha), ziele ńce (19,4 ha), tereny zieleni osiedlowej (22,12 ha). Wśród parków nale Ŝy wymieni ć 2 parki miejskie, tj. park przyszpitalny oraz park przy Muzeum (przy ul. Zamoyskiego). Dodatkowo w mie ście du Ŝe skupiska zieleni wyst ępuj ą na terenach ogródków działko- wych oraz wzdłu Ŝ Obry i Paklicy. Z kolei na terenach wiejskich znajduje si ę 6 parków w miejscowo ściach: Zamostowo, Wyszanowo, Kwiecie, Karolewo, K ęszyca i Kursko, które niegdy ś stanowiły cz ęść zało Ŝeń pałacowo-parkowych. Obecnie wi ększo ść z zachowanych parków jest zaniedbana i zro śni ęta. Ponadto w gminie znajduje si ę 11 cmentarzy o ł ącznej powierzchni 16,3 ha. 4.4. Ochrona gatunkowa ro ślin i zwierz ąt Ochrona gatunkowa jest form ą ochrony indywidualnej, maj ącą na celu zabezpieczenie przed wygini ę- ciem gatunków rzadkich oraz zachowanie ró Ŝnorodno ści gatunkowej i genetycznej. Na terenie gminy, a w szczególno ści w granicach obszarów chronionych wyst ępuj ą liczne gatunki flory i fauny, które s ą obj ęte ochron ą gatunkow ą lub do niej predysponowane jako gatunki graniczne, rzadkie i ginące.

W stosunku do gatunków ro ślin dziko wyst ępuj ących nale Ŝą cych do gatunków obj ętych ochron ą ścisł ą oraz cz ęś ciow ą Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej ro ślin (Dz. U. z 2014 r., poz. 1409) wprowadza nast ępuj ące zakazy: umy ślnego niszczenia; umy ślnego zrywania lub uszkadzania; niszczenia ich siedlisk; pozyskiwania lub zbioru; przetrzymywania lub posiadania okazów gatunków; zbywania, oferowania do sprzeda Ŝy, wymiany, darowizny lub transportu okazów gatunków, z tym Ŝe zakaz transportu dotyczy gatunków oznaczonych w zał ącz- niku nr 1 do rozporz ądzenia symbolem (2); wwo Ŝenia z zagranicy lub wywo Ŝenia poza granic ę pa ń- stwa okazów gatunków; umy ślnego przemieszczania w środowisku przyrodniczym; umy ślnego wprowadzania do środowiska przyrodniczego. Na terenie gminy w szczególno ści w obr ębie obszarów Na- tura 2000, ro ślin ą podlegaj ącą ochronie ścisłej jest kaldezja dziewi ęciornikowata.

Gatunki zwierz ąt obj ęte ścisł ą ochron ą oraz ochron ą cz ęś ciow ą na mocy Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 6 pa ździernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt (Dz. U. z 2014 r., poz. 1348). Zgodnie z § 7 ww. rozporz ądzenia, w stosunku do gatunków obj ętych ochron ą ścisł ą oraz cz ęś ciow ą obowi ązuj ą poni Ŝsze zakazy: umy ślnego zabijania; transportu; chowu; przetrzymywania lub posiadania okazów gatunków; zbywania, oferowania do sprzedaŜy, wymiany lub darowizny okazów gatunków; wwo Ŝenia z zagranicy lub wywo Ŝenia poza granic ę pa ństwa okazów gatunków; umy ślnego wprowadzania do środowiska przyrodniczego. Ochron ą ścisł ą obj ęte s ą nast ępuj ące gatunki zwierz ąt: kumak nizinny, czerwo ńczyk nieparek, brodziec piskliwy, zimorodek, ro Ŝeniec, płaskonos, świstun, cyranka, krakwa, podgorzałka, b ąk, g ągoł, biegus zmienny, biegus mały, lelek, dziwonia, sieweczka rzeczna, bocian biały, rybitwa czarna, bocian czarny, błotniak stawowy, siniak, przepiórka, derkacz, łab ędź krzykliwy, łab ędź niemy, dzi ęcioł średni, dzi ęcioł czarny, czapla biała, kszyk, kokoszka, nur czarnoszyi, Ŝuraw, bielik, b ączek, brz ęczka, świerszczak, uhla, nurog ęś , kania ruda, hełmiatka, kulik wielki, rybołów, trzmielojad, batalion, siewni- ca, perkoz dwuczuby, kropiatka, wodnik, remiz, rybitwa rzeczna, jarz ębatka, perkozek, brodziec śnia- dy, ł ęczak, kwokacz, samotnik, dudek, czajka, mopek zachodni, nocek Bechsteina, nocek łydkowłosy, nocek du Ŝy, traszka grzebieniasta,

Ochron ą cz ęś ciow ą obj ęte s ą gatunki: bóbr europejski, wydra, piskorz, czapla siwa, mewa białogłowa.

Brak informacji o obj ętych ochron ą grzybach.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

4.5. Ochrona i zrównowa Ŝony rozwój lasów Powierzchnia lasów poło Ŝonych na terenie gminy wynosi ponad 16,4 tys. ha. Lesisto ść gminy wynosi 52,2%, co jest niew ątpliwym atutem, zwa Ŝaj ąc na to Ŝe średnia lesisto ść województwa lubuskiego wynosi 49,3%, a kraju 29,3%. Lasy prywatne zajmuj ą powierzchni ę 259 ha (dane GUS 2014). Nadzór nad lasami prywatnymi zgodnie z ustaw ą o lasach sprawuje Starosta, który te uprawnienia przekazał na mocy porozumie ń nadle śnictwom. Lasy nie stanowi ące własno ści Skarbu Pa ństwa obj ęte s ą inwentaryzacj ą lub planem urz ądzenia lasów.

Lasy na terenie gminy Mi ędzyrzecz podlegaj ą Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Szczeci- nie. Gospodarka le śna prowadzona jest przez Nadle śnictwa Mi ędzyrzecz i Trzciel.

Lasy Nadle śnictwa Mi ędzyrzecz poło Ŝone s ą w Krainie III Wielkopolsko–Pomorskiej, dzielnicy Pojezie- rza Lubuskiego i w mezoregionie – Ziemi Lubuskiej. Mezoregion Ziemi Lubuskiej charakteryzuje si ę jedn ą z najwi ększych w Polsce lesisto ści (52,2%) i dominacj ą siedlisk borowych. Gatunkiem zdecydowanie dominuj ącym jest sosna, która jako gatunek panuj ący wyst ępuje na 91,1% powierzchni. Sosna osi ąga na terenie nadle śnictwa dobre warunki wzrostu i rozwoju. Pozostałe gatunki zajmuj ą ł ącznie 1,1% pow. le śnej i nie maja wi ększego znaczenia gospodarczego.

Na terenie gminy w granicach nadle śnictwa Mi ędzyrzecz znajduj ą si ę lasy ochronne powołane Decyzjami Ministerstwa Środowiska (Nr BA-Iplo-3/1446/2000 z dnia 10.11.2000 r. oraz Nr DL-Ipn- 0233-10/1074/09 z dnia 14.05.2009 r.). Lasy zakwalifikowane zostały do kategorii lasów ochronnych stanowi ących cenne fragmenty rodzimej przyrody, glebochronne, wodochronne, lasy o szczególnym znaczeniu dla obronno ści i bezpiecze ństwa pa ństwa. Ich powierzchnia wynosi 3825 ha.

Lasy ochronne na terenie Nadle śnictwa Trzciel powołane zostały Zarz ądzeniem Nr 92 Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 30.06.1997 r. Lasy zakwalifikowane zostały jako wodochronne (powierzchnia na terenie gminy: 363,96 ha).

Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 25 sierpnia 1992 r. (Dz. U. z 1992 r. Nr 67, poz. 337) w lasach ochronnych powinna by ć prowadzona gospodarka le śna, maj ąca na celu zachowanie trwało ści lasów, m.in. poprzez zminimalizowanie regulacji stosunków wodnych, a w szczególnych przypadkach mo Ŝe zosta ć ograniczony dost ęp do lasu przez ludzi. Nadle śnictwa w ramach swej działalno ści prowadz ą zalesienia i odnowienia lasów. Efektem prowadzonych zalesie ń jest powstanie nowej uprawy le śnej. Zalesiaj ąc wprowadzany jest las na grunt, który wcze śniej lasem nie był. Zalesienie gruntów zwłaszcza niskich klas bonitacyjnych podnosi ich warto ść ekonomiczn ą, zwi ększa udział lasów, a ści śle okre ślone sposoby zakładania upraw le śnych i dobór gatunków drzew, wpływaj ą korzystnie na zwi ększenie bioró Ŝnorodno ści. Prace odnowieniowe polegaj ą na ponownym wprowadzeniu ro ślinności le śnej na gruncie b ędącym niedawno równie Ŝ lasem. Na terenie gminy Mi ędzyrzecz prowadzone były tylko odnowienia lasów.

Tabela 14 Powierzchnia odnowie ń lasu na terenie gminy Mi ędzyrzecz w latach 2010-2015 Powierzchnia odnowi eń lasu [ha] Nadle śnictwo 2011 201 2 201 3 201 4 201 5 Nadle śnictwo Mi ędzyrzecz 30,29 25,60 31,20 26,32 27,30 Nadle śnictwo Trzciel 54,0 51,12 30,11 47,24 39,37 Źródło: Nadle śnictwa

4.6. Tereny turystyczne Walory turystyczne gminy Mi ędzyrzecz obejmuj ą m.in. obiekty zabytkowe wpisane do rejestru Woje- wódzkiego Konserwatora Zabytków, s ą to: parki dworskie w Bobowicku i Bukowcu, pałac z parkiem w Kursku, aleja lipowa w Mi ędzyrzeczu, zespół zamkowy z parkiem w Mi ędzyrzeczu oraz park miejski przy szpitalu w Mi ędzyrzeczu.

Do atrakcji turystycznych nale Ŝy zaliczy ć m.in.: • Muzeum w Mi ędzyrzeczu - powstało w 1945 roku, mie ści si ę w dawnej siedzibie starostów mi ędzyrzeckich z pocz ątku XVIII wieku. W muzeum mo Ŝna zobaczy ć zbiory z zakresu arche-

40 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

ologii, historii, sztuki, rzemiosła artystycznego i kultury ludowej, zbiór portretów trumiennych, które malowane na blasze stanowiły najwa Ŝniejszy element dekoracji pogrzebowej. • Zamek z kompleksem parkowym - Zamek jest jednym z najciekawszych zabytków Mi ędzyrze- cza. Ruiny zamku otacza fosa, wzdłu Ŝ której biegnie zachowany wał zewn ętrzny dawnego podgrodzia. Został on wzniesiony za panowania Kazimierza Wielkiego na terenie dawnego grodu w XIV wieku. Zamek był siedzib ą kasztelanów i starostów mi ędzyrzeckich. • Ratusz - usytuowany w centralnym punkcie miasta, po środku Rynku, wzniesiony moc ą przy- wileju Stefana Batorego w 1581 roku. Po wielokrotnych przebudowach w 1813 roku otrzymał obecny kształt. • Ko ściół pw. św. Wojciecha - wzniesiony w 1834 roku. • Ko ściół pw. św. Jana Chrzciciela z ko ńca XV wieku • Gorzyca – poewangelicki ko ściół ryglowy z 1736 roku. W s ąsiedztwie ko ścioła poło Ŝona jest zabytkowa płyta nagrobna z 1783 roku z bogat ą ikonografi ą sepulkraln ą – dzieło kamieniarza Hartwiga. Spaceruj ąc po Gorzycy warto zobaczy ć dawn ą rezydencj ę szlacheck ą z XVIII i XIX wieku. • Kalsko – ko ściół ryglowy i drewniany św. Bartłomieja z 1683 roku fundacji opata cystersów bledzewskich – Kazimierza Białobłockiego z barokowym wyposa Ŝeniem. • Bobowicko - na półwyspie jeziora Bobowicko poło Ŝony jest pó źnobarokowy pałac – dawna siedziba rodu Dziembowskich. Przy pałacu zachowały si ę pozostało ści dawnego folwarku oraz cmentarza rodowego z barokowymi, bogato zdobionymi płytami nagrobnymi i epitafiami. • Szumi ąca – dawna własno ść klasztoru cysterskiego w Parady Ŝu. W miejscowo ści znajduje si ę neogotycki ko ściół z ko ńca XIX wieku. Jad ąc drog ą z Szumi ącej do Wyszanowa warto obej- rze ć zabytkowy młyn wodny. Z Szumi ącej łatwo tak Ŝe dotrze ć le śnym duktem do Parady Ŝa oraz do rezerwatu le śnego Czarna Droga, gdzie chroni si ę niewielki fragment lasu pierwotne- go.

Na terenie gminy Mi ędzyrzecz wyznaczono g ęst ą sie ć szlaków: pieszych, rowerowych i kajakowych.

Piesze szlaki turystyczne: • Mi ędzynarodowy Długodystansowy Szlak Pieszy E-11 zielony (długo ść 33,4 km) Go ścikowo – Lubikowo; • Międzynarodowy Długodystansowy Szlak Pieszy E-11 Ŝółty (długo ść 37,2 km) Bledzew – Go- ścikowo, szlak czarny (długo ść 27 km) Kursko – Gorzyca – Mi ędzyrzecz – Kuligowo; • szlak zielony (długo ść 35,0 km) Bledzew – Chycina – Bledzew – Stary Dworek – Lisia Góra; • szlak niebieski (długo ść 17,5 km) Skwierzyna – Lisia Góra – Stary Dworek – Bledzew. Kajakowe: • Rzeka Obra (długo ść 22,km) Policko – śółwin – Mi ędzyrzecz – Gorzyca – Bledzew; • Rzeka Paklica, Obra, Jeziorna (długo ść 58,0 km). Szlak jest oznakowany i ma nazw ę „Mi ędzy- rzeckie wody”; • Jez. Paklicko Wielkie – Go ścikowo – Szumi ąca – Jez. Wyszanowskie – Jez. Bukowieckie – Skoki – Ku źnik – Mi ędzyrzecz – Gorzyca – Zalew Bledzewski – Jez. Chycina – Kursko D ąbie – Kęszyca Leśna. Rowerowe: • Mi ędzynarodowy Szlak Rowerowy R-1 (długo ść 18,0 km) Pieski – Mi ędzyrzecz – Bobowicko – Policko; • szlak czarny (długo ść 10,0 km) Wysoka – Kaława – Szumi ąca; • szlak czerwony (długo ść 35,0 km) Zarzy ń – Kęszyca – Mi ędzyrzecz – Bobowicko - Kuligowo – Stołu ń; • szlak zielony (długo ść 7,0 km) Wyszanowo – Bukowiec – Stary Dwór; • szlak niebieski (długo ść 75,0 km) Mi ędzyrzecz – Jez. Gł ębokie – Gorzyca – Pieski – Kęszyca – Nietoperek – Skoki –Janowo – Policko – Kuligowo – Kalsko – Jez. Gł ębokie; • szlak Ŝółty (długo ść 35,0 km) Go ścikowo – Szumi ąca – Skoki – Ku źnik – Mi ędzyrzecz – Go- rzyca – Chycina. Niezwykle interesuj ącym obiektem na skal ę światow ą jest Mi ędzyrzecki Rejon Umocniony. To pot ęŜ ny system poniemieckich fortyfikacji, powstały w latach 30. XX w. na pograniczu niemiecko – polskim. Poło Ŝony jest w łuku Odry i Warty oraz rozci ąga na odcinku ok. 100 km. Najwa Ŝniejszym elementem fortyfikacji jest system podziemnych tuneli wybudowanych w okolicach Mi ędzyrzecza, o ł ącznej długo- ści przekraczaj ącej 30 km. Mi ędzyrzecki Rejon Umocniony to jedne z najwi ększych podziemi fortyfika-

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 cyjnych świata. Podziemia odcinka centralnego MRU s ą obecnie rezerwatem nietoperzy, w którym zimuje ponad 30 tys. osobników nale Ŝą cych do 12 gatunków nietoperzy.

4.7. Ochrona powierzchni ziemi Pod wzgl ędem glebowo-rolniczym gmina Mi ędzyrzecz w częś ci południowej i południowo-zachodniej le Ŝy w obr ębie Regionu Sul ęci ńskiego, a cz ęść północna i północno-wschodnia w obr ębie Regionu Pszczewskiego. Region Sul ęci ński charakteryzuje si ę przewag ą wyst ępowania lasów (ok. 50%) i gruntów ornych (45%) z nieznacznym udziałem u Ŝytków zielonych (ok. 5%). W śród gruntów ornych przewa Ŝaj ą gleby kompleksów 4 i 5 (45%), z du Ŝym udziałem kompleksów 6 i 7 (35%) i nieznacznym kompleksu 2. Gle- by kompleksów 6 i 7 wykształciły si ę głownie z piasków.

W Regionie Pszczewskim przewa Ŝaj ą gleby kompleksów 6 i 7, z udziałem gleb kompleksu 9 i 5 oraz du Ŝych powierzchni u Ŝytków zielonych. Kompleks 9 stanowi ą głównie gleby murszowo-mineralne, kompleks 5 – to czarne ziemie wytworzone z piasków gliniastych. U Ŝytki zielone kompleksu 2z i 3 powstały na glebach torfowych i murszowych, pod ścielonych piaskiem oraz na piaskach murszastych.

Najlepsze gleby brunatne i czarne ziemie wyst ępuj ą wokół Mi ędzyrzecza, stanowi ąc kompleks pszen- ny dobry. Na terenie gminy najwi ęcej, bo 35% gruntów ornych zajmuj ą gleby IV klasy bonitacyjnej. Gleby najwy Ŝszej klasy II stanowi ą zaledwie 2%, a klasy III – 23% powierzchni gruntów ornych, 39% stanowi ą gleby o niskiej V i VI klasie bonitacyjnej.

Wła ściwo ści chemiczne gleb w ka Ŝdej gminie mog ą by ć w mniejszym lub wi ększym stopniu zró Ŝnicowane, co wynika ze zmienno ści skał glebotwórczych, rze źby terenu i stosunków wodnych gleb, a w wielu przypadkach zale Ŝą równie Ŝ od struktury u Ŝytkowania, zasiewów, intensywno ści nawo Ŝenia i cz ęstotliwo ści wapnowania. Przy ocenie agrochemicznej gleb i ich potrzeb nawozowych najwa Ŝniejszymi elementami s ą: odczyn gleby, zawarto ść próchnicy i zasobno ść w przyswajalne dla ro ślin składniki pokarmowe. Wszystkie te elementy mog ą ulega ć zró Ŝnicowaniu w zale Ŝno ści od kategorii agronomicznej u Ŝytkowanych gleb.

Badania gleb na cele rolnicze prowadzi Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gorzowie Wlkp.., która realizuje badania indywidualne na zlecenie rolników. Jednym z podstawowych wska źników oceny gleb jest ich odczyn. Zale Ŝy on od rodzaju skały macierzystej, składu granulometrycznego gleby, warunków przyrodniczych oraz zabiegów agrotechnicznych. W przebadanych próbkach stwierdzono ok. 40% gleb bardzo kwa śnych i kwa śnych (odczyn pH poni Ŝej 5,5). Odczyn środowiska glebowego wpływa w znacznym stopniu na Ŝycie ro ślin, mikroorganizmów i fauny glebowej. Decyduje tym samym o aktywno ści biologicznej gleby. Cz ęś ciej spotykane kwa śne odczyny gleb, powoduj ą obni Ŝanie plonowania ro ślin jak równie Ŝ ułatwiaj ą przyswajanie przez ro śliny metali ci ęŜ kich. Z odczynem gleb ści śle zwi ązana jest potrzeba ich wapnowania. Wapnowanie poprawia wła ściwo ści fizyczne, chemiczne i biologiczne gleb, jest zabiegiem agrotechnicznym. Według bada ń OSChR w Gorzowie Wlkp. około 28% u Ŝytków rolnych gminy wymaga wapnowania w stopniu koniecznym i potrzebnym. Natomiast dla ok. 54% przebadanych gleb nie dostrze Ŝono potrzeby wapnowania.

Zawarto ść w glebie przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu jest wa Ŝnym wska źnikiem pozwalaj ącym ustali ć poziom racjonalnego nawo Ŝenia. Procentowy udział zbadanych próbek gleb o bardzo niskiej i niskiej zawarto ści fosforu (P 2O5) na terenie gminy dla u Ŝytków rolnych wynosił 17%, natomiast bardzo wysoka zawarto ść fosforu wykryto w 39% próbek. Gleby o niskiej i bardzo niskiej zasobno ści w P 2O5 wymagaj ą intensywnego nawo Ŝenia tym składnikiem zale Ŝnie od składu granulometrycznego i pH gleby oraz poszczególnych gatunków ro ślin. Udział gleb o zawarto ści potasu (K 2O) bardzo niskiej i niskiej wynosił 42%, a wysokiej i bardzo wysokiej 12%. Gleby o bardzo niskiej, niskiej i średniej zasobno ści w przyswajalny potas wymagaj ą stosowania zwi ększonych dawek tego składnika w postaci nawo Ŝenia mineralnego. Zasobno ść gleb gminy Mi ędzyrzecz w magnez jest wysoka, o czym świadczy odsetek gleb wskazuj ących nadmiar tego składnika w 70% próbek. Bardzo nisk ą i nisk ą zawarto ść magnezu stwierdzono zaledwie w 5% próbek. Niedobór fosforu powoduje zahamowanie wzrostu łodyg i li ści, karłowacenie ro ślin, słaby rozwój kwiatów; nie wytwarzaj ą si ę prawidłowo nasiona. Ro śliny staj ą si ę drobne, strzeliste, o cienkich łodygach i słabym systemie korzeniowym. Zwalnia si ę proces ukorzenienia i krzewienia ro śliny.

42 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Ograniczone jest kwitnienie, tworzy si ę mniej nasion i owoców o gorszej jako ści, a przy gł ębokim niedoborze ro ślina nie wytwarza nasion i owoców. Potas jest niezb ędny dla produkcji cukru w li ściach, jego transportu do korzenia i magazynowania. Reguluje gospodark ą wodn ą, dzi ęki czemu ro ślina traci mniej wody podczas parowania, a produkcja suchej masy zostaje zwi ększona. Niedobór magnezu podczas wzrostu ro ślin powoduje spadek jako ści i obni Ŝenie plonów.

Spo śród wszystkich składników pokarmowych pobieranych przez ro śliny najwa Ŝniejsze znaczenie ma azot. Nawozy azotowe wpływaj ą bowiem na intensywny wzrost i rozwój ro ślin, zwi ększając ich mas ę zielon ą oraz plon nasion. Stosowane niewła ściwie, np. zbyt pó źno lub w zbyt du Ŝych dawkach, mog ą zmniejsza ć zimotrwało ść ro ślin ozimych czy opó źnia ć dojrzewanie ro ślin. Niedobór za ś azotu w glebie hamuje wzrost ro ślin i zmniejsza zawarto ść w nich chlorofilu, co powoduje zmniejszenie plonu. Nieko- rzystne dla środowiska jest nagromadzenie w glebie du Ŝej ilo ści azotu mineralnego, zwłaszcza azota- nów. Na zawarto ść azotanów w ro ślinach i w wodach decyduj ący wpływ ma poziom nawo Ŝenia azo- tem. Nawo Ŝenie w dawkach optymalnych nie powoduje zmian w środowisku glebowym, natomiast stosowanie du Ŝych dawek nawozów azotowych wpływa na ska Ŝenie ro ślin i wód azotanami. Przedo- staj ące si ę do wody du Ŝe ilo ści zwi ązków azotu i fosforu mog ą wywoła ć eutrofizacj ę wód. Następuje wtedy przyspieszony rozwój fitoplanktonu i ro ślin nadbrze Ŝnych w zbiornikach wodnych. W takim przypadku mo Ŝe doj ść do tzw. zakwitu wody, czyli intensywnego rozwoju glonów. W takich warunkach nast ępuje ograniczenie ilo ści tlenu w wodzie, zmniejszenie ilo ści ryb, zmniejszenie przejrzysto ści wody i rozkład du Ŝej ilo ści powstałej biomasy. 3

W ostatnim czasie nasila si ę problem wymierania pszczół, Jedn ą z przyczyn tego faktu jest nadmierne i bezmy ślne stosowanie pestycydów przez rolników, co powoduje zmniejszenie odporno ści pszczół na choroby i paso Ŝyty. Dlatego tak istotne jest prowadzenie edukacji ekologicznej w śród rolników, aby wła ściwie stosowali pestycydy. Coraz cz ęś ciej, zwłaszcza w krajach zachodnich u Ŝywane s ą pestycydy nowej generacji – tak zwane neonikotynoidy. Stosowane w niskich dawkach, nie truj ą bezpo średnio pszczół, ale blokuj ą ich pami ęć , przez co pszczoła wylatuje z ula i nie wraca. W Polsce nie s ą jeszcze tak szeroko stosowane.

4.8. Gospodarowanie zasobami geologicznymi Gmina Mi ędzyrzecz jest zasobna w zło Ŝa kopalin. Na terenie gminy wyst ępuj ą udokumentowane zło Ŝa kruszywa naturalnego oraz kredy jeziornej. Według danych na koniec 2014 r. zło Ŝa surowców naturalnych szacowano ł ącznie na 24207,13 tys. ton.

Udokumentowane zasoby złó Ŝ kopalin na terenie gminy Mi ędzyrzecz według opracowanego przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny Bilansu zasobów złó Ŝ kopalin w Polsce wg stanu na dzie ń 31.12.2014 r. znajduj ą si ę w poni Ŝszej tabeli.

Tabela 15 Zasoby złó Ŝ naturalnych na terenie gminy Mi ędzyrzecz Stan Zasoby (tys.ton) Nazwa zło Ŝa zagospodarowania Geologiczne wydobycie przemysłowe zło Ŝa bilansowe Kreda Szumi ąca Z 2511,13 - - Piaski i Ŝwiry Bukowiec II T 217 - - Bukowiec III T 128 - - Bukowiec-Krzysztof E 556 556 16 Bukowiec – obsz. A R 155 - - Bukowiec-Stanisław T 7970 7 970 - Kalsko E 126 - 35 Kalsko I E 1485 1485 41 Kalsko II R 976 974 - Kalsko III R 970 - - Kwiecie BDX R 1448 1314 -

3 Źródło: http://www.ppr.pl/artykul-nawozy-azotowe-86235-dzial-3702.php

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Nazwa zło Ŝa Stan Zasoby (tys.ton) wydobycie Kuligowo zagospodarowania P 1331 - - Nietoperek T 216 - 33 Nietoperek -1 R 1462 1171 - Stare Kursko T 258 - - Wyszanowo I E 304 - 3 Wyszanowo II R 3860 - - śółwin Z 234 - - E – zło Ŝe eksploatowane, P - zło Ŝe o zasobach rozpoznanych wst ępnie Z - zło Ŝe, z którego wydobycie zostało zaniechane, R - zło Ŝe o zasobach rozpoznanych szczegółowo, Źródło: Bilans zasobów złó Ŝ kopalin w Polsce wg stanu na dzie ń 31.12.2014 r.

Starosta udziela koncesji na wydobycie kopaliny pospolitej z obszaru udokumentowanego zło Ŝa o powierzchni nie przekraczaj ącej 2 ha i wydobycia nie przekraczaj ącego 20 000 m 3 na rok, a działalno ść b ędzie prowadzona metod ą odkrywkow ą oraz bez u Ŝycia środków strzałowych. Na wi ększe powierzchnie zło Ŝa koncesji udziela Marszałek Województwa. Ponadto Marszałek Województwa udziela koncesji dla złó Ŝ o powierzchni poni Ŝej 2 ha, w przypadku, kiedy planowane wydobycie przekracza 20 000 m 3 na rok. Legalna eksploatacja złó Ŝ kopalin daje szans ę na zminimalizowanie strat w środowisku i wła ściw ą rekultywacj ę terenu. Obecnie na terenie gminy prowadzi si ę eksploatacji kopalin na podstawie koncesji wydanych przez Starost ę i Marszałka.

Tabela 16 Wykaz obowi ązuj ących koncesji na eksploatacj ę kopalin na terenie gminy Mi ędzyrzecz Powierzchnia Typ pozyskiwanych Nazwa zło Ŝa obj ęta eks- Lp. Nr decyzji Okres wa Ŝności surowców /gmina ploatacj ą ha Koncesje wydane przez Starost ę Mi ędzyrzeckiego Bukowiec OS.6522.5.2012.SL 1. Piaski i Ŝwir 1,17 10.09.2032 A. Dolata 10.09.2012

Wyszanowo I - OS.SL.7510-14/10 2. Piaski i Ŝwir 1,46 31.12.2021 Henryka Jarnut 10.01.2011 Koncesje wydane przez Marszałka Woj. Lubuskiego DW.III.7512-28/07 Kruszywo „Bukowiec - 1. 21,9 z Dn. 23.05.2007 r.( do 2027 r. naturalne Stanisław” ze zm.) Kruszywo „Bukowiec DW.III.7422.7.2011 2. 2,3 do 2021 r. naturalne Krzysztof” z dn.07.03.2011 r.

Kruszywo DW.III.7422.52.2011 3. „Kalsko I” 27,5 do 2026 r. naturalne z dn. 01.08.2011 r.

Kruszywo DW.III.7422.16.2012 4. „Kalsko II” 9,98 do 2019 r. naturalne z dn.29.05.2012 r.

Kruszywo Pole A – 1,71 DW.III.7422.77.2014 5. „Kalsko III” do 2020 r. naturalne Pole B – 8,42 z dn. 18.11.2014 r. DW.III.7422.62.2011. Kruszywo 6. „Nietoperek -1” 7,4 z Dn. 15.12.2011 r. do 2021 r. naturalne

Kruszywo DW.III.7422.62.2014 7. „Wyszanowo II” 12,25 do 2025 r. naturalne z dn. 13.11.2014

Kruszywo Pole A – 8,22 DW.III.7422.55.2014 8. „Kwiecie BDX” do 30.09.2016 r. naturalne Pole B – 4,38 z Dn. 24.09.2014 r. Źródło: Starostwo Powiatowe w Mi ędzyrzeczu, Urz ąd Marszałkowski Województwa Lubuskiego

44 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Zgodnie z ustaw ą z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 909) w odniesieniu do działalno ści górniczej, starosta po wcze śniejszym uzyskaniu opinii wła ściwego dyrektora okr ęgowego urz ędu górniczego wydaje decyzje o uznaniu rekultywacji za zako ńczon ą. W 2014 r. Starosta Powiatu Mi ędzyrzeckiego wydał dwie decyzje: • GN.6122.2.1.2014.AK z dnia 17.04.2014 r. – dla otworu wiertniczego Mi ędzyrzecz-3, dz. nr 358 w obr. Nietoperek, PGNiG SA oddział w Zielonej Górze; • GN.6122.2.4.2014.AK z dnia 14.11.2014 r. - Ku źnik, dla budowy stacji transformatorowej, dz. nr 236/3, 236/6, 2/3, 2/4, 2/5, 2/6 w obr. Ku źnik, Enea Operator Sp. z o.o. w Poznaniu.

4.9. Stan powietrza atmosferycznego Źródła zanieczyszcze ń powietrza mo Ŝemy podzieli ć ze wzgl ędu na pochodzenie na dwie grupy: pochodzenia naturalnego oraz antropogenicznego. W śród zanieczyszcze ń powietrza wyró Ŝnia si ę mi ędzy innymi: pyły, sadze, aerozole, gazy i pary, substancje aromatyczne (odory), a tak Ŝe ró Ŝnego rodzaju energie (hałas i wibracje, promieniowanie elektromagnetyczne). O jako ści powietrza decyduje wielko ść i przestrzenny rozkład emisji ze wszystkich źródeł z uwzgl ędnieniem przepływów transgranicznych i przemian fizykochemicznych zachodz ących w atmosferze.

Rozkład przestrzenny emisji zanieczyszcze ń do powietrza na terenie województwa jest nierównomier- ny. Najwi ększe ilo ści zanieczyszcze ń emitowane s ą na obszarach g ęsto zaludnionych i uprzemysło- wionych. Du Ŝy wpływ na jako ść powietrza, szczególnie w miastach, ma tzw. emisja niska, ze źródeł takich jak: paleniska domowe, małe kotłownie, warsztaty rzemie ślnicze. Wielko ść tej emisji jest trudna do oszacowania: wynosi od kilku do kilkunastu procent ogółu emisji na terenach o rozwini ętej sieci ciepłowniczej oraz do kilkudziesi ęciu procent - na obszarach, których nie obejmuj ą centralne systemy ciepłownicze, zwłaszcza na obszarach wiejskich. Jej oddziaływanie odzwierciedla si ę wzrostem st ę- Ŝeń zanieczyszcze ń gazowych i pyłu zawieszonego w sezonie grzewczym. W miastach i w rejonach tras o du Ŝym nat ęŜ eniu ruchu coraz wi ększy problem, ze wzgl ędu na emisj ę zanieczyszcze ń do powietrza oraz emisj ę hałasu, stanowi komunikacja samochodowa. W wyniku spalania paliw w silnikach samochodowych do atmosfery przedostaj ą si ę zanieczyszczenia gazowe: tlenki azotu, tlenek w ęgla, dwutlenek w ęgla i w ęglowodory aromatyczne (szczególnie benzen) oraz pyły zawieraj ące m.in. zwi ąz- ki: ołowiu, kadmu, niklu i miedzi.

Szkodliwymi substancjami pochodzenia antropogenicznego najcz ęś ciej emitowanymi do powietrza s ą przede wszystkim: tlenek siarki, tlenek w ęgla, wielopier ścieniowe w ęglowodory aromatyczne (WWA), benzo(a)piren, sadza, kadm oraz drobne pyły powstające w wyniku spalania w ęgla, oleju opałowego oraz materiałów p ędnych. Zanieczyszczenie powietrza powy Ŝej wymienionymi substancjami chemicznymi ma negatywny wpływ na jako ść Ŝycia i zdrowie człowieka, a tak Ŝe zaburza prawidłowe funkcjonowanie ekosystemów.

Z analizy danych statystycznych województwa wynika, Ŝe emisja substancji pyłowych z zakładów przemysłowych systematycznie spada, natomiast emisja zanieczyszcze ń gazowych utrzymuje si ę od lat na podobnym poziomie. Powiat mi ędzyrzecki cechuje si ę wysokim stopniem uprzemysłowienia. Wskazuj ą na to ilo ści zanieczyszcze ń wprowadzanych do powietrza z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych. Według danych GUS w 2014 r. emisja pyłów z terenu powiatu z zakładów zaliczanych do szczególnie uci ąŜ liwych wyniosła 154 tony, natomiast wielko ść emisji gazów osi ągn ęła poziom 32 466 ton. Pod wzgl ędem emisji zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych powiat zajmuje odpowiednio 2 i 8 miejsce w województwie. W 2014 r. na urz ądzeniach do redukcji i neutralizacji zanieczyszcze ń udało si ę zatrzyma ć 121 ton zanieczyszcze ń pyłowych (czyli 44% zanieczyszcze ń pyłowych powstałych w zakładach szczególnie uci ąŜ liwych). Poni Ŝsza tabela przedstawia emisj ę zanieczyszcze ń powietrza z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego.

Tabela 17 Emisja zanieczyszcze ń powietrza z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych na terenie powiatu mi ędzyrzeckiego w latach 2010 i 2014 r. Emisja zanieczyszcze ń 20 10 2014 Emisja zanieczyszcze ń pyłowych [t/rok] ogółem 187 154 ze spalania paliw 159 130

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Emisja zanieczyszcze ń gazowych [t/rok] ogółem 41975 32466 ogółem (bez dwutlenku w ęgla) 420 301 dwutlenek siarki 117 99 tlenki azotu 69 54 tlenek w ęgla 232 142 dwutlenek w ęgla 41555 32165 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Lokalnych.

W wyniku energetycznego spalania paliw ze źródeł punktowych powstaj ą zanieczyszczenia, które ze wzgl ędu na sposób wprowadzania do powietrza (wysoko ść emitora oraz pr ędko ść wylotow ą gazów), oddziałuj ą na stan jako ści powietrza zwykle w mniejszym stopniu ni Ŝ spalanie paliw w indywidualnych systemach grzewczych. W powiecie mi ędzyrzeckim wyst ępuj ą zakłady przemysłowe z procesami technologicznymi, które emituj ą pewne ilo ści substancji do powietrza atmosferycznego. Emisja substancji zanieczyszcze ń z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na obszarze gminy Mi ędzyrzecz odbywa si ę na podstawie wydanych pozwole ń zintegrowanych, decyzji na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza oraz zgłoszenia instalacji niewymagaj ącego pozwolenia.

Kontrole w zakresie emisji substancji do powietrza w zakładach prowadzone s ą przez WIO Ś. W latach 2012-2015 kontrole przeprowadzono w 3 zakładach. Nieprawidłowo ści wykryto w jednym zakładzie i dotyczyły eksploatacji instalacji z naruszeniem warunków korzystania ze środowiska, ustalonych w posiadanej przez zakład decyzji udzielaj ącej pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza - Ciepłownia Miejska przy ul. Fabrycznej 5 w Mi ędzyrzeczu.

Głównym problemem w zakresie zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy Mi ędzyrzecz jest tzw. emisja niska, zwi ązana ze stosowaniem paliw o niskiej jako ści w paleniskach domowych oraz eksploatacja przestarzałych systemów ogrzewania. Ponadto emisja zanieczyszcze ń zwi ązana jest z działalno ści ą małych zakładów, nie podlegaj ących obowi ązkowi posiadania pozwolenia na emisj ę do powietrza gazów i pyłów. Tereny wiejskie charakteryzuj ą si ę niskim stopniem gazyfikacji lub całkowitym brakiem sieci gazowniczej, st ąd dla terenów wiejskich uci ąŜ liwo ść widoczna zwłaszcza w okresie grzewczym wynika głównie z rozproszenia źródeł emisji niskiej z palenisk domowych. W znacznej cz ęś ci s ą to źródła opalane w ęglem. Na nisk ą emisj ę składaj ą si ę równie Ŝ zanieczyszczenia pochodz ące z transportu drogowego, zwłaszcza na terenach przyległych do S3. Ponadto z transportem drogowym zwi ązane s ą równie Ŝ firmy magazynowe, logistyczne oraz stacje paliw. Na skutek czynno ści eksploatacyjnych do atmosfery emitowane s ą: zanieczyszczenia gazowe: tlenki azotu, tlenek w ęgla, dwutlenek w ęgla i w ęglowodory aromatyczne oraz zanieczyszczenia pyłowe w postaci zwi ązków: ołowiu, kadmu, niklu i miedzi.

WIO Ś w Zielonej Górze w 2015 r. opracował ocen ę roczn ą jako ści powietrza w województwie lubuskim dotycz ącą roku 2014 zgodnie z podziałem województwa na strefy: miasto Gorzów Wlkp., miasto Zielona Góra i strefa lubuska (w której zlokalizowana jest gmina Mi ędzyrzecz).

Roczna ocena jako ści powietrza pozwoliła uzyska ć informacje na temat st ęŜ eń: dwutlenku azotu, dwutlenku siarki, tlenku w ęgla, benzenu, pyłu zawieszonego PM2,5, pyłu zawieszonego PM10, benzo(a)pirenu, arsenu, kadmu, niklu, ołowiu i ozonu. Uzyskane informacje umo Ŝliwiły sklasyfikowa ć strefy w oparciu o przyj ęte kryteria, ustanowione ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi oraz ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin, tj. poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych dla ozonu, poziomy alarmowe oraz poziomy informowania dla niektórych substancji w powietrzu (zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, (Dz. U. z 2012 r., poz. 103). Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegaj ących ocenie na terenie strefy jest zaliczenie strefy do jednej z poni Ŝej wymienionych klas: • klasa A – je Ŝeli st ęŜ enia zanieczyszcze ń nie przekraczaj ą odpowiednio poziomów dopuszczalnych albo poziomów docelowych; • klasa B – je Ŝeli st ęŜ enia zanieczyszcze ń przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych, powi ększonych o margines tolerancji; • klasa C – je Ŝeli st ęŜ enia zanieczyszcze ń przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, powi ększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest okre ślony – poziomy dopuszczalne, albo przekraczaj ą poziomy docelowe. W przypadku poziomów celów długoterminowych dla ozonu przyj ęto nast ępuj ące oznaczenie klas:

46 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• klasa D1 – je Ŝeli st ęŜ enia ozonu nie przekraczaj ą poziomu celu długoterminowego; • klasa D2 – je Ŝeli st ęŜ enia ozonu przekraczaj ą poziom celu długoterminowego.

Ocen ę jako ści powietrza w województwie lubuskim wykonano w oparciu o wyniki bada ń imisji zanieczyszcze ń powietrza przeprowadzonych w 2014 roku. W ocenie wykorzystano wyniki pomiarów z 7 stałych stacji monitoringu powietrza, w tym: 6 stacji wykonuj ących pomiary automatyczne i manualne i 1 wykonuj ącej jedynie pomiary manualne.

W strefie lubuskiej stwierdzono ponadnormatywn ą liczb ę przekrocze ń dopuszczalnego 24-godzinnego poziomu st ęŜ enia pyłu drobnocz ąsteczkowego PM10 w powietrzu (wynosz ącą 35 dni w roku). Wyniki bada ń st ęŜ enia benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 w powietrzu, wskazuj ą na przekroczenie poziomu docelowego (1 ng/m 3) okre ślonego dla benzo(a)pirenu. Przekroczony został równie Ŝ poziom celu długoterminowego okre ślony dla ozonu. Nale Ŝy doda ć, Ŝe według rozporz ądzenia Ministra Śro- dowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu termin osi ągni ęcia poziomu celu długoterminowego w powietrzu okre ślono na 2020 rok.

Tabela 18 Klasa strefy lubuskiej w 2014 roku – kryteria dla ochrony zdrowia Klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszcze ń – ochrona zdrowia Nazwa O O strefy SO NO CO C H 3 3 PM10 PM2,5 Pb As Cd Ni BaP 2 2 6 6 (dc) (dt) Strefa lubuska/ A A A A A D2 C A A A A A C gm. Mi ędzy- rzecz Źródło: „Roczna ocena jako ści powietrza w województwie lubuskim na podstawie bada ń imisji wykonanych w 2014 rok” WIO Ś Zielona Góra.

Klasyfikacji pod k ątem ochrony ro ślin dokonano na podstawie wyników pomiarów zanieczyszcze ń powietrza ze stacji w Smolarach Bytnickich (gm. Bytnica, powiat kro śnie ński). Stacja ta została wska- zana jako stacja dla tła regionalnego, funkcjonuj ąca w sieci monitoringu powietrza pod k ątem oceny nara Ŝenia ekosystemów. Stacja zlokalizowana jest na terenie szkółki le śnej w Smolarach Bytnickich.

Przekroczony został poziom celu długoterminowego, okre ślony dla ozonu ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin w oparciu o wynik modelowania. Według rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu termin osi ągni ęcia poziomu celu długo- terminowego dla ozonu w powietrzu okre ślono na 2020 rok.

Tabela 19 Klasa strefy lubuskiej w 2014 roku – kryteria dla ochrony ro ślin Klasa strefy dla poszczególnych z anieczyszcze ń – ochrona ro ślin Strefa SO 2 NO x O3 (dc) O3 (dt) Strefa lubuska / D2 A A A gm. Mi ędzyrzecz Źródło: „Roczna ocena jako ści powietrza w województwie lubuskim na podstawie bada ń imisji wykonanych w 2014 rok” WIO Ś Zielona Góra.

Zaliczenie strefy do klasy C dla danego zanieczyszczenia oznacza konieczno ść wyznaczenia obsza- rów przekrocze ń i zakwalifikowania strefy do opracowania programów ochrony powietrza. Obowi ązek okre ślania programów ochrony powietrza wynika z art. 91 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z pó źn. zm.). Programy okre śla si ę dla stref, w których poziom cho ćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powi ększony o margines tolerancji lub poziom docelowy. Programy maj ą na celu osiągni ęcie dopuszczalnych po- ziomów i poziomów docelowych substancji w powietrzu.

W wyniku rocznej oceny jako ści powietrza, Sejmik Województwa Lubuskiego uchwał ą nr XLVI552/14 z dnia 24 marca 2014 roku przyj ął Program ochrony powietrza dla strefy lubuskiej.

W gminach strefy lubuskiej, w których stwierdzono przekroczenie poziomu docelowego dla benzo(a)pirenu oraz dopuszczalnego dla pyłu zawieszonego PM10, konieczne jest prowadzenie syste- mowych działa ń prowadz ących do redukcji emisji zanieczyszcze ń z indywidualnych systemów grzew-

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 czych, tzw. „niskiej emisji”. Poprzez realizacj ę tych działa ń zredukowana zostanie równie Ŝ emisja innych zanieczyszcze ń powietrza, w tym arsenu. Oprócz zada ń, których efektem b ędzie redukcja emisji ze źródeł powierzchniowych nale Ŝy równie Ŝ podejmowa ć działania wspomagaj ące w zakresie redukcji emisji punktowej czy emisji liniowej. Pod- stawowymi działaniami wskazanymi do realizacji na terenie całej strefy lubuskiej s ą: • Obni Ŝenie emisji z indywidualnych systemów grzewczych poprzez stworzenie systemu zach ęt do ich likwidacji lub wymiany na niskoemisyjne (realizacja poprzez Programy ograniczania niskiej emisji – PONE lub Programy Gospodarki Niskoemisyjnej – PGN). • Modernizacja i rozwój sieci gazowych, ciepłowniczych w celu umo Ŝliwienia wi ększej liczbie ludno ści wykorzystania tego niskoemisyjnego źródła ciepła. • Uwzgl ędnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymogów dotycz ących zaopatrywania mieszka ń w ciepło z no śników niepowoduj ących nadmiernej emisji zanieczyszcze ń z indywidualnych systemów grzewczych oraz projektowanie linii zabudowy uwzgl ędniaj ąc zapewnienie „przewietrzania” miast ze szczególnym uwzgl ędnieniem terenów o gęstej zabudowie oraz zwi ększenie powierzchni terenów zielonych (nasadzanie drzew i krzewów). • Działania prewencyjne na poziomie wydawania decyzji środowiskowych. Uwzgl ędnianie konieczno ści ograniczania emisji zanieczyszcze ń do powietrza szczególnie pyłu zawieszonego, benzo(a)pirenu oraz arsenu) na etapie wydawania decyzji środowiskowych. • Kontrola gospodarstw domowych w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi. • Działania promocyjne i edukacyjne (ulotki, imprezy, akcje szkolne, audycje).

Dokumentem wyznaczaj ącym konkretne cele w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych, zwi ęk- szenia efektywno ści energetycznej oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii w gminach jest Plan Gospodarki Niskoemisyjnej (PGN). Plan powinien by ć ści śle zwi ązany z realizacj ą zapisów Pro- gramów ochrony powietrza oraz planów działa ń krótkoterminowych. PGN to strategiczny dokument, który wyznacza kierunki dla gminy co najmniej na lata 2014-2020, w zakresie działa ń inwestycyjnych i nieinwestycyjnych w takich obszarach jak: transport publiczny i prywatny, budownictwo publiczne, gospodarka przestrzenna, zaopatrzenie w ciepło i energi ę, gospodarka odpadami. Gmina posiada Plan Gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Mi ędzyrzecz przyj ęty uchwał ą Rady Miejskiej w Mi ędzy- rzeczu Nr IX/80/15 z dnia 24 czerwca 2015 r.

Od 1 pa ździernika 2015 r. obowi ązuje „Krajowy Program Ochrony Powietrza do roku 2020 z perspektyw ą do 2030” (KPOP).Głównym celem KPOP jest poprawa jako ści Ŝycia mieszka ńców Polski poprzez osi ągni ęcie w mo Ŝliwie krótkim czasie dopuszczalnych poziomów pyłu zawieszonego i innych szkodliwych substancji w powietrzu, wynikaj ących z przepisów prawa unijnego, a w perspektywie do 2030 r. – poziomów wskazywanych przez Światow ą Organizacj ę Zdrowia. Dla osi ągni ęcia zamierzo- nych celów i efektywnej realizacji działa ń proponowanych do podj ęcia na poziomie wojewódzkim i lokalnym niezb ędne jest: • podniesienie rangi zagadnienia jako ści powietrza poprzez skonsolidowanie działa ń na szczeblu krajowym oraz powołanie szerokiego Partnerstwa na rzecz poprawy jako ści powietrza, • stworzenie ram prawnych sprzyjaj ących realizacji efektywnych działa ń maj ących na celu popraw ę jako ści powietrza, • wł ączenie społecze ństwa w działania na rzecz poprawy jako ści powietrza poprzez zwi ększe- nie świadomo ści społecznej oraz tworzenie trwałych platform dialogu z organizacjami spo- łecznymi, • rozwój i rozpowszechnienie technologii sprzyjaj ących poprawie jako ści powietrza, • rozwój mechanizmów kontrolowania źródeł niskiej emisji sprzyjaj ących poprawie jako ści powietrza, • upowszechnienie mechanizmów finansowych sprzyjaj ących poprawie jako ści powietrza.

Nowelizacja Prawa ochrony środowiska tzw. „ustawa antysmogowa” ma sprecyzowa ć obecne przepisy i stworzy ć nowe mechanizmy prawne, które powinny pomóc w poprawie jako ści powietrza w Pol- sce. Sejmiki wojewódzkie za pomoc ą uchwał b ędą mogły okre śla ć rodzaj i jako ść paliw stałych do- puszczonych do stosowania i parametry techniczne lub parametry emisji urz ądze ń do spalania. Sej- miki b ędą mogły uchwali ć zakaz stosowania okre ślonych instalacji, w których nast ępuje spalanie. Obecnie Polska jest - je śli chodzi o emisje do atmosfery – jest jednym z najwi ększych trucicieli w całej Europie. Winy za ten stan rzeczy nie ponosi ju Ŝ przemysł, poniewa Ŝ instalacje przemysłowe oraz gospodarcze s ą dobrze kontrolowane i musz ą spełnia ć okre ślone wymogi jako ściowe. Bardzo du Ŝe zanieczyszczenie powietrza powoduje natomiast tzw. niska emisja, czyli przede wszystkim pojedyncze paleniska domowe. Zanieczyszczenie powietrza przekłada si ę nie tylko na stan środowiska, ale rów-

48 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 nie Ŝ na zdrowie ludzi. Szacuje si ę, Ŝe w Polsce na choroby wywołane przez zanieczyszczenie powietrza umiera ok. 45 tys. osób rocznie. 4.10. Ochrona wód Wody podziemne Zgodnie z podziałem hydrogeologicznym (Paczy ński, 1995) powiat mi ędzyrzecki nale Ŝy do Regionu Wielkopolskiego. Wody podziemne ujmowane na terenie powiatu zwi ązane s ą głównie z czwartorz ę- dowym pi ętrem wodono śnym. Na terenie gminy nie ma zlokalizowanych Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, jednak Ŝe na po- łudnie od gminy przebiega zasi ęg GZWP nr 144 Dolina Kopalna Wielkopolska. Powierzchnia zbiornika wynosi ok. 4000 km 2, natomiast szacunkowe zasoby wody ok. 480 tys. m 3/dob ę i średniej gł ęboko ści uj ęć 60 m. Obszar GZWP nr 144 podlega wysokiej ochronie (OWO – obszar wysokiej ochrony). Obecnie zbiornik nie posiada pełnej dokumentacji geologicznej.

Rysunek 6 Poło Ŝenie gminy Mi ędzyrzecz wzgl ędem Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 144 Dolina Kopalna Wielkopolska

Źródło: http://epsh.pgi.gov.pl/

Stopie ń zagro Ŝenia wód podziemnych, zwi ązany bezpo średnio z wykształceniem warstw izoluj ących, jest bardzo zró Ŝnicowany. Niski stopie ń zagro Ŝenia wyst ępuje w obszarach wysoczyzn morenowych, gdzie poziom wodono śny jest dobrze izolowany poprzez gliny. Wysoki stopie ń zagro Ŝenia, b ędący konsekwencj ą braku izolacji, charakteryzuje wody podziemne w dolinach cieków powierzchniowych i obszarach sandrowych.

Obecnie przedmiotem bada ń monitoringowych jako ści wód podziemnych s ą jednolite cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd). Poj ęcie to zostało wprowadzone przez Ramow ą Dyrektyw ę Wodn ą. Jednolite cz ęś ci wód podziemnych s ą podstawowymi, jednostkowymi obszarami ochrony i gospodarowania wodami podziemnymi, które wyznaczono dla warstw wodono śnych o porowato ści i przepuszczalno ści umo Ŝliwiaj ącej pobór znacz ący dla zaopatrzenia ludno ści w wod ę lub w których ma miejsce przepływ podziemny o nat ęŜ eniu znacz ącym dla utrzymania po Ŝą danego, dobrego stanu wód powierzchniowych i ekosystemów l ądowych.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Od 2016 r. obowi ązuje nowa wersja podziału obszaru Polski na 172 jednolite cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd). Zgodnie z nowym podziałem gmina Mi ędzyrzecz poło Ŝona jest w obr ębie JCWPd nr 59 Regionu Warty. Zgodnie ze starym podziałem, dla których przeprowadzane były dotychczas wszystkie badania monitoringowe gmina poło Ŝona była w obr ębie JCWPd nr 42 i 61. Tabela 20 Opis JCWPd na terenie gminy Międzyrzecz Ocena stanu Ocena stanu ch e- EU kod JCWPd Nr Ekoregion Ocena ryzyka ilościowego micznego Równiny Cen- PLGW650061 61 dobry dobry niezagro Ŝona tralne (14) Równiny Cen- PLGW650042 42 dobry dobry niezagro Ŝona tralne (14) Źródło: RZGW Pozna ń

Rysunek 7 Lokalizacja jednolitych cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd nr 59)

Źródło: http://www.psh.gov.pl/

Stan wód podziemnych Celem monitoringu jako ści wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagro Ŝeń, na potrzeby zarz ądzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczno ści podejmowanych działa ń ochronnych zwi ązanych z osi ągni ęciem dobrego stanu ekologicznego, okre ślonego przez Ramow ą Dyrektyw ę Wodn ą (RDW). Konieczno ść osi ągni ęcia celów ramowej Dyrektywy Wodnej w zakresie ochrony i poprawy stanu wód podziemnych oraz ekosystemów bezpo średnio od nich zale Ŝnych, a tak Ŝe w zakresie zaopatrzenia ludno ści w dobr ą wod ę w jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych wyznaczono na rok 2015. W 2014 i 2013 roku wody podziemne na terenie gminy Mi ędzyrzecz nie były badane. Ostatnie tego typu badania były wykonane w 2012 roku. Badania jako ści wód podziemnych prowadzone były w ramach monitoringu diagnostycznego i zostały wykonane przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Sie ć obejmowała 54 punkty pomiarowe w województwie. Na terenie gminy znajdował si ę jeden punkt pomiarowo-kontrolny w m. Szumi ąca.

50 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Ocena jako ści wód została wykonana w oparciu o Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). W przebadanym punkcie stwierdzono wody zadowalaj ącej jako ści (klasa III). W m. Szumi ąca przekroczona została warto ść wska źnika tlenu rozpuszczonego. Tabela 21 Wyniki monitoringu wód podziemnych w 2012 roku Wska źniki w Klasa jako- granicach UŜytkowanie Miejscowo ść Gmina JCWPd Stratygrafia ści wody w st ęŜ eń III terenu punkcie klasy jako- ści Szumiąca Mi ędzyrzecz 61 Q lasy III O2 Q - pokłady czwartorz ędowe Źródło: Monitoring jako ści wód podziemnych województwa lubuskiego w 2012 r. - WIO Ś Zielona Góra.

Wody przeznaczone do spo Ŝycia przez mieszka ńców Warunki i zasady zbiorowego zaopatrzenia w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia przez ludzi okre śla ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 139). Wymagania, jakim powinna odpowiada ć jako ść wody i sposób sprawowania nadzoru zawarte s ą w Rozporz ądzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 417 ze zm.) i w rozporz ądzeniu zmieniaj ącym z dnia 20 kwietnia 2010 r. (Dz. U. z 2010 r. Nr 72, poz. 466). Badania jako ści wód przeznaczonych do spo Ŝycia prowadzi Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Mi ędzyrzeczu. Zaopatrzenie Gminy Mi ędzyrzecz w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia opiera si ę na wodzie pochodz ącej z uj ęć podziemnych. Z tego wzgl ędu jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym i mikrobiologicznym nie budziła zastrze Ŝeń, nie zachodziła potrzeba prowadzenia dezynfekcji wody na stacjach uzdatniania. Pod wzgl ędem fizykochemicznym i mikrobiologicznym woda była wła ściwej jako ści i spełniała wymagania okre ślone w powy Ŝszym rozporz ądzeniu. W 2014 r. wyst ąpiły zanieczyszczenia mikrobiologiczne wody (bakterie grupy coli), które miały charakter krótkotrwały i nie spowodowały bezpo średniego zagro Ŝenia dla zdrowia – dotyczyły wodoci ągów K ęszyca-Nietoperek i Kursko.

Wody płyn ące Obszar gminy poło Ŝony jest w dorzeczu Warty. Równole Ŝnikowo przez północn ą cz ęść gminy prze- pływa Obra, od północy odbiera wody od Kanału Kuligowa i Kanału Trzebiszewskiego. Od południa natomiast dopływa Kanał Paklicko i najwi ększy dopływ – rzeka Paklica. Centralno-południowa cz ęść obszaru nale Ŝy do systemu Gniłej Obry, która uchodzi do Obrzycy, a ta z kolei do Odry. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono wykaz cieków przepływaj ących przez gmin ę Mi ędzyrzecz.

Tabela 22 Wykaz cieków przepływaj ących przez gmin ę Mi ędzyrzecz Długo ść uregulow ana Nazwa cieku Kilometra Ŝ Długo ść ogólna w km w km rzeka Paklica 0+000-17+400 13222 0 0+000-92+160 (równie Ŝ 0 na terenie s ąsiednich rzeka Obra gmin, brak szczegółowe- 80000 go kilometra Ŝu dla gminy Mi ędzyrzecz) Kanał Białe Ł ąki 0+000-10+930 10930 0 Kanał Kuligowo 0+000-5+150 5150 0 0+000-12+040 (równie Ŝ 0 na terenie gminy Trzciel, Kanał Sierczynek brak szczegółowego 12040 kilometraŜu dla gminy Mi ędzyrzecz) 0+000-8+600 (równie Ŝ na 0 terenie gminy Pszczew, Kanał Policko 8600 brak szczegółowego kilometra Ŝu dla gminy

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Mi ędzyrzecz) Kanał Mi ędzyrzecz 0+000-5+000 5000 0 Kanał Wojciechowo 5+750-9+050 3300 0 0+000-21+800 (równie Ŝ 0 na terenie gminy Ble- Struga Jeziorna dzew, brak szczegółowe- 15590 go kilometra Ŝu dla gminy Mi ędzyrzecz) Źródło: LZMiUW w Zielonej Górze

Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) okre śla zasady gospodarowania wod ą w pa ństwach członkowskich Unii Europejskiej. Na jej podstawie wszystkie kraje członkowskie zobowi ązane są do osi ągni ęcia do ko ńca roku 2015 dobrego stanu ekologicznego i chemicznego wód powierzchniowych. W Ramowej Dyrektywie Wodnej (RDW) wyznaczono nast ępuj ące cele środowiskowe dla wód powierzchniowych: • zapobieganie pogorszaniu si ę stanu wszystkich cz ęś ci wód powierzchniowych, • ochrona i poprawa wszystkich sztucznych i silnie zmienionych cz ęś ci wód w celu osi ągni ęcia dobrego potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego wód powierzchniowych naj- pó źniej w ci ągu 15 lat od dnia wejścia w Ŝycie niniejszej dyrektywy, • wdra Ŝanie koniecznych środków w celu stopniowego redukowania zanieczyszczenia substancjami priorytetowymi i zaprzestanie lub stopniowe eliminowanie emisji, zrzutów i strat niebezpiecznych substancji priorytetowych. Transpozycji przepisów RDW do prawodawstwa polskiego dokonano przede wszystkim poprzez ustaw ę Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 469) oraz rozporz ądzenia wy- konawcze. Ustawa ta stanowi podstaw ę prawn ą i merytoryczn ą do realizacji Pa ństwowego Monitorin- gu Środowiska w zakresie badania wód powierzchniowych. Podstawowymi dokumentami planistycznymi według RDW s ą plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy i programy działa ń. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry (PGW) stanowi podstawowy dokument planistyczny w zakresie gospodarowania wodami w celu zapewnienia utrzymania lub poprawy jako ści wszystkich wód do 2015 r., a w uzasadnionych przypadkach w terminie pó źniejszym. PGW przedstawia m.in. cele środowiskowe dla jednolitych cz ęś ci wód i obszarów chronionych. Jednolita cz ęść wód powierzchniowych (JCWP) to oddzielny i znacz ący element wód powierzchniowych, taki jak: jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny, sztuczny zbiornik wodny, struga, strumie ń, potok, rzeka, kanał lub ich cz ęś ci, morskie wody wewn ętrzne, wody przej ściowe lub wody przybrze Ŝ- ne. Stanowi ą one podstawowy element podziału hydrograficznego obszaru dorzecza i tym samym procesu planowania w gospodarowaniu wodami. JCWP zostały zidentyfikowane m .in. w celu umo Ŝli- wienia dokładnego opisu ich charakterystyki oraz okre ślenia ich obecnego stanu, okre ślenia dla ich typów warunków referencyjnych (tzw. wzorca dobrego stanu), okre ślenia celów środowiskowych oraz wyznaczenia działa ń słu Ŝą cych osi ągni ęciu zakładanych celów środowiskowych do roku 2015.

Na terenie województwa lubuskiego wyznaczono 205 jednolitych częś ci wód powierzchniowych (JCWP) rzecznych, przy czym w uj ęciu zlewniowym 212. Na terenie gminy Mi ędzyrzecz wyznaczonych zostało 14 jednolitych cz ęś ci wód płyn ących (JCWP).

52 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Rysunek 8 Jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych wydzielonych na terenie gminy Mi ędzy- rzecz

Źródło: http:/rzgw.poznan.pl

Tabela 23 Jednolite cz ęś ci wód płyn ących na terenie gminy Mi ędzyrzecz Ocena Ryzyka Nieosi ągni ęcia Lp. nr i nazwa i JCWP Typ JCWP Status Ocena Stanu Celów Środowi- skowych PLRW60000187899 Obra od Silnie zmienio- 1. Zb. Bledzew od uj ścia, ze Zb. Nieokre ślony (0) Słaby Zagro Ŝona na cz ęść wód Bledzew PLRW6000171878772 Do- Potok nizinny Naturalna 2. Słaby Niezagro Ŝona pływ z Jasie ńca piaszczysty (17) cz ęść wód PLRW600017187878 Popów- Potok nizinny Naturalna 3. Słaby Niezagro Ŝona ka piaszczysty (17) cz ęść wód PLRW6000171878792 Do- Potok nizinny Naturalna 4. Słaby Niezagro Ŝona pływ z Janowa piaszczysty (17) cz ęść wód PLRW6000171878794 Do- Potok nizinny Naturalna 5. Słaby Niezagro Ŝona pływ z jez. śółwin piaszczysty (17) cz ęść wód PLRW6000171878796 Do- Potok nizinny Naturalna 6. Słaby Niezagro Ŝona pływ z Bobowicka piaszczysty (17) cz ęść wód PLRW6000171878798 Do- Potok nizinny Naturalna 7. Słaby Niezagro Ŝona pływ z gaj. Bagno piaszczysty (17) cz ęść wód PLRW600017187892 Dopływ Potok nizinny Naturalna 8. Umiarkowany Niezagro Ŝona z Nietoperka piaszczysty (17) cz ęść wód PLRW60002118779 Warta od Kamionki do Obry, bez Do- pływu ze Skrzydlewa, Dopły- Wielka rzeka nizin- Silnie zmienio- 9. Zły Zagro Ŝona wu z Radgoszczy, Dopływu z na (21) na cz ęść wód Dormowa, Dopływu ze Stry- chów, M ęcinki i Obry PLRW6000241878799 Obra Małe i średnie rzeki od jez. Rybojadło do Paklicy, na obszarach b ę- bez Dopływu z Jasie ńca, Naturalna 10. dących pod wpły- Zły ZagroŜona Popówki, Dopływu z Janowa, cz ęść wód wem procesów Dopływu z jez. śółwin, torfotwórczych (24) Dopływu z Bobowicka, Do-

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

pływu z gaj. Bagno i Paklicy

Małe i średnie rzeki PLRW6000241878939 Obra na obszarach b ę- od Paklicy do wpływu do Zb. Naturalna 11. dących pod wpły- Umiarkowany Niezagro Ŝona Bledzew, bez Dopływu z cz ęść wód wem procesów Nietoperka torfotwórczych (24) PLRW600025187789 M ęcin- Cieki ł ącz ące jezio- Naturalna 12. Słaby Niezagro Ŝona ka ra (25) cz ęść wód Cieki ł ącz ące jezio- Naturalna 13. PLRW600025187889 Paklica Umiarkowany Niezagro Ŝona ra (25) cz ęść wód PLRW60002518789529 Stru- Cieki ł ącz ące jezio- Naturalna 14. Dobry Niezagro Ŝona ga Jeziorna ra (25) cz ęść wód Źródło: RZGW w Poznaniu

Zgodnie z powy Ŝszym zestawieniem wi ększo ść JCWP wydzielonych na terenie gminy Mi ędzyrzecz wykazuje słaby stan ekologiczny, w trzech przypadkach stan umiarkowany, w dwóch – stan zły oraz jeden stan dobry. Osi ągni ęciem dobrego stanu zagro Ŝone są trzy JCWP. Przyczynami nieosi ągni ęcia zakładanych celów w tych przypadkach s ą: • Wpływ działalno ści antropogenicznej na stan JCW oraz brak mo Ŝliwo ści technicznych ograniczenia wpływu tych oddziaływa ń, jak równie Ŝ dysproporcjonalne koszty generuj ące koniecz- ność ustalenia mniej rygorystycznych celów środowiskowych dla JCW. Wysoka urbanizacja zlewni JCW, która wyklucza mo Ŝliwo ść zmiany sposobu gospodarowania i ograniczania od- działywania; • Silne zmiany morfologiczne (regulacje) - 100% długo ści cieku obj ęte zabudow ą podłu Ŝną; dłu- gi czas procesów inwestycyjnych pozyskiwanie środków na renaturyzacj ę z uwagi na poło Ŝe- nie w obszarze NATURA 2000; • Zmiana re Ŝimu hydrologicznego (zbiornik) - derogacja czasowa z uwagi na brak mo Ŝliwo ści technicznych oraz dysproporcjonalne koszty zwi ązane z renaturyzacj ą cieku.

Stan wód płyn ących Obowi ązek badania i oceny jako ści wód powierzchniowych wykonywany jest w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Obowi ązek wynika z art. 155a ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r.– Prawo wodne (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 469) przy czym zgodnie z ust. 3 tego artykułu badania jako ści wód powierzchniowych w zakresie elementów fizykochemicznych, chemicznych i biologicznych nale Ŝą do kompetencji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Celem wykonywania bada ń jest stworzenie podstaw do podejmowania działa ń na rzecz poprawy stanu wód oraz ich ochrony przed zanieczyszczeniem, w tym ochrony przed eutrofizacj ą powodowan ą wpływem sektora bytowo-komunalnego i rolnictwa oraz ochrony przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, w tym zasoleniem i substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego zgodnie z cyklem gospodarowania wodami, wynikaj ącym z przepisów prawa krajowego, transponuj ących wymagania Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE. Do głównych czynników, które negatywnie wpływaj ą na środowisko wodne, zaliczamy: • źródła punktowe – ścieki odprowadzane w zorganizowany sposób systemami kanalizacyjnymi, pochodz ące głównie z zakładów przemysłowych i z aglomeracji miejskich; • zanieczyszczenia obszarowe – zanieczyszczenia spłukiwane opadami atmosferycznymi z terenów zurbanizowanych, nieposiadaj ących systemów kanalizacyjnych oraz z obszarów rolnych i le śnych; • zanieczyszczenia liniowe – zanieczyszczenia pochodzenia komunikacyjnego, wytwarzane przez środki transportu i spłukiwane z powierzchni dróg lub torfowisk oraz pochodz ące z ruroci ągów, gazoci ągów, kanałów ściekowych, osadowych.

W latach 2010-2014 obj ęto badaniami 107 z 205 jcwp rzecznych woj. lubuskiego (w 2014 r. 34 JCWP), w tym równie Ŝ 3 JCWP zlokalizowane na terenie gminy Mi ędzyrzecz. Na ocen ę stanu wód składa si ę ocena stanu ekologicznego (dla naturalnych JCW) lub potencjału ekologicznego (dla silnie zmienionych lub sztucznych JCW) oraz ocena stanu chemicznego. Ostatnie wyniki monitoringu wód powierzchniowych w 2014 r. obejmował nast ępuj ące JCWP:

54 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obra od jez. Rybojadło do Paklicy – punkt pomiarowy zlokalizowany na Obrze w Mi ędzyrzeczu, badania wykonano w ramach monitoringu operacyjnego. Stwierdzono umiarkowany potencjał ekologiczny, tym samym zły stan wód. O ocenie stanu ekologicznego zdecydowały elementy fizykochemiczne (OWO i st ęŜ enie średnie fosforanów). Ponadto stwierdzono niespełnienie wymaga ń postawionych dla obszarów chronionych.

Obra od Paklicy do wpływu do Zb. Bledzew – punkt pomiarowy zlokalizowany na Obrze w m. Gorzyca, badania wykonano w ramach monitoringu operacyjnego. Stwierdzono umiarkowany potencjał ekologiczny, tym samym zły stan wód. O ocenie stanu ekologicznego zdecydowały elementy fizykochemiczne (OWO i st ęŜ enie średnie fosforanów). Ponadto stwierdzono niespełnienie wymaga ń postawionych dla obszarów chronionych.

Paklica - punkt pomiarowy zlokalizowany w Mi ędzyrzeczu, badania w ramach monitoringu operacyjnego. Stwierdzono umiarkowany potencjał ekologiczny, tym samym zły stan wód. O ocenie stanu ekologicznego zdecydował element fizykochemiczny (OWO). Ponadto stwierdzono dobry stan chemiczny wód.

W poni Ŝszej tabeli przedstawiono wyniki z monitoringu jednolitych wód płyn ących.

Tabela 24 Wyniki bada ń stanu ekologicznego w punktach pomiarowo-kontrolnych na terenie gminy Mi ędzyrzecz w 2014 r. Nazwa ocenianej JCW Obra od jez. Rybojadło do Obra od Paklicy do Paklica Paklicy wpływu do Zb. Bledzew Nazwa punktu pomiar o- Paklica - Mi ędzy- Obra - m. Mi ędzyrzecz Obra – m. Gorzyca wo-kontrolnego rzecz Typ abiotyczny Małe i średnie rzeki na Małe i średnie rzeki na obsza- obszarach b ędących pod Cieki ł ącz ące jezio- rach b ędących pod wpływem wpływem procesów ra procesów torfotwórczych torfotwórczych Silnie zmieniona lub Nie Nie Nie sztuczna JCW Program monitoringu Operacyjny Operacyjny Diagnostyczny Klasa elementów biol o- II III III gicznych Klasa elementów h y- I I I dromorfologicznych Klasa elementów fizyk o- PSD PSD PSD chemicznych Klasa elementów fizy ko- chemicznych – specyficzne zanieczyszczenia II - II syntetyczne i niesyntetyczne Potencjał ekologiczny Umiarkowany Umiarkowany Umiarkowany Czy JWC wyst ępuje na Tak Tak Tak obszarze chronionym? Potencjał ekologiczny w ppk monitoringu obsza- Umiarkowany Umiarkowany Umiarkowany rów chronionych Stan chemiczny Nie dotyczy Nie dotyczy Dobry Stan JCW Zły Zły Zły PSD – poni Ŝej stanu dobrego Źródło: WIO Ś 2014 r.

Rzeka Obra, przepływaj ąca przez obszar gminy Mi ędzyrzecz jest lewym dopływem Warty, do której uchodzi w 90,8 km tej rzeki. Porównuj ąc badania do przeprowadzonych w 2010,mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe stan ekologiczny rzeki nie zmienił si ę. Na zły stan czysto ści wód Obry nadal wpływa przede wszystkim nieodpowiednia gospodarka ściekowa w całym jej dorzeczu.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Wody stoj ące Na terenie gminy wyst ępuje kilkadziesi ąt jezior oraz zespoły stawów hodowlanych zlokalizowanych w dolinie Paklicy oraz na południowy zachód od Mi ędzyrzecza. W śród naturalnych zbiorników wodnych przewa Ŝaj ą polodowcowe jeziora rynnowe i przyozowe. Wykaz najwa Ŝniejszych naturalnych zbiorników przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 25 Wykaz jezior na terenie gminy Mi ędzyrzecz Pieskie (Pieski Lp. Nazwa jeziora Powierzchnia /ha/ 12. 8,90 Staw) Raków (Krzacza- 1. Krzewie 46,2000 13. 8,77 ste) 2. Kursko 82,8600 14. Es 8,10 3. Oko 7,5300 15. Trzebisz (Mły ńskie) 7,88 Rozdro Ŝne (Bobo- 4. śółwin 44,0000 16. 7,20 wicko Małe) 5. Nietoperek Prawy 6,4300 17. Zamkowe Dolne 5,33 Bukowiecko - Wysza- 6. 119,18 18. Templewskie 4,93 nowskie Zamkowe Środko- 7. Gł ębokie 112,27 19. 4,23 we Paklicko Małe (Wyso- 8. 46,89 20. Zamkowe Tylne 3,78 ka) 9. Bobowicko Du Ŝe 33,60 21. Tylne 1,92 10. Gł ęboczek 19,14 22. Oczko (Skoki) 1,31 11. Nietoperek Lewy 9,21 Źródło: POS dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2012-2015, LZMiUW Zielona Góra

Na terenie gminy zlokalizowane s ą nast ępuj ące jednolite cz ęś ci wód stoj ących:

Tabela 26 Jednolite cz ęś ci wód jeziornych na terenie gminy Mi ędzyrzecz Ocena Ryzyka Nieosi ągni ęcia Lp. nr i nazwa i JCWP Typ JCWP Status Ocena Stanu Celów Środowi- skowych Jeziora o wysokiej zawarto ści wapnia, PLLW10378 Gł ębokie (koło naturalna cz ęść 1. o małym wypływie bardzo dobry niezagro Ŝona Międzyrzecza) wód zlewni, stratyfikowane (5a) Jeziora o wysokiej zawarto ści wapnia, naturalna cz ęść 2. PLLW10383 Chycina o małym wypływie bardzo dobry niezagro Ŝona wód zlewni, stratyfikowane (5a) Jeziora o wysokiej zawarto ści wapnia, PLLW10382 Długie (koło naturalna cz ęść 3. o du Ŝym wypływie zły zagro Ŝona Chyciny) wód zlewni, stratyfikowane (3a) Jeziora o wysokiej zawarto ści wapnia, naturalna cz ęść 4. PLLW10381 Kursko o du Ŝym wypływie zły zagro Ŝona wód zlewni, stratyfikowane (3a) Jeziora o wysokiej zawarto ści wapnia, PLLW10377 Bukowieckie naturalna cz ęść 5. o du Ŝym wypływie zły zagro Ŝona (Borowy Młyn) wód zlewni, niestratyfi- kowane (3b) Źródło: RZGW Pozna ń, Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry

56 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Stan jezior Obowi ązek badania i oceny jako ści wód powierzchniowych wykonywany jest w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Obowi ązek wynika z art. 155a ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r.– Prawo wodne (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 145 ze zm.) przy czym zgodnie z ust. 3 tego artykułu badania jako ści wód powierzchniowych w zakresie elementów fizykochemicznych, chemicznych i biologicznych nale Ŝą do kompetencji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Celem wykonywania bada ń jest stworzenie podstaw do podejmowania działa ń na rzecz poprawy stanu wód oraz ich ochrony przed zanieczyszczeniem, w tym ochrony przed eutrofizacj ą powodowan ą wpływem sektora bytowo-komunalnego i rolnictwa oraz ochrony przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, w tym zasoleniem i substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego zgodnie z cyklem gospodarowania wodami, wynikaj ącym z przepisów prawa krajowego, transponuj ących wymagania Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE. Do głównych czynników, które negatywnie wpływaj ą na środowisko wodne, zaliczamy: • źródła punktowe – ścieki odprowadzane w zorganizowany sposób systemami kanalizacyjnymi, pochodz ące głównie z zakładów przemysłowych i z aglomeracji miejskich; • zanieczyszczenia obszarowe – zanieczyszczenia spłukiwane opadami atmosferycznymi z terenów zurbanizowanych, nieposiadaj ących systemów kanalizacyjnych oraz z obszarów rolnych i le śnych; • zanieczyszczenia liniowe – zanieczyszczenia pochodzenia komunikacyjnego, wytwarzane przez środki transportu i spłukiwane z powierzchni dróg lub torfowisk oraz pochodz ące z ruroci ągów, gazoci ągów, kanałów ściekowych, osadowych.

Na obszarze województwa lubuskiego w 2014 roku, w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, przebadano i oceniono ogółem 19 jednolitych cz ęś ci wód jezior. Program monitoringu stoj ących wód powierzchniowych obejmował w ostatnich latach równie Ŝ jedn ą jcw jeziornych w gminie Mi ędzyrzecz. Na podstawie wyników bada ń przeprowadzonych w 2014 roku oraz w latach 2010-2013 dokonano zbiorczego zestawienia wykonanych dla tego okresu ocen uwzgl ędniaj ących ich aktualizacj ę w ramach procesu dziedziczenia.

Tabela 27 Wyniki bada ń stanu ekologicznego i chemicznego wód jezior na terenie gminy Mi ę- dzyrzecz w 2014 r. Specyficzne Typ zanieczyszczenia Stan/potencjał Stan Nazwa JCW Stan chemiczny monitoringu syntetyczne i ekologiczny JCW niesyntetyczne PLLW10378 Gł ębokie (koło Mi ędzyrzecza)PLLW10378 D Dobry Bardzo dobry Dobry* Dobry Gł ębokie (koło Mi ędzyrzecza) * – dane dziedziczone z lat 2010-2013 Źródło: WIO Ś 2015 r.

W badanym JCW jeziornych (PLLW10378 Gł ębokie) stwierdzono dobry stan ekologiczny. Na wynik przyczynił si ę bardzo dobry stan/potencjał ekologiczny oraz dobry stan chemiczny i II klasa specyficznych zanieczyszcze ń syntetycznych i niesyntetycznych.

W latach 2010-2014 monitoringiem krajowym reperowym na obszarze województwa lubuskiego obj ęte były 2 jeziora w tym Gł ębokie k. Mi ędzyrzecza. Jest to jezioro typu 2a – stratyfikowane, o wysokiej zawarto ści wapnia i małym wpływie zlewni. Jest to zbiornik zamkni ęty, nie zasilany przez Ŝadne cieki, ani te Ŝ nie posiadaj ący Ŝadnego odpływu. Dno jeziora jest do ść zró Ŝnicowane, z jednym wyra źnym przegł ębieniem. Obszar zlewni bezpo średniej stanowi ą w wi ększo ści lasy. Zabudowa rekreacyjna nad jeziorem jest nieliczna. Ze wzgl ędu na cechy morfometryczne, hydrograficzne i zlewniowe zbiornik ten charakteryzuje si ę umiarkowan ą podatno ści ą na wpływy antropogeniczne. Jezioro cechuje si ę dobrym stanem czysto ści, który utrzymuje si ę pomimo sporej presji turystycznej. W ramach monitoringu jezior reperowych badane jest od 2007 roku. Monitoring obejmuje badanie wska źników: azotu ogólnego, fosforu ogólnego, chlorofilu „a”, przezroczysto ść , przewodnictwo [ S/cm]. Porównuj ąc warto ści średnioroczne wybranych parametrów z ostatnich 8 lat (2007-2014) obserwuje si ę stabilno ść poszczególnych parametrów, pomimo wyst ępowania waha ń warto ści pomi ędzy latami.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Stan k ąpielisk W 2014 r. na terenie gm. Mi ędzyrzecz wyznaczono jedno k ąpielisko nad jeziorem Gł ębokie znajduj ące si ę na terenie o środka wypoczynkowym Gł ębokie zarz ądzanego przez Mi ędzyrzecki O środek Sportu i Wypoczynku oraz miejsce wykorzystywane do k ąpieli nad jeziorem Gł ębokie na terenie o środka Archimedes. W sezonie k ąpielowym 2014 nie stwierdzono zanieczyszcze ń mikrobiologicznych wody w k ąpielisku i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli. Nie odnotowano równie Ŝ zanieczyszcze ń w postaci sinic, materiałów smolistych i innych odpadów – woda była przydatna do k ąpieli.

4.10.1. Źródła zanieczyszcze ń wód powierzchniowych i podziemnych Analizuj ąc powy Ŝsze wyniki nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe źródłami zanieczyszcze ń wód podziemnych i powierzchniowych s ą: • eutrofizacja wód wywołana zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł komunalnych i rolniczych; • zbyt niski stopie ń skanalizowania zwłaszcza obszarów wiejskich; • nieszczelne zbiorniki bezodpływowe powoduj ące ska Ŝenie wód podziemnych; • odprowadzanie bezpo średnio do gruntu wód opadowych i roztopowych; • produkcja rolna oraz stosowanie nawozów.

4.10.2. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) z dnia 23 pa ździernika 2000 r. jest dokumentem ustanawiaj ącym ramy działania Unii Europejskiej w dziedzinie polityki wodnej. Okre śla ramy ochrony wód w celu racjonalnego gospodarowania ich zasobami, które ma słu Ŝyć m.in. zaspokojeniu zapotrzebowania na wod ę ludno ści, rolnictwa i przemysłu.

W 2014 r. zu Ŝycie wody na potrzeby ludno ści na terenie gminy Mi ędzyrzecz kształtowało si ę na poziomie 2475,8 dam 3 i było ni Ŝsze ni Ŝ w 2010 roku o 2%. Na ogólny spadek przyczyniło si ę ni Ŝsze zapotrzebowanie na wod ę w przemy śle oraz w gospodarstwach domowych. Woda wykorzystana w przemy śle stanowiła 3% ogólnego zu Ŝycia, natomiast na potrzeby rolnictwa i le śnictwa ponad 58%. W przypadku rolnictwa i le śnictwa zu Ŝycie wody pozostało na tym samym poziomie jak w 2010 r. Tabela 28 Zu Ŝycie wody na cele gospodarki w gminie Mi ędzyrzecz na tle powiatu mi ędzyrzeckiego 2010 2014 Jednostka 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] Gm. Mi ędzyrzecz 2530,0 93 1450 987,0 881,2 2475,8 75 1450 950,8 781,9 Powiat mi ędzyrzecki 5325,6 180 2962 2183,6 1880,5 5079,7 97 2902 2080,7 1752,4 wzrost zu Ŝycia w stosunku do roku 2010 spadek zu Ŝycia w stosunku do roku 2010 1 – zu Ŝycie ogółem, 2 – w przemy śle, 3 – na rolnictwo i le śnictwo, 4 - eksploatacja sieci wodoci ągowej, 5 - eksploatacja sieci wodoci ągowej - gospodarstwa domowe Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Lokalnych.

Średnie zu Ŝycie wody w gospodarstwach domowych w przeliczeniu na jednego mieszka ńca gminy w 2014 r. wyniosło ok. 98,5 m3 i było wy Ŝsze od średniej dla powiatu mi ędzyrzeckiego (86,5 m3/os./rok) Na terenach wiejskich zu Ŝycie wody w przeliczeniu na jednego mieszka ńca jest o ponad 80% wi ększe ni Ŝ w mie ście.

Tabela 29 Zmiany zu Ŝycia wody w przeliczeniu na 1 osob ę w gospodarstwach domowych w gminie Mi ędzyrzecz na tle powiatu Jednostka Wska źnik zu Ŝycia wody na 1 Wska źnik zu Ŝycia wody na 1 terytorialna mieszka ńca w 2010 r. mieszka ńca w 2014 r. Gmina Mi ędzyrzecz 100,2 98,5 Powiat mi ędzyrzecki 90,3 86,6 wzrost zu Ŝycia w stosunku do roku 2010 spadek zu Ŝycia w stosunku do roku 2010 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Lokalnych.

58 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

4.10.3. Zapobieganie podtopieniom i suszom Zgodnie z zapisami ustawy Prawo wodne (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 469) ochron ę przed powodzi ą prowadzi si ę z uwzgl ędnieniem map zagro Ŝenia powodziowego, map ryzyka powodziowego oraz planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym. Przepisy w sprawie ochrony przed powodzi ą zostały przetransponowane z Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2007 r. w sprawie ocen ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim (tzw. Dyrektywa Powodziowa), która wymaga sporz ądzenia przez Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej: • wst ępnej oceny ryzyka powodziowego (WORP) (do 22 grudnia 2011 r.). Na tej podstawie okre ślone zostały obszary, na których stwierdza si ę istnienie du Ŝego ryzyka powodziowego lub jego wyst ąpienie jest prawdopodobne; • map zagro Ŝenia i map ryzyka powodziowego (do 22 grudnia 2013 r.) dla obszarów, na których stwierdzono istnienie du Ŝego ryzyka powodziowego, wyznaczonych na podstawie wst ępnej oceny ryzyka powodziowego. Mapy wskazuj ą obszary, w których prawdopodobie ństwo powodzi jest: niskie (lub na których powód ź b ędzie miała charakter zdarzenia ekstremalnego); średnie (wyst ępowanie powodzi nie cz ęś ciej ni Ŝ co 100 lat), a tak Ŝe wysokie; • Planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy (do 22 grudnia 2015 r.) opracowywanych na podstawie ww. map. Mapy zagro Ŝenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego stanowi ą podstaw ę dla racjonalnego planowania przestrzennego na obszarach zagro Ŝonych powodzi ą, a tym samym dla ograniczania negatywnych skutków powodzi. Głównym celem opracowania map zagro Ŝenia powodziowego i map ryzyka powodziowego jest stworzenie podstaw do opracowania planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym – ostatniego etapu wdra Ŝania Dyrektywy Powodziowej. Mapy te b ędą skutecznym narz ędziem pozyskiwania danych, podstaw ą ustanawiania priorytetów i podejmowania dalszych decyzji o charakterze technicznym, finansowym i politycznym dotycz ącym zarz ądzania ryzykiem powodziowym. Na obszarze gminy Mi ędzyrzecz zakwalifikowano w ramach WORP do opracowania map zagro Ŝenia powodziowego i map ryzyka powodziowego w I cyklu planistycznym rzek ę Obr ę. Dla terenu gminy sporz ądzone zostały mapy zagro Ŝenia powodziowego i ryzyka powodziowego, które s ą w posiadaniu Gminy. Na obszarach tych obowi ązuj ą zakazy wynikaj ące z przepisów szczególnych. Jedynie w przypadku, gdy realizacja inwestycji nie utrudni zarz ądzania ryzykiem powodziowym, dyrektor RZGW zgodnie z art. 88 ust. 2 ustawy Prawo wodne, mo Ŝe w drodze decyzji zwolni ć od zakazów obowi ązuj ących na obszarach szczególnego zagro Ŝenia powodzi ą, okre ślaj ąc warunki niezb ędne dla ochrony przed powodzi ą.

Na terenie gminy Mi ędzyrzecz wyst ępuj ą obszary zagro Ŝone podtopieniami w przypadku wyst ąpienia deszczy nawałnicowych. Stopie ń zagro Ŝenia powodziowego w dolinach rzecznych determinowany jest zarówno czynnikami naturalnymi, jak rze źba terenu, gleba, budowa geologiczna, szata ro ślinna, opadami, itp. Jak równie Ŝ czynnikami antropogenicznymi, tj.: regulacja koryt, infrastruktura hydrotechnicz- na, stopie ń zagospodarowania dolin rzecznych.

Rzeki przepływaj ące przez obszar gminy nie posiadaj ą uregulowanych koryt, brak równie Ŝ urz ądze ń przeciwpowodziowych.

Na ciekach zamontowane s ą urz ądzenia reguluj ące przepływ wód, b ędące w administracji Lubuskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Zielonej Górze. Wykaz znajduje si ę w poni Ŝszej tabeli.

Tabela 30 Wykaz budowli pi ętrz ących na ciekach w gminie Mi ędzyrzecz Informacja o stanie tec h- Rodzaj i nr Wysoko ść Lp. Lokalizacja nicznym, rok budowy lub budowli pi ętrzenia rok modernizacji Rzeka Paklica, km 0+230 1 Jaz 1,2 m Rok budowy: przed 1945r. Mi ędzyrzecz Rzeka Paklica, km 5+010 2 Jaz 1,2 m Rok budowy: przed 1945r. Ku źnik Rzeka Paklica, km 6+400 3 Jaz 1,5 m Rok budowy: przed 1945r. Skoki Rzeka Paklica, km 12+250 4 Jaz 1,3 m Rok budowy: przed 1945r. Szumi ąca 5 Sztolnia pi ętrz ą- Struga Jeziorna, 4,7 m Rok budowy: przed 1945r.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

ca Km 15+900 Kęszyca Źródło: LZMiUW Zielona Góra

Budowa urz ądze ń pi ętrz ących w rowach i ciekach pozwala na zgromadzenie znacznych rezerw wody, które w naturalny sposób wpływaj ą na podniesienie zwierciadła wód gruntowych. Tworzone s ą w ten sposób okre ślone zasoby dyspozycyjne, mo Ŝliwe do wykorzystania dla nawodnie ń głównie u Ŝytków zielonych. Przegrodzenie rzeki wi ąŜ e si ę jednak z ingerencj ą w naturalny ekosystem wodny, skala takich przedsi ęwzi ęć nie ogranicza si ę tylko do samych koryt cieków, ale dotyczy równie Ŝ obszarów le Ŝą cych w ich zlewniach, proces ten powoduje zakłócenie swobodnego przepływu ryb. Budowa i odbudowa wi ększo ści urz ądze ń pi ętrz ących zwi ązana jest z wykonaniem przy nich przepławek dla ryb. Wykonanie urz ądze ń pi ętrz ących realizowane jest od uj ścia w gór ę rzeki, w celu sukcesywnego udro Ŝnienia rzeki dla migracji ryb, zwłaszcza dwu środowiskowych.

Rol ę nadmiaru wody na obszarach u Ŝytków rolnych pełni ą równie Ŝ rowy melioracyjne. Powierzchnia gruntów zmeliorowanych wynosi 1 593 ha. Łączna długo ść rowów melioracyjnych na terenie gminy Mi ędzyrzecz wynosi 184,7 km. Stan techniczny wi ększo ści rowów melioracyjnych stanowi ących własno ść Gminy Mi ędzyrzecz jest niezadawalaj ący.

Rowy melioracyjne pełni ą bardzo wa Ŝną rol ę w regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolno ści produkcyjnej gleby, ułatwienia jej uprawy oraz w ochronie u Ŝytków rolnych przed powo- dziami. Ze wzgl ędu na prawidłowe funkcjonowanie niezb ędna jest ich konserwacja co najmniej dwa razy do roku tj. wiosn ą i jesieni ą. Brak konserwacji rowów melioracyjnych mo Ŝe doprowadzi ć do podtopie ń oraz całkowitego ich zaniku. Właściwa melioracja gruntów rolniczych przynosi w bardzo krótkim czasie wymierne korzy ści dla wszystkich. Prawidłowe stosunki wodne w glebie daj ą popraw ę plonów, natomiast dobrze rozwini ęta eksploatacja melioracji podstawowej i szczegółowej zapobiega zalewaniu gruntów. Działania zwi ązane z napraw ą systemów melioracyjnych i drenarskich mog ą równie Ŝ nie ść negatywne skutki. Mog ą wi ąza ć si ę z osuszaniem terenów chronionych w tym siedlisk przyrodniczych czy siedlisk ro ślin i zwierz ąt chronionych. Szczególne zagro Ŝenie stwarza to dla lasów bagiennych i zaro śli ł ęgowych wyst ępuj ących w dolinach rzecznych). Zaniechanie wykaszania i wypasu jest natomiast dodatkowym czynnikiem przyspieszaj ącym to zjawisko.

Według danych LZMiUW, odbudowy lub modernizacji melioracji wodnych wymaga 1109 ha gruntów ornych oraz 844 ha u Ŝytków zielonych na terenie gminy.

Zauwa Ŝalne zmiany klimatu mog ą mie ć du Ŝy wpływ na gospodark ę wodn ą zwłaszcza w rolnictwie w wyniku zwi ększenia ewapotranspiracji przy jednoczesnym zmniejszeniu opadów w okresie wegeta- cyjnym. Jednym z podstawowych działa ń dla poprawy struktury bilansu wodnego powinno by ć zwi ęk- szenie zdolno ści retencyjnej zlewni mi ędzy innymi poprzez realizacj ę programu małej retencji. Głów- nym celem działa ń z zakresu małej retencji wodnej jest zwi ększenie zdolno ści retencyjnych małych zlewni w celu ochrony przed powodzi ą i susz ą z jednoczesn ą popraw ą walorów przyrodniczych śro- dowiska naturalnego.

Na terenie gminy wyst ępuj ą naturalne zbiorniki retencyjne w postaci jezior, kilka obiektów retencji korytowej oraz osiem zbiorników małej retencji wykorzystywanych do celów gromadzenia nadmiaru wód burzowych i ich odprowadzania z terenów zagro Ŝonych podtopieniem. Ponadto s ą one równie Ŝ przystosowane do poboru wody na cele przeciwpo Ŝarowe: • m. Kaława – 3 zbiorniki wodne o powierzchni 1,04 ha; • m. Nietoperek – 1 zbiornik wodny o powierzchni 0,4 ha; • m. Wyszanowo – 2 zbiorniki wodne o powierzchni 0,45 ha; • m. Bukowiec – 1 zbiornik wodny o powierzchni 0,04 ha; • m. Kalsko – 1 zbiornik wodny o powierzchni 0,03 ha; • m. K ęszyca – 1 zbiornik wodny o powierzchni 0,11 ha. Stan zbiorników oceniany jest jako dobry.

W najbli Ŝszym czasie nie planuje si ę budowy nowych zbiorników retencyjnych.

60 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

4.11. Ochrona przed hałasem Ustawa Prawo ochrony środowiska (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz.1232 ze zm.) definiuje podstawowe poj ęcia z zakresu ochrony przed hałasem jak: • emisja, przez któr ą rozumie si ę wprowadzane bezpo średnio lub po średnio, w wyniku działalno ści człowieka, do powietrza, wody, lub ziemi, energie, takie jak hałas czy wibracje; • hałas, przez który rozumie si ę d źwi ęki o cz ęstotliwościach od 16 Hz do 16.000 Hz; • poziom hałasu przez który rozumie si ę równowa Ŝny poziom d źwi ęku A wyra Ŝony w decybelach (dB). Najcz ęś ciej klimat akustyczny ocenia si ę ilo ściowo przy pomocy równowa Ŝnego poziomu d źwi ęku A (LAeq), wyra Ŝonego w decybelach [dB], b ędącego poziomem u średnionym w funkcji czasu. Dopuszczalne warto ści poziomów d źwi ęku w środowisku okre śla zał ącznik do rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t. j. Dz. U. z 2014 r. poz. 112).

Dla poszczególnych terenów wyró Ŝnionych ze wzgl ędu na sposób zagospodarowania i pełnione funkcje podany został dopuszczalny równowa Ŝny poziom hałasu L LAeq D w porze dziennej (od godz: 6:00 do 22:00) i L Aeq N w porze nocnej (od godz. 22:00 do 6:00) oraz dopuszczalne warto ści wska źników długookresowych L DWN i L N dla poszczególnych rodzajów źródeł hałasu i okre ślonych przedziałów czasu. Podstaw ą okre ślenia dopuszczalnej warto ści poziomu równowa Ŝnego hałasu dla danego terenu jest zakwalifikowanie go do okre ślonej kategorii, o wyborze której decyduje sposób zagospodarowania.

W przypadku hałasów pochodz ących od dróg i linii kolejowych dopuszczalny poziom hałasu dla wska źnika długookresowego LDWN (poziom dzienno-wieczorno-nocny) wynosi – w zale Ŝno ści od przeznaczenia terenu – od 50 dB do 70 dB, natomiast dla wska źnika LN (długookresowy poziom hałasu w porze nocy) od 45 dB do 65 dB. W odniesieniu do pojedynczej doby ustalono warto ść dopuszczaln ą równowa Ŝnego poziomu hałasu LAeqD w porze dnia równ ą od 50 dB do 68 dB, natomiast warto ść równowa Ŝnego poziomu hałasu w porze nocy (LAeqN) wynosi od 45 dB do 60 dB.

Ze wzgl ędu na powszechno ść wyst ępowania, znaczny zasi ęg oddziaływania oraz liczb ę nara Ŝonej ludno ści, podstawowym źródłem uci ąŜ liwo ści akustycznych dla środowiska jest hałas komunikacyjny.

Przez teren gminy przebiega droga krajowa nr 3, w tym odcinek S3 stanowi ący obwodnic ę miasta Mi ędzyrzecz oraz droga wojewódzka nr 137 relacji Słubice – Sul ęcin – Mi ędzyrzecz – Trzciel.

Podczas przeprowadzonego w 2010 r. Generalnego Pomiaru Ruchu Drogowego zlokalizowano punkty pomiarowe na terenie gminy Mi ędzyrzecz. Pomiar nat ęŜ enia ruchu był przeprowadzony zarówno dla dróg krajowych jak i wojewódzkich. Droga krajowa nr 3 nale Ŝała do bardzo ucz ęszczanych, gdzie średnio na dob ę notowano przejazd nawet ponad 14 tys. pojazdów, z tego niemal 15% stanowił ruch tranzytowy samochodów ci ęŜ arowych.

Tabela 31 Ruch kołowy na drogach krajowych i wojewódzkich przebiegaj ących przez powiat mi ędzyrzecki w 2010 r. – Generalny pomiar ruchu Nr Opis odcinka Rodzajowa struktura ruchu pojazdów silnikowych Droga drogi Dł. Nazwa O M SoM Lsc Scbp Sczp A C R (km) DK 3 9,5 Deszczno-Skwierzyna 13150 30 8378 1381 613 2626 119 3 26 DK 3 5,9 Skwierzyna /przej ście/ 14 814 52 9490 1594 719 2818 126 15 97 Skwierzyna- Mi ędzyrzecz DK 3 16,1 9998 48 7036 852 282 1686 87 7 187 /obwodnica/ w ęzeł północny Mi ędzyrzec obwodnica/w ęzeł DK 3 4,7 6350 18 4087 518 209 1480 36 2 2 północny – węzeł południowy/ Mi ędzyrzec obwodnica DK 3 10,0 /w ęzeł południowy/ - 8718 33 5884 825 313 1568 87 8 18 Kaława DK 3 8,6 Kaława-Świebodzin 9240 41 6339 743 314 1702 91 10 14 DK 24 13,3 Gorzy ń-Przytoczna 8092 42 4831 1055 469 1612 64 19 45 DK 24 14,4 Przytoczna-Skwierzyna 9514 44 6118 1201 489 1585 56 21 176 DK 24 15,0 DK 3-DK 22 2032 4 1243 370 84 321 6 4 3

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

DK 2 15,3 Świebodzin-Lutol Suchy 17553 34 7675 1777 513 7442 99 13 1 DK 2 11,0 Lutol Suchy-Trzciel 15875 17 6332 1718 719 7097 89 3 1 DK 2 16,1 Trzciel-Bolewicko 18563 25 8904 1582 814 7140 96 2 2 DW 136/W ędrzyn/ - DW 137 26,6 1886 17 1537 196 66 49 15 6 - Gr.M.Mi ędzyrzecz Gr.M. Mi ędzyrzecz - DW 137 5,6 7939 111 6883 532 111 254 40 8 - Bobowicko Bobowicko/ - DW 137 20,1 2019 18 1556 155 48 228 10 4 - DK2/Trzeciel/ DW 158/Nowe DW 159 13,1 Polichno/ - DW 3699 22 2849 551 118 144 11 4 - 199/Skwierzyna/ DW 199/Skwierzyna/ - DW 159 0,9 4024 36 3417 358 72 101 16 24 - DK 24/Skwierzyna/ Korbielewo - DK DW 192 6,2 581 16 497 32 9 4 16 7 - 24/Goraj/ DW 159/Skwierzyna/ - DW 199 21,5 330 5 281 13 7 11 2 11 - Gr.Woj./Wiejce/ Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GDDKiA w Warszawie, ZDW w Zielonej Górze. O - ogółem; M - motocykle; SoM - samochody osobowe (mikrobusy); Lsc - lekkie samochody ci ęŜ arowe; Scbp - samochody ci ęŜ arowe bez przyczepy; Sczp - samochody ci ęŜ arowe z przyczep ą; A - autobusy; C - ci ągniki rolnicze; R - rowery

W 2014 r. oddano do ruchu drug ą (z trzech planowanych) fragmentów drogi ekspresowej nr 3, która biegn ąc nowym śladem odci ąŜ yła star ą drog ę krajow ą nr 3, tym samym poprawiaj ąc warunki akustyczne w Mi ędzyrzeczu. Pomiary GPR przeprowadzane s ą co 5 lat. Zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami w 2015 roku wykonany został Generalny Pomiar Ruchu wraz z Generalnym Pomiarem Hałasu. Wyniki pomiarów będą upublicznione w 2016 r. Dane uzyskane podczas GPR 2015 zostan ą wykorzystane do bada ń klimatu akustycznego w pasie drogowym, prowadzonych w ramach programu sporz ądzania map akustycznych dla sieci dróg krajowych i wojewódzkich.

W ramach monitoringu hałasu komunikacyjnego WIO Ś w roku 2012 przeprowadził pomiary na terenie miasta Mi ędzyrzecz w dwóch punktach: przy ul. Waszkiewicza 55 (droga gminna) i ul. Pozna ńskiej 38 (droga wojewódzka nr 137). Punkty pomiarowe zlokalizowano w otoczeniu zabudowy jedno i wielorodzinnej. Wyniki pomiarów odniesiono do normy dla terenów mieszkaniowo-usługowych, która dla pory dnia wynosiły 65 dB, dla pory nocy 56 dB (Dz. U. z 2007 r. Nr 120, poz. 826 z pó źniejszymi zmianami). Na podstawie przeprowadzonych bada ń stwierdzono przekroczenie poziomu dopuszczalnego przy ul. Pozna ńskiej w porze dnia o 1,5 dB, natomiast w porze nocy o 2 dB. Pomiary hałasu przy ul. Waszkiewicza nie wykazały przekrocze ń. Tabela 32 Wyniki pomiaru hałasu komunikacyjnego w Mi ędzyrzeczu w 2012 r. Poziom Poziom Nat ęŜ enie Nat ęŜ enie Droga Punkt hałasu Norma hałasu Norma ruchu ruchu pomiarowy w porze [dB] w porze [dB] poj./h poj./h dnia [dB] nocy [dB] Mi ędzyrzecz, ul. Gminna 62,1 65 126 54,9 56 7 Waszkiewicza 55 Wojewódzka Mi ędzyrzecz, ul. 66,5 65 562 58,0 56 49 nr 137 Pozna ńska 38 Źródło: WIO Ś Zielona Góra.

W ramach wydanej Decyzji Wojewody Lubuskiego o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia, po upływie jednego roku od oddania drogi S3 do u Ŝytkowania wykonana została analiza porealizacyjna m.in. w zakresie ochrony akustycznej terenów wymagaj ących ochrony przed emisj ą hałasu oraz stopnia realizacji i skuteczno ści zastosowanych działa ń minimalizuj ących negatywne oddziaływanie drogi na środowisko. Analizowane odcinki drogi: • S3 o dł. ok. 19 km, poło Ŝony w gminie Mi ędzyrzecz, Bledzew i Skwierzyna (od km 110+711 do km 129+817). Punkt pomiaru hałasu zlokalizowany został w le śniczówce Popowo (na terenie gminy Bledzew). • S3 o dł. ok. 17 km, poło Ŝony w gminie Świebodzin i Mi ędzyrzecz (od km 133+614 do km 150+714).

62 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Tabela 33 Zmierzone warto ści poziomu d źwi ęku L AeqD oraz L AeqN przy drodze S3 Wynik pomiarów i przekroczenie warto ści dopuszczalnych okre ślon ych w rozporz ądz e- niu Ministra Środowiska z dnia 14.06.2007 r. Nr punktu pomia- Warto ść Wyniki Niepew- Prze- Warto ść Wyniki Niepew- Prze- rowego dopusz- bada ń pora no ść krocze- dopusz- bada ń pora no ść kro- czalna dzienna pomiaru nie czalna nocna pomiaru czenie [dB] LAeq D [dB] U95 [dB] [dB] [dB] LAeq N [dB] U95 [dB] [dB] PDH01 Le śniczówka 61 (55) 46,7 1,1 - 56 (50) 45,3 1,1 - Popowo 1 PDH02 Le śniczówka 61 (55) 47,8 1,2 - 56 (50) 46,0 1,1 - Popowo 2 PDK01 65 47,9 1,1 - 56 41,0 1,2 - Go ścikowo 64a Źródło: Analizy porealizacyjne dla drogi ekspresowej S-3, na zlecenie GDDKiA w Zielonej Górze

Analizuj ąc wyniki przedstawione w powy Ŝszej tabeli nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe wykonane pomiary nie wy- kazały przekrocze ń warto ści dopuszczalnych w porze dnia i nocy. Według wykonanej analizy wynika, Ŝe zrealizowanie drogi S-3 spowodowało znaczne ograniczenie emisji hałasu w otoczeniu starego przebiegu drogi krajowej nr 3. Nast ąpiło odci ąŜ anie ju Ŝ istniej ących dróg. Zrealizowana inwestycja przyczyniła si ę do znacz ącego spadku nat ęŜ enia ruchu na tej drodze (praktycznie cały ruch został przej ęty przez drog ę S-3), a co za tym idzie nast ąpiło zmniejszenie poziomu hałasu wzdłu Ŝ starej drogi DK-3. Równocze śnie niew ątpliwie nast ąpiło pogorszenie klimatu akustycznego w rejonie w którym powstała nowa droga w wyniku jej realizacji, niemniej jednak przebiega ona w znacznej cz ęści przez tereny nie wymagaj ące ochrony przed hałasem, a dla terenów chronionych inwestycja nie powoduje przekrocze ń warto ści dopuszczalnych co ł ącznie powoduje, Ŝe liczba osób nara Ŝonych na oddziały- wanie hałasu w otoczeniu całej inwestycji znacznie zmalała. Nie stwierdzono konieczno ści zastosowania dodatkowych środków ochrony przed hałasem dla przedmiotowej inwestycji ze wzgl ędu na brak przekrocze ń poziomów dopuszczalnych.

Poziom hałasu przemysłowego zale Ŝy od cech danego obiektu i od rodzaju maszyn i urz ądze ń wytwarzaj ących hałas, izolacyjno ści obudowy hal przemysłowych, prowadzonych procesów technologicz- nych oraz od funkcji urbanistycznej s ąsiaduj ących z nimi terenów. Na uci ąŜ liwo ść hałasu pochodzenia przemysłowego wpływa w znaczny stopniu jego długotrwało ść wyst ępowania (zmianowy charakter pracy), a tak Ŝe czasowe krótkotrwałe du Ŝe nat ęŜ enia. Presja hałasu przemysłowego staje si ę w ostatnich latach mniejsza. Oddawane do u Ŝytkowania zakłady s ą prawidłowo projektowane pod k ątem minimalizacji emisji hałasu do środowiska, co zapewniaj ą (wymuszaj ą) obowi ązuj ące przepisy. Zakłady istniej ące podejmuj ą w wi ększo ści niezb ędne działania organizacyjne i techniczne ograniczaj ące emisj ę hałasu do warto ści zapewniaj ących wła ściwy standard jako ściowy środowiska. W latach 2012-2015 WIO Ś przeprowadził 2 kontrole w przedsi ębiorstwach na terenie gminy pod wzgl ędem wyst ępowania hałasu. Nie stwierdzono przekrocze ń dopuszczalnych norm.

4.12. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Do najpowszechniejszych źródeł promieniowania elektromagnetycznego nale Ŝą linie elektroenergetyczne wysokiego napi ęcia (110 kV i wi ęcej), stacje nadawcze radiowe i telewizyjne oraz stacje bazowe telefonii komórkowej. Na terenie gminy nie ma linii najwy Ŝszych (220 kV i wi ęcej) i wysokich napi ęć (110 kV). Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą dokonuje si ę za po średnictwem linii 15 kV ze stacji elektroenergetycznych zlokalizowanej w gminie s ąsiedniej. Najbardziej rozpowszechnione źródła promieniowania to m.in. - nadajniki baz telefonii komórkowej, które pracuj ą w pa śmie 900 MHz, 1800 MHz i w wy Ŝszych cz ęstotliwo ściach; - nadajniki stacji radiowych, emituj ące w sposób ci ągły w pa śmie cz ęstotliwo ści od 88 MHz do 107 MHz, - nadajniki radiostacji telewizyjnych emituj ących w pa śmie cz ęstotliwo ści od 181 MHz do 694 MHz. Na terenie gminy zlokalizowanych jest ok. 10 nadajników sieci komórkowej. Wszystkie nadajniki sieci komórkowych podlegaj ą zgłoszeniu Staro ście Mi ędzyrzeckiemu. Do takiego zgłoszenia doł ączane s ą wyniki pomiarów promieniowania elektromagnetycznego. Urz ądzenia Wi-Fi i inne umo Ŝliwiaj ące radiowy dost ęp do sieci internetowej s ą nowym źródłem emituj ącym pola elektromagnetyczne do środowiska. Ze wzgl ędu na bardzo szybki wzrost liczby tych

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 urz ądze ń, udział ich w emisji pól elektromagnetycznych do środowiska mo Ŝe znacz ąco wzrosn ąć . System jest praktycznie otwarty dla ka Ŝdego i nie mo Ŝna oceni ć liczby urz ądze ń (ka Ŝdy, kto chce mie ć radiowy dost ęp do Internetu, mo Ŝe go kupi ć i u Ŝytkowa ć).

Sposób prowadzenia bada ń poziomów pól elektromagnetycznych okre śla Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 221, poz. 1645), które obowi ązuje od 01.01.2008 r.. Rozporz ądzenie obliguje do wyznaczenia na terenie ka Ŝdego województwa po 135 punktów pomiarowych z podziałem po 45 w ka Ŝdym roku 3-letniego cyklu pomiarowego, w tym po 15 punktów dla 3 kategorii obszarów dost ępnych dla ludności tj.: • centralnych dzielnic lub osiedli miast o liczbie mieszka ńców przekraczaj ącej 50 tys.; • pozostałych miast; • terenów wiejskich. Pomiary wykonuje si ę w odległo ści nie mniejszej ni Ŝ 100 metrów od źródeł emituj ących pola elektromagnetyczne. Ostatnie pomiary poziomów PEM prowadzone były w roku 2014 w punkcie w Mi ędzyrzeczu, przy ul. Sportowej – wytypowanym do bada ń w kategorii terenów pozostałe miasta. Zmierzony poziom skła- dowej elektrycznej pola wyniósł <0,4 V/m, zatem nie wyst ępowało przekroczenie poziomu dopuszczalnego wynosz ącego 7 V/m, zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździer- nika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz spo- sobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 r. Nr 192, poz. 1883).

4.13. Odnawialne źródła energii Odnawialne źródła energii s ą w porównaniu do źródeł tradycyjnych bardziej przyjazne dla środowiska przyrodniczego. Wykorzystywanie OZE w znacznym stopniu zmniejsza szkodliwe oddziaływanie energetyki na środowisko naturalne, głównie poprzez ograniczenie emisji szkodliwych substancji, zwłaszcza gazów cieplarnianych.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie pro- mowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniaj ąca w nast ępstwie uchylaj ąca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE wytycza Polsce za cel osi ągni ęcie 15% udziału odnawialnych źródeł energii w całkowitym zu Ŝyciu energii w 2020 r.

Energia geotermalna Z materiału opublikowanego w Technice Poszukiwań Geologicznych, Geosynoptyka i Geotermia nr 1/2000 „Geosynoptyka i geotermia województwa lubuskiego” wynika, Ŝe wszystkie gminy znajduj ące si ę na obszarze województwa lubuskiego posiadaj ą warunki geologiczne i zasobowe pozwalaj ące na wykorzystanie energii wód termalnych. Temperatura wód na gł ęboko ści około 2 000 m si ęga miejscami powy Ŝej 100 0C (np. Pszczew, Trzciel 110 0C), jednak w głównej mierze nie przekracza 80 0C (np. Szprotawa, śaga ń – ok. 80 0C, Świebodzin, Bledzew – ok. 50 0C). Główne o środki wyst ępowania gor ących wód termalnych zlokalizowane s ą w północno-zachodniej cz ęś ci województwa, przy granicy z województwem zachodniopomorskim. 4 Aby analizowa ć opłacalno ść wykorzystania energii geotermalnej, nale Ŝy przeprowadzi ć badania wielko ści jej zasobów, ich usytuowania (gł ęboko ść zalegania warstw, skład chemiczny wód geotermalnych, lokalne warunki geologiczne) i fizycznej zdolno ści zło Ŝa do oddawania energii (gł ęboko ść , rozstaw, średnica otworów do odbioru i zatłaczania wód). W kaŜdym przypadku, ciepłownia geotermalna musi by ć dostosowana do konkretnych warunków panuj ących w danym miejscu. Niezale Ŝnie od wyst ępowania naturalnych basenów sedymentacyjnych wypełnionych gor ącymi wodami podziemnymi coraz powszechniej stosowane s ą pompy ciepła. Pompy ciepła to urz ądzenia proekologiczne pozwalaj ące na zmniejszenie kosztów ogrzewania domów. Umo Ŝliwiaj ą wykorzystanie ciepła niskotemperaturowego oraz odpadowego do ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody u Ŝytkowej. Zasada ich działania jest prosta i analogiczna do zasady działania lodówki. Pompa ciepła pobiera energi ę (ciepło) z powietrza lub ziemi z zewn ątrz budynku, kumuluje je do odpowiedniej wysoko ści i przekazuje do wymiennika ciepła. Pozyskana energia mo Ŝe by ć przeznaczona na

4 „Studium rozwoju systemów energetycznych w województwie lubuskim do roku 2025...” Kompendium Opraco- wał: ENERGOEKSPERT Sp. z o.o. Katowice

64 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 ogrzanie wody u Ŝytkowej lub budynku. Podstawow ą zalet ą wyró Ŝniaj ącą pompy ciepła od innych systemów grzewczych jest to, Ŝe 75% energii potrzebnej do celów grzewczych czerpanych jest bezpłatnie z otoczenia, a pozostałe 25% stanowi pr ąd elektryczny. Powoduje to, Ŝe pompy ciepła, w obecnej chwili s ą najta ńszymi w eksploatacji urz ądzeniami w porównaniu z innymi urz ądzeniami i grzewczymi 5.

Energia wiatru Dla uzyskania realnych wielko ści energii u Ŝytecznej z wiatru wymagane jest wyst ępowanie odpowiednio silnych wiatrów (o pr ędko ści powy Ŝej 4 m/s) o stałym nat ęŜ eniu. Gmina Mi ędzyrzecz le Ŝy w II strefie energii wiatrowej bardzo korzystnej, co oznacza, Ŝe na jego terenie wyst ępuj ą sprzyjaj ące warunki meteorologiczne dla rozwoju tego rodzaju energetyki. Energia uŜyteczna wiatru w tej strefie na wysoko ści 30 m n.p.t. kształtuje si ę na poziomie ok. 1 250 kWh/rok/m 2.

Lokalizacja elektrowni wiatrowych w Polsce odbywa si ę pod hasłem wzrostu udziału proekologicznych źródeł energii w bilansie produkcji energii elektrycznej. Proekologiczno ść elektrowni wiatrowych polega na wykorzystaniu przez nie odnawialnego źródła energii oraz na braku emisji gazowych, ciekłych i stałych, zanieczyszcze ń do środowiska. S ą to jednak zarazem obiekty, które stwarzaj ą problemy z zakresu ochrony środowiska, zwłaszcza w aspekcie ochrony przyrody (głównie ptaków) i krajobrazu oraz emisji hałasu.

Szczegółowe warunki lokalizacji inwestycji i jej wpływ na środowisko przyrodnicze musz ą zosta ć okre ślone dla planowanej inwestycji w sporz ądzonym raporcie oddziaływania na środowisko. Zapis wytycznych do sporz ądzenia takiego raportu został okre ślony w ustawie z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz.1235 ze zm.). Rodzaje przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko zostały szczegółowo okre ślone w Rozporz ądzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (Dz. U. z 2010 nr 312, poz. 1397 ze zm.)

Rysunek 9 Pr ędko ści średnie 10-minutowe (m/s) na wysoko ści 10 m n.p.g. w terenie otwartym i klasie szeroko ści 0-1

5 www.energiaodnawialna.net

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Źródło: Atlas klimatu Polski pod redakcj ą Haliny Lorenc, IMGW. Warszawa 2005

Obecne regulacje prawne nie okre ślaj ą w sposób metryczny odległo ści, jakie powinny by ć zachowywane przy sytuowaniu farm wiatrowych. Czyni ą to po średnio regulacje dotycz ące ochrony środowiska, m.in. rozporz ądzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t. j. Dz. U. z 2014 r., poz. 112). Wyznacza ono poziomy hałasu, jakie mog ą by ć emitowane na terenach przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą. Regulacje znajduj ą si ę tak Ŝe w rozporz ądzeniu w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 r. nr 192, poz. 1883 ze zm.). Ograniczenia tworzone przez te akty brane s ą pod uwag ę w post ępowaniu środowiskowym, a wi ęc w procesie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsi ęwzi ęcia.

Elektrownie wiatrowe nale Ŝą do tzw. czystych (bez-emisyjnych) źródeł energii, a co za tym idzie ich zastosowanie zmniejsza negatywne oddziaływanie sektora wytwarzania energii na środowisko. Reali- zacja projektów wiatrowych jest działaniem z zakresu ochrony klimatu, ochrony powietrza i ochrony gleby, a te elementy oddziałuj ą bezpo średnio na populacje ro ślin i zwierz ąt. Wykorzystanie elektrowni wiatrowych do produkcji energii ma zdecydowanie mniejszy wpływ na środowisko ni Ŝ wykorzystanie innych źródeł wytwarzania energii (konwencjonalnych, j ądrowych, a nawet niektórych technologii odnawialnych), co jednak nie oznacza, Ŝe rozwój energetyki wiatrowej – podobnie jak ka Ŝda inna forma działalno ści człowieka – nie pozostawia Ŝadnego śladu w środowisku.

Energetyka wiatrowa w porównaniu z innymi technologiami OZE ma wyj ątkowo korzystny i w całym systemie energetycznym będzie miała znacz ący wpływ na redukcj ę emisji gazów cieplarnianych. Przy zało Ŝeniu pełnego wykorzystania potencjału energii wiatru, redukcja emisji CO2 do atmosfery za spraw ą energetyki wiatrowej wyniosłaby w Polsce 33 mln ton w 2020 r. z dalszym potencjałem wzrostu do 65 mln ton w 2030 r. Udział energetyki wiatrowej w całkowitej redukcji emisji CO 2 z sektora energetycznego w Polsce wzrósłby z ok. 0,7% w 2010 r. do 13,5 % w 2020 r. i 32,4% w 2030 r. Uzyskana skala redukcji emisji ma bardzo du Ŝe znaczenie z punktu widzenia wymogów realizacji całego Pakie- tu klimatycznego UE „3 x 20%”, w tym tak Ŝe wypełnienia do 2020 r. przez Polsk ę dyrektywy o handlu emisjami (ETS). 6

Badania naukowe prowadzone w ró Ŝnych cz ęś ciach świata wykazuj ą, Ŝe prawidłowo zlokalizowane i rozmieszczone elektrownie wiatrowe nie maj ą znacz ącego negatywnego oddziaływania na środowi- sko, w tym na awifaun ę. Nale Ŝy jednak mie ć na uwadze, Ŝe niewła ściwa lokalizacja elektrowni wiatrowych mo Ŝe pogorszy ć stan środowiska, w tym populacji ptaków. Realizacja projektów wiatrowych mo Ŝe powodowa ć: • śmiertelno ść ptaków w wyniku kolizji z pracuj ącymi siłowniami i/lub elementami infrastruktury towarzysz ącej, w szczególno ści napowietrznymi liniami energetycznymi; • zmniejszanie liczebno ści ptaków wskutek utraty i fragmentacji siedlisk spowodowanej odstra- szaniem z okolic siłowni i/ lub w wyniku rozbudowy infrastruktury komunikacyjnej i energetycznej zwi ązanej z obsług ą elektrowni wiatrowych; • zaburzenia funkcjonowania populacji, w szczególno ści zaburzenia krótko- i długodystanso- wych przemieszcze ń ptaków (efekt bariery) Wpływ na rodzaj i skal ę oddziaływania ma rów- nie Ŝ typ turbin wiatrowych wykorzystywanych w projekcie (wysoko ść wie Ŝy, średnica wirnika, oświetlenie, osi ągana pr ędko ść liniowa wierzchołków śmigieł), liczba turbin w ramach parku i powierzchnia zajmowana przez projekt, lokalizacja turbin w ramach projektu (turbin wzgl ędem siebie i wobec elementów środowiska), czy wyst ępowanie w s ąsiedztwie innych parków wiatrowych (oddziaływania skumulowane). Podstawowe znaczenie dla minimalizacji ewentualnych negatywnych oddziaływa ń elektrowni wiatrowych na ptaki ma wła ściwy wybór lokalizacji, w szczególno ści unikanie lokalizowania elektrowni wiatrowych: • na obszarach u Ŝytkowanych intensywnie przez ptaki; • w miejscach koncentracji wyst ępowania gatunków znanych ze swej kolizyjno ści, takich jak np.: ptaki drapie Ŝne (szponiaste), mewy i rybitwy, ptaki migruj ące noc ą, sowy oraz wybrane gatunki wykonuj ące w powietrzu pokazy godowe;

6 Źródło: Energetyka wiatrowa – stan aktualny i perspektywy rozwoju w Polsce, IEO, 2012 r.

66 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• w miejscach koncentracji ptaków blaszkodziobych oraz siewkowych, w odniesieniu do których stwierdzono silne reakcje unikania elektrowni wiatrowych, prowadz ące do utraty siedlisk tych ptaków; • na obszarach wyj ątkowo cennych dla awifauny l ęgowej. Przedsi ęwzi ęcia mog ące znacz ąco oddziaływa ć na obszary NATURA 2000, w tym gatunki dla których ochrony powołane zostały dane OSO i SOO s ą obligatoryjnie przedmiotem specjalnej procedury oceny oddziaływania na środowisko, zgodnej z Art. 6 Dyrektywy Siedliskowej (tzw. ocena habitatowa), implementowa- nej w art. 33 i 34 Prawa ochrony przyrody.

Lokalizacja inwestycji wzgl ędem granic obszaru Natura 2000 (czy znajduj ą si ę one w granicach obszaru, na jego granicy, czy w s ąsiedztwie) nie ma decyduj ącego wpływu na konieczno ść wykonywania oceny z art. 6 Dyrektywy Siedliskowej, ani nie przes ądza o zakresie i nat ęŜ eniu mo Ŝliwych oddziały- wa ń inwestycji na przedmiot ochrony w granicach OSO. Ocena ta musi by ć wykonana dla ka Ŝdego przedsi ęwzi ęcia, które mo Ŝe wywiera ć znacz ący negatywny wpływ na awifaun ę OSO, tak Ŝe tego po- ło Ŝonego poza granicami obszaru chronionego. Mo Ŝliwo ść wywierania negatywnego wpływu na OSO przez projekty zlokalizowane poza granicami obszaru Natura 2000 jest rozstrzygana przez wła ściwy organ administracji pa ństwowej w oparciu o raport oddziaływania. 7

Wpływ na rodzaj i skal ę oddziaływania ma równie Ŝ typ turbin wiatrowych wykorzystywanych w projekcie (wysoko ść wie Ŝy, średnica wirnika, o świetlenie, osi ągana pr ędko ść liniowa wierzchołków śmigieł), liczba turbin w ramach parku i powierzchnia zajmowana przez projekt, lokalizacja turbin w ramach projektu (turbin wzgl ędem siebie i wobec elementów środowiska), czy wyst ępowanie w s ą- siedztwie innych parków wiatrowych (oddziaływania skumulowane). Ten ostatni element b ędzie nabie- rał znaczenia wraz z zag ęszczaniem lokalizacji farm wiatrowych. Przedsi ęwzi ęcie mo Ŝe by ć zrealizowane je Ŝeli wyst ępuj ą 4 czynniki: • brak rozwi ąza ń alternatywnych; • nadrz ędny cel publiczny / zdrowie ludzkie i bezpiecze ństwo publiczne; • łagodzenie i kompensacja; • Komisja Europejska zgadza si ę / jest poinformowana 8.

W Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mi ędzyrzecz dopuszcza si ę budow ę lokalnych elektrowni wiatrowych w obr ębie wszystkich stref funkcjonalnych. Jednak obecnie na terenie gminy nie ma ani nie planuje si ę budowy elektrowni wiatrowych.

Energia słoneczna W Polsce istniej ą do ść dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego przy dostosowaniu typu systemów i wła ściwo ści urz ądze ń wykorzystuj ących t ę energi ę do charakteru, struktury i rozkładu w czasie promieniowania słonecznego. Nat ęŜ enie promieniowania słonecznego w całym obszarze województwa lubuskiego i w wyst ępuj ących warunkach klimatycznych zapewnia ekonomiczne przetwarzanie go w energi ę u Ŝyteczn ą. Potencjał ten jest wystarczaj ący do wykorzystania na potrzeby bytowe mieszka ńców, do podgrzewania ciepłej wody, cho ć koszty inwestycji s ą cz ęsto zbyt du Ŝe w stosunku do mo Ŝliwo ści osób fizycznych. Ze wzgl ędu na du Ŝą zmienno ść sezonow ą i dobow ą potencjał ten nie zaspokoi potrzeb produkcyjnych przemysłu rolnego i rolno-spo Ŝywczego. Do najbardziej powszechnych zastosowa ń energetyki słonecznej naleŜą : • konwersja fotowoltaiczna – tzw. baterie słoneczne, wytwarzaj ące energi ę elektryczn ą: o urz ądzenia słabopr ądowe; o słoneczne elektrownie fotowoltaiczne. • energia fototermiczna - wytwarzanie ciepła niskotemperaturowego (temperatura do 100°C) – kolektory słoneczne: o ogrzewanie pomieszcze ń mieszkalnych; o ogrzewanie wody u Ŝytkowej; o podgrzewanie gruntów szklarniowych; o suszenie płodów rolnych i ziół; o podgrzewanie stawów hodowlanych, basenów.

7 Źródło: Źródło: Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej 8 Źródło: WWF, Specyfika ocen oddziaływania na środowisko dotycz ących obszarów Natura 2000

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Sprawno ść kolektorów słonecznych wynosi przeci ętnie około 80%. Jednak całkowita sprawno ść układu podgrzewaj ącego wod ę ze wzgl ędu na sprawno ść całej instalacji, a głównie wymienników ciepła, wynosi od 50% do 70% 9. Średnia g ęsto ść energii słonecznej na terenie województwa lubuskiego wynosi w zachodnio – północ- nej cz ęś ci oraz południowo – wschodniej do 996 kWh/m² rocznie, natomiast w pozostałej cz ęś ci wo- jewództwa do 1022 kWh/m² rocznie. Średnie nasłonecznienie w województwie wynosi około 1600 godzin na rok. Około 80% całkowitej rocznej sumy nasłonecznienia przypada na 6 miesi ęcy sezonu wiosenno-letniego.

Rysunek 10 Średnie roczne usłonecznienie w Polsce (w godzinach)

Źródło: Atlas klimatu Polski pod redakcj ą Haliny Lorenc, IMGW. Warszawa 2005

Coraz cz ęś ciej wykorzystuje si ę energi ę słoneczn ą, dzi ęki mo Ŝliwo ści pozyskania funduszy zewn ętrz- nych na ten cel. W 2014 r. NFO ŚiGW uruchomił Program Prosument, z którego mo Ŝna uzyska ć dofinansowanie na zakup i monta Ŝ mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii dla osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych, oraz spółdzielni mieszkaniowych. Finansowanie obejmuje systemy fotowoltaiczne o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kWe. Wysoko ść dofinansowania wynosi do 100% kosztów kwalifikowanych instalacji w tym 40% w formie dotacji.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mi ędzyrzecz przewiduje mo Ŝliwo ść wykorzystywania energii słonecznej. Obecnie została wydana decyzja środowiskowa dla przedsi ęwzi ęcia polegaj ącego na budowie farmy fotowoltaicznej o mocy 1 MW w obr ębie geodezyjnym śółwin. Ponadto prowadzone jest post ępowania administracyjne o wydanie decyzji środowiskowej dla przedsi ęwzi ęcia polegaj ącego na budowie farmy fotowoltaicznej o mocy 85 MW poło Ŝonej w obr ębie geodezyjnym Kwiecie.

Energia wodna Znacz ący udział w ilo ści wytwarzanej energii ze źródeł odnawialnych na terenie woj. lubuskiego stanowi obecnie energetyka wodna – ok. 4% wyprodukowanej i zu Ŝytej na terenie województwa

9 Źródło: www.cire.pl

68 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 energii. Na terenie gminy Międzyrzecz funkcjonuje 6 małych elektrowni wodnych (MEW to elektrownia o mocy zainstalowanej poni Ŝej 5 MW). Ł ączna moc zainstalowana wynosi ok. 0,1 MW. Najwi ęcej elektrowni zlokalizowanych jest na rzece Paklicy. Wykaz MEW przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 34 Wykaz małych elektrowni wodnych (MEW) na terenie gminy Mi ędzyrzecz Nazwa MEW / Moc [MW] Miejscowo ść Gmina Rzeka kilometra Ŝ wła ściciel MEW rzeka Jeziorna km 15+900 Struga Małe Elektrownie Kęszyca Le śna Mi ędzyrzecz 15+900 b.d. Jeziorna Wodne Tadeusz Sobczyk - Mi ędzyrzecz Mi ędzyrzecz Paklica 0+230 0,01 - 0,02 - Ku źnik Mi ędzyrzecz Paklica 5+010 0,01 - 0,02 - Skoki Mi ędzyrzecz Paklica 6+400 0,01 - 0,02 Skoki Mi ędzyrzecz Paklica b.d. b.d. Jerzy Wo źny Szumi ąca-Młyn Mi ędzyrzecz Paklica 12+250 0,01 - 0,02 Źródło: RZGW Pozna ń, LZMiUW w Zielonej Górze.

Ponadto w trakcie post ępowania administracyjnego o wydanie decyzji środowiskowej s ą dwa przedsi ęwzi ęcia: dla remontu, przebudowy i rozbudowy małej elektrowni wodnej oraz budowli wchodz ących w skład jazu mły ńskiego w Skokach oraz dla przedsi ęwzi ęcia polegaj ącego na instalacji 4 pływaj ących małych elektrowni wodnych na rzece Obrze wraz z budow ą jazu iglicowego oraz udro Ŝnieniem kanału mły ńskiego w m. Gorzyca (do czasu przedło Ŝenia raportu oos, post ępowanie zostało zawieszone).

Energia z biomasy i biogazu Biomasa to stałe lub ciekłe substancje pochodzenia ro ślinnego lub zwierz ęcego, które ulegaj ą biodegradacji, pochodz ące z produktów, odpadów i pozostało ści z produkcji rolnej i le śnej oraz przemysłu przetwarzaj ącego ich produkty, a tak Ŝe cz ęś ci pozostałych odpadów, które ulegaj ą biodegradacji. Do celów energetycznych najcz ęś ciej stosowane s ą nast ępuj ące postacie biomasy: • drewno odpadowe w le śnictwie i przemy śle drzewnym, • ro śliny energetyczne z upraw celowych (plantacje energetyczne), • ziele ń miejska, • słoma zbo Ŝowa, słoma z ro ślin oleistych lub ro ślin str ączkowych oraz siano, • biopaliwa płynne (np. oleje ro ślinne, rzepakowy biodiesel, bioetanol z gorzelni i agrorafinerii), • oraz biogaz pozyskiwany z instalacji przeróbki gnojowicy, osadów ściekowych i wysypisk komunalnych. Z szacunkowych oblicze ń wynika, Ŝe potencjał energetyczny województwa lubuskiego w zakresie wykorzystania biomasy wynosi ł ącznie: 420 TJ/rok − potencjalna wielko ść rocznej produkcji energii cieplnej, 74 MW − potencjalna wielko ść mocy cieplnej.

Biogaz powstaje w wyniku beztlenowej fermentacji odpadów organicznych na składowisku odpadów, odpadów zwierz ęcych w gospodarstwach rolnych, odpadów z przemysłu rolno-spo Ŝywczego i osadów ściekowych w oczyszczalni ścieków.

Na terenie gminy energia z biomasy i biogazu obecnie nie jest wykorzystywana.

Ograniczenia wykorzystania energii odnawialnej Wykorzystanie energii odnawialnej nie powoduje zanieczyszcze ń, ogranicza emisj ę gazów cieplarnianych, a jednak powoduje pewne problemy i nie pozostaje bez negatywnego wpływu na środowisko.

Podstawowymi zidentyfikowanymi barierami rozwoju energetyki wiatrowej w województwie lubuskim są: • utrudnione warunki wyprowadzenia mocy związane ze słabo rozwini ętą struktur ą sieci 110 kV oraz kosztami i utrudnieniami w realizacji linii WN, • mocno rozwini ęta w województwie sie ć obszarów chronionych (w tym Natura 2000 oraz inne obszary przyrodniczo warto ściowe),

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• rozbudowane i długotrwałe procedury administracyjne przygotowania inwestycji tego typu (3÷4 lat), • brak szczegółowych bada ń lokalnych warunków wiatrowych (kilkuletnich), które nale Ŝy wykona ć przed przyst ąpieniem do realizacji inwestycji.

Wykluczenia rozwoju energetyki wiatrowej w gminie Mi ędzyrzecz z uwagi na uwarunkowania przestrzenne: • obszary Natura 2000 i inne obszary chronione, • lasy, • układy dolinne rzek, • tereny zabudowane, • strefy rolno-le śne, • ograniczenia społeczne – niech ęć przed wiatrakami w s ąsiedztwie,

Zgodnie z „Tymczasowymi wytycznymi dotycz ącymi oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze” elektrowni wiatrowe nie nale Ŝy lokalizowa ć w odległo ści mniejszej ni Ŝ 200 m od granicy lasu i nieb ędących lasem skupisk drzew o powierzchni 0,1 ha lub wi ększej oraz odległo ści mniejszej ni Ŝ 200 m od brzegów zbiorników i cieków wodnych wykorzystywanych przez nietoperze.

Ograniczeniem dla rozwoju energetyki z pozyskiwania biomasy, biogazu i biopaliw tak jak w przypadku energetyki wiatrowej mog ą by ć obszary obj ęte ochron ą prawną. Rozwój jest tak Ŝe uwa- runkowany wyst ępowaniem i mo Ŝliwo ści ą pozyskiwania zasobów surowcowych, ograniczony jest czynnikami ekonomicznymi oraz administracyjnymi.

Ograniczeniem dla lokalizowania kolektorów słonecznych i instalacji fotowoltaicznych jest jedynie ich miejsce usytuowania na obiekcie. W przypadku du Ŝych powierzchni instalacji przemysłowych niezb ędne jest ich umieszczenie w gminnych dokumentach planistycznych.

Ograniczeniem dla pozyskania energii geotermalnej są w głównej mierze wysokie koszty wierce ń.

4.14. Racjonalna gospodarka odpadami 4.14.1. Systemy gospodarki odpadami Znowelizowane przepisy odnosz ące si ę do tworzenia systemów organizacyjno-prawnych w zakresie post ępowania z odpadami komunalnymi zakładaj ą, Ŝe powinny by ć one dwuszczeblowe. Na poziomie województwa zostały skonstruowane regiony gospodarki odpadami komunalnymi, za ś na szczeblu gminy został zbudowany system w ramach regionu, do którego została ona przyporz ądkowana. Według Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Lubuskiego na lata 2012-2017 z perspektyw ą do roku 2020, w województwie utworzonych zostało 5 regionów gospodarowania odpadami. Zgodnie z nowym systemem gospodarki opadami komunalnymi, w ka Ŝdym z wyznaczonych regionów powinny docelowo funkcjonowa ć regionalne instalacje przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK). Szczegółowe wymagania, jakie powinna spełnia ć instalacja RIPOK, wynikaj ą z: • ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t. j. Dz. U. z 2013 r. poz. 21 ze zm.); • rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 11 wrze śnia 2012 r. w sprawie mechaniczno- biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012 r., poz. 1052). Gmina Mi ędzyrzecz przynale Ŝy do Regionu Centralnego. W skład Regionu wchodzi 16 gmin w tym 1 z województwa zachodniopomorskiego, a ogólna liczba mieszka ńców wynosi ok. 168 tys. Na terenie regionu centralnego istnieje zwi ązek mi ędzygminny - Celowy Zwi ązek Gmin CZG-12 z siedzib ą w Długoszynie (gm. Sul ęcin) obejmuj ący m.in. gmin ę Mi ędzyrzecz. W skład regionalnej instalacji przetwarzania odpadów (RIPOK) wchodz ą: • instalacja do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów – kompostowania w Długoszynie; • składowiska odpadów komunalnych w: Kunowicach (gm. Słubice) i Długoszynie. Celowy Zwi ązek Gmin CZG-12 zajmuje si ę tak Ŝe powszechn ą edukacj ą społecze ństwa, wprowadzeniem segregacji "u źródła" oraz rekultywacj ą starych gminnych wysypisk.

Na terenie regionu funkcjonuj ą instalacje zast ępcze do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, które b ędą przyjmowały odpady komunalne do czasu uruchomienia instalacji regionalnej w Kunowicach i Długoszynie. Funkcj ę instalacji zast ępczych w regionie

70 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 centralnym pełni ą: sortownia zmieszanych odpadów komunalnych w Kunowicach i sortownia zmieszanych odpadów komunalnych w Długoszynie.

Na terenie gminy Mi ędzyrzecz znajduj ą si ę inne instalacja nie pełni ąca funkcji instalacji regionalnej. Charakterystykę pozostałych instalacji do odzysku i przetwarzania odpadów zlokalizowanych na terenie gminy Mi ędzyrzecz przedstawiono w poni Ŝszej tabeli. Tabela 35 Charakterystyka instalacji znajduj ących si ę na terenie gminy Mi ędzyrzecz Zdolno ści Ilo ść odpadów przetworz o- Rodzaj Podmiot Adres Symbol Rodzaj przerobowe nych instalacji zarz ądzający instalacji R lub D odpadu rocznie w [Mg] [Mg/rok] 2011 2012 2013 Centrum Recyklingu EKO–MAX s.j., Bujnow- ul. Przemy- Stacja de- ski, Makow- słowa 1a, 66– 16 01 monta Ŝu R14 2800 148,57 1031,37 985,09 ski, Szym- 300 Mi ędzy- 04* pojazdów kiewicz, ul. rzecz Przemysłowa 1a, 66–300 Mi ędzyrzecz Recykling Tworzyw Sztucznych ul. Fabrycz- “GUMTEX” na 6, 66– 15 01 Linia katowicka Spółdzielnia R3 4000 0 0 1508,46 300 Mi ędzy- 02 Pracy, ul. rzecz Fabryczna 6, 66–300 Mi ędzyrzecz Źródło: Sprawozdanie z realizacji Planu gospodarki odpadami dla województwa lubuskiego za lata 2011-2013

Na terenie gminy Mi ędzyrzecz znajduje si ę zrekultywowane w 2007 r. składowisko odpadów komunalnych m. Bukowiec, na którym prowadzony jest monitoring w zakresie: składu i emisji gazu składo- wiskowego i osiadania składowiska. Przewidywany termin zako ńczenia monitoringu – 2037 r.

Tabela 36 Składowisko odpadów komunalnych w Bukowcu Przewidywany te r- Nazwa i adres Termin zamkni ęcia Termin zako ńczenia min zako ńczenia składowiska składowiska rekultywacji monitoringu Składowisko odpadów w m. 2003 2007 2037 Bukowiec Źródło: Sprawozdanie z realizacji Planu gospodarki odpadami dla województwa lubuskiego za lata 2011-2013

Obecnie na terenie zamkni ętego składowiska w Bukowcu funkcjonuje stacja przeładunkowa odpadów komunalnych.

4.14.2. Rodzaje, źródła powstawania, ilo ść i jako ść wytworzonych odpadów Odpady komunalne, zgodnie z definicj ą zawart ą w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 21 ze zm.), to odpady powstaj ące w gospodarstwach domowych, z wył ączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a tak Ŝe odpady niezawieraj ące odpadów niebezpiecznych pochodz ące od innych wytwórców odpadów, które ze wzgl ędu na swój charakter lub skład s ą podobne do odpadów powstaj ących w gospodarstwach domowych. Odpady komunalne powstaj ą przede wszystkim w gospodarstwach domowych oraz w obiektach infrastruktury, takich jak: handel, usługi, zakłady rzemie ślnicze, szkolnictwo, targowiska, zakłady produkcyjne w cz ęś ci socjalnej i inne. Ilo ść wytwarzanych odpadów, jak równie Ŝ zawarto ść poszczególnych frakcji jest ści śle zwi ązana z miejscem powstawania tych odpadów (gospodarstwa domowe, obiekty infrastruktury, inne) oraz rodzajem obszaru, na którym powstaj ą (teren miejski lub wiejski). Zgodnie z podanymi w KPGO 2014

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 wska źnikami wytwarzania odpadów na jednego mieszka ńca w zale Ŝno ści od miejsca zamieszkania przyjmuje si ę, Ŝe jeden mieszkaniec terenów wiejskich wytwarza rocznie średnio 238 kg odpadów komunalnych, mieszkaniec małego miasta (poni Ŝej 50 tys. osób) 352 kg tego rodzaju odpadów. Zatem całkowita potencjalna masa odpadów komunalnych wytworzonych na terenie gminy Mi ędzyrzecz w 2014 r. kształtowała si ę na poziomie ok. 8085,4 Mg.

Główny strumie ń odpadów komunalnych stanowi ą niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne, które pod wzgl ędem składu morfologicznego cz ęsto zawieraj ą ró Ŝne rodzaje odpadów niebezpiecznych. Z terenu gminy Mi ędzyrzecz zebrano łącznie 7 323,6 Mg odpadów komunalnych, w tym 6 574,5 Mg zmieszanych odpadów komunalnych (20 03 01).

Nowym systemem gospodarowania odpadami obj ętych jest 100% mieszka ńców, z tego ok. 76,42% zadeklarowało selektywn ą zbiórk ę odpadów.

Znaczn ą cz ęść odpadów komunalnych zawieraj ą odpady ulegaj ące biodegradacji. Wi ększo ść jest bezpo średnio zagospodarowywana u źródła, zwłaszcza na terenach wiejskich i w zabudowie jednorodzinnej, gdzie powstaj ące odpady cz ęsto s ą kompostowane w kompostownikach lub s ą wykorzystywane do karmienia zwierz ąt gospodarskich. Według dost ępnych danych ok. 45,53% mieszka ńców domków jednorodzinnych na terenie gminy wyposa Ŝonych jest w przydomowe kompostowniki.W 2014 r. od mieszka ńców gminy odebrano 580,3 Mg odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji. Poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych do składowania w 2014 r. wyniósł ok. 52,49%. Według KPGO, dopuszczalny poziom masy odpadów bio przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. powinien wynieść do 50%. Osi ągni ęty w gminie Mi ędzyrzecz wynik wskazuje, Ŝe nieco wi ększa masa odpadów zostaje unieszkodliwiana na składowisku ni Ŝ dopuszczalne poziomy.

Na terenie zwi ązku prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów opakowaniowych ze szkła, metali i tworzyw sztucznych i opakowa ń z papieru i tektury. W 2014 r. z terenu gminy Mi ędzyrzecz zebrano łącznie 558,2 Mg tego rodzaju odpadów. Poziom recyklingu, przygotowania do ponownego u Ŝycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła wyniósł 27,05%. Według KPGO zakłada si ę przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu minimum 14% masy w 2014 roku, zatem zakładany poziom został przez gmin ę Mi ędzyrzecz osi ągnięty.

KPGO zakłada równie Ŝ osi ągni ęcie w 2014 r. minimum 38% odzysku odpadów budowlanych i roz- biórkowych. Osi ągni ęty poziom wyniósł 100%. Zało Ŝenia KPGO zostały spełnione.

Tabela 37 Rodzaj i ilo ść odebranych odpadów komunalnych z terenu gminy Mi ędzyrzecz Odpady odebrane [Mg] Rodzaj odpadu 2013 2014 odpady zmieszane 7312,4 6 574,5 odpady opakowaniowe 300,1 413,7 Odpady budowlane 188,2 244,3 odpady wielkogabarytowe 60,5 90,5 Zu Ŝyte urz ądzenia elektryczne i 0,5 1,7 elektroniczne inne odpady 1,5 0,1 Suma odpadów 7864,4 7 323,6 Źródło: Urz ąd Miejski w Mi ędzyrzeczu

Statystycznie na jednego mieszka ńca gminy Mi ędzyrzecz w 2014 r. przypadało 291,4 kg odpadów komunalnych oraz 22,2 kg odpadów zebranych selektywnie (papier, tektura, tworzywa sztuczne, szkło, metale).

Działalno ści ą zwi ązan ą ze zbieraniem odpadów z terenu gminy Mi ędzyrzecz mog ą zajmowa ć si ę firmy wpisane do rejestru działalno ści regulowanej. Zwi ązek CZG-12 prowadzi jeden rejestr działalno ści regulowanej obejmuj ący teren całego Zwi ązku.

72 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Od 1 lipca 2013 obowi ązek wyposa Ŝenia nieruchomo ści w pojemniki do gromadzenia odpadów komunalnych oraz utrzymanie tych urz ądze ń w odpowiednim stanie sanitarnym, porz ądkowym i technicznym spoczywa na wła ścicielach nieruchomo ści. Koszty funkcjonowania systemu pokrywane s ą z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, uiszczanymi przez wła ścicieli nieruchomo ści.

Surowce wtórne na terenie gmin członkowskich Zwi ązku zbierane s ą do wymienionych poni Ŝej rodza- jów worków i pojemników: • Ŝółtych - słu Ŝą do zbiórki plastiku, metalu i aluminium. W miejscach o wi ększym nasileniu selektywnie zbieranych butelek plastikowych i puszek dodatkowo ustawione zostały pojemniki siatkowe (głównie z przeznaczeniem na butelki plastikowe PET, oraz na wi ększy metal i aluminium). Na terenach wiejskich rozdawane s ą worki koloru Ŝółtego na plastik, metal i aluminium. • niebieskich - słu Ŝą do zbiórki kartonu opakowaniowego, kolorowych gazet oraz kartoników po płynnej Ŝywno ści( np. po mleku, sokach). System oparty jest o pojemniki Igloo i o system workowy. Zbiórka surowców z wszystkich gmin członkowskich przebiega zgodnie z ustalonym terminarzem. • biało-zielonych pojemników / zielonych worków - Selektywna zbiórka opakowa ń szklanych opiera si ę o pojemniki Igloo dwukomorowe biało - zielone do selektywnej zbiórki szkła z po- działem na szkło kolorowe (komora zielona) i bezbarwne (komora biała), oraz w oparciu o zielone worki (szkło zmieszane bez podziału na kolor) funkcjonuj ące na terenach wiejskich. Zbiórka surowców z pojemników Igloo oraz z worków przebiega w sposób cykliczny zgodnie z ustalonym harmonogramem. • br ązowych do zbiórki bioodpadów słuŜą pojemniki o pojemno ści 120 l i 240 l.

Oprócz zbiórki odpadów „u źródła” istnieje mo Ŝliwo ść przekazania odpadów problemowych do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (tzw. PSZOK) zlokalizowanego na terenie Przedsi ębiorstwa Produkcji Betonów „PUBR” Sp. z o.o., ul. Reymonta 5 w Mi ędzyrzeczu. Z punktu mog ą korzysta ć wszyscy wła ściciele nieruchomo ści zamieszkałych z terenu gminy Mi ędzyrzecz. Bez- płatnie odda ć mo Ŝna nast ępuj ące rodzaje zebranych selektywnie odpadów: papier i tektura, opakowania wielomateriałowe, tworzywa sztuczne, metale i złom, opakowania ze szkła, przeterminowane leki, opakowania zwieraj ące pozostało ści substancji niebezpiecznych, zu Ŝyte baterie i akumulatory, zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny, odpady wielkogabarytowe, odpady budowlane i rozbiórkowe (gruz), zu Ŝyte opony, odzie Ŝ i tekstylia z materiałów naturalnych, odpady zielone.

Organem kontroluj ącym przestrzeganie zapisów prawa w zakresie prawidłowej gospodarki odpadami jest WIO Ś. W latach 2012-2015 na terenie gminy kontrole w zakresie gospodarki odpadami przeprowadzone zostały w 48 zakładach. Wykryte nieprawidłowo ści dotyczyły m.in.: • braku wymaganego zezwolenia w zakresie zbierania odpadów; • braku prowadzonej ewidencji odpadów; • naruszenia wydanych decyzji; • eksploatacji instalacji z naruszeniem warunków pozwolenia na wytwarzanie odpadów; • braku sprawozda ń o masie lub ilo ści poddanych odzyskowi i recyklingowi odpadów;

4.14.3. Odpady azbestowe Szczególn ą uwag ę na terenie gminy Mi ędzyrzecz nale Ŝy przywi ąza ć równie Ŝ do problemu odpadów zawieraj ących azbest nale Ŝą cych do odpadów budowlanych (grupa 17). W zwi ązku z obowi ązkiem usuni ęcia wyrobów zawieraj ących azbest do 2032 r. ka Ŝda gmina powinna posiada ć opracowany Pro- gram usuwania azbestu. Dokument przyj ęty został Uchwał ą Rady Miejskiej w Mi ędzyrzeczu Nr XXVI/208/12 z dnia 28.12.2012 r. w sprawie przyjęcia „Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2012 – 2032”.

Jednym z narz ędzi monitoruj ących realizacj ę zada ń wynikaj ących z Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 jest Baza Azbestowa prowadzona przez Ministerstwo Gospodarki. Zgod- nie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez marszałka województwa rejestru wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. z 2013 poz. 25) powinna by ć prowadzona przez Urz ąd Miejski w Mi ędzyrzeczu.

Zgodnie z ewidencj ą Bazy Azbestowej na terenie gminy wyst ępuje ok. 1482,23 Mg płyt azbestowo- cementowych pozostałych do unieszkodliwienia, w tym 667,68 Mg nale Ŝą cych do osób fizycznych.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Tabela 38 Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie gminy Mi ędzyrzecz pozostałe do unieszkodl iwienia gmina Zinwentaryzowane Mg Unieszkodliwione Mg Mg os. fizyc z- os. os. fizyc z- nazwa razem ne os. prawne razem fizyczne os. prawne razem ne os. prawne Mi ędzyrzecz 1514,11 699,26 814,84 31,88 31,58 0,3 1482,23 667,68 814,54 Źródło: baza azbestowa.gov.pl

Według danych z Bazy Azbestowej w ostatnich latach z terenu gminy Mi ędzyrzecz usuni ęto ok. 31,88 Mg odpadów azbestowych, w tym 31,58 Mg od osób fizycznych. W wi ększo ści przedsi ęwzi ęcie finansowane było ze środków bud Ŝetowych gminy oraz WFO ŚiGW. Tabela 39 Ilo ść usuni ętych wyrobów azbestowych w latach 2011-2015 Ilo ść usuni ętych wyrobów Rok Źródło finansowania azbestowych 2012 2013 2014 2015 31,58 Mg /367,82 m 2 WFO ŚiGW Źródło: Urz ąd Miejski w Mi ędzyrzeczu

4.15. Przeciwdziałanie powa Ŝnym awariom Powa Ŝną awari ą w rozumieniu ustawy Prawo ochrony środowiska jest zdarzenie, w szczególno ści emisja, po Ŝar lub eksplozja, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro Ŝenia Ŝycia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstanie takiego zagro Ŝenia z opó źnieniem.

Do potencjalnych zagro Ŝeń mog ących doprowadzi ć do sytuacji kryzysowych nale Ŝy zaliczy ć przede wszystkim: • poŜary; • katastrofy, awarie i niekontrolowane przenikanie ró Ŝnych substancji do środowiska naturalnego; • transport kolejowy – ryzyko ska Ŝenia toksycznymi środkami przemysłowymi, tj. amoniakiem, chlorem, kwasem siarkowym, kwasem azotowym; • transport drogowy i kolejowy – ryzyko ska Ŝenia przez rozszczelnienie cystern z substancjami ropopochodnymi i gazem płynnym oraz amoniakiem i chlorem; • awarie gazoci ągu wysokiego ci śnienia tranzytowego DN 1400 przebiegaj ącego przez gmin ę Mi ędzyrzecz; • awarie urz ądze ń technicznych w zakładach przemysłowych; • kl ęski Ŝywiołowe, anomalie pogodowe (susze, huragany, intensywne opady, powodzie).

Na terenie gminy nie ma zakładów stwarzaj ących zagro Ŝenie dla środowiska. Działalno ści ą kontroln ą w zakresie powa Ŝnych awarii zajmuj ą si ę Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska oraz Komenda Powiatowa Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej w Mi ędzyrzeczu.

4.16. Adaptacja do zmian klimatu W celu uniknięcia najpowa Ŝniejszych zagro Ŝeń zwi ązanych ze zmian ą klimatu, a zwłaszcza nieodwra- calnych skutków na wielk ą skal ę, globalne ocieplenie powinno zosta ć ograniczone do maksymalnie 2°C powy Ŝej poziomu sprzed epoki przemysłowej. Niezale Ŝnie od scenariuszy ocieplenia i skuteczno ści działa ń łagodz ących, wpływ zmiany klimatu b ę- dzie w najbli Ŝszych dziesi ęcioleciach coraz bardziej odczuwalny ze wzgl ędu na opó źnione skutki wcze śniejszych i obecnych emisji gazów cieplarnianych. Bior ąc pod uwag ę szczególny charakter skutków zmiany klimatu na terytorium UE i ich szeroki zakres, środki w zakresie przystosowania musz ą zosta ć podj ęte na wszystkich poziomach – lokalnym, regionalnym i krajowym.

Skutki zmian klimatu, zwłaszcza wzrost temperatury, cz ęstotliwo ści i nasilenia zjawisk ekstremalnych, wyst ępuj ące w ostatnich kilku dekadach pogł ębiaj ą si ę i z tego wzgl ędu stały si ę przedmiotem zainte-

74 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 resowania rz ądów i społeczno ści mi ędzynarodowej. Wyniki bada ń naukowych jednoznacznie wskazu- ją, Ŝe zjawiska powodowane przez zmiany klimatu stanowi ą zagro Ŝenie dla społecznego i gospodarczego rozwoju wielu krajów na świecie, w tym tak Ŝe dla Polski. Wysiłki na rzecz dostosowania si ę do skutków zmian klimatu powinny by ć zatem podejmowane jednocze śnie z realizowanymi przez Pol- sk ę działaniami ograniczaj ącymi emisj ę gazów cieplarnianych. Wła ściwie dobrana paleta działa ń zmniejszaj ących wra Ŝliwo ść kraju na zmiany klimatyczne b ędzie stanowi ć istotny czynnik stymuluj ący wzrost efektywno ści i innowacyjno ści polskiej gospodarki.

Działania adaptacyjne wi ąŜą si ę ze znacznymi kosztami. W perspektywie globalnej najwi ększe koszty zostan ą poniesione przez kraje rozwijaj ące si ę, w których konieczne wydatki mog ą si ęga ć nawet 100 mld USD rocznie. Prognozy dotycz ące kosztów w Europie przywoływane przez Europejsk ą Agencj ę Środowiska mówi ą o kwotach rz ędu kilku miliardów Euro rocznie w perspektywie krótkoterminowej i dziesi ątkach miliardów w perspektywie długoterminowej. Mimo ró Ŝnic w dost ępnych szacunkach dotycz ących kosztów na poziome globalnym, unijnym i poszczególnych krajów, autorzy analiz s ą zgodni co do tego, Ŝe ewentualne zaniechanie działa ń adaptacyjnych spowoduje straty o jeszcze wi ększej warto ści.

Istot ą działa ń adaptacyjnych podejmowanych zarówno przez podmioty publiczne, jak i prywatne, poprzez realizacj ę polityk, inwestycje w infrastruktur ę i technologie, a tak Ŝe zmiany zachowa ń, jest unikni ęcie ryzyk i wykorzystanie szans. Zmiany klimatu nale Ŝy postrzega ć jako potencjalne ryzyko, które powinno by ć brane pod uwag ę przy tworzeniu np. mechanizmów regulacyjnych i planów inwestycyjnych, podobnie jak brane pod uwag ę s ą ryzyka o charakterze makroekonomicznym, czy geopolitycz- nym.

Konieczno ść opracowania strategii adaptacyjnej (Strategicznego Planu Adaptacyjnego) wynika ze stanowiska rz ądu przyj ętego w dniu 19 marca 2010 roku przez Komitet Europejski Rady Ministrów jako wypełnienie postanowie ń dokumentu strategicznego Komisji Europejskiej – Białej Ksi ęgi [COM (2009) 147] ws. adaptacji do zmian klimatu. Zgodnie z tym stanowiskiem rz ądu Strategia obejmuje: • przygotowanie do adaptacji sektorów najbardziej wra Ŝliwych na zmiany klimatu, tj. rolnictwa i obszarów wiejskich; zasobów i gospodarki wodnej, strefy wybrze Ŝa i obszarów morskich; zdrowia człowieka, zwierz ąt i ro ślin oraz niektórych sektorów gospodarczych; • wł ączenie strategii adaptacyjnych do strategii i polityk społeczno-gospodarczych na poziomie kraju i regionów oraz sektorów, zwłaszcza do programów rozwoju regionalnego; • wymian ę informacji o wdra Ŝanych przedsi ęwzi ęciach i zwi ększanie świadomo ści społeczeń- stwa.

Skutkiem ocieplania si ę klimatu jest wzrost wyst ępowania gro źnych zjawisk pogodowych. Ocena wra Ŝliwo ści i skutki zmiany klimatu na poszczególne sektory:

Rolnictwo. Rolnictwo nale Ŝy do tych obszarów gospodarki, które s ą lub b ędą znacz ąco dotkni ęte negatywnymi skutkami zmiany klimatu. Wi ększe ryzyko utraty plonów i pogorszenie ich jako ści mo Ŝe spowodowa ć zmniejszenie produkcji rolniczej, czego konsekwencj ą mo Ŝe by ć niestabilna sytuacja ekonomiczna w rolnictwie. Konieczne jest zatem z jednej strony zabezpieczenie gospodarstw przed skutkami wyst ępowania ekstremalnych zjawisk pogodowych wynikaj ących ze zmian klimatu, z drugiej za ś strony wsparcie odbudowy zniszczonego w wyniku kl ęsk Ŝywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych lub katastrof, potencjału produkcyjnego. Wraz ze wzrostem temperatury poprawiaj ą si ę warunki klimatyczne do uprawy ro ślin ciepłolubnych w Polsce. Wzrost temperatury w okresie pó źnozimowym i wczesnowiosennym przyspiesza pocz ątek okresu wegetacyjnego i stwarza mo Ŝliwo ść wcze śniejszego rozpocz ęcia prac polowych oraz wypasu bydła. Wcze śniejszy siew odbywa si ę cz ęsto w warunkach dostatecznego uwilgotnienia gleby, co pozwala unikn ąć negatywnych skutków ewentualnych susz wiosennych. Wy Ŝsza temperatura w okresie letnim powoduje dodatkowy stres termiczny dla zwierz ąt, co mo Ŝe wpływa ć na zmniejszenie produktywno ści stad, a w przypadku bydła mlecznego zmniejsza ć mleczno ść oraz cechy jako ściowe mleka. Wy Ŝsza temperatura wymaga rozbudowy urz ądze ń chłodniczych tak Ŝe w przechowalnictwie surowców zwierz ęcych (jaj, mleka i mi ęsa), co wpływa na wzrost zapotrzebowania na energi ę, a tym samym na koszty produkcji.

Le śnictwo: Ocena wra Ŝliwo ści lasów i gospodarki le śnej oraz całego sektora le śno-drzewnego na zmiany warunków klimatycznych zawiera zarówno negatywne, jak i pozytywne elementy, a mo Ŝna j ą zawrze ć w nast ępuj ących punktach:

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• zmiana lokalizacji lasów i przesuni ęcie si ę optimum ekologicznego dla wielu gatunków drzew; przesuni ęcie lub zanik niektórych formacji le śnych; • zmniejszenie (cho ć niekiedy zwi ększenie) produktywno ści ekosystemów, zarówno drewna, jak i produktów niedrzewnych, na jednostk ę powierzchni; • zmiany w typie i nasileniu wyst ępowania szkodników i chorób; • uszkodzenie funkcji ekosystemowych, tj. cykli geobiochemicznych i przemian energii (rozkład i mineralizacja materii organicznej); • wzrost lub spadek retencji elementów od Ŝywczych; • zmiany cykli reprodukcyjnych (pogorszenie lub poprawa warunków odnawiania si ę lasów); • zmiany warto ści/atrakcyjno ści ekosystemów le śnych jako miejsc wypoczynku i rekreacji.

Zasoby i gospodarka wodna. Zasoby wód powierzchniowych w Polsce s ą szczególnie wra Ŝliwe na warunki klimatyczne, przede wszystkim na wahania opadów i parowanie. W latach 1997–2003 odnotowano wzrost cz ęstotliwo ści wyst ępowania wezbra ń, a jednocze śnie wyra źny wzrost odpływu i to zarówno w półroczu zimowym, jak i letnim. W tych latach Polska do świadczyła szeregu katastrofalnych powodzi. Cz ęstotliwo ść prze- pływów maksymalnych rzek o prawdopodobie ństwie 1% (woda stuletnia) wzrosła dwukrotnie w latach 1981–2000 w porównaniu z latami 1961–1980. Średnia roczna liczba dni z pokryw ą śnie Ŝną w obu okresach prognostycznych wykazuje tendencj ę spadkow ą. Wyniki wszystkich analizowanych modeli klimatycznych symuluj ą wzrost temperatury wody. Najwy Ŝszy wzrost temperatury wody nawet o 4°C prognozowany jest dla miesi ęcy wiosennych (kwiecie ń, maj) oraz w grudniu. W przemy śle, energetyce i gospodarce komunalnej wdra Ŝanie mniej wodochłonnych technologii i bardziej efektywne wykorzystywanie zasobów spowoduje, Ŝe zu Ŝycie wody w tych sektorach b ędzie spada ć przez cały okres prognozowania. Jedynym sektorem, w którym średnie roczne potrzeby wodne wykazuj ą stał ą tendencj ę rosn ącą jest rolnictwo. Wraz z rozwojem technicznym rolnictwa b ędzie rosła jego efektywno ść ekonomiczna, poci ągaj ąc za sob ą zwi ększone zu Ŝycie wody. Potrzeby wodne s ą zró Ŝnicowane regio- nalnie i s ą funkcj ą strategii rozwojowych. Najwi ększy wzrost potrzeb w stosunku do stanu aktualnego w pierwszym okresie prognozowania b ędzie w województwach centralnych i wschodnich oraz lubuskim.

Bioró Ŝnorodno ść . Wra Ŝliwo ść gatunków i siedlisk jest nie tylko uwarunkowana zmianami temperatury czy opadów, lecz tak Ŝe zmianami cz ęstotliwo ści i amplitudy zjawisk ekstremalnych, takich jak powodzie, wichury, ulewy. Wpływ wymienionych warunków spowoduje zmiany w zasi ęgu wyst ępowania gatunków, wielko ści populacji, parametrach rozrodu, a w konsekwencji całej bioró Ŝnorodno ści. Spo- dziewane ocieplanie si ę klimatu spowoduje intensyfikacj ę migracji gatunków z Europy Południowej, z równoczesnym wycofywaniem si ę tych gatunków, które nie s ą przystosowane do wysokich temperatur i suszy latem, a dobrze znosz ą ostre mrozy. Wpływ zmian klimatu na bioró Ŝnorodno ść był rozpatry- wany w dwóch aspektach: z punktu widzenia siedlisk przyrodniczych i gatunków oraz zmienno ści przestrzennej wynikaj ącej z poło Ŝenia geograficznego. Grupa siedlisk wód słodkich płyn ących i stoj ą- cych jest bardzo wra Ŝliwa na zmiany klimatyczne, takie jak wzrost opadów nawalnych, okresy suche, intensyfikacja procesów eutrofizacji wód stoj ących i płyn ących. Podobnie wysoka wra Ŝliwo ść na zmiany w środowisku wodnym cechuje siedliska z grupy torfowisk, trz ęsawisk i źródlisk śródl ądowych. Zmiany w re Ŝimie opadowym i wzrost ewapotranspiracji w poł ączeniu z antropogenicznym odwodnieniem ich stanowi istotne zagro Ŝenie dla tych siedlisk. Zanik bagien, małych zbiorników wodnych, a tak Ŝe potoków i małych rzek jest najwi ększym zagro Ŝeniem dla licznych gatunków, które b ądź to bezpo średnio bytuj ą na tych terenach, b ądź korzystaj ą z nich jako rezerwuarów wody pitnej. Dotyczy to te Ŝ ł ąk wilgotnych i pastwisk, b ędących siedliskiem dla wielu ro ślin ł ąkowych, które zostały w ostatnich dekadach wytrzebione na rzecz monokultur trawy oraz b ędących wa Ŝną baz ą pokarmow ą dla licznych gatunków zwierz ąt. Grupy wrzosowisk i zaro śli oraz naturalnych i półnaturalnych formacji ł ąkowych i muraw tak Ŝe s ą zagro Ŝone przez obni Ŝenie poziomu wód gruntowych i cz ęste susze. Zjawiska te b ę- dą powodowa ć ich stopniowe przechodzenie od postaci wilgotnych i świe Ŝych do bardziej termofil- nych. W górach wra Ŝliwe na zmiany klimatu s ą zbiorowiska muraw alpejskich, szczególnie nara Ŝone na zanikanie w miar ę przesuwania w gór ę pi ęter termicznych. Spo śród siedlisk le śnych do najbardziej zagro Ŝonych nale Ŝy zaliczy ć siedliska lasów bagiennych, z powodu spadku poziomu wód gruntowych, lasy wysokogórskie i silnie termofilne lasy d ębowe oraz niektóre postaci lasów na stokach południo- wych i zachodnich, szczególnie nara Ŝonych na skutki susz wiosenno-letnich. Silnie nara Ŝone na utrat ę warto ści b ędą obszary Natura 2000 desygnowane dla ochrony pojedynczego przedmiotu, który jednocze śnie jest silnie zagro Ŝony zmianami klimatycznymi, w wyniku których mo Ŝe on dozna ć znacz ącego pogorszenia parametrów struktury i funkcji w stosunkowo krótkim czasie. Obszary Natura 2000 le Ŝą ce

76 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 w pasie Nizin Polskich nale Ŝy generalnie uzna ć za silnie nara Ŝone, co zwi ązane jest z obni Ŝaniem poziomu wód gruntowych.

Energetyka. Sektor energetyki jest relatywnie mało wra Ŝliwy na zmiany klimatu. Wzrost temperatury jest korzystny z punktu widzenia zapotrzebowania na energi ę elektryczn ą i ciepło. Zmniejsza si ę zapotrzebowanie na ogrzewanie pomieszcze ń, a tak Ŝe wyrównaniu ulegaj ą zmiany obci ąŜ enia w wyniku zmniejszenia ró Ŝnic mi ędzy zapotrzebowaniem minimalnym i maksymalnym, co dotyczy zarówno energii elektrycznej i ciepła. Wzrost temperatury mo Ŝe jednak wpływa ć na zwi ększenie zapotrzebowania na chłód, a tym samym energi ę elektryczn ą. W przypadku zapotrzebowania nie mo Ŝna zatem wskaza ć prawdopodobnych zagro Ŝeń i strat. Najczulsz ą, z punktu widzenia zmian klimatu, składow ą sektora energetyki jest infrastruktura wykorzystywana do dystrybucji energii elektrycznej. Ju Ŝ obecnie obfite opady śniegu poł ączone z przechodzeniem temperatury przez warto ść 0°C powoduj ą masowe awarie sieci niskiego napi ęcia i nawet kilkudniowe braki zasilania, głównie na obszarach wiejskich. Wzrost temperatury w warunkach krajowych spowoduje, Ŝe zim ą dni o temperaturze ok. 0°C znacznie przyb ędzie. Wzrasta ć b ędą zatem straty spowodowane brakiem zasilania w energi ę elektryczn ą. Istotnym problemem w elektrowniach cieplnych jest dost ępno ść wody dla potrzeb chłodzenia i uzupełniania obiegu. Rozwój technologiczny zmniejszy energochłonno ść poszczególnych sektorów gospodarki. Energooszcz ędno ść struktur budowlanych, odpowiednie materiały, inteligentna obudowa budynku, systemy odpowiednio zarz ądzane i sterowane spowoduj ą, Ŝe budynki b ędą zeroenergetyczne w odniesieniu do ciepła na potrzeby ogrzewania pomieszcze ń. Natomiast b ędą produkowa ć energi ę elektryczn ą i ciepło, co zostanie wykorzystane do zaopatrywania budynków, za ś nadmiar energii będzie magazynowany albo oddawany do sieci elektroenergetycznej lub ciepłowniczej. Wraz ze wzrostem średniej temperatury wzro śnie efektywno ść działania cieplnych systemów słonecznych. Zmiany klimatu b ędą wi ęc miały korzystny wpływ w tym zakresie. Ponadto przyszłe technologie energetyczne OZE b ędą mniej wra Ŝliwe na zmiany klimatu, co zapewni odpowiedni rozwój poszczególnych technologii i ich adaptacj ę do nowych warunków.

Budownictwo. Konstrukcja no śna obiektów budownictwa mieszkaniowego na terenach zurbanizowanych jest wra Ŝliwa na czynniki klimatyczne. Przy zmieniaj ących si ę warunkach klimatycznych stosowane obecnie normy i wska źniki trzeba b ędzie dostosowa ć do tych zmian. Budownictwo usługowe i produkcyjne na terenach wiejskich, takie jak: magazyny, szklarnie oraz naziemne stalowe zbiorniki na gnojowic ę wra Ŝliwe s ą na silne podmuchy wiatru lub na intensywne opady śniegu. Wyj ątkow ą wra Ŝliwo ści ą na podwy Ŝszon ą temperatur ę charakteryzuj ą si ę: szpitale, hospicja, domy opieki i przedszkola, które w okresie lata musz ą by ć wyposa Ŝone w klimatyzacj ę ze wzgl ędu na stres termiczny.

Transport. Infrastruktura transportu drogowego i kolejowego jest najbardziej wra Ŝliwa na czynniki klimatyczne, przede wszystkim na: silny wiatry, opady śniegu, oblodzenie, deszcz i mróz. Ze wzgl ędu na prognozowane zmiany struktury opadów wi ększego znaczenia nabierze m.in. poprawne okre ślanie światła mostów i przepustów, projektowanie drogi na dojazdach do mostów, problem osuwisk i zagadnienia zwi ązane z odwodnieniem powierzchni transportowych oraz kwestie przej ść podziemnych, tuneli i in. Równie niekorzystne jest oddziaływanie wysokich temperatur (upałów) – szczególnie długotrwałych – na infrastruktur ę drogow ą i kolejow ą. Istotny jest problem wpływu wysokich temperatur na nawierzchnie powierzchni komunikacyjnych.

Gospodarka przestrzenna i miasta. Wysokie temperatury powietrza w du Ŝych miastach zwi ększaj ą efekt miejskiej wyspy ciepła (MWC). Prognozowane zwi ększenie cz ęstotliwo ści i intensywno ści fal upałów mo Ŝe pogł ębia ć zjawiska zwi ązane z MWC i jej skutkami dla warunków Ŝycia oraz zdrowia ludzi. W obliczu zmian klimatu mo Ŝna oczekiwa ć coraz cz ęstszych powodzi miejskich generowanych głównie przez nawalne opady deszczu. Zagro Ŝenie tym rodzajem powodzi zwi ększa niewydolno ść systemu odwadniaj ącego oraz uszczelnienie powierzchni terenu ograniczaj ącego mo Ŝliwo ści retencji wodnej.

Zdrowie. Wzrost ryzyka zgonu lub choroby podczas fal gor ąca jest zwi ązany nie tylko z wysok ą temperatur ą powietrza, ale tak Ŝe du Ŝym nat ęŜ eniem promieniowania słonecznego oraz wysok ą wilgotno ści ą powietrza. W Polsce najwy Ŝszy wzrost ryzyka zgonu towarzyszy du Ŝemu stresowi gor ąca i wynosi dla zgonów z ogółu przyczyn +23% w stosunku do warunków termoneutralnych i +24% dla zgonów z powodu chorób układu kr ąŜ enia. Grupami szczególnie wra Ŝliwymi na wpływ wysokiej temperatury s ą osoby starsze i małe dzieci, u których łatwo dochodzi do zaburze ń gospodarki cieplnej

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 organizmu, oraz osoby ze specyficznymi schorzeniami. W okresie zimowym najbardziej niebezpieczne dla organizmu s ą du Ŝe, gwałtowne spadki temperatury powietrza, które mog ą sta ć si ę przyczyn ą nagłych zgonów, zwłaszcza osób starszych z chorobami t ętnic czy z chorob ą niedokrwienn ą serca. Pozytywnym skutkiem post ępującego ocieplenia okresów zimowych jest wyra źne zmniejszenie liczby zgonów z wychłodzenia organizmu. Pod koniec XXI wieku liczba takich zdarze ń mo Ŝe si ę zmniejszy ć o 45–80%. Ze wzrostem temperatury powietrza wi ąŜ e si ę tak Ŝe inwazja chorób odkleszczowych. Symulacje zakładaj ą wzrost liczby zachorowa ń na borelioz ę od 20% do 50%. W Polsce od kilkudziesi ęciu lat notuje si ę wzrost zachorowalno ści na alergi ę pyłkow ą. Pod wpływem zmian klimatu, a zwłaszcza wzrostu temperatury obserwuje si ę m.in.: coraz wcze śniejszy pocz ątek sezonów pyłkowych, zwłaszcza na wiosn ę (drzewa wczesnowiosenne) – średnio o 6 dni, wydłu Ŝenie sezonu pyłkowego o 10–11 dni.

Turystyka i rekreacja. Zmiany klimatu b ędą wpływa ć na rozwój turystyki w Polsce poprzez wzrost atrakcyjno ści wybrze Ŝa Bałtyku i pojezierzy w wyniku wzrostu temperatury i poprawy warunków solarnych w lecie. Turystyce w całym kraju sprzyja ć b ędzie wydłu Ŝenie sezonu letniego w turystycznych regionach Polski, co umo Ŝliwi poszerzenie oferty wypoczynku. Jednocze śnie nale Ŝy oczekiwać zmniejszenia atrakcyjno ści turystycznej rejonów o wysokim ryzyku wyst ąpienia ekstremalnych zjawisk pogodowych i ich skutków oraz o słabym systemie ostrze Ŝeń. Tak Ŝe utrata lub obni Ŝenie warto ści zasobów przyrodniczych w wyniku zmian klimatu (np. zanikanie jezior) b ędzie powodowa ć spadek atrakcyjno ści turystycznej.

Wdro Ŝenie działa ń adaptacyjnych przyczyni si ę do ograniczenia wpływu negatywnych konsekwencji zmian klimatu na działalno ść człowieka, głównie poprzez zmniejszenie strat finansowych zwi ązanych z usuwaniem skutków wywołanych zmianami klimatu, a tak Ŝe konsekwencji społecznych. Korzy ści ą z wdro Ŝenia działa ń jest tworzenie dodatkowego dobra publicznego, z którego mog ą korzysta ć wszyscy ludzie. Korzy ści ą gospodarcz ą s ą równie Ŝ pozytywne efekty zewn ętrzne działa ń adaptacyjnych rozumiane jako win-win adaptation . Zmniejszenie np. wodochłonno ści gospodarki przyczyni si ę do uzyskania wymiernych oszcz ędno ści finansowych i ochrony środowiska. Dostosowanie procesów społeczno-gospodarczych do warunków klimatycznych pomo Ŝe zmniejszy ć i korzystnie przeło Ŝy si ę na jako ść Ŝycia i popraw ę warunków funkcjonowania ludno ści poprzez popraw ę dost ępu do niezb ędnych zasobów i ich lepsz ą jako ść . Warunkiem powodzenia realizacji strategii adaptacyjnej jest wł ączenie zidentyfikowanych kierunków działa ń adaptacyjnych do zmian klimatu do polityk i strategii rozwoju na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, przy zastosowaniu zasady integracji działa ń szczególnie w sektorze gospodarki, środowiska, zdrowia czy rolnictwa.

Zadaniami wynikaj ącymi dla Polski ze Strategii UE w zakresie przystosowania si ę do zmiany klimatu są: 1. Zapewnienie wspólnego podej ścia i pełnej zgodno ści pomi ędzy krajow ą strategi ą adaptacji i krajowym planem zarz ądzania zagro Ŝeniami. 2. Tworzenie lokalnych i regionalnych planów zapobiegania zjawiskom ekstremalnym w ramach planów zarz ądzania kryzysowego. 3. Podj ęcie działa ń adaptacyjnych na wszystkich poziomach – lokalnym, regionalnym i krajowym. 4. Opracowywanie do 2020 roku miejskich strategii adaptacyjnych przygotowywanych w koordynacji z innymi strategiami politycznymi na podstawie do świadcze ń Porozumienia Burmistrzów dla miast powy Ŝej 150 tys. mieszka ńców. 5. Współpraca transgraniczna z s ąsiednimi krajami w celu wdra Ŝania działa ń adaptacyjnych. 6. Udział Polski w transgranicznych, ponadnarodowych i mi ędzyregionalnych programach dotycz ących adaptacji do zmian klimatu. 7. Współpraca z krajami UE, Komisj ą Europejsk ą i Mi ędzyrz ądowym Zespołem ds. Zmian Klimatu (IPCC) w celu doprecyzowania luk w wiedzy w zakresie m.in. takich zagadnie ń, jak: koszty i korzy ści zwi ązane z adaptacj ą; lokalne i regionalne analizy i oceny ryzyka; ramy, modele i narz ędzia (wspieraj ące proces decyzyjny) ocena skuteczno ści ró Ŝnych działa ń adaptacyjnych; monitorowanie i ocena dotychczasowych działa ń adaptacyjnych. 8. Współudział Polski w tworzeniu zapisów w procesie przygotowania nowych dokumentów UE w sprawie w sprawie ubezpiecze ń od kl ęsk Ŝywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka; 9. Powołanie Krajowego Punktu Kontaktowego ds. Adaptacji (KPKA) do ko ńca 2013 roku z nast ępuj ącym zakresem zada ń: koordynacja zagadnienia adaptacji do zmian klimatu w kraju; opracowanie planu realizacji strategii i nadzór nad wdra Ŝaniem; współpraca z innymi resortami w kraju w procesie wdra Ŝania; prowadzenie działa ń informacyjnych i sprawozdawczych w zakresie adaptacji

78 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 do zmian klimatu i współpraca z Komisj ą Europejsk ą; rozwijanie krajowego portalu informacyjnego w zakresie adaptacji do zmian klimatu i jego ci ągła aktualizacja; interakcja mi ędzy unijn ą platform ą informacyjn ą CLIMATE-ADAPT a portalem krajowym; interakcja mi ędzy krajowym portalem a innymi platformami informacyjnymi; wymiana dobrych praktyk mi ędzy Polsk ą a innymi krajami UE, regionami, miastami i innymi zainteresowanymi stronami. 10. Powołanie Komitetu Monitoruj ącego ds. Adaptacji (KMA) w celu: opracowania zasad monitorowania i oceny działa ń adaptacyjnych na podstawie unijnych wytycznych; uruchomienia monitoringu wdra Ŝania działa ń adaptacyjnych; utworzenia systemu gromadzenia, weryfikacji i raportowania post ępów w realizacji strategii. 11. Zapewnienie finansowania działa ń adaptacyjnych uj ętych w SPA 2020 w ramach m.in.: europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych na lata 2014–2020; programu „Horyzont 2020” i instrumentu finansowego LIFE; projektów mi ędzynarodowych instytucji finansowych takich jak: Europejski Bank Inwestycyjny i Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju; z przychodów ze sprzeda Ŝy uprawnie ń do emisji na aukcji w ramach EU ETS.

4.17. Edukacja ekologiczna społecze ństwa Edukacja ekologiczna znalazła stosown ą rang ę zarówno w Konstytucji RP (art. 5 i 74) jak i sektoro- wych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo ochrony środowiska, w ustawie o ochronie przyrody, w ustawie o systemie o światy. Ustawa o ochronie przyrody mówi, i Ŝ „Popularyzowanie, informowanie i promocja ochrony przyrody s ą obowi ązkiem organów administracji publicznej, instytucji naukowych i o światowych, a tak Ŝe publicznych środków masowego przekazu”. Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika równie Ŝ z podpisanych przez Polsk ę dokumentów mi ędzynarodowych przede wszystkim Agendy 21. Ponadto warto ść maj ą inne mi ędzynarodowe kon- wencje, których Polska jest sygnatariuszem takie jak: Konwencja o ochronie ró Ŝnorodno ści biologicznej, Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, Konwencja o dost ępie do informacji, udziale społecze ństwa w podejmowaniu decyzji oraz dost ępie do sprawiedliwo ści w spra- wach ochrony środowiska. Umieszczanie zapisów dotycz ących edukacji w mi ędzynarodowych kon- wencjach i zapisach świadczy o du Ŝej roli jak ą promocja edukacji ekologiczna powinna pełni ć w dzia- łaniach na rzecz ochrony środowiska. W wyniku realizacji ustale ń Agendy 21 przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Ministerstwo Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa, powstał w 2000 r. dokument pn. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE). Zostały w nim okre ślone cele, z których do podstawowych nale Ŝą mie- dzy innymi, upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. Cele zawarte w Strategii Edukacji Ekologicznej i przeło Ŝone na konkretne zadania, uj ęte zostały w Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej (2000/2001). Nale Ŝą do nich: • rozpowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia, uwzgl ędniaj ąc równie Ŝ prac ę i wypoczynek; czyli obj ęcie stał ą edukacj ą ekologiczn ą wszystkich mieszka ńców Rzeczpospo- litej Polskiej, • wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako przedmiotu interdyscyplinarnego na wszystkich stop- niach edukacji formalnej i nieformalnej W przygotowaniu jest nowy dokument strategiczny w obszarze edukacji ekologicznej, który b ędzie nosił nazw ę „eduEKO2020: Ekologia, Komunikacja, Odpowiedzialność na lata 2016-2020”. Plan edu- EKO 2020 b ędzie uwzgl ędnia ć bie Ŝą ce potrzeby w tym zakresie i aktualny stan świadomo ści ekologicznej społecze ństwa.

Edukacja środowiskowa (edukacja ekologiczna) jest koncepcj ą kształcenia i wychowywania społe- cze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „my śle ć globalnie, działa ć lokalnie". Wa Ŝnym elementem jest ł ączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczn ą oraz dzia- łaniami praktycznymi. Obejmuje ona przedstawianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska. Musi dociera ć do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W zwi ązku z tym wa Ŝne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą. Uwzgl ędniaj ąc konieczne zró Ŝnicowanie form i tre ści przekazu, mo Ŝna przyj ąć podział mieszka ńców na cztery główne grupy, do których trafia ć b ędą odpowiednio przygotowane formy edukacyjne: • pracowników samorz ądowych gminy (zarz ąd i pracownicy urz ędów); • nauczyciele;

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• dzieci i młodzie Ŝ; • doro śli mieszka ńcy.

Nale Ŝy równocze śnie wyznaczy ć cele i efekty, jakie ma przynie ść prowadzona akcja edukacyjno- informacyjna. S ą nimi przede wszystkim: • ograniczenie zanieczyszczania wód – poprawa ich jako ści; • ograniczenie zanieczyszcze ń powietrza; • poprawa stanu zieleni (parki, lasy); • powstanie trwałych grup mieszka ńców, współpracuj ących z samorz ądem lokalnym; • podejmuj ących nowe wyzwania w zakresie edukacji ekologicznej; • zwi ększenie sprzyjaj ącego nastawienia społeczno ści lokalnej do ochrony środowiska.

4.17.1. Decydenci Elementami edukacji ekologicznej w śród grupy pracowników samorz ądowych powinny by ć organizowane dla nich spotkania ze specjalistami, udział w konferencjach i szkoleniach, konsultacje z prakty- kami, którzy realizuj ą podobne zadania z zakresu zrównowa Ŝonego rozwoju i ochrony środowiska na własnym terenie. Nale Ŝy podkreśli ć, Ŝe akcja edukacyjna prowadzona w śród decydentów nie mo Ŝe mie ć charakteru jednostkowego. Powinna by ć prowadzona w sposób cykliczny (uwzgl ędniaj ąca pozo- stałe obowi ązki wynikaj ące z pełnionych przez te osoby funkcji) zapewniaj ąca ci ągłe doskonalenie si ę i dokształcanie tej grupy osób.

4.17.1. Nauczyciele Drug ą grup ą osób („decydenci po średni”), które powinny zosta ć obj ęte akcj ą edukacyjn ą w pierwszej kolejno ści s ą osoby, które z racji wykonywanego zawodu maj ą cz ęsty kontakt z szersz ą grup ą mieszka ńców. Do grupy tych osób nale Ŝy zaliczy ć mi ędzy innymi urz ędników, nauczycieli, ksi ęŜ y a tak Ŝe pracowników słu Ŝb komunalnych. Prowadzenie w śród tej grupy osób edukacji powinno koncentrowa ć si ę na zorganizowaniu im głównie cyklu spotka ń i szkole ń, a tak Ŝe zapewnienia dost ępu do jak naj- szerszych zasobów materiałów literatury fachowej (czasopisma, periodyki, ksi ąŜ ki, wydawnictwa mul- timedialne). Uzupełnieniem mogłyby by ć tak Ŝe wyjazdy terenowe pozwalaj ące przekona ć si ę naocznie o wybranych zagadnieniach z tematyki ochrony środowiska. Bardzo istotne jest aby w zaplanowanym cyklu spotka ń znalazło si ę co najmniej jedno dotycz ące form przekazywania informacji. Dotyczy to głównie osób maj ących bezpo średni kontakt z wi ększ ą liczb ą osób. Nabyta wiedza powinna im ułatwi ć przekazywanie informacji, prowadzenie spotka ń czy wykładów, przekonywanie do własnego stanowiska. Istotne jest aby osoby szczególnie z tej grupy, jako grupy du Ŝego zaufania społecznego, w sposób rzetelny przedstawiały wszystkie aspekty planowanych do wprowadzenia inwestycji czy zmian w zakresie zagadnie ń ochrony środowiska. Musz ą by ć przygotowani do spotkania z lud źmi o ró Ŝnym poziomie świadomo ści ekologicznej i umie ć odpowiednio dostosowa ć form ę przekazywanych informacji.

4.17.2. Dzieci i młodzie Ŝ Edukacja ekologiczna w szkołach jest obowi ązkiem ustawowym. Mówi o tym ustawa o ochronie przyrody. Jednak Ŝe dotychczas brak spójnego i ogólnie obowi ązuj ącego programu edukacji ekologicznej w szkole, obejmuj ącego interdyscyplinarnie wi ększo ść nauczanych przedmiotów. Dlatego prowadzenie edukacji ekologicznej w śród dzieci i młodzie Ŝy to najwa Ŝniejszy segment działa ń edukacyjnych. Dzi ęki wyrobieniu w nich nawyków wła ściwego post ępowania w zakresie szeroko rozumianej ochrony środowiska, mo Ŝna si ę spodziewa ć, Ŝe wprowadzane inwestycje i zmiany, b ędą znajdowały przychyl- niejsze przyzwolenie społecze ństwa. Edukacja ekologiczna dzieci i młodzie Ŝy w du Ŝej mierze powinna opiera ć si ę na placówkach o świato- wych wszystkich szczebli. Z uwagi na brak odr ębnego przedmiotu obejmuj ącego tylko zagadnienia edukacji ekologicznej tre ści te powinny by ć wł ączane i realizowane w ramach programów nauczania dla poszczególnych grup wiekowych (np. poprzez programy autorskie nauczycieli). Przedszkola jako pierwszy etap edukacji powinien odgrywa ć zasadnicz ą rol ę w kształtowaniu pozy- tywnych wzorców ekologicznych. Celem wychowania przedszkolnego w sferze kształtowania świado- mo ści ekologicznej jest przede wszystkim: • wyzwalanie ch ęci oraz kreowanie umiej ętno ści obserwowania środowiska naturalnego, • kształtowanie wra Ŝliwo ści zarówno na pi ękno jak i na szkody w środowisku, • uczenie szacunku dla innych istot, • oddziaływanie na styl Ŝycia i świadomo ść ekologiczn ą rodziców,

80 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• kształtowanie nawyków i zachowa ń proekologicznych w Ŝyciu codziennym.

Program przedszkolny powinien przekazywa ć okre ślone tre ści ekologiczne, jednak nie w postaci m ę- cz ącej wiedzy encyklopedycznej a zabaw i gier, zgodnie ze sprawdzon ą zasad ą „bawi ąc – uczy ć”. Powinno to dotyczy ć zarówno wiedzy teoretycznej jak i praktycznej. Bardzo wa Ŝną kwesti ą jest świadomo ść samych wychowawców przedszkolnych, którzy powinni wy- chodzi ć z własn ą inicjatyw ą, wspieran ą przez swoj ą pomysłowo ść . Do podstawowych metod edukacji ekologicznej w przedszkolu powinno nale Ŝeć organizowanie w przedszkolach zaj ęć kształtuj ących ciekawo ść i szacunek do przyrody. Mo Ŝna tu wymieni ć chocia Ŝby wycieczki na łono natury, które s ą jednym z lepszych sposobów zapoznania dzieci z okoliczn ą przyro- dą i zasadami jej funkcjonowania. Wycieczki te pełni ą rol ę edukacyjn ą i poznawcz ą, s ą te Ŝ niejedno- krotnie pierwsz ą szans ą na samodzielny, nieskr ępowany i pełny kontakt z natur ą. Rol ę terenów wy- cieczkowych mog ą bardzo dobrze pełni ć ście Ŝki edukacyjne, le śne kompleksy promocyjne czy inne okoliczne ciekawe przyrodniczo tereny. Atrakcyjna forma zaj ęć powinna by ć poparta odpowiedni ą wiedz ą nauczycieli, którzy b ędą tłumaczy ć i wyja śnia ć a tak Ŝe odpowiada ć na pytania swoich wycho- wanków. Po Ŝyteczne mog ą by ć równie Ŝ działania maj ące rozbudzi ć ciekawo ść przyrodnicz ą i ch ęć poznania przyrody, takie jak: hodowla małych zwierz ąt domowych, uprawa kwiatów itp. Zasób metod jest praktycznie nieograniczony i zale Ŝy tylko od pomysłowo ści i inwencji samych wychowawców. Nale Ŝy za- znaczy ć, Ŝe ćwiczenia praktyczne powinny by ć oparte na mo Ŝliwie du Ŝej liczbie pomocy naukowych i zabawek. Ponadto udział w cyklicznych akcjach regionalnych typu: Sprz ątanie świata, Dzie ń ziemi, Dzie ń ochrony środowiska przyczyni si ę do dbało ści o czysto ść swojego miejsca zamieszkania.

Kolejnym etapem w edukacji ekologicznej s ą szkoły podstawowe i ponadpodstawowe. Wa Ŝną kwesti ą jest zachowanie ci ągło ści edukacji zapocz ątkowanej na etapie przedszkolnym. W zwi ązku z dorasta- niem młodzie Ŝy mo Ŝliwe jest przekazywanie tre ści w sposób bardziej wieloaspektowy. Rol ę inicjato- rów i pomysłodawców akcji proekologicznych powinni pełni ć nauczyciele i wychowawcy klas. Dlatego bardzo wa Ŝna jest odpowiednia edukacja skierowana do nauczycieli nauczania pocz ątkowego dotycz ąca kursów metodycznych w zakresie edukacji ekologicznej. Zaprocentuje to wi ększ ą świadomo- ści ą ekologiczn ą samych nauczycieli, przyczyni si ę do podniesienia poziomu lekcji i zaj ęć i wyj ścia poza sztywne ramy obowi ązuj ących programów. Istotne jest równie Ŝ wprowadzenie tre ści ekologicznych do wszystkich przedmiotów nauczania np. fizyki, chemii, geografii, matematyki. Pomoc ą mog ą by ć istniej ące materiały np. zbiór zada ń dla szkół podstawowych M. Rajkiewicza, H. Sieniewicza pt. ”Ekologia w matematyce”, „W trosce o Ziemi ę” itp. Dobrym pomysłem jest tak Ŝe po świ ęcenie nieco czasu edukacji ekologicznej w trakcie godzin wycho- wawczych. Poza przekazywaniem tre ści ekologicznych w czasie lekcji konieczne jest właśnie w stosunku do dzieci i młodzie Ŝy zastosowanie tak Ŝe innych form przekazu mi ędzy innymi: organizowanie szkolnych i mi ędzyszkolnych imprez zwi ązanych z tematyk ą ekologiczn ą np. konkursów wiedzy o ekologii, olim- piad, konkursów fotograficznych. Pełni ą one istotn ą rol ę w podnoszeniu świadomo ści ekologicznej, a tak Ŝe u świadamianie młodzie Ŝy ścisłych związków człowieka ze środowiskiem i otoczeniem oraz konieczno ść bardziej harmonijnego, zrównowaŜonego i proekologicznego rozwoju kraju. Istotne s ą równie Ŝ wycieczki edukacyjne np. na składowisko, czy do Zakładu Odzysku i Unieszkodli- wiania Odpadów, oczyszczalni ścieków, stacji uzdatniania wody, a jednocze śnie na miejsca dzikich wysypisk śmieci i wylewisk ścieków. Aby prowadzone działania edukacyjne w śród dzieci i młodzie Ŝy przyniosły oczekiwane efekty niezb ędna jest ścisła współpraca z władzami samorz ądowymi. Przekazywane informacje powinny w du- Ŝej mierze odnosi ć si ę do najbli Ŝszego otoczenia (miejsca zamieszkania) czyli gminy, powiatu. Przy- kłady wła ściwe oraz wymagaj ące zmiany powinny pochodzi ć z „własnego podwórka”. Dlatego wa Ŝnym elementem w edukacji ekologicznej powinno by ć zapoznanie młodzie Ŝy z dziedzictwem kulturowym i przyrodniczym swojej gminy. Powinno to realizowa ć si ę poprzez cz ęste wycieczki przyrodnicze w rejony najciekawsze pod wzgl ędem ekologicznym, a tak Ŝe współprac ę szkół z nadle- śnictwami, administratorami obszarów chronionych w zakresie organizowania ście Ŝek dydaktycznych, podgl ądania przyrody, organizowania kursów na młodego stra Ŝnika przyrody. Wymiernym efektem prowadzonej edukacji b ędzie ostatecznie poprawa stanu środowiska na terenie własnej gminy. Nie ulega w ątpliwo ści, Ŝe nauczyciele i uczniowie, otrzymuj ąc wsparcie gminy lub powiatu w tym zakresie, mog ą i podejmuj ą w praktyce szereg działa ń na rzecz środowiska lokalnego, które znacznie przekraczaj ą obowi ązki programowe szkoły. Dotyczy to zarówno wsparcia programo- wego jak i finansowego, przygotowywanych przez poszczególnych nauczycieli czy całe placówki

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 szkolne działa ń. Komórk ą, która powinna si ę zaj ąć koordynacj ą wszelkich kontaktów i działa ń pomi ę- dzy samorz ądami gminnym oraz powiatowym a placówkami o światy powinny by ć Powiatowe Centrum Edukacji Ekologicznej. Stosunkowo nieskomplikowanymi dla samorz ądów przykładami wspierania ekologicznych działa ń szkoły s ą mi ędzy innymi współfinansowanie, wspólna organizacja i pomoc merytoryczna w takich przedsi ęwzi ęciach jak: • organizacja Dnia Ziemi czy Światowego Dnia Ochrony Środowiska, • prowadzenie programów autorskich czy innowacji pedagogicznych w szkołach, • programy edukacyjne np. zwi ązane z gospodarowaniem odpadami w gminie lub innym reali- zowanym przez gmin ę przedsi ęwzi ęciem na rzecz środowiska, • konkursy zwi ązane z tematyk ą lokalnej gospodarki odpadowej, • udział pracowników samorz ądowych w zaj ęciach terenowych klas b ądź kół przyrodniczych, w charakterze specjalistów, w zakresie okre ślonym tematem zaj ęć terenowych, • udost ępnianie i popularyzacja informacji, w tym tak Ŝe materiałów drukowanych, na temat zagro Ŝeń i pro środowiskowych działa ń powiatu czy gminy, celem wspólnej edukacji mieszkań- ców tego terenu, • prenumerata czasopism przyrodniczych i ekologicznych, • wzbogacanie bibliotek szkolnych w materiały dydaktyczne przydatne w realizacji zagadnie ń zwi ązanych z gospodark ą odpadow ą, ekologi ą i ochron ą środowiska, • wspieranie programów i ekologicznych przedsi ęwzi ęć szkół np. poprzez wyposa Ŝenie ich w niezb ędne pomoce naukowe wykorzystywane podczas realizacji tych działa ń, • organizacja i prowadzenie ście Ŝek i ogródków dydaktycznych; • współorganizacja z Wojewódzkim O środkiem Metodycznym form doskonalenia nauczycieli (np. warsztatowych) w zakresie edukacji ekologicznej. W działaniach gminy na rzecz edukacji ekologicznej powinno si ę równie Ŝ zale źć wspieranie rozwoju bazy edukacyjnej dla Zielonych Szkół. Ta forma edukacji powinna by ć potraktowana priorytetowo ze wzgl ędu na optymalny sposób przybli Ŝania młodzie Ŝy istoty i znaczenia ekologii. Przy prowadzeniu edukacji ekologicznej dzieci i młodzie Ŝy (i nie tylko) zasadne jest tak Ŝe podj ęcie współpracy z ekologicznymi organizacjami pozarz ądowymi tzw. NGO (Non-Governmental Organiza- tion). Współpraca taka przyczyni si ę do wzbogacenia zakresu merytorycznego prowadzonych działa ń z drugiej za ś strony pozwoli na obni Ŝenie jej kosztów. Wielokrotnie z racji swych działań statutowych organizacje te świadcz ą sw ą pomoc w formie nieodpłatnej. Do najwi ększych organizacji ekologicznych działaj ących na terenie całego kraju mo Ŝna zaliczy ć mi ędzy innymi: Lig ę Ochrony Przyrody, Polski Klub Ekologiczny, Federacja Zielonych, Towarzystwo Ochrony Przyrody Salamandra.

4.17.3. Doro śli mieszka ńcy Edukacja osób dorosłych wymaga znalezienia wła ściwego sposobu kształtowania świadomo ści ekologicznej. Specjalnie organizowane spotkania, wykłady, czy kluby dyskusyjne nie zawsze przynosz ą, zamierzone rezultaty. Kr ąg odbiorców tego typu form edukacyjnych bywa bardzo zaw ęŜ ony (pojawiaj ą si ę tylko zainteresowani). Z bada ń wynika, Ŝe na kształtowanie świadomo ści ekologicznej du Ŝy wpływ wywieraj ą media. Przekazuj ą one wiedz ę na temat funkcjonowania, znaczenia i zagro Ŝeń przyrody, ale równie Ŝ informuj ą na bie Ŝą co o problemach i działaniach na rzecz ochrony środowiska. Edukacja ekologiczna dorosłych powinna by ć poł ączona równie Ŝ z rozrywk ą społeczno ści lokalnych. W ramach której mog ą by ć propagowane równie Ŝ tre ści ekologiczne. Imprezy typu festyny, wystawy, konkursy, wycieczki, koncerty itp. Zazwyczaj przeznaczone s ą dla całych rodzin. Tym samym jest sposobno ść do wł ączania dzieci w prezentacje ekologiczne i przekazywanie wiedzy rodzicom zaanga Ŝowanym w wyst ępy dzieci. Taki sposób edukowania dorosłych (rodziców) jest bardzo skuteczn ą form ą przekazywania tre ści ekologicznych. Na omawianym terenie proponowane formy przekazu tre- ści ekologicznych mog ą mie ć charakter cykliczny np. przechodz ący z gminy do gminy. Mo Ŝna do ich organizacji wykorzysta ć świetlice wiejskie, biblioteki czy remizy straŜackie (wystawy) a tak Ŝe boiska czy sceny widowiskowe (festyny). Dobrym pomysłem jest tak Ŝe wł ączenie do współpracy organizacji takich jak Polski Zwi ązek W ędkar- ski, Polski Zwi ązek Łowiecki, Liga Obrony Kraju, organizacji ko ścielnych i zwi ązków wyznaniowych – organizacja przez nie akcji informacyjno – edukacyjnych ma wiele zalet, mi ędzy innymi dotarcie dzi ęki temu do środowisk dot ąd nie obj ętych akcj ą edukacyjn ą. Poza tym w wielu organizacjach edukacja ta przekracza ramy „standardowej” edukacji środowiskowej. Pojawiaj ą si ę w niej elementy religijne, filo- zoficzne, etyczne, zdrowotne, społeczne, polityczne, prawne i ekonomiczne. Odr ębnym obszarem edukacji ekologicznej skierowanej do mieszka ńców gminy jest edukacja skierowana do organizatorów turystyki i wypoczynku. Turystyka i wypoczynek wpływaj ą na rozwój psychofi-

82 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 zyczny człowieka oraz w du Ŝym stopniu decyduj ą o jego stosunku do środowiska przyrodniczego i kulturowego. Niewła ściwie organizowana masowa turystyka i rekreacja negatywnie oddziałuje na śro- dowisko. Konieczne jest zatem obj ęcie edukacj ą ekologiczn ą zarówno organizatorów turystyki i wypoczynku jak i osób korzystaj ących z tych usług. Organizatorzy turystyki na obszarach chronionych oraz organizacje zajmuj ących si ę eko i agroturystyk ą stanowi ą grup ę osób bardzo zainteresowanych promocj ą idei proekologicznych. Edukacja powinna obejmowa ć równie Ŝ ludno ść zamieszkał ą na tych terenach. Szczególny nacisk poło Ŝony powinien by ć na promocj ę agroturystyki oraz zasad funkcjonowania gospodarstw ekologicznych i przestawiania produkcji z tradycyjnej na ekologiczn ą. Byłaby to równie Ŝ pewna forma aktywizacji zawodowej środowisk rolniczych, skierowuj ąca aktywno ść mieszka ńców ku bardziej perspektywicznym formom działalno ści zawodowej.

4.17.4. Realizacja edukacji ekologicznej na terenie gminy Istotn ą rol ę w szerzeniu wiedzy ekologicznej na terenie gminy Mi ędzyrzecz odgrywaj ą m.in.: • Urz ąd Miejski w Mi ędzyrzeczu; • Starostwo Powiatowe w Mi ędzyrzeczu; • Jednostki o światowe: przedszkola i szkoły; • Nadle śnictwa; • Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Lubuskiego; • Celowy Zwi ązek Gmin CZG-12 w Długoszynie;

W ramach działa ń edukacyjnych realizowane były m.in.:

Mi ędzyrzecki O środek Kultury prowadzi działania edukacyjno-ekologiczne w ramach cyklicznej imprezy „ Świ ęto Obry i Paklicy” – skierowane dla dzieci i młodzie Ŝy. Przygotowanie i prezentacja programu artystycznego o tematyce ekologicznej, zabawy i konkursy dotycz ące ochrony środowiska oraz ekologicznego trybu Ŝycia; zwiedzanie stoisk firm i instytucji działaj ących na rzecz programu ochrony śro- dowiska, na których odbywaj ą si ę konkursy o tematyce ekologicznej; wykonywanie prac plastycznych z materiałów wtórnych. Ide ą przewodni ą tych imprez jest propagowanie zachowa ń proekologicznych i kształtowanie wła ściwych dla ochrony środowiska postaw społecze ństwa, mieszkaj ącego nad rzekami Obra i Paklicą.

Cyklicznie odbywaj ące si ę akcje, które otrzymuj ą wsparcie finansowe Gminy Mi ędzyrzecz to: • akcje Sprz ątanie Świata; • akcje sprz ątania rzeki Obry; • oczyszczanie terenu Mi ędzyrzeckiego Rejonu Umocnionego;

Organizatorem wielu akcji edukacyjnych jest Celowy Zwi ązek Gmin CZG-12. W śród najwa Ŝniejszych akcji zorganizowanych w ostatnim czasie przez CZG-12 nale Ŝy wymieni ć: • Zielona Szkoła, Zielone Przedszkole” – Celem zada ń edukacyjnych było ukształtowanie w uczestnikach konkursu nawyku selektywnej zbiórki surowców wtórnych, promowanie, wdra Ŝanie i rozpowszechnianie zachowa ń proekologicznych. W czasie akcji zbierano surowce wtórne – plastiki, kartony, gazety i baterie • konkurs EKO SZKOŁA – uczestnicz ące w konkursie placówki o światowe były zobowi ązane realizowa ć zadania z zakresu selektywnej zbiórki surowców Podczas konkursu poruszano szereg tematów zwi ązanych z gospodark ą odpadami problemowymi, jak: gospodarka zu Ŝytym sprz ętem elektrycznym i elektronicznym, selektywna zbiórka baterii, aluminium, metalu, plastiku, szkła i makulatury oraz realizacja w placówkach Dnia Bez Śmiecenia. • konkurs „Gramy FAIR-PLAY” – skierowany do uczniów ró Ŝnego szczebla nauczania. Polegał na stworzeniu komiksu o tematyce recyklingu puszki, sportu, gry Fair-Play nie tylko w kontek ście sportu ale równie Ŝ podej ścia do środowiska i najbli Ŝszego otoczenia. • konkurs „Działasz na wielu płaszczyznach w zakresie segregacji i ochrony środowiska – poka Ŝ swoje działania w codziennym Ŝyciu” – skierowany do uczniów ró Ŝnego szczebla nauczania. Polegał na pracy opisowej działa ń podejmowanych w placówce w zakresie ekologicznych zachowa ń w codziennym Ŝyciu, oszcz ędzania energii, wody i wła ściwej gospodarki odpadami. • konkurs „Daj przykład innym – poka Ŝ jak wykorzysta ć surowce wtórne w tworzeniu recyklingowych przedmiotów codziennego u Ŝytku” – polegaj ący na stworzeniu u Ŝytecznych przedmiotów z wykorzystaniem wszelkiego rodzaju odpadków.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Celowy Zwi ązek Gmin CZG-12 organizował równie Ŝ liczne imprezy wystawiennicze, prelekcje, warsztaty i konferencje m.in.: • przedstawienia o charakterze ekologicznym, • festyny i pikniki ekologiczne, • seminarium dla nauczycieli odno śnie gospodarki odpadami w świetle nowych przepisów prawnych • prelekcje, wykłady, warsztaty, konferencje dotycz ące szeroko rozumiana gospodarka odpadami zarówno dla najmłodszych, starszych i najstarszych mieszka ńców gmin członkowskich w CZG-12, oraz dla pracowników jednostek samorz ądowych i o światowych, • warsztaty dla nauczycieli „Edukacja i informowanie w zakresie post ępowania z odpadami” – dotycz ące zasad selektywnego zbierania odpadów i promuj ące aktywne metody w edukacji odpadowej. Celem warsztatów było uzupełnienie wiedzy merytorycznej nauczycieli, podniesienie jako ści pracy edukacyjnej nauczycieli, wymiana do świadcze ń, zwi ększenie ilo ści wysegregowanych surowców wtórnych oraz odpowiednia organizacja zbiórek w szkołach i przedszkolach. • warsztaty edukacyjne „Eko Lekcje” – tematyka zaj ęć obejmowała głównie zagro Ŝenia wynikaj ące z niewła ściwego post ępowania z odpadami, poznanie zasad selektywnej zbiórki, z uwzgl ędnieniem odpadów niebezpiecznych oraz baterii i zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego. Dzieci i młodzie Ŝ oprowadzano równie Ŝ po zakładzie i omawiano poszczególne elementy instalacji Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Długoszynie.

Edukacja le śna prowadzona jest równie Ŝ przez nadle śnictwa. Nadle śnictwo Trzciel prowadzi edukacj ę le śno-przyrodnicz ą na dwóch ście Ŝkach przyrodniczych wyposa Ŝonych w tablice edukacyjne, ławki i kosze na śmieci oraz w wiacie edukacyjnej z miejscem na ognisko nad J. śydowskim w Świdwowcu. Prowadzonymi przez le śników zaj ęciami terenowymi o charakterze edukacyjnym obj ętych jest od 1160 do 1550 osób rocznie w tym głównie uczniowie szkół podstawowych i młodzie Ŝ gimnazjalna.

Nadle śnictwo Mi ędzyrzecz prowadzi edukacj ę le śną społecze ństwa na bazie naturalnych walorów przyrodniczych i krajobrazowych nadle śnictwa, z wykorzystaniem istniej ącej infrastruktury edukacyjnej. Działalno ść edukacyjna ukierunkowana jest zarówno na najmłodszych jak i starszych. Na spotkaniach edukacyjnych, pogadankach, wycieczkach do lasu przedstawia si ę jak wa Ŝny jest las, jak wygl ąda praca le śnika, jak korzysta ć z lasu nie czyni ąc w nim szkody, ucz ąc i bawi ąc jednocze śnie. W nadle śnictwie znajduje si ę kilka obiektów edukacyjnych, m.in.: izba edukacji le śnej, le śna wiata edukacyjna – Zielona Klasa, le śna ście Ŝka edukacyjna „Gł ębokie”, drzewostan nasienny oraz rezerwaty przyrody i u Ŝytki ekologiczne.

Przez teren Nadle śnictwa Mi ędzyrzecz prowadz ą szlaki turystyczne i ście Ŝki rowerowe pełni ące funkcj ę edukacyjn ą. Le śna ście Ŝka edukacyjna „Gł ębokie” posiada mo Ŝliwo ść zapoznania si ę z gospodark ą le śną, a mianowicie z podziałem przestrzennym, hodowla lasu, u Ŝytkowaniem i ochron ą lasu oraz gospodark ą łowieck ą, jak równie Ŝ z ochrona przyrody, poniewa Ŝ ście Ŝka poło Ŝona jest w bezpo średnim s ąsiedztwie u Ŝytku ekologicznego „Gł ębokie” i jeziora Gł ębokie, gdzie istnieje mo Ŝliwo ść obserwacji chronionych gatunków ptaków. Ście Ŝka wyposa Ŝona jest w tablice dydaktyczn ą, wie Ŝę widokow ą i sprz ęt do obserwacji.

5. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska Jednym z elementów opracowania niniejszego Programu jest uwzgl ędnienie oceny osi ągni ęcia celów ekologicznych wskazanych w „Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2012- 2015 z perspektyw ą na lata 2016-2019 ”. Poni Ŝej przedstawiono ocen ę realizacji celów ekologicznych do roku 2014 na terenie analizowanej gminy. Wymienione cele miały by ć realizowane poprzez działa- nia o charakterze inwestycyjnym i pozainwestycyjnym, prowadz ące do eliminacji lub ograniczenia nat ęŜ enia oddziaływania czynników zagra Ŝaj ących zasobom środowiska naturalnego oraz do odtwa- rzania u Ŝytkowanych zasobów.

Niniejsza cz ęść przedstawia działania jakie podj ęto w zakresie poprawy stanu środowiska na terenie Gminy Mi ędzyrzecz w latach 2012-2015. Raport nie omawia szczegółowo wszystkich zada ń wyznaczonych w Programie Ochrony Środowiska z uwagi na liczne trudno ści zwi ązane zarówno ze zmian ą przepisów w zakresie ochrony środowiska.

84 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Znaczna część zada ń okre ślonych w Programie ochrony środowiska nale Ŝała do zada ń koordynowanych, których realizacja nie zale Ŝy bezpo średnio od organu wykonawczego gminy lecz do innych jednostek administracyjnych, na realizacj ę których Gmina Mi ędzyrzecz nie miała wpływu. W raporcie odniesiono si ę równie Ŝ do niektórych działa ń podj ętych przez inne jednostki.

W Programie ochrony środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2012-2015 z perspektyw ą na lata 2016-2019 przyj ęto nast ępuj ące cele i kierunki działa ń:

Wody powierzchniowe i podziemne Cele ekologiczne: 1. Racjonalne gospodarowanie zasobami wód powierzchniowych i podziemnych 2. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wszystkich wód na terenie gminy Mi ędzyrzecz

Kierunki działa ń do roku 2019: • Modernizacja, remont stacji uzdatniania wód (m.in. urz ądze ń filtruj ących). • Monitoring mieszka ńców gminy w zakresie posiadania dokumentacji stwierdzaj ących korzy- stanie z usług opró Ŝniania zbiorników bezodpływowych przez uprawnione do tego podmioty. • Współpraca ze środowiskami rolniczymi w zakresie wdra Ŝania dobrych praktyk rolniczych, niezb ędnych dla skutecznej ochrony wód przed zanieczyszczeniem obszarowym. • Wspieranie edukacji ekologicznej w zakresie racjonalnej gospodarki wodami i jej ochrony przed zanieczyszczeniem. • Bie Ŝą ca konserwacje urz ądze ń melioracji wodnej szczegółowej i podstawowej.

Powietrze atmosferyczne Cel ekologiczny: Utrzymanie jako ści powietrza atmosferycznego zgodnie z obowi ązuj ącymi standardami jako ści śro- dowiska

Kierunki działa ń do roku 2019: Prowadzenie remontów istniej ących dróg. • Realizacja przedsi ęwzi ęć termomodernizacyjnych (zgodnie z art. 52 ust.1 pkt 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 1651) w stosunku do ga- tunków dziko wyst ępuj ących zwierz ąt obj ętych ochroną gatunkow ą obowi ązuje zakaz niszczenia ich siedlisk i ostoi. W zwi ązku powy Ŝszym przed wykonaniem prac zwi ązanych m.in. z termomodernizacj ą budynków, nale Ŝy przeprowadzi ć ich inwentaryzacj ę pod k ątem wyst ępo- wania ptaków, w szczególno ści jerzyka (Apus apus) i wróbla (Passer domesticus); w razie stwierdzenia wyst ępowania ww. gatunków, termin i sposób wykonania prac nale Ŝy dostosowa ć do ich okresów l ęgowych). • Wspieranie rozwi ąza ń, których celem jest unikanie lub zmniejszanie wielko ści emisji z transportu (m.in. poprzez promowanie transportu zbiorowego, oraz ruchu rowerowego). • Konserwacja, remont i budowa ście Ŝek rowerowych. • Wspieranie działa ń zmierzaj ących do zwi ększania udziału stosowanych paliw gazowych, cie- kłych, wykorzystania biomasy oraz innych odnawialnych źródeł energii. • Zwi ększenie świadomo ści społecze ństwa w zakresie potrzeb i mo Ŝliwo ści ochrony powietrza, w tym oszcz ędno ści energii i stosowania odnawialnych źródeł energii oraz szkodliwo ści spalania odpadów w gospodarstwach domowych.

Hałas Cel ekologiczny: Ochrona mieszka ńców gminy Mi ędzyrzecz przed uci ąŜ liwo ści ą akustyczn ą

Kierunki działa ń do roku 2019: • Kontrola jednostek emituj ących hałas oraz egzekwowanie przestrzegania dopuszczalnego poziomu hałasu w środowisku. • Poprawa standardów technicznych ci ągów komunikacyjnych (m.in. poprzez remont i moderni- zacj ę nawierzchni). • Wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów dotycz ą- cych dotrzymywania standardów akustycznych dla poszczególnych terenów.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Gleby Cel ekologiczny: Ochrona powierzchni ziemi i racjonalna gospodarka zasobami glebowymi

Kierunki działa ń do roku 2019: • Upowszechnianie w śród rolników zasad Dobrych Praktyk Rolniczych, zgodnych z zasadami rozwoju zrównowa Ŝonego. • Likwidacja dzikich wysypisk. • Rekultywacja gleb zdegradowanych. • Zapobieganie powstawianiu nielegalnych wyrobisk eksploatacyjnych. • Zachowanie wła ściwego stanu urz ądze ń melioracyjnych, celem zapewnienia optymalnych wa- runków nawodnienia u Ŝytków rolnych.

Promieniowanie elektromagnetyczne Cel ekologiczny: Ocena poziomu zagro Ŝenia nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych oraz minimalizacja oddziaływania tych pól na środowisko i zdrowie człowieka

Kierunki działa ń do roku 2019: • Przy planowaniu nowych źródeł promieniowania, uwzgl ędnianie lokalizacji niskokonfliktowych. • Wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów po świ ę- conych ochronie przed polami elektromagnetycznymi. • Edukacja ekologiczna społecze ństwa w zakresie oddziaływania i emisji pól elektromagnetycznych.

Powa Ŝne awarie Cel ekologiczny: Zmniejszanie ryzyka wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej oraz ograniczenie jej skutków

Kierunki działa ń do roku 2019: • Ograniczanie ryzyka wyst ąpienia zagro Ŝeń środowiska powodowanych funkcjonowaniem podmiotów, b ędących potencjalnym źródłem awarii przemysłowych. • Zmniejszenie ryzyka transportu materiałów niebezpiecznych. • Wypracowanie zasad wła ściwego post ępowania w sytuacji wyst ąpienia zagro Ŝeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych i transportu materiałów niebezpiecznych. • Stworzenie systemu skutecznego informowania społecze ństwa o wyst ąpieniu zagro Ŝenia śro- dowiska zwi ązanego z powstaniem powa Ŝnej awarii

Przyroda Cel ekologiczny: Zachowanie i ochrona bogactwa ró Ŝnorodno ści biologicznej

Kierunki działa ń do roku 2019: • Zachowanie i ochrona zasobów przyrodniczych w istniej ących kompleksach le śnych. • Zwi ększenie liczby kontroli stra Ŝy miejskiej i le śnej (przeciwdziałanie kłusownictwu, zbierac- twu, wandalizmowi obiektów chronionych). • Rozwój sieci szlaków turystycznych i ście Ŝek dydaktycznych na terenach interesuj ących przyrodniczo. • Prowadzenie racjonalnej z punktu widzenia przyrodniczego i społecznego gospodarki le śnej, z poszanowaniem zasad ekorozwoju. • Bie Ŝą ce utrzymanie oraz ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych. • Utrzymanie terenów zieleni, zadrzewienia, zakrzywie ń i parków

Energia odnawialna Cel ekologiczny: Zwi ększenie ilo ści energii pozyskanej ze źródeł odnawialnych

Kierunki działa ń do roku 2019:

86 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• Rozpoznanie praktycznych mo Ŝliwo ści, w tym podło Ŝa ekonomicznego wykorzystania energii odnawialnej na terenie gminy. • Prowadzenie działa ń edukacyjnych oraz popularyzuj ących odnawialne źródła energii w śród mieszka ńców gminy. • Upowszechnianie informacji o rozmieszczeniu i mo Ŝliwo ściach technicznych wykorzystania potencjału energetycznego poszczególnych rodzajów odnawialnych źródeł energii na terenie gminy.

Edukacja ekologiczna Cel ekologiczny: Kształtowanie świadomych postaw ekologicznych mieszka ńców gminy Mi ędzyrzecz

Kierunki działa ń do roku 2019: • Organizacja warsztatów ekologicznych dla dzieci, młodzie Ŝy oraz dorosłych z zakresu ochrony środowiska. • Kontynuacja programu edukacji ekologicznej CZG-12 m.in. Dzie ń Ziemi”, „Sprz ątanie Świata”, Zielona Szkoła, Zielone Przedszkole. • Wspieranie finansowe i organizacyjne szkół i przedszkoli, a tak Ŝe innych jednostek w realizo- wanych przez nie programach edukacji ekologicznej. • Bie Ŝą ce utrzymywanie wyznaczonych ście Ŝek ekologicznych, dydaktycznych. • Promowanie selektywnej zbiórki odpadów.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Tabela 40 Raport z wykonania Programu ochrony środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2012-2015 z perspektywa na lata 2016-2019 Jednostka realizuj ą- Lp. Nazwa zadania Opis zadania/zrealizowane przedsi ęwzi ęcia Termin Koszty PLN ca Wody powierzchniowe i podziemne Modernizacja oczyszczalni ścieków w m. Świ ęty Woj- 1. Infrastruktura ściekowa Gmina Mi ędzyrzecz 2011-2014 802667,00 ciech Dotacja dla Województwa Lubuskiego na wykonanie zadania inwestycyjnego pn. Rozbudowa i remont ul. 2. Gmina Międzyrzecz 2013 1113748,00 Mły ńskiej Mi ędzyrzeczu wraz z budow ą kanalizacji deszczowej Budowa kanalizacji deszczowej przy ul. Staszica – 3. budynku Gimnazjum nr 1 i Liceum Ogólnokształc ące- Gmina Mi ędzyrzecz 2013 94390,81 go w Mi ędzyrzeczu Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Pieski, Kursko, 4. Gmina Mi ędzyrzecz 2014 5 055 144,42 Zamostowo, Gorzyca II etap Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Nietoperek i K ę- 5. Gmina Mi ędzyrzecz 2015 97 994,10 szyca – projekt Budowa kanalizacji deszczowej przy ul. śołnierskiej w 6. Gmina Mi ędzyrzecz 2015 18 450,00 Mi ędzyrzeczu Kanalizacja sanitarna w m. Pieski, Kursko, Zamosto- 7. Gmina Mi ędzyrzecz 2015 1 134 491,75 wo, Gorzyca II etap Zmiana uchwały w sprawie wyznaczenia aglomeracji Marszałek Wojewódz- 8.. Aglomeracja Mi ędzyrzecz Mi ędzyrzecz (Dz. Urz. Woj. Lubuskiego z dnia 19 2015 - twa Lubuskiego listopada 2015 r. poz. 2013) Opracowanie kosztorysów inwestorskich na renowa- 9. Modernizacja zbiorników wodnych cj ę zbiorników retencyjnych w m. Kalsko, Kaława, Gmina Mi ędzyrzecz 2012 - Nietoperek, Wyszanowo i Bukowiec Modernizacja 7 zbiorników wodnych poło Ŝonych w: Nietoperku (dz. nr 123/4), Kaławie (dz.nr: 184, 183 i 10. Gmina Mi ędzyrzecz 2014-2015 - 106), Bukowcu (dz.nr 223/5), Kalsku (dz. nr 191) i Wyszanowie (dz. nr 264/8) Wyci ęcie drzew rosn ących w zbiorniku p.po Ŝ w Kała- 11. Gmina Mi ędzyrzecz 2013 - wie i nad jez. Długie Dokonanie ci ęć piel ęgnacyjnych koron drzew w Kała- 12. Gmina Mi ędzyrzecz 2013 - wie 13. Wykonanie opinii dendrologicznych Gmina Mi ędzyrzecz 2013 - Wykonanie robót zwi ązanych z renowacj ą zbiorników 14. retencyjnych poło Ŝonych na terenie gminy w m: Nie- Gmina Mi ędzyrzecz 2013 - toperek, Kaława (3 szt.), Bukowiec, Kalsko Wykonanie dwukrotnego r ęcznego wykoszenia poro- 15. stów ze zbiorników retencyjnych na terenie gminy Gmina Mi ędzyrzecz 2014, 2015 - wraz z wykoszeniem porostów i plantowaniem po-

88 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Jednostka realizuj ą- Lp. Nazwa zadania Opis zadania/zrealizowane przedsi ęwzi ęcia Termin Koszty PLN ca wierzchni wokół zbiorników zlokalizowanych w m.: Nietoperek, Kaława (3 szt.), Bukowiec, Kalsko Demonta Ŝ istniej ącego ogrodzenia zbiornika retencyj- 16. nego w Bukowcu oraz wykonanie nowego ogrodzenia Gmina Mi ędzyrzecz 2014 - panelowego 17. Konserwacja rowów melioracyjnych Udro Ŝnienie przepustu na rowie BŁ5 (obr ęb Kwiecie) Gmina Mi ędzyrzecz 2012 - Wykonanie bie Ŝą cej konserwacji rowów melioracyj- 18. nych: Ra-2, Ra-2-1, Ra-4, ra-6, Ra-6-1 (obr ęb Buko- Gmina Mi ędzyrzecz 2012 - wiec) Wykonanie odbudowy rowu melioracyjnego Gb-R 19. Gmina Mi ędzyrzecz 2012 - (obr ęb Rojewo) Wykonanie odbudowy przepustu drogowego na rowie 20. Gmina Mi ędzyrzecz 2012 - Ra-4 (obr ęb Bukowiec) Ci ęcia piel ęgnacyjne drzew w obr ębie rowu meliora- 21. Gmina Mi ędzyrzecz 2012 - cyjnego (obr ęb 1 m. Mi ędzyrzecz) Opracowanie przedmiaru rowów i kosztorysów inwe- 22. Gmina Mi ędzyrzecz 2013 - storskich na konserwacj ę rowów melioracyjnych Wykonanie robót zwi ązanych z konserwacj ą urz ądze ń melioracyjnych poło Ŝonych w nast ępuj ącym zakresie 23. rowów: Or-4, Md-M „Mlynówka” odprowadzaj ących Gmina Mi ędzyrzecz 2013 - nadmiar wód ze zbiorników p.po Ŝ w Wyszanowie i Kaławie, Or-5, Or-1 i D Wykonanie inwentaryzacji drzewostanu w rowach 24. Gmina Mi ędzyrzecz 2014 - melioracji szczegółowej na terenie gm. Mi ędzyrzecz Wyci ęcie drzew rosn ących w rowach melioracyjnych 25. Gmina Mi ędzyrzecz 2014 - w Ku źniku i MPP Uporz ądkowanie rowów melioracyjnych na dz. nr: 231/4 (obr ęb 1 m. Mi ędzyrzecz), 708/2, 799/13, 26. Gmina Mi ędzyrzecz 2014 - 799/14 (obr ęb 2 m. Mi ędzyrzecz), 343 i 426 (obr ęb Św. Wojciech) Uporz ądkowanie rowów melioracyjnych na działkach 27. Gmina Mi ędzyrzecz 2014 - nr: 231/4 (obr ęb 1 m. Mi ędzyrzecz) Zakup i monta Ŝ pokrywy nastudziennej Ŝelbetowej na 28. studni rewizyjnej z kr ęgów betonowych na rowie od- Gmina Mi ędzyrzecz 2014 - prowadzaj ącym wody ze zbiorników w Wyszanowie Wykonanie robót zwi ązanych z konserwacj ą urz ądze ń melioracji szczegółowych poło Ŝonych na terenie w 29. nast ępuj ącym zakresie rowu A (obr ęb 2 m. Mi ędzy- Gmina Mi ędzyrzecz 2014 - rzecz), a tak Ŝe rowów na działkach oznaczonych nr ew.: 343/2, 426/1, 323/3 i 323/1 (obr ęb Św. Wojciech)

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Jednostka realizuj ą- Lp. Nazwa zadania Opis zadania/zrealizowane przedsi ęwzi ęcia Termin Koszty PLN ca oraz rowów BŁ-48 (obr ęb Kalsko) Wykonanie robót zwi ązanych z konserwacj ą rowów poło Ŝonych na terenie miasta i gminy Mi ędzyrzecz – a) wykaszanie porostów ze skarp i z dna cieków z rowów Or-1, Or-4, Or-5, D (Obr. Mi ędzyrzecz-2), rowach odprowadzaj ących nadmiar wód ze zbiorni- 30. ków p.po Ŝ. w Wyszanowie, Kaławie, Or-11 w Gorzy- Gmina Mi ędzyrzecz 2014 - cy, Gb-R w Rojewie oraz Ra-6, ra-4, Ra-2, Ra-2-1 i Ra-6-1 w Bukowcu b) usuni ęcia namułu z cieków: Or-11 w Gorzycy, Gb- R w Rojewie, ra-6 i Ra-4, Ra-2, ra-2-1 i Ra-6-1 w Bukowcu Wykonanie robót zwi ązanych z konserwacj ą melioracji szczegółowych: obr ęb: Bukowiec – rowy: Ra-2, Ra- 31. 2-1, Ra-6-1, Ra-6, ra-4, obr ęb Mi ędzyrzecz – 2: A i Gmina Mi ędzyrzecz 2015 - Or-4, dz. nr 42 (MPP), obr ęb Mi ędzyrzecz – 1 i obr ęb Ku źnik: rów D i Or-1, obr ęb Św. Wojciech: Or-5 Kanał Mi ędzyrzecz km 0+000-5+000 – konserwacja 32. Konserwacja rzek i kanałów kanału polegaj ąca na wykaszaniu porostów z dna i LZMiUW 2012 16995,28 zł skarp usuwaniu zatorów i hakowaniu 33. Rzeka Obra km 50+825-52+275 –koszenie skarp LZMiUW 2012 11710,73 Rzeka Paklica km 0+000-6+140 –konserwacja rzeki 34. polegaj ąca na wykaszaniu porostów z dna i skarp i LZMiUW 2012 19483,69 usuwaniu zatorów Kanał Policko w km 0+000-8+600 konserwacja kanału 35. polegaj ąca na r ęcznym odmuleniu dna cieku, wyko- LZMiUW 2012 67387,31 szeniu porostów z dna i skarp Kanał Ra ńsko km 0+000-9+700 – konserwacja kanału 36. polegaj ąca na r ęcznym usuwaniu namułów i wyka- LZMiUW 2012 64617,46 szaniu porostów z dna i skarp 37. Rzeka Paklica km 0+000-6+140 (gm. Mi ędzyrzecz) LZMiUW 2013 34135,94 Rzeka Obra konserwacja km 50+825 - 52+275 (gm 38. LZMiUW 2013 18662,54 Mi ędzyrzecz) 39. Rzeka Paklica km 6+400 (gm. Mi ędzyrzecz) LZMiUW 2013 3145,85 40. Kanał Białe Łaki km 0+000- 5+140 (gm.Mi ędzyrzecz) LZMiUW 2013 29496,86 Kanał Mi ędzyrzecz km 0+000-5+000 (gm. Mi ędzy- 41. LZMiUW 2013 16717,18 rzecz) 42. Rzeka Paklica km 5+050 (gm.Mi ędzyrzecz) LZMiUW 2014 3015,96 43. Rzeka Paklica km 0+300 (gm. Mi ędzyrzecz) LZMiUW 2014 3015,91 44. Kanał Mi ędzyrzecz km 0+000-5+000 (gm. Mi ędzy- LZMiUW 2014 17913,72

90 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Jednostka realizuj ą- Lp. Nazwa zadania Opis zadania/zrealizowane przedsi ęwzi ęcia Termin Koszty PLN ca rzecz) 45. Rzeka Paklica km 0+000-6+140 (gm. Mi ędzyrzecz) LZMiUW 2014 48938,15 46. Rzeka Obra km 50+825 - 52+275 (gm Mi ędzyrzecz) LZMiUW 2014 15992,41 47. Kanał Białe Łaki km 0+000- 10+930 (gm.Mi ędzyrzecz) LZMiUW 2014 80423,03 48. Rzeka Obra 52+200 (gm. Mi ędzyrzecz) LZMiUW 2014 1357,16 49. Rzeka Obra km 49+060 (gm. Mi ędzyrzecz) LZMiUW 2014 2528,14 50. Rzeka Paklica km 1+260 (gm. Mi ędzyrzecz) LZMiUW 2014 2022,51 51. Kanał Ra ńsko 0+000-9+700 (gm. Mi ędzyrzecz) LZMiUW 2014 53347,56 52. Rzeka Paklica w km 0+000-6+140, gm. Mi ędzyrzecz. LZMiUW 2015 29102,42 Kanał Mi ędzyrzecz w km 0+000-5+000, gm. Mi ędzy- 53. LZMiUW 2015 22082,19 rzecz. 54. Rzeka Obra w km 50+825 - 52+275, gm Mi ędzyrzecz. LZMiUW 2015 6905,42 Rzeka Obra w km 0+000 - 92+160, gm. Skwierzyna, 55. LZMiUW 2015 11145,01 Bledzew, Mi ędzyrzecz, Pszczew, Trzciel. 56. Kanał Ra ńsko w km 0+000-9+700, gm. Mi ędzyrzecz LZMiUW 2015 55655,04 57. Rzeka Obra w km 51+400, gm. Mi ędzyrzecz LZMiUW 2015 4381,58 58. Rzeka Obra w km 59+000 gm. Mi ędzyrzecz LZMiUW 2015 16473,22 Kanał Białe Ł ąki w km 0+000-5+140, gm. Mi ędzy- 59. LZMiUW 2015 6 999,55 rzecz 60. Kanał Policko w km 0+000 - 8+600, gm. Mi ędzyrzecz LZMiUW 2015 61640,22 61. Rzeka Obra w km 49+225, gm. Mi ędzyrzecz LZMiUW 2015 2894,41 62. Rzeka Obra w km 58+200, gm. Mi ędzyrzecz LZMiUW 2015 4868,84 63. Rzeka Obra km 51+600 (gm. Mi ędzyrzecz) LZMiUW 2015 5148,20 64. Rzeka Obra w km 48+305 gm. Mi ędzyrzecz LZMiUW 2015 9613,27 65. Działania administracyjne Wydane decyzje wodno-prawne – 52 Starosta Mi ędzyrzecki 2011-2014 - Halas Przebudowa ul. Świerczewskiego i Waszkiewicza w 1. Inwestycja drogowe Gmina Mi ędzyrzecz 2012 4163302,50 Mi ędzyrzeczu I etap Przebudowa skrzy Ŝowania ul. O Ŝoga, Zamoyskiego i 2. Gmina Mi ędzyrzecz 2012 7995,00 Pi ęciu Świ ętych Braci Mi ędzyrzeckich Dotacja dla Województwa Lubuskiego na wykonanie zadania pn.: Odnowa dywanikowa drogi wojew. Nr 3. Gmina Mi ędzyrzecz 2013 223018,00 137 w ci ągu ul. Pozna ńskiej w Mi ędzyrzeczu – pomoc finansowa Dotacja dla Powiatu Mi ędzyrzeckiego na remont 4. chodnika przy ul. Reymonta oraz remont nawierzchni Gmina Mi ędzyrzecz 2013 60000,00 drogi i fragmentu odwodnienia na dł. Ok. 85 m .: Przebudowa ul. Świerczewskiego i Waszkiewicza 5. (odc. torów kolejowych do skrzy Ŝowania z drog ą w Gmina Mi ędzyrzecz 2013 2212975,48 kierunku m. Kalsko) – II etap

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Jednostka realizuj ą- Lp. Nazwa zadania Opis zadania/zrealizowane przedsi ęwzi ęcia Termin Koszty PLN ca Opracowanie koncepcji obwodnicy północno- 6. Gmina Mi ędzyrzecz 2013 39975,00 wschodniej dla miasta Mi ędzyrzecz Przebudowa skrzy Ŝowania ulic OŜoga, Zamoyskiego i 7. Gmina Mi ędzyrzecz 2013 28500,00 Pi ęciu Św. Braci Mi ędzyrzeckich 8.. Budowa drogi w m. Gorzyca Gmina Mi ędzyrzecz 2013 516632,98 Przebudowa ci ągu pieszo-jezdnego do budynków 9. Gmina Mi ędzyrzecz 2013 238386,47 wielorodzinnych w m. Pniewo Remont nawierzchni ul. Zakaszewskiego w Mi ędzy- 10. Gmina Mi ędzyrzecz 2013 499813,35 rzeczu 11. Remont nawierzchni drogi w m. Jagielnik Gmina Mi ędzyrzecz 2013 188999,88 12. Remont i przebudowa odcinka drogi w m. Wyszanowo Gmina Mi ędzyrzecz 2013 16332,63 Budowa nawierzchni drogi w Św. Wojciechu przy Sali 13. Gmina Mi ędzyrzecz 2014 47000,00 wiejskiej Przebudowa ul. Świerczewskiego i Waszkiewicza w 14. Gmina Mi ędzyrzecz 2014 2651065,74 Mi ędzyrzeczu III etap 15. Remont odcinka drogi gminnej w m. śółwin Gmina Mi ędzyrzecz 2014 17638,20 Wykonanie naprawy nawierzchni cz ęś ci drogi na OW 16. Gmina Mi ędzyrzecz 2014 5535,00 Gł ębokie Remont nawierzchni drogi odcinka drogi gminnej w m. 17. Gmina Mi ędzyrzecz 2014 10000,00 Zamostowo na dz. 135 i 163/36 Przebudowa ul. Świerczewskiego i Waszkiewicza – IV 18. Gmina Mi ędzyrzecz 2015 4555893,62 etap 19. Budowa drogi w m. Pieski – PT Gmina Mi ędzyrzecz 2015 24969,00 20. Budowa i przebudowa drogi w m. Św. Wojciech – PT Gmina Mi ędzyrzecz 2015 17035,50 21. Przebudowa drogi w m. Kalsko – PT Gmina Mi ędzyrzecz 2015 20319,60 22. Przebudowa drogi w m. Kaława (przy szkole) – PT Gmina Mi ędzyrzecz 2015 22509,00 Przebudowa drogi w m. śółwin – droga nr 00354F – 23. Gmina Mi ędzyrzecz 2015 18997,35 PT Przebudowa istniej ącego mostu przez rz. Obr ę w 24. Gmina Mi ędzyrzecz 2015 29520,00 zakresie wykonania ci ągu dla pieszych – PT Przebudowa drogi gminnej nr 003504F w m. Gorzyca 25. Gmina Mi ędzyrzecz 2015 19833,93 – PT Naprawa cz ąstkowa nawierzchni bitumicznych za 26. pomoc ą remontera. Wbudowanie 300 Mg mieszanki Starostwo Powiatowe 2012-2013 123430,50 grysu i emulsji asfaltowej. Wykonanie dokumentacji – DP 1348F msc. Wysza- 27. ZDP 2013 4566,00 nowo. Przebudowa drogi powiatowej Nr 1328F w msc. śół- 28. ZDP 2014 90000,00 win w zakresie budowy chodnika. 29. Przebudowa dróg powiatowych Nr 1346F (ul. Winnica ZDP 2015 5200000,00

92 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Jednostka realizuj ą- Lp. Nazwa zadania Opis zadania/zrealizowane przedsi ęwzi ęcia Termin Koszty PLN ca wraz z drog ą do i w miejscowo ści Świ ęty Wojciech) oraz drogi powiatowej Nr 3304F (ul. Libelta w miejscowo ści Mi ędzyrzecz). Rozbiórka istniej ącego i budowa nowego mostu wraz z dojazdami, w ci ągu drogi powiatowej nr 1213F Mi ę- 30. ZDP 2015 1200000,00 dzyrzecz – Bukowiec w km 4+142.

Remont nawierzchni na skrzy Ŝowaniu dróg powiato- 31. wych (ul. Mi ędzyrzecka, ul. Pozna ńska i ul. Zamkowa) ZDP 2015 88000,00 w miejscowo ści Pszczew. 32. Remont nawierzchni ul. Reymonta w Mi ędzyrzeczu. ZDP 2015 62000,00 Odnowa dywanikowa w m. Mi ędzyrzecz ul. Pozna ń- 33. ZDW 2013 220000,00 ska droga wojewódzka nr 137 Rozbudowa Mły ńskiej w Mi ędzyrzeczu wraz z budow ą 34. ZDW 2013-2014 2300000,00 kanalizacji deszczowej w ci ągu drogi woj. nr 137 Droga ekspresowa S3 Świnouj ście – Lubawka - Gra- 35. nica Pa ństwa odcinek: w ęzeł „Mi ędzyrzecz Południe” GDDKiA 2010-2013 1108257158,73 – węzeł „Sulechów” Droga ekspresowa S3 Świnouj ście – Lubawka - Gra- 36. nica Pa ństwa odcinek: W ęzeł „Gorzów Wlkp. – węzeł GDDKiA 2011-2014 826502116,38 „Mi ędzyrzecz Północ” Powietrze Termomodernizacje, docieplenia budyn- 1. Remont remizy OSP w m. Bukowiec Gmina Mi ędzyrzecz 2012 16972,10 ków 2. Naprawa dachu Sali wiejskiej w m. Św. Wojciech Gmina Mi ędzyrzecz 2012 8300 Modernizacja dachu na Hali Widowiskowo-Sportowej 3. Gmina Mi ędzyrzecz 2012 669955,06 w Mi ędzyrzeczu 4. Docieplenie świetlicy wiejskiej w m. Szumi ąca Gmina Mi ędzyrzecz 2012 14212,41 Przedszkole nr 4 – prace remontowe okładzin sufito- 5. Gmina Mi ędzyrzecz 2013 33303,38 wych w dwóch salach 6. SP w Kaławie – wymiana okien w budynku szkolnym Gmina Mi ędzyrzecz 2013 20000,00 Gimnazjum na 2 – wymiana okien w budynku szkol- 7. Gmina Mi ędzyrzecz 2013 36998,40 nym Przebudowa i remont dachu na budynku gminnym 8.. Gmina Mi ędzyrzecz 2013 112452,38 przy ul. Wojska Polskiego 13b 9. Modernizacja źródeł ciepła Modernizacja układów odpylania dwóch kotłów ZEC 2014 700000,00 Wykonanie o świetlenia drogowego na linii napo- 10. Zmiana o świetlenia wietrznej nn – 0,4 kV wzdłu Ŝ ci ągu pieszo- Gmina Mi ędzyrzecz 2013 33671,56 rowerowego przy ul. Pozna ńskiej w Mi ędzyrzeczu 11. Budowa linii kablowej nn-0,4 kV o świetlenia drogowe- Gmina Mi ędzyrzecz 2013 65099,34

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Jednostka realizuj ą- Lp. Nazwa zadania Opis zadania/zrealizowane przedsi ęwzi ęcia Termin Koszty PLN ca go na osiedle jednorodzinne w m. Św. Wojciech (PT + wykonanie) 12. Oświetlenie drogowe w m. Kuligowo – lampy solarne Gmina Mi ędzyrzecz 2013 32964,00 Decyzje Starosty Mi ędzyrzeckiego na wprowadzanie 13. Działania administracyjne Starosta Mi ędzyrzecki 2011-2014 - gazów i pyłów do powietrza - 9 Energia odnawialna Budowa instalacji odnawialnych źródeł energii mikro- Zwi ększenie ilo ści energii pozyskanej ze instalacje prosumenckie na obiektach kubaturowych 1. Gmina Mi ędzyrzecz 2015 780765,00 źródeł odnawialnych na terenie gminy w ramach działania: „Podstawowe usługi dla ludno ści i gospodarki wiejskiej” Wydanie decyzji środowiskowych dla przedsi ęwzi ęć : 2. budowa farmy fotowoltaicznej o mocy 1 MW w obr ę- Gmina Mi ędzyrzecz 2015 - bie geodezyjnym śółwin, Post ępowanie administracyjne o wydanie decyzji środowiskowej dla przedsi ęwzi ęć : budowa farmy fotowoltaicznej o mocy 85 MW poło Ŝonej w obr ębie geodezyjnym Kwiecie; dla remontu, przebudowy i rozbudowy małej elektrowni wodnej oraz budowli 3. wchodz ących w skład jazu młyńskiego w Skokach Gmina Mi ędzyrzecz 2014-2015 - oraz dla przedsi ęwzi ęcia polegaj ącego na instalacji 4 pływaj ących małych elektrowni wodnych na rzece Obrze wraz z budow ą jazu iglicowego oraz udro Ŝnieniem kanału mły ńskiego w m. Gorzyca

Powa Ŝne awarie Zapobieganie lub usuwanie skutków za- Gotowo ść do podj ęcia działa ń i dofinansowanie zanieczyszczenia środowiska w przypadku b.d. 1. wodów po Ŝarniczych, Starostwo Powiatowe 2012 -2013 nieustalenia podmiotu za nie odpowie- 8.000 (zawody) obejmuj ących po Ŝarnictwo chemiczne i ekologiczne. dzialnego 2. Konkurs „Młodzie Ŝ zapobiega po Ŝarom” Starostwo Powiatowe 2012-2013 2000 Przyroda Zagospodarowanie terenu Parku Miejskiego w Mi ę- 1. Gmina Mi ędzyrzecz 2012 20000,00 dzyrzeczu Zlecenie ekspertyzy ilo ści i rodzaju nielegalnie wydo- 2. Starostwo Powiatowe 2012 2000 bytej kopaliny. Edukacja ekologiczna Działania edukacyjne w zakresie gospodarki odpa- 90000,00 /rok/ na 1. Edukacja ekologiczna CZG-12 2012-2015 dami wszystkie gminy Działania edukacyjne w jednostkach samorz ądowych 2. Gmina Mi ędzyrzecz 2012-2015 podległych Gminie Mi ędzyrzecz (przedszkola, szkoły

94 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Jednostka realizuj ą- Lp. Nazwa zadania Opis zadania/zrealizowane przedsi ęwzi ęcia Termin Koszty PLN ca podstawowe, gimnazja) Działania edukacyjne w jednostkach samorz ądowych 3. podległych Powiatowi (liceum ogólnokształc ące, Ze- Starostwo Powiatowe 2012-2015 b.d. spół Szkół Budowlanych, Federacja Zielonych GAJA Seminarium pt. „Prawidłowe gospodarowanie i bez- 4. Starostwo Powiatowe 2012-2013 b.d. pieczne usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest” Szkolenie: „Wpływ fosforanów na eutrofizacj ę zbiorni- ków wodnych” 5. Wystawy banerowe: Starostwo Powiatowe 2012-2013 6500,00 „Formy ochrony przyrody” oraz „Gospodarka odpadami” Akcja sprz ątania rzeki Obry przez uczniów ZSE w 6. Starostwo Powiatowe 2012-2013 5000,00 Mi ędzyrzeczu Elektroniczny dost ęp do informacji 7. Starostwo Powiatowe 2012-2013 b.d. o środowisku Pozostałe 1. Infrastruktura rekreacyjno-wypoczynkowa Budowa boiska rekreacyjnego w m. K ęszyca Le śna Gmina Mi ędzyrzecz 2012 374418,46 2. Budowa boiska rekreacyjnego w m. Kalsko Gmina Mi ędzyrzecz 2012 398771,57 3. Utworzenie placu zabaw ul. D ąbrowskiego Gmina Mi ędzyrzecz 2012 39482,34 4. Utworzenie placu zabaw przy ul. Świerczewskiego Gmina Mi ędzyrzecz 2012 39969,00 5. Gmina Mi ędzyrzecz Przebudowa na potrzeby ruchu turystycznego ci ęŜ- 6. Gmina Mi ędzyrzecz 2013 1030162,49 kiego schronu 717 – rekonstrukcja i rewitalizacja MRU 7. Renowacja – remont pomostów nad jez. Gł ębokie Gmina Mi ędzyrzecz 2013 599014,31 8.. Renowacja – remont pomostów nad jez. Gł ębokie Gmina Mi ędzyrzecz 2014 34999,99 Modernizacja Stadionu Miejskiego w Mi ędzyrzeczu I 9. Gmina Mi ędzyrzecz 2015 33444,00 etap Budowa siłowni zewn ętrznej przy Hali Widowiskowo- 10. Gmina Mi ędzyrzecz 2015 49669,86 Sportowej w Mi ędzyrzeczu Dostaw i monta Ŝ urz ądze ń zabawowych na placu 11. zabaw u zbiegu ul.: Boryny, Rocha i Antka na terenie Gmina Mi ędzyrzecz 2015 22618,47 gminy Mi ędzyrzecz Utworzenie placu zabaw przy ul. Kopernika w Mi ędzy- 12. Gmina Mi ędzyrzecz 2015 54000,44 rzeczu Doposa Ŝenie placów zabaw w m. Św. Wojciech i Bobowicko: zad 1 – doposa Ŝenie placu zabaw w m. Zad. 1 – 47400,31 13. Gmina Mi ędzyrzecz 2015 Św. Wojciech zad. 2 – doposa Ŝenie siłowni zewn ętrz- Zad. 2 – 11875,95 nej w m. Św. Wojciech

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

6. Identyfikacja problemów środowiskowych W celu uporz ądkowania informacji zebranych m.in. w wyniku dokonanej analizy aktualnego stanu środowiska naturalnego na terenie gminy Mi ędzyrzecz oraz innych zebranych w trakcie prac danych i informacji posłu Ŝono si ę analiz ą SWOT. Analiza SWOT jest narz ędziem, dzi ęki któremu mo Ŝna zanalizowa ć i rozpozna ć silne i słabe strony, a tak Ŝe istniej ące i potencjalne szanse, i zagro Ŝenia płyn ące z szerokiej gamy czynników. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono strategiczne czynniki, istotnie wpływaj ą- ce w dalszych rozdziałach Programu na formułowanie celów, kierunków i zada ń zmierzaj ących do poprawy stanu środowiska na terenie gminy Mi ędzyrzecz. W wyniku analizy okre ślono mocne i słabe strony gminy (czynniki wewn ętrzne), a na tej podstawie wyznaczono szanse i zagro Ŝenia (czynniki zewn ętrzne), rozpatruj ąc je nie tylko pod k ątem ochrony środowiska, lecz tak Ŝe w kontek ście czynni- ków społeczno – gospodarczych zwi ązanych po średnio lub bezpo średnio ze środowiskiem, kieruj ąc si ę nadrz ędn ą zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju, na której zało Ŝeniach opiera si ę niniejszy Program.

Tabela 41 Obszar interwencji: Powietrze MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • rozwój i modernizacja systemu ciepłowni- • niski stopie ń wyposa Ŝania w infrastruktu- czego w mie ście Mi ędzyrzecz, rę gazownicz ą (18%); • funkcjonuj ące poł ączenia kolejowe, • wyst ępowanie przemysłu silnie zanie- • wyprowadzenie ruchu tranzytowego z czyszczaj ącego powietrze; miasta Mi ędzyrzecz poprzez oddanie do • niewystarczaj ący poziom wykorzystania uŜytku obwodnicy; OZE; • prowadzone kontrole w zakładach prze- • brak monitoringu stanu powietrza na te- mysłowych pod wzgl ędem przestrzegania renie gminy; przepisów dotycz ących ochrony powie- • spalanie w piecach domowych odpadów i trza; złego jakościowo w ęgla; • du Ŝe zalesienie terenu gminy; • rosn ący ruch komunikacyjny na drogach • bardzo dobrze rozwini ęta sie ć szlaków przebiegaj ących przez teren gminy; rowerowych;

SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • rosn ąca popularno ść i dost ępno ść no- • zbyt małe wykorzystanie gazu do celów wych technologii wykorzystuj ących od- grzewczych; nawialne źródła energii; • zanieczyszczenia napływaj ące z terenów • wprowadzenie wymaga ń dla w ęgla spa- sąsiednich; lanego w domowych paleniskach; • wsparcie finansowe dla działa ń zwi ąza- nych z likwidacj ą „niskiej emisji”; • termomodernizacje budynków; • realizacja zało Ŝeń Planów ochrony powietrza; • rozwój sieci ście Ŝek rowerowych;

Tabela 42 Obszar interwencji: klimat akustyczny MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • prowadzone w zakładach kontrole pozio- • du Ŝe nat ęŜ enie ruchu przy głównych tra- mu hałasu; sach; • pasy zadrzewie ń przy drogach; • przekroczenia dopuszczalnych poziomów • wyprowadzony ruch tranzytowy z miasta hałasu; Mi ędzyrzecz;

96 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• poprawa stanu technicznego dróg; • monitoring poziomu hałasu komunikacyjnego; SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • podj ęcie działa ń zmniejszaj ących hałas • wzrastaj ący ruch pojazdów; samochodowy (stosowanie cichych na- • zły stan techniczny pojazdów; wierzchni, d źwi ękoszczelnych okien, działania organizacyjne itp.); • realizacja zało Ŝeń Programów ochrony środowiska przed hałasem;

Tabela 43 Obszar interwencji: pola elektromagnetyczne MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • prowadzone pomiary nat ęŜ enie pola elek- • stan techniczny linii napowietrznych, ry- tromagnetycznego; zyko powstania awarii w wyniku ekstre- • brak przekrocze ń dopuszczalnych pozio- malnych warunków pogodowych; mów nat ęŜ enia promieniowania elektro- • mała świadomo ść społecze ństwa na te- magnetycznego; mat źródeł, zasi ęgu oraz oddziaływa ń pól • prowadzenie przez Starost ę wykazu stacji elektromagnetycznych; bazowych oraz wyników pomiaru promieniowania elektromagnetycznego; SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • monitoring pozwalaj ący wykrycie ponad- • wzrastaj ąca ilo ść urz ądze ń emituj ących normatywne st ęŜ enie promieniowania; pole elektromagnetyczne; • niepełna wiedza na temat oddziaływania pól elektromagnetycznych na zdrowie ludzi,

Tabela 44 Obszar interwencji: zasoby i jako ść wód MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • istniej ące punkty monitoringu wód po- • wyst ępowanie JCWP o złym stanie; wierzchniowych i podziemnych; • dekapitalizacja urz ądze ń melioracyjnych; • sporz ądzone mapy zagro Ŝenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego, • spadaj ące zu Ŝycia wody na potrzeby ludno ści; SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • stosowanie nowych rozwi ąza ń w budowie • niech ęć społecze ństwa do wprowadzenia urz ądze ń wodnych; opłat za odprowadzenie wód opadowych; • zwi ększanie skali sztucznej retencji wod- • zagro Ŝenie wyst ąpienia powodzi; nej; • zanieczyszczenie rzeki Obry, • prowadzenie akcji edukacyjnej propagu- • punktowe i obszarowe źródła zanieczysz- jącej optymalizacj ę zu Ŝycia wody; cze ń wód powierzchniowych i podziem- • eliminowanie nieuzasadnionego wykorzy- nych stanowi ące głównie zanieczyszcze- stania wód podziemnych do celów prze- nia spływaj ące z pól, szczególnie w okre- mysłowych; sach po nawo Ŝeniu gruntów rolnych, • mo Ŝliwo ść przenikni ęcia zanieczyszcze ń do poziomów wodono śnych wskutek nie- wła ściwej eksploatacji uj ęć wód podziemnych,

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• awarie i wypadki mog ące spowodowa ć emisj ę niebezpiecznych substancji do środowiska gruntowego, • wpływ zanieczyszcze ń spoza terenu gminy na stan czysto ści wód,

Tabela 45 Obszar interwencji: gospodarka wodno-ściekowa MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • dobre wyposa Ŝenie w infrastruktur ę wo- • odprowadzanie bezpo średnio do gruntu doci ągow ą (99,6%); wód opadowych i roztopowych; • wysoki stopie ń skanalizowania gminy • brak ustanowionych obszarów ochrony (97%); uj ęć wód podziemnych; • sprawna kanalizacja w Mi ędzyrzeczu; • przekroczenia zawarto ści azotu ogólnego • wyposa Ŝenie nieruchomo ści w przydo- na oczyszczalni ścieków w K ęszycy Le- mowe oczyszczalnie ścieków; śnej; • prowadzenie ewidencji zbiorników bez- odpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków; • spełnienie wymaga ń jako ści oczyszczania ścieków na oczyszczalniach Św. Woj- ciech i Kalsko;

SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • rozbudowa sieci kanalizacyjnej na tere- • niebezpiecze ństwo obni Ŝenia poziomu nach wiejskich; wód i zakłócenia stosunków hydrologicz- • zach ęcanie do likwidacji nieszczelnych nych; zbiorników bezodpływowych i przył ącza- • nieszczelne zbiorniki bezodpływowe po- nie do sieci kanalizacyjnej; woduj ące ska Ŝenie wód podziemnych; • realizacja zało Ŝeń KPO ŚK;

Tabela 46 Obszar interwencji: zasoby geologiczne MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • rekultywacja terenów po eksploatacji ko- • brak palin; SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • mo Ŝliwo ść rozpocz ęcia eksploatacji złó Ŝ • nielegalna eksploatacja kopalin, o zasobach rozpoznanych szczegółowo, • niebezpiecze ństwo obni Ŝenia poziomu wód i zakłócenia stosunków hydrologicz- nych,

Tabela 47 Obszar interwencji: gleby MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • brak zanieczyszcze ń WWA i metalami • zakwaszenie gleb; ci ęŜ kimi; • słaba jako ść gleb;

SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • rozwój rolnictwa ekologicznego; • niewła ściwe stosowanie nawozów • stosowanie racjonalnej gospodarki nawo- sztucznych i środków ochrony ro ślin w zami sztucznymi; rolnictwie; • szkolenia rolników w zakresie dobrych • wypłukiwanie pierwiastków i zwi ązków

98 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

praktyk rolnych; chemicznych z gleb powoduj ąc zanieczyszczenie wód podziemnych i powierzchniowych,

Tabela 48 Obszar interwencji: gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • zamkni ęte i zrekultywowane składowisko • pozostałe wyroby azbestowe; odpadów komunalnych w Bukowcu; • dzikie wysypiska odpadów; • funkcjonuj ący PSZOK w Mi ędzyrzeczu; • brak obj ęcia wszystkich mieszka ńców • sprawny system odbioru i zagospodaro- systemem segregacji odpadów; wania odpadów; • edukacja ekologiczna mieszka ńców w zakresie prawidłowej gospodarki odpadami;

SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • uzyskanie odpowiednich poziomów odzy- • brak środków finansowych na usuwanie sku i recyklingu zało Ŝonych w KPGO; azbestu;

Tabela 49 Obszar interwencji: zasoby przyrodnicze MOCNE STRONY SŁABE STRO NY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • wysokie walory przyrodnicze; • niskie zró Ŝnicowanie gatunkowe lasów, • wysoka lesisto ść oraz udział lasów uzna- przewaga sosny nad innymi gatunkami nych za ochronne; drzew; • utrzymanie terenów zieleni miejskiej; • wysoka podatno ść lasów na degradacj ę • liczne szlaki turystyczne, piesze i rowe- ze strony szkodników le śnych, rowe; • szkody w drzewostanach wyrz ądzane • korzystne warunki dla rozwoju turystyki; przez huraganowe wiatry i susze; • potencjał turystyczny, w tym istnienie • szkody wyrz ądzane przez zwierzyn ę łow- Mi ędzyrzeckiego Rejonu Umocnionego; ną (głównie przez sarny i jelenie) w po- • ró Ŝnorodne formy ochrony przyrody, staci zgryzania upraw le śnych, • wyst ępowanie obszarów Natura 2000 na • du Ŝe zagro Ŝenie po Ŝarowe lasów; terenie gminy;

SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • rozwój turystyki pieszej i rowerowej; • zaniechanie dotychczasowego u Ŝytkowa- • rozwój agroturystyki; nia rolnego; • rozwój zaplecza dla rekreacji i turystyki • niekontrolowany rozwój turystyki i rekre- (kontenery na śmieci, ubikacje, wydzielo- acji na terenach cennych przyrodniczo, ne pola biwakowe, wydzielone łowiska, • wzrastaj ący ruch turystyczny, za śmieca- parkingi itp.). nie lasów, post ępuj ąca urbanizacja i roz- wój komunikacji,

Tabela 50 Obszar interwencji: adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagro Ŝenia środowi- ska MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • do ść du Ŝe zró Ŝnicowanie krajobrazu: la- • przewa Ŝaj ące monokultury sosnowe, któ- sy, pola, jeziora, zadrzewienia; re s ą mniej odporne na zmiany klimatu;

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• sporz ądzone mapy zagro Ŝenia powo- • niewielka świadomo ść społeczna w za- dziowego oraz mapy ryzyka powodzio- kresie ochrony klimatu; wego; • niewystarczaj ące środki finansowe na re- • liczne zbiorniki wodne; alizacj ę działa ń; • zbyt niski udział energii odnawialnej; • ryzyko powodziowe; • niewystarczaj ąca retencja wód opadowych i roztopowych; SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • zmniejszenie si ę cz ęstotliwo ści wyst ępo- • wzrost cz ęsto ści i intensywno ści ekstre- wania chorób grzybowych co zwi ązane malnych stanów pogodowych; jest z wydłu Ŝonym okresem suchym; • zmiany klimatu i anomalie klimatyczne • wzrost znaczenia rozproszonych, odna- wpływaj ące na warunki Ŝycia niektórych wialnych źródeł energii uwzgl ędniaj ący gatunków ro ślin i zwierz ąt; pogorszenie warunków wiatrowych, • zanik małych powierzchniowych zbiorni- wzrost suszy, anomalii pogodowych; ków wodnych (bagien, stawów, oczek • poprawa warunków dla ro ślin ciepłolub- wodnych, małych płytkich jezior) w wyni- nych takich jak kukurydza, słonecznik, ku ocieplania klimatu; soja, winoro śle czy pszenica, dzi ęki cze- • proces ocieplania i zwi ększanie ryzyka mu jako ść plonów b ędzie lepsza od suszy sprzyjaj ące rozwojowi chorób i obecnie otrzymywanych; szkodników w tym tak Ŝe gatunków inwazyjnych; • wzrost zapotrzebowania na wod ę do nawodnie ń w okresach suszy oraz wzrost cz ęsto ści wyst ępowania intensywnych opadów w okresie letnim i zwi ększenia potrzeb odwadniania;

Tabela 51 Obszar interwencji: edukacja i świadomo ść ekologiczna mieszka ńców MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • realizacja edukacji ekologicznej przez • niewystarczaj ąca edukacja ekologiczna; Gmin ę, Powiat i inne jednostki; • dzikie wysypiska, za śmiecanie lasów, te- • wzrost roli i znaczenia edukacji ekolo- renów zielonych; gicznej w ró Ŝnych obszarach Ŝycia spo- • niewystarczaj ące nakłady finansowe na łeczno – gospodarczego; edukacj ę ekologiczną w stosunku do po- • współpraca mi ędzy placówkami przy or- trzeb; ganizacji imprez, uroczysto ści, akcji eko- • negatywne nawyki u dorosłych i osób w logicznych; podeszłym wieku;

SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • systematyczne podnoszenie kompetencji • niska świadomo ść ekologiczna społe- z zakresu edukacji ekologicznej nauczy- cze ństwa; cieli; • niski poziom zrozumienia mieszka ńców • wdro Ŝenie Programu Ochrony Środowi- dla przepisów ochrony środowiska; ska na lata 2016-2020; • konsumpcyjny styl Ŝycia i utrwalaj ące si ę • spójna strategia polityk krajowych, regio- negatywne nawyki np. dzikie wysypiska, nalnych, lokalnych harmonijnie uwzgl ęd- spalanie odpadów; niaj ąca rozwój zrównowa Ŝony i edukacj ę ekologiczn ą;

Przedstawione wnioski w zakresie poszczególnych komponentów, pomog ą wyznaczy ć priorytety i cele w zakresie Programu ochrony środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz.

100 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Ocena jako ści powietrza przeprowadzona z uwzgl ędnieniem kryteriów ochrony zdrowia wykazała, i Ŝ w strefie lubuskiej wyst ąpiły przekroczenia pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu, których st ęŜ e- nia wykazywały sezonowe wahania. W sezonie grzewczym wielko ści st ęŜ eń obu substancji były bardzo wysokie, natomiast w okresie letnim znacznie niŜsze. Ich głównym źródłem s ą przestarzałe, ni- skoenergetyczne paleniska domowe ogrzewane paliwami stałymi cz ęsto złej jako ści. Na poziomy st ęŜ eń zanieczyszcze ń ma wpływ tak Ŝe emisja liniowa (transport drogowy). Ponadto gmina znajduje si ę w strefie dla której nie s ą spełnione wymagania okre ślone dla dotrzymania poziomu celu długoterminowego dla warto ści ozonu (120 g/m 3), który ma zosta ć osi ągni ęty w 2020 r. Zanieczyszczenia przemysłowe mog ą by ć istotne w przypadku nie stosowania si ę do obowi ązuj ących wymaga ń prawnych.

Działania W celu zmniejszenia emisji niskiej pochodz ącej z domowych palenisk i obiektów u Ŝyteczno ści publicznej, powinno si ę d ąŜ yć do zmiany systemów grzewczych, wykonania termomodernizacji budyn- ków, rozbudowy sieci gazowej, tam gdzie istnieje moŜliwo ść - podł ączanie do sieci ciepłowniczej, a tak Ŝe promowa ć stosowanie alternatywnych źródeł ciepła (pompy ciepła, kolektory słoneczne, itp.) W celu zach ęcenia mieszka ńców gminy do zmiany no śników na bardziej przyjazne środowisku, nale- Ŝy realizowa ć kampanie edukacyjne na temat szkodliwo ści niskiej emisji oraz informowa ć o mo Ŝliwo- ściach finansowania działa ń termomodernizacyjnych i odnawialnych źródeł energii. W zakresie transportu i komunikacji najwa Ŝniejsze kierunki działa ń to: budowa funkcjonalnego i spój- nego układu drogowego, dalsza poprawa stanu technicznego dróg i ulic, budowa sieci bezpiecznych dróg rowerowych, dalszy rozwój komunikacji publicznej i przewozów kolejowych. Podj ęte działania przyczyni ą si ę do ograniczenia emisji zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych pochodz ących ze środ- ków transportu. Nale Ŝy równie Ŝ realizowa ć działania inwestycyjne i nie inwestycyjne zaplanowane w Planie gospodarki niskoemisyjnej.

Gospodarka wodno-ściekowa Brak kontroli nad zbiornikami bezodpływowymi mo Ŝe wpływa ć na nieprawidłowe pozbywanie si ę ście- ków przez wła ścicieli nieruchomo ści posiadaj ących nieszczelne zbiorniki bezodpływowe. Niewła ściwa eksploatacja tego rodzaju urz ądze ń i instalacji prowadzi do emisji zanieczyszcze ń gruntu i wód. Rów- nie Ŝ wprowadzanie oczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych wi ąŜ e si ę ze zwi ększaniem ich trofii ( Ŝyzno ści), a co za tym idzie pogorszeniem jako ści wód, co wpływa na zły stan fizykochemiczny i biologiczny wód płyn ących, przejawiaj ący si ę słabym stanem wód płyn ących. Negatywny wpływ na wody maj ą równie Ŝ tereny rolnicze, gdzie stosowane s ą nawozy. Zwi ększone zapotrzebowanie na wod ę zwłaszcza na cele konsumpcyjne, rolnicze i przemysłowe prowadzi do zwi ększonego korzystania z zasobów wodnych, co w powi ązaniu z wyst ępuj ącymi na tym obszarze warunkami atmosferycznymi, zwłaszcza niskimi opadami mo Ŝe prowadzi ć do nadmiernej eksploatacji zasobów wód pitnych oraz stwarza potrzeb ę podnoszenia świadomo ści w zakresie racjonalnego gospodarowania wod ą. Silny rozwój mieszkalnictwa wpływa na ilo ść wody retencjonowanej w glebie. Wody opadowe i roztopowe z terenów utwardzonych i zabudowanych trafiaj ą cz ęsto do sieci kanalizacyjnej b ądź bezpo średnio do cieków wodnych. Przyczynia si ę do zmniejszenia ilo ści wody zasilaj ącej wody podziemne, a co za tym idzie zmniejszenia zasobów tych wód.

Działania W celu poprawy stanu środowiska wodnego działania powinny si ę koncentrowa ć na dalszym prowadzeniu ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków oraz kontroli przył ączania nieruchomo ści do istniej ącej sieci kanalizacji sanitarnej. Dodatkowo – kontynuowanie budowy kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami w celu zwi ększenia dost ępno ści mieszka ńców do kanalizacji sanitarnej. W celu zmniejszenia zapotrzebowania na wod ę nale Ŝy zach ęca ć mieszka ńców do instalowania systemów gromadzenia i wykorzystania wody deszczowej do podlewania ogrodów. W dalszym ci ągu niezb ędna jest modernizacja i rozbudowa systemu zaopatrzenia ludno ści w wod ę oraz zapewnienie najwy Ŝszej jako ści wód powierzchniowych i podziemnych.

101

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Gospodarka odpadami Najwi ększym wyzwaniem dla gminy jest osi ągni ęcie odpowiednich poziomów odzysku surowców, zgodnie z zapisami w planach gospodarki odpadami oraz wywi ązywanie si ę z nało Ŝonych na gminy obowi ązków okre ślonych w ustawie o odpadach i w ustawie o utrzymaniu porz ądku i czysto ści. Ze wzgl ędu na ilo ść wyrobów azbestowych oraz wysokie koszty zwi ązane z usuwaniem tych odpadów niezb ędna jest pomoc finansowa przez udzielanie dotacji z funduszy ochrony środowiska.

Zagro Ŝenie powodzi ą i susz ą Na terenie gminy wyznaczono obszary nara Ŝone na niebezpiecze ństwo powodzi od strony rzeki Obry. W skutek intensywnych opadów mo Ŝe doj ść do podtopie ń obszarów znajduj ących si ę w obni Ŝeniach. Ze wzgl ędu na zmiany klimatu coraz cz ęś ciej wyst ępuj ą susze wpływaj ąc na niedobór wód w glebach uŜytkowanych rolniczo. Odbiorem nadmiaru wody oraz utrzymaniem odpowiedniego poziomu wilgoci w gruntach rolniczych słu Ŝą rowy melioracyjne, których stan techniczny cz ęsto jest niezadowalaj ący, a przez wieloletnie zaniedbania nie spełniaj ą ju Ŝ swej roli.

Działania W celu utrzymania prawidłowych stosunków wodnych niezb ędne s ą regularne prace konserwacyjne na rowach melioracyjnych, ciekach naturalnych, budowa małych zbiorników retencyjnych oraz przebudowa i konserwacja zbiorników pełni ących funkcje małej retencji.

Ochrona przyrody Wyst ępuj ące w obr ębie gminy obszary cenne przyrodniczo pod wzgl ędem wyst ępowania rzadkich gatunków ro ślin i zwierz ąt wymagaj ą podej ścia planistycznego, aby nie utraciły swych warto ści przyrodniczych. Głównymi zagro Ŝeniami dla przyrody s ą: zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenia wód powierzchniowych, zła gospodarka wodna, nielegalne wycinanie ro ślin, „dzikie wysypiska odpadów”, rozwój infrastruktury i mieszkalnictwa, kłusownictwo, nieprawidłowa gospodarka le śna, zmiany uŜytkowania gruntów, nadmierna presja turystyczna. Problemem mo Ŝe by ć niedostateczna wiedza na temat stanu drzew pomnikowych, co mo Ŝe skutkowa ć nie wykonaniem niezb ędnych prac piel ęgnacyjnych i w konsekwencji doprowadzi ć do utraty walorów przyrodniczych. Zagro Ŝeniem dla stanu zachowania walorów krajobrazowych są przede wszystkim chaotyczne, intensywne procesy inwestycyjne. Presja urbanizacji, w szczególno ści na tereny otaczaj ące miasta oraz na tereny atrakcyjne przyrodniczo – równie Ŝ te prawnie chronione, przyczynia si ę cz ęsto do degradacji walorów krajobrazowych. Zmiany w krajobrazie nast ępuj ą równie Ŝ na terenach wiejskich, głównie poprzez wprowadzanie obcej dla tego krajobrazu nowej zabudowy o charakterze miejskim. Wa Ŝnym zadaniem jest równie Ŝ ochrona ekspozycji panoram miejscowo ści poprzez wytyczanie i zachowywa- nie osi widokowych i widoków sylwet miejscowo ści.

Działania Niezb ędne jest cało ściowe ujmowanie w procedurze planowania przestrzennego gminy i dokumentach planistycznych problematyki ochrony przyrody, w tym gatunków chronionych. Stan drzew b ędących pomnikami przyrody winien by ć zdiagnozowany, a drzewa w zale Ŝno ści od potrzeb poddane zabiegom piel ęgnacyjnym, zapewniaj ącym ich utrzymanie w odpowiednim stanie fito- sanitarnym. W dalszym ci ągu nale Ŝy utrzyma ć istniej ące i wzbogacić o nowe obszary zieleni urz ądzo- nej, zwłaszcza wzdłu Ŝ ulic i dróg, a tak Ŝe poza granicami miasta. Zakłada si ę ochron ę istniej ących zadrzewie ń, zalesie ń, pastwisk, ł ąk poło Ŝonych głównie wzdłu Ŝ cie- ków wodnych i rzek oraz istniej ących śródpolnych siedlisk przyrodniczych. Ustala si ę ochron ę terenów zielonych jako korytarzy ekologicznych do ochrony rodzimej fauny i flory.

Hałas Najwi ększe zagro Ŝenie hałasem oraz emisj ą spalin ze strony systemu komunikacyjnego na terenie gminy Mi ędzyrzecz wyst ępuje wzdłu Ŝ drogi wojewódzkiej nr 137, w mniejszym stopniu dotyczy to dróg powiatowych i gminnych. Ruch tranzytowy przez miasto został przeniesiony na now ą obwodnic ę S3. Przechodz ące przez gmin ę drogi cechuj ą si ę du Ŝym nat ęŜ eniem ruchu, co wpływa na pogorszenie klimatu akustycznego na przyległych obszarach zurbanizowanych. Utrzymanie odpowiednich warto ści hałasu w środowisku b ędzie mo Ŝliwe, gdy wykorzystywane zostan ą wystarczaj ące rozwi ązania techniczne.

102 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Działania Konieczna jest dalsza modernizacja istniej ących dróg, organizacja ruchu oraz proponowanie alternatywnych rozwi ąza ń komunikacyjnych takich jak transport zbiorowy (kolejowy i autobusowy) i rowerowy, uspokajanie ruchu w centrum miast. Przy projektowaniu budowy ście Ŝek rowerowych nale Ŝy pami ęta ć o zapewnieniu pieszym odpowiedniej szeroko ści chodnika.

Promieniowanie elektromagnetyczne Liczba urz ądze ń emituj ących pola elektromagnetyczne bardzo szybko wzrasta, dlatego istotna jest kontrola wpływaj ących zgłosze ń i wyników pomiaru promieniowania elektromagnetycznego. Wyst ępuj ące konflikty zwi ązane z rozwojem instalacji wytwarzaj ących promieniowanie elektromagnetyczne powinny by ć uwzgl ędniane w zapisach w studium i planach zagospodarowania przestrzennego gminy.

Odnawialne źródła energii Z uwagi na uwarunkowania klimatyczne, gospodarcze i przestrzenne, zwłaszcza rozwój obszarów mieszkalnych, sprzyjaj ąc rozwojowi małych indywidualnych instalacji wykorzystuj ących OZE (instalacje fotowoltaiczne, kolektory słoneczne, pompy ciepła). W celu realizacji wi ększych przedsi ęwzi ęć , obszary pod rozwój odnawialnych źródeł energii powinny zosta ć wyznaczone w dokumentach planistycznych gminy. Obecnie na terenie gminy w małym stopniu wykorzystuje si ę odnawialne źródła energii, jednak w najbli Ŝszej perspektywie mo Ŝliwy jest jej rozwój. Nale Ŝy d ąŜ yć do osi ągni ęcia zało Ŝonych poziomów zu Ŝycia energii odnawialnej – co najmniej 15% do ko ńca 2020 r. Na poziomie gminy działania te polega ć b ędą na podnoszeniu poziomu świadomo ści mieszka ńców oraz stworzeniu dogodnych warunków lokalizacyjnych dla potencjalnych inwestorów.

Ochrona gleb i kopalin Najwi ększym zagro Ŝeniem dla gleb s ą nielegalne wysypiska odpadów, proces przekształcania gruntów rolnych pod zabudow ę w zwi ązku z rozwojem zabudowy mieszkaniowej. Z uwagi na eksploatacj ę kopalin działania mog ą dotyczy ć racjonalnego wydobycia oraz przywracania terenu do stanu naturalnego po zako ńczonej eksploatacji.

Ochrona przed skutkami powa Ŝnej awarii Awarie s ą zdarzeniami trudnymi do przewidzenia, st ąd konieczne jest doskonalenie systemu zarz ądzania kryzysowego, wpojenie zasad post ępowania mieszka ńcom na wypadek wyst ąpienia awarii oraz utrzymanie infrastruktury umo Ŝliwiaj ącej podj ęcie działa ń w przypadku zaistnienia awarii.

Edukacja ekologiczna Problemem mo Ŝe by ć brak poszanowania dla środowiska w śród jego u Ŝytkowników oraz oboj ętno ść w stosunku do zagro Ŝeń środowiska. Jednak za po średnictwem Internetu, nawet niewielkim kosztem mo Ŝna zorganizowa ć ciekawe akcje edukacyjne, które podnios ą poziom świadomo ści mieszka ńców.

7. Cele programu ochrony środowiska, zadania i wska źniki Aktualny stan środowiska i przewidywane jego zmiany w aspekcie planowanego dalszego rozwoju wymuszaj ą konieczno ść zrównowa Ŝonego rozwoju poprzez realizacj ę przedsi ęwzi ęć proekologicznych. Istotnym problemem jest dokonanie zobiektywizowanego wyboru celów oraz kierunków interwencji.

Zadania i cele w zakresie ochrony środowiska wyznaczone w Programie ochrony środowiska pozostaj ą w ścisłej korelacji z zadaniami wyznaczonymi w programach ochrony środowiska na szczeblu wy Ŝszym oraz, uwzgl ędniaj ą cele zawarte w innych strategiach, programach i dokumentach programowych do realizacji ochrony środowiska zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju.

Cele długoterminowe wyznaczaj ą stan jaki nale Ŝy osi ągn ąć w 2024 r., s ą identyfikowane na podstawie analizy obszarów problemowych wyst ępuj ących na terenie gminy. Powinny by ć mierzalne, realistycz- ne i terminowe.

Realizacja zało Ŝeń Programu ochrony środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz to poprawa stanu środowiska. Zmiany warto ści wska źników i mierników charakteryzuj ących elementy środowiska b ędą stanowiły wymierny efekt realizacji zało Ŝeń Programu.

103

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Cele i kierunki interwencji wyznaczone w Programie ochrony środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz:

Cel: Osi ągni ęcie wymaganych standardów jako ści powietrza Kierunki interwencji: • Poprawa jako ści powietrza; • Ograniczanie emisji zanieczyszcze ń pochodz ących ze źródeł niskoenergetycznych; • Termomodernizacja budynków; • Ograniczenie emisji ze źródeł komunikacyjnych;

Cel: Zwi ększenie bezpiecze ństwa energetycznego Kierunki interwencji: • Zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii; • Poprawa efektywno ści energetycznej;

Cel: Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych Kierunki interwencji: • Poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych; • Rozbudowa infrastruktury oczyszczania ścieków, w tym realizacja programów sanitacji w zabudowie rozproszonej; • Kontrola obsługi zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków; • Zapewnienie dost ępu do czystej wody dla społecze ństwa i gospodarki; • Ochrona i zrównowa Ŝone gospodarowanie zasobami wodnymi;

104 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Cel: Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych • Racjonalne wykorzystanie zasobów gleb; • Racjonalne wykorzystanie kopalin

105

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Tabela 52 Cele, kierunki interwencji oraz zadania Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J Osi ągni ęcie Poprawa jako ści Liczba przekrocze ń 3 - 0 Prowadzenie moni- WIO Ś wymaga- powietrza w strefie (dot. war- pył PM10, toringu powietrza 1. nych stan- to ści substancji w B(a)P dardów powietrzu) O3 jako ści powietrza Ograniczanie emisji Osi ągni ęcie zakła- n.d n.d Realizacja zada ń Gmina, Brak środków

zanieczyszcze ń po- danych w POP wskazanych w pro- przedsi ębior- finansowych chodz ących ze źródeł celów poprawy gramach ochrony stwa energe- niskoenergetycznych jako ści powietrza powietrza (POP) tyczne, admi- 2. pod wzgl ędem nistratorzy i zmniejszenia emisji wła ściciele PM10, ben- budynków, zo(a)pirenu zarz ądcy dróg Liczba zorganizo- b.d. 1 /rok Promocja OZE oraz wanych kampanii edukacja w zakresie Gmina, 3. zwi ększenia efek- Powiat tywno ści energetycznej Liczba nowych Do 2014 r. – b.d. Rozwój sieci ga- Polska Spół- 4. przył ączy gazowych 1763 szt. zowniczej ka Gazownic- twa Sp. z o.o. Termomodernizacja Liczba przeprowa- b.d. b.d. Termomodernizacja Gmina, Brak środków budynków dzonych termomo- budynków Powiat, , finansowych 5. dernizacji na rok, wła ściciele Powietrze, adaptacja do zmian klimatu klimatu Powietrze, zmian do adaptacja nieruchomo- ści Ograniczenie emisji Ilo ść zorganizowa- b.d. b.d. Promowanie korzy- Gmina, ze źródeł komunika- nych kampanii in- stania z komunikacji Powiat cyjnych formacyjnych, po- zbiorowej, rowerów i niesione koszty środków transportu 6. wykorzystuj ących nap ędy przyjazne środowisku

8. Liczba wykonanych b.d. b.d. Wzmocnienie Powiat

106 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J kontroli kontroli na stacjach diagnostycznych, kontrola prawidłowo ści wykonywania bada ń technicznych pojazdów

Ilo ść i długo ść wy- b.d. b.d. Budowa ście Ŝek Gmina, 9. budowanych ście- rowerowych Powiat, Ŝek rowerowych Zwi ększenie Zwi ększenie wyko- Liczba powstałych b.d. b.d. Wspieranie przed- Gmina bezpie- rzystania odnawial- instalacji OZE si ęwzi ęć zwi ąza- Prywatni cze ństwa nych źródeł energii. nych z wykorzysta- inwestorzy 10. energetycz- niem instalacji so- nego larnych i pomp cie- pła Poprawa efektywno- Liczba wymienio- b.d. 1645 Modernizacja o świe- Gmina, Brak środków ści energetycznej nych opraw świetl- tlenia ulicznego Powiat, finansowych nych (wymiano opraw Przedsi ębior- 11. oświetleniowych na cy oprawy LED w ilo ści 1645) Osi ągni ęcie Poprawa jako ści wód a) udział jednoli- Wody płyn ące Wskazanie Monitoring wód WIO Ś i utrzymanie powierzchniowych i tych cz ęś ci wód (14 jcw): szczegółowych powierzchniowych i dobrego podziemnych (JCW) o sta- a) 0% warto ści oczeki- podziemnych stanu wód nie/potencjale b) 7% wanych w 2021 r. powierzch- dobrym i bardzo c) 0% będzie mo Ŝliwe niowych i dobrym (%) po przyj ęciu 1. podziem- b) udział JCW o Wody stoj ące aktualizacji pla-

ciekowa ciekowa nych stanie chemicz- (5 jcw): nów gospodaro- ś wód, gospodarka gospodarka wód, nym dobrym a) 20% wania wodami na ść (%) b) 20% obszarach do- c) udziału JCW o c) 20% rzeczy w grudniu wodno- stanie dobrym 2015 r., (%)

zasoby i jako Liczba ustanowio- brak Dla 11 uj ęć wód Ustanawianie strefy Powiat, 2. nych stref ochron- podziemnych ochronnej uj ęć wody Marszałek

107

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J nych obejmuj ącej teren Województwa ochrony RZGW bezpo średniej i po średniej Rozbudowa infra- a)długo ść czynnej a) 150,7 km a) brak wska źni- Dalszy rozwój Gmina struktury oczyszcza- sieci kanalizacyjnej, b) 97% ka infrastruktury nia ścieków, w tym b)ludno ść korzysta- b) w zale Ŝno ści kanalizacyjnej 3. realizacja programów jąca z sieci kanali- od wielko ści sanitacji w zabudowie zacyjnej aglomeracji rozproszonej a)liczba przydomo- a) 5 a) 6 Budowa Gmina, wych oczyszczalni b) 140 b) 80 przydomowych wła ściciele ścieków oczyszczalni nieruchomo- 4. b)liczba zbiorników ścieków ści bezodpływowych

Kontrola obsługi Liczba skontrolo- 140 80 Kontrole umowy i Gmina, zbiorników bezodpły- wanych posesji rachunków za Stra Ŝ Miejska 5. wowych oraz przy- wywóz nieczysto ści domowych oczysz- ciekłych czalni ścieków; Zapewnienie dost ępu a)długo ść czynnej a) 140,5 km a) brak wska źni- Dalszy rozwój oraz Gmina do czystej wody dla sieci wodoci ągowej, b) 99,6% ków modernizacja sieci 6. społecze ństwa b)ludno ść korzysta- b) brak wska źni- wodoci ągowej na i gospodarki jąca z sieci wodo- ków terenie gminy ci ągowej Ochrona i zrównowa- a) zu Ŝycie wody b) 2475,8 a) brak Kontrola podmiotów Powiat, Ŝone gospodarowanie na potrzeby go- tys.m 3 b) brak gospodarczych WIO Ś zasobami wodnymi spodarki naro- c) 3% posiadaj ących dowej i ludno ści pozwolenia wodno- ogółem (tys. prawne pod kątem 7. m3), przestrzegania norm b) udział przemy- i wytycznych słu w zu Ŝyciu zapisanych w tych wody ogółem decyzjach (%),

108 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J Zmniejsz e- Prowadzenie monito- LAeq D = 46,7-47,9 - nie oddzia- ringu hałasu zwłasz- dB Kontrola dróg krajo- Wyniki pomiaru wych i wojewódz- 1. ływania cza na terenach za- LAeq N = 41-46 dB WIO Ś hałasu i gro Ŝonych hałasem hałasu kich w zakresie promienio- komunikacyjnym emitowanego hałasu wania elek- Realizacja działa ń b.d. b.d. Tworzenie tromagne- zmniejszaj ących zabezpiecze ń przed tycznego nara Ŝenie na hałas oddziaływaniem

komunikacyjny hałasu komunikacyjnego Ilo ść rozpisanych poprzez przetargów na mo- wprowadzanie Gmina, derniza- odpowiednich Powiat, 2. cj ę/przebudow ę zapisów w SIWZ zarz ądcy dróg, które uwzgl ędniaj ące dróg uwzgl ędniaj ą takie m.in. montowanie zapisy dźwi ękoszczelnych okien, kładzenie cichej nawierzchni i budow ę ekranów akustycznych a)Długo ść a)b.d. a)b.d. Budowa dróg umo Ŝ- zmodernizowanych b)19 km (S3) b)b.d. liwiaj ących zmniej- dróg szenie nat ęŜ enia Gmina, b)Długo ść nowo ruchu, przebudowa, Powiat, 3. wybudowanych moderniza- zarz ądcy dróg cja/poprawa stanu dróg klimat akustyczny, pola elektromagnetyczne klimat akustyczny, pola elektromagnetyczne technicznego dróg na terenie gminy Liczba b.d. b.d. Wprowadzanie wprowadzonych nasadze ń nasadze ń, ochronnych i w razie poniesione koszty konieczno ści Zarz ądcy 4. ekranów dróg akustycznych wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych 5. Dalsze ograniczanie Liczba wydanych b.d. b.d. Ochrona Powiat

109

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J emisji hałasu pocho- decyzji o mieszka ńców przed dz ącego z sektora dopuszczalnym hałasem z instalacji gospodarczego poziomie hałasu przemysłowych przez wydawanie decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu Uwzgl ędnianie w Liczba mpzp z b.d. Brak Wprowadzenie do planowaniu prze- zapisami o miejscowych planów strzennym strefowa- rozgraniczaniu ze zagospodarowania nia hałasu - rozgrani- wzgl ędu na klimat przestrzennego czania terenów o akustyczny, zapisów zró Ŝnicowanej funkcji terenów pełni ących sprzyjaj ących 6. Gmina ró Ŝne funkcje ograniczeniu zagro Ŝenia hałasem (rozgraniczenie terenów o zró Ŝnicowanej funkcji) Minimalizacja oddzia- Liczba zgłosze ń b.d. b.d. Ochrona mieszka ń- ływania promienio- instalacji ców gminy przed wania elektromagne- promieniowaniem tycznego na zdrowie elektromagnetycz- człowieka i środowi- nym przez weryfika- sko. cj ę składanych 7. Powiat zgłosze ń instalacji wytwarzaj ących promieniowanie elektromagnetyczne

Wyniki monitoringu Bez przekro- Bez przekrocze ń nat ęŜ enia promie- cze ń Monitoring nat ęŜ e- niowania elektro- 8. nia pól elektroma- WIO Ś magnetycznego gnetycznych

Racjonalna Ograniczenie ilo ści % mieszka ńców 100% 100% Obj ęcie wszystkich Gmina, p o e g 1. bi gospodarka odpadów trafiaj ących którzy zło Ŝyli dekla- 76,42% 100% mieszka ńców sys- CZG-12

110 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J odpadami bezpo średnio na racje śmieciowe temem selektywne- składowisko oraz oraz % mieszka ń- go zbierania odpa- zmniejszenie uci ąŜ li- ców prowadz ących dów wo ści odpadów selektywn ą zbiórk ę Liczba skontrolo- 2012-2015: b.d. Kontrola podmiotów wanych podmiotów 48 zakładów prowadz ących dzia- w zakresie gospo- (WIO Ś) łalno ść Gmina, darki odpadami w zakresie odbiera- 2. CZG-12, nia, zbierania, WIO Ś transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów a) stopie ń redukcji a) 52,49% Do 2020 r.: Minimalizacja skła- odpadów ko- b) 27,05% a) do 35% dowanych odpadów munalnych ule- c) 100% b) ponad 50% gaj ących biode- c) ponad 70% gradacji kierowanych na składowiska w stosunku do odpadów wytworzonych w 1995 r. (%) b) poziom recyklingu i przygo- Gmina, 3. towania do po- CZG-12 nownego u Ŝycia wybranych frakcji odpadów: papier, metale, tworzywa sztuczne i szkło (% wagowo), c) poziom recyklingu, przygotowania do ponownego u Ŝycia i odzysku innymi metodami

111

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J innych ni Ŝ niebezpieczne od- padów budowlanych i rozbiórkowych (% wagowo),

Liczba zlikwidowa- b.d. Na bie Ŝą co Likwidacja „dzikich 4. nych dzikich wysy- wysypisk” odpadów Gmina pisk Prowadzenie monito- a)liczba zrekulty- a) 1 a) 1 Monitoring zamkni ę- ringu poeksploatacyj- wowanych składo- b) 1 b) 1 tego składowiska 5. nego na zamkni ętych wisk, odpadów Gmina składowiskach odpa- b)liczba monitoro- dów wanych składowisk Likwidacja azbestu Ilo ść usuni ętych 31,58 Mg 1482,23 Mg Pomoc w usuwaniu Brak środków Powiat, 6. wyrobów azbesto- azbestu finansowych Gmina wych Przeci w- Odbudowa zniszczo- Liczba wykonanych b.d. b.d. Modernizacja cie- działanie nych obiektów hydro- przedsi ęwzi ęć ków, i obiektów 1. awariom technicznych pi ętrz ących na cie- LZMiUW i zagro Ŝenio kach m środowi- ska, m.in. Realizacja programu powierzchnia obiek- 2,07 ha b.d. Wsparcie działa ń Brak środków powodziom, małej retencji tów małej retencji zmierzaj ących do finansowych suszom, wodnej (ha), budowy małych Gmina, 2. wiatrom zbiorników retencyj- Powiat huragano- nych wym, na- rodowiska rodowiska ś walnym Utrzymanie wła ści- Długo ść zmoderni- b.d. b.d. Okresowa konser- Gmina, deszczom, wego stanu urz ądze ń zowanych rowów wacja gruntowna Spółka enia

Ŝ awariom melioracji podstawo- melioracyjnych urz ądze ń melioracji wodna, 3. instalacji wej i szczegółowej; wodnych szczegó- Wła ściciele przemysło- łowych na terenie nieruchomo- wych, gminy ści Rozwój systemów Wykreowanie wła- ostrzegania ściwych zachowa ń Powiat, 4. i reagowania w sytu- społecze ństwa w Gmina adaptacja do zmian klimatu iadaptacja zagro- nadzwyczajne zmian klimatu do acji zjawisk ekstre- sytuacji wyst ąpienia

112 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J malnych awarii

Wsparcie jednostek Wielko ść dofinan- b.d. b.d. Wsparcie OSP na stra Ŝy po Ŝarnej w sowania doposa Ŝenie w zakresie wyposa Ŝenia specjalistyczne do prowadzenia dzia- sprz ęty ratowniczo- ła ń ratowniczych, ga śnicze zapobiegania i prze- 5. ciwdziałania powa Ŝ- Gmina nym awariom oraz zagro Ŝeniom środo- wiska i zdrowia czło- wieka, wynikaj ącym z nadzwyczajnych zdarze ń. Ochrona Kształtowanie syste- Liczba i powierzch- 1 rezerwat n.d. Ochrona, rozwój i walorów mu obszarów chro- nia obszarów przyr.; uporz ądkowanie przyrodni- nionych prawnie chronio- 1 park krajo- systemu obszarów czych i nych brazowy; chronionych krajobrazo- 4 OChK; wych 1 zespół przy- Gmina, 1. rodniczo- RDO Ś krajobrazowy; 4 obszary Natura 2000; 18 u Ŝytków ekol.

Czynna ochrona Liczba pomników 36 pomników b.d. Bie Ŝą ca ochrona pomników przyrody przyrody przyrody istniej ących pomników przyrody 2. Zasoby przyrodnicze Gmina

Dalszy rozwój obsza- Powierzchnia ob- 65,7 ha b.d. rów zieleni oraz szarów zielonych na Utrzymanie, piel ę- Gmina 3. utrzymanie terenów terenie gminy gnacja i zakładanie

ju Ŝ istniejących terenów zieleni

113

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J Ilo ść nasadze ń b.d. b.d. Nasadzanie i utrzy- zieleni śródpolnej i manie zieleni przy- przydro Ŝnej dro Ŝnej i śródpolnej Gmina, 4. z maksymalnie Zarz ądcy mo Ŝliwym udziałem dróg drzewostanu mio- dodajnego Promocja walorów Liczba zrealizowa- b.d. b.d. Realizacja zada ń z przyrodniczych nych w danym roku zakresu rozwoju i zrównowa Ŝony roz- przedsi ęwzi ęć bezpiecznej dla wój turystyki. środowiska nowoczesnej Gmina, infrastruktury 5. Powiat, rekreacyjnej Nadle śnictwo zapewniaj ącej wzrost potencjału turystycznego regionu

Ochrona powierzchni a) Poziom zale- a)52,2% b.d. Zwi ększanie po- i spójno ści lasów sienia (%), b)0 ha wierzchni le śnych Powiat, b) powierzchnia Nadle śnictwa 6. gruntów zale- wła ściciele sionych (ha w lasów pry- danym roku), watnych

Racjonalne Racjonalne wykorzy- Powierzchnia tere- Brak przekro- Utrzymanie po- Prowadzenie reje- wykorzy- stanie zasobów gleb nów, na których cze ń ziomu stru zawieraj ącego stanie za- przekroczono stan- informacje o tere- sobów na- dardy jako ści nach na których GIO Ś, 1. wód wód turalnych stwierdzono prze- GDO Ś ść kroczenie standar- dów jako ści gleby

gleby, gleby, lub ziemi, Łączna powierzch- b.d. b.d. Rekultywacja tere- Wła ściciele 2. nia zrekultywowa- nów zdegradowa- nieruchomo- zasoby i jako zasoby geologiczne, nych gruntów (ha) nych, ści Racjonalne wykorzy- Liczba planów b.d. b.d. Uwzgl ędnianie Gmina, 3. stanie kopalin miejscowych ochrony złó Ŝ kopalin

114 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J uwzgl ędniaj ących w opracowaniach ochron ę złó Ŝ kopa- planistycznych lin Podniesi e- Pobudzenie u miesz- Ilo ść publikacji w b.d. b.d. Promocja walorów nie świa- ka ńców odpowie- roku przyrodniczych domo ści dzialno ści za otacza- gminy poprzez ekologicz- jące środowisko i zamieszczanie Gmina, 1. nej miesz- wyeliminowanie ne- informacji na Powiat, ka ńców gatywnych zachowa ń stronach www, w ców ców

ń gminy lokalnych gazetach, na targach turystycznych Ilo ść b.d. b.d. Organizowanie zorganizowanych imprez akcji edukacyjnych, pobudzaj ących Gmina, poniesione koszty aktywno ść dzieci i Powiat, 2. młodzie Ŝy w Nadle śnictwo dziedzinie ochrony ekologiczna mieszka ekologiczna przyrody ść i środowiska naturalnego Ilo ść b.d. b.d. Intensyfikacja wiadomo

ś zorganizowanych edukacji akcji edukacyjnych, ekologicznej poniesione koszty promuj ącej wła ściwe post ępowanie z Gmina, 3. odpadami oraz Powiat, edukacja i prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno – edukacyjnej w tym zakresie Ilo ść b.d. b.d. Wyeliminowanie zorganizowanych negatywnych akcji edukacyjnych, zachowa ń (np. Gmina, 4. poniesione koszty wypalanie traw, Powiat, porzucanie odpadów w miejscach na ten cel

115

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J nieprzeznaczonych, wylewanie nieoczyszczonych ścieków bezpo średnio do wód i gleby, spalanie odpadów w paleniskach domowych, dewastacja zieleni publicznej). Ilo ść b.d. b.d. Edukacja i zorganizowanych zwi ększanie akcji edukacyjnych, świadomo ści w poniesione koszty zakresie: zmian klimatu i sposobów minimalizowania ich Gmina, skutków, wpływu 5. Powiat, inwazyjnych

gatunków obcych oraz znaczenia i konieczno ści oszcz ędzania zasobów naturalnych Nr i data uchwały - - Opracowanie i uchwalenie Gmina 6. Programu ochrony

środowiska dla gminy Mi ędzyrzecz - - Opracowanie i upublicznienie co 2 lata raportów z Opracowanie 7. realizacji programu Gmina Raportu ochrony środowiska dla gminy Mi ędzyrzecz

116 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Osi ągni ęcie zakładanych celów mo Ŝliwe b ędzie dzi ęki realizacji przedsi ęwzi ęć zaplanowanych przez Gmin ę Mi ędzyrzecz oraz inne jednostki realizuj ące działania na jej terenie. Wyznaczone terminy realizacji poszczególnych zada ń ekologicznych uj ętych w harmonogramie mog ą zosta ć przesuni ęte ze wzgl ędów bud Ŝetowych.

W Programie zostały uwzgl ędnione: • zadania własne gminy, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków b ędących w dyspozycji powiatu; • zadania koordynowane - pozostałe zadania, zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków gminy, przedsi ę- biorstw oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla gminnego, powiatowego, wojewódzkiego i centralnego).

W poni Ŝszej tabeli przedstawiono szczegółowy harmonogram realizacji działa ń na terenie gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2024.

117

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Tabela 53 Harmonogram działa ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 Instytucja odpo- Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar wiedzialna lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji za realizacj ę 2021 - RAZEM 2016 2017 2018 2019 2020 2024 w PLN A B C D E F G H I J K Prowadzenie monitoringu W ramach monito- 1. WIO Ś Środki własne powietrza ringu pa ństwowego Gmina, Modernizacja/wymiana indy- Powiat, W miar ę potrzeb i Środki własne, 2. widualnych źródeł ciepła, w ZEC dost ępnych środków środki WFO ŚiGW, tym: Wła ściciele nieru- finansowych NFOSiGW chomości Modernizacja układu odpy- 2.1. ZEC Mi ędzyrzecz 1.060.000,00 Środki własne lania dla 3 kotłów Przył ączenie do sieci zdala- 2.2. czynnej osiedla Piastowskie- ZEC Mi ędzyrzecz 1.500.000,00 Środki wlasne go Polska Spółka Dalszy rozwój sieci gazowni- 3. Gazownictwa Sp. z b.d. Środki własne czej o.o. Termomodernizacja budyn- 4. ków, w tym: Modernizacja budynków Środki własne, Wspólnoty miesz- mieszkalnych (Wspólnota środki WFO ŚiGW, 4.1. kaniowe 765.000,00 Mieszkaniowa K ęszyca Le- NFOSiGW,

śna 74, 36, 15) środki UE Środki własne, Termomodernizacja wraz z środki WFO ŚiGW, 4.2. monta Ŝem OZE w Szkole Gmina 2.500.000,00 NFOSiGW, Podstawowej nr 3 środki UE

Powietrze, adaptacja do zmian klimatu klimatu doPowietrze, zmian adaptacja Termomodernizacja wraz z monta Ŝem OZE w Szkole Środki własne, Podstawowej nr 4 oraz Sali środki WFO ŚiGW, 4.3. Gmina 1.200.000,00 gimnastycznej w Mi ędzyrze- NFOSiGW, czu środki UE

Środki własne, Termomodernizacja wraz z środki WFO ŚiGW, 4.4. monta Ŝem OZE w Gimna- Gmina 3.500.000,00 NFOSiGW, zjum nr 2 środki UE 4.5. Termomodernizacja wraz z Gmina 1.500.000,00 Środki własne,

118 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Instytucja odpo- Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar wiedzialna lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji za realizacj ę 2021 - RAZEM 2016 2017 2018 2019 2020 2024 w PLN A B C D E F G H I J K monta Ŝem OZE w Przed- środki WFO ŚiGW, szkolu nr 4 w Mi ędzyrzeczu NFOSiGW, środki UE Termomodernizacja warszta- Środki własne, tów Szkolnych wraz z budyn- Starostwo Powia- środki WFO ŚiGW, 4.6. kiem Zespołu Szkół 3.000.000,00 towe NFOSiGW, Budowlanych w Mi ędzyrze- środki UE czu Termomodernizacja CKZiU wraz z wykonaniem dokumentacji - Ter- Starostwo Powia- Środki własne, 4.7. 4.340.000,00 momodernizacja CKZiU towe Środki zewn ętrzne wraz z wykonaniem dokumentacji Promowanie korzystania z komunikacji zbiorowej, rowe- rów i środków transportu Gmina, 5. 20.000,00/rok Środki własne wykorzystujących nap ędy Powiat przyjazne środowisku

Wzmocnienie kontroli na stacjach diagnostycznych, kontrola prawidłowo ści 6. Powiat b.d. Bud Ŝet Powiatu wykonywania bada ń technicznych pojazdów

W zale Ŝno ści od Dalsza rozbudowa ście Ŝek Bud Ŝet gminy, 7. Gmina, Powiat, dost ępnych środków rowerowych, w tym: Środki zewn ętrzne finansowych Budowa ście Ŝki dydaktyczno- przyrodniczej wzdłu Ŝ „z ębów 7.1 Gmina 2.231.380,00 PROW smoka” od m. Pniewo do Kęszycy Le śnej Promocja OZE oraz edukacja Gmina, 8. w zakresie zwi ększenia efek- Powiat 20.000,00/rok Środki własne tywno ści energetycznej 9. Wspieranie przedsi ęwzi ęć Gmina W miar ę potrzeb i Bud Ŝet Gminy,

119

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Instytucja odpo- Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar wiedzialna lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji za realizacj ę 2021 - RAZEM 2016 2017 2018 2019 2020 2024 w PLN A B C D E F G H I J K zwi ązanych z wykorzysta- Prywatni inwestorzy dost ępnych środków Środki własne wła ścicieli niem instalacji solarnych i finansowych nieruchomo ści, pomp ciepła WFO ŚiGW, NFO ŚiGW Monta Ŝ mikroinstalacji pro- Gmina 9.1. 1.000.000,00 Środki zewn ętrzne sumenckich Prywatni inwstorzy Tworzenie warunków dla rozwoju odnawialnych źródeł 9.2. energii poprzez odpowiednie Gmina - Bud Ŝet Gminy zapisy w studium i planach miejscowych Modernizacja o świetlenia ulicznego (wymiano opraw Gmina, Bud Ŝet Gminy, 10. 1.316.000,00 oświetleniowych na oprawy Przedsi ębiorcy Środki własne LED w ilo ści 1645) Monitoring wód powierzch- W ramach monito- 1. WIO Ś Środki własne niowych i podziemnych ringu pa ństwowego Ustanawianie strefy Powiat, ochronnej uj ęć wody Marszałek Woje- 2. Bez kosztów Środki własne ciekowa ciekowa obejmuj ącej teren ochrony wództwa ś bezpo średniej i po średniej RZGW W zale Ŝno ści od Dalszy rozwój infrastruktury zaplanowanych 3. Gmina Bud Ŝet Gminy kanalizacyjnej, w tym: środków finansowych Budowa kanalizacji sanitarnej w m. K ęszyca, Nietoperek 3.1. wraz z odprowadzaniem Gmina 7.500.000,00 PROW ścieków do oczyszczalni ścieków w m. K ęszyca Le śna

wód,wodno- gospodarka B udowa kanalizacji

3.2. ść sanitarnej w m. Mi ędzyrzecz- Gmina 800.000,00 PROW Wybudowanie B udowa kanalizacji 3.3. Gmina 1.200.000,00 PROW sanitarnej w m. Lubosinek Modernizacja oczyszczalni 3.4. MPWiK

zasoby i jako ścieków w m. Św. Wojciech 3.5. Przebudowa i rozbudowa MPWiK 245.000,00 Środki własne,

120 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Instytucja odpo- Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar wiedzialna lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji za realizacj ę 2021 - RAZEM 2016 2017 2018 2019 2020 2024 w PLN A B C D E F G H I J K oczyszczalni ścieków w Środki UE Kęszycy Le śnej Kanalizacja sanitarna: Mi ędzyrzecz-Wybudowanie – Mi ędzyrzecz ul. Sienkiewicza Środki własne, 3.6. (opracowanie dokumentacji MPWiK 1.250.000,00 środki UE technicznej, opracowanie wniosku aplikacyjnego o środki UE, budowa) Przesył ścieków sanitarnych z Kalska do śółwina (opracowanie dokumentacji Środki własne, 3.7. MPWiK 1.250.000,00 technicznej, opracowanie środki UE wniosku aplikacyjnego o środki UE, budowa Bud Ŝet Gminy, środki Budowa przydomowych Gmina, wła ściciele 4 b.d. wła ścicieli nieruchomo- oczyszczalni ścieków nieruchomo ści ści Kontrole umów i rachunków Gmina, 5. za wywóz nieczysto ści b.d. Bud Ŝet Gminy Stra Ŝ Miejska ciekłych Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych i 5.1. Gmina Bez kosztów Bud Ŝet Gminy przydomowych oczyszczalni ścieków Dalszy rozwój oraz modernizacja sieci 6. Gmina b.d. Bud Ŝet Gminy wodoci ągowej na terenie gminy Kontrola podmiotów gospodarczych posiadaj ących pozwolenia wodno-prawne pod k ątem Powiat, 7. b.d. Środki własne przestrzegania norm WIOŚ i wytycznych zapisanych w tych decyzjach

121

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Instytucja odpo- Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar wiedzialna lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji za realizacj ę 2021 - RAZEM 2016 2017 2018 2019 2020 2024 w PLN A B C D E F G H I J K Kontrola dróg krajowych i W ramach monito- 1. wojewódzkich w zakresie WIO Ś Środki własne ringu pa ństwowego emitowanego hałasu Tworzenie zabezpiecze ń przed oddziaływaniem hałasu komunikacyjnego poprzez wprowadzanie odpowiednich zapisów w SIWZ Gmina, Powiat, W zale Ŝno ści od 2. uwzgl ędniaj ące m.in. Środki własne zarz ądcy dróg potrzeb montowanie dźwi ękoszczelnych okien, kładzenie cichej nawierzchni i budow ę ekranów akustycznych Budowa dróg umo Ŝliwiaj ą- cych zmniejszenie nat ęŜ enia ruchu, przebudowa, moderni- Gmina, Powiat, Środki własne, środki 3. zacja/poprawa stanu tech- zarz ądcy dróg UE nicznego dróg na terenie gminy, w tym: Przebudowa drogi w m. 3.1. Gmina 850.000,00 PROW śółwin Przebudowa drogi w m. 3.2. Gmina 1.400.00,00 PROW Bukowiec Przebudowa drogi w m. 3.3. Gmina 1.900.000,00 PROW Kaława Wykonanie dokumentacji – 3.4. elektromagnetyczne klimatakustyczny, pola remont mostu w msc. ZDP 20.000,00 Środki własne Szumi ąca Przebudowa i rozbudowa drogi woj. nr 137 – przebudowa – odcinki: od ok. BudŜet Województwa km 65+400 do ok. km 3.5. ZDW Zielona Góra 3.310.000,00 Lubuskiego, 67+400, od ok. km 68+050 RPO – Lubuskie 2020 do ok. km 69+644; od ok. km 71+980 do ok. km 73+350 Rozbudowa – odcinek od ok.

122 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Instytucja odpo- Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar wiedzialna lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji za realizacj ę 2021 - RAZEM 2016 2017 2018 2019 2020 2024 w PLN A B C D E F G H I J K km 67+400 do ok. km 68+050 Budowa drogi S3 Gorzów Wlkp. – Nowa Sól – Budowa II jezdni obwodnicy 3.6. GDDKiA 1.336.000.000,00 POi Ś Mi ędzyrzecza od km 0+000 do km 6+370 w ci ągu drogi ekspresowej S3 Wprowadzanie nasadze ń ochronnych i w razie W zale Ŝno ści od 4. konieczno ści ekranów Zarz ądcy dróg Środki własne rodzaju inwestycji akustycznych wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych Ochrona mieszka ńców przed hałasem z instalacji przemysłowych przez 5. Powiat Bez kosztów Bud Ŝet powiatu wydawanie decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania Bez kosztów, w przestrzennego zapisów 6. Gmina ramach prac nad Bud Ŝet Gminy sprzyjaj ących ograniczeniu mpzp zagro Ŝenia hałasem (rozgraniczenie terenów o zró Ŝnicowanej funkcji) Ochrona mieszka ńców gminy przed promieniowaniem elek- tromagnetycznym przez we- 7. ryfikacj ę składanych zgłosze ń Powiat Bez kosztów Bud Ŝet Powiatu instalacji wytwarzaj ących promieniowanie elektromagnetyczne Monitoring nat ęŜ enia pól W ramach monito- 8. WIO Ś Środki własne elektromagnetycznych ringu pa ństwowego Obj ęcie wszystkich miesz- Gmina, a e p o g

1. bi b.d. Środki własne ka ńców systemem odbioru CZG-12

123

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Instytucja odpo- Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar wiedzialna lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji za realizacj ę 2021 - RAZEM 2016 2017 2018 2019 2020 2024 w PLN A B C D E F G H I J K odpadów oraz selektywnego zbierania odpadów Kontrola podmiotów prowadz ących działalno ść Gmina, 2. w zakresie odbierania, zbie- CZG-12, b.d. Środki własne rania, transportu, odzysku i WIO Ś unieszkodliwiania odpadów Minimalizacja składowanych Gmina, 3. odpadów b.d. Środki własne CZG-12

Likwidacja „dzikich wysypisk” W razie wyst ąpienia 4. Gmina Bud Ŝet Gminy odpadów zdarzenia Monitoring zamkni ętego skła- 5. Gmina b.d. Bud Ŝet Gminy dowiska odpadów Środki własne, wła ści- Powiat, W zale Ŝno ści od 6. Pomoc w usuwaniu azbestu ciele nieruchomo ści, Gmina dost ępnych środków WFO ŚiGW Modernizacja cieków oraz W miar ę potrzeb i 1. obiektów pi ętrz ących na LZMiUW zaplanowanych Środki własne ciekach działa ń Wsparcie działa ń zmierzaj ą- 2. cych do budowy małych Gmina, Powiat b.d. Środki własne zbiorników retencyjnych Okresowa konserwacja grun- Gmina, towna urz ądze ń melioracji środki GZSW, 3.. Wła ściciele nieru- b.d. wodnych szczegółowych na Bud Ŝet Gminy,

rodowiska rodowiska chomości

ś terenie gminy Wykreowanie wła ściwych

enia enia zachowa ń społecze ństwa w

4. Ŝ Gmina, b.d. Środki własne sytuacji wyst ąpienia awarii Powiat,

zagro Wsparcie OSP na doposa Ŝe- nie w specjalistyczne sprz ęty W zale Ŝno ści od ratowniczo-ga śnicze 5. Gmina potrzeb i dost ęp- Bud Ŝet Gminy nych środków

adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajneklimatuadaptacja i zmian do

124 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Instytucja odpo- Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar wiedzialna lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji za realizacj ę 2021 - RAZEM 2016 2017 2018 2019 2020 2024 w PLN A B C D E F G H I J K Ochrona, rozwój i uporz ąd- Bud Ŝet Gminy, 1. kowanie systemu obszarów Gmina, RDO Ś b.d. Środki wlasne chronionych Bie Ŝą ca ochrona istniej ących 2. Gmina Wydatki bie Ŝące Bud Ŝet Gminy pomników przyrody Obj ęcie ochron ą drzew o Nadle śnictwo Trz- 2.1. wymiarach pomnikowych 4 Bez kosztów - ciel szt. Utrzymanie, piel ęgnacja i Gmina W miar ę dost ępnych 3. Bud Ŝet Gminy zakładanie terenów zieleni środków Nasadzanie i utrzymanie zieleni przydro Ŝnej i śródpol- Gmina, W miar ę potrzeb i 4 nej z maksymalnie mo Ŝliwym Bud Ŝet Gminy Zarz ądcy dróg dost ępnych środków udziałem drzewostanu mio- dodajnego Realizacja zada ń z zakresu rozwoju bezpiecznej dla

Zasoby przyrodnicze Zasoby przyrodnicze środowiska nowoczesnej Gmina, W miar ę dost ępnych infrastruktury rekreacyjnej Środki własne, środki 5. Powiat, środków finanso- zapewniaj ącej wzrost UE Nadle śnictwo wych potencjału turystycznego regionu

Powiat, Zwi ększanie powierzchni Nadle śnictwa, 6. b.d. Środki własne leśnych wła ściciele lasów prywatnych Prowadzenie rejestru zawieraj ącego informacje o tere- GIO Ś, W ramach prowa-

1. wód nach na których stwierdzono Środki własne GDO Ś dzonej działalno ści

ść przekroczenie standardów jako ści gleby lub ziemi, W miar ę potrzeb, w

gleby, Rekultywacja terenów zde- Wła ściciele nieru- 2. zale Ŝno ści od rodza- Środki własne gradowanych, chomości ju terenu Uwzgl ędnianie ochrony złó Ŝ Gmina, Bez kosztów, w zasoby i jako 3. zasoby geologiczne, Bud Ŝet Gminy kopalin w opracowaniach ramach prac nad

125

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Promocja walorów przyrodniczych gminy poprzez zamieszczanie Gmina Powiat, 1. 20.000,00/rok Bud Ŝet Gminy informacji na stronach www, w lokalnych gazetach, na

ców targach turystycznych ń Organizowanie imprez Gmina, pobudzaj ących aktywno ść Powiat, 2. dzieci i młodzie Ŝy w 10.000,00/rok Środki własne Nadle śnictwo dziedzinie ochrony przyrody

i środowiska naturalnego Intensyfikacja edukacji ekologicznej promuj ącej wła ściwe post ępowanie z Gmina, Powiat, 3. odpadami oraz prowadzenie 10.000,00/rok Środki własne ekologiczna mieszka skutecznej kampanii ść informacyjno – edukacyjnej w tym zakresie Wyeliminowanie

wiadomo negatywnych zachowa ń (np. ś wypalanie traw, porzucanie odpadów w miejscach na ten cel nieprzeznaczonych, Gmina Powiat, 4. wylewanie nieoczyszczonych 10.000,00/rok Środki własne

edukacja i ścieków bezpo średnio do wód i gleby, spalanie odpadów w paleniskach domowych, dewastacja zieleni publicznej). Edukacja i zwi ększanie świadomo ści w zakresie: zmian klimatu i sposobów Gmina Powiat, 5. 10.000,00/rok Środki własne minimalizowania ich skutków, wpływu inwazyjnych gatunków obcych oraz

126 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Instytucja odpo- Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar wiedzialna lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji za realizacj ę 2021 - RAZEM 2016 2017 2018 2019 2020 2024 w PLN A B C D E F G H I J K znaczenia i konieczno ści oszcz ędzania zasobów naturalnych Opracowanie i uchwalenie Programu ochrony Gmina 6. ok. 10.000,00 Bud Ŝet Gminy środowiska dla gminy Mi ędzyrzecz Opracowanie i upublicznienie co 2 lata raportów z realizacji 7. programu ochrony Gmina ok.5.000,00 Bud Ŝet Gminy środowiska dla gminy Mi ędzyrzecz

127

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

8. System instytucji zaanga Ŝowanych w realizacj ę programu ochrony środowiska Nadrz ędn ą zasad ą realizacji niniejszego Programu powinna by ć realizacja wyznaczonych zada ń przez okre ślone jednostki. Z punktu widzenia Programu w realizacji poszczególnych zadań b ędą uczestniczy ć: • podmioty uczestnicz ące w organizacji i zarz ądzaniu Programem (Gmina, Powiat); • podmioty realizuj ące zadania Programu (Gmina, Powiat, inne jednostki działaj ące na danym terenie, realizuj ące swoje zadania); • podmioty kontroluj ące przebieg realizacji i efekty Programu (WIO Ś, PWIS, Urz ąd Marszałkow- ski itp.); • społeczno ść gminy, jako główny podmiot odbieraj ący wyniki działa ń Programu.

Koordynatorem realizacji Programu ochrony środowiska dla Gminy Mi ędzyrzecz jest Wydział Gospo- darki Komunalnej przy Urz ędzie Miejskim w Mi ędzyrzeczu.

9. Procedury monitoringu, przegl ądu stopnia realizacji programu ochrony środowiska oraz jego aktualizacji Zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 ze zm.), organ wykonawczy gminy jest zobowi ązany sporz ądza ć co dwa lata raporty z wykonania programów ochrony środowiska, które nast ępnie przedstawia radzie gminy przekazuje organowi wykonawczemu gminy.

Wdra Ŝanie Programu ochrony środowiska powinno podlegać regularnej ocenie w zakresie: • efektywno ści wykonania zada ń; • aktualno ści zidentyfikowanych problemów ekologicznych oraz adekwatno ści podj ętych działa ń; • stopnia realizacji Programu w odniesieniu do stopnia realizacji zało Ŝonych działa ń i przyj ętych celów; • rozbie Ŝno ści pomi ędzy zało Ŝonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem; • przyczyn ewentualnych rozbie Ŝno ści pomi ędzy zało Ŝonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem; • niezb ędnych modyfikacji Programu.

Ocena realizacji zało Ŝeń Programu ochrony środowiska mo Ŝe polega ć równie Ŝ na analizie i ocenie stanu poszczególnych komponentów środowiska w oparciu o wyniki pomiarów uzyskanych w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska, które b ędą odnosi ć si ę do obszaru opracowania.

Dla prawidłowego przebiegu monitoringu realizacji celów i zada ń Programu ochrony środowiska dla gminy Mi ędzyrzecz niezb ędna jest okresowa wymiana informacji ze Starostwem Powiatowymi pozostałymi jednostkami organizacyjnymi, w zakresie stopnia zaawansowania realizacji poszczególnych zada ń. Monitoring obejmuje dwa podstawowe rodzaje kontrolowania zmian, które najogólniej mo Ŝna okre śli ć jako: • monitoring ilo ściowy, • monitoring jako ściowy.

Uj ęcie ilo ściowe – obrazuje prognoz ę zmian konkretnych wielko ści (wska źników). Nie do wszystkich elementów środowiska da si ę przypisa ć wska źniki (nie wszystkie dane s ą dost ępne), aby dokona ć prognozy ilo ściowej w niektórych elementach środowiska. Do prognozowania zmian wska źników w przyszło ści wykorzystano informacje o dynamice zmian tych wska źników w przeszło ści, nakładów w okresach poprzednich i planowanych do poniesienia (uwzgl ędniono fakt, i Ŝ cz ęść zaplanowanych nakładów w poprzednim okresie nie została zrealizowana), oraz wymogi UE. Uj ęcie jako ściowe – dla zada ń, dla których nie mo Ŝna prognozowa ć okre ślonych wska źników lub jest to utrudnione, wykorzystano ocen ę jako ściow ą, która stanowi jednocze śnie uzupełnienie do oceny ilo ściowej. List ę t ę mo Ŝna ewentualnie w przyszło ści uzupełni ć o pojedyncze nowe wska źniki dotycz ące jako ści środowiska. Wskazane byłoby tak Ŝe podanie, które wska źniki słu Ŝą do monitorowania konkretnych celów Programu.

128 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

10. Wykaz interesariuszy zaanga Ŝowanych w prace nad programem ochrony środowiska Interesariusze Programu to podmioty (osoby, grupy osób, społeczno ści, instytucje, organizacje), które uczestnicz ą w tworzeniu projektu Programu lub s ą bezpo średnio zainteresowane wynikami jego realizacji i eksploatacji. Interesariuszy mo Ŝna podzieli ć na wewn ętrznych i zewn ętrznych: Interesariuszami wewn ętrznymi s ą: • Urz ąd Miejski w Mi ędzyrzeczu (Burmistrz, Rada Miejska, Wydział Gospodarki Komunalnej), Interesariusze zewn ętrzni: • Mieszka ńcy Gminy, • Przedsi ębiorstwa z terenu Gminy, • instytucje publiczne działaj ące na terenie gminy Mi ędzyrzecz.

129