56 www.boomzorg.nl Spring in the air

Het voorjaar staat voor de deur, met voorop de vroegbloeiende goudenregen

Het vriest zo hard dat het niet eens meer kraakt. Temperaturen ‘s nachts onder de 15 graden met alle gevolgen van dien. De Nederlandse tuinbouwsector heeft het zwaar met dit soort temperaturen. De boomkwekers zijn ernstig bezorgd wat deze temperaturen in combinatie met sneeuw en ijs voor hun gewassen op de akkers voor gevolgen hebben en de gasmeters in de glastuinbouw draaien zo hard, dat de grens van 100 DBA allang overschreden is. Daarnaast is er natuurlijk ook de ijspret, ijs en mooie zonnige dagen: genieten in het kwadraat met koek-en-zopie en dan die spanning over ‘de Tocht der Tochten’. Maar het voorjaar komt eraan! En dan is daar die overdadige bloei van de goudenregen.

Auteur: Jan P. Mauritz

www.boomzorg.nl 57 Sortiment

Het geslacht Laburnum: de goudenregen achtige gewassen, zoals bijvoorbeeld allerlei Kenmerken Binnen de systematische indeling van het soorten klaver (Trifolium-soorten) en daarnaast Zoals gezegd, Laburnum is een klein geslacht van Regnum vegetabile - het plantenrijk - behoort erwten (Pisum sativum) en sperziebonen kleine bomen tot grote struiken en maximaal 9 het geslacht Laburnum tot de orde van de (Phaseolus vulgaris), maar ook de bekendere meter hoog en de meeste redden dat niet. Wat Fabales en daarbinnen tot de familie van de boomgeslachten Robina en Sophora. al die regens met elkaar verbindt, is de meer dan Fabaceae of Leguminoceae: de peuldragers. Dit Genista, Ulex en Cytisus zijn enkele vertegen- overdadige, schitterende bloeiwijze. Ook het hout is een heel grote familie van kruiden, heesters, woordigers van de heesters en de veelvuldig van deze makkers is van grote kwaliteit: hard bomen met zeer verschillende verschijnings- gebruikte peulvruchten als voedingsmiddelen en duurzaam. Helaas groeit de boom langzaam vormen, van waterplanten, struiken, lianen voor mens en dier. Aardig is om te vermelden waardoor dit hout niet veel aangeboden wordt, tot grote bomen aan toe. Veel leden van deze dat de pinda (Arachis hypogaea) geen nootje kostbaar is en eigenlijk uitsluitend voor draai- familie hebben de zogenaamde wortelknol- is, maar een boon. Binnen al dit botanisch werk, inlegwerk en siertoepassingen gebruikt letjes met bacteriën (Rhizobium), waarin atmos- geweld is het geslacht Laburnum zeer klein, wordt. Het kernhout lijkt wat op ebbenhout ferische zuurstof wordt gebonden tot nitraten, met maar drie soorten, waarvan één ook nog (Diospyros), maar is minder diepzwart. Het hout en hebben daardoor een extra stikstofbron een struikvorm is, en waarover de meningen wordt ook gebruikt voor sierelementen op onder om op armere gronden toch goed te groeien. - u weet wel van wie - verdeeld zijn. Het zou andere de bekende koekoeksklokken uit Tirol. Binnen deze familie zijn drie onderfamilies en eens niet zo zijn. Gloeiende, gloeiende… Waar De stam is glad en de stamkleur is in de jeugd- Laburnum behoort tot de onderfamilie van is m’n buks?! Er is in ieder geval één hybride- fase mooi groen dat op latere leeftijd lichtbruin- de Papilionoideae: de vlinderbloemigen. Dit is soort en één chimaere: de + Laburnocytisus groen wordt met oranjekleurige schilfers. De twij- een uitgebreide groep planten met meer dan adami. Binnen de soorten is er nog een aantal gen blijven lang hun fraaie groene kleur houten. tienduizend species in meer dan vierhonderd cv’s waarvan er een beperkt aantal de revue Deze twijgen zijn zeer soepel en kunnen prima geslachten, voornamelijk voorkomend in sub- zal passeren. Laburnum komt van nature voor geleid worden langs een wand of muur, maar tropische en tropische gebieden, maar ook met in het midden en de zuidelijke gebieden van ook fantastisch voor een berceau of loofgang een groot aantal in onze gematige klimaatzo- Europa: vanuit Frankrijk via de Alpen verder worden gebruikt: de takken over een construc- nes. De onderfamilie Papilionoideae is weer, op oostwaarts tot in de Balkan. Belangrijk om te tie gebogen waardoor een schitterende tunnel basis van morfologische kenmerken, onderver- weten is dat alle plantdelen van Laburnum erg ontstaat. Een bijzonder fraai exemplaar staat in deeld in een tiental stammen, tribus of tribes. giftig zijn, met name de zaden en de bast. De Bodnant Gardens in Wales, vlak bij de Ierse Zee. Laburnum behoort tot de tribe Genisteae of giftige stoffen zijn de alkaloïden Cytisine en De twee soorten L. alpinum en L. anagryoides de bremachtigen, samen met Genista, Cytisus, Laburnine. U bent dus gewaarschuwd. kruisen erg makkelijk, ook in het wild. De soort- Ulex en Lupinus. Het overgrote deel zijn kruid- hybride die daarbij ontstaan is, draagt de naam Laburnum x watereri. Daarover later meer.

Laburnum alpinum bloemen met rood honingmerk. Laburnum anagryoides 'Aurea' geel blad.

58 www.boomzorg.nl Gouden regen berceaux in Bodnant Gardens. Blauwe regen, bloeiwijze.

De basiskroonvorm van alle goudenregens is Sortiment heeft steil opgaande takken en blijft vrij smal. De vaasvormig of schermvormig, wat u wilt; als Laburnum alpinum: de berggoudenregen laatste cv is Laburnum alpinum ‘Pendulum’ en je het dan voor jezelf op een rijtje hebt, is dat De eerste in de rij, volgens het alfabet. De soort- heeft, zoals de cv-naam aangeeft, de treurvorm; goed. De cv’s hebben specifieke eigenschappen naam alpinum betekent ‘in de Alpen groeiend’ een schitterende boom die vooral hoog veredeld en vormen. Het verspreid staand blad is drietallig en je had het zelf kunnen bedenken, toch? Zoals met heel lange hangende twijgen een fantasti- en - dat ga ik niet verder uitleggen aan dit selecte al eerder in dit vakblad geschreven: goed oplet- sche boom is voor op een speciale plek. Meestal gezelschap van lezers - zit aan een lange steel. ten wat er staat en dan is het soms kinderlijk is de boom veredeld op 1,40 tot 2,40 m. Vooral De deelblaadjes zijn eirond tot ovaal van vorm en eenvoudig die nomenclatuur! De boom groeit het exemplaren waar de takken vanaf 2,70 m of groen tot donkergroen van kleur. De bloeiwijze liefst op vochtige en warme berghellingen. hoger hangen, zijn heel schaars, maar mooi, fan- zijn hangende okselstandige tot eindstandige Een kleine boom tot grote struik, 4 tot 6 meter tastisch. De boom is voor 1840 al in Engeland bloemtrossen, afhankelijk van de soort van ca. 10 hoog met opvallend groene tot grauwgroene gevonden en in cultuur gebracht. tot wel 60 cm lange trossen, geel tot goudgeel twijgen. De deelblaadjes zijn ellipsvormig en 4 tot van kleur met rode streepjes op de vlag en wel of 7 cm lang, langs de nerven en aan de onderzijde Laburnum anagryoides: de gewone goudenregen niet geurend, ook weer afhankelijk van de soort. lang behaard en fraai glimmend groen van kleur. De gewone goudenregen is ook direct de hoog- De afzonderlijke bloempjes zijn de overbekende, De bloeiwijze zijn 20 tot 30 cm lange trossen en ste species binnen het geslacht, tot maximaal 9 op vlinders gelijkende bloemen. Officieel vastge- de bloemen zijn zoet geurend. De bloemkleur is meter hoog, die uiteindelijk uitgroeit tot een legd is de omschrijving van de bloem: helder lichtgeel en de boom bloeit in mei-juni. De mooie boom met een redelijk smalle en soms ook De afzonderlijke bloemenkroon bestaat uit vijf boom heeft tal van cv’s, een paar vars en enkele een vrij brede vaasvormige kroon. De boom komt blaadjes die ten dele met elkaar vergroeid zijn en forma’s. ‘Hee uh, Mauritz wat is ook alweer een van nature voor in houtopstanden met onder de zo typische vlinderbloemige kenmerken verto- var en forma, en wat is het verschil? ‘Als je het andere Quercus pubescens, Ostrya carpinifolia, nen; een vlag (één kroonblad), twee zwaarden niet meer weet, dan zelf een keer opzoeken, Sorbus aria en Prunus mahaleb in de berggebie- (twee kroonbladen) en een kiel (twee gedeeltelijk graag!’ den van Europa tot in Roemenië aan toe. vergroeide kroonbladen). Er zijn tien vergroeide meeldraden en één stamper in de bloem. De peu- De cv ‘Lucidum’ komt van de blonde, langharige Afwijkend ten opzichte van de vorige species is len zijn zijdeachtig behaard, ingesnoerd tussen de tovenaar Lucius Malfidus uit Harry Potter (zie dat de bloei drie weken eerder start (april-mei), zaden en 6 tot 8 cm lang. De lange, afgeplatte Beuken, deel II) en heeft, naast alle andere uiter- het blad in totaal iets groter is, meer blauwgroen peulen bevatten zes tot acht zaden, niervormig lijke kenmerken, een onduidelijk rood honing- van kleur en dat er minder bloemen aan de kor- en groenig van kleur; meestal zes peulen aan een merk op de onderlip. Een van de forma’s heeft de tere tot 25 cm lange bloemtrossen zitten. De tros en bij de bastaard één tot drie peulen per bijzondere naam macrostachys en dat betekent bloemen geuren niet. Iets minder overdadig dus tros. En de morfologische eigenschappen van de ‘met grote halmen’ (of ‘aren’) en dat slaat dus op en dat heeft ook zo zijn charme. ‘Less is more’. Chimaere volgt bij de sortimentsbeschrijving, dus: de lange bloemtrossen van tot wel 45 cm lengte. Laburnum anagryoides heeft verder een zachte rustig blijven jullie, het komt goed! Het verspreidingsgebied van deze makker is Zuid- beharing op de twijgen, de bladeren en de peu- Tirol waar de boom op de wat meer schaduw- len, wat de andere species niet hebben en de achtige plaatsen prima gedijt. De cv ‘Pyramidale’ boom wordt vaak als onderstam gebruikt.

www.boomzorg.nl 59 Sortiment

Drietallig blad.

gryoides en is een tussenvorm van beide ouders qua groeiwijze, bloemkleur, beharing en bloeitijd. Deze regen heeft de langste bloemtrossen en de minste vruchten, wat voor het gebruik van deze bomen aantrekkelijk is vanwege de giftigheid van de zaden. Deze hybride is op verschillende plaat- sen ontstaan in parken en tuinen, maar ook in de vrije natuur komt deze species voor in een gebied zo rond Zuid-Tirol en het zuiden van Zwitserland. Indische Gouden regen Cassia fistula. De eerste beschrijving van deze hybride is opge- Bijzonder te vermelden is dat van beide gouden- der fraaie regen en een verrijking van het sorti- steld in 1864 door Knaphill Nursery in Engeland. regens de cv’s en andere snuiters allemaal zo in ment. Er zijn drie cv’s van Laburnum x watereri waar de periode 1830 tot 1880 geselecteerd zijn en geen twijfel over bestaat, en vier waar het nodige daarna niet meer. De soort anaryoides heeft een Laburnum caramanicum is de derde in de rij en over gemauwd wordt. Ik doe daar niet aan mee, tiental cv’s waarvan ik de volgende aan u voor- hier is weer taxonomisch gedonder over binnen dus de drie makkers zijn: ‘Alford’s Weeping’, een stel. De cv ‘Aurea’, herkomst: kwekerij Van het inmiddels ook bij u allen bekende ‘vrinden- mooie treurvorm, in 1968 ontstaan op Hilliers & Houtte in Frankrijk(1875), heeft in dit geval goud- clubje’. De ene helft van die grappenmakers zeg- Sons Nurseries in Winchester, Engeland. Deze gele bladeren, verkleurend naar groengeel in gen: ‘Een soort binnen Laburnum,’ en de andere wereldberoemde kwekerij geeft nog altijd een plaats van helder groen en is eigenlijk niet in cul- helft roept: ‘Nee, nee, het is zelfs een apart schitterend botanisch boekwerk uit: Hillier’s tuur op bij een paar rare Engelse kwekers na dan. geslacht: Podocytisus caramanicus.’ Zoals u weet, Manual of Trees & Shrubs. De cv ‘Parkesii’ is een De cv ‘Autumnale’, ontstaan omstreeks 1840 in houd ik mij vast aan de oude meesters, dus is het van de selecties van Knaphill Nursery omstreeks Frankrijk, bloeit in het najaar voor de tweede een soort van… 1842 en niet meer in cultuur door verbeterde keer, minder vol maar wel erg mooi. De cv Wat wel honderd procent zeker is, is dat het een selecties. En daar is ie dan eindelijk, de allerbeste, ‘Bullatum’ heeft gekrulde bladeren als een theele- klein opgaand struikje is tot ca. 1 meter hoog de belangrijkste en meest uitbundig bloeiende peltje en komt ook uit Frankrijk. De cv met grauwgroene bladeren en kleine bloemtros- goudenregen: Laburnum x watereri ‘Vossii’. De ‘Pendulum’ lijkt sterk op zijn naamgenoot uit de sen van 10 tot 20 cm lengte. Dit dwergje komt boom is in 1875 geselecteerd door de alpinum-clan, maar groeit sterker. van nature voor in de bergen van Griekenland en Nederlander Cornelis de Vos in Hazerswoude. Het De Laburnum anagryoides var. alschingeri is een Klein-Azië. Een fraai exemplaar staat in de bota- is een kleine boom, grote struik tot 7-8 meter dwergvorm tot 2 à 3 meter hoog met vrij korte nische tuin van Bordeaux. hoog, met een opgaande en op latere leeftijd een bloeiwijzen. Het is een dubieuze variëteit die ook uitwaaierende kroon. De bloemtrossen kunnen als ondersoort beschreven is. De zeer rijkbloeien- Laburnum x watereri; de bastaardgoudenregen wel 50 cm lang worden, zeer dicht en met talrijke de selectie ervan wordt beschreven als Laburnum Wat een mooi woord: ‘bastaardgoudenregen’, bloemen met een duidelijk, donkerrood honing- anagryoides ‘Sunspire’. Dat is dan weer bijzon- maar dan wel op een scrabblebord met drie keer merk op de onderlip en licht zoet geurend. Let der! Het is een grotere boom of struik tot ca. 5 de woordwaarde. Ik ben weliswaar trots op onze op, want er is veel kaf onder het koren. Vanwege meter hoog, vrij opgaand en sterk vertakt. De Nederlandse taal, maar soms kunnen we er ook zijn geweldige kenmerken en eigenschappen boom kenmerkt zich door de smalle groeiwijze wel wat van in dit landje, ‘bastaardgoudenregen’, wordt er veel op de markt gebracht onder de en de opstaande tot overhangende bloeiwijze en en dan allemaal aan elkaar geschreven. ‘In je hok naam ‘Vossii’ en dat is het niet. Dus let op wat je dus niet hangend zoals alle andere regens. De JP, niet lullen anders dan over bomen, wil je?’ koopt. Soortecht uitgangsmateriaal is ook ver- boom wordt ook wel L. anagryoides ‘Columnare’ hoor ik ergens op de achtergrond. Dus, deze krijgbaar bij de Vermeerderingstuinen in Horst en genoemd, maar dat is onjuist. Het is een bijzon- regen is een kruising tussen L. alpinum en L. ana- Zeewolde.

60 www.boomzorg.nl En dan is het nu tijd voor die hele bijzondere… De Adams regen is ontstaan in 1825 in Frankrijk de bloeiperiode laat de boom vaak wat bladeren De + Laburnocytisus adamii, de ent-chimaer, ont- op de kwekerij van Jean Louis Adam in Vitry, vallen, maar is nooit lang kaal. De bladeren staan staan uit Laburnum anagryoides en Cytisus pur- een plaatsje onder Parijs, door op een onderstam afwisselend geplaatst, zijn tot 50 cm lang en zijn pureus. ‘Wat is een chimaere of chimaera, van Laburnum anagryoides een ent te zetten van evengeveerd in acht tot zestien deelblaadjes. De Mauritz? Het klinkt bijzonder, iets nieuws?’ hoor Cytisus purpureus. Precies op de entplaats is een deelblaadjes zijn eivormig, toegespitst en tot 20 ik een aantal van u vragen.‘Jazeker, heel bijzon- knop geactiveerd met de bijzondere eigenschap- cm lang. De bloemen groeien in 30-80 cm lange der. En nee hoor, iets heel ouds.’ pen. Het gebeurt namelijk nogal eens dat de hangende trossen die doen denken aan die van uiterlijke kenmerken van beide ouders qua blad de goudenregen. Cassia behoort echter tot een De Griekse mythologie en bloeikleur en de gestapelde kenmerken op andere onderfamilie: de Caesalpinioideae, ver- De Chimaera is een fabelwezen uit de Griekse één individu zichtbaar zijn. De bloemkleur van noemd naar Andrea Caesalpinia (1519-1603), de mythologie. Het is een monster, samengesteld uit Adams regen is namelijk vleeskleurig. Deze kleur tweede directeur van de botanische tuin in Pisa. delen van meerdere dieren en verwant met ande- ontstaat doordat de bloemen van de Laburnum De bloemen zijn ca. 4 cm breed en bestaan uit re monsters uit de Griekse mythen en sagen, ouder geel zijn en van de Cytisus ouder purper- vijf kortgesteelde, licht- tot diepgele kroonblade- zoals de Cerberus en de Hydra (zoek die twee rood. Door een gele opperhuid en een purper- ren. De vruchten zijn tot 60 cm lang en ca. 2 cm ‘huisdieren’ maar eens op). De Chimaera werd rode onderlaag wordt de kleur vleeskleurig of dikke, staafvormige peulen die bij rijpheid bruin- afgebeeld met twee koppen: één van een leeuw rozeachtig, zoals ongeveer de huidkleur van het zwart worden, de zogenaamde trommelstokken. en één van een bok, verder met het lichaam van blanke mensenras. De bladeren zijn weliswaar De Indische goudenregen komt oorspronkelijk een geit en een staart als een slang. Ook kon de drietallig, maar kleiner dan van de goudenregens uit India en Sri Lanka en is hier in Nederland Chimaera vuur spuwen uit alle drie zijn koppen. met langere stelen. De blaadjes van de Cytisus niet winterhard. Een veelvuldig in bloembakken Het door een mens zien van de Chimaera was (de brem) zijn, zoals jullie wel weten, veel kleiner en als kuipplant gebruikte broeder is de Cassia een voorteken van onheil, onweer, schipbreuk en en scherper. Op de Floriade in Venlo staat in corymbosa, die in de zomer met zijn schitterende allerlei andere (natuur)rampen, in het bijzonder de Bomenallee een exemplaar met alle drie de bloeiwijze het terras of balkon verfraait. vulkaanuitbarstingen en aardbevingen. In middel- bladvormen en alle drie de bloemkleuren en dat eeuwse christelijke kunst op schilderijen en tapij- is echt heel bijzonder. Naast de goudenregens Afsluitend ten, beeldhouwwerken en dergelijke verschijnt de bestaat er op deze aarde ook nog de zoge- Ik hoop dat ik u wat inzicht heb gegeven in Chimaera als symbool van satanische krachten. naamde blauweregen. Dit zijn echter klimplanten de beschikbare regens in Nederland. Ga vooral In de botanie is het een geënte plant met gesta- of slingerplanten die behoren tot het geslacht gebruikmaken van deze schitterende species die pelde eigenschappen van de ouders, dus zowel Wisteria en dat is wel weer een geslacht binnen u een overdadige en meer dan schitterende bloei- van de onderstam als van het geënte ras. De de onderfamilie Papilionaceae. Dus met dezelfde wijze aanbieden. Naast gebruik in de particuliere chromosomen in deze plant zijn niet vermengd bloemenopbouw en andere kenmerken zoals tuin ook geweldig toepasbaar in de openbare met elkaar tot een uniek wezen, maar gestapeld, peulen en ook hartstikke giftig! Van Wisteria zijn ruimte als parkboom, maar ook zeker als straat- waardoor eigenschappen van beide ouders voor- floribunda en sinensis de belangrijkste soorten. boom in de kleinere profielen. Daarnaast is de komen in het individu. Het +-teken voor de Hoe raar het ook klinkt: van de blauweregen zijn boom ook prima te gebruiken in daktuinen en in naamgeving duidt op deze stapeling. Het is een er witte, blauwe en violetroze variëteiten. Goede grote boombakken in winkelgebieden. Neem wel heel zeldzaam, maar niet uniek verschijnsel; er soorten zijn onder meer Wisteria floribunda de ‘Vossii’, gewoon omdat het de beste is, deze zijn naast de hoofdpersoon in dit verhaal meerde- 'Alba', die wit bloeit, Wisteria floribunda 'Rosea', Nederlandse species waarop we allemaal trots re Chimaeren bekend, zoals + Crataegomespilus met licht lilaroze bloemen, en Wisteria floribunda kunnen zijn. dardari, een entbastaard uit Crataegus monogyna 'Macrobotrys', met de langste bloemtros van alle en Mespilus germanica, ook ontstaan in 1895 in soorten en een violetblauwe bloei. Ik ben meer Frankrijk. gecharmeerd van Wisteria sinensis, die welrie- kende bloemen heeft. Ook deze soort bloeit met blauwviolette bloemen. Overigens bestaat er van die heerlijk geurende sinensis ook een witte vari- ëteit: de 'Alba'. ‘Dat kan iedereen zo onderhand wel invullen, toch ?’ De hoofdbloei begint in mei en sommige soorten houden het erg lang vol en/ of bloeien door. Of later in het seizoen nog een keer. Prachtig tegen een gevel of geleid langs een pergola, een loofgang of loofboog. De laatste die ik u voorstel, is de Indische gou- denregen: de Cassia fistula. De Nederlandse naam is trommelstokkenboom vanwege de lange, staafvormige vruchten. In zijn natuurlijk versprei- dingsgebied is het een grote boom, tot 18 meter, met een korte stam en een brede, losse kroon. In De auteur Jan P. Mauritz is unit manager Bomen en Blauwe regen, bloeiwijze. Beplanting bij Cyber bv.

www.boomzorg.nl 61