Wlllem Oltmans Ln 1979
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
WILLEM OLIMANS HP./DETIJD ¿ Wlllem Oltmans o o ln 1979 84 o412019 HPlDE TIJD WILLEM OITMANS In hoog tempo worden de complete Memoires (1925-2004) van journalist en globetrotter Willem Oltmans uitgegeven. Dat is in zijntestament bepaald. In deze76 (!) delen rekent hii af met ziinvijanden, houdt hii een uitgebreide seksuele boekhouding bii en dist hii de smakelijkste anekdotes op. door Daan Dijksman Toen Willem L. Oltmans $925-zoo 4) begin Henk Hofland van vóór zijn breuk met deze eeuw besloot dat er ter gelegenheid Oltmans ínrg7z zijn trouwens een hoogte- van zijn vijftigjarige carrière als mediafe- punt in'die Mount Everest aan woorden', nomeen een aan zijnleven en werken ge- zoals Oltmans' immense schriftelijke nala- wijd vriendenboek moest komen, nam hij tenschap ooit werd getypeerd door Edwin uiteraard hoogstpersoonlijk de samenstel- Oden. Hij is de auteur van de bij Balans ling ter hand. De titel, in het Engels zoals verschenen verdienstelijke (zij het vooral gepast bij deze makelaar in journalistieke door middel v an oral history geconcipieerde) grensoverschrijding, luidde: 'Tell me who biografische schets De manvan 8 milioen - your friends are...'. Vriend en vijand over het fantastische leven De jubilaris zelve schreef een inleiding van Willem Oltmans rg z 5-z o o 4. waarin hij benadrukte dat men zijnvrien- Nee, een bestseller werd datanno zoto den niet zozeer intijden van voorspoed niet; daar stond de naam'Oltmans'in de leert kennen als wel in die van rampspoed. titel wel garant voor. En aan dat laatste had het hem, mochten we dat zijn vergeten, een loopbaan lang Willem introduceerde zelf de medewer- bepaald niet ontbroken. kers aan zijn vriendenboek (al met al een Om maar één voorbeeldje te noemen nogal curieuz e cast of characters), waarbij dat althans dezelezer van Oltmans' oeu- hij voorafgaand aan hun bijdrage de on- vre nog levendig voor de geest staat: een derlinge relatie schetste. De regie over de paar maandenvoor Willem (vooral op totstandkoming moet een heel gedoe zijn voorspraak van zijn oude Nijenrode-vriend geweest. Al was hetmaar doordat Willem Henk Hofland) in 1953 bijhetAlgemeen steeds meer vijanden en steeds minder Handelsblad f¡egon, wanhoopte hij nog vrienden had, en zoiets wreekt zich bij het over zljntoekomst. Aanziin studie aan genre vriendenboek. Zo had een aantal Yale was een voortijdig einde gekomen en oude Amerikaanse relaties zich van hem aan de baantjes die hij ðaarnahadgehad, afgekeerd vanwege zijnna gf l almaar ontleende hij geenvoldoening. Ten einde woestere verguizing van het Washington raad had hij zich aangemeld voor dienst van de familie Bush. ln een enkel geval had in het Nederlandse detachement in Korea. Willem dan toch maar een bijdrage ge- Henk Hofland had hem daarcp laten we- plaatst waarover hij op grond van vroegere ten'verstomd te staan': "Waarom Korea, correspondentie had kunnen beschikken. en niet Amerika,Z¡id-Afuika, Australië, of Dat soort dingen had hij wel vaker gedaan' een moordaanslag op Drees? lk vind Korea Zowas (en is) Henk Hofland zo ongeveer net zoiets als het Vreemdelingenlegioen. de meest voorkomende frguur in Oltmans' lk vind het NlKS." Op een Haagse kazerne Memoires, zonder dathli daar ooit - op zijn vond men het ook maar een raar plan en Oltmans: to put ít mildly - erg mee ingeno- als lezer ben je, Oltmans gekend hebbende, men was. Willem heeft zich er nooit iets geneigd instemmend te knikken bij de ana- van aangetrokken. lyse van Hofland en van de keuringsarts, Deel zes van die Memoires had Willem die hem afkeurde. opgedragen aan zlin ieugdvriend Wicher de De vele correspondentie-bijdragen van Marees van Swinderen, terwijl die jonkheer o4t2019 85 WILLEM OLTMANS HP/DE TIJD > toch uitdrukkelijk had doen weten ver- ln Willems inleidende woorden noemt dat er straks 76 delenvanzullenzlin. schoond te willen blijven van optredens in hij me een'betere, zij het wellicht minder Daarvanmoeten er nog een kleine twintig Oltmans' dagboek-universum. (De j eugdja- bekende' journalist dan W.L' ('Boebie') verschijnen (met de mega-frequentie van ren van de dagboekanier uit Bosch en Duin Brugsma. Want de verhouding tussen zes delen per jaar) om dat project nog voor zijn vergeven van dat soort namen en het Willem en mij zou altijd gebaseerd zijn Willems honderdste geboortedag in zoz5 dagboek is überhaupt doortrokken van een geweest op'onderling respect'' Terwijl te hebben afgerond. In kwantitatieve zin bepaald standsbesef.) Het deel daarna was iemand als Brugsma als hoofdredacteur overvleugelt hij daarmee alle tijdgenoten opgedragen aan Henk Hofland, die als geen v an HP zou hebb en rondg eb azLtind dat die het genre dagboek toegedaan zijn, of ander besefte datverzet daartegen slechts Oltmans' engagement met President die nu Frida Vogels, Hans Warren of J.J. het effect zou hebben van wrijven in een Soekarno van lndonesië slechts was 8e- Voskuil heten. vlek. stoeld op hun homoseksuele verhouding. En dan is er óók nog dat nog veel en veel Uit dat vriendenboek bleek ook dat voor Brugsma zou dat verhaal hebben ontleend omvangrijkere (en onder andere op het ge- brouilles vaak andere relaties in de plaats aa:a een chronique scandaleuse in Oltmans' bied van seks explicietere) dagboek, waar- kwamen. Zo w as Willem hoteldebotel nadeel die Luns zou hebben doen circule- van de latere Memoires een soort uittreksel geraakt van Bart Spring in 't Veld, als win- ren. lk herinn er me zo'n soort verhaal ook (of index) vormen. naar van het televisiefeuilletonBig Brother weleens gehoord te hebben uit de mond De Memoires verschenen sinds 1985 met een beroemdheid uit het beginvandeze van Brugsma, maar heb het toen meer onregelmatige tussenpozen bij de toen eeuw. Hij was met hem naar het lrak van ervaren als een sterk staaltje café-achtige door Wim Hazeu gerunde uitgeverij ln den Saddam Hoessein gereisd, alwaat zewaren vertelkunst dan als hard nieuwsfeit. Toren (de eerste vijf delen). Over de volgen- ontvangen door Saddams quasi-charmante de meer dan zeventig delen (toch algauw uithangbord, minister van Buitenlandse zo'n 6o.ooo woorden per boek, op pakweg ZakenTaríqAziz.Bart leverde dus ook een driehonderd pagina's, in een oplage van bijdrage aan het liber amicorum. Terwijl Willemhad zo'n tweehonderd exemplaren) heeft een Edwin van Wijk, de partner van Willems naar de naam Papieren Tijger luisterend grote, maar op veel fronten onbereikbaar steeds meer uitgeverijtje in Breda zich ontfermd. gebleven idool Peter van de Wouw, dan Willem was eerder bij dat uit de krakers- weer ontbrak. Geruime tijd hadden Peter, wereld voortgekomen clubje beland toen Edwin en Willem een soort driemanshiris- vijanden en er elders in de meer mainstream-achtige houding gevoerd, verspreid over diverse branche steeds minder (of helemaal geen) plekken op de wereld. Willem hadzich steeds minder belangstelling meet aaîde dag werd gelegd daarin niet alleen nogal dominant maar voor al die door Willem nagestreefde (over) ook vaak vilein-jaloers gedragen. Het moet vrienden, en exposure in druk. Zohad een pitch bij die laatste eigenschap zijn geweest die Mai Spijkers (uitgeverij Prometheus) niets Willem had doen besluiten Edwins opstel opgeleverd. (tot diens verdriet) te schrappen. zoietswreekt Het lijkt een wat wonderlijk verbond, de Anders dan Edwin ben ik door de bal- samenwerking tussen de standsbewuste lotage gekomen met een stukje over onze zichbii het Willem en de hardcore-linkse Brabo's van werkrelatie, voortgekomen uit het gege- Papieren Tijger. Maar er is ook een idêolo- ven dat ik weliswaar óók een kijkje had genfe gische overeenkomst, zoals een gedeelde op Willem als 'eenmotorige mug' (copy- anti-gouvernementele opstelling. En rightonze langjarige minister van BZ en vriendenboek. Willem was met het klimmen der jaren en Oltmans-tegenstrever Joseph Luns) maar het aanzwellen van de tegenwind almaar daarnaast, anders dan dat bij veel Haagse radicaler geworden wat betreft ziin afkeer Post enHP/De Tijd-collega's het geval was, van 'Den Haag' en 'Washington'.DaarbIi toch ook door hem werd geïntrigeerd en lk heb de ballotage dus vooral door- koesterde hrj ín zljnonvermoeibare streven geamuseerd. Dat we ook gemeenschap- staan (samen met onder meer wijlen naar ontspanning tussen Oost en West een pelijke belangstellingen had den (zeg maar VN-interviewster Bibeb en Elsevier- blinde vlek voor 'Moskou'. De vijandschap roddel, royalty en buitenlandse zaken van hoofdredacteur Arendo Joustra) door een die hij voelde voor een president als Reagan binnenuit) zal ook een rol hebben gespeeld. gebrek aan tegensprâak. Want: "Ook Daan (en later de jonge Bush) bleef de oude heren Net als het gegeven dat Willems verhalen, stond kritisch tegenover mijn handel en in het Kremlin bespaard. zo de onderwerpen de redactionele toets al wandel in het verleden en misschien nog. wisten te doorstaan, vaak dermate slecht Maar hij ging en gaat niet af op kletsver- De jonge Willem was op zijn achtste jaar en slordig (want altijd in zichtbate gtote halen en verifieertzelf ." Daan verifieert begonnen met dagboekenieren; de oude haast en altijd voor een groot deel in het niet in de wereld van de grote mensen Willem zou zo ongeveer tot op zijn laatste Engels) waren geschreven dat het nog veel maarbij mij, bedoeltWillem. Daarmee, ten dag volharden in zijn notuleerdrift. Het gedoe vergde om tot iets publicabels te overvloede, zrjn eigen, unieke, Oltmans- Guinness Book of Records-achtige resul- geraken. Stijlkritiek gleed daarbij overigens centrische wereldbeeld benadrukkend. taat vond nog bij leven van de schepper er- van hem af als het spreekwoordelijke water Maar misschien zijn vriendenboeken daar van (zeer tot diens tevredenheid) onderdak van de eend. lk kreeg ook niet de indruk ook wel voor. in een kluis van de Koninklijke Bibliotheek dat hij de stukken die na een lange worste- in Den Haag. De berg materiaal zou in ling onder zijnnaamverschenen ooit nog Bij de Memoires ligt dat iets anders. De uni- Willems optiek'de graftombe van mijn herlas.