WILLEM OLIMANS HP./DETIJD

¿ Wlllem Oltmans o o ln 1979

84 o412019 HPlDE TIJD WILLEM OITMANS

In hoog tempo worden de complete Memoires (1925-2004) van journalist en globetrotter Willem Oltmans uitgegeven. Dat is in zijntestament bepaald. In deze76 (!) delen rekent hii af met ziinvijanden, houdt hii een uitgebreide seksuele boekhouding bii en dist hii de smakelijkste anekdotes op.

door Daan Dijksman

Toen Willem L. Oltmans $925-zoo 4) begin van vóór zijn breuk met deze eeuw besloot dat er ter gelegenheid Oltmans ínrg7z zijn trouwens een hoogte- van zijn vijftigjarige carrière als mediafe- punt in'die Mount Everest aan woorden', nomeen een aan zijnleven en werken ge- zoals Oltmans' immense schriftelijke nala- wijd vriendenboek moest komen, nam hij tenschap ooit werd getypeerd door Edwin uiteraard hoogstpersoonlijk de samenstel- Oden. Hij is de auteur van de bij Balans ling ter hand. De titel, in het Engels zoals verschenen verdienstelijke (zij het vooral gepast bij deze makelaar in journalistieke door middel v an oral history geconcipieerde) grensoverschrijding, luidde: 'Tell me who biografische schets De manvan 8 milioen - your friends are...'. Vriend en vijand over het fantastische leven De jubilaris zelve schreef een inleiding van Willem Oltmans rg z 5-z o o 4. waarin hij benadrukte dat men zijnvrien- Nee, een bestseller werd datanno zoto den niet zozeer intijden van voorspoed niet; daar stond de naam'Oltmans'in de leert kennen als wel in die van rampspoed. titel wel garant voor. En aan dat laatste had het hem, mochten we dat zijn vergeten, een loopbaan lang Willem introduceerde zelf de medewer- bepaald niet ontbroken. kers aan zijn vriendenboek (al met al een Om maar één voorbeeldje te noemen nogal curieuz e cast of characters), waarbij dat althans dezelezer van Oltmans' oeu- hij voorafgaand aan hun bijdrage de on- vre nog levendig voor de geest staat: een derlinge relatie schetste. De regie over de paar maandenvoor Willem (vooral op totstandkoming moet een heel gedoe zijn voorspraak van zijn oude Nijenrode-vriend geweest. Al was hetmaar doordat Willem Henk Hofland) in 1953 bijhetAlgemeen steeds meer vijanden en steeds minder Handelsblad f¡egon, wanhoopte hij nog vrienden had, en zoiets wreekt zich bij het over zljntoekomst. Aanziin studie aan genre vriendenboek. Zo had een aantal Yale was een voortijdig einde gekomen en oude Amerikaanse relaties zich van hem aan de baantjes die hij ðaarnahadgehad, afgekeerd vanwege zijnna gf l almaar ontleende hij geenvoldoening. Ten einde woestere verguizing van het Washington raad had hij zich aangemeld voor dienst van de familie Bush. ln een enkel geval had in het Nederlandse detachement in Korea. Willem dan toch maar een bijdrage ge- Henk Hofland had hem daarcp laten we- plaatst waarover hij op grond van vroegere ten'verstomd te staan': "Waarom Korea, correspondentie had kunnen beschikken. en niet Amerika,Z¡id-Afuika, Australië, of Dat soort dingen had hij wel vaker gedaan' een moordaanslag op Drees? lk vind Korea Zowas (en is) Henk Hofland zo ongeveer net zoiets als het Vreemdelingenlegioen. de meest voorkomende frguur in Oltmans' lk vind het NlKS." Op een Haagse kazerne Memoires, zonder dathli daar ooit - op zijn vond men het ook maar een raar plan en Oltmans: to put ít mildly - erg mee ingeno- als lezer ben je, Oltmans gekend hebbende, men was. Willem heeft zich er nooit iets geneigd instemmend te knikken bij de ana- van aangetrokken. lyse van Hofland en van de keuringsarts, Deel zes van die Memoires had Willem die hem afkeurde. opgedragen aan zlin ieugdvriend Wicher de De vele correspondentie-bijdragen van Marees van Swinderen, terwijl die jonkheer

o4t2019 85 WILLEM OLTMANS HP/DE TIJD

> toch uitdrukkelijk had doen weten ver- ln Willems inleidende woorden noemt dat er straks 76 delenvanzullenzlin. schoond te willen blijven van optredens in hij me een'betere, zij het wellicht minder Daarvanmoeten er nog een kleine twintig Oltmans' dagboek-universum. (De j eugdja- bekende' journalist dan W.L' ('Boebie') verschijnen (met de mega-frequentie van ren van de dagboekanier uit Bosch en Duin Brugsma. Want de verhouding tussen zes delen per jaar) om dat project nog voor zijn vergeven van dat soort namen en het Willem en mij zou altijd gebaseerd zijn Willems honderdste geboortedag in zoz5 dagboek is überhaupt doortrokken van een geweest op'onderling respect'' Terwijl te hebben afgerond. In kwantitatieve zin bepaald standsbesef.) Het deel daarna was iemand als Brugsma als hoofdredacteur overvleugelt hij daarmee alle tijdgenoten opgedragen aan Henk Hofland, die als geen v an HP zou hebb en rondg eb azLtind dat die het genre dagboek toegedaan zijn, of ander besefte datverzet daartegen slechts Oltmans' engagement met President die nu Frida Vogels, Hans Warren of J.J. het effect zou hebben van wrijven in een Soekarno van lndonesië slechts was 8e- Voskuil heten. vlek. stoeld op hun homoseksuele verhouding. En dan is er óók nog dat nog veel en veel Uit dat vriendenboek bleek ook dat voor Brugsma zou dat verhaal hebben ontleend omvangrijkere (en onder andere op het ge- brouilles vaak andere relaties in de plaats aa:a een chronique scandaleuse in Oltmans' bied van seks explicietere) dagboek, waar- kwamen. Zo w as Willem hoteldebotel nadeel die Luns zou hebben doen circule- van de latere Memoires een soort uittreksel geraakt van Bart Spring in 't Veld, als win- ren. lk herinn er me zo'n soort verhaal ook (of index) vormen. naar van het televisiefeuilletonBig Brother weleens gehoord te hebben uit de mond De Memoires verschenen sinds 1985 met een beroemdheid uit het beginvandeze van Brugsma, maar heb het toen meer onregelmatige tussenpozen bij de toen eeuw. Hij was met hem naar het lrak van ervaren als een sterk staaltje café-achtige door Wim Hazeu gerunde uitgeverij ln den Saddam Hoessein gereisd, alwaat zewaren vertelkunst dan als hard nieuwsfeit. Toren (de eerste vijf delen). Over de volgen- ontvangen door Saddams quasi-charmante de meer dan zeventig delen (toch algauw uithangbord, minister van Buitenlandse zo'n 6o.ooo woorden per boek, op pakweg ZakenTaríqAziz.Bart leverde dus ook een driehonderd pagina's, in een oplage van bijdrage aan het liber amicorum. Terwijl Willemhad zo'n tweehonderd exemplaren) heeft een Edwin van Wijk, de partner van Willems naar de naam Papieren Tijger luisterend grote, maar op veel fronten onbereikbaar steeds meer uitgeverijtje in zich ontfermd. gebleven idool Peter van de Wouw, dan Willem was eerder bij dat uit de krakers- weer ontbrak. Geruime tijd hadden Peter, wereld voortgekomen clubje beland toen Edwin en Willem een soort driemanshiris- vijanden en er elders in de meer mainstream-achtige houding gevoerd, verspreid over diverse branche steeds minder (of helemaal geen) plekken op de wereld. Willem hadzich steeds minder belangstelling meet aaîde dag werd gelegd daarin niet alleen nogal dominant maar voor al die door Willem nagestreefde (over) ook vaak vilein-jaloers gedragen. Het moet vrienden, en exposure in druk. Zohad een pitch bij die laatste eigenschap zijn geweest die Mai Spijkers (uitgeverij Prometheus) niets Willem had doen besluiten Edwins opstel opgeleverd. (tot diens verdriet) te schrappen. zoietswreekt Het lijkt een wat wonderlijk verbond, de Anders dan Edwin ben ik door de bal- samenwerking tussen de standsbewuste lotage gekomen met een stukje over onze zichbii het Willem en de hardcore-linkse Brabo's van werkrelatie, voortgekomen uit het gege- Papieren Tijger. Maar er is ook een idêolo- ven dat ik weliswaar óók een kijkje had genfe gische overeenkomst, zoals een gedeelde op Willem als 'eenmotorige mug' (copy- anti-gouvernementele opstelling. En rightonze langjarige minister van BZ en vriendenboek. Willem was met het klimmen der jaren en Oltmans-tegenstrever ) maar het aanzwellen van de tegenwind almaar daarnaast, anders dan dat bij veel Haagse radicaler geworden wat betreft ziin afkeer Post enHP/De Tijd-collega's het geval was, van 'Den Haag' en 'Washington'.DaarbIi toch ook door hem werd geïntrigeerd en lk heb de ballotage dus vooral door- koesterde hrj ín zljnonvermoeibare streven geamuseerd. Dat we ook gemeenschap- staan (samen met onder meer wijlen naar ontspanning tussen Oost en West een pelijke belangstellingen had den (zeg maar VN-interviewster Bibeb en Elsevier- blinde vlek voor 'Moskou'. De vijandschap roddel, royalty en buitenlandse zaken van hoofdredacteur Arendo Joustra) door een die hij voelde voor een president als Reagan binnenuit) zal ook een rol hebben gespeeld. gebrek aan tegensprâak. Want: "Ook Daan (en later de jonge Bush) bleef de oude heren Net als het gegeven dat Willems verhalen, stond kritisch tegenover mijn handel en in het Kremlin bespaard. zo de onderwerpen de redactionele toets al wandel in het verleden en misschien nog. wisten te doorstaan, vaak dermate slecht Maar hij ging en gaat niet af op kletsver- De jonge Willem was op zijn achtste jaar en slordig (want altijd in zichtbate gtote halen en verifieertzelf ." Daan verifieert begonnen met dagboekenieren; de oude haast en altijd voor een groot deel in het niet in de wereld van de grote mensen Willem zou zo ongeveer tot op zijn laatste Engels) waren geschreven dat het nog veel maarbij mij, bedoeltWillem. Daarmee, ten dag volharden in zijn notuleerdrift. Het gedoe vergde om tot iets publicabels te overvloede, zrjn eigen, unieke, Oltmans- Guinness Book of Records-achtige resul- geraken. Stijlkritiek gleed daarbij overigens centrische wereldbeeld benadrukkend. taat vond nog bij leven van de schepper er- van hem af als het spreekwoordelijke water Maar misschien zijn vriendenboeken daar van (zeer tot diens tevredenheid) onderdak van de eend. lk kreeg ook niet de indruk ook wel voor. in een kluis van de Koninklijke Bibliotheek dat hij de stukken die na een lange worste- in Den Haag. De berg materiaal zou in ling onder zijnnaamverschenen ooit nog Bij de Memoires ligt dat iets anders. De uni- Willems optiek'de graftombe van mijn herlas. Hij had wel wat anders te doen. citeit schuilt in de megalomanie, die maakt mind' vormen Maar het is ook een seksuele

8ó o412019 HP/DE TIJD WILLEM OLTMANS

boekhouding, waarin Willem, die nogal Uitzending van o Buitenl¡ol waarin trots is op zijn mooie, stevige benen en op o presentator Peter van de omvang van zijn geslachtsorgaan, zich z lngen Oltmans ont- eindeloos vaak doet pijpen."6 februarí1963, vangt,1995 o achtste blow-job sinds t januarl' - het is o o Willem Oltmans wordt maar een willekeurig voorbeeldje. voorgesteld aan konin- Aanvankelijk namen die ongeveer r5oo gin Beatrix en prins kwarto -multoklappers, gevoegd bij zeven- Claus tijdens hêt staats- tig folianten met knipsels, z5 fotoalbums bezoek aan Zuid-Af rika, Johannesburg, 199ó en nog enige meters divers materiaal (en drie struisvogeleieren) zo'n76 meter boe- kenplank in beslag, maar inmiddels is er een fase ingetreden van compactere orde- ning in dozen. lk ben slechts vertrouwd met een fractie uit de tsunami aan woorden die Willem heeft nagelaten. ln mijn boekenkast stond niettemin een flinke rij werken uit Willems oeuvre, niet alleen nogal wat dag- boeken, maar ook veel daaraan verwante geschriften. Willems werd gedreven door een scheppingsdrang - hij was een blogger avant la lettre - die zijn weerga niet kende. Net als zijn neiging tot namedropping, en als dan je eígenname ookweleens ergens wordt gedropt, doe je de publicatie waarin dat gebeurt toch minder gauw naar de papierbak. o Toen mij eind zorT van de zijde van o uitgeverij Papieren Tijger het verzoek ô z bereikte een inleiding te schrijven bij één o deel in die reeks van ooit (Deo volente) 76 o delen Memoires, leek me dat een vererende o opdracht, ook al was er sprake van lief- dewerk oud papier. (Het honorariúmzotr bestaan uit twee exemplaren van het boek langs de boekenkast leert dat hij een kleine in kwestie.) vijftien jaar n a zlln dood toch nog opmer- Gaandeweg werd mijn geestdrift getem- kelijk vaak ter sprake is gekomen, of het perd. De belangrijkste bedenking vormde nu in de herinneringen van oud-minister dat ik alleen al bij het peinzen over de mij Met Bart Ben Bot is, in een dagboek van Mensje van toegevallen taak een aantal malen lelijk Keulen, of in een Amerikaanse publicatie was gestruikeld over mijn eigen, inmiddels Springin't over de moord op John F. Kennedy. uit de boekenkast bevrijde mini-Mount Bij de University Press of Kansas Everest aan oltmansiana. De omslagen Veldrwinnaar verscheen nog geen twee jaar geleden waren al lelijk verkleurd. ln termen van Reportíng on the Kennedy Assassination, een kwantiteit kan de slordige stapel concur- vertaling van Oltmans' boek Een reporta.ge reren met mijn collectie Kim ll-sung- & van B¡g over de Kennedy-moordenaars. Hij schreef periode dat hij ook in Kim Jong-il- en Enver Hoxha-geschriften. hetint977, in een En die pleeg ik evenmin te beroeren, vooral Brothort reisde 'officieel' Amerika serieus werd genomen uit vrees dat er stofwolken uit zouden op grond van zllnrelatievan eeniaar of opdwarrelen. Als ik me er echt toe had Oltmans rtaar tien met , die weten te zetten, zou mijn inleidinkje heb- een nooit helemaal opgehelderde, maar gelinkte, rol zou moeten heb- ben gediend voor deel 5o of daaromtrent. aan de CIA lrakvan leven van Lee lnmiddels is men bij Papieren Tijger alweer het ben gespeeld in het schutter vele delen verder. Het verzoek is inmiddels Harvey Oswald. Het boek is door Michael Rinella die zlln sporen inzake de of ik iets voor voorin deel 59 zou willen Saddam A. - JFK- betekenen. complotkunde al eerder verdiende - van Hoessein. honderden noten voorzien. Voorin staat Misschien klinkt het bovenstaande toch te een bedankje aan Arendo Joustra (in het badinerend en doet het onvoldoende recht dagelijks leven hoofdredacteur van Elsevier) aan Oltmans' betekenis. Een rondgang en diens medebestuurders van de Willem >

a7 o412019 TIJD WILLEM OLTMANS HP/DE

> Oltmans Foundation (die verantwoordelijk op de VPRO-televisie een legendarisch Moest ik me storten op De Hele is voor Oltmans' copyright). geworden aanv aringmet Willem gehad. Oltmansì Danzott ik me misschien op- Oltmans' betrokkenheid bij onderzoek Die nare herinnering zou hem nog steeds nieuw moeten zetten aan Willems kennis- naar de moord op IFK was begonnen toen weerhouden van het schrijven van zo'n making met zrjnidool'Bung' Soekarno in hij in New York in het vliegtuig naar Texas voorwoordje. Wijlen premier Lubbers leek het Rome van de tweede helft van de jaren naast Oswalds moeder, Marguerite, was aanvankelijk wel genegen tot zo'nbijdrage, vijftig. Willems aan bezetenheid grenzende komen zitten. Er had zich een geanimeerd maar had uiteindelijk to ch afgehaakt. Z ou verafgoding - waardoor hij verguisd werd gesprek ontsponnen tussen stoel r7E en daarbí1 hebben meegespeeld dat Willem in behoudende kringen - had een sleu- r7F, hetgeen later zov leiden tot Oltmans' almaar meer op eencollision course met het telmoment gevormd in die even lange als entree tot De Mohrenschildt en de kring Koninklijk Huis was geraakt? gevarieerde loopbaan. Die was steeds meer rond Oswald. Oltmans' De Mohrenschildt- ln mijn geval lag het trivialer. Allereerst in het teken van de tegendraadsheid komen bemoeienissen werden afgesloten met was er die oltmansiaanse obsessieve over- te staan. het rolletje waarin hij zijn raadselachtige daadwaaraanik me dreigde te vertillen De Telegraaf was een van Oltmans' op- relatie hoogst persoonlijk verbeeldde in dan wel overeten. Compleet verdwalen drachtgevers in ltalië. De nog tamelijk (maar nog niet minder JFKvan regisseur . Zewaren in dit woud van woorden en complotten onervaren daarom bevriend geraakt in het New York van hun was een andere mogelijkheid. En dan was ongezeglijke) freelance-reporter was door jonge(re) jaren en ook bevriend gebleven. er ook nog eens de verslavingsvariant: hoofdredacteur l.l.F. Stokvis al eens her- eenmaalin de ban van het verschijnsel innerd aan de horigheid van zijn positie. Willem had zich in 1958 in New York Oltmans viel er moeilijk afscheid van te Het waren geen jaren waarin tegenspraak gevestigd, na zljn roeping te hebben nemen, in de journalistiek erg courant was. Als gevonden ín zljn guer r illa te gen het

Nieuw- Guinea-beleid van I oseph Luns. Hij was er een bescheiden appartement il irl [-ll rrll I tll lrl gaan bewonen, in Kew Gardens, Queens. Aanvankelijk samen met zijn vrouw Frieda Westerman. Scènes uit dat huwelijk (en allerlei escapades die Willem ten slotte dan toch als een echte homoseksueel be- stempelden) vormenhighlights in de vroege Memoires. Net als al die andere relaties, bij voorkeur, lijkt het, met geüniformeerden met een lndisch uiterlijk. Het hoofdkwartier van de VN op Manhattan vormde Oltmans' uitvalsbasis voor (freelance) journalistiek en (amateur-) diplomatie. Zilngeldverdiende hij met het geven van lezingen, een activiteit die hem kriskras door de hele VS voerde. Bij al die optredens voor de gekste gremia kwamen zljn charme en goedgebektheid, passend bij een heer van stand die er ook nog eens ravissant uitzag, goed van pas. Minder aangenaam w as zrjn ewaring te worden gedwarsboomd door de vooruitgeschoven pionnen van Luns op de ambassade in g Washington. Boycot, broodroof, uitsluiting o o en isolement van de 'eenmotorige mug'die Í ! het had gewaagd het Luns-establishment z te tarten, het zou allemaal voorbij komen o in wat later'de zaak-Oltmans'is gaan he- o ten en decennialater zou resulteren in de acht miljoen (gulden) aan reputatieschade Oltmans thuis, begin die van staatswege werd uitgekeerd aan het 2000 aItljd zo uitgesproken weerbaar gebleven slachtoffer. Voor de details dienaangaande zlj delezer verwezen naar de recent ver- schenen (alsook de op het punt van ver- 0 schijni ng staande) M emoires. o

Maar wat weerhield me nu eigenlijk van z Oltmans met vriend het schrijven van een voorwoordje bij zo'n o o Peter van de Wouw in deelMemoires? Adriaan van Dis had ooit ô Parijs, 2004

o412019 HP/DE TIJD WILLEM OLTMANS

courantier van de oude stempel had Stokvis zijn stringer in ltalië in r956 al eens schrif- telijk doen weten: "lk ken u eigenlijk niet, maar eerlijk gezegd geloof ik dat u een rare snippenschieter bent." En nu had deze snippenschieter het dus bestaan, hoewel het hem in een telegram uitdrukkelijk was verboden, toch een interview met Soekarno te maken. Soekarno, nota bene met wie ons land onder regie van Joseph Luns zo onge- veer op voet van oorlog verkeerde inzake de door lndonesië geëiste overdracht van een va:n otTze laatste koloniale restjes, Nieuw- Guinea. Oltmans zou het hem toen opge- plakte epitheton van'landverrader' nooit meer helemaal kwijtraken. Zijn stigmatisering onderging nieuwe impulsen naarmate zijn strijd met Luns (en vice versa) zich door de jaren heen ver- hardde. En zelfs toen Luns het Nederlandse departement vanBZ nalange jaren had verruild voor de functie van secretaris- generaal bij de NAVO, zou het ongenoegen over en weer eerder aanzwellen dan afne- Oltmans op de stoep' men. Het groeide uit tot een soort chroni- van de rechtbank aan de Prlnse¡gracht te que scandaleuse op de voorpagina van De Ameterdanl'1975.. Telegraaf, de krant waarmee het allemaal Oltmant ¡pande een ooit begonnen was. kort ged¡ng 6an tê- gen de NoC. Hlt ver- met de ón¡ januari ¡childe Toen Oltmans op rz r97z te zii- roep van menlng:Qv¿¡ nen huize een feestje gafwaarop ook drie de elgendomsrichtan Russische diplomaten aanwezig waren, vân een film ove¡ de preeldeirt ontstond er een rel waarbij niet alleen de 4oord op Kenned¡r. vriendschap tussen Oltmans en Hofland sneuvelde, maat er ook een eind kwam aan Hofl ands (mede)hoofdredacteurschap van NRC Handelsblad. Mocht de vriendschap tussen Oltmans en Hofland hiermee tot een explosief eind zijn een gekomen, Hofland bleef een referentiepunt met de hoogb ejaarde lerares dacht op in Oltmans'geschriften, die daarvan be- gegeven moment druk te kunnen zetten kunnen paald niet slechter werden. De ene keer ging op het vorstenhuis. Want dat zou De uniciteit aan een oplossing voor het almaar het over Henks optredeninZomergasten, de bijdragen was komen te volgende keer over de door Willem gevoelde precairdere parket waarin hij noodzaak Henks foto uit Willems topvijf van Oltmanst verkeren. zijn overi- van in een zilveren lijstje vervatte gefotogra- Voor een rol als royalty-intimus waarnemer feerden te vervangen door een afbeelding gens, ook voor een welwillende Memoíres veel aanwiizingen van Richard Gere. als ondergetekende, niet zeer toegenegen De foto (met opdracht) van Soekarno is voorhanden. Als Willems in de moest mejuffrouw nooit voor vervanging in aanmerking geko- schuilt correspondentievriendin niets hebben van die men. Voor zover ik weet geldt dat ook voor Bühring Boekhoudt relatie bekoelde aaîmeÍ- de afbeelding van Willems grote liefde Peter megalomanie, suggestie. Hun Willem in een interview met van de Wouw. En lange tijd voor die van kelijk nadat oude lerares lopende mejuffrouw Gertrude Bühring Boekhoudt, VN;s Bibeb zijnviade die maakt det striidhad de lerares Duits aan de Baarnse middel- royaky- t vanry73: "Ik bare school, die behalve aan Willem tien geworp er straks 76 mejuffrouw jaarlater ook onderwijs had gegeven aan heb bes Boekhoudt naar de slaapkamer te prinses Beatrix. Oltmans meende met die Bühring Peter zeiook al: houdt nie- met Beatrix gedeelde connectie totzeet delenvan verhuizen. Je mand over." dicht bij de kroon te zijn doorgedrongen. zou een adequate voorspelling blijken. Dermate dicht dat hij door het doorstu- zullenziin. Het De historicus prof. dr. Hermann von der ren van kopieën van ziin briefwisseling

89 o4120't9 HP/DE TIJD WILLEM OLTMANS

> Dunk (r928-zor8) had eind jaren tachtig Bii Papieren Tijger zijn Paul de Ridder en hij was al beloond voor allerlei werkzaam- een tamelijk welwillende recensie in NRC Sjors Hoevenaars vrijwel fulltime bezig heden, het schrijven van een enkel voor- Handelsblad geschreven over de eerste met wat ook voor hen een soort van le- woord en voor het uitgeven van een selectie delen van de Memoires. Geen wonder dat venswerk geworden lijkt. En het karwei uit dertienduizend Oltmans-brieven, het- hem door Papieren Tijger ook een keer om wordt nog groter als ze niet meer over geen er dus nooit van is gekomen. En dat een inleiding werd verzocht toen de reeks Willems Memoires-manuscripten kun- wrong, net als de ontdekking dat er vlak zo ongeveer halverwege was, een jaar of nen beschikken en zelf met de selectie uit na Willems dood op grond van vermeende is er dat pijnlijkheid drie geleden, bij deel 36 om precies tezljn. diens dagboek zijn belast. En dan teksten waren verdonkere- Hij kwam terug op die NRC Handelsblad- moordende tempo van zes afleveringen per maand, die overigens voor een deel weer recensie en memoreerde dat Oltmans zelf jaar. Hoewel overtuigd van het historische boven water zijn gekomen. geen aanstoot had genomen aanzijnmilde belang van hun missie staan ze er niet kritiek inzake'het gebrek aan selectie en onkritisch tegenover. Zo constateert De Als secretaris van de Oltmans-stichting de vormeloze opsomming, waardoor het te Ridder'dat het grote manco wordt gevormd is Elsevier-hoofdredacteur Arendo I oustra veel rauwkost bleef'. Hij had laten weten to- door Willems gebrek aan reflectie' eîzegt alweer lang betrokken bij het project. taal onverschillig te staan tegenover wat er Hoevenaars, die erbij was op de avond van Als non-fictieverslaafde is hij verslingerd van zijn unieke dagboek werd gevonden: "lk Oltmans sterven, dat hij 'hem gelukkig niet aan de Memoires. Hij vindt ze niet alleen stoomwals onverbiddelijk door." Voorts had lang genoeg heeft gekend om een hekel interessant op grond van alle toegang tot Von der Dunk een woedend kaartje bereikt aan hem te krijgen'. En ze hebben er alle hoofdrolspelers op het wereldtoneel die van de hand vanJan Blokker. DeVolkskrant- begrip voor dat het voor delezet allemaal de kosmopoliet Oltmans zich toch maar columnist had zich verslikt in het gegeven mooi heeft weten te verwerven, maar ook dat iemand van het allooi-Oltmans über- vaak boeiend en amusant als 'tijdmachine'. haupt recensiewaardig was bevonden. Hoewel hij zelf politiek gezien anders in het Maar,zo markeert Von der Dunk zijn Oltmans stond leven staat, gelooft hij wel degelijk in'al- positie al in de eerste zinnen vanziininlei- lerlei relevante inzichten', ongeveer zoals de ding: "Willem Oltmans was een figuur en totaal historicus Von der Dunk het project in zijn journalist sui generis - enig in zijn soort. voorwoord bij deel 36 duidde. Het is voor Even uniek zijn ook zijn memoires. Hiizelf hem een uitgemaakte zaakdat Oltmans' projec- was trouwens de eerste die dat vond, maar onYerschillig reputatie als querulant en ongeleid daarom nog niet ten onrechte." tiel nogal eens het zicht heeft belemmerd Vervolgens gaat hij in op het verschil tus- tegenover op het gelijk wat hii wel degelijk óók heeft sen memoires en een geredigeerd dagboek. gehad. is qua ruimtebeslag in "Echte memoires berusten op oordeel en kritiekop ziin Toegegeven, het kennis achteraf, op selectie en een poging de boekenkast misschien wat veel. Al heeft tot vormgeving en greep op het eigen leven. hij dan weer het geluk de boekenberg deels dagboek.'Ik te kunnen door- Dan is er sprake van een autobiografie. naar het Persmuseum Oltmans' memoires ziin dat niet. Oltmans sluizen. Hij meent, evenals De Ridder van is zoekt die greep op ziinlevenalmaat in stoomwals Papieren Tijger, dat er meer te zeggen Hij een nauwgezette en zo volledig mogelijke ter verklaring van Willems seksleven' bij alle opsomming van zijn belevenissen en ge- onverbiddeliik zou het ook niet raar vinden als er - eens moedsopwellingen, ook de meest intieme' overdaad aan bestaand papier - nog Hij doet datzonder enige bekommernis om een echte biografre zou komen. van vorm of stijl of literaire ambitie, die altijd door.t Ten slotte nog een tip: vrijwel alles via iets scheppen maar tevens transformeren Oltmans valt ook digitaal te doorzoeken de Nederlandse en iets toevoegen en soms vervalsen. de Digitale Bibliotháek voor is de be- "Een mammoetondernemin g als deze niet meer bij te houden valt. Maar te veel Letteren (DBNL). Volgens Joustra maar toegeno- is, praktisch gezien, enkel voorstelbaar is het niet, vinden zij, enhetkan ook niet langstelling sindsdien alleen daar, in zoz5, als hij dagelijks in een razend tempo alles anders, omdat de uitgave van de Memoires men. Het wordt nog dringen ter gelegenheid moet hebben neergepend, zonder scrupu- in Oltmans'testament bepaald is. op dat Oltmans-symposium tedag' les, spontaan zoals het opkwam en zoals De eerste jaren na Willems dood waren v an ziin honderdste geb oor I ook zijn brieven waren. ln alle tot nu toe niet eenvoudig, omdat er een nogal gecom- verschenen delen krijgt de lezer een ein- pliceerde belangenstrijd ontstond tussen Willem Oltmans deloze fllm van momentopnames, volledig enerzijds Peter van de Wouw (en daarmee Memoires 1993-A verknipt maar vers uit de emotionele oven ook Edwin van Wijk) en anderzijds de Papieren Tijger die Oltmans was: politiek, journalistiek, Stichting Willem Oltmans. Die laatste €2s roddel, ontmoetingen, excerpten van wat was belast met de voltooiing van Willems Verschijnt in april hij net las, voortdurend jongens, onbenul- levenswerk, waartoe een contract met

lige wissewas j es... alles hots ch- p ot s ch achter Papieren Tijger was afgesloten; het restant elkaar, precies zoals de dag het gaf, zeker van de erfenis zoûnaar Peter gaan. Hoe de zijne. (-) De naakte werkelijkheid kent marginaler de Memoires, des te meer Peter, geen bijzaken en is een rommeltje. Toch die inmiddels is overleden, zou overhouden' bleef ik quasi-gebiologeerd lezen. Waaroml Hij was al rijkelijk bedacht geweest met het Misschien daarom!" nodige onroerend goed aan de gracht. En

04t2019 91