PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020
Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R.
Źródło: www.sztabin.ug.gov.pl
GMINA SZTABIN
POWIAT AUGUSTOWSKI
WOJEWÓDZTWO PODLASKIE
1
SPIS TREŚCI
1. WSTĘP ...... 5
1.1. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA ...... 5
1.2. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA ...... 6
1.3. METODYKA PRAC NAD PROGRAMEM ...... 7
2. STRESZCZENIE ...... 8
3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW WYŻSZEGO SZCZEBLA ...... 9
3.1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z REGULACJI UNIJNYCH ...... 9
3.2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW KRAJOWYCH ...... 10
3.3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW REGIONALNYCH I LOKALNYCH ...... 19
4. CHARAKTERYSTYKA GMINY SZTABIN ...... 27
4.1. POŁOŻENIE GMINY ...... 27
4.2. INFRASTRUKTURA DROGOWA I TECHNICZNA ...... 30
4.3. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA ...... 43
4.4. WARUNKI KLIMATYCZNE ...... 46
4.5. WARUNKI GEOLOGICZNE I HYDROGEOLOGICZNE ...... 49
4.6. SYTUACJA GOSPODARCZA GMINY ...... 51
5. OCENA STANU ŚRODOWISKA ...... 56
5.1. GOSPODAROWANIE WODAMI ...... 56
5.1.1. STAN AKTUALNY ...... 56
5.1.1.1. WODY POWIERZCHNIOWE ...... 57
5.1.1.2. WODY PODZIEMNE ...... 63
5.1.1.3. ZAGROŻENIE POWODZIOWE ...... 65
5.1.2. PRESJE ...... 66
5.1.3. ANALIZA SWOT ...... 68
5.2. OCHRONA KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA ...... 69
5.2.1. STAN AKTUALNY ...... 69
5.2.2. PRESJE ...... 75
5.2.3. ANALIZA SWOT ...... 75
5.3. ZAGROŻENIA HAŁASEM ...... 76
5.3.1. STAN AKTUALNY ...... 76
5.3.2. PRESJE ...... 88
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 2
5.3.3. ANALIZA SWOT ...... 88
5.4. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE ...... 89
5.4.1. STAN AKTUALNY ...... 89
5.4.2. PRESJE ...... 92
5.4.3. ANALIZA SWOT ...... 92
5.5. POWAŻNE AWARIE I ZAGROŻENIA NATURALNE ...... 93
5.5.1. STAN AKTUALNY ...... 93
5.5.1.1. POWAŻNE AWARIE ...... 93
5.5.1.2. ZAGROŻENIA NATURALNE ...... 94
5.5.2. PRESJE ...... 100
5.5.3. ANALIZA SWOT ...... 102
5.6. ZASOBY PRZYRODNICZE ...... 102
5.6.1. STAN AKTUALNY ...... 102
5.6.1.1. LASY ...... 102
5.6.1.2. FAUNA ...... 104
5.6.1.3. OBIEKTY I OBSZARY CHRONIONE ...... 105
5.6.2. PRESJE ...... 119
5.6.3. ANALIZA SWOT ...... 121
5.7. GLEBY ...... 122
5.7.1. STAN AKTUALNY ...... 122
5.7.2. PRESJE ...... 126
5.7.3. ANALIZA SWOT ...... 129
5.8. ZASOBY GEOLOGICZNE...... 130
5.8.1. STAN AKTUALNY ...... 130
5.8.2. PRESJE ...... 131
5.8.3. ANALIZA SWOT ...... 132
5.9. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA ...... 132
5.9.1. STAN AKTUALNY ...... 132
5.9.1.1. ZAOPATRZENIE W WODĘ ...... 132
5.9.1.2. ODPROWADZANIE ŚCIEKÓW, KANALIZACJA ...... 133
5.9.1.3. ODPROWADZANIE WÓD OPADOWYCH ...... 135
5.9.2. PRESJE ...... 135
5.9.3. ANALIZA SWOT ...... 135
5.10. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW...... 136
5.10.1. STAN AKTUALNY ...... 136
5.10.2. PRESJE...... 140
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 3
5.10.3. ANALIZA SWOT ...... 140
6. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 140
6.1. CEL NADRZĘDNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN ...... 140
6.2. PRIORYTETY EKOLOGICZNE ...... 141
6.3. CELE PROGRAMU, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE ...... 141
7. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 148
7.1. STRUKTURA ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ...... 148
7.2. STRUKTURA ZARZĄDZANIA PROGRAMEM ...... 152
7.3. MONITORING ŚRODOWISKA ...... 153
8. SPIS TABEL, WYKRESÓW I RYSUNKÓW ...... 156
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 4
1. WSTĘP
1.1. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA
Podstawę prawną opracowania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Sztabin na lata 2016-2020 z perspektywą do 2022 r. stanowi art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 672 z późn. zm.). Zgodnie z zapisami tej ustawy organ wykonawczy gminy w celu realizacji polityki ochrony środowiska sporządza właściwy dla danej gminy program ochrony środowiska (gminny program ochrony środowiska).
W sporządzonym opracowaniu uwzględniono także wymagania obowiązujących przepisów prawnych dotyczących zagadnień ochrony środowiska, do których zaliczyć można: ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 446 z późn. zm.), ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 353 z późn. zm.), ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 1651 z późn. zm.), ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz. U. 2016 r. poz. 250), ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21 z późn. zm.), ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz. U. z 2013 r. poz. 888 z późn. zm.), ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1478), ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20 z późn. zm.), ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 469 z późn. zm.), ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 625 z późn. zm.), ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 909 z późn. zm.),
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 5
ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t. j. Dz. U. z 2016 r., poz. 778 z późn. zm.), ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 2100 z późn. zm.), ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 139 z późn. zm.), ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1131).
1.2. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA
Celem opracowania jest realizacja obowiązku ustawowego nałożonego na gminę a ponadto uregulowanie zagadnień związanych z ochroną środowiska na obszarze Gminy Sztabin.
W trakcie prac nad Programem: konsultowano się z pracownikami Urzędu Gminy Sztabin w zakresie pozyskania informacji niezbędnych do opracowania tego Programu; dokonano oceny relacji pomiędzy zapisami środowiskowych dokumentów strategicznych szczebla centralnego, wojewódzkiego oraz powiatowego, w celu ustalenia uwarunkowań zewnętrznych dla opracowywanego programu; dokonano analizy aktualnych dokumentów strategicznych dla Gminy Sztabin w celu zachowania spójności priorytetów oraz zapewnienia skoordynowanej realizacji planowanych działań ujętych we wszystkich dokumentach strategicznych; określono potrzeby w zakresie ochrony środowiska na terenie Gminy Sztabin, a na ich podstawie sprecyzowano cele jak również i niezbędne działania ekologiczne pozostające w zgodności z celami ujętymi w dokumentach strategicznych wyższego szczebla oraz obowiązującymi dokumentami strategicznymi dla gminy; opracowano harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji poszczególnych działań ekologicznych, biorąc pod uwagę pilność zaspokojenia potrzeb w zakresie ochrony środowiska jak również takie aspekty jak: możliwości finansowe oraz dostępne źródła finansowania; uzgodniono sposoby wdrażania i zasady monitorowania Programu.
W Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Sztabin uwzględniono następujące części: charakterystykę gminy, uwzględniającą dane demograficzne, gospodarcze oraz o stanie infrastruktury i środowiska;
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 6
uwarunkowania zewnętrzne jak również i wewnętrzne realizacji Programu Ochrony Środowiska na szczeblu gminnym; cele i priorytety ekologiczne dla Gminy Sztabin; analizę jakości środowiska na terenie gminy wraz z planowanymi działaniami ekologicznymi; harmonogram realizacji działań ekologicznych na terenie Gminy Sztabin; propozycję systemu wdrażania oraz monitorowania Programu.
Gmina Sztabin zakłada, że wdrożenie przedmiotowego programu przyczyni się do poprawy środowiska przyrodniczego z tym również wzrostu atrakcyjności gminy zarówno dla mieszkańców, jak i potencjalnych inwestorów.
1.3. METODYKA PRAC NAD PROGRAMEM
Sposób opracowania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Sztabin został przyporządkowany metodologii właściwej dla planowania strategicznego. W pierwszym etapie pracy zgromadzono materiały źródłowe, dane dotyczące aktualnego stanu środowiska przyrodniczego na omawianym terenie. Dane źródłowe stanowią materiały przekazane przez Urząd Gminy Sztabin, pochodzą z opracowań Głównego Urzędu Statystycznego, a także z raportów nadrzędnych instytucji samorządowych i wyspecjalizowanych jednostek zajmujących się problematyką ochrony środowiska jak np.: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego. W opracowaniu zostały uwzględnione poszczególne komponenty środowiska przyrodniczego w tym również takie komponenty jak hałas czy promieniowanie elektromagnetyczne. Na ostatnim etapie sporządzania opracowania określone zostały działania mające na celu poprawę, naprawę lub przeciwdziałanie pogarszaniu się stanu środowiska przyrodniczego gminy poprzez określenie celu strategicznego, kierunków interwencji oraz zadań. Zarówno cele, jak i zadania zostały określone w taki sposób, aby były zgodne z opracowaniami wyższego szczebla takimi jak na przykład: z Polityką Ekologiczną Państwa, powiatowym programem ochrony środowiska. Projekt programu - po akceptacji jego formy i treści przez Urząd Gminy Sztabin - zostanie przedstawiony do zaopiniowania Zarządowi Powiatu Augustowskiego.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 7
W trakcie prac nad przygotowaniem dokumentu zastosowano zapisy „Wytycznych do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska” wydanych przez Ministerstwo Środowiska w dniu 02.09.2015 r.
2. STRESZCZENIE
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Sztabin na lata 2016-2020 z perspektywą do 2022 r. sporządzono w celu zaplanowania działań zmierzających do zachowania dobrego stanu oraz poprawy jakości środowiska naturalnego. Dodatkowym celem było również przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska. Sam obowiązek sporządzenia tego typu dokumentu wynika z przepisów prawa.
Podstawą programowania przyjętą w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Sztabin jest zasada zrównoważonego rozwoju, która umożliwia bardziej efektywne zagospodarowanie istniejącego potencjału gminy. Na podstawie kompleksowych danych o stanie środowiska oraz źródłach jego przekształcenia i zagrożenia, w Programie przedstawiono propozycję działań programowych umożliwiających spełnianie zasady zrównoważonego rozwoju poprzez koordynację działań w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Daje to możliwość planowania przyszłości gminy w perspektywie kilku lat oraz umożliwia aktywizację lokalnego społeczeństwa – zwiększenie inicjatyw i wpływu społeczeństwa na realizację działań rozwojowych.
Nadrzędnym przyjętym celem strategicznym Programu jest: „zrównoważony rozwój Gminy Sztabin w uwzględnieniem zarówno potrzeb mieszkańców jak i z poszanowaniem środowiska naturalnego”.
Na podstawie opracowanej diagnozy i analizy dokumentów wyższego rzędu zarówno na szczeblu europejskim i krajowym, a także lokalnym sformułowano priorytety ekologiczne: Optymalizacja gospodarki wodno-ściekowej; Ochrona powietrza atmosferycznego; Ochrona powierzchni ziemi; Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym; Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu; Przeciwdziałanie awariom; Edukacja ekologiczna.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 8
a także kierunki interwencji oraz zadania finansowane w całości lub częściowo ze środków pozostających w dyspozycji samorządu gminy. Obejmują one zarówno zadania o charakterze organizacyjno-prawnym, jak i inwestycyjnym.
Dla prawidłowej oceny realizacji Programu przyjęto system mierników jego efektywności. Wyniki analizy wskaźników posłużą do sporządzenia raportu z realizacji Programu.
3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW WYŻSZEGO SZCZEBLA
3.1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z REGULACJI UNIJNYCH
Program Ochrony Środowiska powinien odzwierciedlać ogólne zasady, które leżą u podstaw ochrony środowiska w Unii Europejskiej jak również powinien odwoływać się do Polityki Ekologicznej Państwa, której zapisy są spójne z zapisami prawa unijnego. Najważniejsze dyrektywy unijne dotyczące ochrony środowiska zostały transponowane do prawa polskiego, głównie do ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. Pozostałe przepisy zawarto w wielu innych ustawach i rozporządzeniach. Podstawę ochrony środowiska Wspólnoty Europejskiej stanowi obecnie VII Program Działań na Rzecz Ochrony Środowiska (7th European Action Plan – EAP). Przedstawia on strategię środowiskową, która podkreśla istotność działań, szczególnie w strefach: zmian klimatycznych, przyrody i różnorodności biologicznej, środowiska i zdrowia oraz zasobów naturalnych i racjonalnej gospodarki odpadami. Priorytetowe pola działania pozwolą na skuteczną walkę z problemami napotkanymi zarówno na szczeblu wspólnotowym, krajowym, jak i lokalnym. W odniesieniu do celów głównych EAP definiuje priorytetowe działania w zakresie zanieczyszczenia powietrza, zapobiegania powstawaniu odpadów oraz ich recyklingu, środowiska morskiego, gleby, pestycydów, wykorzystania zasobów naturalnych, środowiska miejskiego i większych miejscowości. EAP kładzie nacisk również na: egzekwowanie obowiązującego prawodawstwa w zakresie ochrony środowiska; uwzględnienie we wszystkich obszarach polityki UE (takich jak rolnictwo, rozwój, energia, rybołówstwo, przemysł, rynek wewnętrzny, transport) potencjalnego wpływu na środowisko; zaangażowanie przedsiębiorstw i konsumentów w poszukiwanie rozwiązań problemów dotyczących środowiska; dostarczenie społeczeństwu informacji niezbędnych do dokonywania wyborów przyjaznych dla środowiska;
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 9
uświadamianie obywatelom znaczenia rozważnego wykorzystywania gruntów w celu ochrony siedlisk przyrodniczych i krajobrazów oraz zmniejszania zanieczyszczenia w miastach i większych miejscowościach. VII Program Działań na Rzecz Ochrony Środowiska wszedł w życie dnia 22 lipca 2012 r. i określa cele, jakie mają być osiągnięte do 2020 r. Po uchwaleniu Programu, Komisja Europejska przyjęła szereg strategicznych inicjatyw w zakresie polityki ochrony środowiska – plan działania na rzecz zasobowo - oszczędnej Europy, strategia ochrony różnorodności biologicznej do 2020 r. oraz komunikat w sprawie poprawy wdrażania prawa UE. VII Program Działań na Rzecz Ochrony Środowiska powinien stanowić kompleksowe, spójne ramy dla tych inicjatyw strategicznych, określając cele priorytetowe i wyraźnie przedstawiając, w jaki sposób polityka ochrony środowiska może przyczynić się do przyjaznego środowisku wzrostu gospodarczego i sprzyjać zdrowiu oraz dobremu samopoczuciu.
3.2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW KRAJOWYCH
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Sztabin realizuje cele i jest spójny z szeregiem dokumentów szczebla krajowego. Najważniejsze z nich to:
Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności Celem głównym dokumentu Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju - Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności jest poprawa jakości życia Polaków. Przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska realizowane na terenie Gminy Sztabin wpisują się w następujące zapisy Strategii: Cel 7 – Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska; o Kierunek interwencji – Modernizacja infrastruktury i bezpieczeństwo energetyczne; o Kierunek interwencji – Modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych; o Kierunek interwencji – Realizacja programu inteligentnych sieci w elektroenergetyce; o Kierunek interwencji – Wzmocnienie roli odbiorców finalnych w zarządzaniu zużyciem energii; o Kierunek interwencji – Stworzenie zachęt przyspieszających rozwój zielonej gospodarki, o Kierunek interwencji – Zwiększenie poziomu ochrony środowiska.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 10
Strategia Rozwoju Kraju 2020 Strategia Rozwoju Kraju 2020 została przyjęta przez Radę Ministrów uchwałą Nr 157 z dnia 25 września 2012 r. Strategia Rozwoju Kraju 2020 jest podstawowym dokumentem strategicznym określającym cele strategiczne rozwoju kraju do 2020 r., kluczowym dla określenia działań rozwojowych, w tym możliwych do sfinansowania w ramach przyszłej perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020. Zgodnie z zapisami Strategii - Polska w roku 2020 to: aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka i sprawne państwo. Celem głównym Strategii jest wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności.
Projekty przyczyniające się do ochrony środowiska na terenie danej gminy wpisują się w: Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka; Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko; o Priorytetowy kierunek interwencji publicznej II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami, który zakłada wsparcie wszystkich kluczowych obszarów, m.in. zmian klimatu, efektywności energetycznej, polityki surowcowej, rolnictwa, transportu, budownictwa, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami oraz ochrony różnorodności biologicznej. Wspierany będzie rozwój nowoczesnych technologii pozyskiwania surowców geologicznych. W celu zapobieżenia degradacji wód, a co za tym idzie, zmniejszaniu się zasobów wody dobrej jakości, podjęte mają być działania prewencyjne, mające na celu bardziej racjonalne wykorzystanie wody, zapewnienie równowagi poboru i odtwarzania zasobów oraz wysokiego poziomu oczyszczania wód zużytych. Prowadzone będą też działania służące ochronie i zachowaniu różnorodności biologicznej i obejmą one m.in. zapewnienie efektywnej i aktywnej ochrony cennych przyrodniczo obszarów oraz siedlisk i gatunków na terenach należących do sieci NATURA 2000, uwzględniając jednocześnie procesy i aspiracje rozwojowe kraju, regionów i społeczności lokalnych. Kierunek zakłada też działania służące powstrzymaniu defragmentacji środowiska, utrzymaniu ciągłości i ochronie korytarzy ekologicznych, a także renaturyzację niekorzystnie przekształconych ekosystemów, w tym ekosystemów wodnych, bagien, mokradeł i torfowisk, a także terenów zdegradowanych i porzuconych przez dotychczasowych użytkowników. Działaniom tym będzie towarzyszyć integracja aktywnej ochrony krajobrazów kulturowych i przyrodniczych jako nośnika potencjału rozwoju;
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 11
o Priorytetowy kierunek interwencji publicznej II.6.2. Poprawa efektywności energetycznej, w ramach którego wspierany będzie rozwój energetyki rozproszonej poza istniejącą siecią energetyczną z wykorzystaniem lokalnych odnawialnych źródeł. Dla zmniejszenia energochłonności kluczowe będą również: oszczędne korzystanie przez odbiorców końcowych z energii elektrycznej i ciepła, jak też działania prowadzone w różnych sektorach gospodarki – w energetyce, budownictwie i przemyśle, w tym zapewnienie efektywności paliwowej w sektorze transportowym oraz zmniejszanie energochłonności materiałów i urządzeń. Kierunek zakłada także promocję budownictwa efektywnego energetycznie oraz zwiększanie świadomości w zakresie możliwości uzyskania oszczędności energii w budynkach z uwzględnieniem rachunku ekonomicznego. Poprawie efektywności energetycznej służyć będzie zastosowanie dostępnych i sprawdzonych technologii w zakresie termomodernizacji budynków i sieci ciepłowniczych, co może spowodować oszczędności w końcowym zużyciu energii cieplnej rzędu 15-35% w stosunku do stanu sprzed modernizacji obiektu; o Priorytetowy kierunek interwencji publicznej II.6.3. Zwiększenie dywersyfikacji dostaw paliw i energii, który zakłada wzrost udziału OZE w finalnym zużyciu energii co najmniej do poziomu 15% w 2020 roku zgodnie z celem wyznaczonym dla Polski w pakiecie energetyczno-klimatycznym. Ponadto, zgodnie z założeniami, promowanie wykorzystania energetyki odnawialnej umożliwi podniesienie regionalnego bezpieczeństwa energetycznego i stworzenie warunków do rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach; o Priorytetowy kierunek interwencji publicznej II.6.4. Poprawa stanu środowiska, zgodnie z którym poprawie jakości powietrza służyć będą długoterminowe działania na rzecz ograniczenia emisji pyłów i innych zanieczyszczeń powietrza, zwłaszcza z sektorów najbardziej emisyjnych (energetyka, transport), ze źródeł emisji rozproszonych (nieduże zakłady przemysłowe, małe kotłownie) i ze źródeł indywidualnych w zabudowie mieszkaniowej (tzw. niska emisja). Promowane będzie stosowanie innowacyjnych technologii w przemyśle, paliw alternatywnych oraz rozwiązań zwiększających efektywność zużycia paliw i energii w transporcie, a także wykorzystanie paliw niskoemisyjnych w mieszkalnictwie. Kierunek ten wskazuje także na konieczność transformacji w kierunku zielonej (niskoemisyjnej) gospodarki. Zgodnie z zapisami Strategii realizowane będą działania skierowane na wspieranie rozwoju i promocję polskich technologii środowiskowych, kreowanie ekologicznych postaw Polaków i rozwój edukacji ekologicznej, tworzenie warunków do powstawania
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 12
zielonych miejsc pracy, promowanie „zielonych” zakupów w administracji publicznej i biznesie. Wdrażane będą także rozwiązania niskoemisyjne, m.in. w zakresie zrównoważonego transportu miejskiego, poprawy efektywności infrastruktury ciepłowniczej, modernizacji oświetlenia itp. Wzmocnione zostaną ponadto działania mające na celu ochronę wód podziemnych i powierzchniowych poprzez ograniczenie zanieczyszczenia ze źródeł punktowych i obszarowych;
o Priorytetowy kierunek interwencji publicznej II.6.5. Adaptacja do zmian klimatu, w ramach którego zaplanowano opracowanie i efektywne wdrożenie rozwiązań dotyczących adaptacji do zmieniających się uwarunkowań klimatycznych i hydrologicznych, w tym minimalizację skutków klęsk żywiołowych i ekstremalnych zjawisk pogodowych.
Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 W ramach Polityki Ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 zostały wskazane cele średniookresowe w następujących obszarach: Ochrona przyrody: Cel średniookresowy do 2016 r.: zachowanie bogatej różnorodności biologicznej polskiej przyrody na różnych poziomach organizacji: na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (eko-systemowym), wraz z umożliwieniem zrównoważonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z różnorodnością biologiczną;
Ochrona i zrównoważony rozwój lasów: Cel średniookresowy do 2016 r.: dalsze prace w kierunku racjonalnego użytkowania zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego. Oznacza to rozwijanie idei trwale zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej;
Racjonalne gospodarowanie zasobami wody: Cel średniookresowy do 2016 r.: racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi oraz zwiększenie samofinansowania gospodarki wodnej;
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 13
Ochrona powierzchni ziemi: Cel średniookresowy do 2016 r.: o rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i leśnych, zgodnych z zasadami rozwoju zrównoważonego, o przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogeniczne, o zwiększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracając im funkcję przyrodniczą, rekreacyjną lub rolniczą;
Gospodarowanie zasobami geologicznymi: Cel średniookresowy do 2016 r.: racjonalizacja zaopatrzenia ludności oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wodę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochroną przed ilościową i jakościową degradacją;
Zdrowie środowiskowe: Cel średniookresowy do 2016 r.: dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska;
Jakość powietrza: Cel średniookresowy do 2016 r.: dążenie do spełnienia przez RP zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych dotyczących emisyjności źródeł energii;
Ochrona wód: Cel średniookresowy do 2016 r.: utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym również zachowanie i przywracanie ciągłości ekologicznej cieków;
Gospodarka odpadami: Cel średniookresowy do 2016 r.: o utrzymanie tendencji oddzielenia ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju (mniej odpadów na jednostkę produktów, mniej opakowań, dłuższe okresy życia produktów itp.); o znaczne zwiększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska;
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 14
o zamknięcie wszystkich składowisk, które nie spełniają standardów UE i ich rekultywacja; o sporządzenie spisu zamkniętych oraz opuszczonych składowisk odpadów wydobywczych, wraz z identyfikacją obiektów wpływających znacząco na środowisko; o eliminacja kierowania na składowiska zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zużytych baterii i akumulatorów, pełne zorganizowanie krajowego systemu zbierania wraków samochodów i demontaż pojazdów wycofanych z eksploatacji, o takie zorganizowanie systemu preselekcji sortowania i odzysku odpadów komunalnych, aby na składowiska nie trafiało ich więcej niż 50% w stosunku do odpadów wytworzonych w gospodarstwach domowych;
Oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych: Cel średniookresowy do 2016 r.: dokonanie wiarygodnej oceny narażania społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe;
Substancje chemiczne w środowisku: Cel średniookresowy do 2016 r.: stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporządzenia REACH.
Projekt Polityki Wodnej Państwa do roku 2030 Projekt określa cel nadrzędny PWP do roku 2030: Zapewnienie powszechnego dostępu do czystej i zdrowej wody oraz istotne ograniczenie zagrożeń spowodowanych przez powodzie i suszę w połączeniu z utrzymaniem dobrego stanu wód i związanych z nimi ekosystemów przy zaspokojeniu potrzeb wodnych gospodarki kraju, poprawie spójności terytorialnej i dążeniu do wyrównania dysproporcji międzyregionalnych.
W ramach dokumentu sformułowane zostały następujące cele: Cel strategiczny 1. Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu i potencjału wód oraz związanych z nimi ekosystemów; o Cel operacyjny 1.1. Przywrócenie i utrzymanie, w możliwym zakresie, dobrego stanu i potencjału wód powierzchniowych i podziemnych, w warunkach planowanego rozwoju;
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 15
o Cel operacyjny 1.2. Redukcja dopływu zanieczyszczeń do wód powierzchniowych i podziemnych; o Cel operacyjny 1.3. Ograniczanie utraty retencji i jej odbudowa z wykorzystaniem zabiegów naturalnych i technicznych; Cel strategiczny 2. Zapewnienie dostępu do zasobów wodnych dla zaspokojenia potrzeb ludności, środowiska naturalnego oraz społecznie i ekonomicznie uzasadnionych potrzeb wodnych gospodarki; o Cel operacyjny 2.1. Określenie rzeczywistych potrzeb wodnych ludności i gospodarki kraju dla zabezpieczenia dostępu do odpowiedniej ilości zasobów wodnych; o Cel operacyjny 2.2. Zracjonalizowanie zaspokojenia potrzeb wodnych ludności, gospodarki kraju i środowiska z uwzględnieniem zagrożeń wynikających z niedoborów wody; o Cel operacyjny 2.3. Wprowadzenie mechanizmów formalno-prawnych umożliwiających racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi; o Cel operacyjny 2.4. Racjonalizacja zużycia wody (oszczędzanie wody); o Cel operacyjny 2.5. Zwiększenie udziału hydroenergetyki w bilansie energetycznym kraju; o Cel operacyjny 2.6. Poprawa standardów i rozwój śródlądowych dróg wodnych; Cel strategiczny 3. Ograniczenie negatywnych skutków powodzi i suszy oraz minimalizowanie ryzyka występowania sytuacji nadzwyczajnych; o Cel operacyjny 3.1. Wdrożenie polityki w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym; o Cel operacyjny 3.2. Zwiększenie skuteczności ochrony ludności przed powodzią i skutkami suszy za pomocą efektywnych działań technicznych; o Cel operacyjny 3.3. Wzrost wykorzystania i podnoszenie efektywności nietechnicznych metod ograniczania skutków powodzi i suszy; o Cel operacyjny 3.4. Zwiększenie bezpieczeństwa obiektów hydrotechnicznych; Cel strategiczny 4. Wdrożenie systemu zintegrowanego zarządzania zasobami wodnymi i gospodarowania wodami; o Cel operacyjny 4.1. Opracowanie i etapowe wdrożenie instytucjonalnej reformy zarządzania gospodarką wodną; o Cel operacyjny 4.2. Rozwój instrumentów organizacyjno-prawnych i ekonomicznych zintegrowanego zarządzania zasobami wodnymi; o Cel operacyjny 4.3. Stworzenie systemu edukacji w zakresie gospodarki wodnej.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 16
Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012–2020 Strategia została przyjęta uchwałą Nr 163 Rady Ministrów z dnia 25 kwietnia 2012 r. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Sztabin realizuje następujące zapisy dokumentu: Cel szczegółowy 2. Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej: o Priorytet 2.1. Rozwój infrastruktury gwarantującej bezpieczeństwo energetyczne, sanitarne i wodne na obszarach wiejskich: . Kierunek interwencji 2.1.1. Modernizacja sieci przesyłowych i dystrybucyjnych energii elektrycznej, . Kierunek interwencji 2.1.2. Dywersyfikacja źródeł wytwarzania energii elektrycznej, . Kierunek interwencji 2.1.3. Rozbudowa i modernizacja ujęć wody i sieci wodociągowej, . Kierunek interwencji 2.1.4. Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków, . Kierunek interwencji 2.1.5. Rozwój systemów zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania odpadów, . Kierunek interwencji 2.1.6. Rozbudowa sieci przesyłowej i dystrybucyjnej gazu ziemnego,
o Priorytet 2.5. Rozwój infrastruktury bezpieczeństwa na obszarach wiejskich: . Kierunek interwencji 2.5.1. Rozwój infrastruktury wodno-melioracyjnej i innej łagodzącej zagrożenia naturalne,
Cel szczegółowy 5. Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich: o Priorytet 5.1. Ochrona środowiska naturalnego w sektorze rolniczym i różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich: . Kierunek interwencji 5.1.1. Ochrona różnorodności biologicznej, w tym unikalnych ekosystemów oraz flory i fauny związanych z gospodarką rolną i rybacką, . Kierunek interwencji 5.1.2. Ochrona jakości wód, w tym racjonalna gospodarka nawozami i środkami ochrony roślin, . Kierunek interwencji 5.1.3. Racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych na potrzeby rolnictwa i rybactwa oraz zwiększanie retencji wodnej,
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 17
. Kierunek interwencji 5.1.4. Ochrona gleb przed erozją, zakwaszeniem, spadkiem zawartości materii organicznej i zanieczyszczeniem metalami ciężkimi, . Kierunek interwencji 5.1.5. Rozwój wiedzy w zakresie ochrony środowiska rolniczego i różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich i jej upowszechnianie, o Priorytet 5.2. Kształtowanie przestrzeni wiejskiej z uwzględnieniem ochrony krajobrazu i ładu przestrzennego: . Kierunek interwencji 5.2.1. Zachowanie unikalnych form krajobrazu rolniczego, . Kierunek interwencji 5.2.2. Właściwe planowanie przestrzenne, . Kierunek interwencji 5.2.3. Racjonalna gospodarka gruntami,
o Priorytet 5.3. Adaptacja rolnictwa i rybactwa do zmian klimatu oraz ich udział w przeciwdziałaniu tym zmianom (mitygacji): . Kierunek interwencji 5.3.1. Adaptacja produkcji rolnej i rybackiej do zmian klimatu, . Kierunek interwencji 5.3.2. Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w rolnictwie i całym łańcuchu rolno-żywnościowym, . Kierunek interwencji 5.3.3. Zwiększenie sekwestracji węgla w glebie i biomasie wytwarzanej w rolnictwie, . Kierunek interwencji 5.3.4. Badania w zakresie wzajemnego oddziaływania rozwoju obszarów wiejskich, rolnictwa i rybactwa na zmiany klimatu, . Kierunek interwencji 5.3.5. Upowszechnianie wiedzy w zakresie praktyk przyjaznych klimatowi wśród konsumentów i producentów rolno- spożywczych,
o Priorytet 5.4. Zrównoważona gospodarka leśna i łowiecka na obszarach wiejskich: . Kierunek interwencji 5.4.1. Racjonalne zwiększenie zasobów leśnych, . Kierunek interwencji 5.4.2. Odbudowa drzewostanów po zniszczeniach spowodowanych katastrofami naturalnymi, . Kierunek interwencji 5.4.3 Zrównoważona gospodarka łowiecka służąca ochronie środowiska oraz rozwojowi rolnictwa i rybactwa, . Kierunek interwencji 5.4.4. Wzmacnianie publicznych funkcji lasów,
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 18
o Priorytet 5.5. Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii na obszarach wiejskich: . Kierunek interwencji 5.5.1. Racjonalne wykorzystanie rolniczej i rybackiej przestrzeni produkcyjnej do produkcji energii ze źródeł odnawialnych, . Kierunek interwencji 5.5.2. Zwiększenie dostępności cenowej i upowszechnienie rozwiązań w zakresie odnawialnych źródeł energii wśród mieszkańców obszarów wiejskich.
3.3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW REGIONALNYCH I LOKALNYCH
Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego do roku 2020 W ramach Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego sformułowana została wizja, zgodnie z którą województwo podlaskie charakteryzowane będzie jako: zielone, otwarte, dostępne i przedsiębiorcze.
Projekty z zakresu ochrony środowiska wpisują się w następujące zapisy Strategii: Cel horyzontalny: Wysokiej jakości środowisko przyrodnicze podstawą harmonii aktywności człowieka i przyrody; Cel strategiczny 1: Konkurencyjna gospodarka; o Cel operacyjny 1.5. Efektywne korzystanie z zasobów naturalnych; . Główne kierunki interwencji: . Promowanie postaw i działań sprzyjających efektywności wykorzystania zasobów naturalnych; . Ograniczanie energo- i materiałochłonności; . Produkcja energii ze źródeł odnawialnych. Cel ten obejmuje działania ograniczające energo- i materiałochłonność działalności przedsiębiorstw, których skutkiem powinno być mniejsze zużycie energii, surowców i materiałów w przeliczeniu na jednostkę produktu lub usługi. Szczególną rolę w tym zakresie mają odgrywać przedsięwzięcia dotyczące produkcji energii w oparciu o źródła odnawialne (OZE); o Cel operacyjny 1.6. Nowoczesna infrastruktura sieciowa; . Główny kierunek interwencji: Przebudowa systemu energetycznego, w ramach którego wskazano na konieczność rozbudowy i modernizacji
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 19
infrastruktury energetycznej sieci przesyłowej i dystrybucyjnej, ze szczególnym uwzględnieniem energetyki opartej na energii odnawialnej (np. budowa sieci umożliwiającej dystrybucję energii cieplnej). Działania podejmowane w tym zakresie powinny dotyczyć także rozwoju inteligentnych systemów przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej. Cel strategiczny 3: Wzrost jakości życia mieszkańców; o Cel operacyjny 3.3. Poprawa stanu zdrowia społeczeństwa oraz bezpieczeństwa publicznego; . Główny kierunek interwencji: Wzrost efektywności działania podmiotów i służb bezpieczeństwa publicznego i ratownictwa; o Cel operacyjny 3.4. Ochrona środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami; . Główne kierunki interwencji: . Edukacja ekologiczna i zwiększenie aktywności pro środowiskowej społeczeństwa; . Ochrona powietrza, gleb, wody i innych zasobów; . Efektywny system gospodarowania odpadami; . Gospodarka niskoemisyjna (w tym efektywność energetyczna) - w województwie podlaskim głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń powietrza są: ciepłownie miejskie, przemysłowe, rozproszone źródła emisji z sektora komunalno-bytowego, a także zanieczyszczenia komunikacyjne. Działania prorozwojowe koncentrować się powinny wokół ograniczenia emisji zanieczyszczeń powietrza z energetyki i transportu drogowego, w tym gazów cieplarnianych i pyłów oraz rozpowszechnienia technologii zwiększających efektywność produkcji i wykorzystania energii. Cel operacyjny zakłada zatem wspieranie efektywności energetycznej, m.in. poprzez wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w budynkach publicznych i w sektorze mieszkaniowym oraz zwiększanie efektywności energetycznej w odniesieniu do infrastruktury publicznej, takiej jak np. oświetlenie. . Ochrona zasobów przyrodniczych i wartości krajobrazowych oraz odtwarzanie i renaturalizacja ekosystemów zdegradowanych.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 20
Program ochrony powietrza dla strefy podlaskiej Program ochrony powietrza dla strefy podlaskiej został przyjęty uchwałą nr XXXIV/414/13 Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 20.12.2013 r. Program został opracowywany dla strefy podlaskiej (kod strefy PL2002) w związku z przekroczeniem poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 oraz pyłu zawieszonego PM2,5 w powietrzu w 2011 i 2012 r. Strefa podlaska obejmuje całe województwo podlaskie z wyłączeniem obszaru aglomeracji białostockiej, a więc także obszar Gminy Sztabin. W ramach programu wskazano m.in. następujące działania kierunkowe mające wpływ na obniżenie emisji pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5: 1. w zakresie ograniczania emisji powierzchniowej (niskiej, rozproszonej emisji komunalno – bytowej i technologicznej): a. rozbudowa centralnych systemów zaopatrywania w energię cieplną, b. zmiana paliwa na inne o mniejszej zawartości popiołu lub zastosowanie energii elektrycznej, względnie indywidualnych źródeł energii odnawialnej, c. zmniejszanie zapotrzebowania na energię cieplną poprzez ograniczanie strat ciepła – termomodernizacja budynków, 2. w zakresie ograniczania emisji liniowej (komunikacyjnej): a. tworzenie systemu ścieżek rowerowych, b. stosowanie przy modernizacji dróg i parkingów materiałów i technologii gwarantujących ograniczenie emisji pyłu podczas eksploatacji, 3. w zakresie ograniczania emisji z istotnych źródeł punktowych – energetyczne spalanie paliw: a. ograniczenie wielkości emisji pyłu zawieszonego PM10, PM2,5 poprzez optymalne sterowanie procesem spalania i podnoszenie sprawności procesu produkcji energii, b. zmiana paliwa na inne, o mniejszej zawartości popiołu i siarki, c. stosowanie technik gwarantujących zmniejszenie emisji substancji do powietrza, d. stosowanie oprócz spalania paliw odnawialnych źródeł energii, e. zmniejszenie strat przesyłu energii, 4. w zakresie edukacji ekologicznej i reklamy: a. kształtowanie właściwych zachowań społecznych poprzez propagowanie konieczności oszczędzania energii cieplnej i elektrycznej oraz uświadamianie o szkodliwości spalania paliw niskiej jakości,
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 21
b. prowadzenie akcji edukacyjnych mających na celu uświadamianie społeczeństwa o szkodliwości spalania odpadów (śmieci) połączonych z ustanawianiem mandatów za spalanie odpadów (śmieci), c. uświadamianie społeczeństwa o korzyściach płynących z użytkowania scentralizowanej sieci cieplnej, termomodernizacji i innych działań związanych z ograniczeniem emisji niskiej, d. promocja nowoczesnych, niskoemisyjnych źródeł ciepła.
Projekt Programu Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 2017-2020 z perspektywą do 2024 roku Projekt Programu Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego zawiera następujące obszary interwencji, cele oraz kierunki interwencji, w które wpisują się także projekty planowane do wykonania na terenie Gminy Sztabin: Obszar interwencji: Ochrona klimatu i jakość powietrza; o Cel: Poprawa efektywności energetycznej; . Kierunek interwencji: Poprawa efektywności energetycznej w sektorze publicznym i prywatnym, w tym termomodernizacja i wymiana oświetlenia; o Cel: Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, jako działania adaptacyjne do zmian klimatu; . Kierunek interwencji: Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych (słońca, wiatru, wody, biomasy i biogazu) do produkcji energii elektrycznej i cieplnej;
Obszar interwencji: Zagrożenia hałasem; o Cel: Ograniczenie emisji hałasu; . Kierunek interwencji: Budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury drogowej, realizowana z uwzględnieniem konieczności ograniczenia presji na środowisko oraz życie i zdrowie ludzi (w tym usprawnienie organizacji ruchu);
Obszar interwencji: Pola elektromagnetyczne; o Cel: Ochrona przed polami elektromagnetycznymi; . Kierunek interwencji: Planowanie przestrzenne z uwzględnieniem ochrony przed polami elektromagnetycznymi;
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 22
Obszar interwencji: Gospodarowanie wodami; o Cel: Ograniczanie ryzyka powodziowego i przeciwdziałanie suszy i deficytowi wody, jako adaptacja do zmieniających się warunków klimatycznych; . Kierunek interwencji: Ochrona zasobów wodnych (w tym ochrona naturalnej hydromorfologii cieków); . Kierunek interwencji: Budowa i odtwarzanie systemów i urządzeń melioracji wodnych (w tym niezbędnych do realizacji zrównoważonego rolnictwa) oraz pozostałej infrastruktury służącej do retencjonowania, regulacji i ochrony zasobów wód; . Kierunek interwencji: Odtwarzanie ciągłości ekologicznej i renaturalizacja rzek; . Kierunek interwencji: Ograniczenie presji rolnictwa na wody; . Kierunek interwencji: Planowanie przestrzenne jako instrument w zakresie gospodarowania wodami; . Kierunek interwencji: Edukacja ekologiczna w zakresie gospodarowania wodami;
Obszar interwencji: Gospodarka wodno-ściekowa; o Cel: Racjonalizacja gospodarowania zasobami wodnymi i zapewnienie dobrej jakości wody pitnej; . Kierunek interwencji: Rozbudowa i modernizacja ujęć wody oraz stacji uzdatniania; . Kierunek interwencji: Rozbudowa i modernizacja sieci wodociągowej z uwzględnieniem konieczności ograniczania strat wody; . Kierunek interwencji: Uwzględnianie w procesie planowania przestrzennego ograniczeń związanych z zaopatrzeniem w wodę; o Cel: Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych; . Kierunek interwencji: Realizacja projektów sanitacji w zabudowie rozproszonej; . Kierunek interwencji: Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej (sanitarnej i deszczowej); . Kierunek interwencji: Rozbudowa i modernizacja infrastruktury oczyszczania ścieków, w tym realizacja działań w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych; . Kierunek interwencji: Monitoring wód oraz kontrola jakości wody wodociągowej przeznaczonej do spożycia;
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 23
. Kierunek interwencji: Edukacja społeczeństwa w zakresie gospodarki wodno-ściekowej;
Obszar interwencji: Zasoby geologiczne; o Cel: Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin; . Kierunek interwencji: Ograniczenie presji wywieranej na środowisko i ludność lokalną podczas prowadzenia prac geologicznych oraz eksploatacji i magazynowania kopalin, w tym monitorowanie wydobycia; . Kierunek interwencji: Planowanie przestrzenne z uwzględnieniem zrównoważonego gospodarowania kopalinami; . Kierunek interwencji: Edukacja społeczeństwa w zakresie gospodarowania zasobami geologicznym;
Obszar interwencji: Gleby; o Cel: Zapewnienie właściwego sposobu użytkowania powierzchni ziemi; . Kierunek interwencji: Rekultywacja terenów zdegradowanych lub zdewastowanych w celu przywrócenia im wartości użytkowych lub przyrodniczych, w tym rekultywacje z wykorzystaniem odpadów; . Kierunek interwencji: Przeciwdziałanie degradacji gleb i powierzchni ziemi; . Kierunek interwencji: Edukacja społeczeństwa w zakresie ochrony gleb i powierzchni ziemi;
Obszar interwencji: Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów; o Cel: Racjonalne gospodarowanie odpadami; . Kierunek interwencji: Zapewnienie funkcjonowania systemu selektywnego zbierania/odbioru odpadów komunalnych; . Kierunek interwencji: Zapewnienie sprawnego funkcjonowania procesów odzysku i recyklingu (w tym ograniczenie masy odpadów składowanych); . Kierunek interwencji: Zapewnienie wysokiej jakości infrastruktury służącej składowaniu odpadów; . Kierunek interwencji: Usuwanie i unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest; . Kierunek interwencji: Edukacja ekologiczna w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów i gospodarki odpadami;
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 24
Obszar interwencji: Zasoby przyrodnicze; o Cel: Zachowanie różnorodności biologicznej, poprzez przywracanie/utrzymanie właściwego stanu ochrony siedlisk i gatunków; . Kierunek interwencji: Zwiększanie powierzchni obszarowych form ochrony przyrody i krajobrazu; . Kierunek interwencji: Ochrona siedlisk i gatunków; . Kierunek interwencji: Wielofunkcyjna, zrównoważona gospodarka leśna; . Kierunek interwencji: Racjonalna gospodarka łowiecka służąca ochronie środowiska; . Kierunek interwencji: Minimalizacja ryzyka wprowadzenia do środowiska gatunków obcych oraz usuwanie, kontrola i przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się gatunków obcych; . Kierunek interwencji: Powiązanie systemów dolin rzecznych (jako naturalnych korytarzy ekologicznych) z zarządzaniem ryzykiem powodziowym, systemem obszarów chronionych i programem zwiększania możliwości retencyjnych, poprzez wykorzystanie naturalnych uwarunkowań terenu; o Cel: Adaptacja do zmian klimatu w zakresie zasobów przyrodniczych; . Kierunek interwencji: Racjonalne powiększanie zasobów leśnych i dostosowanie składu gatunkowego drzewostanu do siedliska oraz zwiększanie różnorodności biocenoz leśnych, z uwzględnieniem gatunków odpornych na susze i podtopienia; . Kierunek interwencji: Zapobieganie, przeciwdziałanie oraz ograniczanie skutków zagrożeń związanych z pożarami lasów; . Kierunek interwencji: Planowanie przestrzenne jako instrument w zakresie gospodarowania środowiskiem; o Cel: Ochrona krajobrazu naturalnego i kulturowego; . Kierunek interwencji: Ochrona krajobrazu; o Cel: Podnoszenie poziomu świadomości ekologicznej i zainteresowania środowiskiem przyrodniczym; . Kierunek interwencji: Podejmowanie działań edukacyjnych służących ochronie i zachowaniu bioróżnorodności i dziedzictwa kulturowego oraz zagwarantowanie udziału społeczeństwa w ochronie środowiska i dostępu do informacji o środowisku;
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 25
Obszar interwencji: Zagrożenia poważnymi awariami; o Cel: Zapobieganie poważnym awariom przemysłowym; . Kierunek interwencji: Wspieranie działania jednostek reagowania kryzysowego; o Cel: Monitoring obszarów zagrożonych występowaniem poważnych awarii; . Kierunek interwencji: Ograniczenie występowania poważnych awarii.
Program Ochrony Środowiska dla powiatu augustowskiego na lata 2012 – 2015 z perspektywą na lata 2016 – 2019 Celem nadrzędnym Programu Ochrony Środowiska dla powiatu augustowskiego jest: Zrównoważony rozwój powiatu augustowskiego przy poprawie i promocji środowiska naturalnego. Cele długoterminowe to: 1. Kontynuacja działań związanych z poprawą jakości powietrza. 2. Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych oraz ochrona jakości wód podziemnych i racjonalizacja ich wykorzystania . 3. Zachowanie, odtworzenie i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej na różnych poziomach organizacji. 4. Zmniejszenie zagrożenia hałasem poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów. 5. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi. 6. Ograniczanie zużycia energii oraz zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. 7. Zapobieganie powstaniu poważnych awarii przemysłowych. 8. Zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi. 9. Ochrona powierzchni ziemi. 10. Wzrost świadomości ekologicznej.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Sztabin W Studium uwarunkowań wskazano kierunki zagospodarowania przestrzennego, w ramach których zwrócono szczególną uwagę między innymi na wymagania ochrony środowiska na terenie Gminy Sztabin.
Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Sztabin na lata 2015-2020 PGN przedstawienia plan działań i jego uwarunkowań, służących redukcji zużycia energii finalnej na terenie Gminy Sztabin, a przez to redukcji emisji gazów cieplarnianych (CO2). Zawiera on cel strategiczny, którym jest ograniczenie poziomu emisji ograniczenie poziomu
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 26
emisji dwutlenku węgla o 20,52% w stosunku do danych za rok 2014. Zakładana redukcja wyniesie 30 133,29 Mg CO2, co pozwoli osiągnąć w 2020 poziom emisji w wysokości
116 747,89 Mg CO2. Cele szczegółowe Planu Gospodarki Niskoemisyjnej to: wzrost liczby budynków komunalnych, mieszkalnych i użyteczności publicznej poddanych termomodernizacji; ograniczenie „niskiej emisji” z mieszkalnictwa; podniesienie poziomu wykorzystania OZE w gospodarstwach indywidualnych, budynkach użyteczności publicznej i przedsiębiorstwach; wzrost liczby zmodernizowanych systemów grzewczych i wprowadzonych w tym zakresie technologii wykorzystujących odnawialne źródła energii; kształtowanie świadomości ekologicznej mieszkańców gminy; ograniczenie zużycia i kosztów energii używanej przez odbiorców; wprowadzenie nowoczesnych technologii w budownictwie; poprawa bezpieczeństwa energetycznego i ekologicznego; poprawa stanu technicznego dróg gminnych.
4. CHARAKTERYSTYKA GMINY SZTABIN
4.1. POŁOŻENIE GMINY
Gmina Sztabin leży w północno-wschodniej części Polski w województwie podlaskim, w południowej części powiatu augustowskiego. Gmina Sztabin sąsiaduje z następującymi gminami: od północy - Bargłów Kościelny, Augustów i Płaska, od wschodu – Lipsk, od zachodu - gmina Goniądz, od południa - gminy Suchowola i Dąbrowa Białostocka leżące w powiecie sokólskim.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 27
Rysunek 1. Położenie Gminy Sztabin na tle powiatu augustowskiego
Źródło: https://administracja.mac.gov.pl
Powierzchnia gminy wynosi 362,47 km2, co stanowi 21,83% powierzchni powiatu augustowskiego oraz jednocześnie 1,79% powierzchni całego województwa podlaskiego. Gmina ma charakter typowo rolniczy. Teren gminy obejmuje w dużej części tereny o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych, w tym tereny Biebrzańskiego Parku Narodowego, Kanał Augustowski ze śluzą w Dębowie, wieś - skansen Jagłowo, duże kompleksy leśne z rezerwatami Glinki, Kozi Rynek i Kuriańskie Bagno.
Tabela 1. Podział zagospodarowania powierzchni Gminy Sztabin
Lp. Wyszczególnienie J. m. Wartość użytki rolne, w tym: ha 17952 grunty orne ha 6 200 1 sady ha 42 łąki ha 8 209 pastwiska ha 2 897
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 28
Lp. Wyszczególnienie J. m. Wartość grunty rolne zabudowane ha 309 grunty pod stawami i rowami ha 295 2 lasy i grunty leśne ha 15 799 3 nieużytki i tereny różne ha 1 498 4 grunty zabudowane i zurbanizowane ha 798 5 grunty pod wodami ha 196 6 użytki ekologiczne ha 4 Razem ha 36 247 Źródło: Dane Urzędu Gminy Sztabin, stan na dzień 01.01.2016 r.
Według danych Urzędu Gminy Sztabin (stan na dzień 01.01.2016 r.) na przeważającym obszarze gminy dominują użytki rolne (49,53%) oraz lasy oraz grunty leśne (43,59%).
Wykres 1. Procentowy podział zagospodarowania powierzchni Gminy Sztabin
2,20% 0,54% 0,01% 4,13%
49,53% 43,59%
użytki rolne lasy i grunty leśne nieużytki i tereny różne grunty zabudowane i zurbanizowane grunty pod wodami użytki ekologiczne
Źródło: Dane Urzędu Gminy Sztabin, stan na dzień 01.01.2016 r.
W granicach gminy znajduje się 41 miejscowości wiejskich, z czego 39 posiada status sołectwa. Sieć osiedleńcza skupiona jest w środkowej części obszaru gminy, poza rozległymi łąkami, pastwiskami i lasami, głównie ze względów fizjograficznych - mikroklimatu, poziomu wód gruntowych i wytrzymałości gruntu. Dominuje wieś Sztabin o historycznie ukształtowanej zabudowie jako wielofunkcyjny ośrodek gminny. Wsie Krasnybór, Jaziewo i Jaminy wspomagają ośrodek gminny w obsłudze ludności i rolnictwa. Najwięcej mieszkańców posiada Sztabin – siedziba władz gminnych, zaś miejscowością charakteryzującą się najmniejszym potencjałem ludnościowym jest Kopytkowo.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 29
4.2. INFRASTRUKTURA DROGOWA I TECHNICZNA
Przez teren gminy przebiegają: droga krajowa Białystok – Augustów S 8 – droga ekspresowa, droga wojewódzka Augustów – Lipsk Nr 664, drogi powiatowe: o Dębowo – Białobrzegi Nr 1220B, o Rzepiski – Komaszówka - Promiski Nr 1222B, o Sosnowo – Podcisówek Nr 1223B, o Mogilnice– Wrotki Nr 1224B, o Mogilnice – Sztabin Nr 1225B, o Jasionowo – Jagłowo Nr 1226B, o Cisów – Krasnybór Nr 1227B, o Sztabin – Lipsk Nr 228B, o Kolonia Jastrzębna – Stacja Jastrzębna Nr 1229B, o Kolonia Jastrzębna – Nowa Kamienna Nr 1230B, o Janówek – Sztabin Nr 1241B; – drogi gminne o łącznej długości 590,115 km – ich zestawienie zawarto w tabeli 2.
Tabela 2. Wykaz dróg gminnych na terenie gminy Sztabin – stan na koniec 2015 roku. Długość (km)/ Lp. Nr drogi Nazwa drogi nawierzchnia 1. 102821B Jasionowo Dębowskie - Kopytkowo 3,0 / gruntowa 2. 102822B Dębowo – Polkowo – Kanał Augustowski 2,5 / asfalt 3,0 / asfalt -0,75, 3. 102823B Jaziewo - przez kol. Jaziewo grunt. 4. 102824B Jaminy – Wrotki 3,5 / gruntowa 5. 102825B Janówek – Kamień 4,5 / gruntowa 6. 102826B Jaminy – Czarniewo 2,0 / gruntowa 8,0 / asfalt -4,50, 7. 102827B Ewy - Huta – Motułka grunt. 8. 102828B Janówek – Kopiec 4,0 / gruntowa 7,0/asfalt -2,30, 9. 102829B Janówek – Sosnowo grunt. 10. 102830B Kamień – Krasnoborki 2,5 / asfalt 11. 102831B Jasionowo - Podcisówek 6,0 / gruntowa 12. 102832B Jasionowo - Kryłatka 6,0 / gruntowa 13. 102833B Cisów – Balinka 7,0 / gruntowa 14. 102834B Komaszówka – Lebiedzin 4,0 / gruntowa 15. 102835B Jastrzębna I - Ostrowie - Jastrzębna II 5,0 / gruntowa 16. 102836B Jastrzębna I – Hruskie 6,0 / asfalt, 17. 102837B Jastrzębna I - Stacja kol.- Balinka 5,0 / asfalt –
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 30
Długość (km)/ Lp. Nr drogi Nazwa drogi nawierzchnia 2,00, grunt. 18. 102846B Droga powiatowa nr 1225B – Czarny Las 1,4 / gruntowa 19. 102847B Droga przez wieś Lipowo 0,55 / gruntowa 20. 102848B Kunicha - Karoliny 1,05/ gruntowa 21. 102849B Droga gminna nr 102829B - Budziski 3,7 / gruntowa 22. 102850B Krasnoborki kol. - Wolne 2,5 / gruntowa 3,9 / asfalt -1,30 , 23. 167500B Jasionowo - Krasnybór grunt. 5,5 / asfalt -0,60, 24. 167501B Cisów – Długie - Lebiedzin grunt. 25. 167502B Lebiedzin – droga gminna nr 102837B 1,1 / gruntowa 26. 167503B Droga powiatowa nr 1227B - Ściokła 1,05 / gruntowa 27. 167504B Droga przez wieś Kamień 1,05 / asfalt 28. 167505B Droga przez wieś Krasnoborki 1,4 / gruntowa 29. 167506B Droga powiatowa nr 1225B - Janówek 1,4 / gruntowa Droga wojewódzka nr 664 – do drogi Jastrzębna 30. 167507B 2,72 / gruntowa Pierwsza - Jastrzębna Druga - droga pow. Nr 1229B Jastrzębna Pierwsza – Jastrzębna Druga – droga 31. 167508B 7,0 / gruntowa powiatowa Nr 1229B 32. 167509B Jaziewo – Jaziewo kolonie 7,2 / gruntowa 33. 167510B Krasnoborki – Kamień wieś 2,42 / gruntowa 34. 167511B Krasnoborki kolonie – Kamień kolonie 2,2 / gruntowa 35. 167512B Ostrowie kolonie – droga gminna Nr 102835B 1,32 / gruntowa 36. 167513B Czarny Las – Czarniewo 1,56 / gruntowa Droga ( ulica ) przez wieś Czarniewo ( w obrębie 37. 167514B 0,80 / gruntowa Czarniewo –dz. geod nr 116 i 117 ) 38. 167515B Czarniewo – granica gminy do rzeki Biebrza 2,4 / gruntowa 39. 167516B Jaziewo kolonie – Mogilnice kolonie – do rzeki Biebrza 6,08 gruntowa 40. 167517B od drogi gminnej nr 102822B – do granicy gminy 2,28 / gruntowa od drogi gminnej nr 102822B – Polkowo kolonie – granica 41. 167518B 2,68 / gruntowa gminy 42. 167519B Jagłowo – granica gminy do rzeki Brzozówka 2,9 / gruntowa 43. 167520B Cisów ( od drogi krajowej Nr 8 ) – Chomaszewo 4,45 / gruntowa 44. 167521B Cisów (od drogi krajowej Nr 8 ) – Długie – Lebiedzin 7,12 / gruntowa od drogi powiatowej nr 1228B – Jasionowo kolonie – do 45. 167522B 2,52 / gruntowa drogi gminnej 102831B Kopiec – Sosnowo – do drogi powiatowej Nr 1223B do 46. 167523B 5,0 / gruntowa rzeki Netta 47. 102838B ulica Sportowa w Sztabinie 0,42 / asfalt 48. 102839B ulica Polna w Sztabinie 0,775 / asfalt 49. 102840B ulica Ogrodowa w Sztabinie 0,25 / asfalt 50. 102841B ulica Młodości w Sztabinie 0,79 / asfalt 51. 102842B ulica Rybacka w Sztabinie 0,65 / asfalt 52. 102843B ulica Lipowa w Sztabinie 0,20 / gruntowa 53. 102844B ulica Akacjowa w Sztabinie 0,20 / gruntowa 54. 102845B ulica Spacerowa w Sztabinie 0,30 / asfalt
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 31
Długość (km)/ Lp. Nr drogi Nazwa drogi nawierzchnia Droga gminna 102833B – działka nr 36 obr. Kryłatka – 55. 167524B 1,14 Lasy państwowe Droga powiatowa 1223B – działka nr 73 (ob. Kryłatka) – 56. 167525B 2,20 granica obrębu Jasionowo k/Krasnegoboru Droga powiatowa 1223B – działka nr 74/1(ob. Kryłatka) – 57. 167526B 0,96 granica obrębu Jasionowo k/Krasnegoboru 58. 167527B Droga gminna 102833B – działka 209 obr. Kryłatka 0,20 Droga gminna 102834B – łąki wsi Długie – droga gminna 59. 167528B 7,12 102837B 60. 167529B Droga gminna 102834B – działka 190 w obrębie Lebiedzin 0,48 61. 167530B Droga gmina 102834B – droga gminna nr 102832B 2,48 62. 167531B Droga powiatowa 1223B – droga gmina 167501B 0,18 63. 167532B Droga gminna 167501B – łąki wsi Długie 0,75 64. 167533B Droga gmina 167521B – droga gmina 167501B 1,70 65. 167534B Droga gminna 102834B – rzeka Lebiedzianka 1,02 Droga powiatowa 1223B – działka 263 w obrębie 66. 167535B 0,35 Lebiedzin 67. 167536B Droga powiatowa 1223B – droga gminna 167503B 0,68 68. 167537B Droga od działki nr 208 – do drogi gminnej 102833B 2,48 69. 167538B Droga gminna 102834B– do obrębu Kryłatka 2,25 Droga gminna 167521B – działka nr 373 obr. Dłużański 70. 167539B 0,28 Las Droga gminna 167521B – droga gminna 167521B – do 71. 167540B 1,00 działki nr 114 obr. Długie 72. 167541B Droga gminna 167521B – działka 102 obr. Długie 0,30 73. 167542B Droga gminna 167501B – działka 222 obr. Długie 0,03 74. 167543B Droga gminna 102833B – do działki nr 185 obr. Długie 0,60 75. 167544B Droga gminna 102834B – rzeka Lebiedzianka 1,20 Droga powiatowa 1228B – łąki wsi Krasnybór – rzeka 76. 167545B 7,96 Biebrza 77. 167546B Droga gminna 167521B – działka 291 obr. Cisów 1,62 78. 167547B Droga gminna 167521B – działka 714/2 obr. Cisów 2,15 79. 167548B Droga krajowa nr 8 – działka nr 314 obr. Cisów 1,10 Droga krajowa nr 8 – lasy Nadleśnictwa Białobrzegi obr. 80. 167549B 1,08 Cisów 81. 167550B Droga gminna 167520B – droga krajowa nr 8 ob. Cisów 4,1 82. 167551B Droga gminna 167520B – działka nr 103/2 obr. Cisów 0,78 Droga gminna 167520B – droga powiatowa 1223B obr. 83. 167552B 2,40 Cisów – działka nr 546 Droga gminna 167520B – droga powiatowa 1223B obr. 84. 167553B 6,20 Cisów – działka nr 558 85. 167554B Droga przez wieś Podcisówek 1,95 86. 167555B Droga wojewódzka 664 – osada leśna Wilkownia 0,15 Rzeka Jastrzębianka – łąki wsi Hruskie – działka nr 34 87. 167556B 3,05 ob. Hruskie 88. 167557B Droga gminna 102836B – działka nr 199 obr. Hruskie 1,08 89. 167558B Droga gminna 102836B – działka nr 211 obr. Hruskie 0,92
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 32
Długość (km)/ Lp. Nr drogi Nazwa drogi nawierzchnia 90. 167559B Droga gminna 102836B – działka 173 obr. Hruskie 1,9 91. 167560B Droga przez kolonie wsi Balinka 2,33 Droga gminna 102837B – przez tory – działka nr 84 obr. 92. 167561B 0,23 Balinka Droga od działki nr 42 obr. Chomaszewo – Lasy 93. 167562B 2,5 Nadleśnictwa Białobrzegi – droga gminna 102827B 94. 167563B Droga gminna 167520B – działka 44 obr. Chomaszewo 1,72 95. 167564B Droga gminna 167520B – droga nr działki 50 w obr. Huta 1,88 Droga gminna 102827B w obr. Chomaszewo – droga 96. 167565B 1,86 powiatowa nr 1222B w obr. Motułka 97. 167566B Droga gminna 102827B – działka nr 253 w obr. Cisów 7,30 98. 167567B Droga gminna 102827B – działka nr 210 w obr. Huta 1,12 Droga od działki nr 217 – łąki wsi Huta – działka nr 235 w 99. 167568B 1,45 obr. Huta 100. 167569B Droga od działki nr 441 obr. Huta - granica obrębu 0,20 Droga powiatowa 1223B – lasy państwowe w obrębie 101. 167570B 0,53 Fiedorowizna 102. 167571B Droga gminna 102827B – do działki 242 w obr. Huta 1,24 103. 167572B Droga powiatowa 1223B – droga gminna 102827B 1,30 Droga gminna 102827B – działka 20/1 obr. Huta 1,48 104. 167573B
Droga gminna 102827B– droga powiatowa 1223B (do 105. 167574B 1,57 kolonii wsi Budziski) Droga gminna 102827B – przez las - droga gminna 106. 167575B 1,84 102827B obr. Fiedorowizna 107. 167576B Droga gminna 102827B - droga gminna 102848B 8,75 108. 167577B Droga gminna 102827B - droga gminna 102825B 1,63 109. 167578B Droga gminna 102827B – działka nr 13 w obr. Ewy 0,34 110. 167579B Droga gminna 102848B – działka 87 w obr. Karolin 0,26 111. 167580B Droga gminna 102848B – działka 95 w obr. Karolin 0,29 112. 167581B Droga gminna 102827B – przez las w kierunku Sztabina 0,40 113. 167582B Droga gminna 102827B – droga powiatowa 1241B 1,47 114. 167583B Droga powiatowa 1241B – działka nr 42 obr. Kunicha 0,24 115. 167584B Droga powiatowa 1241B – działka nr 69/6 obr. Kunicha 2,63 116. 167585B Droga od działka nr 172– działka nr 76/1 obr. Kunicha 0,29 117. 167586B Droga od obr. Sztabin - Łąki nad Biebrzą – działka nr 201 0,68 118. 167587B Droga przez łąki wsi Kunicha do działki 187 0,42 Droga od działki nr 407 - droga gminna 167506B obr. 119. 167588B 1,26 Kunicha Droga powiatowa 1225B – Bojary – droga gminna 120. 167589B 0,78 167506B w obr. Kunicha Droga powiatowa 1241B – lasy nadleśnictwa, obr. 121. 167590B 3,59 Janówek Droga powiatowa 1241B – do działki nr 103/13 obr. 122. 167591B 0,48 Janówek Droga powiatowa 1241B – droga nadleśnictwa do wsi 123. 167592B 3,23 Kopiec 124. 167593B Droga gminna 102848B – działka 55/4 obr. Janówek 0,44
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 33
Długość (km)/ Lp. Nr drogi Nazwa drogi nawierzchnia 125. 167594B Droga powiatowa 1241B – Żmojdak 0,72 126. 167595B Droga gminna 102827B – rz. Olszanka obr. Motułka 2,38 Droga powiatowa 1222B – Sosnowo - droga powiatowa 127. 167596B 7,30 1220B 128. 167597B Rzeka Olszanka obr. Motułka – Budziski 1,42 129. 167598B Droga powiatowa 1222B - droga powiatowa 1220B 1,75 Droga gminna 102849B – rz. Olszanka – działka nr 8/2 130. 167599B 1,25 obr. Budziski 131. 167600B Droga gminna 102849B – działka nr 29 obr. Budziski 0,83 132. 167601B Droga powiatowa 1223B – Dębniaki 1,02 133. 167602B Droga powiatowa 1223B – rz. Olszanka 1,10 134. 167603B Droga powiatowa 1223B – droga gminna 102849B 0,88 135. 167604B Droga powiatowa 1223B – droga gminna 102828B 0,94 136. 167605B Droga powiatowa 1223B – droga powiatowa 1220B 3,45 137. 167606B Droga przez wieś Kopiec – łąki wsi Sosnowo 10,80 138. 167607B Droga powiatowa 1223B – działka nr 297 obr. Kopiec 0,32 139. 167608B Droga powiatowa 1223B – droga gminna 102829B 1,78 140. 167609B Droga powiatowa 1220B – działka nr 587 obr. Kopiec 0,25 141. 167610B Droga gminna 167523B – działka nr 530 obr. Kopiec 0,38 142. 167611B Droga powiatowa 1223B – działka nr 278 obr. Kopiec 0,83 143. 167612B Droga gminna 102829B – działka nr 270 obr. Kopiec 0,19 144. 167613B Droga od działka nr 903 – działka nr 474 obr. Sosnowo 0,66 145. 167614B Droga gminna 167523B – rzeka Netta 0,41 146. 167615B Droga gminna 167523B – łąki wsi Sosnowo 5,64 Droga gminna 167523B – przez łąki wsi Sosnowo - droga 147. 167616B 0,78 gminna167523B 148. 167617B Droga powiatowa 1220B – działka nr 428 obr. Sosnowo 1,38 149. 167618B Droga gminna 167523B – działka nr 383 obr. Sosnowo 0,36 150. 167619B Droga powiatowa 1220B – rzeka Netta 8,10 151. 167620B Droga gminna 167523B – grunty wsi Promiski 0,23 152. 167621B Droga gminna 167523B – działka nr 72 obr. Sosnowo 0,58 Droga od działki nr 143 obr. Sosnowo – grunty wsi 153. 167622B 0,30 Promiski Droga od działki nr 150 obr. Sosnowo – grunty wsi 154. 167623B 0,60 Promiski 155. 167624B Droga powiatowa 1220B – działka nr 184 obr. Sosnowo 1,17 156. 167625B Droga powiatowa 1220B – działka nr 540 obr. Sosnowo 0,44 157. 167626B Droga gminna 102829B – działka nr 589/3 obr. Sosnowo 0,38 158. 167627B Droga powiatowa 1220B – działka nr 498 obr. Sosnowo 0,45 Ulica Młodości – oczyszczalnia – łąki wsi Sztabin – plaża 159. 167628B 3,63 w Sztabinie Droga powiatowa 1225B – droga powiatowa 1241B obr. 160. 167629B 0,70 Sztabin 161. 167630B Pas holowniczy rzeki Biebrzy obr. Sztabin 3,26 162. 167631B Droga krajowa nr 8 – działka 327/12 obr. Sztabin 0,28
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 34
Długość (km)/ Lp. Nr drogi Nazwa drogi nawierzchnia 163. 167632B Droga krajowa nr 8 – działka 322/3 obr. Sztabin 0,36 Droga krajowa nr 8 – łąki nad Biebrzą – łąki wsi 164. 167633B 1,40 Krasnoborki Droga krajowa nr 8 (ul. Augustowska ) – przez las - droga 165. 167634B 2,04 powiatowa 1241B ( ul. Piaski) Droga krajowa nr 8 – kolonie wsi Sztabin - droga gminna 166. 167635B 0,78 102825B Droga krajowa nr 8 – działka nr 3 obr. Sztabin - droga 167. 167636B 1,05 gminna 102825B 168. 167637B Droga krajowa nr 8 od strony wsi Kamień – Krasnoborki 2,81 169. 167638B Ulica Polna – działka nr 73/1 obr. Sztabin 0,32 170. 167639B Droga krajowa nr 8 – przy szkole – ulica Sportowa 0,19 Droga gminna 102830B – kolonie wsi Kamień – stacja 171. 167640B 2,54 RTV 172. 167641B Droga krajowa nr 8 – przy działce nr 79/6 obr. Kamień 0,48 173. 167642B Droga krajowa nr 8 – Cegielnia obr. Kamień 0,23 Droga powiatowa 1228B – rzeka Biebrza obr. 174. 167643B 3,32 Krasnoborki 175. 167644B Droga gminna 167510B – droga gminna 167511B 0,73 Droga gminna 167505B – działka nr 149/3 obr. 176. 167645B 1,85 Krasnoborki 177. 167646B Droga powiatowa 1228B – działka nr 59 obr. Krasnoborki 0,36 Droga powiatowa 1228B – działka nr 63/4 obr. 178. 167647B 0,33 Krasnoborki 179. 167648B Droga przy działce 143 obr. Krasnoborki – rzeka Biebrza 0,38 Droga gminna 102830B – Podlesie – droga powiatowa 180. 167649B 11,48 1228B obr. Krasnoborki Droga gminna 102830B – działka nr 237/6 obr. 181. 167650B 0,38 Krasnoborki Droga powiatowa 1228B – działka nr 546 obr. Krasnoborki 182. 167651B 8,14 - rzeka Biebrza 183. 167652B Droga gminna 102850B- działka nr 8/2 obr. Wolne 0,62 184. 167653B Droga powiatowa 1228B – działka nr 27 obr. Wolne 0,57 185. 167654B Droga powiatowa 1228B – działka nr 34/14 obr. Wolne 1,29 186. 167655B Droga powiatowa 1228B – łąki wsi Wolne - rzeka Biebrza 2,45 Droga od działki nr 320 - droga powiatowa 1228B – 187. 167656B 1,17 Krasnybór wieś Droga od działka nr 311 - droga powiatowa 1228B – 188. 167657B 0,94 Krasnybór wieś 189. 167658B Droga przez łąki wsi Krasnybór 4,31 190. 167659B Droga powiatowa 1228B – działka nr 209 obr. Krasnybór 0,64 191. 167660B Droga powiatowa 1227B – działka nr 194/2 obr. Krasnybór 0,42 192. 167661B Droga przez wieś Ściokła 1,28 193. 167662B Droga powiatowa 1227B – droga gminna 102832B 1,33 194. 167663B Droga gminna 102832B – lasy wsi Krasnybór 3,40 195. 167664B Droga powiatowa 1227B – działka nr 23 obr. Krasnybór 0,90 196. 167665B Droga gminna 102832B – działka nr 1 obr. Krasnybór 0,70 197. 167666B Droga powiatowa 1228B – działka 257/4 obr. Jasionowo 0,50
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 35
Długość (km)/ Lp. Nr drogi Nazwa drogi nawierzchnia k/ Krasnegoboru Droga gminna167500B – łąki wsi Jasionowo k/ 198. 167667B 4,10 Krasnegoboru Droga od działki nr 445 – działka 424 obr. Jasionowo k/ 199. 167668B 0,43 Krasnegoboru 200. 167669B Droga przez kolonie Jasionowo k/Krasnegoboru 5,64 201. 167670B Droga powiatowa 1228B – droga gminna 102831B 1,77 Droga gminna 102831B – działka nr 16 przez las obr. 202. 167671B 1,32 Jasionowo k/ Krasnegoboru Droga od działki nr 54/3 do działki nr 73 obr. Jasionowo k/ 203. 167672B 0,74 Krasnegoboru 204. 167673B Droga gminna nr 167508B – stacja kolejowa Ostrowie 1,35 Droga powiatowa nr 1230B – do działki nr 182 obr. 205. 167674B 2,25 Jastrzębna Pierwsza Droga gminna nr 167508B – do działki nr 374 obr. 206. 167675B 0,32 Jastrzębna Pierwsza 207. 167676B Droga powiatowa nr 1230B – droga powiatowa 1228B 1,10 Droga powiatowa nr 1230B – kolonie wsi Jastrzębna 208. 167677B 0,76 Pierwsza – do działki nr 267 obr. Jastrzębna Majątek Droga powiatowa nr 1228B – kolonie wsi Jastrzębna 209. 167678B 1,95 Druga – droga gminna nr 102836B Droga powiatowa nr 1230B – do działki nr 182 obr. 210. 167679B 0,75 Jastrzębna Pierwsza Droga powiatowa nr 1228B – droga gminna nr 102835B 211. 167680B 1,37 (ulica) 212. 167681B Droga powiatowa nr 1228B – droga gminna nr 167508B 0,70 Droga powiatowa nr 1228B – kolonie wsi Jastrzębna 213. 167682B 5,45 Druga – droga gminna nr 167508B Droga powiatowa 1228B – do działki nr 72 obr. Jastrzębna 214. 167683B 0,52 Druga Droga gminna nr 167507B – do działki nr 351 obr. 215. 167684B 0,28 Jastrzębna Druga 216. 167685B Droga gminna nr 167507B – droga gminna nr 167508B 0,74 Droga gminna nr 167508B – do działki nr 404 obr. 217. 167686B 0,86 Jastrzębna Druga 218. 167687B Droga przy działce nr 420 w obr. Jastrzębna Druga 0,47 Droga gminna nr 167508B – do działki nr 461 obr. 219. 167688B 1,60 Jastrzębna Druga 220. 167689B Droga wojewódzka nr 664 – droga powiatowa 1228B 7,19 221. 167690B Droga powiatowa 1228B – do działki nr 73 obr. Ostrowie 0,65 Droga powiatowa 1228B – kolonie wsi Ostrowie – droga 222. 167691B 1,19 gminna 102835B 223. 167692B Droga powiatowa 1228B – do działki nr 118 obr. Ostrowie 0,29 Droga gminna 102835B – kolonie wsi Ostrowie – droga 224. 167693B 4,00 gminna 102835B 225. 167694B Droga gminna 102835B – droga gminna nr 167512B 0,97 Droga gminna nr 102835B – do działki nr 231/2 obr. 226. 167695B 0,60 Ostrowie Droga gminna nr 102835B – do działki nr 285 obr. 227. 167696B 0,37 Ostrowie Droga gminna nr 102835B – do działki nr 290 obr. 228. 167697B 1,02 Ostrowie
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 36
Długość (km)/ Lp. Nr drogi Nazwa drogi nawierzchnia 229. 167698B Droga przez łąki wsi Ostrowie 5,63 230. 167699B Droga gminna nr 102824B - do działki nr 1/2 obr. Jaminy 0,50 231. 167700B Droga gminna nr 102824B – Lasy Państwowe obr. Wrotki 1,93 232. 167701B Ulica przez wieś Jaminy 0,35 233. 167702B Jaminy przez łąki – Lasy Państwowe obr. Wrotki 1,10 234. 167703B Jaminy – Las Rogowo 1,18 235. 167704B Jaminy Jurdyka 0,77 Droga powiatowa nr 1225B – do działki nr 105/1 obr. 236. 167705B 0,53 Jaminy Droga gminna nr 102826B – do działki nr 113/8 obr. 237. 167706B 0,76 Jaminy Droga gminna nr 102826B – do działki nr 115/1 obr. 238. 167707B 1,11 Jaminy 239. 167708B Lipowo – Lasy Państwowe obr. Wrotki 0,50 240. 167709B Droga powiatowa nr 1225B – Lasy Państwowe obr. Wrotki 0,60 241. 167710B Lipowo – Leśniczówka Ostrzełek 1,50 242. 167711B Droga powiatowa nr 1225B – do działki nr 4/3 obr. Lipowo 0,35 243. 167712B Droga prze kolonie i łąki wsi Lipowo 6,60 244. 167713B Droga nad rzeką Biebrzą w obrębie wsi Lipowo 1,10 245. 167714B Las Rogowo – do działki nr 208 w obr. Lipowo 0,55 246. 167715B Czarny Las – rzeka Biebrza 0,70 247. 167716B Czarny Las – do działki nr 8/3 w obr. Czarny Las 0,20 248. 167717B Droga przez łąki wsi Czarny Las 0,50 Droga gminna nr 167515B – do działki nr 35/11 w obr. 249. 167718B 0,58 Czarniewo Droga gminna 102826B - do działki nr 22 ( cmentarz 250. 167719B 0,24 wojenny ) w obr. Czarniewo 251. 167720B Droga gminna nr 167515B – droga do łąk wsi Czarniewo 3,38 252. 167721B Droga powiatowa nr 1224B – Lasy państwowe obr. Wrotki 0,32 253. 167722B Droga powiatowa nr 1220B – Leśnictwo Klonowo 0,92 254. 167723B Droga gminna nr 102824B – Leśnictwo Klonowo 1,08 Droga powiatowa nr 1225B – kolonie wsi Mogilnice – do 255. 167724B 2,81 granicy obrębu Lipowo 256. 167725B Droga za zagrodami wsi Mogilnice 1,38 257. 167726B Droga przez łąki wsi Mogilnice 8,57 258. 167727B Droga nad rzeką Biebrzą w obrębie Mogilnice 3,60 Droga powiatowa nr 1220B – do działki nr 99/1 w obr. 259. 167728B 1,00 Mogilnice Droga powiatowa nr 1226B – do działki nr 480 w obr. 260. 167729B 1,32 Mogilnice Droga powiatowa nr 1220B – do działki nr 228 w obr. 261. 167730B 0,46 Mogilnice 262. 167731B Droga do łąk nad rzeka Netta 1,64 Droga powiatowa nr 1220B – do działki nr 7 w obr. 263. 167732B 0,28 Dębowo Droga powiatowa nr 1220B – do działek nr 9 i 5/9 w obr. 264. 167733B 1,52 Dębowo
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 37
Długość (km)/ Lp. Nr drogi Nazwa drogi nawierzchnia Droga powiatowa nr 1220B – do działki nr 6/42 w obr. 265. 167734B 0,49 Dębowo Droga nad Kan. Augustowskim do działki nr 13 w obr. 266. 167735B 0,21 Dębowo Droga gminna 102822B – do działki nr 15/1 w obr. 267. 167736B 0,62 Dębowo 268. 167737B Droga nad rzeką Biebrzą w obr. Jagłowo 2,78 Droga gminna nr 167519B – do działki nr 394/2 w obr. 269. 167738B 0,83 Jagłowo Droga gminna nr 167519B – do działki nr 403 w obr. 270. 167739B 0,85 Jagłowo Droga gminna nr 167519B – do działki nr 377/3 w obr. 271. 167740B 0,45 Jagłowo 272. 167741B Droga przez pola i użytki leśne wsi Jagłowo 10,26 Droga powiatowa nr 1220B – do działki nr 7/1 w obr. 273. 167742B 0,21 Jasionowo Dębowskie Droga powiatowa nr 1220B – do działki nr 1/2 w obr. 274. 167743B 0,85 Jasionowo Dębowskie Droga powiatowa nr 1220B – do działki nr 52 w obr. 275. 167744B 2,15 Jasionowo Dębowskie Droga gminna 102821B – do działki nr 50/14 w obr. 276. 167745B 0,80 Jasionowo Dębowskie 277. 167746B Droga gminna 102821B – rzeka Kopytkówka 4,37 278. 167747B Kopytkowo – rzeka Kopytkówka 0,23 Droga gminna 102821B – do działki nr 55 w obr. 279. 167748B 0,22 Kopytkowo Droga gminna 102821B – do działki nr 160 w obr. 280. 167749B 0,72 Kopytkowo 281. 167750B Droga nad Kanałem Augustowskim w obr. Polkowo 1,95 Droga gminna nr 102822B – przez kolonie wsi Polkowo – 282. 167751B 4,33 do działki nr 48 w obr. Polkowo 283. 167752B Droga gminna nr 102822B – do drogi gminnej nr 167518B 0,79 Droga gminna nr 167518B – do działki nr 108/1 w obr. 284. 167753B 1,78 Polkowo Droga gminna nr 102822B – do działki nr 103 w obr. 285. 167754B 0,21 Polkowo Droga gminna nr 167518B – do działki nr 76/4 w obr. 286. 167755B 0,50 Polkowo Droga gminna nr 167509 B – Jaziewo Budy - przez 287. 167756B 1,86 kolonie wsi Jaziewo 288. 167757B Droga Powiatowa nr 1224B – droga gminna 167516B 0,56 289. 167758B Droga Powiatowa nr 1220B – droga gminna 167516B 1,34 Droga Powiatowa nr 1224B – kolonie wsi Jaziewo – droga 290. 167759B 10,86 gminna nr 102823B Droga gminna nr 102823B – kolonie Jaziewo – nad rzeką 291. 167760B 16,73 Jaziewianka – do Kanału Augustowskiego Droga gminna nr 167509B – do działki nr 321 w obr. 292. 167761B 0,73 Jaziewo Droga gminna nr 167509B – do działki nr 904 w obr. 293. 167762B 1,45 Jaziewo Droga gminna nr 167509 B – do działki nr 216 w obr. 294. 167763B 0,64 Jaziewo Źródło: Dane Urzędu Gminy Sztabin
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 38
Zgodnie z informacjami zaprezentowanymi w „Planie Rozwoju Lokalnego Gminy Sztabin na lata 2015 – 2020” drogi i tereny kolejowe na terenie Gminy Sztabin w 2012 r. zajmowały 708 ha. Droga krajowa Nr S8 obciążona jest międzynarodowym ruchem ciężarowym oraz międzynarodowym ruchem samochodowym. Trasa ta stanowi główne połączenie drogowe miast powiatowych Suwałki, Sejny i Augustów z miastem Białystok. Droga ta jest więc główną trasą komunikacji wewnętrznej. Obciążona jest również ruchem gospodarczym a mianowicie dojazdami do pól, łąk czy lasów. Odcinek drogi krajowej nr 8 przebiegający przez teren Gminy Sztabin ma długość około 12,5 km. Droga wojewódzka Nr 664 łączy Lipsk z miastem powiatowym Augustów i na odcinku o długości ok. 12 km przebiega północnym skrajem obszaru Gminy Sztabin, w większości jednak po terenach zalesionych i niezabudowanych. Drogi powiatowe stanowią zaś połączenie miejscowości z terenu gminy z ośrodkiem gminnym – Sztabinem, jak również powiatowym, czyli miastem Augustów. Łączna długość dróg powiatowych wynosi ok. 60 km. Poza niewielkimi wyjątkami są to drogi o nawierzchni asfaltowej. Drogi gminne służą do połączeń między poszczególnymi wsiami z rozłogami łąk oraz lasami terenów niezabudowanych. Na terenie gminy zlokalizowane są 294 drogi w kategorii drogi gminnej. Łączna długość dróg gminnych wynosi 590,115 km.
Liczba mieszkań na terenie Gminy Sztabin w 2015 roku (według danych GUS) wyniosła 1 638. Ich powierzchnia kształtowała się na poziomie 143 774 m2. Analizując dane zaprezentowane w tabeli 3, można zaobserwować systematyczny wzrost ilości mieszkań.
Tabela 3. Zasoby mieszkaniowe Gminy Sztabin w latach 2010-2015
Jedn. Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 miary Zasoby mieszkaniowe ogółem mieszkania - 1603 1611 1621 1628 1635 1638 izby - 7180 7224 7281 7317 7354 7371
powierzchnia 2 m 139113 140173 141587 142498 143384 143774 użytkowa mieszkań Źródło: Dane GUS
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 39
Wykres 2. Liczba mieszkań na terenie gminy w latach 2010 – 2015
1638 1640 1635 1628 1630 1621 1620 1611 1610 1603
1600
1590
1580 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Źródło: Dane GUS
W latach 2010-2014 poprawie uległo wyposażenie techniczne i sanitarne mieszkań na terenie Gminy Sztabin. W 2010 roku 78,9% mieszkań było wyposażonych w wodociąg, zaś w 2014 roku było to 79,3%. W 2010 roku 49,5% mieszkań wyposażonych było w centralne ogrzewanie, natomiast w 2014 roku już 50,5% ogółu mieszkań było w nie wyposażone. W analizowanych latach nie zmieniła się ilość mieszkań wyposażonych w instalację dotyczącą gazu sieciowego, przez cały okres było to 1 mieszkanie (2010 – 2014). W zestawieniach Głównego Urzędu Statystycznego brak jest danych w analizowanym temacie za 2015 rok.
Tabela 4. Wyposażenie mieszkań w instalacje techniczno – sanitarne na terenie Gminy Sztabin w latach 2010-2014
Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 Mieszkania wyposażone w instalacje techniczno-sanitarne wodociąg 1264 1272 1282 1289 1296 ustęp spłukiwany 1210 1218 1228 1235 1242 łazienka 1169 1177 1187 1194 1201 centralne 793 801 811 818 825 ogrzewanie gaz sieciowy 1 1 1 1 1 Mieszkania wyposażone w instalacje - w % ogółu mieszkań wodociąg 78,9 79 79,1 79,2 79,3 łazienka 72,9 73,1 73,2 73,3 73,5 centralne 49,5 49,7 50 50,2 50,5 ogrzewanie Źródło: Dane GUS
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 40
Wykres 3. Procent ogółu mieszkań wyposażonych w instalacje w latach 2010 – 2014 na terenie Gminy Sztabin
79% 79% 79% 79% 79% 80,0% 72,9% 73,1% 73,2% 73,3% 73,5%
70,0%
60,0% 49,5% 49,7% 50,0% 50,2% 50,5% 50,0%
40,0%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0% 2010 2011 2012 2013 2014
wodociąg łazienka centralne ogrzewanie
Źródło: Dane GUS
Długość czynnej sieci rozdzielczej wodociągowej na terenie Gminy Sztabin według danych GUS w latach 2013 – 2015 nie uległ zmianie. Jej długość wynosiła 191,5 km. Zużycie wody w 2015 roku osiągnęło najwyższy poziom w porównaniu z poprzednimi latami i wynosiło 54,2 m3.
Długość czynnej sieci kanalizacyjnej wzrosła w 2013 r. i wynosi 7,9 km. Ilość osób korzystających z sieci wynosi 1 028 osób. Według danych GUS z sieci gazowej w latach 2010 -2011 nie korzystał żaden z mieszkańców gminy. W latach 2012 - 2014 korzystały z niej 3 osoby. Brak danych z 2015 roku.
W 2015 roku - według danych Głównego Urzędu Statystycznego - doszło do 22 awarii sieci wodociągowej. W analizowanym roku doszło też do 14 awarii sieci kanalizacyjnej.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 41
Tabela 5. Urządzenia sieciowe na terenie Gminy Sztabin w latach 2010 – 2015
Wyszczególnienie Jedn. miary 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Wodociągi długość czynnej sieci km 191,3 191,3 191,3 191,5 191,5 191,5 rozdzielczej przyłącza prowadzące do budynków 1044 mieszkalnych szt. 1151 1209 1005 1016 1023
i zbiorowego zamieszkania woda dostarczona gospodarstwom dam3 192,9 224,4 231,6 235,1 248 283,1 domowym ludność korzystająca osoba 3385 3413 3122 3103 3285 - z sieci wodociągowej zużycie wody w gospodarstwach 3 m 35,3 41,4 43,3 44,6 47,2 54,2 domowych ogółem na 1 mieszkańca Kanalizacja długość czynnej sieci km 7,7 7,7 7,7 7,9 7,9 7,9 kanalizacyjnej przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych szt. 182 251 241 242 243 247 i zbiorowego zamieszkania ścieki odprowadzone dam3 22 25 26 23 23 23 ludność korzystająca osoba 854 1073 1035 1027 1028 - z sieci kanalizacyjnej Sieć gazowa ludność korzystająca z osoba 0 0 3 3 3 - sieci gazowej Korzystający z instalacji w % ogółu ludności wodociąg % 62,2 63,6 58,8 59,1 62,6 - kanalizacja % 15,7 20 19,5 19,6 19,6 - gaz % 0 0 0,1 0,1 0,1 - Źródło: Dane GUS
W 2014 roku, według danych GUS, 62,6% ludności korzystało z wodociągów, 19,6% - z kanalizacji, zaś 0,1% - z instalacji gazowej.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 42
Wykres 4. Procent ogółu ludności korzystających z instalacji
70,00% 62,20% 63,60% 62,60% 58,80% 59,10% 60,00%
50,00%
40,00%
30,00% 20% 19,50% 19,60% 19,60% 20,00% 15,70%
10,00% 0% 0% 0,10% 0,10% 0,10% 0,00% 0 1 2 3 4 5 6 -10,00% wodociąg kanalizacja gaz
Źródło: Dane GUS
4.3. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA
Jednym z podstawowych czynników wpływających na rozwój jednostek samorządu terytorialnego jest sytuacja demograficzna oraz perspektywy jej zmian. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2015 roku na terenie Gminy Sztabin zamieszkiwało 5 217 mieszkańców. Była to najmniejsza ilość w porównaniu do stanu w latach 2010 – 2015.
Tabela 6. Stan ludności faktycznie zamieszkującej teren gminy
Wyszczególnienie Jedn. miary 2010 2011 2012 2013 2014 2015 faktyczne miejsce zamieszkania, stan na 31 XII ogółem osoba 5442 5370 5310 5253 5245 5217 mężczyźni osoba 2806 2766 2745 2706 2710 2694 kobiety osoba 2636 2604 2565 2547 2535 2523 Źródło: Dane GUS
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 43
Wykres 5. Ludność faktycznie zamieszkująca teren gminy według płci, stan na 31XII.
2850 2806 2766 2800 2745 2710 2750 2706 2694 2700 2636 2650 2604 2600 2565 2547 2535 2550 2523 2500 2450 2400 2350 2010 2011 2012 2013 2014 2015
mężczyźni kobiety
Źródło: Dane GUS
Współczynnik feminizacji - według danych Głównego Urzędu Statystycznego - w latach 2010 – 2015 utrzymywał się praktycznie na jednym poziomie. Jedynie w 2012 roku ten współczynnik wyniósł 93 osoby. W pozostałych latach kształtował się na poziomie 94 osób. Gęstość zaludnienia zaś w 2015 roku wyniosła 14 osób/km2, czyli tyle samo co w latach 2013 i 2014.
Tabela 7. Ludność na terenie Gminy Sztabin w latach 2010 – 2015 Jedn. Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 miary Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem w wieku % 20,1 20 19,3 18,4 17,6 17,2 przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym % 60,2 60,7 61,2 61,9 62,3 62,7 w wieku poprodukcyjnym % 19,7 19,3 19,5 19,7 20,1 20,1 Współczynnik feminizacji ogółem osoba 94 94 93 94 94 94 Gęstość zaludnienia ludność na 1 km2 osoba 15 15 15 14 14 14 Źródło: Dane GUS
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w Gminie Sztabin w latach 2010 – 2015 przyrost naturalny osiągał wynik ujemny. Oznacza to, że zgonów było więcej niż urodzeń. W 2015 roku przyrost naturalny wyniósł -22. Warto jednak zauważyć, że przyrost naturalny
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 44
mężczyzn w 2014 roku był dodatni i wyniósł 2 (jedyny wynik dodatni w latach 2010 – 2015 zarówno w stosunku do kobiet jak i mężczyzn).
Tabela 8. Ruch naturalny w latach 2010 – 2015
Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Ruch naturalny wg płci Urodzenia żywe ogółem 44 48 52 45 45 38 mężczyźni 26 27 32 20 29 21 kobiety 18 21 20 25 16 17 Zgony ogółem ogółem 65 82 69 76 55 60 mężczyźni 43 49 40 42 27 32 kobiety 22 33 29 34 28 28 Przyrost naturalny ogółem -21 -34 -17 -31 -10 -22 mężczyźni -17 -22 -8 -22 2 -11 kobiety -4 -12 -9 -9 -12 -11 Źródło: Dane GUS
Wykres 6. Przyrost naturalny według płci w latach 2010 – 2015
5 2
0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 -5 -4
-8 -10 -9 -9 -11- 11 -12 -12 -15 -17 -20 -22 -22 -25
mężczyźni kobiety
Źródło: Dane GUS
Saldo migracji wewnętrznych w 2015 roku w Gminie Sztabin, według danych GUS, wyniosło -27, było więc więcej było wymeldowań niż zameldowań. Saldo migracji zagranicznych w tymże roku wyniosło 0.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 45
Tabela 9. Migracje wewnętrzne i zagraniczne w latach 2010 – 2015 Jedn. 2015 Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 miary Migracje na pobyt stały gminne wg płci migrantów, w ruchu wewnętrznym i zagranicznym zameldowania w ruchu wewnętrznym ogółem osoba 38 37 25 29 40 30 mężczyźni osoba 14 15 11 6 18 14 kobiety osoba 24 22 14 23 22 16 zameldowania z zagranicy ogółem osoba 0 0 1 2 0 0 mężczyźni osoba 0 0 0 1 0 0 kobiety osoba 0 0 1 1 0 0 wymeldowania w ruchu wewnętrznym ogółem osoba 41 75 70 54 35 57 mężczyźni osoba 16 33 23 26 17 20 kobiety osoba 25 42 47 28 18 37 wymeldowania za granicę ogółem osoba 0 0 2 6 3 0 mężczyźni osoba 0 0 1 2 0 0 kobiety osoba 0 0 1 4 3 0 saldo migracji wewnętrznych ogółem osoba -3 -38 -45 -25 5 -27 mężczyźni osoba -2 -18 -12 -20 1 -6 kobiety osoba -1 -20 -33 -5 4 -21 saldo migracji zagranicznych ogółem osoba 0 0 -1 -4 -3 0 mężczyźni osoba 0 0 -1 -1 0 0 kobiety osoba 0 0 0 -3 -3 0 Źródło: Dane GUS
4.4. WARUNKI KLIMATYCZNE
Gmina Sztabin leży w obrębie jednej z najzimniejszych dzielnic klimatycznych Polski. Warunki klimatyczne Kotliny Biebrzańskiej znacznie odbiegają od warunków panujących w kraju w części środkowej i zachodniej. Mieszczą się one w ogólnej charakterystyce Niziny Północnopodlaskiej. W podziale na regiony klimatyczne województwa białostockiego (w dawnych granicach administracyjnych) według St. Pietkiewicza obszar Gminy Sztabin zaliczony został do drugiego regionu obejmującego południowo-wschodnią część pojezierzy, północno-wschodni koniec bruzdy centralnej oraz wzniesienia wschodnie. Specyfikę surowych warunków klimatycznych stanowią dni mroźne i dni gorące. Dni mroźnych (poniżej -10°C) średnio w roku jest 66. Dni o najwyższych temperaturach (powyżej 25°C) jest około 25. Przymrozki występują około 137 dni w roku, a okres wegetacyjny trwa
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 46
około 200 dni. Wiatry wieją głównie z kierunku zachodniego oraz południowo – zachodniego i są silne.
Wpływy kontynentalne przejawiają się częstszym, niż w pozostałych regionach kraju, napływem mas powietrza polarnego i kontynentalnego. Charakterystyczna jest długa i mroźna zima, przy stosunkowo ciepłym lecie. Amplituda średnich miesięcznych temperatur dla okresu 1971-2014 wyniosła 65,8ºC (na Stacji w Suwałkach). Średnia temperatura miesięcy zimowych jest najniższa w województwie oraz w Polsce z wyłączeniem terenów górskich. Średnia roczna temperatura powietrza w 2014 r. wynosiła 7,80C.
Tabela 10. Temperatury powietrza w stacji meteorologicznej w Suwałkach
Temperatury w 0C amplitudy Stacja średnie skrajne temperatur meteorologiczna 1971- 1991- 2001- maksimum minimum skrajnych 2014 2000 2000 2010 1971-2014 Suwałki 6,3 6,8 7,1 7,8 35,2 -30,6 65,8 Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego 2015
Rysunek 2. Średnia temperatura roczna na terenie Polski
Źródło: http://www.imgw.pl/klimat
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 47
Średnie roczne zachmurzenie w 2014 r. na stacji meteorologicznej w Suwałkach wyniosło 5,0 oktanta (w 8-stopniowej skali). Największe średnie zachmurzenie występuje od listopada do lutego, a najmniejsze od maja do września. Czas, w ciągu którego bezpośrednie promieniowanie słoneczne docierało do powierzchni ziemi w 2014 r. wynosił średnio 1654 h/rok. Region pod względem wartości średniego usłonecznienia w ciągu roku jest porównywalny do regionów nadmorskich i pogórzy. Średnie usłonecznienie w ciągu doby trwa najkrócej w okresie od listopada do stycznia (średnio poniżej 1,2 h), a najdłużej w okresie od maja do sierpnia (ponad 7 godzin).
Tabela 11. Opady atmosferyczne, prędkość wiatru, usłonecznienie i zachmurzenie w stacji meteorologicznej w Suwałkach
Roczne sumy opadów w mm Średnia Średnie prędkość Usłonecznienie średnie zachmurzenie Stacja wiatru w h meteorologiczna w oktantach 1971- 1991- 2001- w m/s 2014 2000 2000 2010 2014 Suwałki 591 575 619 554 3,3 1654 5,0 Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego 2015
Rysunek 3. Suma opadów
Źródło: http://www.imgw.pl/klimat
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 48
Rysunek 4. Usłonecznienie
Źródło: http://www.imgw.pl/klimat
Dominującą postacią fizyczną zasilania atmosferycznego w regionie są opady deszczu. Opady śniegu stanowią średnio 21-23% sumy rocznej opadów. W 2014 r. roczna suma opadów wyniosła 554 mm. Najwięcej dni z opadem występuje w chłodnej porze roku od listopada do lutego. W skali roku suma opadów letnich przeważa nad opadami zimowymi.
Średnia roczna prędkość wiatru w 2014 r. osiągała wartość do 3,3 m/s w Suwałkach, minimalna średnia miesięczna prędkość przypadała na sierpień, a maksymalna na styczeń. Ze szczegółowej analizy struktury wiatru na stacji w Suwałkach w wieloleciu wynika, że dominujący w ciągu roku jest kierunek południowo-zachodni.
4.5. WARUNKI GEOLOGICZNE I HYDROGEOLOGICZNE
Tereny Gminy Sztabin znajdują się w obrębie następujących mezoregionów: Równiny Augustowskiej (północna część gminy) i Kotliny Biebrzańskiej (południowa część).
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 49
Rysunek 5. Położenie Gminy Sztabin na tle regionów fizycznogeograficznych
Źródło: Kondracki J., „Geografia regionalna Polski”, PWN, 2002 r.
Rzeźba w granicach Gminy Sztabin jest ściśle związana z doliną rzeki Biebrzy oraz jej prawostronnymi dopływami: Lebiedzianką, Jastrzębianką, Olszaneczką i Kanałem Augustowskim. Występują tu głównie płaskie równiny torfowiskowe. Pozostały obszar zajmuje płaska i falista morena denna staroglacjalna z formami denudacyjnymi oraz pojedynczymi drobnopromiennymi kemami. W zachodniej części gminy zlokalizowane są równiny piasków przewianych oraz równiny sandrowe. Podłoże krystaliczne budują przeważnie gnejsy jak również kwarcyty występujące na głębokości ponad 500 m. Na całym obszarze nie występują utwory ery paleozoicznej. Na skałach prekambru zalegają utwory jury środkowej oraz jury górnej wykształcone w postaci wapieni, mułowców, margli ilastych oraz iłowców i piasków. Brakuje jednak utworów jury dolnej i kredy dolnej. Kredę środkową reprezentują tutaj piaski kwarcytowe i glaukonitowe, iłowce i mułowce, natomiast kredę górną – kreda pisząca, margle oraz piaski glaukonitowe i piaskowce. Utwory kredowe są przykryte na całym obszarze przez utwory trzeciorzędowe.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 50
Utwory eoliczne (piaski wydmowe) tworzą dobrze wykształcone pola wydmowe bądź pojedyncze wydmy występujące na podłożu mineralnym torfowisk. Utwory eoliczne zbudowane są aż w 60-70% z piasku drobnoziarnistego oraz znacznej frakcji pyłu (do około 20%). Utwory aluwialno-deluwialne oraz deluwialne występują na wysoczyznach morenowych otaczających dolinę Biebrzy. Zajmują one dna dolin denudacyjno-erozyjnych z ciekami wodnymi. Uziarnienie tych utworów stanowią na przykład piaski luźne, piaski gliniaste, gliny oraz pyły zwykłe czy ilaste. Wśród utworów powierzchniowych doliny Biebrzy dominują utwory równin torfowych o różnorakiej budowie czy miąższości. W basenie Biebrzy Górnej torfy zalegają bezpośrednio na piaskach bądź też na gytiach. Od granicy kraju do Jastrzębnej są to najgłębsze torfy w całej Kotlinie Biebrzańskiej. Od ujścia Niedźwiedzicy do Lipska ich miąższość waha się w zakresie jakiś 4 - 6 m. Równie grube torfy odłożyły się w pobliżu wysp morenowych Szuszalewa – Jałowa – Nowego Lipska. W tej części basenu złoże zbudowane jest z torfów mechowiskowych. W części zachodniej basenu górnego Biebrzy miąższość złoża maleje do jakiś 3-4 m, a przeciętnie wynosi około 2-3 m.
4.6. SYTUACJA GOSPODARCZA GMINY
Na terenie Gminy Sztabin – zgodnie z danymi GUS – w 2015 roku istniały 254 podmioty gospodarcze, z czego 11 należało do sektora publicznego, a 242 do sektora prywatnego. W analizowanym okresie można zauważyć wzrost liczby podmiotów zarejestrowanych na terenie gminy.
Tabela 12. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru regon według sektorów własnościowych w latach 2010 – 2015
Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Podmioty wg sektorów własnościowych
podmioty gospodarki 211 221 231 240 255 254 narodowej ogółem
sektor publiczny - 13 13 12 12 12 11 ogółem
sektor publiczny - państwowe i samorządowe 10 10 9 9 9 9 jednostki prawa budżetowego
sektor prywatny - 198 208 219 228 243 242 ogółem
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 51
Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015
sektor prywatny - osoby fizyczne prowadzące 161 171 181 189 198 201 działalność gospodarczą
sektor prywatny - 4 4 4 5 5 5 spółki handlowe sektor prywatny - 3 3 3 3 3 2 spółdzielnie
sektor prywatny - 0 0 0 1 1 1 fundacje sektor prywatny - stowarzyszenia i 11 11 12 12 12 14 organizacje społeczne Źródło: Dane GUS
Analizując sektor prywatny zauważyć można, że największy wpływ na jego wielkość mają osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Na 242 podmioty w 2015 roku aż 201 podmiotów to właśnie osoby fizyczne. W latach 2010 – 2014 zauważyć można wzrost ilości podmiotów w sektorze prywatnym, wyjątkiem stał się rok 2015. Liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą wzrastała w latach 2010 – 2015. Dodatkowo w 2013 roku na terenie Gminy Sztabin została założona fundacja, która funkcjonowała także w 2014 i 2015 r.
Tabela 13. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON według grup rodzajów działalności PKD 2007
Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Podmioty wg grup rodzajów działalności PKD 2007 ogółem 211 221 231 240 255 254 rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo 38 38 38 43 44 45 i rybactwo przemysł i budownictwo 47 52 48 52 57 59 pozostała działalność 126 131 145 145 154 150 Źródło: Dane GUS
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 52
Wykres 7. Podmioty według grup rodzajów działalności PKD 2007 w latach 2010 – 2015
160 140 120 100 80 60 40 20 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015
rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo pozostała działalność
Źródło: Dane GUS
Analizując podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON według grup rodzajów działalności PKD 2007 można zauważyć, że w 2015 roku na terenie Gminy Sztabin najwięcej podmiotów zajmowało się pozostałą działalnością – 150, a najmniej rolnictwem, leśnictwem, łowiectwem i rybactwem – 45.
Na gruntach ornych Gminy Sztabin, głównie w środkowej jej części, występują gleby brunatne kwaśne i wyługowane oraz czarne ziemie zdegradowane. Natomiast w południowo- zachodniej części gminy występują czarne ziemie właściwe, brunatne właściwe oraz bielicowe i pseudobielicowe. O potencjalnych możliwościach produkcyjnych gleb tego obszaru decyduje duży udział kompleksu żytniego słabego oraz żytniego bardzo słabego. Udział poszczególnych klas bonitacji gruntów ornych przedstawia się następująco: – klasa III b – 1,1%; – klasa IV a – 8,5%; – klasa IV b – 21,2%; – klasa V – 35,8%; – klasa VI – 31,7%; – klasa VI Rz – 1,7%.
Gleby o najwyższej wartości produkcyjnej zajmują niewielkie powierzchnie koncentrując się głównie w południowo-zachodniej części gminy, przede wszystkim w takich wsiach jak: Jaziewo, Jaminy, Mogilnice, Lipowo, Czarniewo i Czarny Las oraz w południowej części -
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 53
głównie we wsiach: Krasnoborki, Jasionowo, Krasnybór oraz we wschodniej części gminy na gruntach wsi: Jastrzębna I, Jastrzębna II oraz Ostrowie. Wskaźnik bonitacji jakości i przydatności rolniczej gleb Gminy Sztabin wynosi 31,6 pkt., co w skali powiatu augustowskiego plasuje go na jednych z niższych miejsc. Tylko Gmina Płaska charakteryzuje się niższym wskaźnikiem bonitacji gleb. Warunki agroklimatyczne w gminach powiatu augustowskiego są zróżnicowane i w skali punktowej wahają się od 6,4 pkt. w Gminie Płaska do 7,2 pkt. w Gminie Bargłów Kościelny czy Sztabin.
Według danych pochodzących z Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 roku, prezentowanych przez GUS, na terenie Gminy Sztabin zdecydowana większość gospodarstw rolnych zajmowała obszar powyżej 1 ha (941 gospodarstw). Największą grupę stanowiły gospodarstwa o obszarze 5 ha i większym (789 gospodarstw).
Tabela 14. Gospodarstwa rolne na terenie gminy.
Wyszczególnienie 2010 ogółem 951 do 1 ha włącznie 10 powyżej 1 ha razem 941 1 - 5 ha 152 1 - 10 ha 351 1 - 15 ha 543 5 - 10 ha 199 5 - 15 ha 391 10 -15 ha 192 5 ha i więcej 789 10 ha i więcej 590 15 ha i więcej 398 Źródło: Dane GUS, PSR 2010
Średnia powierzchnia gruntów ogółem na terenie Gminy Sztabin – według danych GUS bazujących na Powszechnym Spisie Rolnym z 2010 roku – wynosiła 18,74 ha. Użytki rolne ogółem miały zaś średnio powierzchnię 15,16 ha.
Tabela 15. Średnia powierzchnia gospodarstw rolnych ogółem
Wyszczególnienie 2010 grunty ogółem ha 18,74 użytki rolne ogółem ha 15,16 użytki rolne w dobrej kulturze ha 14,65 Źródło: Dane GUS, PSR 2010
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 54
Według danych z Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 roku (dane GUS) na terenie Gminy Sztabin użytki rolne w dobrej kulturze posiadało 943 gospodarstw, grunty pod zasiewami - 891 gospodarstw, sady - 52 gospodarstw a ogrody przydomowe - 46 gospodarstw rolnych.
Tabela 16. Użytkowanie gruntów na terenie Gminy Sztabin
Wyszczególnienie 2010 Użytkowanie gruntów gospodarstwa rolne ogółem, liczba gospodarstw rolnych grunty ogółem 951 użytki rolne ogółem 951 użytki rolne w dobrej kulturze 943 pod zasiewami 891 grunty ugorowane łącznie z 58 nawozami zielonymi uprawy trwałe 59 sady ogółem 52 ogrody przydomowe 46 łąki trwałe 902 pastwiska trwałe 597 pozostałe użytki rolne 180 lasy i grunty leśne 786 pozostałe grunty 896 Źródło: Dane GUS, PSR 2010
Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego (Powszechny Spis Rolny z 2010 roku) warzywa gruntowe uprawiało 14 gospodarstw rolnych, a ziemniaki - 583 gospodarstwa. Najwięcej było gospodarstw zajmujących się produkcją zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi – 835. Na terenie gminy nie funkcjonowały gospodarstwa zajmujące się uprawą buraków cukrowych, rzepaku i rzepiku oraz roślin strączkowych jadalnych na ziarno.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 55
Tabela 17. Zestawienie gospodarstw rolnych z charakterystyką upraw
Wyszczególnienie 2010 ogółem 891 zboża razem 838 zboża podstawowe z 835 mieszankami zbożowymi ziemniaki 583 uprawy przemysłowe 64 buraki cukrowe 0 rzepak i rzepik razem 0 strączkowe jadalne na ziarno 0 razem warzywa gruntowe 14 Źródło: Dane GUS, PSR 2010
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego pochodzących z Powszechnego Spisu Rolnego 2010 najwięcej na terenie gminy było gospodarstw rolnych stosujących nawozy mineralne (627) a najmniej wapniowe (39).
Tabela 18. Gospodarstwa stosujące nawozy mineralne i wapniowe.
Wyszczególnienie 2010 mineralne 627 azotowe 553 fosforowe 163 potasowe 198 wieloskładnikowe 344 wapniowe 39 Źródło: Dane GUS, PSR 2010
5. OCENA STANU ŚRODOWISKA
5.1. GOSPODAROWANIE WODAMI
5.1.1. STAN AKTUALNY
Jednym z najważniejszych czynników mających wpływ na ogólny stan środowiska przyrodniczego na danym terenie ma jakość i wielkość zasobów wodnych. Możliwość racjonalnego wykorzystania dostępnych zasobów wody stanowi jeden z najważniejszych czynników rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. Wielkość dostępnych aktualnie
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 56
zasobów wody wynika głównie z naturalnych procesów związanych z jej obiegiem w przyrodzie (poziom opadów atmosferycznych, zdolności retencyjne zlewni, warunki infiltracji wód – budowa geologiczna podłoża). Znaczący wpływ na zasoby wodne mają również czynniki antropogeniczne (działalność przemysłowa, skażenie wód ściekami, melioracja terenów, regulacja cieków wodnych, zmiany struktury wykorzystywania gruntów, urbanizacja, zwiększenie ilości pobieranej wody). W związku z tym zachodzi konieczność przeciwdziałania niekorzystnym tendencjom prowadzącym do pogarszania jakości wody, a co za tym idzie zmniejszania jej zasobów dyspozycyjnych.
5.1.1.1. WODY POWIERZCHNIOWE
Sieć rzeczna na terenie Gminy Sztabin została przekształcona poprzez przyłączenie sieci kanałów melioracyjnych, co przyczyniło się do wydłużenia płynących tu cieków. Zmianom uległy również zasięgi zlewni. Związane to było z przekopaniem kanałów, co spowodowało przeciągnięcie wód cieków sąsiednich. I tak wiele koryt cieków naturalnych zostało wyprostowanych i uległo skróceniu. To natomiast przyczyniło się do przyspieszenia odpływu ze zlewni, gdzie jednak lasy i większe torfowiska sprzyjają retencji.
Powierzchniowy system hydrograficzny obszaru gminy składa się z Biebrzy oraz jej dopływów. Głównym odbiornikiem wód z obszaru Gminy Sztabin jest rzeka Biebrza płynąca z północnego-wschodu na południowy-zachód. Rzeka Biebrza „przyjmuje” z obszaru gminy rzekę Lebiedziankę, która ze swoim lewobrzeżnym dopływem Jastrzębianką odwadnia obszary wchodzące w skład Puszczy Augustowskiej. Meandrująca rzeka tworzy w rejonie Jagłowa i Dębowa duże ramiona wówczas też jej dorzecze się zwiększa. Z prawej strony dopływa rzeka Netta, będąca jednocześnie granicą zachodnią dla gminy. Obszary gminy w jej południowej części wzdłuż dolin rzek (Biebrzy i jej dopływów) stanowią tereny zalewowe. Zalewy te związane są zarówno z porami roku jak i intensywnością opadów oraz roztopów. Czas trwania zalewów w basenie Biebrzy Górnej i Środkowej zazwyczaj kończy się w miesiącu kwietniu. W okolicy Sztabina trwa on średnio rocznie jakieś 20 dni. Rzeka Netta wypływa z jeziora Necko doprowadzając wodę do Biebrzy z dużej części Pojezierza Zachodniosuwalskiego. Między Augustowem i Dębowem jest ona częściowo skanalizowana i istniejąca jako fragment Kanału Augustowskiego, gdzie końcową śluzą jest Dębowo.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 57
Rysunek 6. Okolice Gminy Sztabin, wody powierzchniowe
Okolice Gminy Sztabin
Źródło: http://mapy.isok.gov.pl
Zgodnie z zapisami „Programu wodno-środowiskowego kraju” obszar Gminy Sztabin leży na terenie Obszaru Dorzecza Wisły. Wchodzi w skład: JCW rzeczne (Europejski kod JCWP - Nazwa JCWP - Scalona część wód powierzchniowych (SCWP)):
PLRW20002426279 - Biebrza od Horodnianki do Ełku bez Ełku - SW1102; PLRW20001756989 – Biebrza - DW2107; PLRW200023262169 – Lebiedzianka - SW1102.
Na terenie gminy nie występują zbiorniki wodne w postaci jezior.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 58
Jakość wód powierzchniowych Klasyfikacja i badania jakości wód powierzchniowych przeprowadzana jest dla wydzielonych jednolitych części wód powierzchniowych. Jednolita część wód powierzchniowych (JCWP) jest podstawową jednostką gospodarki wodnej (łącznie z ochroną środowiska) w myśl ustawy z dnia 18.07.2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz. 469 z późn. zm.), zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną. Jednolita część wód jest pojęciem obejmującym zarówno zbiorniki wód stojących, jak i cieki, a także przybrzeżne fragmenty wód morskich i wody podziemne. Jednolita część wód powierzchniowych (JCWP) - oznacza oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych, taki jak: jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny, sztuczny zbiornik wodny, struga, strumień, potok, rzeka, kanał lub ich części, morskie wody wewnętrzne, wody przejściowe lub przybrzeżne.
Stan ekologiczny jednolitych części wód (JCW) powierzchniowych klasyfikuje się na podstawie wyników klasyfikacji elementów biologicznych, fizykochemicznych, chemicznych, w tym grupa substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, i hydromorfologicznych. Elementy te klasyfikuje się na podstawie kryteriów wyrażonych jako wartości graniczne poszczególnych wskaźników jakości wód z uwzględnieniem typów wód powierzchniowych.
Stan ekologiczny jest definiowany dla wód naturalnych jako: bardzo dobry – dla wód o niezmienionych warunkach przyrodniczych lub zmienionych tylko w bardzo niewielkim stopniu, dobry – gdy zmiany warunków przyrodniczych w porównaniu do warunków niezakłóconych działalnością człowieka są niewielkie, umiarkowany – obejmujący wody przekształcone w średnim stopniu, słaby – wody o znacznie zmienionych warunkach przyrodniczych (biologicznych, fizykochemicznych, morfologicznych), gdzie gatunki roślin i zwierząt znacznie różnią się od tych, które zwykle towarzyszą danemu typowi jednolitej części wód, zły – wody o poważnie zmienionych warunkach przyrodniczych, w których nie występują typowe dla danego rodzaju wód gatunki.
Potencjał ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych sztucznych i silnie zmienionych klasyfikuje się na podstawie wyników klasyfikacji elementów
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 59
fizykochemicznych, biologicznych i hydromorfologicznych. Potencjał ekologiczny jest definiowany jako: maksymalny, dobry, umiarkowany, słaby oraz zły.
Stan chemiczny klasyfikuje się na podstawie chemicznych wskaźników jakości wód (substancji priorytetowych i innych zanieczyszczeń). Stan chemiczny jest definiowany jako dobry oraz poniżej stanu dobrego.
Stan wód – w zależności od stanu / potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego stan wód naturalnych, sztucznych i silnie zmienionych może być: dobry lub zły. Stan wód ocenia się jako dobry, jeśli stan ekologiczny / potencjał ekologiczny osiąga stan dobry lub powyżej dobrego i stan chemiczny wód także jest na poziomie dobrym.
Na terenie Gminy Sztabin przeprowadzono badania w 4 punktach (ocena w punktach pomiarowo-kontrolnych na podstawie danych z lat 2010 - 2015).
Tabela 19. Ocena stanu ekologicznego, chemicznego i stanu wód rzek przepływających przez Gminę Sztabin Stan wód w Stan/potencjał Stan Nazwa punktu Kod punktu Stan wód obszarze ekologiczny chemiczny chronionym Biebrza - Ostrowie PL01S0801_3434 umiarkowany dobry1 zły zły Biebrzańskie Lebiedzianka - 1 PL01S0801_3253 słaby dobry zły zły Krasnybór Netta - Jaziewo PL01S0801_2296 słaby dobry1 zły zły
Netta – Polkowo - maksymalny lub 1 1 1 PL01S0801_1385 1 dobry dobry dobry Zwierzyniec dobry Źródło: Ocena stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i stanu wód powierzchniowych województwa podlaskiego w 2015 roku (ocena w punktach pomiarowo-kontrolnych na podstawie danych z lat 2010 - 2015) 1 – ocena dziedziczona z lat 2010 – 2014
Punkt pomiarowy Biebrza - Ostrowie Biebrzańskie łączy się z jcw Biebrza od Kropiwnej do Hordonianki. Punkt Lebiedzianka - Krasnybór z jcw Lebiedzianka. Punkt Netta - Jaziewo z jcw Netta (Rospuda) od wypływu z jeziora Necko do połączenia z Kanałem Augustowskim bez jeziora Sajno. Według „Informacji Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r.” w latach 2010-2014 roku na terenie Gminy Sztabin w ramach programu monitoringu wód płynących przeprowadzono badania rzek: Biebrza (dopływ Narwi) między innymi w Ostrowie Biebrzańskim oraz
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 60
Lebiedzianka (dopływ Biebrzy) w profilu Krasnybór i Netta (dopływ Biebrzy) w profilu Polkowo-Zwierzyniec, następnie w profilu Jaziewo.
Biebrza („Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r.”) jest prawostronnym dopływem Narwi o długości 155,3 km. Kotlina Biebrzańska jest największym w Polsce kompleksem stosunkowo mało zmienionych przez człowieka torfowisk niskich z fragmentami torfowisk wysokich i przejściowych, mineralnych wysoczyzn, grądów śródbagiennych i nizinnych, meandrujących dopływów Biebrzy z licznymi starorzeczami. Ocena jakości wód rzeki Biebrzy w profilu Ostrowie Biebrzańskie: Ocena stanu ekologicznego – w 2014 r. na podstawie badań wskaźników biologicznych (wskaźnik fitoplanktonowy IFPL, makrofitowy indeks rzeczny – MIR, wskaźnik makrobezkręgowcowy MMI, charakterystycznych dla II klasy) oraz odziedziczonego z 2011 r. wskaźnika badań ichtiologicznych IBI wykazano umiarkowany stan biologiczny wód w JCW czyli III klasę. Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych i uzupełniających ocenę (substancji szczególnie szkodliwych) stężenie średnioroczne węglowodorów ropopochodnych w tym indeks oleju mineralnego przekroczyło normatywy określone dla stanu dobrego. Stan ekologiczny w JCW zakwalifikowany został do stanu umiarkowanego czyli III klasy. Ocena stanu chemicznego – w 2014 roku wartości wszystkich ocenianych substancji priorytetowych były w granicach dobrego stanu chemicznego. Ocena stanu JCW – ze względu na umiarkowany stan ekologiczny, pomimo dobrego stanu chemicznego ocena stanu jednolitej części wód została uznana za złą.
Lebiedzianka („Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r.”) jest prawostronnym dopływem Biebrzy o długości 15,8 km. Około 2 km przed ujściem do Lebiedzianki uchodzi Jastrzębianka o długości około 7,7 km, na której zlokalizowany jest wodowskaz Jastrzębna. Punkt pomiarowo-kontrolny został zlokalizowany przed ujściem Jastrzębianki, a dokładniej w miejscowości Krasnybór. Ocena jakości wód rzeki Lebiedzianki w profilu Krasnybór: Ocena stanu ekologicznego – w 2014 r. na podstawie wskaźników biologicznych, takich jak wielometrycznego wskaźnika makrozoobentosowego – MMI, makrofitowego indeksu rzecznego – MIR, wykazano umiarkowany stan biologiczny wód w JCW – III klasa. Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych i wspierających je substancji
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 61
szkodliwych występowały przekroczenia norm określonych dla stanu dobrego. Stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano więc jako stan umiarkowany czyli III klasę. Ocena stanu chemicznego – w 2014 roku wartości wszystkich ocenianych substancji priorytetowych mieściły się w granicach dobrego stanu chemicznego. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, że w wodach Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW200023262169 (Lebiedzianka) nie stwierdzono przyspieszonej eutrofizacji pochodzącej ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW – ze względu na umiarkowany stan ekologiczny, pomimo dobrego stanu chemicznego oceniono stan jednolitej części wód jako zły.
Netta („Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r.”) jest prawostronnym dopływem Biebrzy o długości 102,5 km. W 2011 r. przeprowadzono badania w profilu Polkowo- Zwierzyniec. W 2013 r. wykonano badania di(2-etyloheksyl)ftalanu (DEHP) w profilu Jaziewo, który jest przesuniętym ze względów metodycznych profil Polkowo – Zwierzyniec, pozostałe oceny odziedziczono z lat poprzednich. Ocena jakości wód rzeki Netty w profilu Polkowo-Zwierzyniec (aktualnie jest to profil Jaziewo): Ocena potencjału ekologicznego – ocena elementu biologicznego na podstawie wskaźnika IFPL (to znaczy wskaźnika fitoplanktonowego) wykazała stan bardzo dobry, czyli I klasę. Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych oraz substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego nie wykazano przekroczeń wartości określonych dla II klasy, w związku z tym potencjał ekologiczny w JCW zakwalifikowano do dobrego czyli II klasa. Ocenę odziedziczono do 2013 oraz 2014 r. Ocena stanu chemicznego na podstawie wybranych wskaźników chemicznych wykazała przekroczenie norm dopuszczalnych zawartości di(2-etyloheksyl)ftalanu (DEHP) co zaklasyfikowało go do stanu poniżej dobrego wód w JCW. W wyniku weryfikacji tejże oceny ostatecznie stan chemiczny zakwalifikowano do stanu dobrego. W 2013 r. powtórzono badania zawartości di(2- etyloheksyl)ftalanu (DEHP) w profilu Jaziewo i nie wykazano żadnych widocznych przekroczeń. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, że w wodach Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW200002622989 nie stwierdzono przyspieszonej eutrofizacji, która pochodziłaby ze źródeł antropogenicznych.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 62
5.1.1.2. WODY PODZIEMNE
Według udokumentowanych geologicznie danych na rok 2014, publikowanych przez Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy, wielkość zasobów eksploatacyjnych zwykłych wód podziemnych na terenie województwa podlaskiego wynosi 77 983,00m3/h. Rozmieszczenie zasobów w utworach geologicznych kształtuje się następująco: w czwartorzędzie – 75 889,90m3/h; w utworach neogeńsko-paleogeńskich – 2 047,10 m3/h; w kredzie – 34,0 m3/h; w utworach starszych – 12m3/h.
Gmina Sztabin znajduje się w zasięgu jednolitej części wód podziemnych nr 32. JCWPd nr 32 należy do regionu Środkowej Wisły. Obejmuje swym terenem województwo: podlaskie oraz warmińsko-mazurskie. Na tym terenie leżą powiaty: gołdapski, suwalski, Suwałki, sejneński, augustowski, sokólski, białostocki, moniecki, łomżyński, kolneński, grajewski, piski, ełcki oraz giżycki i olecki. Głębokość występowania tu wód słodkich to około 300 m.
Rysunek 7. Lokalizacja JCWPd nr 32
Źródło: www.psh.gov.pl
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 63
Jakość wód podziemnych Monitoring jakości wód podziemnych prowadzony jest przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy na zlecenie Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Podstawę oceny stanowi rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). Klasyfikacja elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych obejmuje pięć następujących klas jakości wód podziemnych: Klasa I – wody bardzo dobrej jakości, w których: a) wartości elementów fizykochemicznych są kształtowane wyłącznie w efekcie naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i mieszczą się w zakresie wartości stężeń charakterystycznych dla badanych wód podziemnych (tła hydrogeochemicznego), b) wartości elementów fizykochemicznych nie wskazują na wpływ działalności człowieka. Klasa II – wody dobrej jakości, w których: a) wartości niektórych elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych, b) wartości elementów fizykochemicznych nie wskazują na wpływ działalności człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby. Klasa III – wody zadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych lub słabego wpływu działalności człowieka. Klasa IV – wody niezadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych oraz wyraźnego wpływu działalności człowieka. Klasa V – wody złej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych potwierdzają znaczący wpływ działalności człowieka. Powyższa klasyfikacja jest podstawą do oceny stanu chemicznego, gdzie woda klas I-III oznacza dobry stan chemiczny, a woda klas IV-V oznacza zły stan chemiczny.
Według danych z „Informacji Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r.” w 2012 r. w ramach monitoringu diagnostycznego Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy spośród 43 punktów badanych województwie podlaskim wyznaczył 1 punkt do badań z terenu powiatu augustowskiego w Kamieniu, który leży na terenie Gminy Sztabin.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 64
Jakość tamtejszych wód odpowiadała III klasie czystości i mieściła się w granicach dobrego stanu wód podziemnych. W 2013 i 2014 r. nie prowadzono badań wód podziemnych na terenie powiatu augustowskiego, tym samym również na terenie Gminy Sztabin.
Tabela 20. Klasyfikacja wód podziemnych w Gminie Sztabin Użytkowanie terenu Klasa wód Głębokość (dominujące Nr Miejscowość JCWPd stropu (m) w promieniu 2007 2012 500 m) 748 Kamień [sw] 20,1 lasy 341 III III Źródło: Informacji Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r. Objaśnienia do tabeli: Rodzaj studni: [sw] – studnia wiercona
JCWPd – numer jednolitej części wód podziemnych 1 – do końca 2015 roku punkt pomiarowy znajdował się na terenie 34 JCWPd, według podziału obowiązującego od 2016 roku leży na terenie 32 JCWPd
5.1.1.3. ZAGROŻENIE POWODZIOWE
W zakresie gospodarowania wodami na terenie Gminy Sztabin przeanalizowano prawdopodobieństwo wystąpienia na tym terenie powodzi.
Powódź to takie wezbranie wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych lub kanałach, podczas którego woda po przekroczeniu stanu brzegowego zalewa doliny rzeczne i powoduje zagrożenie dla ludności lub mienia. Główne zagrożenie powodziowe jest wywoływane dużą prędkością płynącej wody i jej energią, która powoduje niszczenia ciężkiej zabudowy koryt (opaski, mury, progi), a także budowli nad korytem rzek, takich jak kładki, przepusty, mosty i inne.
Zgodnie z zapisami ustawy Prawo wodne, ochrona przed powodzią jest zadaniem organów administracji rządowej i samorządowej. Powiat Augustowski położony jest na obszarze działania Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie (RZGW). W ramach ochrony przed powodzią w strukturach RZGW wyodrębniono Ośrodek Koordynacyjno – Informacyjny Osłony Przeciwpowodziowej, w którym prowadzone są przede wszystkim podstawowe działania związane z tą ochroną. Działania te, realizowane również na terenie
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 65
powiatu, prowadziły i w dalszym ciągu prowadzą do zmniejszenia tragicznych skutków wystąpienia ewentualnych powodzi w tym rejonie.
Zgodnie z mapami zagrożenia powodziowego opracowanymi przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej na terenie Gminy Sztabin nie występują zagrożenia związane z powstaniem powodzi, o czym świadczy Rysunek 8.
Rysunek 8. Mapa zagrożenia powodziowego na terenie Gminy Sztabin
Źródło: www.kzgw.gov.pl
Trzeba jednak pamiętać, że obszary gminy w jej południowej części wzdłuż dolin rzek (Biebrzy i jej dopływów) stanowią tereny zalewowe. Zalewy te związane są zarówno z porami roku jak i intensywnością opadów oraz roztopów. Czas trwania zalewów w basenie Biebrzy Górnej i Środkowej zazwyczaj kończy się w miesiącu kwietniu. W okolicy Sztabina trwa on średnio rocznie jakieś 20 dni.
5.1.2. PRESJE
Podstawowym źródłem zanieczyszczenia, zarówno wód powierzchniowych, jak i podziemnych są zanieczyszczenia pochodzenia antropogenicznego, czyli będące wynikiem działalności człowieka. Umownie można je podzielić pod względem zasięgu występowania na obszarowe, liniowe i punktowe. Ze względu na pochodzenie zanieczyszczeń można je podzielić na: geogeniczne, czyli związane z uwarunkowaniami przyrodniczymi i geologicznymi oraz antropogeniczne, będące wynikiem działalności człowieka. Najczęściej mamy do czynienia z zanieczyszczeniami poligenetycznymi powstającymi w wyniku oddziaływania na danym obszarze różnych rodzajów zanieczyszczeń.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 66
Zanieczyszczenia obszarowe są to trafiające ze spływami wód opadowych i roztopowych do cieków powierzchniowych nawozy mineralne i organiczne oraz środki ochrony roślin i ścieki bytowe z terenów nieskanalizowanych. Zanieczyszczenia te są trudne do oszacowania i kontrolowania, a mają znaczny wpływ na stan czystości wód powierzchniowych. Problem zanieczyszczeń obszarowych jest widoczny szczególnie tam, gdzie rzeki przepływają przez tereny wiejskie o niskim stopniu skanalizowania. Przemysłowo-rolniczy charakter zlewni powoduje wprowadzanie do wód rzek ścieków komunalnych (zły stan bakteriologiczny wody) oraz nawozów rolniczych (duże stężenia azotanów). Do zanieczyszczeń obszarowych zaliczamy także zanieczyszczenia małopowierzchniowe, takie jak składowiska odpadów oraz zanieczyszczenia wielkoobszarowe (emisja gazów i pyłów do atmosfery).
Zanieczyszczenia liniowe stanowią: zanieczyszczone chemicznie i bakteriologicznie rzeki, drogi o intensywnym ruchu samochodowym oraz linie kolejowe obciążone dużą ilością przewozów. Ze względu na dużą intensywność ruchu, ogniska te stwarzają potencjalne zagrożenia skażenia powierzchni terenu, a stąd infiltracyjnego wnikania do wód podziemnych poprzez wody opadowe takich substancji jak: substancje ropopochodne, gazowe produkty spalin (głównie związki azotu, siarki, ołowiu i rtęci), innych substancji nieorganicznych m.in. soli rozmrażających, środków przeciwkorozyjnych. Zanieczyszczenia te infiltrują do wód w sposób ciągły i długotrwały, powodując z upływem czasu ich kumulację.
Zanieczyszczenia punktowe to głównie ścieki komunalne i przemysłowe. Ścieki komunalne na terenach wiejskich nieskanalizowanych, są gromadzone w bezodpływowych zbiornikach i wywożone do oczyszczalni lub oczyszczane w przydomowych instalacjach rozsączalnych. Część ścieków może trafiać nielegalnie na pola i nieużytki. Ze względu na znaczne koszty dowozu ścieków do oczyszczalni, problemu tego nie da się rozwiązać bez rozbudowy sieci kanalizacyjnej. Biorąc pod uwagę ogólną trudną sytuację gospodarczą oraz wieloletnie zaniedbania w tym zakresie, dokończenie sanitacji terenów wiejskich powinno być przez najbliższe lata zadaniem priorytetowym w dziedzinie ochrony środowiska na terenie gminy.
Na obszarze Gminy Sztabin występują zarówno obszarowe, liniowe, jak również punktowe źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych, do których należą głównie: ścieki deszczowe spływające z dróg, placów i stacji paliw, powodujące zanieczyszczenie wód powierzchniowych głównie substancjami ropopochodnymi, nielegalne zrzuty ścieków bytowych szczególnie na terenach wiejskich, zanieczyszczenia spływające z pól, obszarów rolnych, szczególnie w okresach po nawożeniu gruntów rolnych.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 67
Charakter terenu Gminy Sztabin nie wykazuje większego zagrożenia powodziowego. Nie oznacza to jednak, że w przyszłości sytuacja to może ulec zmianie, pogorszeniu. Dlatego też, aby w przyszłości zapobiec takim zagrożeniom należy utrzymać infrastrukturę w dobrym stanie, należy podejmować na bieżąco różnorodne prace, typu: bieżące remonty budowli regulacji rzek jak również i potoków; bieżące remonty, stała konserwacja i renowacja przepustów, rowów i innych urządzeń odprowadzających wodę lub zabezpieczających odpływ; wycinka drzew i krzewów w korytach cieków, co przeciwdziała podnoszeniu się poziomu zwierciadła wód odpływowych oraz niszczeniu mostów bądź brzegowych ubezpieczeń dróg; systematyczne oczyszczanie z rumowiska koryt powyżej zapór przeciwrumowiskowych i stopni wodnych, stabilizujących dno cieków.
5.1.3. ANALIZA SWOT
Tabela 21. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami
Mocne strony Słabe strony brak zidentyfikowanego zagrożenia brak szczegółowych uregulowań na wypadek powodziowego; wystąpienia powodzi; dobry stan części wód powierzchniowych zły stan części z wód powierzchniowych oraz podziemnych Szanse Zagrożenia realizacja przez gminy ościenne inwestycji związanych z ochroną przeciwpowodziową; realizacja przez gminę oraz samorządy nagłe pogorszenie stosunków wodnych; ościenne projektów z zakresu gospodarki nasilenie negatywnych, nagłych zjawisk wodno-ściekowej; związanych ze zmianami klimatu, monitorowanie stanu wód i podejmowanie powodujących m.in. lokalne podtopienia działań zmierzających do ich polepszenia; edukacja mieszkańców na temat wpływu ścieków i nawozów na stan wód Źródło: Opracowanie własne
Wnioski Na terenie gminy brak jest zidentyfikowanego zagrożenia powodziowego. Trzeba jednak pamiętać, że zmiany klimatu mogą spowodować trudne do przewidzenia zagrożenia, które mogą się wiązać z lokalnymi podtopieniami. Stąd też potrzeba dbania o istniejącą infrastrukturę, między innymi przepustów, rowów czy innych urządzeń odprowadzających wodę. Warto również zadbać, aby na terenie gminy obowiązywały odpowiednie regulacje prawne w razie wystąpienia zagrożenia powodziowego.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 68
5.2. OCHRONA KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA
5.2.1. STAN AKTUALNY
Powietrze atmosferyczne należy do najważniejszych chronionych komponentów środowiska przyrodniczego. Obowiązujące regulacje prawne odnoszą się przede wszystkim do jego jakości oraz kontroli emisji w postaci pozwoleń na emisję gazów i pyłów. Ze względu na porozumienia międzynarodowe, ochrona powietrza atmosferycznego obejmuje również warstwę ozonową i klimat.
W polskim prawie środowiskowym zakres i sposoby ochrony powietrza atmosferycznego są określane głównie w ustawie Prawo ochrony środowiska. Przepisy te dotyczą ochrony zasobów środowiska przyrodniczego, przeciwdziałania zanieczyszczeniom, wydawania pozwoleń, opłat i kar administracyjnych za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. W efekcie ramy prawne ochrony powietrza atmosferycznego w Polsce wyznaczają takie akty jak: A. Z zakresu prawa krajowego: 1) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowisku i towarzyszące jej rozporządzenia, 2) Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o substancjach zubożających warstwę ozonową. B. Z zakresu prawa wspólnotowego: 1) Dyrektywa 96/62/WE z 1996 roku w sprawie oceny i zarządzania jakością otaczającego powietrza wraz z dyrektywami córkami, 2) Dyrektywa 2001/81/WE z 2001 roku w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych rodzajów zanieczyszczeń powietrza, 3) Dyrektywa 1999/13/WE z 1999 roku w sprawie kontroli emisji lotnych związków organicznych ze stosowania rozpuszczalników organicznych, 4) Dyrektywa 94/63/WE z 1994 roku w sprawie kontroli emisji lotnych związków organicznych ze składowania paliwa i jego dystrybucji z terminali do stacji paliw, 5) Dyrektywa 2001/80/WE z 2001 roku w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania, 6) Dyrektywa 2003/87/WE z 2003 roku ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, 7) Dyrektywy dotyczące zawartości określonych substancji w paliwach, 8) Dyrektywa IPPC (96/61/WE),
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 69
9) Rozporządzenie wspólnotowe 2037/2000 z 2000 roku w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową.
C. Z zakresu prawa międzynarodowego: 1) Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości z 1979 roku, 2) Protokół do Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości, dotyczący długofalowego finansowania wspólnego programu monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości w Europie (EMEP) z 1984 roku, 3) Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z 1992 roku, 4) Protokół z Kioto z 1997 roku, 5) Konwencja wiedeńska o ochronie warstwy ozonowej z 1985 roku, 6) Protokół montrealski w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową z 1987 roku. Potrzeba prawnej ochrony powietrza jest skutkiem jego zanieczyszczenia, które w ustawie – Prawo ochrony środowiska zostało zdefiniowane jako emisja, która może być szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, może powodować szkodę w dobrach materialnych, może pogarszać walory estetyczne środowiska lub może kolidować z innymi uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska (art. 3 pkt 49 u.p.o.ś.). Postępująca urbanizacja przyczynia się do wzrostu liczby źródeł emisji zanieczyszczeń. Badania jakości powietrza potwierdzają, iż emisja antropogeniczna jest głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza w województwie podlaskim. Najczęściej stosowaną klasyfikacją źródeł emisji jest następujący podział: źródła punktowe związane z energetycznym spalaniem paliw i procesami technologicznymi w zakładach przemysłowych; źródła liniowe związane z komunikacją; źródła powierzchniowe niskiej emisji rozproszonej komunalno-bytowej i technologicznej.
Podstawową oceną jakości powietrza służącą do stwierdzenia zachowania norm jakości, a przypadku ich niedotrzymania, wdrożenia działań naprawczych, jest coroczna ocena wykonywana podstawie art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Ocena stopnia zanieczyszczenia powietrza na terenie województwa podlaskiego dokonywana jest w oparciu o pomiary kontrolne głównych zanieczyszczeń bezpośrednio emitowanych do atmosfery (emisja) oraz badania monitoringowe substancji powstających w atmosferze (imisja). Oceny jakości powietrza wykonywane są w odniesieniu do obszaru
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 70
strefy. Od stycznia 2011 r. dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnianych w ocenach jakości powietrza obowiązuje nowy podział kraju na strefy. W nowym układzie, dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnionych w ocenie, tj.: dwutlenku siarki (SO2), tlenków azotu (NO2, NOx), tlenku węgla (CO), benzenu (C6H6), ozonu (O3), pyłu zawieszonego PM10, pyłu zawieszonego PM2,5 oraz zawartości w pyle zawieszonym PM10: ołowiu (Pb), arsenu (As), kadmu (Cd), niklu (Ni) i benzo(a)pirenu (B(a)P), strefę stanowią: aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., miasto (niebędące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców.
W ocenie wyróżnia się 3 podstawowe klasy stref: Klasa A: poziom stężeń zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekracza odpowiednio poziomu dopuszczalnego, poziomu docelowego, poziomu celu długoterminowego; Klasa B: poziom stężeń jest powyżej wartości dopuszczalnej, lecz nie przekracza tej wartości powiększonej o margines tolerancji (z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone), Klasa C: poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną powiększoną o margines tolerancji (z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone), poziom docelowy, poziom celu długoterminowego.
W województwie podlaskim, występują dwie strefy: aglomeracja białostocka (kod PL2001), stanowiąca obszar powiatu miasta Białystok oraz strefa podlaska (kod PL2002), obejmująca pozostałe tereny województwa (w tym m.in.: Gminę Sztabin). Oceny jakości powietrza według kryteriów ochrony zdrowia i ochrony roślin dokonano na podstawie ocen wyników pomiarów poszczególnych zanieczyszczeń ze stacji: w Łomży: automatyczny pomiar pyłu PM10 i zanieczyszczeń gazowych (dwutlenku i tlenku azotu oraz dwutlenku siarki) oraz pomiar manualny pyłu PM2,5 na 1 stacji tła miejskiego w miejscu zapewniającym reprezentatywność pomiarów dla obszaru kilku km2; w Suwałkach: automatyczny pomiar pyłu PM2,5 oraz pomiar manualny pyłu PM10, metali i WWA w pyle na stacji 1 tła miejskiego w miejscu zapewniającym reprezentatywność pomiarów dla obszaru kilku km2; w Borsukowiźnie (gm. Krynki), automatyczny pomiar: ozonu, dwutlenku i tlenku azotu oraz dwutlenku siarki na stacji 1 tła wiejskiego wykonującej pomiary na potrzeby oceny
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 71
wg kryterium - ochrona roślin. Stacja jest reprezentatywna dla obszaru całego województwa. Badania zanieczyszczeń powietrza uzupełniono o obiektywne metody szacowania emisji.
Kryteriami klasyfikacji stref są: dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (z uwzględnieniem dozwolonej liczby przekroczeń poziomu dopuszczalnego, określonego dla niektórych zanieczyszczeń), dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines tolerancji, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych.
Wykonywana corocznie „Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego” wykazała w 2015 r. przekroczenie: poziomu docelowego benzo(a)pirenu (kryterium - ochrona zdrowia) w strefach: Aglomeracja Białostocka oraz Strefa Podlaska gdzie największymi obszarami przekroczeń są: wszystkie miasta powiatowe województwa podlaskiego oraz inne mniejsze miejscowości szczegółowo wskazane na rysunku 9. W poprzednich latach sygnalizowano w ocenach problem z dotrzymaniem normy dla benzo(a)pirenu. Kontynuowane w 2015 roku badania potwierdziły występowanie ponadnormatywnych stężeń benzo(a)pirenu w obu strefach województwa. Wynika stąd konieczność podjęcia działań na rzecz ograniczenia emisji benzo(a)pirenu;
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 72
Rysunek 9. Średnia roczna emisja benzo(a)pirenu
Źródło: Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego w 2015 r.
poziomów celów długoterminowych dla ozonu w Strefie Podlaskiej (kryterium - ochrona roślin) oraz w strefach: Aglomeracja Białostocka i Strefie Podlaskiej (kryterium - ochrona zdrowia).
W klasyfikacji ze względu na kryterium – ochrona zdrowia, w 2015 r. stwierdzono, ponownie jak w latach 2011 – 2014, przekroczenia normy pyłu zawieszonego PM2,5 w Strefie Podlaskiej oraz wartości normowanych pyłu zawieszonego PM2,5 dla II fazy. W Strefie Podlaskiej zanotowano również przekroczenia normy 24 – godzinnej pyłu PM10, jednakże liczba dób z przekroczeniami była mniejsza niż dopuszczalna. Należy zaznaczyć, że do zachowania normy w dużej mierze przyczyniła się stosunkowo ciepła zima. W klasyfikacji ze względu na kryterium: ochrona roślin nie wystąpiły na terenie województwa strefy z przekroczeniami poziomów dopuszczalnych.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 73
W przypadku pozostałych zanieczyszczeń podlegających ocenie (arsen, kadm, nikiel) nie zanotowano przekroczeń poziomów docelowych oraz celów długoterminowych.
Szczegółowe dane dotyczące oceny stanu wystąpienia poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń zawarto w tabelach 22-24.
Tabela 22. Klasyfikacja strefy podlaskiej z uwzględnieniem poziomów dopuszczalnych zanieczyszczeń w celu ochrona zdrowia
Zanieczyszczenie Klasa strefy
SO2 A
NO2 A pyłu PM10 A ołów A benzen A tlenek węgla A pył zawieszony PM2,5 C kadm A arsen A nikiel A benzo(a)piren C Źródło: Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego w 2015 r.
Tabela 23. Klasyfikacja strefy podlaskiej z uwzględnieniem poziomów dopuszczalnych zanieczyszczeń w celu ochrona roślin
Zanieczyszczenie Klasa strefy
SO2 A
NOx A Źródło: Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego w 2015 r.
Tabela 24. Klasyfikacja strefy podlaskiej z uwzględnieniem poziomów docelowych oraz celów długoterminowych dla ozonu - ochrona zdrowia i roślin Symbol klasy poziom celu Symbol klasy poziom docelowy Zanieczyszczenie długoterminowego 8-godzin AOT 40 8-godzin AOT ozon A A D2 D2 Źródło: Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego w 2015 r.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 74
5.2.2. PRESJE
W Gminie Sztabin głównym źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza jest tzw. emisja antropogeniczna. Emisja ta wynika z działalności człowieka. Innymi ze źródeł zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy jest emisja niska z gospodarki komunalnej (mają na nią wpływ zarówno kotłownie, jak i indywidualne paleniska domowe czy jednostki gospodarcze). Według Głównego Urzędu Statystycznego na terenie gminy nie występują zakłady szczególnie uciążliwe i emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych z terenu gminy nie jest wykazywana. Znaczy to, że emisja z podmiotów gospodarczych z terenu Gminy Sztabin nie osiąga poziomu wymaganego w statystyce publicznej.
5.2.3. ANALIZA SWOT
Tabela 25. Analiza SWOT – ochrona klimatu i jakości powietrza
Mocne strony Słabe strony występowanie znacznej niskiej emisji związanej przede wszystkim z ogrzewaniem budynków mieszkalnych; niski odsetek budynków wykorzystujących dobry stan powietrza atmosferycznego na odnawialne źródła energii; terenie gminy; niedostateczny stan nawierzchni dróg podejmowanie działań związanych ze przebiegających przez teren gminy; zmniejszeniem niskiej emisji niewystarczająca świadomość ekologiczna mieszkańców gminy m.in. w zakresie wpływu spalania paliw złej jakości oraz odpadów w paleniskach domowych na stan czystości powietrza Szanse Zagrożenia realizacja przez gminy ościenne inwestycji zmniejszenie zainteresowania turystów związanych z poprawą stanu powietrza; odwiedzeniem gminy w związku akcje informacyjne i promujące korzystanie z pogorszeniem jakości powietrza; z odnawialnych źródeł energii; pogorszenie zdrowia mieszkańców prace modernizacyjne dróg gminnych wynikających z pogorszenia stanu powietrza Źródło: Opracowanie własne
Wnioski Stan powietrza atmosferycznego na terenie Gminy Sztabin można ogólnie określić jako dobry. Konieczne jest jednak podejmowanie inicjatyw mających na celu zachowanie a nawet poprawę tego stanu.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 75
W celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń emitowanych do powietrza w wyniku prowadzenia komunalnej gospodarki cieplnej wyróżnić można dwa kierunki działań, a mianowicie: wzrost energooszczędności a to poprzez m.in. stosowanie zabiegów termoizolacyjnych, czyli na przykład modernizacje budynków mieszkalnych oraz publicznych; modernizacja bądź też przebudowa systemów ogrzewania – szczególnie dotyczy to małych kotłowni i indywidualnych palenisk domowych. Alternatywą dla paliw tradycyjnych jest wykorzystanie innych źródeł energii: biomasy, energii wód płynących, energii wiatru czy energii słonecznej.
Znaczną poprawę jakości powietrza można uzyskać w wyniku prowadzenia edukacji ekologicznej mieszkańców na temat szkodliwości spalania odpadów w paleniskach domowych lub na powierzchni terenu.
Kierunki działań związane z ograniczeniem powietrza ze źródeł komunikacyjnych wiążą się w sposób bezpośredni z eliminacją lub zmniejszeniem uciążliwości transportu drogowego dla otoczenia i koncentrują się przede wszystkim na poprawie warunków ruchu drogowego poprzez podwyższenie standardów technicznych infrastruktury drogowej, zwłaszcza w obszarze o największym nasileniu ruchu. Pewien wpływ ma również promowanie transportu publicznego.
5.3. ZAGROŻENIA HAŁASEM
5.3.1. STAN AKTUALNY
Hałas w środowisku to wszelkiego rodzaju niepożądane, nieprzyjemne i uciążliwe dźwięki w danym miejscu i czasie. Jest zanieczyszczeniem środowiska przyrodniczego charakteryzującym się różnorodnością źródeł i powszechnością występowania. Skutki oddziaływania hałasu i wibracji na człowieka oraz środowisko naturalne są bardzo dotkliwe.
Hałas pochodzenia antropogenicznego, dzieli się w zależności od sposobu powstawania, na hałas komunikacyjny i przemysłowy: hałas przemysłowy - jest to hałas stworzony przez źródła zlokalizowane wewnątrz i na zewnątrz obiektów budowlanych różnego typu. Bywa on najczęstszą przyczyną skarg ludności. Wynika to między innymi z faktu, że hałasy tego typu mają najczęściej
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 76
charakter ciągły, często o bardzo dokuczliwym brzmieniu. Największymi źródłami są zakłady przemysłowe, wytwórcze i rzemieślnicze; hałas komunikacyjny pochodzi od środków transportu lotniczego, kolejowego i drogowego. Szczególnie narażone są tereny znajdujące się w pobliżu większych tras komunikacyjnych. Wynika to z dużej dynamiki wzrostu ilości środków transportu, zwłaszcza pojazdów samochodowych notowanego w ostatnich latach oraz wzmożonego ruchu tranzytowego (towarowego i osobowego) w komunikacji międzynarodowej.
Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez: utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie; zmniejszanie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany.
Hałas przemysłowy Zgodnie z „Informacją Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r.” w prowadzonej poprzez Delegaturę WIOŚ w Suwałkach ewidencji podmiotów posiadających decyzje określające dopuszczalny poziom hałasu przenikającego do środowiska brak jest zakładów z obszaru powiatu augustowskiego, tym samym również Gminy Sztabin. Na terenie powiatu prowadzone są incydentalnie kontrole dotyczące uciążliwości obiektów pod względem hałasu. Są to jednak tylko kontrole interwencyjne lub sprawdzające, mające na celu określenie poziomu hałasu przenikającego do środowiska. Źródłem hałasu przemysłowego na terenie Gminy Sztabin są głównie małe przedsiębiorstwa. Skala zagrożeń hałasem przemysłowym na jej terenie nie jest zbyt duża. Jego zasięg ograniczony jest do oddziaływania o charakterze lokalnym.
Na terenie Gminy Sztabin nie są zlokalizowane żadne znaczące podmioty gospodarcze będące źródłem hałasu przemysłowego, co sprawia, że nie stanowi on istotnego zagrożenia dla środowiska.
Na terenie gminy nie są zlokalizowane turbiny czy farmy wiatrowe, które mogłyby być źródłem hałasu.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 77
Hałas komunikacyjny Hałas komunikacyjny pochodzi z przebiegających przez gminę szlaków komunikacyjnych. Przez jej teren przebiegają: droga krajowa Białystok – Augustów S 8 – droga ekspresowa, droga wojewódzka Augustów – Lipsk Nr 664, drogi powiatowe: . Dębowo – Białobrzegi Nr 1220B, . Rzepiski – Komaszówka - Promiski Nr 1222B, . Sosnowo – Podcisówek Nr 1223B, . Mogilnice– Wrotki Nr 1224B, . Mogilnice – Sztabin Nr 1225B, . Jasionowo – Jagłowo Nr 1226B, . Cisów – Krasnybór Nr 1227B, . Sztabin – Lipsk Nr 1228B, . Kolonia Jastrzębna – Stacja Jastrzębna Nr 1229B, . Kolonia Jastrzębna – Nowa Kamienna Nr 1230B, . Janówek – Sztabin Nr 1241B. drogi gminne, których wykaz zawarto w tabeli 26.
Tabela 26. Wykaz dróg gminnych na terenie gminy Sztabin – stan na koniec 2015 roku Długość (km)/ Lp. Nr drogi Nazwa drogi nawierzchnia 1. 102821B Jasionowo Dębowskie - Kopytkowo 3,0 / gruntowa 2. 102822B Dębowo – Polkowo – Kanał Augustowski 2,5 / asfalt 3,0 / asfalt -0,75, 3. 102823B Jaziewo - przez kol. Jaziewo grunt. 4. 102824B Jaminy – Wrotki 3,5 / gruntowa 5. 102825B Janówek – Kamień 4,5 / gruntowa 6. 102826B Jaminy – Czarniewo 2,0 / gruntowa 8,0 / asfalt -4,50, 7. 102827B Ewy - Huta – Motułka grunt. 8. 102828B Janówek – Kopiec 4,0 / gruntowa 7,0/asfalt -2,30, 9. 102829B Janówek – Sosnowo grunt. 10. 102830B Kamień – Krasnoborki 2,5 / asfalt 11. 102831B Jasionowo - Podcisówek 6,0 / gruntowa 12. 102832B Jasionowo - Kryłatka 6,0 / gruntowa 13. 102833B Cisów – Balinka 7,0 / gruntowa 14. 102834B Komaszówka – Lebiedzin 4,0 / gruntowa 15. 102835B Jastrzębna I - Ostrowie - Jastrzębna II 5,0 / gruntowa 16. 102836B Jastrzębna I – Hruskie 6,0 / asfalt, 17. 102837B Jastrzębna I - Stacja kol.- Balinka 5,0 / asfalt –
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 78
Długość (km)/ Lp. Nr drogi Nazwa drogi nawierzchnia 2,00, grunt. 18. 102846B Droga powiatowa nr 1225B – Czarny Las 1,4 / gruntowa 19. 102847B Droga przez wieś Lipowo 0,55 / gruntowa 20. 102848B Kunicha - Karoliny 1,05/ gruntowa 21. 102849B Droga gminna nr 102829B - Budziski 3,7 / gruntowa 22. 102850B Krasnoborki kol. - Wolne 2,5 / gruntowa 3,9 / asfalt -1,30 , 23. 167500B Jasionowo - Krasnybór grunt. 5,5 / asfalt -0,60, 24. 167501B Cisów – Długie - Lebiedzin grunt. 25. 167502B Lebiedzin – droga gminna nr 102837B 1,1 / gruntowa 26. 167503B Droga powiatowa nr 1227B - Ściokła 1,05 / gruntowa 27. 167504B Droga przez wieś Kamień 1,05 / asfalt 28. 167505B Droga przez wieś Krasnoborki 1,4 / gruntowa 29. 167506B Droga powiatowa nr 1225B - Janówek 1,4 / gruntowa Droga wojewódzka nr 664 – do drogi Jastrzębna 30. 167507B 2,72 / gruntowa Pierwsza - Jastrzębna Druga - droga pow. Nr 1229B Jastrzębna Pierwsza – Jastrzębna Druga – droga 31. 167508B 7,0 / gruntowa powiatowa Nr 1229B 32. 167509B Jaziewo – Jaziewo kolonie 7,2 / gruntowa 33. 167510B Krasnoborki – Kamień wieś 2,42 / gruntowa 34. 167511B Krasnoborki kolonie – Kamień kolonie 2,2 / gruntowa 35. 167512B Ostrowie kolonie – droga gminna Nr 102835B 1,32 / gruntowa 36. 167513B Czarny Las – Czarniewo 1,56 / gruntowa Droga ( ulica ) przez wieś Czarniewo ( w obrębie 37. 167514B 0,80 / gruntowa Czarniewo –dz. geod nr 116 i 117 ) 38. 167515B Czarniewo – granica gminy do rzeki Biebrza 2,4 / gruntowa 39. 167516B Jaziewo kolonie – Mogilnice kolonie – do rzeki Biebrza 6,08 gruntowa 40. 167517B od drogi gminnej nr 102822B – do granicy gminy 2,28 / gruntowa od drogi gminnej nr 102822B – Polkowo kolonie – granica 41. 167518B 2,68 / gruntowa gminy 42. 167519B Jagłowo – granica gminy do rzeki Brzozówka 2,9 / gruntowa 43. 167520B Cisów ( od drogi krajowej Nr 8 ) – Chomaszewo 4,45 / gruntowa 44. 167521B Cisów (od drogi krajowej Nr 8 ) – Długie – Lebiedzin 7,12 / gruntowa od drogi powiatowej nr 1228B – Jasionowo kolonie – do 45. 167522B 2,52 / gruntowa drogi gminnej 102831B Kopiec – Sosnowo – do drogi powiatowej Nr 1223B do 46. 167523B 5,0 / gruntowa rzeki Netta 47. 102838B ulica Sportowa w Sztabinie 0,42 / asfalt 48. 102839B ulica Polna w Sztabinie 0,775 / asfalt 49. 102840B ulica Ogrodowa w Sztabinie 0,25 / asfalt 50. 102841B ulica Młodości w Sztabinie 0,79 / asfalt 51. 102842B ulica Rybacka w Sztabinie 0,65 / asfalt 52. 102843B ulica Lipowa w Sztabinie 0,20 / gruntowa 53. 102844B ulica Akacjowa w Sztabinie 0,20 / gruntowa 54. 102845B ulica Spacerowa w Sztabinie 0,30 / asfalt
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 79
Długość (km)/ Lp. Nr drogi Nazwa drogi nawierzchnia Droga gminna 102833B – działka nr 36 obr. Kryłatka – 55. 167524B 1,14 Lasy państwowe Droga powiatowa 1223B – działka nr 73 (ob. Kryłatka) – 56. 167525B 2,20 granica obrębu Jasionowo k/Krasnegoboru Droga powiatowa 1223B – działka nr 74/1(ob. Kryłatka) – 57. 167526B 0,96 granica obrębu Jasionowo k/Krasnegoboru 58. 167527B Droga gminna 102833B – działka 209 obr. Kryłatka 0,20 Droga gminna 102834B – łąki wsi Długie – droga gminna 59. 167528B 7,12 102837B 60. 167529B Droga gminna 102834B – działka 190 w obrębie Lebiedzin 0,48 61. 167530B Droga gmina 102834B – droga gminna nr 102832B 2,48 62. 167531B Droga powiatowa 1223B – droga gmina 167501B 0,18 63. 167532B Droga gminna 167501B – łąki wsi Długie 0,75 64. 167533B Droga gmina 167521B – droga gmina 167501B 1,70 65. 167534B Droga gminna 102834B – rzeka Lebiedzianka 1,02 Droga powiatowa 1223B – działka 263 w obrębie 66. 167535B 0,35 Lebiedzin 67. 167536B Droga powiatowa 1223B – droga gminna 167503B 0,68 68. 167537B Droga od działki nr 208 – do drogi gminnej 102833B 2,48 69. 167538B Droga gminna 102834B– do obrębu Kryłatka 2,25 Droga gminna 167521B – działka nr 373 obr. Dłużański 70. 167539B 0,28 Las Droga gminna 167521B – droga gminna 167521B – do 71. 167540B 1,00 działki nr 114 obr. Długie 72. 167541B Droga gminna 167521B – działka 102 obr. Długie 0,30 73. 167542B Droga gminna 167501B – działka 222 obr. Długie 0,03 74. 167543B Droga gminna 102833B – do działki nr 185 obr. Długie 0,60 75. 167544B Droga gminna 102834B – rzeka Lebiedzianka 1,20 Droga powiatowa 1228B – łąki wsi Krasnybór – rzeka 76. 167545B 7,96 Biebrza 77. 167546B Droga gminna 167521B – działka 291 obr. Cisów 1,62 78. 167547B Droga gminna 167521B – działka 714/2 obr. Cisów 2,15 79. 167548B Droga krajowa nr 8 – działka nr 314 obr. Cisów 1,10 Droga krajowa nr 8 – lasy Nadleśnictwa Białobrzegi obr. 80. 167549B 1,08 Cisów 81. 167550B Droga gminna 167520B – droga krajowa nr 8 ob. Cisów 4,1 82. 167551B Droga gminna 167520B – działka nr 103/2 obr. Cisów 0,78 Droga gminna 167520B – droga powiatowa 1223B obr. 83. 167552B 2,40 Cisów – działka nr 546 Droga gminna 167520B – droga powiatowa 1223B obr. 84. 167553B 6,20 Cisów – działka nr 558 85. 167554B Droga przez wieś Podcisówek 1,95 86. 167555B Droga wojewódzka 664 – osada leśna Wilkownia 0,15 Rzeka Jastrzębianka – łąki wsi Hruskie – działka nr 34 87. 167556B 3,05 ob. Hruskie 88. 167557B Droga gminna 102836B – działka nr 199 obr. Hruskie 1,08 89. 167558B Droga gminna 102836B – działka nr 211 obr. Hruskie 0,92
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 80
Długość (km)/ Lp. Nr drogi Nazwa drogi nawierzchnia 90. 167559B Droga gminna 102836B – działka 173 obr. Hruskie 1,9 91. 167560B Droga przez kolonie wsi Balinka 2,33 Droga gminna 102837B – przez tory – działka nr 84 obr. 92. 167561B 0,23 Balinka Droga od działki nr 42 obr. Chomaszewo – Lasy 93. 167562B 2,5 Nadleśnictwa Białobrzegi – droga gminna 102827B 94. 167563B Droga gminna 167520B – działka 44 obr. Chomaszewo 1,72 95. 167564B Droga gminna 167520B – droga nr działki 50 w obr. Huta 1,88 Droga gminna 102827B w obr. Chomaszewo – droga 96. 167565B 1,86 powiatowa nr 1222B w obr. Motułka 97. 167566B Droga gminna 102827B – działka nr 253 w obr. Cisów 7,30 98. 167567B Droga gminna 102827B – działka nr 210 w obr. Huta 1,12 Droga od działki nr 217 – łąki wsi Huta – działka nr 235 w 99. 167568B 1,45 obr. Huta 100. 167569B Droga od działki nr 441 obr. Huta - granica obrębu 0,20 Droga powiatowa 1223B – lasy państwowe w obrębie 101. 167570B 0,53 Fiedorowizna 102. 167571B Droga gminna 102827B – do działki 242 w obr. Huta 1,24 103. 167572B Droga powiatowa 1223B – droga gminna 102827B 1,30 Droga gminna 102827B – działka 20/1 obr. Huta 1,48 104. 167573B
Droga gminna 102827B– droga powiatowa 1223B (do 105. 167574B 1,57 kolonii wsi Budziski) Droga gminna 102827B – przez las - droga gminna 106. 167575B 1,84 102827B obr. Fiedorowizna 107. 167576B Droga gminna 102827B - droga gminna 102848B 8,75 108. 167577B Droga gminna 102827B - droga gminna 102825B 1,63 109. 167578B Droga gminna 102827B – działka nr 13 w obr. Ewy 0,34 110. 167579B Droga gminna 102848B – działka 87 w obr. Karolin 0,26 111. 167580B Droga gminna 102848B – działka 95 w obr. Karolin 0,29 112. 167581B Droga gminna 102827B – przez las w kierunku Sztabina 0,40 113. 167582B Droga gminna 102827B – droga powiatowa 1241B 1,47 114. 167583B Droga powiatowa 1241B – działka nr 42 obr. Kunicha 0,24 115. 167584B Droga powiatowa 1241B – działka nr 69/6 obr. Kunicha 2,63 116. 167585B Droga od działka nr 172– działka nr 76/1 obr. Kunicha 0,29 117. 167586B Droga od obr. Sztabin - Łąki nad Biebrzą – działka nr 201 0,68 118. 167587B Droga przez łąki wsi Kunicha do działki 187 0,42 Droga od działki nr 407 - droga gminna 167506B obr. 119. 167588B 1,26 Kunicha Droga powiatowa 1225B – Bojary – droga gminna 120. 167589B 0,78 167506B w obr. Kunicha Droga powiatowa 1241B – lasy nadleśnictwa, obr. 121. 167590B 3,59 Janówek Droga powiatowa 1241B – do działki nr 103/13 obr. 122. 167591B 0,48 Janówek Droga powiatowa 1241B – droga nadleśnictwa do wsi 123. 167592B 3,23 Kopiec 124. 167593B Droga gminna 102848B – działka 55/4 obr. Janówek 0,44
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 81
Długość (km)/ Lp. Nr drogi Nazwa drogi nawierzchnia 125. 167594B Droga powiatowa 1241B – Żmojdak 0,72 126. 167595B Droga gminna 102827B – rz. Olszanka obr. Motułka 2,38 Droga powiatowa 1222B – Sosnowo - droga powiatowa 127. 167596B 7,30 1220B 128. 167597B Rzeka Olszanka obr. Motułka – Budziski 1,42 129. 167598B Droga powiatowa 1222B - droga powiatowa 1220B 1,75 Droga gminna 102849B – rz. Olszanka – działka nr 8/2 130. 167599B 1,25 obr. Budziski 131. 167600B Droga gminna 102849B – działka nr 29 obr. Budziski 0,83 132. 167601B Droga powiatowa 1223B – Dębniaki 1,02 133. 167602B Droga powiatowa 1223B – rz. Olszanka 1,10 134. 167603B Droga powiatowa 1223B – droga gminna 102849B 0,88 135. 167604B Droga powiatowa 1223B – droga gminna 102828B 0,94 136. 167605B Droga powiatowa 1223B – droga powiatowa 1220B 3,45 137. 167606B Droga przez wieś Kopiec – łąki wsi Sosnowo 10,80 138. 167607B Droga powiatowa 1223B – działka nr 297 obr. Kopiec 0,32 139. 167608B Droga powiatowa 1223B – droga gminna 102829B 1,78 140. 167609B Droga powiatowa 1220B – działka nr 587 obr. Kopiec 0,25 141. 167610B Droga gminna 167523B – działka nr 530 obr. Kopiec 0,38 142. 167611B Droga powiatowa 1223B – działka nr 278 obr. Kopiec 0,83 143. 167612B Droga gminna 102829B – działka nr 270 obr. Kopiec 0,19 144. 167613B Droga od działka nr 903 – działka nr 474 obr. Sosnowo 0,66 145. 167614B Droga gminna 167523B – rzeka Netta 0,41 146. 167615B Droga gminna 167523B – łąki wsi Sosnowo 5,64 Droga gminna 167523B – przez łąki wsi Sosnowo - droga 147. 167616B 0,78 gminna167523B 148. 167617B Droga powiatowa 1220B – działka nr 428 obr. Sosnowo 1,38 149. 167618B Droga gminna 167523B – działka nr 383 obr. Sosnowo 0,36 150. 167619B Droga powiatowa 1220B – rzeka Netta 8,10 151. 167620B Droga gminna 167523B – grunty wsi Promiski 0,23 152. 167621B Droga gminna 167523B – działka nr 72 obr. Sosnowo 0,58 Droga od działki nr 143 obr. Sosnowo – grunty wsi 153. 167622B 0,30 Promiski Droga od działki nr 150 obr. Sosnowo – grunty wsi 154. 167623B 0,60 Promiski 155. 167624B Droga powiatowa 1220B – działka nr 184 obr. Sosnowo 1,17 156. 167625B Droga powiatowa 1220B – działka nr 540 obr. Sosnowo 0,44 157. 167626B Droga gminna 102829B – działka nr 589/3 obr. Sosnowo 0,38 158. 167627B Droga powiatowa 1220B – działka nr 498 obr. Sosnowo 0,45 Ulica Młodości – oczyszczalnia – łąki wsi Sztabin – plaża 159. 167628B 3,63 w Sztabinie Droga powiatowa 1225B – droga powiatowa 1241B obr. 160. 167629B 0,70 Sztabin 161. 167630B Pas holowniczy rzeki Biebrzy obr. Sztabin 3,26 162. 167631B Droga krajowa nr 8 – działka 327/12 obr. Sztabin 0,28
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 82
Długość (km)/ Lp. Nr drogi Nazwa drogi nawierzchnia 163. 167632B Droga krajowa nr 8 – działka 322/3 obr. Sztabin 0,36 Droga krajowa nr 8 – łąki nad Biebrzą – łąki wsi 164. 167633B 1,40 Krasnoborki Droga krajowa nr 8 (ul. Augustowska ) – przez las - droga 165. 167634B 2,04 powiatowa 1241B ( ul. Piaski) Droga krajowa nr 8 – kolonie wsi Sztabin - droga gminna 166. 167635B 0,78 102825B Droga krajowa nr 8 – działka nr 3 obr. Sztabin - droga 167. 167636B 1,05 gminna 102825B 168. 167637B Droga krajowa nr 8 od strony wsi Kamień – Krasnoborki 2,81 169. 167638B Ulica Polna – działka nr 73/1 obr. Sztabin 0,32 170. 167639B Droga krajowa nr 8 – przy szkole – ulica Sportowa 0,19 Droga gminna 102830B – kolonie wsi Kamień – stacja 171. 167640B 2,54 RTV 172. 167641B Droga krajowa nr 8 – przy działce nr 79/6 obr. Kamień 0,48 173. 167642B Droga krajowa nr 8 – Cegielnia obr. Kamień 0,23 Droga powiatowa 1228B – rzeka Biebrza obr. 174. 167643B 3,32 Krasnoborki 175. 167644B Droga gminna 167510B – droga gminna 167511B 0,73 Droga gminna 167505B – działka nr 149/3 obr. 176. 167645B 1,85 Krasnoborki 177. 167646B Droga powiatowa 1228B – działka nr 59 obr. Krasnoborki 0,36 Droga powiatowa 1228B – działka nr 63/4 obr. 178. 167647B 0,33 Krasnoborki 179. 167648B Droga przy działce 143 obr. Krasnoborki – rzeka Biebrza 0,38 Droga gminna 102830B – Podlesie – droga powiatowa 180. 167649B 11,48 1228B obr. Krasnoborki Droga gminna 102830B – działka nr 237/6 obr. 181. 167650B 0,38 Krasnoborki Droga powiatowa 1228B – działka nr 546 obr. Krasnoborki 182. 167651B 8,14 - rzeka Biebrza 183. 167652B Droga gminna 102850B- działka nr 8/2 obr. Wolne 0,62 184. 167653B Droga powiatowa 1228B – działka nr 27 obr. Wolne 0,57 185. 167654B Droga powiatowa 1228B – działka nr 34/14 obr. Wolne 1,29 186. 167655B Droga powiatowa 1228B – łąki wsi Wolne - rzeka Biebrza 2,45 Droga od działki nr 320 - droga powiatowa 1228B – 187. 167656B 1,17 Krasnybór wieś Droga od działka nr 311 - droga powiatowa 1228B – 188. 167657B 0,94 Krasnybór wieś 189. 167658B Droga przez łąki wsi Krasnybór 4,31 190. 167659B Droga powiatowa 1228B – działka nr 209 obr. Krasnybór 0,64 191. 167660B Droga powiatowa 1227B – działka nr 194/2 obr. Krasnybór 0,42 192. 167661B Droga przez wieś Ściokła 1,28 193. 167662B Droga powiatowa 1227B – droga gminna 102832B 1,33 194. 167663B Droga gminna 102832B – lasy wsi Krasnybór 3,40 195. 167664B Droga powiatowa 1227B – działka nr 23 obr. Krasnybór 0,90 196. 167665B Droga gminna 102832B – działka nr 1 obr. Krasnybór 0,70 197. 167666B Droga powiatowa 1228B – działka 257/4 obr. Jasionowo 0,50
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 83
Długość (km)/ Lp. Nr drogi Nazwa drogi nawierzchnia k/ Krasnegoboru Droga gminna167500B – łąki wsi Jasionowo k/ 198. 167667B 4,10 Krasnegoboru Droga od działki nr 445 – działka 424 obr. Jasionowo k/ 199. 167668B 0,43 Krasnegoboru 200. 167669B Droga przez kolonie Jasionowo k/Krasnegoboru 5,64 201. 167670B Droga powiatowa 1228B – droga gminna 102831B 1,77 Droga gminna 102831B – działka nr 16 przez las obr. 202. 167671B 1,32 Jasionowo k/ Krasnegoboru Droga od działki nr 54/3 do działki nr 73 obr. Jasionowo k/ 203. 167672B 0,74 Krasnegoboru 295. 167673B Droga gminna nr 167508B – stacja kolejowa Ostrowie 1,35 Droga powiatowa nr 1230B – do działki nr 182 obr. 296. 167674B 2,25 Jastrzębna Pierwsza Droga gminna nr 167508B – do działki nr 374 obr. 297. 167675B 0,32 Jastrzębna Pierwsza 298. 167676B Droga powiatowa nr 1230B – droga powiatowa 1228B 1,10 Droga powiatowa nr 1230B – kolonie wsi Jastrzębna 299. 167677B 0,76 Pierwsza – do działki nr 267 obr. Jastrzębna Majątek Droga powiatowa nr 1228B – kolonie wsi Jastrzębna 300. 167678B 1,95 Druga – droga gminna nr 102836B Droga powiatowa nr 1230B – do działki nr 182 obr. 301. 167679B 0,75 Jastrzębna Pierwsza Droga powiatowa nr 1228B – droga gminna nr 102835B 302. 167680B 1,37 (ulica) 303. 167681B Droga powiatowa nr 1228B – droga gminna nr 167508B 0,70 Droga powiatowa nr 1228B – kolonie wsi Jastrzębna 304. 167682B 5,45 Druga – droga gminna nr 167508B Droga powiatowa 1228B – do działki nr 72 obr. Jastrzębna 305. 167683B 0,52 Druga Droga gminna nr 167507B – do działki nr 351 obr. 306. 167684B 0,28 Jastrzębna Druga 307. 167685B Droga gminna nr 167507B – droga gminna nr 167508B 0,74 Droga gminna nr 167508B – do działki nr 404 obr. 308. 167686B 0,86 Jastrzębna Druga 309. 167687B Droga przy działce nr 420 w obr. Jastrzębna Druga 0,47 Droga gminna nr 167508B – do działki nr 461 obr. 310. 167688B 1,60 Jastrzębna Druga 311. 167689B Droga wojewódzka nr 664 – droga powiatowa 1228B 7,19 312. 167690B Droga powiatowa 1228B – do działki nr 73 obr. Ostrowie 0,65 Droga powiatowa 1228B – kolonie wsi Ostrowie – droga 313. 167691B 1,19 gminna 102835B 314. 167692B Droga powiatowa 1228B – do działki nr 118 obr. Ostrowie 0,29 Droga gminna 102835B – kolonie wsi Ostrowie – droga 315. 167693B 4,00 gminna 102835B 316. 167694B Droga gminna 102835B – droga gminna nr 167512B 0,97 Droga gminna nr 102835B – do działki nr 231/2 obr. 317. 167695B 0,60 Ostrowie Droga gminna nr 102835B – do działki nr 285 obr. 318. 167696B 0,37 Ostrowie Droga gminna nr 102835B – do działki nr 290 obr. 319. 167697B 1,02 Ostrowie
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 84
Długość (km)/ Lp. Nr drogi Nazwa drogi nawierzchnia 320. 167698B Droga przez łąki wsi Ostrowie 5,63 321. 167699B Droga gminna nr 102824B - do działki nr 1/2 obr. Jaminy 0,50 322. 167700B Droga gminna nr 102824B – Lasy Państwowe obr. Wrotki 1,93 323. 167701B Ulica przez wieś Jaminy 0,35 324. 167702B Jaminy przez łąki – Lasy Państwowe obr. Wrotki 1,10 325. 167703B Jaminy – Las Rogowo 1,18 326. 167704B Jaminy Jurdyka 0,77 Droga powiatowa nr 1225B – do działki nr 105/1 obr. 327. 167705B 0,53 Jaminy Droga gminna nr 102826B – do działki nr 113/8 obr. 328. 167706B 0,76 Jaminy Droga gminna nr 102826B – do działki nr 115/1 obr. 329. 167707B 1,11 Jaminy 330. 167708B Lipowo – Lasy Państwowe obr. Wrotki 0,50 331. 167709B Droga powiatowa nr 1225B – Lasy Państwowe obr. Wrotki 0,60 332. 167710B Lipowo – Leśniczówka Ostrzełek 1,50 333. 167711B Droga powiatowa nr 1225B – do działki nr 4/3 obr. Lipowo 0,35 334. 167712B Droga prze kolonie i łąki wsi Lipowo 6,60 335. 167713B Droga nad rzeką Biebrzą w obrębie wsi Lipowo 1,10 336. 167714B Las Rogowo – do działki nr 208 w obr. Lipowo 0,55 337. 167715B Czarny Las – rzeka Biebrza 0,70 338. 167716B Czarny Las – do działki nr 8/3 w obr. Czarny Las 0,20 339. 167717B Droga przez łąki wsi Czarny Las 0,50 Droga gminna nr 167515B – do działki nr 35/11 w obr. 340. 167718B 0,58 Czarniewo Droga gminna 102826B - do działki nr 22 ( cmentarz 341. 167719B 0,24 wojenny ) w obr. Czarniewo 342. 167720B Droga gminna nr 167515B – droga do łąk wsi Czarniewo 3,38 343. 167721B Droga powiatowa nr 1224B – Lasy państwowe obr. Wrotki 0,32 344. 167722B Droga powiatowa nr 1220B – Leśnictwo Klonowo 0,92 345. 167723B Droga gminna nr 102824B – Leśnictwo Klonowo 1,08 Droga powiatowa nr 1225B – kolonie wsi Mogilnice – do 346. 167724B 2,81 granicy obrębu Lipowo 347. 167725B Droga za zagrodami wsi Mogilnice 1,38 348. 167726B Droga przez łąki wsi Mogilnice 8,57 349. 167727B Droga nad rzeką Biebrzą w obrębie Mogilnice 3,60 Droga powiatowa nr 1220B – do działki nr 99/1 w obr. 350. 167728B 1,00 Mogilnice Droga powiatowa nr 1226B – do działki nr 480 w obr. 351. 167729B 1,32 Mogilnice Droga powiatowa nr 1220B – do działki nr 228 w obr. 352. 167730B 0,46 Mogilnice 353. 167731B Droga do łąk nad rzeka Netta 1,64 Droga powiatowa nr 1220B – do działki nr 7 w obr. 354. 167732B 0,28 Dębowo Droga powiatowa nr 1220B – do działek nr 9 i 5/9 w obr. 355. 167733B 1,52 Dębowo
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 85
Długość (km)/ Lp. Nr drogi Nazwa drogi nawierzchnia Droga powiatowa nr 1220B – do działki nr 6/42 w obr. 356. 167734B 0,49 Dębowo Droga nad Kan. Augustowskim do działki nr 13 w obr. 357. 167735B 0,21 Dębowo Droga gminna 102822B – do działki nr 15/1 w obr. 358. 167736B 0,62 Dębowo 359. 167737B Droga nad rzeką Biebrzą w obr. Jagłowo 2,78 Droga gminna nr 167519B – do działki nr 394/2 w obr. 360. 167738B 0,83 Jagłowo Droga gminna nr 167519B – do działki nr 403 w obr. 361. 167739B 0,85 Jagłowo Droga gminna nr 167519B – do działki nr 377/3 w obr. 362. 167740B 0,45 Jagłowo 363. 167741B Droga przez pola i użytki leśne wsi Jagłowo 10,26 Droga powiatowa nr 1220B – do działki nr 7/1 w obr. 364. 167742B 0,21 Jasionowo Dębowskie Droga powiatowa nr 1220B – do działki nr 1/2 w obr. 365. 167743B 0,85 Jasionowo Dębowskie Droga powiatowa nr 1220B – do działki nr 52 w obr. 366. 167744B 2,15 Jasionowo Dębowskie Droga gminna 102821B – do działki nr 50/14 w obr. 367. 167745B 0,80 Jasionowo Dębowskie 368. 167746B Droga gminna 102821B – rzeka Kopytkówka 4,37 369. 167747B Kopytkowo – rzeka Kopytkówka 0,23 Droga gminna 102821B – do działki nr 55 w obr. 370. 167748B 0,22 Kopytkowo Droga gminna 102821B – do działki nr 160 w obr. 371. 167749B 0,72 Kopytkowo 372. 167750B Droga nad Kanałem Augustowskim w obr. Polkowo 1,95 Droga gminna nr 102822B – przez kolonie wsi Polkowo – 373. 167751B 4,33 do działki nr 48 w obr. Polkowo 374. 167752B Droga gminna nr 102822B – do drogi gminnej nr 167518B 0,79 Droga gminna nr 167518B – do działki nr 108/1 w obr. 375. 167753B 1,78 Polkowo Droga gminna nr 102822B – do działki nr 103 w obr. 376. 167754B 0,21 Polkowo Droga gminna nr 167518B – do działki nr 76/4 w obr. 377. 167755B 0,50 Polkowo Droga gminna nr 167509 B – Jaziewo Budy - przez 378. 167756B 1,86 kolonie wsi Jaziewo 379. 167757B Droga Powiatowa nr 1224B – droga gminna 167516B 0,56 380. 167758B Droga Powiatowa nr 1220B – droga gminna 167516B 1,34 Droga Powiatowa nr 1224B – kolonie wsi Jaziewo – droga 381. 167759B 10,86 gminna nr 102823B Droga gminna nr 102823B – kolonie Jaziewo – nad rzeką 382. 167760B 16,73 Jaziewianka – do Kanału Augustowskiego Droga gminna nr 167509B – do działki nr 321 w obr. 383. 167761B 0,73 Jaziewo Droga gminna nr 167509B – do działki nr 904 w obr. 384. 167762B 1,45 Jaziewo Droga gminna nr 167509 B – do działki nr 216 w obr. 385. 167763B 0,64 Jaziewo Źródło: Dane Urzędu Gminy Sztabin
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 86
Według „Oceny wyników badań hałasu komunikacyjnego wykonanych na terenie województwa podlaskiego w 2015 roku” na terenie Gminy Sztabin nie wyznaczono poziomów długookresowych LDWN i LN mających zastosowanie przy prowadzeniu długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem. Również pomiary krótkookresowe LAeqD i LAeqN mające odniesienie do jednej doby nie odbyły się na terenie gminy. Jednocześnie wyniki tych badań wykazały, że poziom hałasu komunikacyjnego dla drogi krajowej nr 8 był przekroczony. Odnotowano przekroczenia poziomów dopuszczalnych w wysokości 6,5 dB dla wskaźnika LDWN i 8,2 dB dla wskaźnika LN. Wyniki badań poziomów krótkookresowych wykazały prawie we wszystkich zbadanych miejscowościach przekroczenia poziomów dopuszczalnych hałasu i to zarówno w porze dziennej jak i nocnej. Jedynie w Bargłowie Kościelnym nie odnotowano występowania przekroczeń wartości dopuszczalnych dla pory dnia i nocy. Można więc wnioskować, że podobna sytuacja występuje w Gminie Sztabin i zakładać, że również na jej terenie występują przekroczenia norm hałasu komunikacyjnego.
Według „Informacji Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r.” na terenie powiatu augustowskiego w 2012 roku przeprowadzono pomiary hałasu komunikacyjnego również na terenie Gminy Sztabin. Badanie to przeprowadzono w Sztabinie przy ul. Augustowskiej 86. Podczas pomiarów każdorazowo prowadzono rejestrację natężenia ruchu pojazdów z wyodrębnieniem pojazdów ciężkich – średnia liczba pojazdów w Sztabinie wahała się w granicach 6.582 – 8.370 sztuk/dobę, w tym ciężkich wynosiła 2.688 – 3.431 sztuk/dobę. Wykonywane wówczas pomiary umożliwiły wyznaczenie poziomów długookresowych natężenia dźwięku w porach dzienno-wieczorno-nocnej i nocnej dla Augustowa i Sztabina, a uzyskane wyniki są podstawą wprowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem. Pomiary te pozwoliły również określić wartości równoważnych poziomów natężenia dźwięku w porze nocnej i dziennej lub w porach: dziennej, wieczornej i nocnej, które mają zastosowanie do kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby. Wyniki tych badań wskazały na przekroczenia wartości dopuszczalnych poziomów hałasu w badanych punktach. Wyliczony średni poziom równoważny (LAeq.) dla okresu dziennego został przekroczony o 8,0 – 15,1 dB. Dla okresu nocy zaś przekroczony został o 15,6 – 19,7 dB, przy czym największe przekroczenia wystąpiły właśnie Sztabinie (badania z lat 2010-2012).
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 87
Tabela 27. Wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego w punkcie Sztabin – ul. Augustowska 86
Przekroczenia dopuszczalnej wartości Wyniki pomiarów [dB] Data wskaźnika oceny hałasu [dB] LDWN LN LAeq,D LAeq,W LAeq,N LDWN LN LAeq,D LAeq,N 30-31.05.2012 69,9 69,1 69,2 14,9 19,2 16-17.06.2012 70,2 69,2 69,4 15,2 19,4 19-20.06.2012 69,8 68,6 69,5 14,8 19,5 76,1 69,8 21,1 19,8 18-19.10.2012 70 68,8 70,6 15 20,6 20-21.10.2012 70,8 70 70,4 15,8 20,4 29-30.10.2012 70,1 69,2 69 15,1 19 Źródło: Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r. Według norm wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U.2012, poz. 1109).
5.3.2. PRESJE
Głównym źródłem hałasu na terenie Gminy Sztabin jest ruch drogowy oraz w niewielkim stopniu działalność przemysłowa, której uciążliwość ma charakter lokalny i o zasięgu stosunkowo niewielkim.
5.3.3. ANALIZA SWOT
Tabela 28. Analiza SWOT – zagrożenia hałasem
Mocne strony Słabe strony niedostateczny stan techniczny dróg przebiegających przez teren gminy; niewielki odsetek podmiotów będących niedostateczna ilość dostępnych ścieżek/tras źródłem hałasu przemysłowego; rowerowych; brak farm wiatrowych niewystarczająca świadomość ekologiczna mieszkańców gminy w zakresie ochrony zdrowia i życia mieszkańców przed hałasem; Szanse Zagrożenia lokalizacja farm wiatrowych będących realizacja przez zarządców dróg źródłem hałasu; przebiegających przez gminę inwestycji pojawienie się tak zwanych korków związanych z poprawą stanu technicznego komunikacyjnych spowodowanych złym dróg stanem technicznych dróg Źródło: Opracowanie własne
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 88
Wnioski W zakresie obniżenia poziomu hałasu na terenie Gminy Sztabin kluczowe znaczenie będzie miało przede wszystkim utrzymanie, konserwacja oraz bieżące naprawy infrastruktury drogowej. Eliminacja kolein, ubytków oraz generalne remonty nawierzchni powinny być głównymi działaniami w dziedzinie ochrony przed hałasem drogowym. Szacowany, średni zysk akustyczny może wynieść w przypadku remontu jezdni 2-3 dB, w zależności od stanu nawierzchni.
Znaczną poprawę jakości klimatu akustycznego można uzyskać w wyniku prowadzenia edukacji ekologicznej mieszkańców na temat szkodliwości hałasu oraz sposobów jego ograniczania.
Władze gminy mogą zaś przyczynić się do redukcji hałasu poprzez działania planistyczne, na co pozwala im art. 72 ustawy Prawo ochrony środowiska, który wskazuje, że w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin i w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zapewnia się warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalną gospodarkę zasobami środowiska, w szczególności przez uwzględnianie potrzeb ochrony przed hałasem.
5.4. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE
5.4.1. STAN AKTUALNY
W zakresie promieniowania elektromagnetycznego w aktualnym stanie prawnym można wyróżnić promieniowanie: jonizujące, występujące w wyniku użytkowania substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych – ochrona przed tym promieniowaniem unormowana jest w ustawie z 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe, niejonizujące, związane ze zmianami pola elektromagnetycznego wytwarzanego przez źródła energetyczne i radiokomunikacyjne, ochronę przed którym reguluje ustawa Prawo ochrony środowiska, w dziale VI pod nazwą „Ochrona przed polami elektromagnetycznymi”.
Niejonizujące promieniowanie elektromagnetyczne w postaci pól elektromagnetycznych (PEM) zawsze występowało w środowisku naturalnym. Pochodzi ono od naturalnych źródeł,
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 89
jakimi są np.: Słońce, Ziemia, zjawiska atmosferyczne. Natomiast sztuczne pola elektromagnetyczne zaczęły pojawiać się w środowisku ponad sto lat temu i były związane z techniczną działalnością człowieka. Promieniowanie elektromagnetyczne występuje wszędzie. Do najważniejszych źródeł promieniowania należą: stacje i linie energetyczne, nadajniki radiowe i telewizyjne oraz CB-radio i radiostacje amatorskie, stacje bazowe telefonii komórkowej, wojskowe i cywilne urządzenia radionawigacji i radiolokacji, urządzenia powszechnego użytku: kuchenki mikrofalowe, monitory, aparaty komórkowe itp.
Zgodnie z art. 3 pkt 18 ustawy Prawo ochrony środowiska przez pola elektromagnetyczne rozumie się pole elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz. Zgodnie z Ustawą, celem regulacji dotyczących pól elektromagnetycznych jest: utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach; zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Wartości dopuszczalne natężenia pól elektromagnetycznych określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. (Dz. U. 2003 r. nr 192, poz. 1883), podając je osobno dla terenów przeznaczonych pod zabudowę oraz dla miejsc dostępnych dla ludzi, zgodnie z art. 122 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska. Owe dopuszczalne wartości są zgodne z rekomendacjami Rady Europy oraz zaleceniami międzynarodowych organizacji zajmujących się kwestiami ochrony przed promieniowaniem.
Promieniowanie niejonizujące uważa się obecnie za jedno z poważniejszych zanieczyszczeń środowiska. Pole elektromagnetyczne wytwarzane przez silne źródło niekorzystnie zmienia warunki bytowania człowieka, wpływa na przebieg procesów życiowych.
Źródłem promieniowania elektromagnetycznego są linie energetyczne, które przebiegają również przez teren Gminy Sztabin. Kolejnym źródłem promieniowania mogą być anteny nadawcze operatorów telekomunikacyjnych, których położenie ukazuje Rysunek 10.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 90
Rysunek 10. Lokalizacja anten nadawczych operatorów telekomunikacyjnych w okolicy Gminy Sztabin
Źródło: http://beta.btsearch.pl
Na terenie Gminy Sztabin według beta.btsearch.pl znajdują się: - Sztabin na terenie oczyszczalni ścieków, działka 274/4 – stacja Plus, stacja Sferia, - Sztabin działka 274/4 – stacja Aero 2, - Sztabin działka 94/4 – stacja Sferia, stacja Plus, stacja T – Mobile, - Kamień Stacja Linii Kolejowych – stacja Plus, - Jastrzębna Majątek działka nr 400/2 – stacja T – Mobile, - Hruskie działka nr 187 – stacja Plus, - Hruskie 41 – stacja Orange.
W latach 2008 – 2014 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska zrealizował program badań pól elektromagnetycznych opracowany zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz.U. Nr 221, poz. 1645). Program ten zakładał skoncentrowanie pomiarów na obszarach dostępnych dla ludności tj. w centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys. oraz w pozostałych miastach i na terenach wiejskich. Zakres prowadzenia badań obejmował pomiary natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotliwości co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz.
Według „Wyniku badań pól elektromagnetycznych wykonanych na terenie województwa podlaskiego w 2015 roku” na terenie Gminy Sztabin nie przeprowadzono pomiarów pól
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 91
elektromagnetycznych. W powiecie augustowskim takie punkty badawcze znajdowały się w miejscowościach: Nowinka, Lipsk. Przeprowadzone pomiary promieniowania elektromagnetycznego nie wykazały w żadnym ze stanowisk przekroczeń wartości dopuszczalnej składowej elektrycznej (7V/m). Można więc wnioskować, że również na terenie Gminy Sztabin nie ma takich przekroczeń. Nie oznacza to jednak, że tego promieniowania nie ma w ogóle i nie wpływa na środowisko oraz mieszkańców gminy.
5.4.2. PRESJE
Głównym źródłem promieniowania elektromagnetycznego na terenie Gminy Sztabin są linie przesyłowe oraz stacje transformatorowe. Ponadto na obszarze gminy źródłem elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego są urządzenia tj.: anteny nadawcze stacji bazowych telefonii komórkowej .
5.4.3. ANALIZA SWOT
Tabela 29. Analiza SWOT – promieniowanie elektromagnetyczne
Mocne strony Słabe strony niska świadomość mieszkańców w sprawie niewielka ilość źródeł promieniowania zagrożeń związanych z promieniowaniem elektromagnetycznego elektromagnetycznym Szanse Zagrożenia ograniczanie przez gminy ościenne inwestycji związanych z tworzeniem znacznych źródeł promieniowania powstawanie kolejnych źródeł elektromagnetycznego; promieniowania elektromagnetycznego na wzrost świadomości mieszkańców terenie gminy oraz terenach ościennych dotyczących pola elektromagnetycznego i jego wpływu na środowisko Źródło: Opracowanie własne
Wnioski Temat pola elektromagnetycznego nie stanowi obecnie większego zagrożenia. Normy nie są przekroczone. Nie oznacza to jednak, że problem ten można zostawić bez interwencji, ponieważ obecna dość dobra sytuacja może szybko się pogorszyć. Należy więc monitorować źródła promieniowania i działać w zależności do zaistniałych sytuacji mając na uwadze stan i dobro środowiska naturalnego.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 92
5.5. POWAŻNE AWARIE I ZAGROŻENIA NATURALNE
5.5.1. STAN AKTUALNY
5.5.1.1. POWAŻNE AWARIE
Zgodnie z art. 3 pkt 23 ustawy Prawo ochrony środowiska pod pojęciem poważnej awarii rozumie się zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Z kolei przez poważną awarię przemysłową rozumie się poważną awarię w zakładzie (art. 3 pkt 24 ustawy Prawo ochrony środowiska).
Awarie przemysłowe W zakresie zagrożenia poważną awarią przemysłową Delegatura WIOŚ w Suwałkach prowadzi rejestr obiektów mogących spowodować poważne awarie (zakłady dużego ryzyka i zakłady zwiększonego ryzyka), a także kontroluje te obiekty. Na terenie Gminy Sztabin nie występują jednak zakłady monitorowane przez WIOŚ, nie ma więc ryzyka wystąpienia takiej awarii.
Wśród podmiotów stanowiących potencjalne zagrożenie dla środowiska znajdują się stacje paliw funkcjonujące w systemie otwartym lub na potrzeby własne zakładu. Eksploatacja stacji może stworzyć zagrożenie dla środowiska w przypadku rozszczelnienia się zbiornika lub instalacji paliwowej oraz podczas rozładunków paliw z cystern samochodowych do zbiorników magazynowych. Na terenie Gminy Sztabin znajduje się 1 stacja paliw (ul. Augustowska 94, Sztabin) i nie spowodowała ona w ostatnich latach żadnych zagrożeń dla środowiska.
Transport materiałów niebezpiecznych Poważnym źródłem zagrożenia na terenie gminy mogą być wypadki drogowe środków transportu, głównie tych przewożących materiały niebezpieczne. Szczególnie groźne są awarie w rejonach przepraw mostowych bądź pobliżach rzek lub innych wód, ponieważ grożą one bezpośrednim skażeniem wód płynących. Zgodnie z informacjami WIOŚ w Białymstoku w ostatnich latach nie odnotowano poważnych awarii związanych z transportem materiałów niebezpiecznych.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 93
5.5.1.2. ZAGROŻENIA NATURALNE
Susze Zgodnie z definicją zawartą w dokumencie: „Wskazanie obszarów występowania zjawiska suszy wraz z określeniem jej zasięgu i natężenia na terenie RZGW w Warszawie oraz analiza możliwości zwiększenia na wskazanych obszarach dyspozycyjności zasobów wodnych” „susza jest zjawiskiem ciągłym o zasięgu regionalnym i oznacza dostępność wody poniżej średniej w określonych warunkach naturalnych. Suszą nazywa się nie tylko zjawiska ekstremalne, ale wszystkie, które występują w warunkach mniejszej dostępności wody dla danego regionu”. Ochrona przed suszą jest zadaniem organów administracji rządowej i samorządowej.
Wyróżnia się cztery typy suszy: atmosferyczna; rolnicza; hydrologiczna; hydrogeologiczna.
Na zlecenie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie przeprowadzono analizę obszaru objętego działaniem podmiotu i wskazano obszary występowania zjawiska suszy wraz z określeniem jej zasięgu i natężenia. W wyniku przeprowadzonych analiz określono, że teren Gminy Sztabin charakteryzuje się 3 klasą zagrożenia wystąpienia zjawiska suszy. Szczegółowe wyniki analiz zaprezentowano w tabeli 30 oraz na Rysunku 11.
Tabela 30. Zagrożenie suszą na terenie Gminy Sztabin Średnia wartość klasy Wyszczególnienie zagrożenia suszą w gminie Susza atmosferyczna 4 Susza rolnicza 3 Susza hydrologiczna 3 Susza hydrogeologiczna 2 Źródło: Wskazanie obszarów występowania zjawiska suszy wraz z określeniem jej zasięgu i natężenia na terenie RZGW w Warszawie oraz analiza możliwości zwiększenia na wskazanych obszarach dyspozycyjności zasobów wodnych
Susza atmosferyczna wskazuje na czas występowania deficytu opadów. W wyniku przeprowadzonych analiz 93,7% powierzchni gminy zostało objęte 4 klasą zagrożenia tą suszą, a 6,3% - 3 klasą.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 94
Susza rolnicza związana jest z występowaniem niedoboru wody dostępnej dla roślin. Susza ta zwana jest także suszą glebową. Bezpośrednim skutkiem suszy rolniczej jest nadmierne przesychanie gleb. W rolnictwie przez suszę rozumie się niedobór wody niekorzystnie wpływający na plony, bowiem susza rolnicza to niedobór wody w stosunku do wartości oczekiwanej lub normalnej, kiedy przychód wód z opadu nie wystarcza do pokrycia zapotrzebowania roślin. Zgodnie z danymi zaprezentowanymi w opracowaniu: „Wskazanie obszarów występowania zjawiska suszy wraz z określeniem jej zasięgu i natężenia na terenie RZGW w Warszawie oraz analiza możliwości zwiększenia na wskazanych obszarach dyspozycyjności zasobów wodnych” 79,9% obszaru Gminy Sztabin znajduje się w 3 klasie zagrożenia zjawiskiem suszy rolniczej, zaś 10,1% - w klasie 4, pozostałe 10% zagrożone jest 2 klasą suszy rolniczej.
Zgodnie z definicją Prognostyczno-Operacyjnego Systemu Udostępniania Charakterystyk Suszy prowadzonego przez IMGW (POSUCHA.imgw.pl) za suszę hydrologiczną uważa się zjawisko odnoszące „się do okresu, gdy przepływy w rzekach spadają poniżej przepływu średniego, a w przypadku przedłużającej się suszy meteorologicznej obserwuje się znaczne obniżenie poziomu zalegania wód podziemnych”. Zgodnie z danymi zaprezentowanymi w opracowaniu: „Wskazanie obszarów występowania zjawiska suszy wraz z określeniem jej zasięgu i natężenia na terenie RZGW w Warszawie oraz analiza możliwości zwiększenia na wskazanych obszarach dyspozycyjności zasobów wodnych” 100% obszaru Gminy Sztabin położone jest w 3 klasie zagrożenia zjawiskiem suszy hydrologicznej.
W zakresie badania zjawiska suszy hydrogeologicznej należy wskazać, że brak jest jednoznacznego definicyjnego określenia tej suszy, głównie ze względu na wielopoziomowy charakter systemów wodonośnych. Często susze mogą obejmować płytkie poziomy wodonośne, które pozostają w łączności hydraulicznej z wodami powierzchniowymi, a jednocześnie podobne symptomy nie wystąpią w horyzontach wód głębokiego krążenia. Susza gruntowa odnosi się do poziomu wód gruntowych o zwierciadle swobodnym, suszę hydrogeologiczną można odnosić również do pierwszego lub nawet głębszych poziomów wód o zwierciadle napiętym. Stwierdzenie wystąpienia suszy gruntowej lub hydrogeologicznej jest czynnością skomplikowaną i często niejednoznaczną. W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono, że 61,6% obszaru Gminy Sztabin znajduje się w 3 klasie zagrożenia wystąpieniem suszy hydrogeologicznej, zaś 28,5% w 1 klasie, a 9,9% w 2 klasie.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 95
Rysunek 11. Obszary zagrożone suszą
Źródło: Wskazanie obszarów występowania zjawiska suszy wraz z określeniem jej zasięgu i natężenia na terenie RZGW w Warszawie oraz analiza możliwości zwiększenia na wskazanych obszarach dyspozycyjności zasobów wodnych
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 96
Pożary Zagrożeniem dla środowiska mogą być skutki pożarów powstałych na terenie obszarów leśnych, w tym pożarów spowodowanych wypalaniem traw. Do najbardziej zagrożonych pożarami zaliczają się tereny leśne położone wzdłuż szlaków drogowych i dróg kołowych oraz lite młodniki sosnowe, przylegające do łąk i pastwisk.
Na terenie Gminy Sztabin za bezpieczeństwo w zakresie ochrony przed pożarami odpowiada Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Augustowie oraz jednostki ochotniczej straży pożarnej (takie jak Ochotnicza Straż Pożarna w Sztabinie, Ochotnicza Straż Pożarna w Jagłowie, Ochotnicza Straż Pożarna w Jaminach, Ochotnicza Straż Pożarna w Jaziewie, Ochotnicza Straż Pożarna w Polkowie, Ochotnicza Straż Pożarna w Jastrzębnej Pierwszej, Ochotnicza Straż Pożarna w Krasnymborze czy Ochotnicza Straż Pożarna w Mogilnicach). Według danych Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Augustowie w 2015 roku brała ona udział w 752 interwencjach. W 2016 roku (według stanu na 23.08.2016 r.) było ich 480. Były to interwencje typu: pożary, miejscowe zagrożenia oraz alarmy fałszywe. Porównując dane dotyczące działań ratowniczo – gaśniczych z II kwartału 2015 i tego samego kwartału w 2016 roku widać, że w 2016 roku odnotowano więcej pożarów – 72, przy 62 w 2015 roku. Brak było dużych pożarów w obydwu latach. Średnich pożarów było więcej w 2016 rok – 8, gdy w tym kwartale w 2015 roku zanotowano 5 takich zdarzeń. W obydwu latach najwięcej było małych pożarów. W II kwartale 2015 roku było ich 57, a w II kwartale 2016 roku - 64. Ogółem liczba zdarzeń (na które składają się oprócz pożarów także miejscowe zagrożenia i alarmy fałszywe) również większa była w II kwartale 2016 roku - było ich 213, a w 2015 r. - 172. Nadleśnictwo Augustów należy do II kategorii zagrożenia pożarowego lasów. Jednym z obrębów w tym nadleśnictwie jest obręb Sztabin.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 97
Rysunek 12. Zagrożenia kompleksów leśnych i obszarów torfowych o charakterze ponadpowiatowym na terenie województwa podlaskiego
Źródło: http://www.straz.bialystok.pl/index.php/zagrozenia-wojewodztwa/95-zagrozenie-zwiazane-z- wystepowaniem-obszarow-lesnych
Osuwiska Państwowy Instytut Geologiczny przygotował wstępne informacje dotyczące problematyki ruchów masowych na obszarze Polski. Na mapach poszczególnych województw zostały przedstawione zasięgi obszarów predysponowanych do występowania ruchów masowych oraz dotychczas udokumentowane osuwiska, badane na przestrzeni ostatnich 30-40 lat.
Zgodnie z danymi zaprezentowanymi na Rysunku 13, na terenie Gminy Sztabin wykryto obszary zagrożone występowaniem ruchów masowych w przyszłości. Konieczne jest zatem podejmowanie inicjatyw mających na celu zabezpieczanie terenów przed tym zagrożeniem oraz bycie przygotowanym na ewentualne działania związane z usuwaniem skutków osuwisk.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 98
Rysunek 13. Przeglądowa mapa osuwisk i obszarów predysponowanych do występowania ruchów masowych w powiecie augustowskim (A)
Źródło: http://geoportal.pgi.gov.pl
Huragany, gradobicia, oblodzenia Biorąc pod uwagę dane historyczne można stwierdzić, że prawdopodobieństwo powstania na terenie Gminy Sztabin huraganów czy przejścia trąb powietrznych jest niewielkie. Nie można ich jednak wykluczyć. Zmiany klimatyczne powodują występowanie różnych zjawisk nie występujących na danym terenie w latach poprzednich. Do tego takie zjawiska trudne są do przewidzenia. Bardziej prawdopodobne są silne wichury, których prędkość dochodzi do ponad 100 km/h. Trudno jest określić obszary zagrożeń związanych z silnymi wiatrami, dlatego ważne jest możliwie wczesne podjęcie działań profilaktycznych oraz poinformowanie społeczeństwa o istniejącym zagrożeniu. Z kolei intensywne, trwające do kilku dni, opady deszczu wiążą się z zagrożeniem powodziowym oraz katastrofalnymi zatopieniami.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 99
Deszcze przechodzące w deszcz ze śniegiem powodują niebezpieczną gołoledź, a osiadając na drzewach jak również na infrastrukturze technicznej nadmiernie je obciążają skutkując nawet niejednokrotnie ich zniszczeniem. Takie zdarzenia mogą powodować m.in. utrudnienia w komunikacji oraz awarie linii energetycznych, co paraliżuje pracę zakładów przemysłowych oraz znacznie utrudnia codzienne życie mieszkańców. Gradobicia, czyli intensywne opady gradu, które występują bardzo często z burzami, są zjawiskiem coraz częstszym w okresie letnim. Często powodują one liczne straty, można do nich zaliczyć chociażby zniszczenia polonów, ale również i mienia.
5.5.2. PRESJE
Źródłem wystąpienia poważnych awarii na terenie Gminy Sztabin może stać się funkcjonująca tu stacja paliw oraz oczyszczalnia ścieków. Poza tym nie występują tu większe podmioty gospodarcze, które mogłyby w znaczącym stopniu wpłynąć na stan środowiska.
Źródłem zanieczyszczenia środowiska mogą być wypadki drogowe środków transportu, szczególnie uciążliwe mogą być te wypadki związane z pojazdami przewożącymi materiały niebezpieczne.
W zakresie zagrożeń naturalnych gmina narażona jest głównie na występowanie suszy i pożarów. Do innych zagrożeń tego typu zaliczyć można silne wiatry. W mniejszym stopniu jest nimi wystąpienie osuwisk, których możliwość występowania została odnotowana.
Gmina Sztabin charakteryzuje się więc umiarkowanym narażeniem na występowanie awarii przemysłowych czy zagrożeń naturalnych. Konieczne jest jednak podejmowanie inicjatyw przyczyniających się do maksymalnej redukcji zagrożenia ich wystąpienia. Nie można bowiem zapomnieć, że stan ekosystemów naturalnych jest ściśle związany z występującymi warunkami i to zarazem hydrometeorologicznymi jak i warunkami obiegu wody oraz stanem środowiska na danym terenie. Każde zachwianie równowagi w tych systemach prowadzi między innymi do przekształcenia warunków siedliskowych. Wpływa również zarówno na odporność jak i jakość ekosystemów. Zauważalne jest to w sytuacji częstego pojawiania się takich zjawisk jak susze rolnicze czy hydrologiczne a także hydrogeologiczne. Mogą one przyczyniać się do migracji gatunków, w tym także tych inwazyjnych. Co nie jest dobre nie tylko dla terenu gminy, ale także i terenów ościennych. Jednocześnie częste występowanie zjawiska suszy może prowadzić do wycofywania się tych gatunków, które nie są przystosowane do wysokich temperatur i suszy, a dość dobrze
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 100
znoszą ostre mrozy. W efekcie tego może dojść do zubożenia bioróżnorodności oraz bezpośredniego zniszczenia rodzimych siedlisk naturalnych. Może to skutkować wyginięciem pewnych gatunków, które przynieść może ze sobą kolejne straty (łańcuch pokarmowy). Zanik małych zbiorników wodnych spowodowany występowaniem susz (bagien, stawów, oczek wodnych, małych płytkich jezior, a także potoków i małych rzek) stanowi zagrożenie dla licznych gatunków, które bytują na tych obiektach, bądź też z nich korzystają. Obniżanie się poziomu wód gruntowych negatywnie wpływa na różnorodność biologiczną i obszary chronione, a w szczególności na zbiorniki wodne i tereny podmokłe. W kolejnych latach na terenie Gminy Sztabin będzie miało miejsce nasilenie występowania katastrof i zdarzeń wynikających ze zmian klimatycznych. Obserwując zachodzące trendy, można się spodziewać zwiększenia liczby nagłych pożarów, powodzi czy innych zdarzeń nadzwyczajnych. Zgodnie bowiem z zapisami „Strategicznego planu adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030” w regionie północno – wschodnim do 2030 r.: zwiększy się średnia roczna temperatura oraz liczba dni z temperaturą >250C; nastąpi zmniejszenie liczby dni z pokrywą śnieżną; zwiększy się długość okresów suchych; przewidywane sumy roczne opadów nie wykazują żadnego wyraźnego trendu zmian do 2030 r. Dokument wskazuje jednak, że należy się liczyć ze wzrastającą częstością występowania opadów ulewnych, szczególnie w dwóch najbliższych dekadach. Tak duża niestabilność intensywnych opadów może przyczyniać się do wywołania podtopień, jak i lokalnych gwałtownych powodzi.
Tabela 31. Zmiany warunków klimatycznych w regionie północno – wschodnim do 2030 r.
Wskaźniki klimatyczne 2000-2010 2010-2020 2020-2030 Temperatura średnia roczna 7,0 7,6 7,6 Liczba dni z temperaturą <00C 121 115 115 Liczba dni z temperaturą >250C 24 30 31 Liczba stopniodni <170C 3748 3581 3582 Długość okresu wegetacyjnego >50C (w dniach) 216 220 221 Max opad dobowy (w mm) 25 24 26 Długość okresów suchych <1 mm (w dniach) 20 23 23 Długość okresów mokrych >1 mm ( w dniach) 8,0 8,0 8,1 Liczba dni z pokrywą śnieżną 104 93 93 Źródło: Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 101
Wskazane zjawiska będą miały bezpośredni wpływ na stan środowiska także na terenie Gminy Sztabin, a zwłaszcza na występowanie zagrożeń naturalnych, w związku z czym konieczne jest podejmowanie działań mających na celu przeciwdziałanie ich skutkom.
5.5.3. ANALIZA SWOT
Tabela 32. Analiza SWOT – zagrożenia naturalne i poważne awarie
Mocne strony Słabe strony niskie narażenie na wystąpienie awarii przemysłowych; duże narażenie na występowanie zjawiska niewielkie narażenie na wystąpienie suszy; wypadków pojazdów przewożących materiały narażenie na wystąpienie pożarów niebezpieczne; niewielkie zagrożenie występowania osuwisk Szanse Zagrożenia lokalizacja na terenie gminy zakładów narażonych na wystąpienie awarii podejmowanie na terenach ościennych przemysłowych; działań mających na celu zmniejszenie następujące zmiany klimatyczne skutkujące zjawiska suszy oraz przeciwdziałania nasileniem negatywnych zjawisk występowania pożarów; atmosferycznych, jak podtopienia, silne wiatry Źródło: Opracowanie własne
Wnioski Teren Gminy Sztabin jest w umiarkowanym stopniu zagrożony występowaniem różnych awarii, przy czym bardziej jest zagrożony zdarzeniami naturalnymi niż awariami przemysłowymi. Przygotowanie procedur działania w razie wystąpienia awarii w celu ich jak najmniejszego oddziaływania środowisko może być jednym ze sposobów, aby awarie, które już wystąpią, nie wpłynęły decydująco na sytuację środowiska na terenie całej gminy. Zmieniający się klimat może skutkować nieoczekiwanymi zjawiskami, na które jednak należy się przygotować, stosując monitoring ich występowania oraz ustalając zasady działania.
5.6. ZASOBY PRZYRODNICZE
5.6.1. STAN AKTUALNY
5.6.1.1. LASY
Lasy spełniają w sposób naturalny lub w wyniku działań człowieka różnorodne funkcje, z których najważniejsze to:
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 102
funkcje przyrodnicze (ochronne), wyrażające się m.in. korzystnym wpływem lasów na kształtowanie klimatu globalnego i lokalnego, regulację obiegu wody w przyrodzie, przeciwdziałanie powodziom, lawinom i osuwiskom, ochronę gleb przed erozją i krajobrazu przed stepowieniem; funkcje społeczne, które m.in. kształtują korzystne warunki zdrowotne i rekreacyjne dla społeczeństwa, wzbogacają rynek pracy i zapewniają rozwój edukacji ekologicznej społeczeństwa; funkcje produkcyjne (gospodarcze), polegające głównie na zdolności do odnawialnej produkcji biomasy, w tym przede wszystkim drewna i użytków ubocznych, a także realizacji racjonalnej gospodarki łowieckiej.
Na terenie Gminy Sztabin lasy zajmują 15 799 ha. Lesistość tego terenu wynosiła więc 43,59%. W porównaniu do województwa podlaskiego gmina charakteryzuje się zatem większym poziomem lesistości niż jest to przyjęte dla całego województwa.
Rysunek 14. Lesistość Polski według województw
Źródło: Raport o stanie lasów w Polsce 2014
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 103
Obszar Gminy Sztabin przynależy do Krainy Biebrzańskiej Działu Północnego. Zaś patrząc na regionalizację geobotanicznej - do mazursko – podlaskiego regionu Niżu Wschodnoeuropejskiego. Obszar ten jest objęty północnym zasięgiem świerka. Na obszarze gminy wydzielono według kryterium roślinności potencjalnej kilka poniższych typów krajobrazu, a mianowicie: krajobraz nadrzecznych łęgów wierzbowo – topolowych w strefie zalewów periodycznych, krajobraz łęgów olszowych oraz jesionowo – olszowych siedlisk wodno – gruntowych, krajobraz środkowoeuropejskich olsów oraz mechowisk w szerokich dolinach rzecznych, krajobraz kontynentalnych borów mieszanych, krajobraz kontynentalnych śródlądowych borów sosnowych w kompleksie boru świeżego, suchego oraz wilgotnego.
Charakterystyczne dla obszaru Gminy Sztabin są niżowe bory świerkowe, szczególnie w postaci borów mieszanych świerkowo – sosnowo – dębowych z dużym udziałem osiki, leśne, jak również bezleśne torfowiska wysokie, zespoły wrzosowisk mączniowych, torfowisk niskich oraz przejściowych, łąk i pól uprawnych. W dolinach rzek na terenie gminy dominuje roślinność emersyjnych torfowisk niskich oraz przejściowych. Są to głównie zbiorowiska mszysto – turzynowe w mozaice ze zmienno – wilgotnymi łąkami. Na terenie tym dominują bory sosnowe i mieszane, bory świerkowe i grądy świeże, lokalnie występują łęgi i olsy. Warto podkreślić, iż według kryterium roślinności rzeczywistej uwzględniającej oddziaływanie człowieka na szatę roślinną, jak również i siedlisko, wyróżniono krajobrazy leśne przynależące do dużych zwartych kompleksów Puszczy Augustowskiej. Na większości tutejszych terenów przeważają powierzchniowe krajobrazy łąk oraz pól uprawnych.
5.6.1.2. FAUNA
Na terenie gminy występują ssaki, ptaki czy płazy. Wśród dużych ssaków najliczniej reprezentowane tutaj są: łoś, jeleń, sarna czy dzik. Występują tu również ssaki drapieżne takie jak: wilk, ryś, jenot, borsuk, kuna, tchórz oraz łasica. Rozległe tereny leśne, wodne oraz bagienne stwarzają optymalne warunki do bytowania wielu gatunków ptaków. Zaliczyć do nich można takie gatunki jak: bąk, bocian czarny, liczne
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 104
kaczkowate, orliki, bieliki, błotniaki oraz cietrzew, derkacz, brodźce, sowy, zimorodki, dudki, dzięcioły, myszołowy, skowronki, pliszki, słowiki, sikory, sroki, kruki, kawki i wrona. Gromada płazów reprezentowana jest przez wiele odmian żab, a z gromady gadów występują jaszczurki, padalec, zaskrońce czy żmije zygzakowate. Obszary znajdujące się pod silną presją człowieka takie jak grunty użytkowane rolniczo czy rozdrobnione tereny leśne zamieszkiwane są przez gatunki pospolite, a mianowicie: sarnę, lisa, dzika oraz zająca szaraka, a z grupy małych ssaków: jeża, nornicę, mysz i szczura.
5.6.1.3. OBIEKTY I OBSZARY CHRONIONE
Na obszarze Gminy Sztabin znajdują się następujące formy ochrony przyrody: Biebrzański Park Narodowy; 3 rezerwaty przyrody; 15 pomników przyrody; 4 obszary NATURA 2000; 2 obszary chronionego krajobrazu; 2 użytki ekologiczne.
Biebrzański Park Narodowy – został on utworzony na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 09.09.1993 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 86, poz. 399). Na terenie Gminy Sztabin obszar BPN zajmuje 5 565 ha (cały obszar Parku wynosi 59 223,00 ha). Powierzchnia otuliny wynosi 66 824,00 ha, z czego na terenie Gminy Sztabin znajduje się 8 633 ha. Obszar podlega ochronie ze względu na występowanie unikalnych w skali Europy zespołów roślinności bagiennej, rozlewisk oraz starorzeczy, które stanowią naturalne siedliska dla ptaków jak i zwierząt. Teren Parku to miejsce lęgowe wielu gatunków ptaków, w tym między innymi: batalionów, żurawi, błotniaków, bocianów, czapli oraz kaczek itd. Doliczono się tu 263 gatunków ptaków, w tym 21 gatunków z nich pochodzą z tzw. „Czerwonej Księgi" zwierząt ginących.
Na obszarze Parku zabrania się: 1) polowania, rybołówstwa, chwytania, płoszenia i zabijania dziko żyjących zwierząt, zbierania poroży zwierzyny płowej, niszczenia nor i legowisk zwierzęcych, gniazd ptasich, wybierania jaj, 2) wędkowania na: a) rzece Biebrzy od mostu kolejowego w Osowcu do ujścia rzeki Wissy i wszystkich starorzeczach,
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 105
b) rzece Jegrzni od mostu w miejscowości Ciszewo w dół biegu rzeki, c) rzece Ełk od połączenia z rzeką Jegrznią do połączenia z rzeką Biebrzą, 3) pozyskiwania, niszczenia lub uszkadzania drzew i innych roślin, 4) wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczystości, innego zanieczyszczania wód, gleby oraz powietrza, 5) zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków, 6) wydobywania skał, minerałów i torfu, 7) niszczenia gleby, 8) biwakowania, poza miejscami do tego wyznaczonymi, 9) wypalania roślinności oraz palenia ognisk poza miejscami do tego wyznaczonymi, 10) stosowania środków chemicznych w gospodarce rolnej, leśnej, zadrzewieniowej i łowieckiej, 11) prowadzenia działalności przemysłowej, usługowej lub handlowej poza miejscami do tego wyznaczonymi, 12) zbioru dziko rosnących roślin, w szczególności owoców i grzybów poza miejscami do tego wyznaczonymi, 13) ruchu pojazdów poza drogami do tego wyznaczonymi, 14) umieszczania bez zgody dyrektora Parku tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków, z wyjątkiem znaków drogowych i innych znaków związanych z ochroną porządku publicznego i bezpieczeństwa, 15) zakłócania ciszy, 16) używania łodzi motorowych, 17) używania motolotni i lotni, 18) wykonywania lotów cywilnymi statkami powietrznymi poniżej 2000 metrów wysokości względnej nad obszarem chronionym, z wyjątkiem lotów patrolowych i interwencyjnych statków powietrznych Lasów Państwowych oraz lotów szybowcowych.
Zakazy, o których mowa powyżej, nie dotyczą: 1) zabiegów ochronnych, hodowlanych i pielęgnacyjnych, w tym renaturalizacji stosunków wodnych, 2) prowadzenia badań naukowych za zgodą dyrektora Parku, a na obszarach objętych ochroną konserwatorską również za zgodą wojewódzkiego konserwatora zabytków, 3) prowadzenia prac archeologicznych, wykopaliskowych i konserwatorskich na terenach objętych ochroną konserwatorską za zezwoleniem wojewódzkiego konserwatora zabytków,
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 106
4) prowadzenia gospodarki rolnej i leśnej na gruntach nie objętych ochroną ścisłą i częściową, 5) prowadzenia akcji ratowniczej, 6) wykonywania zadań z zakresu obronności, bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Zakaz, o którym mowa w pkt 16, nie dotyczy statków i łodzi pływających po rzece Biebrzy i Kanale Augustowskim, należących do: 1) administratora rzeki, policji, inspektoratów żeglugi śródlądowej i Parku, 2) podmiotów gospodarczych wykonujących prace techniczne na rzekach i kanałach, 3) ośrodków badawczo-inspekcyjnych z zakresu ochrony środowiska.
Na mocy zarządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie zadań ochronnych dla Biebrzańskiego Parku Narodowego (Dz. Urz. Ministra Środowiska z 2015 poz. 14) zostały ustanowione zadania ochronne. Obejmują one: 1) identyfikację i ocenę istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych oraz wskazanie sposobów eliminacji lub ograniczania tych zagrożeń i ich skutków, stanowiące załącznik nr 1 do wspomnianego zarządzenia; 2) opis sposobów ochrony czynnej ekosystemów, z podaniem rodzaju, rozmiaru i lokalizacji poszczególnych zadań, stanowiący załącznik nr 2 do tegoż zarządzenia; 3) opis sposobów ochrony czynnej gatunków roślin i zwierząt, stanowiący załącznik nr 3 do tego zarządzenia; 4) wskazanie obszarów objętych ochroną ścisłą, czynną i krajobrazową, stanowiące załącznik nr 4 do zarządzenia; 5) ustalenie miejsc udostępnianych w celach edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych i amatorskiego połowu ryb oraz maksymalnej liczby osób mogących jednocześnie przebywać w tych miejscach, stanowiące załącznik nr 5 do zarządzenia.
Tabela 33. Zadania ochronne ustanowione dla Biebrzańskiego Parku Narodowego
Lp. Przedmiot ochrony Rodzaj zadań ochronnych I. Obszary objęte ochroną czynną Ochrona czynna gatunków roślin Usuwanie gatunków konkurencyjnych i zacieniających, 1. Sasanka otwarta (Pulsatilla patens) odsłanianie gleby. Leniec bezpodkwiatkowy (Thesium Usuwanie zacieniających gatunków drzew i krzewów, 2. ebracteatum) koszenie z usunięciem biomasy. Lipiennik Loesela (Liparis loesela), 1. Wycięcie krzewów, drzew i ich podrostów. 3. skalnica torfowiskowa (Saxifraga 2. Koszenie ręczne łąk. hirculus) Ozorka zielona (Coeloglossum 4. Wypas zwierząt. viride)
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 107
Lp. Przedmiot ochrony Rodzaj zadań ochronnych Niebielistka trwała (Swertia Usunięcie podrostów drzew oraz wykoszenie roślinności 5. perennis) zielnej Goryczuszka gorzkawa (Gentianella Koszenie ręczne lub mechaniczne roślinności 6. amarella) z usunięciem biomasy Usunięcie drzew brzozy omszonej (Betula pubescens) i brodawkowatej (Betula pendula) i ich podrostów 7. Brzoza niska (Betula humilis) wyższych niż 1,5 m oraz krzewów wierzby szarej (Salix cinerea) Ochrona czynna gatunków zwierząt 1. Błotniak łąkowy (Circus pygargus). 2. Czajka (Vanellus vanellus). 3. Derkacz (Crex crex). 1. Koszenie łąk. 4. Dubelt (Gallinago media). 2. Usunięcie krzewów, drzew i ich podrostów. 8. 5. Krwawodziób (Tringa totanus). 3. Ochrona kolonii lęgowych. 6. Kszyk (Gallinago gallinago). 4. Redukcja liczebności norki amerykańskiej. 7. Kulik wielki (Numenius arquata). 8. Rycyk (Limosa limosa). 9. Wodniczka (Acrocephalus paludicola). 1. Usunięcie krzewów, drzew i ich podrostów, koszenie. 2. Redukcja liczebności lisa (Vulpes vulpes) i jenota 9. Cietrzew (Tetrao tetrix) (Nyctereutes procyonoides). 3. Zasilanie populacji osobnikami wychowanymi w hodowli lub dzikimi po ich odłowieniu. 1. Usunięcie krzewów, drzew i ich podrostów, koszenie. 2. Budowa i remont obiektów małej retencji. 1. Orlik grubodzioby (Aquila clanga). 3. Budowa platform gniazdowych. 10. 2. Orlik krzykliwy (Aquila pomarina). 4.Zabezpieczanie gniazd przed presją drapieżników. 5. Zabezpieczanie gniazd przed niepożądaną obecnością ludzi. 1. Budowa platform gniazdowych. 11. Bocian czarny (Ciconia nigra) 2. Zabezpieczanie gniazd przed presją drapieżników. 1. Ograniczanie płoszenia zwierząt w ostojach łosia (Alces alces) w okresie bukowiska (w okresie godowym łosi). 12. Łoś (Alces alces) 2. Wzbogacanie zasobności bazy pokarmowej łosia (Alces alces) zimą. 13. Modraszek alkon (Maculinea alcon) Usunięcie krzewów i koszenie na stanowisku gatunku 1. Wypas. 14. Konik polski 2. Gromadzenie paszy na zimę. II. Obszary objęte ochroną krajobrazową Ochrona czynna gatunków roślin Glony: 1) Bulbochaete obligua var. subreticulata, 1.Wycięcie drzew i krzewów. 15. 2) Oedogonium excitans, 2.Usuwanie odrostów drzew. 3) O. alternans var. brevicellulare, 4) O. vivaticum. Wykup gruntów lub zawarcie umów cywilnoprawnych z właścicielami gruntów prywatnych pozwalających na 1. Lipiennik Loesela (Liparis realizację ochrony siedlisk tych gatunków poprzez: loesela). 16. 1) wycięcie krzewów, drzew i ich podrostów, 2. Skalnica torfowiskowa (Saxifraga 2) koszenie ręczne roślinności, hirculus). 3) budowę zastawek na rowach odwadniających na stanowiskach gatunków lub w ich sąsiedztwie 17. 1. Sasanka łąkowa (Pulsatilla 1. Koszenie roślinności zielnej na poboczach Carskiej
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 108
Lp. Przedmiot ochrony Rodzaj zadań ochronnych pratensis). Drogi. 2. Sasanka otwarta (Pulsatilla 2. Usuwanie gatunków konkurencyjnych i zacieniających. patens). 3. Odsłanianie gleby Niebielistka trwała (Swertia 1. Wycięcie drzew i krzewów. 18. perennis). 2. Koszenie. 1. Goryczuszka gorzkawa (Gentianella amarella). 2. Obuwik pospolity (Cypripedium 1. Usunięcie krzewów i podrostów drzew. 19. calceolus). 2. Koszenie. 3. Buławnik czerwony 3. Odsłonięcie podłoża poprzez usunięcie darni. (Cephalantera rubra). 4. Kosaciec bezlistny (Iris aphylla). Ochrona czynna gatunków zwierząt 1. Błotniak łąkowy (Circus pygargus). 2. Czajka (Vanellus vanellus). 1. Wycięcie drzew i krzewów. 3. Derkacz (Crex crex). 2. Koszenie. 4. Dubelt (Gallinago media). 3. Redukcja liczebności norki amerykańskiej (Neovision 20. 5. Krwawodziób (Tringa totanus). vison). 6. Kszyk (Gallinago gallinago). 4. Ochrona kolonii lęgowych. 7. Kulik wielki (Numenius arquata). 5. Wykup gruntów będących siedliskiem lub stanowiących 8. Rycyk (Limosa limosa). potencjalne siedliska gatunków 9. Wodniczka (Acrocephalus paludicola) 1. Wycięcie drzew i krzewów, koszenie. 2. Redukcja liczebności lisa (Vulpes vulpes) i jenota 21. Cietrzew (Tetrao tetrix) (Nyctereutes procyonoides). 3. Zasilanie populacji osobnikami wychowanymi w hodowli lub dzikimi po ich odłowieniu. Wstęgówka bagienna (Catocala 22. Utrzymanie krzewów w miejscach występowania gatunku. pacta) Źródło: Zarządzenie Nr 20 Ministra Środowiska z dnia 22.04.2013 r. w sprawie zadań ochronnych dla Biebrzańskiego Parku Narodowego
Rezerwat przyrody „Kozi Rynek” - został ustanowiony na mocy Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 12.11.1959 r. (MP nr 103, poz. 557). Jego celem jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych typów zbiorowisk leśnych grądowych oraz łęgowych, charakterystycznych dla Puszczy Augustowskiej. Powierzchnia rezerwatu wynosi 146,63 ha. Dla rezerwatu ustanowiony został plan ochrony - Rozporządzenie Nr 6/04 Wojewody Podlaskiego z dnia 11 marca 2004 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Kozi Rynek” (Dz. Urz. Woj. Podl. z 2004 r. Nr 29, poz. 56). Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych naturalnych zbiorowisk leśnych, grądowych i łęgowych, charakterystycznych dla Puszczy Augustowskiej. Obszar ochrony częściowej według tego dokumenty obejmuje 145,47 ha. Na terenie rezerwatu nie została wprowadzona ochrona ścisła czy też krajobrazowa. Ochrona gleb i stosunków wodnych polegać ma na: 1) stosowaniu bioolejów w pilarkach spalinowych;
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 109
2) zakazie używania podczas zrywki, wywózki drewna i prac odnowieniowych sprzętu ciężkiego; 3) zakazie niszczenia gleby, pobierania torfu oraz innych kopalin; 4) zakazie zmiany stosunków wodnych, jeżeli taka zmiana mogłaby w sposób istotny naruszyć warunki ekologiczne; 5) zaniechaniu prac leśnych w bezpośrednim sąsiedztwie wysięków wód podziemnych, a także w zbiorowiskach bagiennych.
Ochrona ekosystemów leśnych polegać ma zaś na: 1) dostosowaniu okresu prac w rezerwacie do terminów najmniejszego zagrożenia lasu od owadów, grzybów, wiatru i śniegu oraz możliwości wykorzystania przez zwierzynę płową cienkiej kory na drzewach, a także do okresów nie kolidujących z porą wyprowadzania lęgów przez ptaki; 2) upewnieniu się przed przystąpieniem do prac pielęgnacyjnych, że na terenie objętym zabiegiem nie występują rośliny chronione i rzadkie; 3) prowadzeniu zrywki sprzężajem konnym; 4) unikaniu metod wyznaczania i znakowania drzew poprzez ich ranienie; 5) zabezpieczeniu pni drzew przed uszkodzeniem w trakcie zrywki; 6) preferowaniu środków technicznych w zabezpieczaniu upraw i młodników; 7) kontroli stanu sanitarnego; 8) stosowaniu pułapek feromonowych do zwalczania i prognozowania pojawu szkodników wtórnych; 9) ochronie drapieżnej entomofauny, wzbogaceniu nisz ekologicznych poprzez ochronę drzew murszastych i dziuplastych; 10) ochronie pełnego wachlarza siedlisk leśnych ze szczególnym uwzględnieniem zbiorowisk bagiennych; 11) ochronie dziko żyjących zwierząt i ich naturalnych biotopów; 12) preferowaniu odnowień naturalnych; 13) ograniczeniu penetracji rezerwatu tylko do określonych obszarów i tras wyznaczonych przez wojewódzkiego konserwatora przyrody.
Rezerwat przyrody „Glinki” – utworzony został Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 14.01.1963 r. (MP nr 14, poz. 81). Powierzchnia rezerwatu wynosi około 1,65 ha. Powstał on w celu zachowania jedynego na terenie Puszczy Augustowskiej stanowiska pióropusznika strusiego (Natteucia struthiopteris). Dla rezerwatu nie obowiązują zadania ochronne ani plan ochronny.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 110
Rezerwat przyrody „Kuriańskie Bagno” – ustanowiony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 20.05.1985 r. (MP nr 17, poz. 134). Powstał on w celu zachowania obszaru o unikalnej geomorfologii oraz naturalnych rzadko spotykanych zbiorowisk leśnych oraz stanowisk rzadkich i chronionych roślin i zwierząt. Jego powierzchnia wynosi 1 713,62 ha. Dla rezerwatu nie obowiązują zadania ochronne ani plan ochronny.
Obszar Chronionego Krajobrazu „Puszcza i Jeziora Augustowskie” - funkcjonuje obecnie zgodnie z Uchwałą Nr XII/89/15 Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 22.06.2015 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Puszcza i Jeziora Augustowskie” (Dz. Urz. Woj. Podl. z 2015 r., poz. 2117). Powierzchnia tego Obszaru wynosi 69 574,99 ha, z czego 6 346,73 ha znajduje się na terenie Gminy Sztabin. Czynna ochrona ekosystemów Obszaru polega na zachowaniu różnorodności biologicznej siedlisk przyrodniczych kompleksu leśnego Puszczy Augustowskiej.
Na terenie Obszaru zakazuje się:: 1) zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk, złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką; 2) likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; 3) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu; 4) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych; 5) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka; 6) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych;
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 111
7) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej.
Zakazy, o których mowa w pkt 3 i pkt 4 nie dotyczą części obszaru, na których położone są złoża skał: 1) udokumentowane do dnia 31 grudnia 2004 r., których dokumentacje zostały zatwierdzone przez właściwy organ administracji geologicznej; 2) udokumentowane na podstawie koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie, udzielonych do dnia 31 grudnia 2004 r.; 3) udokumentowane na podstawie informacji geologicznych zawartych w dokumentacjach sporządzonych i zatwierdzonych przez właściwy organ administracji geologicznej do dnia 31 grudnia 2004 r.; 4) wykorzystywanych do celów leczniczych w rozumieniu ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz. U. z 2012 r. poz. 651 z późn. zm.).
Zakaz, o którym mowa w pkt 7 nie dotyczy: 1) obszarów zwartej zabudowy miejscowości w granicach określonych w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, gdzie dopuszcza się uzupełnianie zabudowy mieszkaniowej, usługowej i letniskowej pod warunkiem wyznaczenia nieprzekraczalnej linii zabudowy od brzegu wód, określonej poprzez połączenie istniejących budynków na przylegających działkach w rozumieniu ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r. poz. 647 z późn. zm.); 2) siedlisk rolniczych – w zakresie uzupełniania istniejącej zabudowy o obiekty do prowadzenia gospodarstwa rolnego, pod warunkiem nie przekraczania dotychczasowej linii zabudowy od brzegów wód; 3) terenów ogólnodostępnych kąpielisk, plaż i przystani wodnych; 4) istniejących obiektów letniskowych, mieszkalnych, usługowych oraz o funkcji mieszanej nie kolidującej z podstawowym i uzupełniającym przeznaczeniem terenu, zrealizowanych na podstawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które utraciły moc przed dniem 1 stycznia 2004 r., gdzie dopuszcza się ich odbudowę, rozbudowę lub nadbudowę w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. 2013 r. poz. 1409 ze zm.) w celu poprawy standardów ochrony środowiska oraz walorów
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 112
estetyczno-krajobrazowych, pod warunkiem nie przybliżania zabudowy do brzegów wód, a także zwiększania istniejącej powierzchni zabudowy: a) o nie więcej niż 10 m2 w przypadku budynków o powierzchni mniejszej lub równej 100 m2, b) o nie więcej niż 10% w przypadku budynków o powierzchni powyżej 100 m2; 5) zbiorników wodnych pochodzenia antropogenicznego o powierzchni nie większej niż 0,5 ha i o głębokości nie większej niż 3 m; 6) terenów w granicach administracyjnych miasta Augustowa.
Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Biebrzy” działa obecnie na mocy Uchwały Nr XII/93/15 Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 22.06.2015 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dolina Biebrzy” (Dz. Urz. Woj. Podl. z 2015 r., poz. 2121). Powierzchnia Obszaru wynosi jakieś 28 442,27 ha, z czego 14 364,47 ha położone jest na terenie Gminy Sztabin. Czynna ochrona ekosystemów Obszaru polega na zachowaniu różnorodności biologicznej siedlisk przyrodniczych występujących w dolinie rzeki Biebrzy, nad Kanałem Augustowskim oraz w dolinie rzeki Netty.
Na Obszarze zakazuje się: 1) zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk, złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką; 2) likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; 3) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu; 4) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych; 5) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka; 6) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych;
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 113
7) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej.
Zakazy, o których mowa w pkt 3 i pkt 4 nie dotyczą części obszaru, na których położone są złoża skał: 1) udokumentowane do dnia 31 grudnia 2004 r., których dokumentacje zostały zatwierdzone przez właściwy organ administracji geologicznej; 2) udokumentowane na podstawie koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie, udzielonych do dnia 31 grudnia 2004 r.; 3) udokumentowane na podstawie informacji geologicznych zawartych w dokumentacjach sporządzonych i zatwierdzonych przez właściwy organ administracji geologicznej do dnia 31 grudnia 2004 r.; 4) wykorzystywanych do celów leczniczych w rozumieniu ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz. U. z 2012 r. poz. 651 z późn. zm.).
Zakaz, o którym mowa w pkt 7 nie dotyczy: 1) obszarów zwartej zabudowy miejscowości w granicach określonych w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, gdzie dopuszcza się uzupełnianie zabudowy mieszkaniowej, usługowej i letniskowej pod warunkiem wyznaczenia nieprzekraczalnej linii zabudowy od brzegu wód, określonej poprzez połączenie istniejących budynków na przylegających działkach w rozumieniu ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r. poz. 647 z późn. zm.); 2) siedlisk rolniczych – w zakresie uzupełniania istniejącej zabudowy o obiekty do prowadzenia gospodarstwa rolnego, pod warunkiem nie przekraczania dotychczasowej linii zabudowy od brzegów wód; 3) terenów ogólnodostępnych kąpielisk, plaż i przystani wodnych; 4) istniejących obiektów letniskowych, mieszkalnych, usługowych oraz o funkcji mieszanej nie kolidującej z podstawowym i uzupełniającym przeznaczeniem terenu, zrealizowanych na podstawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które utraciły moc przed dniem 1 stycznia 2004 r., gdzie dopuszcza się ich odbudowę, rozbudowę lub nadbudowę w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. 2013 r. poz. 1409 ze zm.) w celu poprawy standardów ochrony środowiska oraz walorów
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 114
estetyczno-krajobrazowych, pod warunkiem nie przybliżania zabudowy do brzegów wód, a także zwiększania istniejącej powierzchni zabudowy: a) o nie więcej niż 10 m2 w przypadku budynków o powierzchni mniejszej lub równej 100 m2, b) o nie więcej niż 10% w przypadku budynków o powierzchni powyżej 100 m2; 5) zbiorników wodnych pochodzenia antropogenicznego o powierzchni nie większej niż 0,5 ha i o głębokości nie większej niż 3 m.
Na terenie Gminy Sztabin zlokalizowane są następujące użytki ekologiczne: Nr 265 – został utworzony na mocy rozporządzenia Nr 2/04 Wojewody Podlaskiego z 10.03.2004 r. (Dz. Urz. Woj. Podl. z 2004 r., Nr 27, poz. 528). Znajduje się on w miejscowości Krasnoborki. Obejmuje on obszar o powierzchni 0,88 ha.
Nr 266 - powstał na mocy rozporządzenia Nr 2/04 Wojewody Podlaskiego z 10.03.2004 r. (Dz. Urz. Woj. Podl. z 2004 r., Nr 27, poz. 528). Znajduje się on w miejscowości Jaziewo. Obejmuje obszar o powierzchni 3,45 ha.
Na obszarze użytków ekologicznych zabrania się: niszczenia oraz uszkadzania lub przekształcania obiektów; uszkadzania oraz zanieczyszczania gleby; wysypywania i zakopywania oraz wylewania odpadów lub też innych nieczystości; zaśmiecania obiektów oraz terenów wokół nich; dokonywania zmian stosunków wodnych, gdy służą innym celom niż ochrona przyrody i zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz gospodarki rybackiej.
Pomniki przyrody Na terenie Gminy Sztabin znajduje się 15 pomników przyrody - drzew. Szczegółowy wykaz pomników przyrody zaprezentowano w tabeli 34.
Tabela 34. Wykaz pomników przyrody zlokalizowanych w Gminie Sztabin Lokalizacja - Lp. Nazwa Opis miejscowość 1 Pomnik przyrody Nr 5 S Dąb szypułkowy - obwód 420 cm, wys. 30 m - 2 Pomnik przyrody Nr 100 S Dąb szypułkowy - obwód 430 cm, wys. 27,5 m Krasnybór Brzoza brodawkowata - obwód 250 cm, wys. 3 Pomnik przyrody Nr 124 S Kopiec 31 m 4 Pomnik przyrody Nr 335 S Olsza czarna - obwód 260 cm, wys. Kopiec
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 115
Lokalizacja - Lp. Nazwa Opis miejscowość 27 m Brzoza brodawkowata - obwód 250 cm, wys. 5 Pomnik przyrody Nr 364 S Kopiec 29 m 6 Pomnik przyrody Nr 365 S Sosna pospolita - obwód 289 cm, wys. 26 m Kopiec 7 Pomnik przyrody Nr 375 S Sosna pospolita - obwód 220 cm, wys. 30 m - 8 Pomnik przyrody Nr 322.1 S Jesion wyniosły – obwód 250 cm, wys. 31 cm Wilkownia 9 Pomnik przyrody Nr 322.2 S Jesion wyniosły – obwód 223 cm, wys. 31 cm Wilkownia 10 Pomnik przyrody Nr 322.3 S Jesion wyniosły – obwód 234 cm, wys. 32 cm Wilkownia 11 Pomnik przyrody Nr 322.4 S Jesion wyniosły – obwód 258 cm, wys. 31 cm Wilkownia 12 Pomnik przyrody Nr 322.5 S Jesion wyniosły – obwód 263 cm, wys. 31 cm Wilkownia 13 Pomnik przyrody Nr 322.6 S Jesion wyniosły – obwód 224 cm, wys. 30 cm Wilkownia 14 Pomnik przyrody Nr 322.7 S Dąb szypułkowy – obwód 362 cm, wys. 29 cm Wilkownia 15 Pomnik przyrody Nr 322.8 S Dąb szypułkowy – obwód 353 cm, wys. 27 cm Wilkownia Źródło: www2.bialystok.rdos.gov.pl
Obszary NATURA 2000 na terenie Gminy Sztabin: Puszcza Augustowska PLB200002 (obszar specjalnej ochrony ptaków) - występuje tu co najmniej 40 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej a 18 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej takich gatunków ptaków jak: bąk (PCK), błotniak stawowy, błotniak łąkowy, bocian czarny, cietrzew (PCK), dzięcioł białogrzbiety (PCK), dzięcioł trójpalczasty (PCK), dzięcioł zielonosiwy, gadożer (PCK), głuszec (PCK), kania czarna (PCK), kania ruda (PCK), kraska (PCK), łabędź krzykliwy, orlik krzykliwy (PCK), żuraw, włochatka (PCK), podgorzałka (PCK), puchacz (PCK), trzmielojad; w stosunkowo wysokim zagęszczeniu występuje bielik (PCK). Dla obszaru nie ustanowiono planu zadań ochrony ani planu ochrony. Nie obowiązuje tu ochrona na podstawie prawa międzynarodowego.
Ostoja Biebrzańska PLB200006 (obszar specjalnej ochrony ptaków) - w ostoi stwierdzono występowanie co najmniej 43 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Liczebności 19 gatunków mieszczą się w kryteriach wyznaczania ostoi ptaków wprowadzonych przez BirdLife International. Ponadto 25 gatunków zostało zamieszczonych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Ostoja Biebrzańska jest jedną z najważniejszych i to zarówno w Polsce jak i Unii Europejskiej ostoją wodniczki i orlika grubodziobego. Największą liczebność w Polsce oraz jedną z największych w Unii Europejskiej, osiągają ponadto: błotniak stawowy, cietrzew, derkacz, dubelt, uszatka błotna, kropiatka oraz rybitwa czarna i rybitwa białoskrzydła
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 116
(w lata o wysokim poziomie wody). Jest to też bardzo ważna ostoja ptaków drapieżnych (kania ruda, kania czarna, bielik, błotniak zbożowy, gadożer oraz orzeł przedni i orzełek). Dla obszaru nie ustanowiono planu zadań ochrony ani planu ochrony, jak również nie obowiązuje ochrona na podstawie prawa międzynarodowego.
Ostoja Augustowska PLH200005 (projektowany specjalny obszar ochrony siedlisk zatwierdzony przez Komisję Europejską) – jest to Ostoja wielu zagrożonych gatunków, przede wszystkim rysia Lynx lynx i wilka Canis lupus (w ostoi znajdują się jedne z ich najstabilniejszych populacji niżowych), także wydry Lutra lutra i bobra Castor fiber. Ogółem stwierdzono tu 10 gatunków zwierząt objętych Załącznikiem II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Na terenie ostoi występuje 7 gatunków roślin z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG, z czego dla czterech - aldrowandy pęcherzykowatej, skalnicy torfowiskowej, lipiennika Loesela i sasanki otwartej obszar ma zasadnicze znaczenie w skali Polski, a tutejsze populacje stanowią znaczącą część krajowych zasobów, będąc często najobfitszymi w Polsce (populacje lipiennika i skalnicy nad Rospudą, populacje aldrowandy w ciągu jezior Kanału Augustowskiego). Liczne są stanowiska rzadkich i zagrożonych w skali kraju gatunków roślin naczyniowych (35 gatunków z polskiej czerwonej księgi i czerwonej listy). Występują tu 24 gatunki storczykowatych, w tym chociażby, na torfowiskach nad Rospudą - Herminium monorchis na jedynym naturalnym stanowisku w Polsce. Bogata jest lichenoflora (w tym kilka gatunków brodaczek - Usnea) i bryoflora (liczne relikty glacjalne). Najwięcej rzadkich gatunków związanych jest z mszysto-turzycowymi torfowiskami niskimi i przejściowymi, a tutejsze populacje wielu zagrożonych roślin torfowiskowych są największe w Polsce. Do najrzadszych gatunków z tej grupy należą, oprócz lipiennika Loesela oraz skalnicy torfowiskowej: Eriophorum gracile, Baeothryon alpinum, Saxifraga hirculus, Carex chordorrhiza, Hammarbya paludosa, Betula humilis, Salix lapponum (wszystkie one znajdują się w polskiej czerwonej księdze). Na torfowiskach występuje niezwykle obfita w gatunki ginące brioflora, z takimi gatunkami jak np. Meesia triquetra, Pseudocalliergon trifarium i Paludella squarrosa.
Dla przedmiotowego obszaru ustanowiono plan zadań ochronnych (Zarządzenie Nr 27/2013 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 31.12.2013 r. (Dz. Urz. Woj. Podl. z 2014 r. poz. 137)). W ramach planu określone zostały cele działań ochronnych wymienione w tabeli 35, które są uwzględniane przez Gminę Sztabin w związku z planowanymi przez nią projektami.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 117
Tabela 35. Cele działań ochronnych dla obszaru NATURA 2000 Ostoja Augustowska
Lp. Przedmiot ochrony Cel działań ochronnych 3140 Twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne Uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej w sąsiedztwie 1. z podwodnymi łąkami ramienic jezior oraz doprowadzenie siedliska do stanu właściwego. Charetea 3150 Starorzecza i naturalne Uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej, utworzenie eutroficzne zbiorniki wodne ze 2. stref buforowych oraz doprowadzenie siedlisk do stanu zbiorowiskami z Nympheion, właściwego. Potamion 3160 Naturalne, dystroficzne 3. Utrzymanie właściwego stanu zachowania siedliska. zbiorniki wodne 3260 Nizinne i podgórskie rzeki ze Uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej w zlewni rzek, 4. zbiorowiskami włosieniczników utworzenie stref buforowych wzdłuż brzegów. Ranunculion fluitantis 4030 Suche wrzosowiska (Calluno- Odtworzenie i utrzymanie właściwego stanu ochrony przez 5. Genistion, Pohlio-Callunion, wprowadzenie ochrony czynnej (usuwanie drzew Calluno-Arcostaphylion) i krzewów) na wszystkich płatach siedliska. 6120 Ciepłolubne śródlądowe Odtworzenie i utrzymanie właściwego stanu ochrony przez 6. murawy napiaskowe (Koelerion wprowadzenie ochrony czynnej (usuwanie drzew glaucae) i krzewów) na wszystkich płatach siedliska. Odtworzenie i utrzymanie właściwego stanu ochrony przez 7110 Torfowiska wysokie 7. wprowadzenie ochrony czynnej (usuwanie drzew z roślinnością torfotwórczą (żywe) i krzewów) na wszystkich płatach siedliska. 7140 Torfowiska przejściowe Odtworzenie i utrzymanie właściwego stanu ochrony przez i trzęsawiska (przeważnie 8. wprowadzenie ochrony czynnej (usuwanie drzew z roślinnością z Scheuchzerio- i krzewów) na wszystkich płatach siedliska. Caricetea) 7210 Torfowiska nakredowe Odtworzenie i utrzymanie właściwego stanu ochrony przez 9. (Cladietum marisci, Caricetum wprowadzenie ochrony czynnej (usuwanie drzew buxbaumii, Schoenetum nigricantis) i krzewów) na wszystkich płatach siedliska. 7230 Górskie i nizinne torfowiska Odtworzenie i utrzymanie właściwego stanu ochrony przez 10. zasadowe o charakterze młak, wprowadzenie ochrony czynnej (usuwanie drzew turzycowisk i mechowisk i krzewów) na wszystkich płatach siedliska. Utrzymanie części siedlisk jako bazy propagu przy zastosowaniu ochrony biernej (dotyczy płatów siedliska w rezerwatach). 9170 Grąd subkontynentalny (Tilio- 11. Doprowadzenie zniekształconych płatów siedlisk do stanu Carpinetum, Melitti Carpinetum) właściwego przy zastosowaniu określonych zabiegów hodowlano-ochronnych dostosowanych do fazy rozwojowej drzewostanu. Źródło: Zarządzenie Nr 27/2013 RDOŚ w Białymstoku z dnia 31.12.2013 r.
Dolina Biebrzy PLH200008 (projektowany specjalny obszar ochrony siedlisk zatwierdzony przez Komisję Europejską) - na terenie obszaru NATURA 2000 wyróżniono na przykład następujące siedliska: wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi, starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne, murawy kserotermiczne, murawy bliźniczkowe, zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne, łąki selernicowe, torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą, torfowiska przejściowe i trzęsawiska, torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk (torfowiska alkaliczne), bory oraz lasy bagienne, ciepłolubne dąbrowy. Występują tu także następujące gatunki chronione: obuwik pospolity
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 118
Cypripedium calceolus, leniec bezpodkwiatkowy Thesium ebracteatum, sasanka otwarta Pulsatilla patens, lipiennik Loesela Liparis loeselii, skalnica torfowiskowa Saxifraga hirculus, haczykowiec (sierpowiec) błyszczący Drepanocladus vernicosus, skójka gruboskorupowa Unio crassus, poczwarówka zwężona Vertigo angustior, poczwarówka jajowata Vertigo moulinsiana, poczwarówka Geyera Vertigo geyeri, zalotka większa Leucorrhinia pectoralis, trzepla zielona Ophiogomphus cecilia, czerwończyk fioletek Lycaena helle, czerwończyk nieparek Lycaena dispar, przeplatka maturna Euphydryas (Hypodryas) maturna, strzępotek edypus Coenonympha oedippus, boleń Aspius aspius, koza Cobitis taenia, piskorz Misgurnus fossilis, różanka Rhodeus sericeus, minóg ukraiński Eudontomyzon mariae, traszka grzebieniasta Triturus cristatus, kumak nizinny Bombina bombina, bóbr europejski Castor fiber, wydra Lutra lutra, mopek Barbastella barbastellus, nocek łydkowłosy Myotis dasycneme, wilk Canis lupus. Dla obszaru nie ustanowiono planu zadań ochrony ani planu ochrony. Nie obowiązuje również ochrona na podstawie prawa międzynarodowego.
Przez teren gminy przebiegają także dwa korytarze ekologiczne: GKPn-1 Dolina Biebrzy; GKPn-4 Puszcza Augustowska.
5.6.2. PRESJE
Zagrożenia środowiska leśnego oraz obszarów chronionych ze względu na źródło pochodzenia można podzielić na: abiotyczne, biotyczne oraz antropogeniczne.
Do czynników abiotycznych zalicza się: czynniki atmosferyczne: o anomalie pogodowe: . ciepłe zimy; . niskie temperatury; . późne przymrozki; . upalne lata; . obfity śnieg i szadź; o termiczno-wilgotnościowe: . niedobór wilgoci; . powodzie; o wiatr:
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 119
. huragany; właściwości gleby: o wilgotnościowe: . niski poziom wód gruntowych; o żyznościowe: . gleby piaszczyste; . grunty porolne; warunki fizjograficzne: o warunki górskie.
Wśród czynników biotycznych wyróżnia się: strukturę drzewostanów: o niezgodność z siedliskiem: . drzewostany iglaste na siedliskach lasowych; szkodniki owadzie: o pierwotne; o wtórne; grzybowe choroby infekcyjne: o liści i pędów; o pni; o korzeni; nadmierne występowanie roślinożernych ssaków: o zwierzyny; o gryzoni.
Z kolei do czynników antropogenicznych zalicza się: zanieczyszczenia powietrza: o energetyka; o gospodarka komunalna; o transport; zanieczyszczenia wód i gleb: o przemysł; o gospodarka komunalna; o rolnictwo; przekształcenia powierzchni ziemi: o górnictwo;
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 120
pożary lasu; szkodnictwo leśne: o kłusownictwo i kradzieże; o nadmierna rekreacja; o masowe grzybobrania.
Zgodnie z danymi zaprezentowanymi w „Raporcie o stanie lasów w Polsce 2014” wśród czynników abiotycznych mających znaczący wpływ na jakość i stan drzewostanów na terenie województwa podlaskiego, a więc i Gminy Sztabin, miały wysokie temperatury – rok 2014 określono jako anomalnie ciepły oraz suchy powodujące także zwiększanie ryzyka pożarowego. W 2014 r. lasy i tereny leśne gminy narażone były na działanie szkodników: foliofagów drzewostanów dębowych oraz mączniaka dębu. Ponadto zaobserwowano zjawisko zamierania jesionu, olszy i wiązu. Istotnym zagrożeniem dla lasów gminy są zwierzęta, w tym szczególnie łowne. Głównymi sprawcami uszkodzeń w uprawach i młodnikach są jelenie, łosie, sarny oraz w ostatnich latach bobry. Te ostatnie wyrządzają znaczne szkody również w drzewostanach starszych klas wieku. Stan powietrza atmosferycznego na terenie gminy jest dobry (znaczna część zanieczyszczeń nie przekracza dopuszczalnych poziomów), a zatem zagrożenie na zanieczyszczenie lasów nie jest znaczące.
5.6.3. ANALIZA SWOT
Tabela 36. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze
Mocne strony Słabe strony zagrożenie pożarowe lasów; duże zróżnicowanie gatunkowe flory; niska świadomość mieszkańców na temat niewielkie zanieczyszczenie lasów zakazów, ograniczeń obowiązujących na obszarach chronionych Szanse Zagrożenia pogorszenie stanu lasów na skutek braku dbałości o stan środowiska przez gminy ościenne; wzrastające zainteresowanie turystów wzrastające zagrożenie pożarowe lasów na terenami o znacznych walorach skutek następujących zmian klimatu; przyrodniczych wzrastająca ilość nagłych zjawisk pogodowych czyniących szkody na terenach leśnych Źródło: Opracowanie własne
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 121
Wnioski Ochrona zasobów przyrody ma prowadzić do zachowania istniejącego jej stanu (różnorodności gatunkowej) oraz stwarzania warunków do jak najlepszego rozwoju. Nadrzędnym zadaniem w zakresie ochrony przyrody jest powstrzymanie obserwowanych od lat tendencji do zmniejszania się różnorodności biologicznej oraz dążenie do odbudowy zniszczonych ekosystemów. W związku z tym, że część Gminy Sztabin objęta jest różnymi formami ochrony przyrody, zadania w tym zakresie mają szczególne znaczenie i oprócz działań podejmowanych przez nadleśnictwa, ważna jest realizacja przedsięwzięć służących ochronie przyrody również przez władze gminy.
5.7. GLEBY
5.7.1. STAN AKTUALNY
Jakość gleb na terenie gminy w istotny sposób wpływa na jej potencjał. Gleby dobrej jakości oznaczają nie tylko zdrowe i wysokie plony, ale także warunkują prawidłowy rozwój człowieka, gdyż wraz z pożywieniem roślinnym i zwierzęcym dostarczają odpowiedniej ilości wysokokalorycznych składników odżywczych, witamin, substancji mineralnych, niezbędnych do budowy i właściwego funkcjonowania organizmu. Razem z pożywieniem człowiek pobiera składniki korzystne, jak i niekorzystne dla swego rozwoju. Jakość gleb ma wpływ na rozmieszenie upraw rolniczych, ale zależy ona również od odpowiedniej wilgotności, nawożenia mineralno – organicznego, warunków termicznych oraz opadów atmosferycznych.
Na gruntach ornych, głównie w środkowej części Gminy Sztabin występują gleby brunatne kwaśne i wyługowane oraz czarne ziemie zdegradowane. Natomiast w południowo- zachodniej części gminy występują czarne ziemie właściwe, brunatne właściwe oraz bielicowe i pseudobielicowe. O potencjalnych możliwościach produkcyjnych gleb tego obszaru decyduje duży udział kompleksu żytniego słabego i żytniego bardzo słabego. Udział poszczególnych klas bonitacji gruntów ornych przedstawia się następująco: klasa III b – 1,1%; klasa IV a – 8,5%; klasa IV b – 21,2%; klasa V – 35,8%; klasa VI – 31,7%; klasa VI Rz – 1,7%.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 122
Gleby o najwyższej wartości produkcyjnej zajmują niewielkie powierzchnie koncentrując się głównie w południowo-zachodniej części gminy, przede wszystkim w takich wsiach jak: Jaziewo, Jaminy, Mogilnice, Lipowo, Czarniewo i Czarny Las oraz w południowej części - głównie we wsiach: Krasnoborki, Jasionowo, Krasnybór oraz we wschodniej części gminy na gruntach wsi: Jastrzębna I, Jastrzębna II oraz Ostrowie.
Wskaźnik bonitacji jakości i przydatności rolniczej gleb Gminy Sztabin wynosi 31,6 pkt., co w skali powiatu augustowskiego plasuje go na jednych z niższych miejsc. Tylko Gmina Płaska charakteryzuje się niższym wskaźnikiem bonitacji gleb. Warunki agroklimatyczne w gminach powiatu augustowskiego są zróżnicowane i w skali punktowej wahają się od 6,4 pkt. w Gminie Płaska do 7,2 pkt. w Gminie Bargłów Kościelny czy Sztabin.
Gmina Sztabin położona jest w Kotlinie Augustowskiej. Dla tego obszaru skałami macierzystymi gleb są piaski luźne, piaski słabogliniaste i gliniaste, gliny oraz torfy. Na obszarze Gminy Sztabin dominują gleby bagienne oraz pobagienne typu torfowych i murszowych nad glebami mineralnymi. Gleby organiczne występujące na obszarze tej gminy charakteryzują się dużym zróżnicowaniem. W dolinie Biebrzy przeważają torfy o słabym lub średnim stopniu rozkładu, natomiast na terenach sandrowych występują głównie torfy średnio głębokie i płytkie silnie rozłożone, podatne na przesuszanie. Gleby organiczne na terenie Gminy Sztabin przedstawiają średnią oraz niską wartość produkcyjną.
Rysunek 15. Gleby w Polsce
Źródło: http://www.geomatura.pl/
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 123
Jakość gleb Obowiązek prowadzenia monitoringu, obserwacji zmian i oceny jakości gleby i ziemi w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wynika z zapisów art. 26 ustawy – Prawo ochrony środowiska. Kryteria oceny określone są, na podstawie delegacji w art. 105 cytowanej ustawy, w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. z 2002 r. Nr 165, poz. 1359). W 5-letnich odstępach czasowych są pobierane próbki glebowe z 216 stałych punktów pomiarowo-kontrolnych, zlokalizowanych na gruntach ornych charakterystycznych dla pokrywy glebowej kraju. Kolejna, czwarta tura Monitoringu przypadła na lata 2010-2012. Pobranie próbek w całości zostało przeprowadzone przez pracowników Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach. Pobranie próbek przeprowadzono we wrześniu i październiku 2010 roku. Na terenie województwa podlaskiego zlokalizowano 6 punktów, jednak żaden z nich nie obejmował terenu Gminy Sztabin. Badania gleb pod kątem: odczynu pH, potrzeb wapnowania oraz zawartości w makroelementy: fosfor, potas i magnez przeprowadziła natomiast Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Białymstoku. W latach 2011-2014 przebadano 974 próbki glebowe pobrane z użytków rolnych na terenie powiatu augustowskiego. W tabeli 37 zaprezentowano szczegółowe wyniki przeprowadzonych badań.
Tabela 37. Zestawienie zasobności gleb na terenie powiatu augustowskiego w latach 2011- 2014
Liczba gospodarstw (szt.) 364 Liczba prób (szt.) 974 Zbadana powierzchnia (ha) 1606,03 bardzo kwaśny 23 kwaśny 30 pH (%) lekko kwaśny 22 obojętny 19 zasadowy 6 konieczne 19 potrzebne 19 Potrzeby wapnowania (%) wskazane 13 ograniczone 11 zbędne 38 Zawartość fosforu (%) bardzo niska 13
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 124
niska 31 średnia 23 wysoka 14 bardzo wysoka 19 bardzo niska 21 niska 37 Zawartość potasu (%) średnia 25 wysoka 9 bardzo wysoka 8 bardzo niska 9 niska 13 Zawartość magnezu (%) średnia 27 wysoka 21 bardzo wysoka 30 Źródło: Wyniki badań odczynu i zasobności gleb na terenie poszczególnych powiatów woj. podlaskiego w latach 2011 – 2014
Jednym z podstawowych wskaźników oceny jest odczyn gleb. Zależy on od wielu czynników m.in. rodzaju skały macierzystej, składu granulometrycznego gleby, warunków przyrodniczych oraz zabiegów agrotechnicznych. Na terenie powiatu występuje 30% gleb kwaśnych, 22% - lekko kwaśnych i 23% - bardzo kwaśnych. Odczyn środowiska glebowego wpływa w znacznym stopniu na życie roślin, mikroorganizmów ale również na egzystencje fauny glebowej. Decyduje tym samym o aktywności biologicznej gleby. Częściej spotykane kwaśne odczyny gleb, powodują obniżanie plonowania roślin. Ułatwiają one również przyswajanie przez rośliny metali ciężkich. Z odczynem gleb ściśle związana jest także potrzeba ich wapnowania. Wapnowanie poprawiające właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleb, jest zabiegiem agrotechnicznym, który powinien być stosowany na tych terenach, w których procentowy udział gleb wymagających wapnowania w przedziale koniecznym i potrzebnym przekroczył 30%. Na terenie powiatu augustowskiego dla 38% przebadanych gleb nie dostrzeżono potrzeby wapnowania.
Zawartość w glebie przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu jest ważnym wskaźnikiem pozwalającym ustalić poziom racjonalnego nawożenia. Fosfor jest składnikiem niezbędnym dla rozwoju roślin, pełniąc ważne funkcje w procesach życiowych roślin: reguluje podziały komórek, rozwój korzeni, ma wpływ na procesy kwitnienia, zawiązywanie nasion oraz procesy dojrzewania. Potas jest jednym z trzech, obok wspomnianych wcześniej azotu i fosforu, makroskładników o zasadniczym znaczeniu w żywieniu roślin. Pierwiastek ten odgrywa istotną rolę w gospodarce wodnej rośliny,
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 125
aktywuje enzymy, bierze udział w procesie fotosyntezy i transportu asymilatów oraz warunkuje wrażliwość na stres wodny związany z suszą. Z kolei magnez jest składnikiem o dużym znaczeniu fizjologicznym dla roślin. Podstawowa rola magnezu w roślinie jest związana z jego obecnością w cząsteczce chlorofilu, a zatem wpływem na procesy fotosyntezy. Ponadto magnez aktywuje enzymy i reguluje gospodarkę azotem w roślinie. Pierwiastek ma istotne znaczenie w kształtowaniu jakości produktów roślinnych, z punktu widzenia ich wartości żywieniowej dla zwierząt i człowieka.
Procentowy udział gleb o bardzo niskiej i niskiej zawartości fosforu (P2O6) na terenie powiatu wynosi 44%. Udział gleb o zawartości potasu (K2O) bardzo niskiej i niskiej wynosi 58%, a magnezu - 22%. Określenie zasobności gleb w makroelementy jest podstawą do ustalenia optymalnych dawek nawozów sztucznych.
5.7.2. PRESJE
Do naturalnych zagrożeń gleb oraz zasobów geologicznych (piaski i żwiry) na terenie Gminy Sztabin zalicza się procesy erozji wietrznej (deflacja) i wodnej (wymywanie, spłukiwanie), które wskutek nieprzemyślanej działalności człowieka mogą ulec nasileniu powodując znaczne straty przyrodnicze i gospodarcze. Jedną z głównych konsekwencji procesów erozji jest obniżenie zawartości i jakości próchnicy w glebie, co zmniejsza jej zdolność do sklejania cząstek mineralnych oraz tworzenia trwałej i stabilnej struktury gleby. Powoduje to wzrost gęstości objętościowej warstwy ornej gleby, zmniejszenie jej porowatości, przewodnictwa wodnego i retencji wodnej. Wraz z nasileniem procesów erozji następuje wzrost podatności gleby na zagęszczenie i natężenie spływów powierzchniowych oraz wzrost zaskorupiania gleby.
Należy podkreślić, że zagrożenia środowiskowe związane z erozją gleb nie ograniczają się jedynie do miejsca jej występowania, ponieważ wyerodowany materiał glebowy jest przemieszczany poza pole uprawne do wód powierzchniowych, powodując ich eutrofizację i zanieczyszczenie związkami azotu i fosforu oraz pozostałościami środków ochrony roślin. Erozja gleby jest jednym z czynników degradujących środowisko przyrodnicze, a zwłaszcza rolniczą przestrzeń produkcyjną. Jej skutki przejawiają się w niekorzystnych, przeważnie trwałych, zmianach warunków przyrodniczych (rzeźby, gleb, stosunków wodnych, naturalnej roślinności) i warunków gospodarczo-organizacyjnych (deformowanie granic pól, rozczłonkowanie gruntów, pogłębianie dróg, niszczenie urządzeń technicznych). Zmiany
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 126
takie prowadzą do obniżenia potencjału produkcyjnego ziemi i walorów ekologicznych krajobrazu. Zagrożenie erozją wodną zależy w największym stopniu od nachylenia terenu, natężenia i czasu trwania opadów atmosferycznych, rodzaju podłoża i obecności szaty roślinnej. Zgodnie z danymi IUNG w Puławach na terenie Gminy Sztabin występują przede wszystkim obszary zagrożone słabą erozją wodną.
Rysunek 16. Mapa erozji wodnej potencjalnej w Polsce
Źródło: http://www.erozja.iung.pulawy.pl
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 127
Rysunek 17. Rejony o różnym stopniu degradowania erozją wodną (aktualną)
Źródło: http://www.erozja.iung.pulawy.pl
Kolejnym istotnym problemem jest erozja wietrzna, której większe nasilenie następuje późną jesienią i na przedwiośniu oraz w bezśnieżne okresy zimy. Skutki działania erozji wietrznej obserwuje się na glebach położonych na szczytach i stokach pagórków i wzniesień. Następuje tam wywiewanie masy gleby i odsłanianie węzłów krzewienia zbóż, co powoduje zmniejszenie odporności zbóż na wymarzanie. Analizując dane IUNG w Puławach należy stwierdzić, że teren Gminy Sztabin jest obszarem narażonym na występowanie erozji wietrznej przede wszystkim w stopniu słabym.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 128
Rysunek 18. Zagrożenie erozją wietrzną gruntów ornych w Polsce
Źródło: http://www.erozja.iung.pulawy.pl
Gmina Sztabin w stosunkowo niewielkim stopniu jest zagrożona erozją. Erozja wietrzna ma większy wpływ na omawiany teren niż erozja wodna, której wpływ jest prawie niewidoczny.
5.7.3. ANALIZA SWOT
Tabela 38. Analiza SWOT – gleby
Mocne strony Słabe strony występowanie na terenie gminy gleb o dość występowanie gleb o słabej jakości; dobrej jakości; występowanie gleb o kwaśnym pH małe zagrożenie erozją wodną i wietrzną Szanse Zagrożenia natężenie procesów erozji na skutek transfer nowych technologii do rolnictwa niewłaściwego użytkowania gruntów; zmierzających do zmniejszenia nasilenia natężenie procesów erozji na skutek procesów erozji następujących zmian klimatycznych Źródło: Opracowanie własne
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 129
Wnioski Jednym ze sprawdzonych sposobów przeciwdziałania erozji gleb jest utrzymywanie i wprowadzanie nowych zadrzewień śródpolnych. Do podstawowych funkcji zadrzewień zalicza się: funkcje wodochronne - zadrzewienia pozytywnie wpływają na retencję wodną i czystość wód, stanowią naturalne bariery geochemiczne ograniczające rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń obszarowych; funkcje antyerozyjne związane z zapobieganiem lub ograniczaniem zjawisk erozji wodnej i wietrznej w efekcie wyhamowywania przez zadrzewienia prędkości wiatru oraz ograniczania powierzchniowych spływów wód roztopowych i opadowych; funkcje refugiów i korytarzy ekologicznych związane z ochroną zasobów przyrody żywej i zachowaniem bioróżnorodności na obszarach wiejskich; funkcje ochronne względem upraw rolnych związane z pozytywnym oddziaływaniem zadrzewień na mikroklimat pól uprawnych; funkcje izolacyjne obiektów uciążliwych (np. zadrzewienia przy trasach komunikacyjnych czy w otoczeniu składowisk odpadów); funkcje rekreacyjno-zdrowotne, dydaktyczne, naukowo-poznawcze i estetyczno- inspiracyjne; funkcje produkcyjne drewna oraz surowców i użytków niedrzewnych.
W celu zapobiegania występowania procesów erozyjnych na terenie Gminy Sztabin konieczne jest podejmowanie działań mających na celu promocję rolnictwa ekologicznego oraz zadrzewień śródpolnych. Niezbędne jest także dokonywanie rekultywacji gleb.
5.8. ZASOBY GEOLOGICZNE
5.8.1. STAN AKTUALNY
Zgodnie z danymi wynikającymi z „Bilansu zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31.12.2015 r.” na terenie Gminy Sztabin występują złoża piasku i żwiru. Teren gminy nie jest zatem zbyt zasobny w surowce mineralne, jednak konieczne jest podejmowanie działań mających na celu ochronę już dostępnych zasobów.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 130
Tabela 39. Złoża zasobów geologicznych na terenie Gminy Sztabin Stan Zasoby Zasoby Lp. Nazwa złoża zagospodarowania geologiczne Wydobycie przemysłowe złoża bilansowe Złoża piasku i żwiru – tys. t 1 Cisów II Z 489 - - 2 Cisów III Z 152 - - 3 Cisów IV E 225 - 10 4 Jagłowo Z 756 - - 5 Jasionowo Z 124 - - 6 Jasionowo T 212 - - 7 Jasionowo I E 103 - 5 8 Kamień Z 203 - - 9 Kamień III T 903 972 3 10 Kamień IV E 288 288 9 11 Kamień V R 187 - - 12 Krasnoborki III E 90 56 1 13 Krasnoborki IV R 110 - - 14 Krasnoborki V T 430 - - 15 Krasnoborki VI T 495 - - 16 Lebiedzin Z 72 - - 17 Wolne T 217 - - Źródło: Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31.12.2015 r.
Objaśnienia do tabeli: Z - złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane T - złoże zagospodarowane, eksploatowane okresowo R – złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo E - złoże eksploatowane
5.8.2. PRESJE
Do naturalnych zagrożeń zasobów geologicznych w postaci piasków i żwirów, podobnie jak w przypadku gleb, zalicza się procesy erozji wietrznej (deflacja) i wodnej (wymywanie, spłukiwanie).
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 131
5.8.3. ANALIZA SWOT
Tabela 40. Analiza SWOT – zasoby geologiczne
Mocne strony Słabe strony małe zagrożenie erozją wodną i wietrzną niewielka ilość złóż zasobów geologicznych Szanse Zagrożenia natężenie procesów erozji na skutek podejmowanie przez gminy sąsiednie działań niewłaściwego użytkowania zasobów; zmierzających do zmniejszenia procesów natężenie procesów erozji na skutek erozyjnych następujących zmian klimatycznych Źródło: Opracowanie własne
Wnioski Zgodnie z obowiązującymi przepisami ochrona złóż kopalin polega na tym, że podejmujący eksploatację złóż kopaliny bądź prowadzący tę eksploatację jest obowiązany przedsięwziąć środki niezbędne do ochrony zasobów złoża. Ma również obowiązek ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadzić rekultywację terenów poeksploatacyjnych oraz przywracać do właściwego stanu inne elementy przyrodnicze. Na terenie Gminy Sztabin nie ma znaczących złóż kopalin, jednak konieczne jest podejmowanie przez władze gminy działań mających na celu zapobieganie nielegalnej eksploatacji tych niewielkich złóż, która mogłaby doprowadzić między innymi do pogorszenia stanu środowiska na tych obszarach.
5.9. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA
5.9.1. STAN AKTUALNY
5.9.1.1. ZAOPATRZENIE W WODĘ
Na terenie Gminy Sztabin w 2014 r. – według danych GUS – 62,6% ludności korzystało z wodociągów. W tymże roku zużycie wody na 1 mieszkańca wynosiło 53,1 m3, w 2015 roku wynosiło ono zaś 60,3 m3.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 132
Tabela 41. Stan zaopatrzenia w wodę na terenie Gminy Sztabin Jedn. Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 miary Wodociągi długość czynnej sieci km 191,3 191,3 191,3 191,5 191,5 191,5 rozdzielczej
przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych i szt. 1151 1209 1005 1016 1023 1044 zbiorowego zamieszkania woda dostarczona gospodarstwom dam3 192,9 224,4 231,6 235,1 248 283,1 domowym ludność korzystająca z osoba 3385 3413 3122 3103 3285 - sieci wodociągowej zużycie wody w gospodarstwach 3 m 35,3 41,4 43,3 44,6 47,2 54,2 domowych ogółem na 1 mieszkańca Korzystający z instalacji w % ogółu ludności wodociąg % 62,2 63,6 58,8 59,1 62,6 - Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w ciągu roku
eksploatacja sieci 3 dam 200,7 232 238 241,7 252,8 303,3 wodociągowej
zużycie wody na 1 3 m 39,1 42,8 46,5 49,2 53,1 60,3 mieszkańca Źródło: Dane GUS
5.9.1.2. ODPROWADZANIE ŚCIEKÓW, KANALIZACJA
Długość sieci kanalizacji na terenie gminy, według danych GUS, w 2015 roku wynosiła 7,9 km. 19,6% ogółu ludności korzystało z kanalizacji.
Tabela 42. Stan infrastruktury kanalizacyjnej na terenie Gminy Sztabin Jedn. Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 miary Kanalizacja długość czynnej sieci km 7,7 7,7 7,7 7,9 7,9 7,9 kanalizacyjnej
przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych i szt. 182 251 241 242 243 247 zbiorowego zamieszkania
ścieki odprowadzone dam3 22 25 26 23 23 23 ludność korzystająca z osoba 854 1073 1035 1027 1028 - sieci kanalizacyjnej Korzystający z instalacji w % ogółu ludności
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 133
Jedn. Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 miary kanalizacja % 15,7 20 19,5 19,6 19,6 - Sieć rozdzielcza na 100 km2 sieć kanalizacyjna km 2,1 2,1 2,1 2,2 2,2 - Źródło: Dane GUS
Ścieki z terenu gminy kierowane są do oczyszczalni ścieków w Sztabinie. Jest to oczyszczalnia z podwyższonym usuwaniem biogenów. W ciągu roku 2015 odprowadzonych do niej było 23 dam3 ścieków. Ludność korzystająca z oczyszczalni w 2015 roku wyniosła 1 590.
Tabela 43. Ścieki i nieczystości ciekłe na terenie Gminy Sztabin Jedn. Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 miary Oczyszczalnie komunalne z podwyższonym szt. 1 1 1 1 1 1 usuwaniem biogenów Wielkość (przepustowość) oczyszczalni wg projektu
z podwyższonym 3 m /dobę 162 162 162 162 162 162 usuwaniem biogenów Ścieki oczyszczane w ciągu roku odprowadzone ogółem dam3 22 25 26 23 23 23
odprowadzane w czasie 3 dam 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 doby do kanalizacji
oczyszczane łącznie z wodami infiltracyjnymi dam3 73 50 45 35 30 33 i ściekami dowożonymi
oczyszczane razem dam3 22 25 26 23 23 23 oczyszczane z podwyższonym dam3 22 25 26 23 23 23 usuwaniem biogenów oczyszczane biologicznie i z podwyższonym % 100 100 100 100 100 100,0 usuwaniem biogenów w % ścieków ogółem Ludność korzystająca z oczyszczalni ogółem osoba 668 720 1553 1590 1590 1590 Nieczystości ciekłe - gromadzenie i wywóz zbiorniki bezodpływowe szt. 746 741 737 728 833 - oczyszczalnie szt. 176 184 194 204 228 - przydomowe stacje zlewne szt. 1 1 1 1 1 - Źródło: Dane GUS
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 134
W 2014 roku na terenie Gminy Sztabin, według danych GUS, było 228 oczyszczalni przydomowych, 833 zbiorniki bezodpływowe i 1 stacja zlewna. Brak informacji z 2015 roku.
5.9.1.3. ODPROWADZANIE WÓD OPADOWYCH
Gmina Sztabin nie posiada w pełni uregulowanego systemu kanalizacji deszczowej. W „Strategii Ekorozwoju Społeczno - Gospodarczego Gminy Sztabin na lata 2004-2020” wskazano na potrzebę budowy i rozbudowy, zarówno kanalizacji sanitarnej, jak i deszczowej. Najpoważniejszy problem stanowi odwodnienie dróg, przede wszystkim powiatowych i gminnych, z których wody deszczowe odprowadzane są głównie do przydrożnych rowów, stanowiąc istotne zagrożenie (szczególnie substancjami ropopochodnymi) dla czystości wód podziemnych, ale również i powierzchniowych. Należy podkreślić fakt, iż wraz z rozbudową i modernizacją lokalnych dróg prowadzane są jednocześnie prace nad odwodnieniami dróg.
5.9.2. PRESJE
Zanieczyszczenia pochodzenia antropogenicznego stanowią podstawowe źródło zanieczyszczenia wód powierzchniowych oraz podziemnych. Na obszarze Gminy Sztabin do zanieczyszczeń tych można zaliczyć: ścieki deszczowe spływające z dróg, placów i stacji paliw, powodujące zanieczyszczenie wód powierzchniowych głównie substancjami ropopochodnymi, ścieki z nieodpowiednio zabezpieczonych przydomowych zbiorników nieczystości ciekłych, nielegalne zrzuty ścieków bytowych na terenach wiejskich; spływające z pól pozostałości nawozów i oprysków oraz inne okołorolnicze odpady ciekłe.
5.9.3. ANALIZA SWOT
Tabela 44. Analiza SWOT – gospodarka wodno - ściekowa
Mocne strony Słabe strony niedostateczny stan techniczny ujęć wody; niewystarczająca długość sieci wysoki odsetek mieszkańców korzystających kanalizacyjnej; z sieci wodociągowej niewystarczająca ilość przydomowych oczyszczalni ścieków; niewystarczająca świadomość ekologiczna
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 135
mieszkańców gminy; niedostateczny stan systemu odprowadzania wody deszczowej Szanse Zagrożenia poprawa stanu sanitarnego wód na skutek zmniejszenie zainteresowania turystów podejmowania inwestycji przez gminy odwiedzeniem gminy w związku sąsiadujące z Gminą Sztabin; z pogorszeniem jakości wód powiększanie długości i przyłączeń do sieci powierzchniowych kanalizacyjnej Źródło: Opracowanie własne
Wnioski Ochrona wód ma istotne znaczenie dla Gminy Sztabin, zarówno ze względu na zdrowie i życie mieszkańców, a także walory przyrodnicze oraz dbałość o różnorodność gatunkową tego terenu. Ważne jest więc podejmowanie inicjatyw mających na celu utrzymanie dobrej jakości wód. Szczególne znaczenie w tym zakresie odgrywa rozwój kanalizacji sanitarnej lub budowa przydomowych oczyszczalni ścieków, które zminimalizują negatywny wpływ na środowisko związany z bytowaniem człowieka. Ważną rolę odegra także edukacja ekologiczna mieszkańców uświadamiająca im znaczenie racjonalnego korzystania z wód oraz konieczność stosowania efektywnych rozwiązań w zakresie odprowadzania ścieków.
5.10. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW
5.10.1. STAN AKTUALNY
Na terenie Gminy Sztabin źródłami wytwarzanych odpadów są: przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą, gospodarstwa domowe, w których powstają także odpady wielkogabarytowe czy niebezpieczne, obiekty infrastruktury społecznej i komunalnej, obszary ogrodów, parków, cmentarzy czy targowisk itp., ulice i place. Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych, wskaźnik ich nagromadzenia, jak również ich struktura oraz skład są uzależnione od różnych uwarunkowań lokalnych, przeróżnych czynników. Należą do nich: poziom rozwoju gospodarczego obszaru, zamożność społeczeństwa, rodzaj zabudowy mieszkalnej, sposób gospodarowania zasobami, przyzwyczajenia w konsumpcji dóbr materialnych, a także cechy charakterologiczne mieszkańców i ich podatność na edukację ekologiczną.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 136
Zgodnie z danymi GUS – w 2014 roku na terenie Gminy Sztabin zebrano 708,86 t odpadów zmieszanych ogółem. Na jednego mieszańca przypadało więc 134,9 kg. W 2014 roku były 2 jednostki odbierające odpady.
Tabela 45. Odpady komunalne z terenu Gminy Sztabin Jedn. 2010 2011 2012 2013 2014 miary Zmieszane odpady zebrane w ciągu roku ogółem t 669,02 661,15 683,54 704,56 708,86 ogółem na 1 mieszkańca kg 122,5 121,9 127,7 133,5 134,9 z gospodarstw domowych t 604,07 580,18 580,87 630,75 632,66 odpady z gospodarstw domowych przypadające na 1 kg 110,6 107 108,6 119,5 120,4 mieszkańca
budynki mieszkalne objęte zbieraniem odpadów z szt. 1149 1151 1221 - - gospodarstw domowych
jednostki odbierające odpady w badanym roku wg obszaru szt. 3 3 3 3 2 działalności
Źródło: Dane GUS
Zgodnie z nowelizacją ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (obowiązującą od początku 2012 r. z późniejszymi zmianami) na gminach spoczywa zadanie zapewnienia odpowiedniego i właściwego zagospodarowania wszystkich odpadów komunalnych z możliwością selektywnego zbierania. Zmieszane odpady komunalne, czy pozostałości po sortowaniu tych odpadów przeznaczone do składowania, powinny być kierowane do regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych – RIPOK, tak by były zagospodarowane w regionie swego powstania. W przypadku braku RIPOK lub podczas awarii odpady mogą być kierowane do instalacji zastępczych, wyznaczonych w Wojewódzkim Programie Gospodarki Odpadami. Odpady powinny odbierać od mieszkańców firmy, wyłonione w drodze przetargu, a za odbiór odpadów mieszkańcy uiszczą jednolitą stawkę, z możliwością obniżki dzięki stosowaniu segregowania odpadów u źródła ich powstawania.
Na terenie Gminy Sztabin promuje się selektywny system zbiórki odpadów komunalnych. Zgodnie z informacjami zamieszczonymi na stronie gminy najlepszym sposobem segregowania odpadów jest odseparowanie w oddzielnych workach (dostarczonych nieodpłatnie przez „ASTWA”) frakcji odpadów, takich jak: 1. Papier to m.in.:
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 137
opakowania z papieru lub tektury, gazety i czasopisma, katalogi, prospekty, foldery, papier szkolny i biurowy, książki i zeszyty, torebki papierowe, papier pakowy. Nie powinno się wrzucać do papieru: papier powlekany folią i kalkę, kartony po mleku i napojach, pieluchy jednorazowe i podpaski, pampersy i podkładki, worki po nawozach, cemencie i innych materiałach budowlanych, tapety, inne odpady komunalne (w tym niebezpieczne). 2. Tworzywa sztuczne i metale to m.in.: butelki po napojach, opakowania po chemii gospodarczej, kosmetykach (np. szamponach, proszkach, płynach do mycia naczyń itp.), opakowania po produktach spożywczych, plastikowe zakrętki, plastikowe torebki, worki, reklamówki i inne folie, plastikowe koszyczki po owocach i innych produktach, styropian, puszki po napojach, sokach, puszki z blachy stalowej po żywności (konserwy), złom żelazny i metale kolorowe, metalowe kapsle z butelek, zakrętki słoików i innych pojemników, folia aluminiowa, kartoniki po mleku i napojach - wielomateriałowe odpady opakowaniowe. Nie powinno się wrzucać do tworzyw sztucznych i metali: Strzykawki, wenflony i inne artykuły medyczne, odpady budowlane i rozbiórkowe, nie opróżnione opakowania po lekach i farbach, lakierach i olejach, zużyte baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny,
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 138
inne odpady komunalne (w tym niebezpieczne). Przy czym zaleca się zgniatanie tworzyw sztuczne przed wrzuceniem do worka. 3. Szkło opakowaniowe to chociażby: butelki i słoiki szklane po napojach i żywności, butelki po napojach alkoholowych, szklane opakowania po kosmetykach. Nie powinno się wrzucać do szkła: szkło stołowe – żaroodporne, ceramika, doniczki, znicze z zawartością wosku, żarówki i świetlówki, szkło kryształowe, reflektory, nie opróżnione opakowania po lekach, olejach, rozpuszczalnikach, termometry i strzykawki, monitory i lampy telewizyjne, szyby okienne i zbrojone, szyby samochodowe, lustra i witraże, fajans i porcelana, inne odpady komunalne (w tym niebezpieczne). Przy czym zaleca się wrzucanie opakowań opróżnionych z produktu, bez zakrętek oraz starać się nie tłuc szkła. Warto zaznaczyć ,że pozostałe odpady mają trafić do pojemnika na odpady zmieszane.
Dodatkowo Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych umiejscowiony został w BIOM sp. z o.o. w Dolistowie Starym 144, 19-124 Jaświły. Zostały wyznaczone również punkty na zużyte lekarstwa, które można wrzucać do pojemników znajdujących się w: Aptece w Sztabinie, ul. Augustowska 43 (Ośrodek Zdrowia) oraz Punkcie Aptecznym w Krasnymborze 42 (Ośrodek Zdrowia). Zużyte baterie zaś można wrzucać do specjalnie oznakowanych pojemników znajdujących się przy: Urzędzie Gminy Sztabin, ul. Augustowska 53; Zespole Szkół Samorządowych w Sztabinie, ul. Augustowska 82; Zespole Szkół Samorządowych w Krasnymborze; Szkole Podstawowej w Jaziewie.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 139
5.10.2. PRESJE
Wytwarzanie odpadów komunalnych i przemysłowych może wpływać na stan środowiska naturalnego. Na terenie Gminy Sztabin wytwarzane są przede wszystkim odpady komunalne. W celu sprawnego zagospodarowania powstających odpadów konieczne jest kontynuowanie działań związanych z organizacją efektywnego systemu ich wywożenia i zagospodarowania.
5.10.3. ANALIZA SWOT
Tabela 46. Analiza SWOT – gospodarka odpadami
Mocne strony Słabe strony funkcjonujący Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych; niedostateczny poziom wiedzy mieszkańców objęcie wszystkich mieszkańców gminy w zakresie selektywnej zbiórki odpadów; systemem odbioru odpadów; występowanie „dzikich” wysypisk odpadów obowiązywanie programu usuwania azbestu Szanse Zagrożenia zmiany prawne powodujące konieczność powstanie kolejnych firm zainteresowanych dokonania zmian w obowiązującym systemie odbiorem odpadów (powodujących zbierania i unieszkodliwiania odpadów; zmniejszenie kosztów i powiększenie jakości ograniczenie zewnętrznego finansowania pracy) usuwania azbestu Źródło: Opracowanie własne
Wnioski Największym możliwym zagrożeniem w tym zakresie są zmiany prawa wymagające zmian w dotychczasowym sposobie zbierania i unieszkodliwiania odpadów, jak również ograniczenie dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania usuwania azbestu i wyrobów azbestowych.
6. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
6.1. CEL NADRZĘDNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN
ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ GMINY SZTABIN W UWZGLĘDNIENIEM ZARÓWNO POTRZEB
MIESZKAŃCÓW JAK I Z POSZANOWANIEM ŚRODOWISKA NATURALNEGO
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 140
6.2. PRIORYTETY EKOLOGICZNE
Priorytety ekologiczne dla Gminy Sztabin sprecyzowano na podstawie diagnozy stanu oraz zagrożeń środowiska, a także założeń polityki ekologicznej Polski, województwa podlaskiego oraz powiatu augustowskiego.
PRIORYTETY EKOLOGICZNE DLA GMINY SZTABIN: Optymalizacja gospodarki wodno-ściekowej; Ochrona powietrza atmosferycznego; Ochrona powierzchni ziemi; Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym; Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu; Przeciwdziałanie awariom; Edukacja ekologiczna.
Oprócz konieczności zapewnienia spójności z dokumentami strategicznymi, wyznaczając priorytety ekologiczne, a następnie cele i zadania w zakresie polityki ekologicznej gminy, kierowano się także następującymi zasadami: „eliminacji największych problemów”; zapobiegania potencjalnym problemom; przygotowania na potencjalne zagrożenia; oszczędnego korzystania z zasobów naturalnych; „zanieczyszczający płaci”; odpowiedzialności za prowadzone działania; skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej.
6.3. CELE PROGRAMU, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE
W niniejszym rozdziale zaprezentowano cele i kierunki interwencji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Sztabin w poszczególnych obszarach. Zgodnie z obecnie skonkretyzowanymi planami gminy, do poszczególnych kierunków interwencji sformułowano zadania oraz określono terminy ich realizacji.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 141
Tabela 47. Cele, kierunki interwencji oraz zadania Obszar Termin Cel Kierunek Interwencji Zadanie interwencji realizacji Ograniczenie zrzutu nieoczyszczonych Budowa przydomowych
ścieków komunalnych do gruntu, wód oczyszczalni ścieków powierzchniowych i podziemnych poprzez budowę sieci kanalizacyjnej Budowa sieci kanalizacyjnej lub przydomowych oczyszczalni ścieków Modernizacja stacji uzdatniania wody w 2018 – 2022 Zwiększenie zasięgu oraz Krasnymborze, Kamieniu i Jaziewie Gospodarka Rozbudowa oraz modernizacja modernizacja infrastruktury wodno-ściekowa sieci wodociągowej wodociągowej
Realizacja działań edukacyjnych skierowanych do mieszkańców w zakresie racjonalnego Racjonalna gospodarka wodna gospodarowania zasobami wodnymi na poziomie gospodarstwa domowego Remont elewacji, termomodernizacja budynku Zespołu Szkół Samorządowych w 2017 – 2020 Wykonanie termomodernizacji Sztabinie budynków na terenie gminy Ograniczenie niskiej emisji Termomodernizacja budynku Urzędu Gminy 2017 – 2020 Sztabin Wykonanie modernizacji
oświetlenia ulicznego Ochrona klimatu Inwestycje w zakresie OZE; kolektory Wzrost wykorzystania odnawialnych Budowa instalacji do wykorzystania i jakości słoneczne, ogniwa fotowoltaiczne, pompy 2017 – 2022 źródeł energii odnawialnych źródeł energii powietrza ciepła itp. Prowadzenie edukacji ekologicznej w zakresie wpływu spalania paliw złej jakości oraz odpadów w Kształtowanie świadomości paleniskach domowych na stan ekologicznej mieszkańców gminy czystości powietrza, możliwości oszczędzania energii oraz promocji korzystania
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 142
Obszar Termin Cel Kierunek Interwencji Zadanie interwencji realizacji z transportu zbiorowego oraz transportu rowerowego Przebudowa drogi gminnej nr 167511B 2016 – 2017 Krasnoborki kolonie – Kamień kolonie Przebudowa drogi gminnej nr 102835B Jastrzębna Pierwsza – Ostrowie – 2016 – 2017 Jastrzębna Druga na terenie wsi Jastrzębna Pierwsza i Ostrowie. Przebudowa drogi gminnej nr 102826B 2016 – 2017 Czarniewo – Jaminy Przebudowa drogi gminnej nr 102833B Cisów – Balinka na odcinku od wsi Długie do 2016 – 2017 wsi Kryłatka Przebudowa drogi gminnej nr 102824B 2016 – 2017 Wrotki – Jaminy Przebudowa drogi gminnej nr 102827B Ewy – Huta – Motułka na odcinku od wsi Huta do 2016 – 2017 wsi Motułka Poprawa jakości powietrza poprzez Przebudowa dróg gminnych oraz Przebudowa drogi gminnej nr 102825B poprawienie warunków ruchu powiatowych Janówek – Kamień na terenie wsi Karoliny i 2016 – 2017 drogowego na terenie gminy Janówek Przebudowa drogi gminnej nr 102837B Balinka – Stacja kol. – Jastrzębna Pierwsza – 2016 – 2017 etap II Przebudowa drogi gminnej nr 102847B 2016 – 2017 „Droga przez wieś Lipowo” Przebudowa drogi gminnej nr 102846B 2016 – 2017 „Droga powiatowa nr 1225B – Czarny Las Przebudowa drogi gminnej Dębowo - 2018 – 2022 Polkowo; Przebudowa drogi gminnej Jasionowo 2018 – 2022 Dębowskie - Kopytkowo; Przebudowa drogi gminnej przez wieś 2018 – 2022 Budziski do drogi powiatowej; Przebudowa drogi gminnej przez wieś 2018 – 2022 Krasnybór do drogi powiatowej;
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 143
Obszar Termin Cel Kierunek Interwencji Zadanie interwencji realizacji Przebudowa drogi gminnej od wsi Jasionowo 2018 – 2022 do drogi powiatowej; Przebudowa ulicy Lipowej w Sztabinie; 2018 – 2022 Budowa i organizacja tras Budowa miejsc obsługi rowerzystów przy rowerowych oraz chodników 2017 – 2020 szlakach turystycznych na terenie gminy i parkingów Przebudowa drogi gminnej nr 167511B 2016 – 2017 Krasnoborki kolonie – Kamień kolonie Przebudowa drogi gminnej nr 102835B Jastrzębna Pierwsza – Ostrowie – 2016 – 2017 Jastrzębna Druga na terenie wsi Jastrzębna Pierwsza i Ostrowie. Przebudowa drogi gminnej nr 102826B 2016 – 2017 Czarniewo – Jaminy Przebudowa drogi gminnej nr 102833B Cisów – Balinka na odcinku od wsi Długie do 2016 – 2017 wsi Kryłatka Przebudowa drogi gminnej nr 102824B 2016 – 2017 Wrotki – Jaminy Przebudowa drogi gminnej nr 102827B Ewy Zagrożenia Przebudowa dróg gminnych oraz Ograniczenie poziomu hałasu – Huta – Motułka na odcinku od wsi Huta do 2016 – 2017 hałasem powiatowych wsi Motułka Przebudowa drogi gminnej nr 102825B Janówek – Kamień na terenie wsi Karoliny i 2016 – 2017 Janówek Przebudowa drogi gminnej nr 102837B Balinka – Stacja kol. – Jastrzębna Pierwsza – 2016 – 2017 etap II Przebudowa drogi gminnej nr 102847B 2016 – 2017 „Droga przez wieś Lipowo” Przebudowa drogi gminnej nr 102846B 2016 – 2017 „Droga powiatowa nr 1225B – Czarny Las Przebudowa drogi gminnej Dębowo - 2018 – 2022 Polkowo; Przebudowa drogi gminnej Jasionowo 2018 – 2022
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 144
Obszar Termin Cel Kierunek Interwencji Zadanie interwencji realizacji Dębowskie - Kopytkowo; Przebudowa drogi gminnej przez wieś 2018 – 2022 Budziski do drogi powiatowej; Przebudowa drogi gminnej przez wieś 2018 – 2022 Krasnybór do drogi powiatowej; Przebudowa drogi gminnej od wsi Jasionowo 2018 – 2022 do drogi powiatowej; Przebudowa ulicy Lipowej w Sztabinie; 2018 – 2022 Budowa i organizacja tras Budowa miejsc obsługi rowerzystów przy 2017 – 2020 rowerowych szlakach turystycznych na terenie gminy Uwzględnianie zasad kształtowania Kształtowanie przestrzeni w otoczeniu przestrzeni w otoczeniu źródeł źródeł hałasu – planowanie hałasu w ramach tworzonych przestrzenne dokumentów planistycznych Edukacja ekologiczna Edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie ochrony zdrowia i życia mieszkańców przed hałasem Zapobieganie powstawaniu nowych źródeł promieniowania
Promieniowanie Zachowanie poziomów pól niejonizującego na terenach elektromagnetycz elektromagnetycznych poniżej mieszkalnych ne dopuszczalnych norm Preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania elektromagnetycznego Wspieranie służb ratowniczych Zakup samochodów i wyposażenia do Zapobieganie poważnym awariom w zakresie wyposażenia 2017 – 2022 jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych w specjalistyczny sprzęt Poważne awarie Kształtowanie struktury i zagrożenia użytkowania terenu, naturalne Zmniejszanie oddziaływania susz na w szczególności ochrona oraz ekosystem zwiększanie powierzchni zalesionych Opracowanie waloryzacji Zasoby Zachowanie bioróżnorodności, przyrodniczej oraz tworzenie na jej przyrodnicze zwłaszcza na terenach chronionych podstawie form ochrony przyrody
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 145
Obszar Termin Cel Kierunek Interwencji Zadanie interwencji realizacji Racjonalne gospodarowanie cennymi zasobami przyrodniczymi gminy Ochrona lasów na terenie gminy oraz tworzenie nowych obszarów
leśnych poprzez zalesianie gruntów rolnych o niskiej bonitacji Promocja walorów przyrodniczych
gminy Zachowanie właściwej struktury
i stanu ekosystemów i siedlisk Zwiększanie świadomości ekologicznej Prowadzenie działań edukacyjnych w społeczeństwie Wykorzystanie nieużytków na
uprawy energetyczne Zwiększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych Racjonalne zagospodarowanie terenu i zdewastowanych, w celu
przywrócenia im funkcji Gleby przyrodnicze, rekreacyjne lub rolnicze Podejmowanie działań edukacyjno Przywrócenie wartości biologicznych – szkoleniowych służących
gleb promocji rolnictwa ekologicznego i zadrzewień śródpolnych Efektywne wykorzystywanie Zasoby Likwidowanie nielegalnej eksploatowanych złóż oraz ochrona geologiczne eksploatacji złóż zasobów złóż niezagospodarowanych Gospodarowanie Realizacja planów ochrony Wdrażanie systemu powiadamiania
wodami przeciwpowodziowej o zagrożeniach Prowadzenie oraz wspieranie działań edukacyjno – Gospodarka informacyjnych promujących Racjonalizacja gospodarki odpadami odpadami właściwe postępowanie z odpadami oraz zapobiegających powstawaniu odpadów
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 146
Obszar Termin Cel Kierunek Interwencji Zadanie interwencji realizacji Organizacja efektywnego systemu zbiórki i zagospodarowania odpadów Kontynuacja działań związanych Kontynuacja działań związanych
z usuwaniem azbestu z usuwaniem azbestu
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 147
7. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
7.1. STRUKTURA ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM
Polityka ekologiczna realizowana jest na mocy wielu ustaw, wśród których najważniejsze to: Prawo ochrony środowiska, Prawo wodne, ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawa o ochronie przyrody, ustawa o odpadach, Prawo geologiczne i górnicze, Prawo budowlane.
Efektywność działań w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego zależy, w znacznej mierze, od polityki i rozwiązań przyjętych na szczeblu lokalnym, od wielkości pozyskanych środków finansowych oraz od stopnia zainteresowania i zrozumienia ze strony społeczeństwa.
Program ochrony środowiska dla gminy jest dokumentem planowania strategicznego, formułującym cele oraz kierunki polityki ekologicznej samorządu gminnego i określającym wynikające z niej działania. Program powinien być wykorzystywany, jako instrument strategicznego zarządzania gminą w zakresie ochrony środowiska, jako podstawa tworzenia szczegółowych programów operacyjnych oraz zawierania umów i porozumień z innymi jednostkami administracyjnymi i podmiotami gospodarczymi.
Program ochrony środowiska powinien stanowić przesłankę konstruowania budżetu gminy i jest podstawą do ubiegania się o środki pomocowe ze źródeł krajowych i funduszy Unii Europejskiej. Program służyć będzie koordynacji szczegółowych działań związanych z ochroną środowiska w Gminie Sztabin w latach 2016-2020 z perspektywą do 2022 r.
Instrumenty realizacji programu ochrony środowiska można podzielić na: prawne, finansowe, społeczne, polityczne i strukturalne.
Instrumenty polityczne Do najważniejszych instrumentów politycznych należy: „Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016”, oraz „Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego”.
Instrumenty prawne Wśród instrumentów prawnych wyróżnić można:
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 148
1. Pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii: pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, pozwolenia wodno-prawne na wprowadzanie oczyszczonych ścieków do wód, pozwolenia w zakresie gospodarowania odpadami, decyzje określające dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku, decyzje nakazujące ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko, koncesje, pozwolenia zintegrowane. 2. Działania kontrolne Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska i nakładanie kar za niezgodne z przepisami korzystanie ze środowiska.
Kompetencje do wydawania pozwoleń w zakresie ochrony przed zanieczyszczeniami i uciążliwościami na terenie gminy spoczywają w rękach marszałka województwa oraz starosty. Za podstawowe kryterium rozdziału kompetencji przyjmuje się skalę uciążliwości danego obiektu. Rola gminy polega na wydawaniu opinii i uzgodnień oraz wydawaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji inwestycji mogących negatywnie oddziaływać na środowisko. Szczególnym instrumentem prawnym jest pomiar stanu środowiska określany mianem monitoringu. Prowadzony on jest zarówno jako badania jakości środowiska, jak też w odniesieniu do ilości zasobów środowiskowych. Monitoring był zwykle zaliczany do instrumentów informacyjnych. Stanowił on i stanowi podstawę analiz, ocen oraz podejmowanych decyzji. Obecnie, wprowadzenie badań monitoringowych jako obowiązujących poprzez zapisy w aktach prawnych, prowadzi do zaklasyfikowania monitoringu, jako instrumentu o znaczeniu prawnym. Wyniki monitoringu poszczególnych elementów środowiska na terenie Gminy Sztabin zaprezentowano w rozdziale 5.
Instrumenty finansowe Do instrumentów finansowych należą przede wszystkim: opłata za gospodarcze korzystanie ze środowiska, administracyjna kara pieniężna oraz fundusze celowe i środki pochodzące z Unii Europejskiej.
Instrumenty społeczne Istotnym elementem skutecznego zarządzania środowiskiem jest świadomość ekologiczna społeczeństwa oraz przyjazne dla środowiska nawyki i codzienna postawa ludności, mieszkańców danego terenu. Edukacja i informacja z komunikacją są ze sobą ściśle powiązane. Właściwa informacja przyspiesza proces edukacji. W przypadku osiągnięcia
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 149
właściwego poziomu edukacji, komunikacja z grupami zadaniowymi jest łatwiejsza, a przekazywane informacje są właściwie odbierane oraz wykorzystywane.
Rzetelna informacja o stanie środowiska i działaniach na rzecz jego ochrony, a także umiejętność porozumiewania się ze społeczeństwem są niezbędne dla sukcesu realizowanej polityki ekologicznej. Gmina, przy wsparciu organizacji ekologicznych oraz placówek oświatowych i badawczych, powinna zapewnić odpowiednie wsparcie medialne, zadbać o sprzyjającą atmosferę oraz promować wyniki akcji na rzecz ochrony środowiska.
Tradycyjne instrumenty, takie jak pozwolenia oraz system opłat i kar nie spełnią całego zakresu celów oraz zadań wyznaczonych przez Program Ochrony Środowiska dla Gminy Sztabin. Każda grupa zadaniowa (jednostka realizująca dane zadanie oraz wszyscy mieszkańcy) ponosi odpowiedzialność za zapewnienie czystego środowiska, zapobieganie problemom i ukierunkowanie przyszłego rozwoju. Mieszkańcy gminy powinni być informowani o zadaniach poprzez stronę internetową gminy, lokalne media, czy też poprzez środki pośrednie, takie jak pozarządowe organizacje ekologiczne.
Realizacja celów programu ochrony środowiska poprzez edukację ekologiczną, jest zadaniem długotrwałym, które należy realizować w sposób ciągły w działaniach urzędu. Takie działanie w dłuższym horyzoncie czasu przynosi korzyści ekologiczne i umożliwia rozwiązanie lub złagodzenie ważnych problemów ekologicznych. Nawet wieloletnie nakłady na edukację ekologiczną i często z nią związaną profilaktykę zagrożeń są znacznie niższe, niż wynikające z ich zaniedbania, koszty likwidacji strat ekologicznych lub szybkiego wdrożenia wymagań prawnych. Jednym z najważniejszych instrumentów społecznych są kampanie informacyjno-edukacyjne.
Współpraca gminy z przedsiębiorstwami oraz włączenie się społecznych organizacji ekologicznych w proces informacyjno-edukacyjny powinny być ukierunkowane na: prowadzenie szkoleń dla nauczycieli, urzędników, ale również przedsiębiorców, działaczy samorządu terytorialnego oraz samych mieszkańców, przygotowywanie i kolportaż materiałów informacyjno-edukacyjnych dla mieszkańców, organizowanie różnych konkursów, wystaw i prelekcji, prowadzenie różnego rodzaju kampanii ekologicznych.
Działalność informacyjno-edukacyjna w szkołach - szkoły mają bardzo szerokie możliwości włączenia się w proces informacyjno-edukacyjny związany z problematyką ochrony
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 150
środowiska. W tym zakresie możliwe są zarówno formy zajęć lekcyjnych, jak i pozalekcyjnych. Szkoły powinny w szczególności: inspirować do życia w zgodzie ze środowiskiem naturalnym, inicjować i korzystać z kontaktów z władzami samorządowymi oraz innymi reprezentantami społeczności lokalnej, szkołami wyższymi, jednostkami badawczymi, terenowymi ośrodkami edukacji ekologicznej oraz innymi instytucjami i organizacjami (w tym z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi), uczestniczyć w krajowych i międzynarodowych programach edukacji ekologicznej, stale podejmować i rozszerzać zakres praktycznych działań na rzecz ochrony środowiska w szkole oraz jej otoczeniu, eksponować pozytywną rolę dzieci w edukacji ekologicznej dorosłych, prowadzić edukację ekologiczną w terenie. Dla osiągnięcia tych celów szkoła powinna wprowadzić różne formy działań bezpośrednio skierowanych na pobudzenie świadomości także związanych z podnoszeniem poziomu wiedzy i wyrabianie umiejętności wśród dzieci i młodzieży, a pośrednio również u wszystkich mieszkańców. Spośród zalecanych form edukacyjno-oświatowych należy wymienić między innymi: ścieżki tematyczne w ramach przedmiotu o środowisku w nauczaniu początkowym oraz w klasach wyższych w ramach poszczególnych przedmiotów, badania ankietowe dzieci i młodzieży, rozmowy i spotkania z ciekawymi ludźmi (przedstawiciele wydziałów ochrony środowiska urzędów gmin i starostwa, przedstawiciele zakładów przemysłowych, organizacji ekologicznych, jednostek naukowo-badawczych), konkursy plastyczne, literackie, konkursy zbiórki surowców wtórnych i innych, przedstawienia teatralne o tematyce ekologicznej lub promujące właściwe podejście do środowiska naturalnego, happeningi ekologiczne, festyny, aukcje, pokazy, współpraca i wymiana doświadczeń z innymi szkołami, placówkami edukacyjnymi.
Kampania informacyjno-edukacyjna dla podmiotów gospodarczych - jest drugim ważnym kierunkiem podnoszenia świadomości ekologicznej społeczeństwa. Główny ciężar działań informacyjno-szkoleniowych dla podmiotów gospodarczych z terenu gminy powinny przejąć izby gospodarcze, izby rzemieślnicze, cechy, kongregacje kupieckie, itp. Zakres szkoleń powinien obejmować między innymi: zagadnienia prawne w ochronie środowiska, obowiązki podmiotów gospodarczych w zakresie ochrony środowiska,
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 151
zagadnienia związane ze stosowaniem najlepszych dostępnych technik (BAT), zagadnienia związane z obniżaniem materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności procesów technologicznych, zagadnienia związane z możliwością pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych, gospodarkę odpadami przemysłowymi wraz z recyklingiem odpadów. Zdecydowana większość osób czynnych zawodowo ma bezpośredni wpływ na stan środowiska. Wynika to z mniej lub bardziej świadomych decyzji podejmowanych na każdym stanowisku pracy. Realizacja zadań związanych z ochroną środowiska w znacznej mierze zależna jest od konkretnych działań podejmowanych w zakładach pracy. Skuteczność tych działań wymaga spełnienia następujących warunków: wiedza o ochronie środowiska w miejscu pracy powinna być upowszechniana przez kierownictwo zakładu, specjalistyczne służby pracownicze i związki zawodowe, włączając w to program doskonalenia zawodowego kadry oraz elementy edukacji środowiskowej związanej ze specyfiką prowadzonej działalności, w programach szkoleniowych służb BHP w zakładach pracy, należy podjąć tematykę skutków oddziaływania zakładów na lokalne środowisko i zdrowie ludzi, we wszystkich działaniach promocyjnych należy zwrócić uwagę na technologie i rozwiązania przyjazne środowisku.
Kampania informacyjno-edukacyjna prowadzona przez organizacje społeczne - działania pozarządowych organizacji ekologicznych polegają głównie na: kształtowaniu świadomości ekologicznej osób zaangażowanych w działania społeczne, przybliżaniu społeczeństwu istoty i znaczenia problemów ekologicznych, wpływaniu na osoby i instytucje odpowiedzialne za podejmowanie decyzji dotyczących zarządzania środowiskiem, propagowaniu humanistycznego i kulturowego wzorca ekologii.
Instrumenty strukturalne Są to przede wszystkim strategie i programy wdrożeniowe oraz systemy zarządzania środowiskowego.
7.2. STRUKTURA ZARZĄDZANIA PROGRAMEM
Zarządzanie Programem ochrony środowiska powinno odbywać się w strukturze zadaniowo- instrumentalnej, obejmując wszystkie jednostki organizacyjne świadomie uczestniczące w jego realizacji.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 152
Do podmiotów uczestniczących w organizacji i zarządzaniu Programem ochrony środowiska należy przede wszystkim Rada Gminy Sztabin. Do grupy podmiotów monitorujących przebieg realizacji i efekty programu należą: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska, Podmioty gospodarcze (w określonym zakresie), Jednostki naukowo – badawcze (na zlecenia w określonym zakresie), Podmioty finansujące realizację zadań.
Do grupy podmiotów kształtujących społeczną obudowę Programu ochrony środowiska należą: lokalne media, szkoły (system edukacji ekologicznej), organizacje pozarządowe funkcjonujące na obszarze gminy.
Do grupy podmiotów bezpośrednio realizujących Program ochrony środowiska należą: podmioty gospodarcze realizujące zadania własne, samorząd gminny realizujący zadania publiczne w zakresie ochrony środowiska na swoim terenie.
Odbiorcami Programu ochrony środowiska jest społeczeństwo gminy, które dokonuje jego oceny: akceptacji lub krytyki zaplanowanych działań oraz uczestniczy w negocjacjach rozwiązujących konflikty na tle lokalizacji inwestycji lub przeznaczenia określonych terenów.
7.3. MONITORING ŚRODOWISKA
Realizatorem Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Sztabin jest Wójt. Za wdrażanie programu odpowiedzialna będzie osoba wyznaczona przez Wójta Gminy. Osoba ta pełniłaby rolę koordynatora pomiędzy samorządem lokalnym, organizacjami pozarządowymi, przedsiębiorstwami i instytucjami monitorującymi stan środowiska. Byłaby także odpowiedzialna za monitorowanie efektów Programu Ochrony Środowiska i uruchamianie procedur korygujących.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 153
Za realizację poszczególnych zadań odpowiadać będą osoby lub jednostki organizacyjne, które po zakończeniu prac nad zadaniami zobowiązane będą do sporządzenia sprawozdania z wykonania zadania. Podstawą zarządzania Programem Ochrony Środowiska będzie stałe monitorowanie uzyskiwanych efektów stwierdzanych jako poprawa jakości środowiska, zmniejszenie emisji zanieczyszczeń oraz skutki podejmowanych działań. W celu monitorowania stanu środowiska proponuje się zastosowanie wskaźników stanu środowiska, oddziaływania na środowisko oraz wskaźników reakcji na złą jakość środowiska albo na nadmierne oddziaływania. Przydatne jest pokazywanie tendencji zmian poszczególnych wskaźników w latach.
Zgodnie z Prawem ochrony środowiska, co dwa lata będzie sporządzany przez gminę raport szczegółowy z wykonania Programu Ochrony Środowiska, a dotyczący szczególnie działań, które są związane z likwidacją przekroczenia przepisów prawa, wynikami monitorowania jakości środowiska, konieczności wprowadzenia korekt do Programu itp. Wskazane jest, by korekty Programu Ochrony Środowiska były wprowadzane w drodze uchwały Rady Gminy.
W tabeli 48 przedstawiono propozycje wskaźników monitorowania celów Programu Ochrony Środowiska.
Tabela 48. Propozycje wskaźników monitorowania celów
Cele Wskaźniki Liczba wybudowanych przydomowych oczyszczalni Ograniczenie zrzutu nieoczyszczonych ścieków ścieków komunalnych do gruntu, wód Liczba budynków zaopatrzonych w przydomowe powierzchniowych i podziemnych poprzez oczyszczalnie ścieków budowę sieci kanalizacyjnej lub przydomowych oczyszczalni ścieków Długość wybudowanej sieci kanalizacyjnej Liczba osób podłączonych do sieci kanalizacyjnej Liczba zmodernizowanych ujęć oraz stacji uzdatniania wody Zwiększenie zasięgu oraz modernizacja Długość wybudowanej/ zmodernizowanej sieci infrastruktury wodociągowej wodociągowej Liczba osób podłączonych do wybudowanej sieci wodociągowej Liczba osób objętych działaniami edukacyjnymi Racjonalna gospodarka wodna w zakresie racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi na poziomie gospodarstwa domowego Liczba budynków objętych działaniami Ograniczenie niskiej emisji termomodernizacyjnymi
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 154
Cele Wskaźniki Liczba budynków korzystających z odnawialnych źródeł energii Liczba budynków objętych modernizacją systemów grzewczych Liczba osób objętych działaniami edukacyjnymi w zakresie wpływu spalania paliw złej jakości oraz Kształtowanie świadomości ekologicznej odpadów w paleniskach domowych na stan czystości mieszkańców gminy powietrza, możliwości oszczędzania energii oraz promocji korzystania z transportu zbiorowego oraz transportu rowerowego Wzrost wykorzystania odnawialnych Liczba wybudowanych instalacji do wykorzystania źródeł energii odnawialnych źródeł energii Długość przebudowanych dróg gminnych i powiatowych Poprawa jakości powietrza poprzez poprawienie warunków ruchu drogowego Długość wybudowanych tras rowerowych na terenie gminy Długość wybudowanych chodników dla pieszych Długość przebudowanych dróg gminnych i powiatowych Ograniczenie poziomu hałasu Długość wybudowanych tras rowerowych Długość wybudowanych chodników dla pieszych Kształtowanie przestrzeni w otoczeniu Liczba uchwalonych dokumentów planistycznych źródeł hałasu – planowanie przestrzenne uwzględniających problematykę hałasu Liczba osób objętych działaniami edukacyjnymi Edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie ochrony przed hałasem Zachowanie poziomów pól Liczba powstałych nowych źródeł promieniowania elektromagnetycznych poniżej niejonizującego dopuszczalnych norm Liczba doposażonych jednostek służb ratowniczych Zapobieganie poważnym awariom Liczba zakupionego sprzętu dla służb ratowniczych Wzrost świadomości społecznej Liczba osób objętych działaniami edukacyjnymi w zakresie zapobiegania awariom w zakresie zapobiegania awariom i klęskom naturalnym i klęskom naturalnym oraz postępowania i postępowania w przypadku ich wystąpienia w przypadku ich wystąpienia Zmniejszanie oddziaływania susz na Powierzchnia terenów zalesionych ekosystem Zachowanie bioróżnorodności zwłaszcza Powierzchnia terenów zalesionych na terenach chronionych Zwiększanie świadomości ekologicznej Liczba osób objętych działaniami edukacyjnymi w społeczeństwie w zakresie ochrony przyrody Powierzchnia nieużytków wykorzystanych na uprawy Racjonalne zagospodarowanie terenu energetyczne Liczba osób objętych działaniami edukacyjnymi Przywrócenie wartości biologicznych gleb służącymi promocji rolnictwa ekologicznego Efektywne wykorzystywanie Liczba interwencji w celu przeciwdziałania nielegalnej eksploatowanych złóż oraz ochrona eksploatacji złóż zasobów złóż niezagospodarowanych Realizacja planów ochrony Liczba osób objętych planem ochrony przeciwpowodziowej przeciwpowodziowej Liczba osób objętych działaniami edukacyjnymi Racjonalizacja gospodarki odpadami w zakresie zagospodarowania odpadów
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 155
Cele Wskaźniki Liczba osób objętych zorganizowaną zbiórka odpadów Ilość usuniętego azbestu i wyrobów zawierających Kontynuacja działań związanych azbest z usuwaniem azbestu Nakłady poniesione na usunięcie odpadów zawierających azbest Źródło: Opracowanie własne
8. SPIS TABEL, WYKRESÓW I RYSUNKÓW
TABELA 1. PODZIAŁ ZAGOSPODAROWANIA POWIERZCHNI GMINY SZTABIN ...... 28
TABELA 2. WYKAZ DRÓG GMINNYCH NA TERENIE GMINY SZTABIN – STAN NA KONIEC 2015 ROKU.30
TABELA 3. ZASOBY MIESZKANIOWE GMINY SZTABIN W LATACH 2010-2015 ...... 39
TABELA 4. WYPOSAŻENIE MIESZKAŃ W INSTALACJE TECHNICZNO – SANITARNE NA TERENIE GMINY
SZTABIN W LATACH 2010-2014 ...... 40
TABELA 5. URZĄDZENIA SIECIOWE NA TERENIE GMINY SZTABIN W LATACH 2010 – 2015 ...... 42
TABELA 6. STAN LUDNOŚCI FAKTYCZNIE ZAMIESZKUJĄCEJ TEREN GMINY ...... 43
TABELA 7. LUDNOŚĆ NA TERENIE GMINY SZTABIN W LATACH 2010 – 2015 ...... 44
TABELA 8. RUCH NATURALNY W LATACH 2010 – 2015 ...... 45
TABELA 9. MIGRACJE WEWNĘTRZNE I ZAGRANICZNE W LATACH 2010 – 2015 ...... 46
TABELA 10. TEMPERATURY POWIETRZA W STACJI METEOROLOGICZNEJ W SUWAŁKACH ...... 47
TABELA 11. OPADY ATMOSFERYCZNE, PRĘDKOŚĆ WIATRU, USŁONECZNIENIE I ZACHMURZENIE
W STACJI METEOROLOGICZNEJ W SUWAŁKACH ...... 48
TABELA 12. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WPISANE DO REJESTRU REGON WEDŁUG
SEKTORÓW WŁASNOŚCIOWYCH W LATACH 2010 – 2015 ...... 51
TABELA 13. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WPISANE DO REJESTRU REGON WEDŁUG GRUP
RODZAJÓW DZIAŁALNOŚCI PKD 2007 ...... 52
TABELA 14. GOSPODARSTWA ROLNE NA TERENIE GMINY...... 54
TABELA 15. ŚREDNIA POWIERZCHNIA GOSPODARSTW ROLNYCH OGÓŁEM ...... 54
TABELA 16. UŻYTKOWANIE GRUNTÓW NA TERENIE GMINY SZTABIN ...... 55
TABELA 17. ZESTAWIENIE GOSPODARSTW ROLNYCH Z CHARAKTERYSTYKĄ UPRAW ...... 56
TABELA 18. GOSPODARSTWA STOSUJĄCE NAWOZY MINERALNE I WAPNIOWE...... 56
TABELA 19. OCENA STANU EKOLOGICZNEGO, CHEMICZNEGO I STANU WÓD RZEK
PRZEPŁYWAJĄCYCH PRZEZ GMINĘ SZTABIN ...... 60
TABELA 20. KLASYFIKACJA WÓD PODZIEMNYCH W GMINIE SZTABIN ...... 65
TABELA 21. ANALIZA SWOT – GOSPODAROWANIE WODAMI ...... 68
TABELA 22. KLASYFIKACJA STREFY PODLASKIEJ Z UWZGLĘDNIENIEM POZIOMÓW
DOPUSZCZALNYCH ZANIECZYSZCZEŃ W CELU OCHRONA ZDROWIA ...... 74
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 156
TABELA 23. KLASYFIKACJA STREFY PODLASKIEJ Z UWZGLĘDNIENIEM POZIOMÓW
DOPUSZCZALNYCH ZANIECZYSZCZEŃ W CELU OCHRONA ROŚLIN ...... 74
TABELA 24. KLASYFIKACJA STREFY PODLASKIEJ Z UWZGLĘDNIENIEM POZIOMÓW DOCELOWYCH
ORAZ CELÓW DŁUGOTERMINOWYCH DLA OZONU - OCHRONA ZDROWIA I ROŚLIN ...... 74
TABELA 25. ANALIZA SWOT – OCHRONA KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA ...... 75
TABELA 26. WYKAZ DRÓG GMINNYCH NA TERENIE GMINY SZTABIN – STAN NA KONIEC 2015 ROKU ...... 78
TABELA 27. WYNIKI POMIARÓW HAŁASU KOMUNIKACYJNEGO W PUNKCIE SZTABIN – UL.
AUGUSTOWSKA 86 ...... 88
TABELA 28. ANALIZA SWOT – ZAGROŻENIA HAŁASEM ...... 88
TABELA 29. ANALIZA SWOT – PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE ...... 92
TABELA 30. ZAGROŻENIE SUSZĄ NA TERENIE GMINY SZTABIN ...... 94
TABELA 31. ZMIANY WARUNKÓW KLIMATYCZNYCH W REGIONIE PÓŁNOCNO – WSCHODNIM DO 2030
R...... 101
TABELA 32. ANALIZA SWOT – ZAGROŻENIA NATURALNE I POWAŻNE AWARIE ...... 102
TABELA 33. ZADANIA OCHRONNE USTANOWIONE DLA BIEBRZAŃSKIEGO PARKU NARODOWEGO 107
TABELA 34. WYKAZ POMNIKÓW PRZYRODY ZLOKALIZOWANYCH W GMINIE SZTABIN ...... 115
TABELA 35. CELE DZIAŁAŃ OCHRONNYCH DLA OBSZARU NATURA 2000 OSTOJA AUGUSTOWSKA ...... 118
TABELA 36. ANALIZA SWOT – ZASOBY PRZYRODNICZE ...... 121
TABELA 37. ZESTAWIENIE ZASOBNOŚCI GLEB NA TERENIE POWIATU AUGUSTOWSKIEGO W LATACH 2011-2014 ...... 124
TABELA 38. ANALIZA SWOT – GLEBY ...... 129
TABELA 39. ZŁOŻA ZASOBÓW GEOLOGICZNYCH NA TERENIE GMINY SZTABIN ...... 131
TABELA 40. ANALIZA SWOT – ZASOBY GEOLOGICZNE ...... 132
TABELA 41. STAN ZAOPATRZENIA W WODĘ NA TERENIE GMINY SZTABIN ...... 133
TABELA 42. STAN INFRASTRUKTURY KANALIZACYJNEJ NA TERENIE GMINY SZTABIN ...... 133
TABELA 43. ŚCIEKI I NIECZYSTOŚCI CIEKŁE NA TERENIE GMINY SZTABIN ...... 134
TABELA 44. ANALIZA SWOT – GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA ...... 135
TABELA 45. ODPADY KOMUNALNE Z TERENU GMINY SZTABIN ...... 137
TABELA 46. ANALIZA SWOT – GOSPODARKA ODPADAMI ...... 140
TABELA 47. CELE, KIERUNKI INTERWENCJI ORAZ ZADANIA ...... 142
TABELA 48. PROPOZYCJE WSKAŹNIKÓW MONITOROWANIA CELÓW...... 154
RYSUNEK 1. POŁOŻENIE GMINY SZTABIN NA TLE POWIATU AUGUSTOWSKIEGO ...... 28
RYSUNEK 2. ŚREDNIA TEMPERATURA ROCZNA NA TERENIE POLSKI ...... 47
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 157
RYSUNEK 3. SUMA OPADÓW ...... 48
RYSUNEK 4. USŁONECZNIENIE ...... 49
RYSUNEK 5. POŁOŻENIE GMINY SZTABIN NA TLE REGIONÓW FIZYCZNOGEOGRAFICZNYCH ...... 50
RYSUNEK 6. OKOLICE GMINY SZTABIN, WODY POWIERZCHNIOWE ...... 58
RYSUNEK 7. LOKALIZACJA JCWPD NR 32 ...... 63
RYSUNEK 8. MAPA ZAGROŻENIA POWODZIOWEGO NA TERENIE GMINY SZTABIN ...... 66
RYSUNEK 9. ŚREDNIA ROCZNA EMISJA BENZO(A)PIRENU ...... 73
RYSUNEK 10. LOKALIZACJA ANTEN NADAWCZYCH OPERATORÓW TELEKOMUNIKACYJNYCH
W OKOLICY GMINY SZTABIN ...... 91
RYSUNEK 11. OBSZARY ZAGROŻONE SUSZĄ ...... 96
RYSUNEK 12. ZAGROŻENIA KOMPLEKSÓW LEŚNYCH I OBSZARÓW TORFOWYCH O CHARAKTERZE
PONADPOWIATOWYM NA TERENIE WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO ...... 98
RYSUNEK 13. PRZEGLĄDOWA MAPA OSUWISK I OBSZARÓW PREDYSPONOWANYCH DO
WYSTĘPOWANIA RUCHÓW MASOWYCH W POWIECIE AUGUSTOWSKIM (A) ...... 99
RYSUNEK 14. LESISTOŚĆ POLSKI WEDŁUG WOJEWÓDZTW ...... 103
RYSUNEK 15. GLEBY W POLSCE ...... 123
RYSUNEK 16. MAPA EROZJI WODNEJ POTENCJALNEJ W POLSCE ...... 127
RYSUNEK 17. REJONY O RÓŻNYM STOPNIU DEGRADOWANIA EROZJĄ WODNĄ (AKTUALNĄ) ...... 128
RYSUNEK 18. ZAGROŻENIE EROZJĄ WIETRZNĄ GRUNTÓW ORNYCH W POLSCE ...... 129
WYKRES 1. PROCENTOWY PODZIAŁ ZAGOSPODAROWANIA POWIERZCHNI GMINY SZTABIN ...... 29
WYKRES 2. LICZBA MIESZKAŃ NA TERENIE GMINY W LATACH 2010 – 2015 ...... 40
WYKRES 3. PROCENT OGÓŁU MIESZKAŃ WYPOSAŻONYCH W INSTALACJE W LATACH 2010 – 2014
NA TERENIE GMINY SZTABIN ...... 41
WYKRES 4. PROCENT OGÓŁU LUDNOŚCI KORZYSTAJĄCYCH Z INSTALACJI ...... 43
WYKRES 5. LUDNOŚĆ FAKTYCZNIE ZAMIESZKUJĄCA TEREN GMINY WEDŁUG PŁCI, STAN NA 31XII.44
WYKRES 6. PRZYROST NATURALNY WEDŁUG PŁCI W LATACH 2010 – 2015 ...... 45
WYKRES 7. PODMIOTY WEDŁUG GRUP RODZAJÓW DZIAŁALNOŚCI PKD 2007 W LATACH 2010 – 2015 ...... 53
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZTABIN NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2022 R. 158