Zarząd Gminy I Miasta Szubin

Zarząd Gminy i Miasta Szubin

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Szubin

ELABORAT STUDIUM TOM I

WSTĘP, ZAGADNIENIA DEMOGRAFICZNE 1998 ÷ 2000

Opracowanie wykonane w Wojewódzkim Biurze Planowania Przestrzennego w Bydgoszczy przy współpracy Urzędu Gminy i Miasta Szubin. Podstawowy tekst studium zapisany jest w uchwale Nr XVIII/180/2000 Rady Miejskiej w Szubinie z dnia 20 września 2000 r. w sprawie studium uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Szubin. 2

ZESPÓŁ AUTORSKI

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Szubin zostało wykonane w Wojewódzkim Biurze Planowania Przestrzennego w Bydgoszczy przez zespół w następującym składzie:

Koordynacja opracowania, kierowanie studium Generalny projektant : mgr inż. arch. Andrzej Cholewski (część wstępna) uprawnienia urbanistyczne nr 372/88 mgr inż. arch. Jan Wojciech Skowroński uprawnienia urbanistyczne nr 1128/90 współpraca : mgr inż. arch. Agnieszka Kujath-Jaworska mgr inż. arch. Paweł Łukowicz (część wstępna) Zagadnienia branżowe - Infrastruktura społeczna i demografia mgr Iwona Stańczyk - Środowisko przyrodnicze mgr Janusz Szczęsny, mgr Joanna Burnicka - Rolnictwo i leśnictwo inż. Maria Skinder - Środowisko kulturowe mgr Janusz Umiński - Komunikacja mgr inż. Aleksander Skibiński - Gospodarka wodno - ściekowa inż. Danuta Szolc - Energetyka inż. Zofia Olechnowicz - Opracowanie graficzne mgr inż. arch. Agnieszka Kujath-Jaworska, mgr Joanna Burnicka techn. arch. Danuta Wiśniewska, Małgorzata Szamocka - Opracowanie techniczne techn. Stefan Chłościński

Dyrektor Wojewódzkiego Biura Planowania Przestrzennego w Bydgoszczy mgr Julian Ziemkowski

Bydgoszcz 1998 ÷2000 r. 3

Rozdz. Tytuł Strona ZAWARTOŚĆ TOMU I 1. OGÓLNE INFORMACJE - WSTĘP 6 1.1. PODSTAWA PRAWNA 6 1.2. POŁOŻENIE GMINY I MIASTA 6 1.3. PODZIAŁY ADMINISTRACYJNE 6 1.4. PODZIAŁY SPECJALNE 7 1.5. NAZWY MIEJSCOWOŚCI I ULIC 7 2. UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE) 9 2.1. ANALIZA DEMOGRAFII OBSZARÓW WIEJSKICH GMINY SZUBIN WYKONANA W 9 1998 R. 2.2. ANALIZA DEMOGRAFII MIASTA SZUBINA WYKONANA W 1998 R. 24 3. BEZROBOCIE 37 3.1. BEZROBOCIE W MIEŚCIE SZUBINIE 37 3.2. BEZROBOCIE NA OBSZARACH WIEJSKIE GMINY SZUBIN 39 4. WARUNKI MIESZKANIOWE 41 4.1. WARUNKI MIESZKANIOWE MIASTA SZUBINA 41 4.2. WARUNKI MIESZKANIOWE NA OBSZARACH WIEJSKICH GMINY SZUBIN 45

ZAWARTOŚĆ TOMU II 5. UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZO - KRAJOBRAZOWE I OCHRONA ŚRODO- 6 WISKA 5.1. UWARUNKOWANIA NATURALNE 6 5.2. OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU 11 5.3. ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA 12 5.4. OCHRONA KRAJOBRAZU KULTUROWEGO 14 6. GŁÓWNE ZASADY EKOPOLITYKI NA OBSZARZE GMINY 15 7. OCHRONA GRUNTÓW ROLNYCH I LEŚNYCH, ORAZ GOSPODARKA GRUNTAMI 19 7.1. WARUNKI PRZYRODNICZE 19 7.2. STRUKTURA AGRARNA I UŻYTKOWANIE GRUNTÓW 23 7.3. STAN PRODUKCJI ROLNEJ 24 7.4. LASY I GOSPODARKA LEŚNA 25 7.5. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO W ZAKRESIE ROLNIC- 28 TWA. 12. UWARUNKOWANIA PRAWNE (WYBRANE - CAŁOŚĆ W TOMIE V) 31 12.1. PRZEPISY PRAWA MIEJSCOWEGO 31 13. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE 35 13.1. ZEWNĘTRZNE POWIĄZANIA PRZYRODNICZE 35 13.5. OBSZARY I OBIEKTY OBSŁUGI PONADLOKALNEJ (ZEWNĘTRZNE) 35

ZAWARTOŚĆ TOMU III 8. UWARUNKOWANIA ISTNIEJĄCEJ STRUKTURY WŁASNOŚCIOWEJ I FUNKCJO- 6 NALNEJ ORAZ INFASTRUKTURA SPOŁECZNA 8.1. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE STRUKTURY WŁASNOŚCIOWEJ GMINY 6 8.2. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE STRUKTURY FUNKCJONALNEJ GMINY 9 8.3. DOSTĘP DO INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ 9 8.4. GMINA SZUBIN NA TLE GMIN WOJEWÓDZTWA BYDGOSKIEGO 24

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 4

ZAWARTOŚĆ TOMU IV 9. UWARUNKOWANIA ISTNIEJĄCYCH WARTOŚCI KULTUROWYCH 6 9.1. HISTORIA MIASTA 6 9.2. OCHRONA ZABYTKÓW KULTURY MATERIALNEJ 8 9.3. STREFY „W" OCHRONY ARCHEOLOGICZNEJ 9 9.4. KOŚCIOŁY RZYMSKO-KATOLICKIE 13 9.5. CMENTARZE RZYMSKO-KATOLICKIE 13 9.6. CMENTARZE EWANGELICKIE I INNE 13 9.7. WYKAZ ZABYTKÓW WEDŁUG KART EWIDENCJI ZABYTKÓW 14 9.8. WYKAZ OBIEKTÓW Z EWIDENCJI ZABYTKÓW ARCHITEKTURY I BUDOWNIC- 29 TWA PSOZ Z WYRÓŻNIENIEM OBIEKTÓW WPISANYCH DO REJESTRU ZABYT- KÓW 9.9. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE PRZESTRZENI PUBLICZNYCH GMINY 38 9.10. WNIOSKI DOT. UWARUNKOWAŃ KULTUROWYCH W MIEŚCIE 39 9.11. WNIOSKI DOT. UWARUNKOWAŃ KULTUROWYCH NA TERENACH WIEJSKICH 40 9.12. WALORY TURYSTYCZNE 42 12. UWARUNKOWANIA PRAWNE (WYBRANE - CAŁOŚĆ W TOMIE V) 44 12.2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z PRZEPISÓW SZCZEGÓLNYCH (poza po- 44 wszechnie obowiązującymi)

ZAWARTOŚĆ TOMU V 10. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ISTNIEJĄCEGO ZABUDOWY I 6 TERENÓW OTWARTYCH 10.1. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE ISTNIEJĄCEJ ZABUDOWY 6 10.2. MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 7 10.3. RUCH BUDOWLANY 17 11. UWARUNKOWANIA INFRASTRUKTURALNE 19 11.1. KOMUNIKACJA 19 11.2. ENERGETYKA I TELEKOMUNIKACJA 30 11.3. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA 50 12. UWARUNKOWANIA PRAWNE 58 12.1. PRZEPISY PRAWA MIEJSCOWEGO 58 12.2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z PRZEPISÓW SZCZEGÓLNYCH (poza po- 63 wszechnie obowiązującymi) 12.3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WNIOSKÓW ORGANÓW RZĄDOWYCH I IN- 64 STYTUCJI ZARZĄDZAJĄCYCH ELEMENTAMI ZAGOSPODAROWANIA PRZE- STRZENNEGO NA TERENIE GMINY (wg podziału administracyjnego do końca 1998 r.) 13. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE 65 13.1. ZEWNĘTRZNE POWIĄZANIA PRZYRODNICZE 65 13.2. ZEWNĘTRZNE POWIĄZANIA INFRASTRUKTURALNE 65 13.3. INTERESY GMIN SĄSIEDZKICH 66 13.4. POTRZEBY TERENOWE DLA REALIZACJI POLITYKI PRZESTRZENNEJ PAŃSTWA 66 NA OBSZARZE GMINY 13.5. OBSZARY I OBIEKTY OBSŁUGI PONADLOKALNEJ (zewnętrzne) 66 14. NA ZAKOŃCZENIE 67 5

Opracowania dot. gminy Szubin na mapach w skali 1 : 10 000 (16 sekcji) 1 Struktura własnościowa gminy Szubin - 1998 r.* 2 Uproszczona inwentaryzacja funkcjonalna - 1998 r. 3 Obszary objęte ochroną Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków - 1999 r. - strefy: pełnej ochrony konserwatorskiej „A”, ochrony konserwatorskiej „B”, ochrony ekspozycji „C” i ochrony archeologicznej „W”. Opracowania dot. gminy Szubin na mapach w skali 1 : 25 000 1 Załącznik nr 1 do uchwały Rady Miejskiej w Szubinie - gmina Szubin (rysunek studium - projekt) 2 Erozja gleb 3 Kompleksy rolniczej przydatności gleb 4 Walory środowiska przyrodniczego 5 Zagrożenia środowiska 6 Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego uchwalane w latach 1995 - 1999 i planowane opracowania 7 Walory środowiska kulturowego i turystyka 8 Rolnictwo i leśnictwo 9 Komunikacja - drogi kołowe, kolej, ścieżki rowerowe 10 Infrastruktura techniczna - elektroenergetyka, gaz, telekomunikacja 11 Infrastruktura techniczna - wodociągi, kanalizacja sanitarna i deszczowa Opracowanie dot. gminy Szubin na mapie w skali 1 : 75 000 Kierunki zagospodarowania przestrzennego - kierunkowa struktura funkcjonalno-przestrzenna, tereny planowane do zainwestowania i do zmian sposobu użytkowania Opracowania dot. miasta Szubina na mapach w skali 1 : 10 000 /i 1 : 20000/ (grafika komputerowa) 1 Załącznik nr 2 do uchwały Rady Miejskiej w Szubinie - miasto Szubin (rysunek studium - projekt) 2 Uproszczona inwentaryzacja funkcjonalna 1998 r. 3 Struktura własnościowa miasta Szubina 1998 r. - synteza** 4 Planowana struktura funkcjonalna w 1991 r. - synteza rysunku miejscowego planu ogól- nego zagospodarowania przestrzennego miasta Szubina uchwalonego w 1991 r. 5 Uwarunkowania rozwoju zabudowy - konflikty przestrzenne - 1999 r. /1 : 20 000/ 6 Walory kulturowe i ochrona zabytków 7 Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego sporządzane w latach 1995 ÷ 2000 8 Komunikacja 9 Infrastruktura techniczna /energetyka, wod.-kan., gaz, ciepłownictwo/ 10 Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego - kierunkowa struktura funkcjonalno-przestrzenna * - opracowanie WBGiTR w Bydgoszczy, ** - opracowanie z udziałem UGiM Szubin, pozostałe opracowano w Wojewódzkim Biurze Planowania Przestrzennego w Bydgoszczy.

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 6

1. OGÓLNE INFORMACJE - WSTĘP

1.1. PODSTAWA PRAWNA

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Szubin jest sporządzane w oparciu o art. 6 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym [Dz.U. nr 89, poz. 89 z późn. zm., jednolity tekst: Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139 z późn. zm.]. Dnia 29 listopada 1995 r. Rada Miejska w Szubinie podjęła uchwałę nr XVI/98/95 w sprawie przystąpienia do sporządzenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Szubin. Dnia 04 lutego 1998 r. Zarząd Gminy i Miasta Szubin pismem znak GPB-7320/3/31/98 zawiadomił 15 jednostek organizacyjnych i instytucji, z Wojewodą Bydgoskim i Sejmikiem Samorządowym na czele, o przystąpieniu do sporządzenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Szubin. Ponadto Zarząd G. i M. Szubin za- wiadomił Okręgową Dyrekcję Gospodarki Wodnej w Poznaniu (22.02.1999 r. GPB- 7320/3/45/99). Na ww. zawiadomienie, które zawierało informację o możliwości składania wniosków uzyskano 7 odpowiedzi na piśmie (Wojewoda Bydgoski - 2 pisma, Urząd Woje- wódzki w Bydgoszczy - Wojewódzki Inspektorat Obrony Cywilnej, Dyrekcja Okręgowa Dróg Publicznych w Bydgoszczy, Wojewódzki Konserwator Zabytków, Telekomunikacja Polska S.A. Toruń, Zakład Energetyczny Bydgoszcz S.A.). Ponadto Urząd Gminy i Miasta Szubin zebrał informacje od jednostek i instytucji lokalnych (Miejski Zespół Oświaty, Poczta Polska Urząd Pocztowy w Szubinie). Dnia 24.03.2000 r. Zarząd Gminy i Miasta Szubin pismem znak GPB-7320/52/2000 przekazał do zaopiniowania projekt Studium do 14 jednostek organizacyjnych (wykaz w do- kumentacji formalno-prawnej), z których 8 odpowiedziało na piśmie (Wojewoda Kujawsko - Pomorski, Urząd Marszałkowski, Województwa Kujawsko - Pomorskiego, Wojewódzki Od- dział Służby Ochrony Zabytków w Toruniu, Delegatura w Bydgoszczy, Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych Oddział Północny w Gdańsku Biuro w Bydgoszczy, Zarząd Dróg Woje- wódzkich, Zarząd Miasta i Gminy Łabiszyn, Wojewódzki Sztab Wojskowy, Komenda Woje- wódzka Policji, Urząd Ochrony Państwa Delegatura w Bydgoszczy). Jedynie Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych Oddział Północny w Gdańsku Biuro w Bydgoszczy wniosło uwa- gę, w której zawarta jest informacja o przygotowywanych opracowaniach projektowych do- tyczących wariantów trasowania i zmian przekroju poprzecznego drogi krajowej nr 5. Pozo- stałe jednostki nie wniosły żadnych uwag ani zastrzeżeń.

1.2. POŁOŻENIE GMINY I MIASTA

Położenie miasta Szubina - północno-zachodnia część Pałuk (53o16’ szer. pn., 36o16’ dł. wsch.), 18 km na północ od Żnina, 23 km na południe od Bydgoszczy.

1.3. PODZIAŁY ADMINISTRACYJNE

Obszar gminy Szubin o powierzchni 324,4 km2: 1) został podzielony na miasto Szubin (z wyodrębnieniem jednostek pomocniczych - osiedli: Bydgoskie, Spółdzielcze, Kcyńskie i Leśne) oraz 30 sołectw: Chomętowo, Chraplewo (od 7

04.1999 r. wydzielone z soł. Królikowo) Ciężkowo, Dąbrówka Słupska, Godzimierz, Grzeczna Panna, Kołaczkowo, Kornelin, Kowalewo, Królikowo, Łachowo, Małe Rudy, Mąkoszyn, Retkowo, Rynarzewo, Samoklęski Duże, Samoklęski Małe, Słonawy, Słupy (od 04.1999 r. wydzielone z soł. Dąbrówka Słupska), Smolniki, Stary Jarużyn, Szkocja, Szubin Wieś, Tur, Wąsosz, Wolwark, Zalesie, Zamość, Żędowo i Żurczyn. Podział gminy na sołectwa nie został określony w zakresie przestrzennym. Przynależność obszaru do sołectwa przyjęto w oparciu o podział na obręby geodezyjne. 2) obejmuje 56 miejscowości, w tym miasto Szubin, 30 wsi sołeckich (w tym dwa sołectwa wydzielone w oparciu o uchwałę nr VI/76/99 Rady Miejskiej w Szubinie z dnia 28 kwietnia 1999 r. w sprawie wprowadzenia zmian w Statucie Gminy Szubin ogłoszoną w Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. nr 57, poz. 673 z dnia 15.09.1999 r.); 3) sąsiaduje z 5 gminami województwa Kujawsko-Pomorskiego (do końca 1998 r. woj. bydgoskiego) - Nakło nad Notecią, Białe Błota, Łabiszyn, Żnin i Kcynia.

1.4. PODZIAŁY SPECJALNE

Gmina i Miasto Szubin podlega administracyjnie urzędom rządowym i samorządowym: a) powiatowemu mającemu swą siedzibę w Nakle n/Notecią, b) Państwowy Terenowy Inspektor Sanitarny, Rejonowa Komenda Państwowej Straży Pożar- nej, Komenda Rejonowa Policji; c) o zasięgu wojewódzkim mającym swą siedzibę w Bydgoszczy i w Toruniu i wyższym od- powiednim dla województwa Kujawsko-Pomorskiego.

1.5. NAZWY MIEJSCOWOŚCI I ULIC

Gmina Szubin:

1) Chobielin 16)Mąkoszyn 27)Słupy 2) Chomętowo 17)Jeziorowo 28)Smarzykowo 3) Chraplewo 18)Zielonowo 29)Smolniki 4) Ciężkowo 19)Niedźwiady 30)Stanisławka - ulica: Po- 5) Dąbrówka Słupska 20)Pińsko ziomkowa 6) Drogosław 21)Retkowo 31)Stary Jarużyn 7) Gąbin przysiółek: Koraczewko 32)Szaradowo 8) Godzimierz 22)Rynarzewo 33)Szkocja 9) Grzeczna Panna ulice: Bydgoska, Bocz- 34)Szubin Wieś 10)Kołaczkowo na, Marii Dąbrowskiej, 35)Tur ulice: Św. Wojciecha, Krótka, Adama Mic- ulice: Brzozowa, Byd- Leśna, Słoneczna, Pałuc- kiewicza, Zofii Nałkow- goska, Hutnicza, Leśna, ka, Powstańców Wiel- skiej, Ogrodowa, Elizy Św. Stanisława Kostki, kopolskich, Szkolna, Orzeszkowej, Polna, Po- Notecka, Strażacka, Ułańska, Rzemieślnicza wstańców Wielkopol- Świerkowa, Wiśniowa, 11)Kornelin skich, Rynek, Stolarska, Zaułek 12)Kowalewo Strażacka, Szkolna, Szu- 36)Brzózki ulice: Szkolna, Pałucka, bińska, 700-Lecia; 37)Wąsosz Leśna, Poziomkowa, przysiółek: Wojsławiec 38)Wolwark Klonowa, Brzozowa 23)Samoklęski Duże 39)Wrzosy 13)Królikowo 24)Samoklęski Małe 40)Wymysłowo 14)Łachowo 25)Skórzewo 41)Zalesie 15)Małe Rudy 26)Słonawy 42)Ameryczka

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 8

43)Rzemieniewice mysłowa, Rzemieśl- Podlaski, Nadkanale, 44)Zamość nicza, Składowa, Sosno- Trzciniec ulice: Brzozowa, Byd- wa, Świerkowa, Wierz- 45)Zazdrość goska, Bukowa, Grzy- bowa, Osiedlowa, Po- 46)Żędowo bowa, Jagodowa, przeczna, Boczna, Po- 47)Żurczyn Jarzębinowa, Klonowa, lna; 48)Głęboczek Leśna, Olchowa, Prze- przysiółek: Bielawy, 49)Olek

Miasto Szubin

1) Adama Asnyka 35)Elizy Orzeszkowej 2) Generała Józefa Bema 36)Osiedle Cieleckiego 3) Władysława Broniewskiego 37)Ignacego Paderewskiego 4) Browarna 38)Plac Kościelny 5) Boczna 39)Plac Wolności 6) Brzozowa 40)Podgórna 7) Dworcowa 41)Poprzeczna 8) Marii Dąbrowskiej 42)Powstańców Wielkopolskich 9) Generała Jarosława Dąbrowskiego 43)Bolesława Prusa 10)Glinica 44)Pałucka 11)Harcerska 45)Władysława Reymonta 12)Kcyńska 46)Rynek 13)Kcyńska Nowe Osiedle 47)Mikołaja Reja 14)Jana Kilińskiego 48)Henryka Sienkiewicza 15)Jana Kochanowskiego 49)Sportowa 16)Marii Konopnickiej 50)21 Stycznia 17)Tadeusza Kościuszki 51)Generała Karola Świerczewskiego 18)Ignacego Krasickiego 52)Szkolna 19)Krótka 53)Juliusza Słowackiego 20)Jana Kasprowicza 54)Lucjana Szenwalda 21)Klonowa 55)Św. Marcina 22)Leśna 56)Sosnowa 23)Ludowego Wojska Polskiego 57)Świerkowa 24)Lipowa 58)Sędziwoja Pałuki 25)Łabiszyńska 59)Tysiąclecia 26)3 Maja 60)Wiejska 27)Jana Matejki 61)Winnica 28)Młyńska 62)Wyzwolenia 29)Mostowa 63)Stanisława Wyspiańskiego 30)Adama Mickiewicza 64)Władysława Wiewiórowskiego 31)Modrzewiowa 65)Zamek 32)Nakielska 66)Stefana Żeromskiego 33)Nowa 67)Targowisko 34)Ogrodowa 9

2. UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE1)

2.1. ANALIZA DEMOGRAFII OBSZARÓW WIEJSKICH GMINY SZUBIN WY- KONANA W 1998 R.

2.1.1. Informacje ogólne Obszary wiejskie gminy Szubin należą do większych, pod względem liczby miesz- kańców i powierzchni, wśród gmin województwa bydgoskiego2. Liczą one 324,4 km2 (5 miejsce wśród obszarów wiejskich 56 gmin), a w 1996 roku zamieszkiwało je 12 521 osób (3 miejsce pod względem liczby ludności wiejskiej). Mieszkańcy stanowią 3,16% ludności wiejskiej i 1,10% ludności ogółem województwa (bydgoskiego). Gęstość zaludnienia na obszarach wiejskich gminy należy do średnich w wojewódz- twie bydgoskim. Wynosi 39 osób/km2 (35 gmin posiada wyższą gęstość na obszarach wiejskich), a na obszarach bez lasów, łąk i pastwisk - 73 osoby/km2 (15 gmin ma większą gęstość). Spośród sąsiednich gmin zdecydowanie wyższe wskaźniki notują Białe Błota i Na- kło. Porównanie gęstości zaludnienia oraz gęstości zaludnienia na obszarach bez lasów, łąk i pastwisk na obszarach wiejskich gminy Szubin oraz gmin sąsiadujących (wg danych dla 1996 r). gmina ludność gęstość zaludnienia gęstość zaludnienia na obsz. bez lasów, łąk i pastwisk Białe Błota 9387 77 231 Kcynia 9551 33 50 Łabiszyn 4798 29 60 Nakło 12566 71 116 Szubin 12521 39 73 Żnin 10327 42 46

W marcu 1999 r. liczba ludności w gminie Szubin wynosiła 12776 (wzrost o 2% w stosunku do 1996 r.) czemu odpowiada gęstość zaludnienia ok. 39,8 (74,5)3. Sieć osadniczą obszarów wiejskich gminy tworzy (wg danych Urzędu Gminy) 55 miejscowości o liczbie mieszkańców zawierającej się w przedziale od 5 do 1104. Wchodzą one w skład 28 sołectw liczących od 77 do 1172 osób (wg danych sprzed zmiany - uchwałą nr VI/76/99 RM z dnia 28.04.1999 r. - wyodrębnienie 2 nowych sołectw), obecnie liczba sołectw wynosi 30 a wielkości graniczne zostały niezmienione. Pod względem liczby miejscowości wiejskich oraz liczby sołectw, gmina lokuje się wśród większych gmin województwa, jednak ze względu na dużą powierzchnię sieć osadnicza cechuje się niezbyt dużą gęstością (tylko 15 gmin ma niższą gęstość).

1 Opracowanie zespołu autorskiego na podstawie danych Urzędu Statystycznego, oraz informacji przekazanych z Urzędu Gminy i Miasta Szubin w 1998 r. 2 Warto zauważyć, że na około 2480 gmin w Polsce gmina Szubin (miasto i obszary wiejskie) w 1996 r. znajdowała się na 66 pozycji pod względem powierzchni i na 299 pod względem liczby ludności. 3 Aktualizacja na podstawie danych z 1 marca 1999 r.(liczba ludności).

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 10

MIEJSCOWO- LICZBA MIEJSCO- LICZBA MIEJSCOWOŚĆ LICZBA ŚĆ LUDNOŚCI WOŚĆ LUDNOŚCI LUDNOŚCI 1997 r. 1999 r. 1997 r. 1999 r. 1997 r. 1999 r. Rynarzewo 1104 1108 Retkowo 236 236 Wymysłowo 67 65 Kołaczkowo 974 994 Słonawy 236 235 Wrzosy 57 59 Tur 904 914 Chraplewo 200 197 Stanisławka 56 58 Zamość 895 904 Ciężkowo 191 191 Mąkoszyn 52 52 Zalesie 789 789 Szkocja 188 191 Smarzykowo 50 47 Królikowo 598 596 Małe Rudy 164 154 Drogosław 46 48 Kowalewo 569 569 Żędowo 163 162 Zazdrość 44 44 Samoklęski 481 482 Samoklęski 134 133 Rzemieniewice 43 43 Duże Małe Słupy 455 460 Godzimierz 124 122 Olek 42 47 Łachowo 375 385 Brzózki 119 125 Zielonowo 38 41 Pińsko 304 303 Żurczyn 114 119 Bielawy 24 24 Wolwark 304 314 Kornelin 113 120 Nadkanale 23 22 Wąsosz 301 299 Ameryczka 96 100 Jeziorowo 17 15 Szubin Wieś 262 272 Szaradowo 94 91 Koraczewko 17 17 Chomętowo 260 262 Chobielin 82 71 Głęboczek 12 11 Smolniki 247 234 Skórzewo 82 82 Podlaski 8 8 Dąbrówka 245 253 Grzeczna 77 76 Trzciniec 5 3 Słupska Panna Stary Jarużyn 242 240 Niedźwiady 77 76 Gąbin 236 235 Wojsławiec 68 70 Suma 12704 12776 Uwaga: w katalogu miejscowości województwa Kujawsko-Pomorskiego według podziału terytorialnego z dnia 01.01.1999 r., wydanym przez Urząd Statystyczny w Bydgoszczy w lip- cu 1999 r., wymieniono miejscowości o nazwie Laski i Smolarnia nie występujące w powy- ższym zestawieniu, brak jest miejscowości o nazwie Koraczewko (stanowiącej część wsi Ret- kowo wg spisu miejscowości województwa bydgoskiego z lutego 1976 r.), a nazwa miejsco- wości Szubin Wieś brzmi Szubin-Wieś. Sieć osadniczą gminy Szubin (łącznie z miastem) należy uznać za dosyć skoncen- trowaną. Miasto Szubin skupia 41,9% ludności całej gminy, a 3 największe miejscowości w sumie 51,4%. Na obszarach wiejskich gminy koncentracja jest już dużo niższa, 3 największe miejscowości wiejskie skupiają łącznie 23,5%, a 5 największych - 36,7% ludności wiejskiej gminy. Niekorzystny jest fakt, że prawie połowa miejscowości liczy mniej niż 100 osób. Roz- proszenie to utrudnia wyposażanie w infrastrukturę techniczną i powoduje mniejszą dostępno- ść obiektów infrastruktury społecznej. Obniża więc jakość życia mieszkańców. W roku 1998 (do marca 1999 r.) wzrost liczby mieszkańców w gminie w stosunku do 1997 r. wyniósł 0,57 %, a większymi miejscowościami, w których nastąpił wzrost były Kołaczkowo (994 mk., o 5,04%),Tur (914 mk., o 1,11%), Zamość (904 mk., o 1,01 %), Ry- narzewo (1108 mk., o 0,36 %), Słupy (460 mk., o 1,1%). Grupa miejscowości, w których na- stąpiło zmniejszenie liczby mieszkańców powyżej 5% nie występowały miejscowości o liczbie mieszkańców nie przekraczającej 300. W większości zauważa się stabilizację liczby mieszkańców.

SOŁECTWO LICZBA LUDNOŚCI SOŁECTWO LICZBA LUDNOŚCI 1997 r. 1998 r. 1997 r. 1998 r. Rynarzewo 1172 1178 Smolniki 291 278 Kołaczkowo 1030 1052 Szkocja 270 262 Tur 1023 1039 Szubin Wieś 262 272 Zalesie 1022 1023 Retkowo 253 253 Zamość 955 961 Słonawy 236 235 Królikowo 798 793* Żurczyn 168 177

SOŁECTWO LICZBA LUDNOŚCI SOŁECTWO LICZBA LUDNOŚCI 1997 r. 1998 r. 1997 r. 1998 r. 11

Dąbrówka Słupska 700 713* Małe Rudy 164 154 Wolwark 608 617 Żędowo 163 162 Kowalewo 569 569 Kornelin 159 168 Samoklęski Duże 558 558 Samoklęski Małe 134 133 Chomętowo 496 505 Godzimierz 124 122 Stary Jarużyn 391 387 Mąkoszyn 107 108 Łachowo 375 385 Grzeczna Panna 77 76 Wąsosz 301 299 Ciężkowo 298 297 Suma 12 704 12 776 * od 15.09.99 r. sołectwo Królikowo 596, sołectwo Dąbrówka Słupska 253, nowe sołectwa - Chraplewo 197, Słupy 460. Średnia wielkość miejscowości wiejskiej w gminie (wg danych US w Bydgoszczy) wynosiła w 1996 roku 241 osób i była nieco wyższa niż średnio w województwie (218). Prze- ciętna wielkość sołectwa, również lokująca gminę w środku stawki bydgoskich gmin, wynosi- ła 447 osób (przy średniej wynoszącej 409) - przed 28.04.1999 r. Spośród 55 miejscowości wiejskich, najwięcej, bo aż 24, liczy mniej niż 100 miesz- kańców, 16 lokuje się w przedziale od 100 do 250 mieszkańców, 8 od 250 do 500, 6 od 500 do 1000 i 1 ponad 1000 mieszkańców. Sieć osadnicza gminy Szubin składa się więc jedno- cześnie z kilku większych ośrodków i dużej liczby miejscowości małych, których obecność związana jest z pełnieniem funkcji rolniczej. Obecność dużych wsi jest korzystna, gdyż sprzyjają one rozwojowi procesów urbanizacyjnych. Poza tym łatwiej lokuje się w nich obiekty infrastruktury społecznej, handlu, rzemiosła, itp., co sprzyja podnoszeniu poziomu życia mieszkańców. LICZBA LUDNOŚCI W 1997 R. WG SOŁECTW Stary zaznaczono nowy podział z 1999 r. Jarużyn sołectw Królikowo Tur Żurczyn i Dąbrówka Słupska Zamość

Samoklęski Samoklęski Szkocja Rynarzewo Duże Małe Małe GrzecznaGodzimierz Rudy Słonawy Panna Łachowo Kołaczkowo

Szubin Wolwark Wieś SZUBIN

Liczba ludności: Zalesie Smolniki 9178 Kornelin pow. 1000 Kowalewo Królikowo Słupy 501-1000 Mąkoszyn 251-500 Chraplewo Dąbrówka Wąsosz 101-250 Ciężkowo Słupska Chomętowo 0-100 Retkowo Żędowo

Wielkość sołectw jest również zróżnicowana. Największe - Zamość - składa się z 5 miejscowości, podczas gdy 10 sołectw - z pojedynczych miejscowości. W strukturze wiel- kościowej wyraźnie dominuje 5 największych, skupiających łącznie 41% ludności, w więk- szości (33% ludności) zamieszkującej północno - wschodnią część gminy. Rozwój sołectw: Rynarzewo, Kołaczkowo, Tur i Zamość związany jest z ich przynależnością do strefy podmiejskiej Bydgoszczy (dojazdy ludności do pracy), natomiast sołectwa Zalesie związany jest z jego silnie rozwiniętą funkcją rolniczą - przed 28.04.1999 r.

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 12

SOŁECTWO WSIE WCHODZĄCE W SKŁAD SOŁECTWA Chomętowo Chomętowo, Gąbin Ciężkowo Ciężkowo, Smarzykowo, Wrzosy Dąbrówka Słupska Dąbrówka Słupska, Słupy Godzimierz Godzimierz Grzeczna Panna Grzeczna Panna Kołaczkowo Kołaczkowo, Stanisławka Kornelin Kornelin, Drogosław Kowalewo Kowalewo Królikowo Królikowo, Chraplewo Łachowo Łachowo Małe Rudy Małe Rudy Mąkoszyn Mąkoszyn, Jeziorowo, Zielonowo Retkowo Retkowo, Koraczewo Rynarzewo Rynarzewo, Wojsławiec Samoklęski Duże Samoklęski Duże, Niedźwiady Samoklęski Małe Samoklęski Małe Słonawy Słonawy Smolniki Smolniki, Zazdrość Stary Jarużyn Stary Jarużyn, Chobielin, Wymysłowo Szkocja Szkocja, Skórzewo Szubin Wieś Szubin Wieś Tur Tur, Brzózki Wąsosz Wąsosz Wolwark Wolwark, Pińsko Zalesie Zalesie, Ameryczka, Rzemieniewice, Szaradowo Zamość Zamość, Bielawy, Nadkanale, Podlaski, Trzciniec Żędowo Żędowo Żurczyn Żurczyn, Głęboczek, Olek Dnia 28 kwietnia 1999 r. Rada Miejska w Szubinie podjęła uchwały: nr VI/74/99 w sprawie utworzenia sołectwa Chraplewo i nr VI/75/99 w sprawie utworzenia sołectwa Słupy. Granice nowoutworzonych sołectw powstały poprzez wyodrębnienie z dotychczasowych sołectw Królikowo i Dąbrówka Słupska obrębów geodezyjnych obejmujących wyżej wy- mienione wsie. Aktualna liczba sołectw wynosi 30.

2.1.2. Przebieg wybranych procesów demograficznych obszarów wiejskich gminy Zmiany liczby ludności w latach 1978 - 1996. W badanym okresie obszary wiejskie gminy Szubin zwiększyły liczbę mieszkańców o 667 osób. Rozwój demograficzny cechowały 4 tendencje. W latach 1978 - 1981 występowała stagnacja liczby ludności, maksymalna roczna zmiana wyniosła 49 osób. Od roku 1982 do 1987 miał miejsce wzrost liczby ludności, który wyniósł (w stosunku do roku 1981) 549 osób. Szczególnie wysoką dynamiką odznaczał się on w latach 1981 - 1984. W 1988 roku nastąpił spadek do poziomu 12114 osób i stagnacja liczby ludności do 1991 roku (maksymalne roczne wahanie wyniosło 68 osób). Obecnie, od roku 1992, następuje ciągły wzrost liczby ludności (średnio o 54 osoby w ciągu roku).

ROK LICZBA LUD- ROK LICZBA LUD- ROK LICZBA LUD- ROK LICZBA LUD- NOŚCI NOŚCI NOŚCI NOŚCI 1978 11854 1983 12156 1988 12114 1993 12282 13

1979 11884 1984 12311 1989 12072 1994 12365 1980 11835 1985 12318 1990 12140 1995 12452 1981 11869 1986 12339 1991 12116 1996 12521 1982 12022 1987 12418 1992 12252 19984 12776

osób Zmiany liczby ludności na obszarach wiejskich gm. Szubin 12600 12500 12400 12300 12200 12100 12000 11900 11800 11700 11600 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995

Gęstość zaludnienia na obszarach wiejskich gminy wynosiła w 1977 roku 36 osób/km2 (przy średniej dla obszarów wiejskich województwa - 40 osób/km2), a w roku 1996 - 39 osób/km2 (przy nie zmienionej średniej wojewódzkiej). Wskaźnik gęstości zaludnienia na obszarach bezleśnych wynosił w 1996 roku 58 osób/km2 i był równy średniej woje- wódzkiej. W okresie 1979 - 1996 najwyższa roczna dynamika wzrostu liczby mieszkańców miała miejsce w latach: 1982 i 1984 (101,3). Z kolei największy spadek liczby mieszkańców odnotowano w roku: 1988 (dynamika wyniosła 97,6). Wahania te nie są zbyt duże i wskazują na raczej ustabilizowaną sytuację na obszarach wiejskich gminy, tzn. nie mają tu miejsca gwa- łtowne zmiany, a większy wzrost lub spadek liczby mieszkańców jest najczęściej skutkiem kilkuletniego procesu. Przyrost naturalny W ostatnich latach na obszarach wiejskich gminy Szubin nastąpiło znaczne zmniejszenie liczby urodzeń i zmniejszenie wskaźnika przyrostu naturalnego. O ile w pierwszej połowie lat 80-tych liczba urodzeń osiągała poziom 290 - 300, to w połowie lat 90-tych jest niższa od 200. W 1996 roku urodziły się zaledwie 174 osoby tj. o 46% mniej, niż w rekordowym roku 1983. Do głównych przyczyn tego zjawiska zaliczyć można przede wszystkim szereg zjawisk związanych z zachodzącymi procesami transformacji systemowej, tj. zmianę modelu rodziny (posiadanie małej liczby dzieci), ogólne obniżenie poziomu życia (często znaczne), trudną sytuacje materialną, mieszkaniową, trudności na rynku pracy, a także uczucie „niepewności jutra”. Wskaźnik liczby urodzeń wykazuje ciągłą tendencję spadkową. Rekor- dowo wysoką wartość osiągnął na początku lat 80-tych (w 1983 roku 26,3/1000 miesz- kańców), od tego czasu systematycznie zmniejsza się (z krótkotrwałym odwróceniem tendencji w latach 1989 - 90 i 1992), by w 1996 roku osiągnąć 13,9/1000.

4 Dane z 1 marca 1999 r.

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 14

osób Urodzenia, zgony i przyrost naturalny na obszarach wiejskich Szubina 350

300

250

200

150

100

50 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 7 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

urodzenia zgony przyrost naturalny

na 1000 Urodzenia, zgony i przyrost naturalny na 1000 ludności mieszkańców 30,0

25,0

20,0

15,0

10,0

5,0 8 9 0 1 4 5 6 7 9 0 1 2 3 5 6 2 3 8 4 7 7 8 8 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

urodzenia/1000 zgony/1000 przyr.natur./1000

Liczba zgonów w badanym okresie waha się w przedziale od 98 (1980 rok) do 145 (1992 rok). Szczególnie wysokie wartości przyjmowała w drugiej połowie lat 80-tych i od tego czasu stopniowo się obniża. Wskaźnik liczby zgonów na 1000 mieszkańców zawiera się w przedziale od 7,9 do 11,8. Najniższe wartości przybierał pod koniec lat 70-tych i na począt- ku 80-tych, najwyższe w drugiej połowie lat 80-tych, a od 1993 roku znów się nieco obniżył (w 1996 roku osiągnął wartość najniższą w badanym okresie). Przyrost naturalny na obszarach wiejskich gminy Szubin zależy głównie od wielkości urodzeń, a w znacznie mniejszym stopniu od wielkości zgonów (ze względu na niezbyt duże wahania wskaźnika zgonów na 1000 mieszkańców). Największy przyrost naturalny odnotowano na początku lat 80-tych, kiedy to wysoka liczba urodzeń pokrywała się z małą liczbą zgonów. Wynosił on wówczas 190 - 200 osób (16 - 17/1000 mieszkańców). Od roku 1984, wskutek zmniejszania się wielkości urodzeń, zmniejsza się wielkość przyrostu naturalnego. W 1988 roku osiągnął on wielkość 100 osób (8,3/1000), w latach 1989 - 1993 ustabilizował się na średnim poziomie 114 osób (9,4/1000), a w 1995 roku osiągnął swą minimalną wartość 71 osób (5,7/1000). Wskaźnik ten był 3-krotnie niższy, niż w rekordowym roku 1980. W 1996 roku nieznacznie wzrósł - 75 osób (6,0/1000). 15

na 1000 Wielkość urodzeń i zgonów w Szubinie mieszkańców oraz średnio na obszarach wiejskich 28,0 26,0 24,0 22,0 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 8 9 0 5 6 7 8 9 0 1 2 3 1 2 3 4 4 5 6 7 7 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Szubin-urodzenia/1000 śr.obsz.w iejskie-urodzenia/1000

Szubin-zgony/1000 śr.obsz.w iejskie-zgony/1000 Wskaźnik urodzeń na 1000 mieszkańców był w badanym okresie generalnie wyższy, niż średnio na obszarach wiejskich województwa bydgoskiego, choć od końca lat 80-tych przewaga ta zmniejsza się. W 1996 roku urodziło się mniej osób na 1000 niż średnio (13,9 wobec 14,4). Wskaźnik zgonów był nieco niższy niż średnio (tylko w dwóch latach przyj- mował wyższe wartości); w 1996 roku wynosił 7,9/1000 (średnio - 10,1/1000).

na 1000 Przyrost naturalny w Szubinie i śr. na obsz. wiejskich mieszkańców 18,0

16,0 14,0

12,0

10,0

8,0 6,0

4,0 9 0 1 2 3 4 5 7 8 9 0 1 2 4 5 8 6 3 6 7 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 7 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Szubin śr.obsz.w iejskie W porównaniu do obszarów wiejskich, Szubin cechował się wyższymi wartościami wskaźnika przyrostu naturalnego na 1000 mieszkańców. Tylko w 1988 roku był on niższy od średniej. W 1996 roku wyniósł 6,0/1000 (średnio - 4,2/1000). Jest to odzwierciedlenie niskiego wskaźnika zgonów w gminie. liczba Zmiany liczby i wskaźnika zawieranych małżeństw na 1000 mieszkańców 120 10,0

110 9,0

100 8,0

90 7,0

80 6,0

70 5,0

60 4,0 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 8 9 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 98 9 9 9 9 9 99 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 19 1 1 1 1 1 1 19 1 1

Szubin-liczba małżeństw śr.obsz.w iejskie-liczba małżeństw /1000

Szubin-liczba małżeństw /1000

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 16

Liczba zawieranych małżeństw na obszarach wiejskich gminy Szubin w ciągu ostatnich kilku lat znacznie się zmniejszyła. O ile na początku lat 80-tych kształtowała się ona na poziomie około 110 (9,0/1000 mieszkańców), w latach 1987 - 1992 wynosiła ona średnio 92 (7,5/1000), a w latach 1993 - 1996 - 70 (5,7/1000). Szczególnie małą liczbę małżeństw odnotowano w roku 1995 - 62, a więc prawie 2-krotnie mniej niż w rekordowym roku 1982. Wskaźnik na 1000 mieszkańców wyniósł 5,0.

W porównaniu z obszarami wiejskimi województwa bydgoskiego, podstawowe wskaźniki demograficzne w 1996 roku, kształtowały się następująco: a) wskaźnik urodzeń / 1000 mieszkańców - niższy od średniej (13,9 wobec 14,4); b) wskaźnik zgonów / 1000 mieszkańców - niższy od średniej (7,9 wobec 10,1)); c) przyrost naturalny / 1000 mieszkańców - wyższy od średniej (6,0 wobec 4,2); d) wskaźnik zawartych małżeństw / 1000 mieszkańców - wyższy od średniej (6,1 wobec 6,0).

Ruch wędrówkowy. W badanym okresie, do roku 1993, obszary wiejskie gminy Szubin cechowały się niekorzystnym przebiegiem procesów migracyjnych. Występowała przewaga ludności opusz- czającej gminę, nad ludnością osiedlającą się na jej terenie. Korzystne jest, że od 1994 roku saldo przyjmuje wartości dodatnie. W latach 1982 - 1996 miejscowości wiejskie gminy Szu- bin opuściło 1329 osób, tj. przeciętnie 108,4/1000 mieszkańców i odpływ ten był mniejszy, niż średnio na obszarach wiejskich województwa bydgoskiego (121,7/1000 mieszkańców). Najmniej korzystne saldo miało miejsce w roku 1988 (-166 osób) i w 1989 (-161 osób), a najkorzystniejsze w 1995 roku (9 osób).

osób Zmiany salda migracji 500

400

300

200

100

0 2 5 6 7 8 9 2 3 6 3 4 0 1 4 5 8 8 8 9 9 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9

-100 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

-200

napływ ogółem odpływ ogółem saldo migracji

Zgodnie z ogólnokrajową tendencją, w ostatnich latach ma miejsce znaczne zahamowanie ruchów migracyjnych, będące skutkiem ograniczenia mobilności mieszkańców na przełomie lat 80-tych i 90-tych. Napływ na tereny wiejskie gminy Szubin zmniejszył się w ciągu badanego okresu o kilkadziesiąt procent. W latach 1982 - 1986 średniorocznie na 17

na 1000 Zmiany wskaźnika salda migracji mieszkańców 40,0

30,0

20,0

10,0

0,0 2 8 1 3 4 5 6 7 9 0 2 3 4 5 6 8 9 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 -10,0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

-20,0

napływ ogółem/1000 odpływ ogółem/1000 saldo migracji/1000 obszarach wiejskich gminy Szubin osiedlały się 292 osoby, w latach 1987 - 1991 - 205 osób, a w latach 1992 - 1996 - 178 osób. Nieco silniej zmniejszył się odpływ z terenów wiejskich gminy, wskutek czego w ciągu ostatnich 3 lat saldo migracji przybiera wartości dodatnie. W latach 1982 - 1986 opuszczało je w ciągu roku średnio 391 osób, podczas gdy w latach 1987 - 1991 - 333 osoby, a w 1992 - 1996 - 216 osób (minimalną wartość odnotowano w 1995 roku - 161 osób). O zmniejszeniu natężenia ruchów migracyjnych świadczy także zmniejszenie wskaźników na 1000 mieszkańców. Napływ zmniejszył się z 27,1/1000 w roku 1982 do 10,0/1000 w 1993, a odpływ z 39,5/1000 w roku 1985 do 12,9/1000 w roku 1995. W strukturze napływu do miejscowości wiejskich gminy Szubin dominuje napływ z miast. Charakterystyczne jest, że jego udział w napływie ogółem zwiększył się dość mocno od początku lat 90-tych, co związane jest z osiedlaniem się ludności w strefie podmiejskiej Bydgoszczy, do której zalicza się północno - wschodnia część gminy Szubin. W latach 1992 -1996 wynosi on średnio 61,5% całości. W 1995 roku osiągnął maksymalną wartość 71,2%. Wielkość napływu z miast ulega dość dużym rocznym zmianom. W latach 90-tych waha się w przedziale od 70 osób w 1993 roku (5,7/1000 mieszkańców) do 139 osób w 1994 (11,2/1000). W 1996 roku na obszarach wiejskich gminy Szubin osiedliło się 106 osób z miast i 78 z miejscowości wiejskich. Struktura napływu 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

napływ z miast napływ ze w si

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 18

osób Zmiany wielkości napływu 200 180

160

140

120 100 80

40 2 3 5 6 7 8 9 0 1 2 4 5 6 4 3 8 9 9 9 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

napływ z miast napływ ze w si

W strukturze odpływu dominuje zdecydowany odpływ do miast, który najwyższy udział osiągał w latach 1991 - 1993 (średnio 77,2%). W ciągu ostatnich 3 lat jest on nieco niższy, niż w drugiej połowie lat 80-tych i wynosi 63 - 66%. Wielkość odpływu ludności do miast uległa silnemu zmniejszeniu na początku lat 90-tych; w drugiej połowie lat 80-tych kształtowała się na poziomie 250 - 260 osób, a od 1994 roku - poniżej 150 osób (minimalną wartość osiągnęła w 1995 roku - 103 osoby). Wielkość odpływu ludności na obszary wiejskie ulegała znacznie słabszemu obniżaniu, ze 145 osób w 1982 roku do 54 w 1993. W 1996 roku z miejscowości wiejskich gminy Szubin wyemigrowa- ło do miast 121 osób, a na obszary wiejskie 63 osoby.

Struktura odpływu 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

odpływ do miast odpływ na w ieś odpływ za granicę 19

osób Zmiana wielkości odpływu 350

300

250

200

150

100

0 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

odpływ do miast odpływ na w ieś

Taka struktura napływu i odpływu wskazuje, że obszary wiejskie gminy Szubin są atrakcyjne dla mieszkańców miast, ze względu na położenie części obszaru w strefie podmiejskiej Bydgoszczy, ale jednocześnie dla ludności miejscowości wiejskich gminy bardziej atrakcyjne są miasta, niż obszary wiejskie. Obrót migracji, czyli suma napływu i odpływu, jest w całym badanym okresie wyższy z miastami, niż z obszarami wiejskimi. Wpływa na to bardzo wysoka liczba osób przenoszących się do miast i wysoka liczba osób z miast osiedlających się na obszarach wiejskich gminy Szubin. Wielkość obrotu migracji ulegała ciągłemu zmniejszaniu. W pierwszej połowie lat 80-tych wynosiła średnio w roku około 700 osób, natomiast w połowie lat 90-tych zmniejszyła się o połowę (350 osób). Zmniejszanie się liczby migrantów jest zjawiskiem cha- rakterystycznym dla obszarów wiejskich kraju i wynika ze zmniejszania się ruchliwości mieszkańców. W miejscowościach wiejskich gminy Szubin sytuacja ta jest bardzo zbliżona do średniej dla województwa bydgoskiego, gdyż przeciętny wskaźnik obrotu migracji na 1000 mieszkańców w badanym okresie (czyli w latach 1982 -1996) jest średnio w roku identyczny ze średnią dla obszarów wiejskich województwa i wynosi 44,0 na 1000 mieszkańców. W 1996 roku wyniósł on 29,5/1000, a średnio -31,0/1000.

osób Zmiany obrotu migracji 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 8 8 9 9 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

obrót migracji obrót migracji z miastami obrót migracji z obsz.w iejskimi

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 20

na 1000 Wskaźnik obrotu migracji w Szubinie mieszkańców na tle obszarów wiejskich 70,0 65,0 60,0 55,0 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 2 7 8 3 3 4 5 6 9 0 1 2 4 5 6 8 8 8 8 8 9 9 9 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Szubin śr.obsz.w iejskie Od 1990 roku obszary wiejskie gminy Szubin wykazują słaby ruch migracyjny z zagranicą. W latach 1990 - 1996 odpływ za granicę wyniósł 13 osób, a napływ miał miejsce w latach 1994 - 1996 i wyniósł w sumie 4 osoby. Na tle obszarów wiejskich gmina Szubin charakteryzuje się zbliżonymi wskaźnikami napływu i odpływu na 1000 mieszkańców. Średnio w całym badanym okresie napływ w Szubinie przyjął wartości nieco wyższe niż przeciętnie na obszarach wiejskich wojewódz- twa na 1000 Ruch wędrówkowy na obszarach wiejskich mieszkańców gminy Szubin na tle średniej 40,0

35,0

30,0

25,0

20,0

15,0

10,0 2 3 4 9 0 1 3 5 6 5 6 7 8 2 4 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Szubin-napływ og./1000 śr.obsz.w iej.-napływ og./1000

Szubin-odpływ og./1000 śr.obsz.w iej.-odpływ og./1000 (18,4/1000 wobec 17,9/1000), a odpływ nieco niższe (25,6/1000 wobec 26,1/1000). W 1996 roku napływ na 1000 mieszkańców wynosił 14,8 i był równy średniej, a odpływ 14,7 (średnia 16,2). 21

na 1000 Wskaźnik salda migracji na obszarach wiejskich mieszkańców Szubina na tle średniej 2,0

0,0 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 8 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 -2,0 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 -4,0

-6,0

-8,0

-10,0

-12,0

-14,0

Szubin śr.obsz.w iejskie Wskaźnik salda migracji w badanym okresie cechował się bardzo zróżnicowanymi wielkościami i podobnie jak tereny wiejskie przyjmował wartości ujemne (z wyjątkiem lat 1994 - 1996), tzn., że odpływ ludności przewyższał napływ. W latach 1982 - 1988 wy- stępowały bardzo duże różnice w rocznych zmianach wielkości salda, od -2,5/1000 w 1984 roku do -13,7/1000 w 1988. Od 1988 roku wskaźnik salda migracji ulega systematycznej poprawie i od 1994 roku przyjmuje wartości dodatnie (zbliżone do 0). Na tle obszarów wiejskich gmin województwa bydgoskiego poprawa sytuacji w miejscowościach wiejskich gminy Szubin dokonuje się nieco szybciej i w ciągu ostatnich 3 lat korzystniejsze są wartości salda migracji. Wskazuje to na zwiększanie atrakcyjności obszarów wiejskich gminy Szubin. Struktury ludności. Na obszarach wiejskich gminy Szubin ma miejsce nieznaczna przewaga liczby mężczyzn nad liczbą kobiet (6355 wobec 6166), skutkiem której wskaźnik feminizacji przybiera wartość 97 i jest nieco niższy od wskaźnika charakteryzującego ludność wiejską woje- wództwa (99 w 1996 roku). Wśród sąsiednich gmin Kcynia charakteryzuje się wskaźnikiem takim jak Szubin, Łabiszyn - mniej korzystnym - 94, a pozostałe korzystniejszym - Żnin - 98, Nakło - 101 i Białe Błota - 102. Wskaźnik feminizacji wg grup wiekowych 150 n z

y 140 z c ż

ę 130 m

0 120 1 a n

t 110 ie b

o 100 k a b

z 90 ic l 80 4 9 9 4 4 9 9 9 9 4

1 2 3 5 6 1 4 6 o o

> d d o o o o o o o

d d d d d d d 0 5

5 0 0 0 0 0 0 1 1 2 3 4 5 6 kolorem czerw onym zaznaczono przedziały o szczególnie niekorzystnym w skaźniku feminizacji Wskaźnik feminizacji w grupach wiekowych do 49 lat jest niższy od 100, tzn., że liczba mężczyzn jest wyższa od liczby kobiet. Najmniej korzystne wartości wskaźnik ten przyjmuje w grupach: 40 - 49 lat - 89, 5 - 9, 10 - 14 i 20 - 29 - 91. W grupie 50 do 59 lat wynosi on 100, a w grupie powyżej 59 lat następuje jego silny wzrost, spowodowany większą umieralnością mężczyzn i wyższą średnią trwania życia dla kobiet.

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 22

Liczebność poszczególnych grup wiekowych wg płci wiek >64 60 do 64 50 do 59 40 do 49 30 do 39 20 do 29 15 do 19 10 do 14 5 do 9 0 do 4

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 osób kobiety mężczyźni

osób Liczba ludności w poszczególnych grupach wiekowych 2400 2266 2200 2167 2000 1925 1853 1800 1735 1600 1400 1200 1157 1000 970 800 600 448 400 200 0 0 10 20 30 40 50 60 >64 do do do do do do do 9 19 29 39 49 59 64 W porównaniu do obszarów wiejskich gmin województwa bydgoskiego korzystnie kształtuje się struktura wieku mieszkańców miejscowości wiejskich gminy Szubin. Wyższy jest udział ludności w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym, a dużo niższy w wieku poprodukcyjnym. Społeczeństwo obszarów wiejskich gminy Szubin jest więc młodsze, niż prze- ciętnie mieszkańcy obszarów wiejskich województwa. Średnia wieku wynosi 31,6 lat (średnio obszary wiejskie - 32,7 lat), dla kobiet 33,0 lat (średnia - 34,4) i dla mężczyzn 30,5 (średnia - 31,3). Udział grup wiekowych w liczbie ludności ogółem % na obszarach wiejskich gminy Szubin na tle średniej 16,0 14,0

12,0 10,0

8,0 6,0

4,0 2,0 0 5 10 15 20 30 40 50 60 >64 do do do do do do do do do 4 9 14 19 29 39 49 59 64

Szubin śr. obszary w iejskie 23

% udział ludności w wieku przed-, po- i produkcyjnym OGÓŁEM KOBIETY MĘŻCZYŹNI WIEK: Szubin śr. obsz. wiejskie Szubin śr. obsz. wiejskie Szubin śr. obsz. wiejskie przedprodukcyjny 35,4 34,2 34,7 33,5 36,1 34,8 produkcyjny 53,4 53,1 50,4 49,3 56,3 56,9 poprodukcyjny 11,2 12,7 14,9 17,2 7,6 8,3

Obszary wiejskie gminy Szubin charakteryzują się dosyć korzystną wartością wskaźnika obciążenia ekonomicznego, tzn. liczbą osób w wieku nieprodukcyjnym przypada- jącą na 1000 osób w wieku produkcyjnym. Wskaźnik ten w roku 1996 wynosi 776, przy śred- niej dla obszarów wiejskich równej 775. Spośród gmin województwa bydgoskiego, sąsiadujących z Szubinem, korzystniejszy wskaźnik osiągają: Białe Błota i Łabiszyn, a mniej korzystny: Nakło i Kcynia.

MIEJSCOWOŚĆ WSKAŹNIK OBCIĄŻENIA EKONOMICZNEGO Białe Błota 689 Łabiszyn 762 Szubin 776 Żnin 776 Nakło 797 Kcynia 829 śr. obszary wiejskie 775

Struktura wieku mieszkańców gminy wskazuje, że w ciągu najbliższych 10 lat wskaźnik ten się nieco poprawi, gdyż do grupy produkcyjnej przejdzie większa liczba ludno- ści, niż z niej odejdzie (im niższa liczba urodzeń będzie w gminie notowana, tym poprawa będzie większa). Porównanie wartości wybranych wskaźników demograficznych (1996 rok). wskaźnik gmina średnia najbardziej najmniej Szubin dla obszarów korzystny korzystny wiejskich współczynnik starości*) 12,82 14,63 9,41 Solec 17,13 Dąbrowa Kujawski Biskupia współczynnik płodności**) 5,56 5,82 7,90 Brusy 4,21 Dąbrowa Biskupia wskaźnik dynamiki 1,76 1,42 2,21 Tuchola 0,82 Dąbrowa demograficznej***) Biskupia Mieszkańcy gminy Szubin należą do grupy lepiej zurbanizowanych zawodowo na terenach wiejskich województwa bydgoskiego. W 1988 roku (najnowsze dane dotyczące źródeł utrzymania ludności, pochodzące z Narodowego Spisu Powszechnego) z zajęć pozarolniczych utrzymywało się 61,5% ludności (przy ekstremalnych wartościach: 39,8% w gminie Kamień Krajeński i 86,9% w gminie Białe Błota). Urbanizacja w gminie zachodziła przede wszystkim na skutek dojazdów do pracy do miast - przede wszystkim Szubina, Bydgoszczy, Nakła oraz do zakładów w strefie podmiejskiej Bydgoszczy (gmina Białe Błota, w której roz- wój przedsiębiorczości jest 3-krotnie lepszy, niż na obszarach wiejskich gminy Szubin i 1,5-

* ) Odsetek mieszkańców liczących powyżej 60 lat. * *) Iloraz liczby urodzeń w danym roku do liczby kobiet w wieku 15 do 49 lat (pomnożony przez 100). * **) Iloraz liczby urodzeń i zgonów.

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 24 krotnie lepszy niż w mieście Szubin). Sąsiednie gminy prezentowały następujące wskaźniki urbanizacji (1988 rok): Białe Błota - 86,9%, Nakło - 67,2%, Łabiszyn - 50,2%, Żnin - 49,2% i Kcynia - 33,9%. Jest prawdopodobne, że w ostatnich latach gmina zwiększyła stopień zurbanizowania zawo- dowego. ROK WSKAŹNIK URBA- LOKATA WŚRÓD 555 GMIN NIZACJI WOJEWÓDZTWA 1950 30,6 28 1960 36,7 27 1970 47,6 17 1978 55,1 17 1988 61,5 18

Wskaźnik urbanizacji zawodowej % (udział ludności utrzymującej się z zajęć pozarolniczych) 70,0 61,5 60,0 57,9 55,1 50,2 50,0 47,6 44,6

40,0 36,7 37,9 30,6 32,1 30,0

20,0

10,0

0,0 1950 1960 1970 1978 1988 Szubin śr. obszary w iejskie

2.1.3. Prognoza rozwoju ludności obszarów wiejskich gminy Szubin Przeprowadzona analiza sytuacji demograficznej obszarów wiejskich gminy Szubin pozwala przypuszczać, że kierunki ich rozwoju w najbliższej przyszłości będą następujące: a) w ciągu najbliższych 5 - 10 lat wskaźnik urodzeń na 1000 mieszkańców może ulec zwięk- szeniu ze względu na wkraczanie w wiek rozrodczy licznej grupy wiekowej obecnych 10 - 19-latków; wskaźnik zgonów nie powinien ulegać dużym zmianom, dlatego też można spodziewać się pewnego wzrostu wskaźnika przyrostu naturalnego, b) wskaźnik obciążenia ludności w wieku produkcyjnym ludnością w wieku nieprodukcyjnym w ciągu najbliższych 10 lat nie będzie ulegał dużym zmianom; zwiększanie się liczby lud- ności grupy produkcyjnej będzie w dużym stopniu równoważone wzrostem ludności w wieku przedprodukcyjnym (im mniejsza liczba urodzeń będzie notowana, tym wskaźnik obciążenia ekonomicznego będzie korzystniejszy), c) w ciągu najbliższych kilku lat zwiększy się liczba ludności w wieku produkcyjnym (liczba mieszkańców w wieku 10 - 19 lat jest ponad 2-krotnie większa od grupy wiekowej 50 - 59 lat), dlatego też konieczne jest podjęcie działań mających na celu zapewnienie miejsc pracy zwiększonej liczbie pracowników, d) saldo migracji w najbliższej przyszłości będzie prawdopodobnie oscylowało wokół war- tości 0. Obecnie trudno przewidzieć, czy spodziewane na początku przyszłego stulecia oży- wienie ruchów migracyjnych spowoduje wzrost napływu czy odpływu z obszarów wiejskich gminy - napływ związany będzie z osiedlaniem się ludności w strefie podmiejskiej Bydgoszczy, odpływ dotyczyć będzie mieszkańców opuszczających miejscowości wiejskie

5 Gminy: Bukowiec i Świekatowo do 1991 roku tworzyły 1 gminę (Bukowiec). 25

i osiedlających się w miastach, e) w związku z powyższym, w ciągu najbliższych 10 - 15 lat należy spodziewać się dalszego wzrostu liczby ludności; decydujące znaczenie dla rozwoju demograficznego obszarów wiejskich gminy będzie miał kierunek przebiegu procesów migracyjnych - jeśli utrzymają się dotychczasowe tendencje (z ostatnich kilku lat), wówczas będzie następował wzrost o 6 - 8‰ (w przypadku korzystnych ruchów migracyjnych nawet wyższy), natomiast w przypadku niekorzystnych ruchów migracyjnych (zwiększenie odpływu z terenów wiejskich) wzrost ten będzie odpowiednio mniejszy. Zmiany liczby ludności w najbliższym czasie nie będą na tyle duże, by wymagały rozwoju infrastruktury ponad poziom przewidziany dla obecnej liczby mieszkańców, natomiast wskazane byłoby zwiększenie nakładów inwestycyjnych na terenach leżących w strefie podmiejskiej Bydgoszczy, dla których przewidziana jest funkcja mieszkaniowa (głównie osiedlanie się ludności z Bydgoszczy). Stąd też lokalizacja obiektów infrastruktury społecznej powinna odbywać się przede wszystkim w północno - wschodniej części gminy (szczególnie sołectwa: Kołaczkowo, Rynarzewo, Zamość, Tur) oraz Zalesiu (duża koncentracja ludności).

2.2. ANALIZA DEMOGRAFII MIASTA SZUBINA WYKONANA W 1998 R. 2.2.1. Informacje ogólne Miasto Szubin należy do średnich miast województwa bydgoskiego. W 1996 roku zajmowało powierzchnię 7,7 km2 (14 miejsce wśród 28 miast) i liczyło 9111 osób (15 miejsce). Mieszkańcy miasta stanowią 1,24% ludności miejskiej i 0,80% ludności ogółem woje- wództwa. Pod względem gęstości zaludnienia Szubin sytuuje się na 18 miejscu. Wynosi ona 1186 osób na km2 i jest niższa, niż średnio w miastach (1723 osoby na km2). W latach 1977 - 1996 pozycja Szubina w systemie osadniczym województwa bydgoskiego obniżyła się: w 1977 roku zajmował on 12 miejsce pod względem liczby ludności, a w 1996 - 15 miejsce (Szubin wyprzedziły: Kruszwica, Janikowo i Sępólno Krajeńskie). Miasto położone jest w strefie podmiejskiej Bydgoszczy; pełni funkcję ośrodka centralnego dla otaczających ob- szarów wiejskich.

2.2.2. Przebieg wybranych procesów demograficznych miasta Szubina Zmiany liczby ludności w latach 1978 - 1996. W latach 1978 - 1996 liczba ludności w Szubinie wzrosła o 1685 osób. Do roku 1991 liczba ludności systematycznie wzrastała (średnio o 126 osób rocznie), natomiast w ciągu 6 ostatnich lat utrzymuje się na zbliżonym poziomie (maksymalna zmiana wyniosła 75 osób). W latach 1992 i 1994 liczba ludności zmniejszyła się. Zahamowanie wzrostu liczby ludności związane jest głównie z zahamowaniem procesów migracyjnych i obniżeniem się wskaźnika urodzeń po przemianach systemowych w 1989 roku.

ROK LICZBA LUD- ROK LICZBA LUD- ROK LICZBA LUD- ROK LICZBA LUD- NOŚCI NOŚCI NOŚCI NOŚCI 1978 7426 1983 7924 1988 8579 1993 9074 1979 7454 1984 7991 1989 8713 1994 8999 1980 7562 1985 8304 1990 8942 1995 9054 1981 7722 1986 8427 1991 9067 1996 9111 1982 7790 1987 8494 1992 9048 19986 9161

6 Dane z 1 marca 1999 r.

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 26

osób Zmiany liczby ludności w Szubinie w latach 1978-1996 9500

9000

8500

8000

7500

7000

6500

6000 9 2 3 5 8 0 1 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 6 7 7 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 W okresie 1979 - 1996 najwyższa roczna dynamika wzrostu liczby mieszkańców miała miejsce w 1985 roku (103,9), a największy spadek odnotowano w roku 1994 (dynamika wyniosła 99,2). Tak niskie wahania wskazują na raczej ustabilizowaną sytuację w mieście w badanym okresie, tzn. nie mają tu miejsca gwałtowne zmiany, a wzrost liczby mieszkańców jest skutkiem kilkuletniego procesu. Przyrost naturalny Od początku lat 80-tych w Szubinie następuje zmniejszenie liczby urodzeń i wskaźnika przyrostu naturalnego. W 1980 roku odnotowano maksymalną liczbę urodzeń w badanym okresie (164 osoby), a w pierwszej połowie lat 80-tych kształtowała się ona na średnim poziomie 156 osób, w pierwszej połowie lat 90-tych na poziomie 141 osób, a w latach 1994 - 1996 - 111 osób. Ze względu na zmieniającą się liczbę ludności w Szubinie zmiany liczby urodzeń należy również przedstawić w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. Wskaźnik ten od roku 1980 do 1988 zmniejszał się (z 21,7/1000 do 14,8/1000), w latach 1989 - 1993 ustabilizował się na średnim poziomie 15,6/1000, a w ciągu ostatnich 3 lat kszta- łtuje się na poziomie 12,3/1000 (w 1996 roku osiągnął najniższą wartość - 11,6/1000). Spadek wielkości wskaźnika był duży, w latach 1980 - 1996 zmniejszył się on o połowę. Podobnie jak w innych polskich miastach na jego obniżenie wpływa wiele czynników, przede wszystkim jest to zmiana modelu rodziny zaznaczająca się szczególnie silnie w miastach (posiadanie mniejszej liczby dzieci, praca zawodowa kobiet, itp.), poza tym trudna sytuacja materialna, mieszkaniowa, na rynku pracy, a także występujące często wśród ludności uczucie „niepew- ności jutra”. osób Urodzenia, zgony i przyrost naturalny w Szubinie 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 8 9 0 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 5 6 1 0 4 7 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 -20 7 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

urodzenia zgony przyrost naturalny 27

na 1000 Urodzenia, zgony i przyrost naturalny na 1000 ludności mieszkańców 25,0

20,0

15,0

10,0

5,0

0,0 8 9 0 1 2 3 4 5 7 8 9 1 2 3 5 6 6 0 4 8 8 8 8 8 9 9 7 7 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9

-5,0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

urodzenia/1000 zgony/1000 przyr.natur./1000 Liczba zgonów (zarówno bezwzględna jak i na 1000 mieszkańców) do połowy lat 80-tych nie ulegała dużym zmianom. Utrzymywała się na poziomie 53 - 72 osoby (7,0 - 9,7/1000 mieszkańców, a średnia wyniosła 8,1/1000). Od 1987 roku odnotowuje się znaczny wzrost liczby zgonów, która w 1994 roku osiągnęła maksymalną wartość 118 (13,1/1000). W 1995 i 1996 roku zmniejszyła się osiągając odpowiednio: 67 osób (7,4/1000) i 78 osób (8,6/1000). Konsekwencją malejącej liczby urodzeń oraz wzrastającej liczby zgonów jest zmniejszanie się liczby i wskaźnika przyrostu naturalnego, które występuje od 1981 roku. Skrajne wielkości przyrostu naturalnego wynoszą: 111 osób w 1980 roku i -5 w 1994 roku (wartość ujemna wskazuje, że liczba zgonów była wyższa od liczby urodzeń). Wysoki przyrost występował w latach, w których wysoka liczba urodzeń pokrywała się z małą liczbą zgonów (początek lat 80-tych) , natomiast niski przyrost miał miejsce w latach, w których niskie wartości osiągała liczba urodzeń, a wysokie - liczba zgonów (lata 90-te). Wskaźnik przyrostu naturalnego na 1000 mieszkańców najwyższą wartość osiągnął w 1980 roku (14,7/1000), a najniższą w 1994 (-0,6/1000) - różnica jest więc 25-krotna. W 1996 roku wynosił on 3,1/1000.

na 1000 Wielkość urodzeń i zgonów w Szubinie na tle miast mieszkańców 22,0 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 7 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Szubin-urodzenia/1000 śr.miasta-urodzenia/1000 Szubin-zgony/1000 śr.miasta-zgony/1000

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 28

na 1000 Przyrost naturalny w Szubinie i średnio w miastach mieszkańców 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 6 7 8 9 0 2 8 9 0 1 2 3 4 5 1 3 4 5 6

-2,0 7 7 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Szubin śr.miasta Wskaźnik urodzeń na 1000 mieszkańców w Szubinie jest w badanym okresie wyższy, niż w miastach województwa bydgoskiego (z wyjątkiem roku 1995, kiedy był nieznacznie niższy). Największa przewaga miała miejsce w 1992 roku - 3,9 punktów procentowych i w 1993 - 3,4 punkty procentowe. W 1996 roku wskaźnik urodzeń wynosił 11,6/1000, a średnio w miastach - 10,3/1000. Wskaźnik zgonów w całym badanym okresie jest generalnie niższy niż średnio w miastach województwa, do roku 1986 różnica ta wynosiła średnio 1,2‰, w późniejszych latach zmniejszyła się (ze względu na wzrost wskaźnika zgonów w Szubinie). W 1994 roku wskaźnik zgonów przyjął najwyższą wartość w badanym okresie - 13,1/1000, lecz był to wzrost jednorazowy, w 1995 i 1996 roku wskaźniki przyjęły wartości niższe, niż przed wzrostem. W 1996 roku wskaźnik zgonów wyniósł 8,6/1000 (średnia dla miast - 9,6/1000). W porównaniu do miast Szubin cechuje się znacznie wyższymi wartościami wskaźnika przyrostu naturalnego na 1000 mieszkańców; tylko w 2 latach (1979 i 1994) był on niższy od średniej. W 1996 roku wynosił 3,1/1000 mieszkańców (średnia dla miast 0,7/1000). Korzystniejsze wartości wskaźnika są odzwierciedleniem wyższego od średniej wskaźnika urodzeń i niższego wskaźnika zgonów. Zmiany liczby i wskaźnika zawieranych małżeństw na 1000 liczba mieszkańców 90 11,0 80 10,0

70 9,0 60 8,0

50 7,0 40 6,0

30 5,0 20 4,0 3 5 7 0 2 4 6 2 4 6 8 9 1 3 5 8 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Szubin-liczba małżeństw śr.miasta-liczba małżeństw /1000

Szubin-liczba małżeństw /1000 Szubin do 1993 roku (z odwróceniem tendencji w latach 1990 - 1992) charakteryzo- wał się zmniejszaniem liczby i wskaźnika zawieranych małżeństw. Najwięcej małżeństw zawarto w 1984 roku - 82 (10,3/1000 mieszkańców), a najmniej w 1993 - 43 (4,7/1000 miesz- kańców). Od 1994 roku liczba i wskaźnik zawieranych małżeństw wzrasta, w 1996 roku zawarto 59 małżeństw (6,5/1000), a średnio w miastach województwa 5,5/1000. W porównaniu z innymi miastami województwa bydgoskiego, podstawowe wskaźniki demograficzne w 1996 roku kształtowały się następująco: a) wskaźnik urodzeń / 1000 mieszkańców - wyższy od średniej (11,6 wobec 10,3); b) wskaźnik zgonów / 1000 mieszkańców - niższy od średniej (8,6 wobec 9,6); 29

c) przyrost naturalny / 1000 mieszkańców - wyższy od średniej (3,1 wobec 0,7); d) wskaźnik zawartych małżeństw / 1000 mieszkańców - wyższy od średniej (6,5 wobec 5,5). Ruch wędrówkowy Szubin w latach 1982 - 1996 charakteryzuje się korzystnym przebiegiem procesów migracyjnych, przejawiającym się przewagą ludności napływającej do miasta nad ludnością je opuszczającą. Saldo migracji (czyli różnica między napływem i odpływem) w tym okresie jest dodatnie i wynosi 737 osób. Wielkość salda migracji w Szubinie charakteryzuje się nieregularnym przebiegiem. Mają miejsce duże roczne zmiany jego wartości, np. w 1984 roku wyniosło -24 osoby, a w 1985 aż 243 (maksymalna wielkość salda w badanym okresie). Najkorzystniejsze saldo (na średnim poziomie około 100 osób) występowało na przełomie lat 80-tych i 90-tych. W latach 90-tych saldo migracji zmniejszało się i w roku 1993 osiągnęło swą minimalną war- tość (-39 osób). Pozytywną tendencją jest, że od 1994 roku ulega ono zwiększaniu i w 1996 roku wyniosło 41 osób. osób Zmiany salda migracji 400 350 300 250 200 150 100 50 0 4 5 6 7 8 0 1 2 3 4 5 6 2 3 9 9 9 9 9 -50 8 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

saldo migracji napływ ogółem odpływ ogółem

na 1000 Zmiany wskaźnika salda migracji mieszkańców 50,0

40,0

30,0

20,0

10,0

0,0 2 3 6 8 9 1 2 4 5 6 4 5 7 0 3 8 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 -10,0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

saldo migracji/1000 napływ ogółem/1000 odpływ ogółem/1000

Napływ do Szubina zmniejszył się w ciągu badanego okresu o kilkadziesiąt procent, z czego największy spadek miał miejsce na początku lat 90-tych. W latach 1982 - 1986 osiedlało się w mieście średnio 226 osób w ciągu roku (27,8/1000 mieszkańców), a w latach 1992 - 1996 - 142 osoby (15,7/1000), a więc o około 40% mniej. Największy napływ odnotowano w 1985 roku - 400 osób (48,2/1000 mieszkańców), a najniższy w 1995 roku - 106 osób (11,7/1000). Różnica jest więc prawie 4-krotna. Odpływ z Szubina uległ dużo słabszemu zmniejszeniu. W latach 1982 - 1986 miasto opuszczało średnio w ciągu roku 166 osób (20,5/1000 mieszkańców), a w latach

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 30

1992 - 1996 - 135 osób (15,0/1000), a więc o niecałe 20% mniej. Największy odpływ bez- względny odnotowywano w 1986 roku - 178 osób, a w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w latach: 1982, 1983 i 1986 - 21,1, natomiast najmniejszy w 1996 roku - 90 osób (9,9/1000). Różnica jest więc 2-krotna. Z tego wynika, że zmniejszenie ruchów migracyjnych na początku lat 90-tych w znacznie większym stopniu dotyczy napływu do miasta i zmiana salda migracji w Szubinie zależna jest przede wszystkim od zmian wielkości napływu, a w mniejszym stopniu - odpływu. Struktura napływu 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

napływ z miast napływ ze w si

osób Zmiany wielkości napływu 300

250

200

150

100

0 2 3 5 6 7 8 9 0 1 2 4 5 6 4 3 8 8 9 9 9 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

napływ z miast napływ ze w si

W strukturze napływu do Szubina zdecydowanie dominuje napływ z terenów wiejskich, który w całym badanym okresie stanowi średnio 66% całości. Największy udział miał on w latach 1987 - 1991 (średnio 72,6%), a najniższy w latach 1982 - 1986 (średnio 61,3%). W ciągu ostatnich 5 lat kształtuje się na poziomie 64,9%. W 1996 roku z terenów wiejskich pochodziło 67,9% wszystkich osiedlających się. 31

Struktura odpływu 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

odpływ do miast odpływ na w ieś odpływ za granicę

osób Zmiana wielkości odpływu 120

100

0 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 9 8 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

odpływ do miast odpływ na w ieś

W strukturze odpływu w badanym okresie występuje niewielka przewaga odpływu do miast (średnio dla 15 analizowanych lat udział odpływu do miast wynosi 53,6% całości). Największy odpływ do miast miał miejsce w latach: 1982 (73,2%), 1993 (62,8%) i w 1989 (62,7%). W ostatnich 2 latach występuje przewaga odpływu na obszary wiejskie: w 1995 roku - 69,0%, a w 1996 - 57,8%. Tak wysokie udziały spowodowane są przede wszystkim bardzo dużym spadkiem liczby osób migrujących do miast. Obecnie trudno przewidzieć, czy jest to zapowiedź nowej tendencji, czy tylko chwilowa zmiana. Taka struktura napływu i odpływu wskazuje, że miasto jest bardzo atrakcyjne dla mieszkańców obszarów wiejskich osiedlających się na jego terenie. Z drugiej jednak strony, mieszkańcy Szubina w równym stopniu osiedlają się w innych miastach jak w miejscowo- ściach wiejskich.

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 32

osób Zmiany obrotu migracji 600

500

400

300

200

100

0 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 8 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

obrót migracji obrót migracji z miastami obrót migracji z obsz.w iejskimi

na 1000 Wskaźnik obrotu migracji w Szubinie na tle miast mieszkańców 70,0

60,0

50,0

40,0

30,0

20,0

10,0

1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Szubin śr.miasta Obrót migracji (czyli suma napływu i odpływu) jest w całym badanym okresie wyższy z obszarami wiejskimi niż z miastami. Obecnie jest on o 60% mniejszy, niż w 1985 roku, kiedy to osiągnął najwyższą wartość. W 1996 roku wynosił 221 osób (w 1985 - 557 osób). Średnio (do roku 1992) kształtował się na poziomie 300 - 400 osób. Wskaźnik obrotu migracji w całym badanym okresie jest wyższy w Szubinie, niż średnio w miastach. Świadczy to o znacznie większej ruchliwości mieszkańców Szubina. W 1996 roku wskaźnik wyniósł 24,3 na 1000 mieszkańców, a średnio w miastach 18,4 na 1000. W badanym okresie w ruchu migracyjnym z zagranicą zdecydowanie dominuje od- pływ. W Szubinie osiedliły się zaledwie 2 osoby spoza kraju (w 1986 i 1988 roku), natomiast wyjechały 33 (w tym 21 osób w latach 1990 - 1992). Migrujący za granicę największy udział wśród wszystkich opuszczających miasto mieli w latach: 1990 (stanowili 8,7% całości), 1992 (5,5%) i w 1996 (3,3%). 33

na 1000 Ruch wędrówkowy w Szubinie i średnio mieszkańców w miastach woj. bydgoskiego 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 8 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Szubin-napływ og./1000 śr.miasta-napływ og./1000

Szubin-odpływ og./1000 śr.miasta-odpływ og./1000

na 1000 Wskaźnik salda migracji w Szubinie mieszkańców i śr. w miastach 30,0

25,0

20,0

15,0

10,0

5,0

0,0

-5,0 1982 1983 1984 1985 19861987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 19941995 1996 Szubin śr.miasta Na tle miast Szubin charakteryzuje się znacznie wyższym wskaźnikiem napływu na 1000 mieszkańców, przy jednocześnie wyższym wskaźniku odpływu. W 1996 roku napływ wynosił w Szubinie 14,4/1000, a średnio w miastach - 9,3/1000, natomiast odpływ odpowiednio: 9,9/1000 i 9,0/1000. Wskaźnik salda migracji był w poszczególnych latach bardzo nieregularny, w 8 latach przyjmował wartości wyższe, a w 7 niższe, niż średnio w miastach województwa bydgoskiego. Korzystniejsze wartości niż średnio przyjmował w latach: 1983, 1985, 1988 - 1992 i 1996. W 1996 roku wskaźnik salda migracji wynosił 4,5/1000, przy średniej dla miast 0,3/1000.

Struktury ludności W Szubinie ma miejsce przewaga liczby kobiet nad liczbą mężczyzn (4719 wobec 4392), skutkiem której wskaźnik feminizacji przybiera wartość 107 i jest o około 2 punkty procentowe niższy od wskaźnika charakteryzującego ludność miejską województwa. Wśród pobliskich miast jedynie w Łabiszynie wskaźnik feminizacji jest niższy.

MIASTO WSKAŹNIK FEMINIZACJI Nakło 110 Kcynia 109 Żnin 108 Szubin 107 Łabiszyn 100

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 34

Wskaźnik feminizacji jest silnie zróżnicowany w poszczególnych grupach wiekowych, ale we wszystkich z wyjątkiem 3 przekracza 100 (tzn., że liczba kobiet jest wyższa od liczby mężczyzn). Bardzo niekorzystny wskaźnik feminizacji (bardzo duża przewaga mężczyzn) występuje w grupie od 15 do 19 lat, gdzie wskaźnik wynosi 76. Jednak nie powinno to mieć negatywnego wpływu na liczbę zawieranych małżeństw, gdyż niedobór kobiet w tej grupie może być (przynajmniej częściowo) rekompensowany nadwyżką kobiet w grupach młodszych i migracjami. Wskaźnik feminizacji wg grup wiekowych 180

n 170 z y 160 z c

ż 150 ę m

140 0 0 130 1 a 120 n t

ie 110 b

o 100 k a 90 b z 80 lic 70 4 9 4 4 9 9 9 9 9 4

1 1 2 4 5 6 3 o o

>6 d d o o o o o o o

d d d d d d d 0 5

5 0 0 0 0 0 0 1 1 2 3 4 5 6 kolorem czerw onym zaznaczono przedziały o szczególnie niekorzystnych w artościaciach w skaźnika Wzrost wskaźnika w grupie powyżej 60 lat jest spowodowany większą umieralnością mężczyzn, a bardzo wysoka wartość w grupie powyżej 65 lat jest typowa dla polskich miast.

Liczebność poszczególnych grup wiekowych wg płci wiek >64 60 do 64 50 do 59 40 do 49 30 do 39 20 do 29 15 do 19 10 do 14 5 do 9 0 do 4

0 100 200 300 400 500 600 700 800 kobiety mężczyźni osób 35

Liczba ludności w poszczególnych grupach osób wiekowych 1800 1741 1600 1483 1400 1325 1375 1230 1200 1000 809 800 813 600 400 335 200 0 0 10 20 30 40 50 60 >64 do do do do do do do 9 19 29 39 49 59 64

Analizując udział ludności w poszczególnych grupach wiekowych, należy zauważyć, że udział ludności we wszystkich grupach do 19 lat jest wyższy niż średnio w miastach woje- wództwa bydgoskiego, niższy jest natomiast we wszystkich grupach ludności powyżej 40 lat. Świadczy to jednoznacznie o korzystnej strukturze wieku w Szubinie, którego społe- czeństwo jest młodsze niż średnio. Przeciętny wiek mieszkańców Szubina wynosi: 32,8 lat (średnia dla miast - 35,0 lat), dla kobiet - 34,8 (średnia - 36,9) i dla mężczyzn - 31,0 (średnia - 33,1).

Udział grup wiekowych w liczbie ludności ogółem % w Szubinie na tle średniej 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0 5 10 15 20 30 40 50 60 >64 do do do do do do do do do 4 9 14 19 29 39 49 59 64

Szubin śr. miasta

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 36

% udział ludności w wieku przed-, po- i produkcyjnym 70,0 mężczyźni kobiety 60,5 60,0 57,2 53,7 55,2 50,0

40,0 36,1 31,4 31,4 30,0 27,5

20,0 17,3 14,9 8,1 10,0 6,7

0,0 0 do 19 20 do 64 >64 0 do 19 20 do 59 >59 Szubin śr.miasta

Udział mężczyzn w grupie przedprodukcyjnej w stosunku do ogółu mężczyzn jest wyższy niż średnio w miastach, niższy jest natomiast w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. Niski udział w wieku produkcyjnym jest dość niekorzystny, ponieważ mężczyźni ci utrzymują liczniejszą niż przeciętnie grupę przedprodukcyjną, jednak w ciągu kilku najbliższych lat sytuacja powinna ulec poprawie, ponieważ grupa produkcyjna zostanie zasilona ludnością obecnie będącą w wieku przedprodukcyjnym. Z tego też względu, należy starać się o tworzenie nowych miejsc pracy, aby coraz liczniejsza ludność grupy produkcyjnej nie zasilała rzeszy bezrobotnych. Wśród kobiet sytuacja na tle miast jest podobna, natomiast w przeciwieństwie do mężczyzn (ze względu na dłuższy czas trwania życia) zmieniają się % udziały poszczególnych grup wiekowych - ponad 2-krotnie wyższy jest udział ludności starszej, natomiast dużo niższe są udziały grup młodszych.

Porównanie wartości wybranych wskaźników demograficznych (1996 rok). wskaźnik miasto średnia najbardziej najmniej Szubin dla miast korzystny korzystny

współczynnik starości*) 12,60 14,92 10,63 Barcin 16,72 Kcynia

współczynnik płodności**) 4,27 3,68 6,49 Brusy 3,01 Janowiec Wielkopolski wskaźnik dynamiki 1,36 1,07 2,00 Łabiszyn 0,70 Kamień demograficznej***) Krajeński

Wskaźnik obciążenia ekonomicznego Szubin charakteryzuje się niekorzystną wartością wskaźnika obciążenia ekonomicznego, tzn. liczbą osób w wieku nieprodukcyjnym przypadającą na 1000 osób w wieku produkcyjnym. Wskaźnik ten w roku 1996 wynosił 693, przy średniej dla miast równej 636. Położo- ne w pobliżu Szubina miasta mają wskaźnik korzystniejszy (z wyjątkiem Kcyni).

MIASTO WSKAŹNIK OBCIĄŻENIA EKONOMICZNEGO

* ) Odsetek mieszkańców liczących powyżej 60 lat. * *) Iloraz liczby urodzeń w danym roku do liczby kobiet w wieku 15 do 49 lat (pomnożony przez 100). * **) Iloraz liczby urodzeń i zgonów. 37

Nakło 641 Żnin 654 Łabiszyn 655 Szubin 693 Kcynia 751 średnio miasta 636

Struktura wieku mieszkańców miasta wskazuje, że w ciągu najbliższych kilku lat wskaźnik ten zacznie się nieco poprawiać, ze względu na przejście do grupy produkcyjnej mieszkańców z licznej obecnej grupy przedprodukcyjnej (im niższa liczba urodzeń będzie w Szubinie notowana, tym poprawa będzie większa).

2.2.3. Prognoza rozwoju ludności

Z przeprowadzonej analizy sytuacji demograficznej w Szubinie wynikają następujące kierunki jego rozwoju: a) w ciągu najbliższych 5 - 10 lat wskaźnik urodzeń na 1000 mieszkańców będzie utrzymy- wał się na poziomie zbliżonym do obecnego (możliwy jest nieduży wzrost związany z wchodzeniem w wiek rozrodczy dość licznej grupy wiekowej obecnych 10 - 19-latków); wskaźnik zgonów nie będzie ulegał dużym zmianom, więc wielkość przyrostu naturalnego uzależniona będzie przede wszystkim od wielkości urodzeń - można spodziewać się nie- wielkiego wzrostu (wskaźnik przyrostu naturalnego będzie prawdopodobnie oscylował wokół wartości 5‰), b) w ciągu najbliższych kilku lat będzie miało miejsce zwiększenie popytu na pracę ze względu na wchodzenie w wiek produkcyjny obecnej licznej grupy 10 - 19 lat (jest ona ponad 2-krotnie liczniejsza od obecnej grupy 50 - 59 lat), ważne jest więc zapewnienie odpowied- niej liczby miejsc pracy dla nowych potencjalnych pracowników, by nie zasilili oni grupy osób bezrobotnych, c) w Szubinie ma miejsce niekorzystny wskaźnik obciążenia ekonomicznego (czyli stosunek liczby ludności w wieku nieprodukcyjnym do ludności w wieku produkcyjnym), na co wpływ ma duży udział mieszkańców w grupie przedprodukcyjnej a niski w grupie produkcyjnej - mała liczba osób pracujących utrzymuje dużą liczbę osób niepracujących; w najbliższej przyszłości wskaźnik ten powinien nieco się poprawić ze względu na zwięk- szenie liczebności grupy produkcyjnej, a zmniejszenie przedprodukcyjnej, d) saldo migracji w ciągu ostatnich kilku lat przyjmowało wartości oscylujące wokół 0, ale o tendencji rosnącej; należy przypuszczać, że w ciągu najbliższych lat będzie ulegało dal- szemu wzrostowi (głównie wskutek ograniczeniu odpływu), choć możliwy jest także wariant, w którym ze względu na brak możliwości uzyskania mieszkania i pracy w Szubinie, część ludności opuści miasto i osiedli się na obszarach wiejskich (z tendencją do migracji na obszary wchodzące w skład strefy podmiejskiej Bydgoszczy).

W związku z powyższym w ciągu najbliższych 10 - 15 lat należy spodziewać się nie- wielkiego wzrostu lub stagnacji liczby ludności. Rozwój demograficzny miasta zależny będzie w dużej mierze od kierunku rozwoju procesów migracyjnych - przy utrzymaniu do- tychczasowej tendencji liczba ludności będzie nieznacznie wzrastała. Zmiany liczby ludności w Szubinie będą na tyle niewielkie, że nie wymagają znacz- nego rozwoju infrastruktury ponad poziom odpowiedni dla obecnej liczby mieszkańców.

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 38

3. BEZROBOCIE

3.1. BEZROBOCIE W MIEŚCIE SZUBINIE

Miasto Szubin należy do obszarów słabiej dotkniętych bezrobociem. Podobnie jak w pozostałej części województwa największe nasilenie tego zjawiska miało miejsce w 1993 roku. Odnotowano wówczas 958 osób pozostających bez pracy, co stanowiło 18,3% ludności w wieku produkcyjnym. Od tego czasu obserwuje się stałą tendencję spadkową, związaną z dostosowaniem się bezrobotnych do wymogów rynku pracy (zmiana kwalifikacji, itp.). W grudniu 1996 roku liczba osób bez pracy wynosiła 790 osób i była o 18% mniejsza niż w 1993 roku, kiedy to odnotowano najwyższą liczbę osób bezrobotnych.

Okres Liczba bezrobotnych Zmiana w stosunku w mieście Szubin do poprzedniego okresu XII 1992 908 XII 1993 958 50 XII 1994 900 -58 XII 1995 883 -17 XII 1996 790 -93

Liczba bezrobotnych w mieście Szubin osób (stan na koniec roku) 1000 958 950 908 900 900 883 850 800 790 750 700 650 600 550 500 1992 1993 1994 1995 1996 Na tle miast województwa bydgoskiego, w ciągu całego badanego okresu, udział liczby bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym był wyższy od średniej. W roku 1992 wynosił 17,5% (średnio miasta - 14,3%), natomiast w 1996 - 14,7% (średnio miasta - 10,8%). Od 1993 roku następuje polepszenie sytuacji zarówno w Szubinie, jak i w miastach woje- wództwa. Szubin cechuje się jednak gorszym wskaźnikiem dynamiki (87,0 wobec średniej dla miast wynoszącej 78,3), co oznacza, że poprawa sytuacji dokonuje się wolniej. Należy zauważyć, że pomimo gorszych wartości wskaźnika bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym w stosunku do średniej dla miast, w 1992 roku sytuacja korzystniejsza niż w Szubinie miała miejsce w 11 miastach (na 28), natomiast w 1996 roku - tylko w 9 miastach. Związane to jest ze znacznym „zaniżaniem” średniej przez Bydgoszcz, która skupia ponad połowę ludności w wieku produkcyjnym miast województwa bydgoskiego i w której bezrobocie jest niskie. Z tego też względu na wykresie przedstawiono również po- równanie do średniej dla miast z wyłączeniem Bydgoszczy. Wynika z niego, że wielkość bezrobocia w Szubinie jest niższa niż średnio, jedynie w 1995 roku był zbliżona do średniej. W 1992 roku udział osób bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym wynosił 17,5% (śred- nio dla miast bez Bydgoszczy - 198,4%), a w 1996 roku - 14,7% (średnio - 16,0%). 39

% Udział bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym na tle średnich 22,0

20,0

18,0

16,0

14,0

12,0

10,0 1992 1993 1994 1995 1996

Szubin śr.dla miast bez Bydgoszczy śr. miasta śr.w oj. bydgoskie

Udział bezrobotnych w ludności w wieku % produkcyjnym na tle sąsiednich miast 20,0 19,3 19,0 18,3 18,2 18,0

17,0

16,0

15,0 14,7 14,5 14,0

13,0 Kcynia Nakło Łabiszyn Szubin Żnin W 1996 roku wśród 4 sąsiednich miast tylko w Żninie wskaźnik bezrobocia był nieznacznie niższy niż w Szubinie, natomiast w pozostałych 3 - dużo wyższy. Sytuacja na tle województwa kształtuje się nieco lepiej, niż na tle miast, choć udział bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym, w całym badanym okresie również był wyższy. Najgorszą sytuację odnotowano w 1995 roku, kiedy to różnica wyniosła 3,1 punktów procentowych, a najlepszą w 1994 - 1,9 punktów. W 1996 roku udział bezrobotnych wynosił 14,7% (woj. bydgoskie - 12,5%). Postęp w likwidacji bezrobocia jest zbliżony. W końcu 1996 roku w Szubinie zarejestrowanych było 790 bezrobotnych, z tej liczby 445 osób stanowiły kobiety (tj. 56,3%, przy średniej wojewódzkiej wynoszącej 59,9% i średniej dla miast równej 61,9%). Udział bezrobotnych kobiet w grupie kobiet w wieku produkcyjnym wynosił 16,6% i był wyższy niż w miastach (13,4%), i średnio w województwie (15,4%). Świadczy to o tym, że pod względem bezrobocia sytuacja kobiet kształtuje się nieco gorzej, niż średnio w miastach i ogółem w województwie. Zasiłek pobierało 63,7% osób pozbawionych pracy, tj. o 7,2 punktów procentowych więcej, niż średnio w miastach i o 8,6 punktów więcej, niż średnio w województwie. 304 osoby pozostawały bez pracy powyżej 12 miesięcy (tzw. bezrobocie długookresowe). Stano- wią one 38,5% ogółu bezrobotnych, przy średniej wojewódzkiej wynoszącej 41,4% i średniej dla miast - 41,6%. Mimo że sytuacja kształtuje się nieco korzystniej niż średnio, to ponad 1/3 bezrobotnych pozostaje bez pracy powyżej 12 miesięcy, co jest bardzo niekorzystne ze względów społecznych. Bezrobotni ci tracą zasiłek, dochodzi do stopniowej utraty kwalifika-

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 40 cji, a często wzrostu patologii społecznych. Ponadto pojawia się nieprzychylne nastawienie do procesów transformacji.

3.2. BEZROBOCIE NA OBSZARACH WIEJSKIE GMINY SZUBIN Obszary wiejskie gminy Szubin charakteryzują się średnim poziomem bezrobocia. Podobnie jak w mieście, najgorsza sytuacja występowała w 1993 roku, kiedy to bez pracy po- zostawało 1366 osób, tj. 20,1% ludności w wieku produkcyjnym. Od tego czasu obserwuje się naprzemienny wzrost i spadek liczby bezrobotnych. W 1996 roku wynosiła ona 1128 osób i była o około 20% mniejsza niż w 1993, kiedy to odnotowano najwyższą liczbę osób pozosta- jących bez pracy. Okres Liczba bezrobotnych na obsz. Zmiana w stosunku wiejskich gminy Szubin do poprzedniego okresu XII 1992 1159 XII 1993 1366 207 XII 1994 1175 -191 XII 1995 1270 95 XII 1996 1128 -142 Liczba bezrobotnych na obszarach wiejskich osób gm. Szubin (stan na koniec roku) 1400 1366 1350

1300 1270 1250

1200 1159 1175 1150 1128 1100

1050

1000 1992 1993 1994 1995 1996 W ciągu całego badanego okresu (z wyjątkiem 1994 roku), udział liczby bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym jest wyższy, niż na obszarach wiejskich. Ponadto w latach 1992 - 1996 nastąpiło zmniejszenie liczby bezrobotnych o 2,6%, a na obszarach wiejskich zwiększenie o 1,6%. Udział bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym % na tle sąsiednich gmin 20,0 18,1 18,0 16,6 16,4 16,3 16,0 16,0

14,0

12,0

10,0

8,0 7,6

6,0 Kcynia Łabiszyn Żnin Nakło Szubin Białe Błota 41

W 1996 roku spośród 5 sąsiednich gmin tylko Białe Błota charakteryzują się dużo niższym udziałem bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym. Na obszarach wiejskich Łabiszyna, Żnina i Nakła udział ten jest podobny (choć nieco wyższy) jak w Szubinie. Najgor- sza sytuacja występuje w Kcyni. Niekorzystnie kształtuje się również sytuacja na tle województwa. W 1996 roku udział bezrobotnych wynosił 16,0% (woj. bydgoskie -12,5%).

Udział osób bezrobotnych w ludności % w wieku produkcyjnym 22,0

20,0

18,0

16,0

14,0

12,0

10,0 1992 1993 1994 1995 1996

Szubin śr.obsz.w iejskie śr.w oj.bydgoskie

W końcu 1996 roku na obszarach wiejskich gminy Szubin zarejestrowanych było 1128 bezrobotnych, z czego 611 stanowiły kobiety (tj. 54,2%, przy średniej wojewódzkiej wynoszącej 59,9% i średniej dla obszarów wiejskich równej 57,2%). Udział bezrobotnych kobiet w grupie kobiet w wieku produkcyjnym wynosił 18,6% i był niższy, niż na obszarach wiejskich (19,6%) oraz wyższy niż średnio w województwie (15,4%). Sytuacja kobiet pod względem bezrobocia kształtuje się więc nieco lepiej, niż w miejscowościach wiejskich, ale gorzej niż w całym województwie. 57,5% osób pozbawionych pracy pobierało zasiłek, jest to o 4,2 punkty procentowe więcej, niż średnio na obszarach wiejskich i o 2,4 punkty więcej niż w województwie. 412 osób pozostawało bez pracy powyżej 12 miesięcy (36,5%, obszary wiejskie - 41,1%, woje- wództwo bydgoskie - 41,4%).

Podsumowanie Począwszy od 1996 roku Wojewódzki Urząd Pracy publikuje informacje o liczbie osób bezrobotnych łącznie dla miast i obszarów wiejskich. Sytuacja taka uniemożliwia prze- prowadzenie analiz porównawczych oddzielnie dla miasta i terenów wiejskich, przez co zmusza do uśredniania ich wskaźników. W końcu 1996 roku w gminie Szubin (w mieście i na obszarach wiejskich) zarejestrowanych było łącznie 1918 bezrobotnych, z tej liczby 766 pozbawionych prawa do zasiłku (39,9%, a więc o 2,1% mniej, niż w końcu czerwca 1996 roku). Wskutek aktywizacji zawodowej w pierwszym półroczu 1996 roku pracę podjęło 295 osób, (tj. 15,2% bezrobotnych). 295 z nich podjęło pracę stałą (stanowili oni 78,5% ogółu podejmujących pracę). Jest to odsetek znacznie wyższy, niż średnio w województwie - 55,3% i w gminach, które obejmuje RUP w Żninie (69,4%). Poza tym 45 osób znalazło zatrudnienie w robotach publicznych, 18 w pracach sezonowych i 13 w pracach interwencyjnych.

W końcu czerwca 1997 roku liczba osób bezrobotnych wynosiła 1713, co stanowi 89,3% stanu z grudnia 1996 roku. Świadczy to o dokonującym się postępie w likwidacji bez-

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 42 robocia w gminie Szubin. Jednocześnie doszło do zwiększenia udziału osób bez prawa do za- siłku (z 39,9% do 45,2% ogółu bezrobotnych). 43

4. WARUNKI MIESZKANIOWE

4.1. WARUNKI MIESZKANIOWE MIASTA SZUBINA

Zasoby mieszkaniowe W 1996 roku ludność miasta Szubin zamieszkiwała 2644 mieszkania o łącznej liczbie 9153 izb. Na 1 mieszkanie przypadało średnio 3,5 osób, a więc więcej, niż przeciętnie w miastach województwa bydgoskiego. Liczba mieszkań na 1000 mieszkańców wynosiła 290,2 (miasta - 313,1). Korzystniejsza natomiast była wielkość mieszkań i składały się one z większej liczby izb. Przeciętna powierzchnia użytkowa jednego mieszkania wynosiła 59,20 m2 i przypadało na nie 3,46 izb, a w miastach odpowiednio - 54,91 m2 i 3,43 izby.

Zmiany liczby mieszkań w Szubinie

2650

2600

2550

2500

2450

2400

2350

2300 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996

na 1000 Liczba mieszkań na 1000 mieszkańców mieszkańców 320

310

300

290

280

270

260 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996

Szubin śr.miasta

Analizę zmian sytuacji mieszkaniowej przeprowadzono dla lat 1989 - 1996. W okresie tym liczba mieszkań zwiększyła się o 269, czyli o 11,3% (w miastach o 9,1%). Największy wzrost miał miejsce w latach 1989 - 1992, kiedy to roczna dynamika wynosiła średnio 103,4 (w stosunku do roku poprzedniego). W ciągu ostatnich kilku lat utrzymuje się ona na poziomie 100,0 - 100,4. Liczba mieszkań na 1000 mieszkańców w całym badanym okresie była niższa niż średnio. Do roku 1994 wskaźnik ten ulegał ciągłej poprawie, ale od 1995 roku po- garsza się, co związane jest bezpośrednio ze znacznym zmniejszeniem liczby oddawanych mieszkań (1989 rok - 272,6/1000, 1994 - 293,5/1000 i w 1996 - 290,2/1000).

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 44

2 m2 Średnia powierzchnia użytkowa 1 mieszkania w m 60,0

59,0

58,0

57,0

56,0

55,0

54,0

53,0 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996

Szubin śr.miasta

Powierzchnia użytkowa i średnia liczba izb w mieszkaniach w Szubinie przez cały badany okres była wyższa niż w miastach województwa. W 1989 roku przeciętne mieszkanie liczyło 58,02 m2 i składało się z 3,42 izb (śr. miasta - 53,91 m2 i 3,39 izb), a w 1996 roku odpowiednio: 59,20 m2 i 3,46 izb (śr. miasta: 54,91 m2 i 3,43 izby). Mniej korzystniej niż śred- nio kształtuje się wskaźnik opisujący liczbę osób zamieszkującą jedno mieszkanie - 3,5 osoby (przeciętnie w miastach - 3,2). Zasoby mieszkaniowe miasta Szubin w latach 1989 - 1996. zasoby mieszkaniowe 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 liczba mieszkań Szubin 2375 2458 2553 2625 2636 2641 2642 2644 miasta woj. 21159 21588 22044 22503 22673 22811 22955 23094 byd- 0 8 6 0 6 3 5 7 goskiego liczba mieszkań Szubin 272,6 274,9 281,6 290,1 290,5 293,5 291,8 290,2 na 1000 osób miasta woj. 296,0 299,5 303,1 307,9 309,0 310,1 311,3 313,1 bydgoskiego średnia powierzchnia Szubin 58,02 58,32 58,54 58,72 58,93 59,05 59,05 59,20 użytkowa 1 mieszkania w m2 miasta woj. 53,91 54,11 54,32 54,48 54,63 54,77 54,83 54,91 bydgoskiego liczba izb przypada- Szubin 3,42 3,43 3,44 3,44 3,45 3,45 3,45 3,46 jąca średnio na 1 mieszkanie miasta woj. 3,39 3,40 3,41 3,42 3,42 3,43 3,43 3,43 bydgoskiego liczba osób przypada- Szubin 3,67 3,64 3,55 3,45 3,44 3,41 3,43 3,45 jąca średnio na 1 mieszkanie miasta woj. 3,38 3,34 3,30 3,25 3,24 3,22 3,21 3,19 bydgoskiego 45 liczba osób przypada- Szubin 1,07 1,06 1,03 1,00 1,00 0,99 0,99 1,00 jąca średnio na 1 izbę miasta woj. 1,00 0,98 0,97 0,95 0,95 0,94 0,94 0,93 bydgoskiego

Mieszkania oddane do użytku Liczba oddawanych mieszkań w Szubinie uległa w ciągu ostatnich kilku lat znaczne- mu zmniejszeniu i szczególnie niska była w latach 1994 - 1996, kiedy to powstawały głównie domki jednorodzinne finansowane przez prywatnych inwestorów. Maksymalną liczbę miesz- kań wybudowano w 1991 roku - 99, a szczególnie niekorzystną sytuację odnotowano w 1995 roku, w którym to oddano zaledwie 1 mieszkanie. Tak duży spadek po 1993 roku wynika z ograniczenia budowy budynków wielorodzinnych; w 1995 i 1996 roku domki jednorodzinne stanowiły 100% nowo powstałych mieszkań, a w 1994 - 71%. W latach 1989 - 1993 udział ich wynosił średnio 16,6%. Podobnym przebiegiem charakteryzuje się wskaźnik liczby oddawanych mieszkań na 1000 ludności. Od 1993 roku jest on niższy w Szubinie niż średnio w miastach województwa. na 1000 Liczba oddanych mieszkań na 1000 mieszkańców mieszkańców 12,0

10,0

8,0

6,0

4,0

2,0

0,0 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Szubin śr.miasta

Średnia pow. użytkowa mieszkań i % udział domków m 2 jednorodzinnych w nowo wybudowanych mieszkaniach % 100,00 100,0 95,00 90,0 90,00 80,0 85,00 70,0 80,00 60,0 75,00 50,0 70,00 40,0 65,00 30,0 60,00 20,0 55,00 10,0 50,00 0,0 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996

Szubin-śr.pow .użytk.1 mieszkania śr.miasta-śr.pow .użytk.1 mieszkania

Szubin-% udział domków jednorodzinnych śr.miasta-% udział domków jednorodzinnych

W 1996 roku wynosił 1,0/1000 (średnio w miastach -2,0/1000). Powierzchnia mieszkań w dużej mierze zależy od udziału oddawanych w danym roku domków jednorodzinnych - im

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 46 jest on wyższy, tym mieszkania są większe. W przypadku liczby izb przypadającej na 1 mieszkanie zależność ta jest słabsza. W 1996 roku wybudowano 9 domków jednorodzinnych o średniej powierzchni 89,44 m2 i średniej liczbie izb - 4,6. W latach 1989 -1996 w Szubinie powstawały mieszkania o przeciętnych powierzchniach większych niż w miastach, ale o zbli- żonej liczbie izb. Dokładne wartości przedstawia tabela.

Mieszkania oddane do użytku w mieście Szubin w latach 1989-1996. mieszkania oddane 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 liczba mieszkań Szubin 55 84 99 74 22 7 1 9 miasta woj. 3141 4521 4839 4883 1900 1612 1503 1484 bydgoskiego liczba mieszkań Szubin 6,3 9,4 10,9 8,2 2,4 0,8 0,1 1,0 na 1000 osób miasta woj. 4,4 6,3 6,7 6,7 2,6 2,2 2,1 2,0 bydgoskiego średnia powierzchnia Szubin 55,44 68,00 66,68 65,76 70,73 96,00 74,00 89,44 użytkowa 1 mieszkania w m2 miasta woj. 64,44 63,75 63,38 61,24 71,69 74,43 63,04 68,03 bydgoskiego średnia powierzchnia Szubin 88,75 105,72 109,82 112,00 122,00 119,60 74,00 89,44 użytkowa 1 mieszkania w budownictwie indywi- miasta woj. 102,31 110,69 114,50 108,26 120,55 121,16 124,27 107,09 dualnym (w m2) bydgoskiego % udział domków jedno- Szubin 29,1 21,4 17,2 16,2 9,1 71,4 100,0 100,0 rodzinnych miasta woj. 16,6 11,4 9,1 8,4 20,6 26,2 17,4 26,2 bydgoskiego liczba izb przypadająca Szubin 2,95 3,70 3,68 3,64 4,09 4,43 3,00 4,56 średnio na 1 mieszkanie miasta woj. 3,82 3,90 3,79 3,68 3,93 3,79 3,30 3,62 bydgoskiego 47

4.2. WARUNKI MIESZKANIOWE NA OBSZARACH WIEJSKICH GMINY SZUBIN

Zasoby mieszkaniowe W 1996 roku ludność obszarów wiejskich gminy Szubin zamieszkiwała 3143 mieszkania, w których znajdowały się 11 272 izby. Na 1 mieszkanie przypadały średnio 4,0 osoby (co jest wartością zbliżoną do średniej) i składało się ono z 3,6 izb (średnio obszary wiejskie województwa - 3,8). Niższa była również powierzchnia użytkowa przeciętnego mieszkania. Liczyła ona 64,97 m2 (obszary wiejskie - 69,67 m2). Na 1000 osób przypadało średnio 251,0 mieszkań (obszary wiejskie - 250,2). Zmiany liczby mieszkań na obszarach wiejskich gm. Szubin 3160

3140

3120

3100

3080

3060

3040

3020 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996

na 1000 Liczba mieszkań na 1000 mieszkańców mieszkańców 258

256

254

252

250

248

246

244 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996

obsz.w iejskie gm.Szubin śr.obsz.w iejskie W latach 1989 - 1996 liczba mieszkań wzrosła o 97, czyli o 3,2% (średnio na terenach wiejskich gmin o 3,0%), obniżyła się natomiast liczba mieszkań na 1000 osób: z 252,3 w 1989 roku do 251,0 w 1996 roku. Przeciętna powierzchnia użytkowa jednego mieszkania i liczba izb przypadająca na nie, w całym badanym okresie są niższe, niż średnio na obszarach wiejskich i wykazuje stałą, choć niewielką, tendencję wzrostową. W 1989 roku mieszkanie miało powierzchnię 64,38 m2 i składało się z 3,57 izb, a obecnie 64,97 m2 i 3,59 izb. Niez- nacznemu pogorszeniu uległ wskaźnik liczby osób na jedno mieszkanie, który w 1989 roku wynosił 3,96, a w 1996 zwiększył się do 3,98 (średnia - 4,00).

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 48

2 m2 Średnia powierzchnia użytkowa 1 mieszkania w m 70,0

69,0

68,0

67,0

66,0

65,0

64,0

63,0 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996

obsz.w iejskie gm.Szubin śr.obsz.w iejskie

Zasoby mieszkaniowe obszarów wiejskich gminy Szubin w latach 1989 - 1996. zasoby mieszkaniowe 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 liczba mieszkań obszary wiejskie 3046 3097 3110 3122 3128 3129 3132 3143 gminy Szubin obszary wiejskie 96260 96965 97315 97668 98039 98414 98758 99106 woj. bydgoskiego liczba mieszkań obszary wiejskie 252,3 255,1 256,7 254,8 254,7 253,1 251,5 251,0 na 1000 osób gminy Szubin obszary wiejskie 247,3 248,7 250,4 249,1 249,7 249,5 250,3 250,2 woj. bydgoskiego średnia powierzchnia obszary wiejskie 64,38 64,47 64,54 64,67 64,71 64,76 64,88 64,97 użytkowa gminy Szubin 1 mieszkania w m2 obszary wiejskie 68,62 68,81 68,92 69,05 69,21 69,32 69,48 69,67 woj. bydgoskiego liczba izb przypada- obszary wiejskie 3,57 3,57 3,57 3,58 3,58 3,58 3,58 3,59 jąca średnio gminy Szubin na 1 mieszkanie obszary wiejskie 3,74 3,75 3,75 3,75 3,76 3,76 3,77 3,77 woj. bydgoskiego liczba osób przypada- obszary wiejskie 3,96 3,92 3,90 3,92 3,93 3,95 3,98 3,98 jąca średnio gminy Szubin na 1 mieszkanie obszary wiejskie 4,04 4,02 3,99 4,01 4,01 4,01 3,99 4,00 woj. bydgoskiego liczba osób przypada- obszary wiejskie 1,11 1,10 1,09 1,10 1,10 1,10 1,11 1,11 jąca średnio gminy Szubin na 1 izbę obszary wiejskie 1,08 1,07 1,07 1,07 1,07 1,07 1,06 1,06 woj. bydgoskiego

Mieszkania oddane do użytku W badanym okresie wybudowano w sumie 145 mieszkań, z czego ponad 60% w latach 1989 - 1990. Od 1991 roku notuje się znaczne zmniejszenie liczby oddawanych miesz- kań. W 1994 roku wybudowano zaledwie 2 mieszkania i od tego czasu ich liczba co roku zwi- ększa się. W 1995 roku wynosiła 3, a w 1996 - 13. Od 1992 roku niekorzystnymi wartościami na tle obszarów wiejskich województwa bydgoskiego charakteryzuje się także wskaźnik liczby oddanych mieszkań na 1000 mieszkańców. W latach 1994 i 1995 był on 5-krotnie niższy niż średnio i wynosił 0,2. W roku 1996 wzrósł do 1,0 i zrównał ze średnią. 49

na 1000 Liczba oddanych mieszkań na 1000 mieszkańców mieszkańców 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996

obsz.w iejskie gm.Szubin śr.obsz.w iejskie

Średnia pow. użytkowa mieszkań i % udział domków 2 m jednorodzinnych w nowo wybudowanych mieszkaniach % 200,00 100,0 180,00 90,0 160,00 80,0 140,00 70,0 120,00 60,0 100,00 50,0 80,00 40,0 60,00 30,0 40,00 20,0 20,00 10,0 0,00 0,0 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Szubin-śr.pow .użytk.1 mieszkania śr.obsz.w iejskie-śr.pow .użytk.1 mieszkania

Szubin-% udział domków jednorodzinnych śr.obsz.w iejskie-% udział domków jednorodzinnych

Zmianom ulegała również wielkość nowo powstałych mieszkań. Ich powierzchnia jest w dużym stopniu zależna od udziału budynków indywidualnych - im wyższy w powsta- jących mieszkaniach jest udział domków jednorodzinnych, tym większa jest powierzchnia. Największe wartości osiągnęła w latach 1995 (189,0 m2) i 1994 (144,5 m2), kiedy to budowa- no tylko domki jednorodzinne oraz w 1992 (98,3 m2), kiedy wśród powstałych mieszkań 83% stanowiły budynki indywidualne. W 1996 roku budowane przez prywatnych inwestorów domki charakteryzowały się mniejszą powierzchnią - 87,4 m2. Dla lat 1989 - 1996 uśredniona powierzchnia użytkowa jednego mieszkania jest nieco wyższa niż średnio na obszarach wiejskich województwa (102,22 m2 wobec 100,97 m2) lecz składa się ono z mniejszej liczby izb -4,46 (obszary wiejskie - 4,81). Zmiany wielkości powierzchni, ani zmiany liczby izb w oddawanych mieszkaniach nie wykazywały stałej tendencji.

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY SZUBIN - ELA- BORAT lata 1998÷2000 50

Mieszkania oddane do użytku na obszarach wiejskich gminy Szubin w latach 1989 - 1996. mieszkania oddane 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 liczba mieszkań obszary wiejskie 41 51 16 12 7 2 3 13 gminy Szubin obszary wiejskie 917 832 461 444 431 444 405 375 woj. bydgoskiego liczba mieszkań obszary wiejskie 3,4 4,2 1,3 1,0 0,6 0,2 0,2 1,0 na 1000 osób gminy Szubin obszary wiejskie 2,4 2,1 1,2 1,1 1,1 1,1 1,0 1,0 woj. bydgoskiego średnia powierzchnia obszary wiejskie 69,59 68,75 81,31 98,25 79,00 144,50 189,00 87,38 użytkowa gminy Szubin 1mieszkania w m 2 obszary wiejskie 91,73 91,57 98,61 96,43 104,40 99,57 105,91 119,52 woj. bydgoskiego % udział domków obszary wiejskie 56,1 9,8 62,5 83,3 42,9 100,0 100,0 100,0 jednorodzinnych gminy Szubin obszary wiejskie 70,5 62,7 75,1 79,1 77,7 79,3 81,5 92,3 woj. bydgoskiego liczba izb przypada- obszary wiejskie 3,56 3,65 3,13 4,75 4,00 5,00 6,67 4,92 jąca średnio gminy Szubin na 1 mieszkanie obszary wiejskie 4,57 4,64 4,76 4,67 4,83 4,77 4,97 5,26 woj. bydgoskiego

Podsumowanie Na początku lat 90-tych w gminie Szubin (w mieście i na obszarach wiejskich), w następstwie przemian ustrojowych, doszło do załamania rynku mieszkaniowego. W Szubinie było ono szczególnie niekorzystne, gdyż zasoby mieszkaniowe są mniejsze niż średnio dla miast, a wskutek zmniejszenia liczby oddawanych mieszkań, od 1995 roku obniża się liczba mieszkań przypadających na 1000 mieszkańców. Należy jednak zauważyć, że mieszkania (zarówno istniejące, jak i oddawane do użytku) mają większą powierzchnię i składają się z większej liczby izb niż średnio. Na obszarach wiejskich gminy liczba mieszkań na 1000 mieszkańców jest zbliżona do średniej dla obszarów wiejskich województwa, jednak są one mniejsze i składają się z mniejszej liczby izb. Na wielkość zasobów mieszkaniowych niekorzystnie wpłynęło znaczne obniżenie się liczby oddawanych do użytku mieszkań, szczególnie w latach 1993 -1995. W 1996 roku miało miejsce zwiększenie liczby nowo powstałych mieszkań (wyłącznie dom- ków jednorodzinnych o niezbyt dużej powierzchni), jednak trudno ocenić, czy sytuacja ta utrzyma się.

Ciąg dalszy w tomie II